Karramarro 40 web

KARRAMARRO 40 cubierta.qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:59

P谩gina 2

CONTRAPORTADA

PORTADA

KARRAMARRO 40 cubierta.qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:59

Página 4

2ª DE CUBIERTA

3ª DE CUBIERTA

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:22

Página 1

40. ZK. / 2013KO UDAZKENA

aurkibidea 04

06

KIROLA

ESPERIMENTUAK

Apnea

Deabruen ohiuak

02 BITXIKERIAK BA AL ZENEKIEN…?

08

10

14

KANADAKO UR HOTZETAN HONDORATURIKO ITSASONTZIAK

MUSIKA

SALTSAN

Iñaki Garitaonaindia “Gari” Zea Mays Skasti Ruper Ordorika

Igandeetako gosari lasaia

16

18

20

22

24

EUSKAL HERRIKO ZUHAITZAK

MUNDUAN ZEHAR

TXANGOA

FLASH!

ESKULANAK

Aralarren bihotzean

TEKNOLOGIKOA

Harriak eta artea

City Salud Agrega

Liliko dama

Sekuoia erraldoia

26

29

32

36

38

HIZLARI

ZINEMA

LIBURUAK

Julen Guerrero

Thor: el mundo oscuro Zipi y Zape y el club de la canica

MILIOIKA PERTSONA, MILAKA OHITURA

PLAYING Arkatza botila barruan Gameluak

Ijitoak

40 ANIMAGUNAK Hontza

EDIZIO ARDURADUNA Eneritz Iza

ARGITARATZAILEA Orue eskola

KOLABORATZAILEAK Eukene Herrera Eneko Olabarri Aratz Ruiz Kimetz Pujana Maite Sarasketa Inazio Aldazabal Eli Villar Aitziber Uriarte

Kultura Saila Departamento de Cultura

KULTUR SAILA

DEPARTAMENTO DE CULTURA

NIKOLAS MIKOLASA LEHIAKETA BIDEOKONTSOLAK SARI BANAKETA K0MIKIA DENBORA-PASAK HOROSKOPOA

12 17 30 43 44 46 48

LAGUNTZAILEA Belinda Isasi PUBLIZITATEA jabiartaraz@hotmail.com

EDIZIO ZUZENDARIA Jabi Artaraz EDIZIO KOORDINAZIOA Eneko Olabarri Aitziber Ibaibarriaga

GAINERA...

INPRIMAKETA RGM DISEINUA Kakoa ARGAZKIAK Jabi Artaraz Aitziber Uriarte Eli Villar Eneko Olabarri Kimetz Pujana Inazio Aldazabal Jarno Gonzalez ILUSTRAZIOAK Aratz Ruiz Iker Ayestaran Kakoa

LEGE GORDAILUA BI-2980-03 ISSN 1697-1620 ALE KOPURUA 16.200

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:22

P谩gina 2

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:22

P谩gina 3

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:22

P谩gina 4

APNEA

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:23

P谩gina 5

JA

Arn

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:23

Página 6

DEABRUE OHIUAK Urtebetetze jaian egiteko moduko esperimentua duzu hau. Oso erraza, egin behar gutxi eskatzen duena eta benetan beldurgarria!

Beharko duzun materiala:

u u

Lanari ekiteko:

ii u

u

• Puxika gogor bat • Azkoin hexagonal bat (8 cm-koa, gutxi gorabehera, eta ertz zorrotzik gabea)

F ii

iiiii

ii i i i

1. Sartu azkoina puxikaren barruan.

2. Puztu puxika, eta eman korapiloa.

3. Hartu puxika eskua katilu forman duzula mutur korapilodunaren inguruan.

4. Jarri puxika beherantz begira, eta egin mugimendu zirkularrak, barruko azkoinak harako eta honako mugimenduak egin ditzan.

5. Zarata misteriotsuak eta beldurgarriak entzungo dira, deabruenak bezalakoak.

06

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:23

Página 7

RUEN AK Zer gertatzen da?

