Onderzoek: raadsels rond Karel

Onderzoek: raadsels rond Karel de Grote

De Frankische keizer Karel de Grote blijft tot lang na zijn dood tot de verbeelding spreken. Tot op vandaag beschouwt men hem bijvoorbeeld in Frankrijk, de Benelux en Duitsland als één van de belangrijkste vorsten uit de eigen geschiedenis. Ondanks die populariteit zijn de bronnen niet altijd duidelijk. In dit onderzoek tracht je drie historische vragen op te lossen.

Hoe ziet Karel de Grote er eigenlijk uit? Verrast de paus Karel als hij hem tot keizer kroont? Bewonderen buitenlandse heersers Karel de Grote even hard als zijn aanhangers?

Kaartnr(s).

Naam: Klas: Nr.: Score:

39B DE VROEGE MIDDELEEUwEN 751 1000900 MEROVINGERS KAROLINGERS DE FRANKEN 480 Hoe ziet Karel de Grote eruit? Bron 1a Bron 1b OPDRACHT 1 Afbeeldingen van Karel de Grote op een relikwieënkast waarin zijn beenderen tot vandaag worden bewaard, begin 13e eeuw Afbeelding uit Les Grandes Chroniques de France, 13e-14e eeuw © VAN IN

Bron 1d Tekening, 15e eeuw

Bron 1e

Bron 1f

40 ONDERZOEK RAADSELS ROND kAREL DE GROTE Ruiterstandbeeld, brons met restanten van verguldsel, 23,5 cm hoog, 9e eeuw, Louvre, Parijs Enkele vaststellingen van geschiedkundigen over het standbeeldje: Het paard stamt uit de 15e eeuw. Het beeldje is oorspronkelijk verguld. De gewoonte van koningen om een rijksappel vast te houden, stamt uit de tijd van Karel de Kale (840877). De kleinzoon van Karel de Grote is eerder klein en fors gebouwd. Claudius Jacquand, schilderij van de kroning van Karel tot koning van Italië in 774, 19e eeuw © VAN IN

De keizer was sterk en goed gebouwd. Hij was lang en slank, maar niet abnormaal groot, want zijn lengte was zevenmaal die van zijn voeten. De bovenkant van zijn hoofd was rond, hij had een fel doorborende blik en ongewoon grote ogen. Zijn neus was iets langer dan normaal. Hij had een mooie kop met wit haar en een vrolijke en goedgehumeurde uitdrukking. (…) Zijn nek was kort en nogal dik en hij had een buikje, maar door de goede bouw van de rest van zijn lichaam viel dat niet op.

Bewerking van Einhard, Het leven van Karel de Grote, ca. 830

De geleerde Einhard (770840) komt uit de Mainstreek (nu Duitsland) en is een belangrijke medewerker van Karel de Grote en zijn opvolger Lodewijk de Vrome.

- Welke van de afbeeldingen uit bron 1 is het oudst en staat het dichtst bij de tijd van Karel de

Grote? Omcirkel het juiste antwoord. a – b – c – d – e – f

- Welke afbeeldingen gaan over een kroning?

- Bekijk de haargroei op de afbeeldingen a tot en met e. Welke overeenkomsten stel je vast?

- Welk verschil stel je vast met afbeelding f?

- Onderstreep in bron 2 het fragment over het haar. Wat wordt niet vermeld?

41B DE VROEGE MIDDELEEUwEN - Onderstreep in bron 2 het fragment over de neus. Vergelijk met alle afbeeldingen en omcirkel het juiste antwoord. Alle afbeeldingen komen overeen / niet overeen met de tekst. - Vergelijk bron 2 met bron 1f. Welke beschrijvingen komen overeen met het beeldje? 1 3 4 - Lees de contextinformatie bij het ruiterstandbeeld (bron 1f). Waarom zou je eraan kunnen twijfelen dat het om Karel de Grote gaat? 2 © VAN IN

a De afbeeldingen die men van historische figuren maakt, komen niet altijd met de werkelijkheid overeen.

b We weten zeer goed hoe bekende personen uit het verleden eruitzagen.

Daar de almachtige God al de bezittingen [het Karolingische Rijk] onder zijn gezag had geplaatst, leek het hun [de paus en zijn aanhang] (...) in overeenstemming met het verzoek van het christelijke volk, dat hij er ook de keizerlijke titel zou dragen. Die bede wilde Karel de Grote niet weigeren, maar onderwierp zich aan hun verlangen en ontving de titel van keizer met de wijding door paus Leo. © VAN IN

Juist Fout

OPDRACHT 2

Verrast de paus Karel als hij hem tot keizer kroont? In 800 kroont de paus Karel in Rome tot keizer. Hij zou door de paus compleet verrast zijn geweest. Klopt dat wel? Wat zeggen de weinige bronnen waarover we beschikken daarover?

Bron 1

Toen de koning op de heilige dag van de geboorte van de Heer na zijn gebed voor het graf

van de zalige apostel Petrus opstond om de mis bij te wonen, plaatste paus Leo een kroon op

het hoofd en werd hij daarbij door het volk van Rome toegejuicht: ‘Leve en heil de verheven Karel, de door God gekroonde grote en vrede brengende roomse keizer’.

Uit: de Frankische Rijksannalen, na 800

In annalen wordt per jaar kort vermeld wat een auteur belangrijk vindt. De Frankische Rijksannalen worden bijgehouden tussen 787 en 829. Ze vertellen de geschiedenis van de Frankische koningen tussen 741 tot 829. Vier verschillende auteurs werken eraan. Hun namen zijn niet gekend, maar

waarschijnlijk zijn het leden van de hofhouding van Karel de Grote. De annalen zijn een van de

belangrijkste bronnen voor de politieke geschiedenis van de Karolingische tijd.

Bron 2 [Karel] kwam daarop naar Rome, om de (...) kerkelijke zaken weer op orde te brengen, en bleef er de hele winter. In die tijd kreeg hij er ook de titel van keizer en Augustus. Oorspronkelijk had hij daar zo’n hekel aan, dat hij verzekerde, dat hij die keer, al was het nog zo’n belangrijke dag, niet naar de mis zou zijn gegaan als hij de bedoeling van de paus had kunnen vermoeden.

Bewerking van Einhard, Het leven van Karel de Grote, ca. 830

De geleerde Einhard (770840) komt uit de Mainstreek (nu Duitsland) en is een belangrijke medewerker van Karel de Grote en zijn opvolger, Lodewijk de Vrome. Einhard schrijft de biografie omstreeks 830 in opdracht van Lodewijk de Vrome. Hij wil in zijn werk vooral Karel ophemelen. Einhard baseert zich gedeeltelijk op de Rijksannalen, maar was ook aanwezig bij de keizerskroning. Bron 3

42 ONDERZOEK RAADSELS ROND kAREL DE GROTE

Bewerking van de annalen van de abdij van Lorsch, ca. 835

In annalen wordt per jaar kort vermeld wat een auteur belangrijk vindt. Lorsch bevindt zich in het

huidige Duitsland. De annalen gaan over de periode 703803 en er wordt door vier verschillende auteurs aan geschreven. Eén van die auteurs is mogelijk de abt Richbod, een vriend van Karel de Grote.

- Vul de tabel voor elke bron aan. Is de bron primair of secundair? Is de auteur gekend of anoniem?

- Hoe groot is de kans dat de auteurs van de bron Karel persoonlijk gekend hebben?

- Waarom is het feit dat ze Karel persoonlijk gekend hebben, geen garantie dat ze de gebeurtenissen juist weergeven?

Bron 1

Bron 2

Bron 3 Primaire bron Secundaire bron Auteur gekend Auteur anoniem

Bron 1

Bron 2

Bron 3 Gekend Misschien gekend Niet gekend

43B DE VROEGE MIDDELEEUwEN - Bronnen 1 en 3 zijn annalen. Wat bepaalt of er iets in de annalen wordt vermeld. Kruis aan. Het belang van de gebeurtenis of de persoon Het belang dat een auteur aan een gebeurtenis of persoon hecht. - Lees de drie bronnen. • Uit welke twee bronnen lijkt het alsof Karel door de paus compleet verrast wordt? • Uit welke bron lijkt het alsof de kroning daarvoor al besproken werd? - Kun je de historische vraag of keizer Karel echt verrast is door de keizerskroning, beantwoorden? Geef een argument of bewijs voor je je antwoord. © VAN IN

OPDRACHT 3

Bewonderen buitenlandse heersers Karel de Grote even hard als zijn aanhangers?

In het Frankische Rijk kan Karel op de sympathie rekenen van de krijgers, de geestelijken en

uiteraard zijn eigen hofhouding. Hoe kijken belangrijke buitenlandse vorsten echter naar Karel?

Bron 1 Onenigheid met de Byzantijnen

Karel de Grote draagt na de keizerskroning de titel ‘Imperator’ of ‘Imperator Augustus’. In sommige documenten werd dat: ‘Meest genadige Augustus gekroond door God, grote vredebrengende Imperator die over het Romeinse Rijk regeert, dankzij Gods barmhartigheid ook koning van de Franken en Langobarden’. Als reactie op de keizerskroning van Karel noemt de Byzantijnse keizer zich niet langer ‘Imperator’, maar ‘Imperator van de Romeinen’. Daarmee verwijst hij naar het ganse Romeinse Rijk en zegt hij eigenlijk dat hij boven Karel staat. In 806 komt het tot een oorlog tussen de Byzantijnen en de Franken. Die laatsten veroveren Venetië en delen van het huidige Kroatië. In 812 sluiten de Franken en de Byzantijnen weer vrede. In het Vredesverdrag van Aken aanvaarden de Byzantijnen dat Karel de Grote de titel van ‘Imperator’ voert.