Azkoinak egiten dituen mugimenduak bibrazioak eragiten ditu puxikaren azalean zehar.

Bibrazio horien ondorioz, aireak bibratu egiten du, bai puxikaren barrualdean, bai haren kanpoaldean ere. Eta bibratzen ari den airea soinua azaltzeko beste modu bat da.

• Arriskurik gabeko esperimentua dugu hau. Erraza eta azkarra.

• Azkoinak ez du ertz zorrotzik izan behar; bestela, puxikak eztanda egingo du ezer entzun baino lehen.

• Baliteke saiakera bat baino gehiago egin behar izatea, zarata beldurgarriena ateratzeko.

07

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:23

P谩gina 8

Kanadako ur hotzetan

hondoraturiko euskal itsasontziak Mendeetan gorde dute Kanadako urek euskal arrantzaleen historiaren zati hau.

XVI. gar

Ha urt Gro

eta XVII. mendeen artean, arrantzale euskaldunak balearen arrantzarako leku oparoen bila Kanadako kostalderaino iritsi ziren.

Ag Re nak jue ize

Haien itsasontziak non konpontzeko eta itsasoratzeko indarrak hartzeko portua eraiki zuten: Red Bay-ko portua

Ba ur

XVI.

156 tu kos kon

08

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:23

Página 9

an

ak

XVI. mendeko balea arrantza porturik garrantzitsuena bihurtu zen.

Hara joaten ziren euskal arrantzaleak urtean 6 hilabetez, Sardako balea eta Groenlandiako balea arrantzatzera.

Agiri asko aurkitu dituzte euskaldunak Red Bayn bizi zirela baieztatzen dutenak. Tripulazioaren kontratuak, aparejuen zerrendak, testamentuak, leku izen euskaldunak (toponimia), etab.

Baina are esanguratsuagoak izan dira ur azpiko aurkikuntza arkeologikoak.

1565. urtean, San Juan ontzia hondoratu zen ekaitzaren erdian. Red Bayko kostatik oso gertu, hamar metroko sakonera eskasean, aurkitu zuten hon-

doraturik ikertzaileek. Balearen arrantzarako erabiltzen ziren txalupa batzuk ere ur azaleratu dituzte.

UNESCO erakundeak gizon-emakume guztien ondare izendatu du Red Bay. Europako balea arrantzaleen tradizioaren “aztarna zaharrena eta osoena” delakoan.

Onarpen honek mundu mailan ezagutaraztea eta ondarea babestea du helburu.

2013an, 981 leku dira UNESCOk gizateriaren ondaretzat onartuak.

09

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

30 urte ez dira nahikoak

16:23

Página 10

Iñaki Garitaonaindia “GARI”

Iñaki Garitaonaindia izena entzun eta askok nor den ere ez dute jakingo, baina Gari ezizena entzunaz batera euskal rock musikaren pertsonaia historikoa etortzen zaigu burura.

Legazpiko Ziper izenez ezagutzen zen talde txiki batean eman zituen bere lehen urratsak, baina 1983. urtean eman zuen bere karrerako pausorik garrantzitsuena.

Hertzainak taldea 1981. urtean sortu zen eta bi urte geroago beren sortzaileetako batek, Xabier Montoiak, taldea utzi, eta Garik hutsune hori bete zuen, eta nola bete gainera.

80ko hamarkadako Hertzainak taldeko abeslaria, gitarrista eta konpositorea izan zen. Punk eta rock doinuak Euskal Herri guztitik eraman zituen taldeak 1993. urtean Anoetan bere azken kontzertua eman zuen arte. Bere lehen etapa hark zortzi disko utzi zituen, zortzi ale historiko.

Taldea desegin bazen ere, Garik ez zuen musika utzi nahi izan eta bakarlari gisa probatzea pentsatu zuen. Bi urteko isilunea eta gero, 1995. urtean, bakarka kontzertu eta emanaldi batzuk eskaini ondoren, bere bakarkako lehen diskoa kaleratu zuen: “Gari”. Garai bateko punk doinuak utzi eta rock doinuak mantentzea izan du helburu bakarlari gisa izan duen ibilbidean.

Zazpi disko grabatu ditu estudioetan eta azkena aurten irten da: “Ez da amaiera”.

Ibilbide horren ondoren, eta bere azken diskoaren izenak ondo adierazten duen bezala, ez da amaiera, hogeita hamar urte pasatu arren, Garik oraindik indarra eta gogoa dauka aurrera jarraitzeko. Gaur egun bere azken diskoaren birarekin jarraitzen du, eta Donostian, Larrabetzun, Arrasaten, Bermeon… ikusteko aukera izango dugu.

10

uen isa iluondoerauak du ean. eta ra”.

ken uen urte eta aur jaun, era

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:23

Página 11

Nobedadeak ZEA MAYS Uztailaren 15ean, hauen zazpigarren diskoa izango dena, grabatzen hasi dira Aiora Renteria eta taldekideak. Urdulizen hasiko dira lehen abestiak grabatzen, Tio Pete estudioetan, hain zuzen ere.

Gero, Londresera joan, eta diskoaren nahasketa eta masterizazioa egingo dute. Liburu azokarako prest egotea espero dugu.

SKASTI “New Age” Musika munduan urteak eman arren, Euskadi Gazteko maketa lehiaketa irabazi dute aurten eta horri esker ezagunak egin dira Euskal Herri mailan.

Maketa bat grabatu ondoren, beren lehen diskoa argitaratu dute: “New Age”.

Izenak dioen moduan, Ska doinuak izango ditugu nagusi, baina ez dira doinu bakarrak izango, beste euskal talde askoren eragina izan baitute.

RUPER ORDORIKA “Azukre koxkorrak” Urriaren 4an kaleratuko du Ruper Ordorikak “Azukre koxkorrak” izeneko bere 21. diskoa. Kasu honetan, euskal kantuen bertsioz osatutako albuma izango da. Entzungai dago jada Kortatuk aspaldi idatzi zuen “Sarri-Sarri” abestiaren bertsioa.

11

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

12

2/10/13

21:45

P谩gina 12

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

2/10/13

21:45

P谩gina 13

13

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:23

P谩gina 14

IGANDEETAKO GOSARI LASAIA derra, Gosari e ti garri ba a r o z n u eg ! emateko hasiera !

On egin

14

Ohearen goxotasuna alde batera utzi bezain laster, sukaldetik barreak eta igandeetako usainak datoz.

Gure goiz gogotsuena hastera doa, gosari zoragarriarekin eta lasaiarekin batera.

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:23

Página 15

Almendra eta masusta smoothie-a Osagaiak: * Almendra esnea * Masustak

Nola egin?

• Lehendabizi, irabiagailuaren ontzira almendra esnea bota eta masusta edo basoko fruituak gehitu zure gustura.

• Ondoren, irabiatu eta banatu.

Madaria, pikua eta jogurta (bizkotxo integrala) Osagaiak: * * * * * * * *

175 g espelta irin integrala 2 arrautza 100 g panela (edo kaña azukrea) 50 g oliba olioa Kanela koilaratxo erdi Madariak (konferentzia motakoak) Jogurta (griego motakoa) Etxeko piku mermelada (edo parekoa)

Nola egin?

• Lehendabizi, osagai lehorrak bol batean nahastu behar dira.

• Ondoren, arrautzak eta olioa gehitu eta ondo nahastu behar dira.

• Azkenik, ondo zuritutako eta txikitutako madaria gehitu behar da.