802 Isaac de Jood kwam terug met een olifant (…) gezonden door de koning van de Perzen (…) de naam van de olifant was Aboel Abbas. 810 (…) daar stierf de olifant (…) geschonken door de koning van de Saracenen (…) © VAN IN

Bewerking van ‘Frieden von Aachen’ op nl.wikipedia.org

De Vrede van Aken wordt gesloten op 12 januari 812 tussen Michael I, keizer van Byzantium, en Karel de Grote.

Bron 2

Munt van Karel de Grote als imperator

Op de munt staat rechts Imp(erator) Aug(ustus). Op zijn hoofd draagt Karel een lauwerkrans zoals de Romeinse keizers.

Bron 3a De olifant Aboel Abbas In 797 stuurt Karel de Grote de Jood Isaak als gezant naar Aaron (Haroen) alRashid, de kalief van Bagdad en de vorst van een groot islamitisch rijk. In 802 is Isaak terug aan het hof van Karel in Aken met geschenken van de kalief waaronder de olifant Aboel Abbas. Een blije Karel de Grote neemt het dier dikwijls mee op zijn reizen. Aboel Abbas sterft in 810 aan een longontsteking nadat hij een rivier heeft moeten overzwemmen. Wat de Frankische bronnen daarover zeggen:

Uit: de Frankische Rijksannalen, na 800

In annalen wordt per jaar kort vermeld wat een auteur belangrijk vindt. De Frankische Rijksannalen worden bijgehouden tussen 787 en 829.

Zijn relaties met Aaron, koning van de Perzen, die over bijna het volledige oosten regeerde (…) waren zo vriendschappelijk dat deze prins die belangrijker vond dan die met alle andere koningen en heersers. (…) [En dat] wanneer ambassadeurs gezonden door Karel om het meest heilige graf en plaats van de verrijzenis van Onze Heer en Redder [de Grafkerk in Jeruzalem] te bezoeken zich bij hem [de Perzische koning] aanboden en hun meesters wensen [die van Karel dus] uitlegden, hij [de Perzische koning] die niet alleen inwilligde [liet uitvoeren], maar ook die heilige plek aan hem [Karel] gaf. (…) Enkele jaren daarvoor had Karel om een olifant gevraagd en hij stuurde de enige die hij toen had.

Bewerking van Einhard, Het leven van Karel de Grote, ca. 830

De geleerde Einhard (770840) komt uit de Mainstreek (nu Duitsland) en is een belangrijke medewerker van Karel de Grote en zijn opvolger Lodewijk de Vrome. Einhard schrijft de biografie omstreeks 830 in opdracht van Lodewijk de Vrome. Hij wil in zijn werk Karel vooral ophemelen.

Bron 3c

Afbeelding van een Indische olifant in een middeleeuws boek, 12e eeuw

Van Aboel Abbas zijn geen tekeningen overgeleverd. Hoogstwaarschijnlijk is het een grijze Indische olifant.

Bestudeer de bronnen. Welke uitspraken zijn juist? Kruis aan.

De Byzantijnen hebben veel bewondering voor Karel de Grote en erkennen hem onmiddellijk als keizer of imperator.

Pas na een oorlog en na gebiedsverlies erkennen de Byzantijnen Karel als keizer of imperator.

Karel de Grote vindt de titel van keizer niet belangrijk en gebruikt hem niet.

Karel de Grote probeert relaties aan te knopen met de kalief van Bagdad.

De Frankische schrijvers kennen de kalief van Bagdad zeer goed.

De kalief van Bagdad stuurt geschenken naar Karel de Grote.

De Frankische schrijvers maken van Karel de belangrijkste bondgenoot van de kalief.

Buitenlandse vorsten zien Karel als een concurrent of een bondgenoot.

KUNNEN over het uiterlijk van historische

figuren 1 bronnen indelen, vergelijken en 5 historische beeldvorming beoordelen aanvullen na kritische analyse van 2 historische vragen beantwoorden bronnen met behulp van opdrachten 3 de betrouwbaarheid van een bron inschatten 4 aan de hand van Karel de Grote aantonen dat men niet alles weet

BDE VROEGE MIDDELEEUwEN 45

Een aantal onderdeeltjes van ‘kunnen’ kun je op diddit verder inoefenen. Als je denkt dat je een onderdeeltje kunt, zet je daar een kruisje voor. Wat je na dit onderzoek moet kunnen: © VAN IN