1. Orea labera sartu eta labea 180 ºC-an jarri, 30 minutuz.

2. Labetik atera, eta hozten utzi.

3. Erditik moztu, eta mermeladarekin bete.

4. Gainetik jogurta zabaldu, eta madari zatitxoekin adornatu.

15 xx

A

k eta arak k, eta erriz,

daz-

a da. a eta alde-

tzen orua o du. n die

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:23

P谩gina 16

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:23

Página 17

Kaixo, adiskideok!

n gure hiriburuetako Badakizue uda honeta Asmatuko zenituzke jaiak izan direla, ezta? datak? Oso erraza da. hiriburu bakoitzaren jai IRUÑEA BAIONA GASTEIZ DONOSTIA BILBO

UZTAILAREN 6TIK 14RA RA UZTAILAREN 24TIK 28 A ABUZTUAREN 4TIK 9R 17RA ABUZTUAREN 10ETIK ERA ABUZTUAREN 17TIK 25

a 11-14 urte bitartekoentzat et Sariak izango dira 7-10 liburu a et rramarro kamisetak urte bitartekoentzat; ka n ere. aren eskutik, hain zuze txe ale git ar l ba iza Iba , sorta lbidea, k (izena, abizenak, he Ez ahaztu datu guztia a) jartzea. herria, telefonoa, adin Bidali e-mailez:

l.com

tmai karramarro_aldizkaria@ho Edo postaz: ARIA KARRAMARRO ALDIZK 340 48 San Migel auzoa, z/g zkaia Bi , no Amorebieta-Etxa

Sariak Orue eskolak ematen ditu.

17

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:23

P谩gina 18

Liliko dama Gipuzkoako herri txiki batean, Zestoan, bada antzinako jauregi bat. Bertan bizi da Andre Madalen, Liliko dama.

Azken eguna du jauregian. Erosoago den beste jauregi batera doa bizitzera. Laster iritsiko dira maizter berriak Lilira.

Barrura gonbidatu nau eta elkarrekin azken begiratua eman diogu. Eta urte luzetan etxe hartan bizi izandakoak oroitu ditu.

Oso zoriontsu izan da jauregi honetan.

Pena latzak bizi ere. Lau seme-alaba joan zitzaizkion zerura ume zirela.

Garai batean, jauregiak jende oso garrantzitsua hartu zuen bisitan. Hizkuntza ugari entzun dira Jauregiko jangela dotorean egin diren bileretan eta jaialdietan.

Andre Madalen eskualdeko emakumerik boteretsuenetakoa da. Negozio andrea, dotorea eta zorrotza.

Informazio gehiago:

18

Lilitarrak bi burdindegi eta baso, erreka, laborantza lur eta baserri askoren jabe dira.

Oso aberatsak eta boteretsuak diren arren, gaur egun, gainbeheran daude negozio horiek.

Eta gainera, Andre Madalenen senarra den Sebastian Lilikoaren anaiak iruzur egin dio. Dokumentu batzuk faltsutuz bereganatu ditu familiaren ondareak.

Ederra izan da, Liliko dama bertan zela jauregiari azken agurra ematea.

Bisitan joaten bazatzaizkio, zu ere gonbidatuko zaitu barrura.

www.lilijauregia.com

webgunean.

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:23

P谩gina 19

reren

ren de

rra zur tuz ak.

tan ea.

ere

19

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:24

P谩gina 20

ARALARREN BIHOTZEAN

Txangoa

Luzera: 16 km Desnibela: 600 m Iraupena: 3-4 ordu Zailtasuna: Zailtasun gutxiko ibilbidea da.

Intzako Dorrera igotzeko abiapuntu egokia da Guardaetxea. Pagomaritik eta Errenagatik igarota, Intzako Dorreko azken maldei hegoaldetik ekitea izango da ziurrenez tontor honetara iristeko aukerarik errazena. Itzulera Unagako larreetatik eginez gero, itzuli eder bat osatuko dugu, eta Beloki muinoaren gaina zapaltzeko aukera eskainiko digu.

GUARDAETXEA (1.035 m) Guardaetxearen inguruko aparkalekutik abiatuko gara, langa gaindituta, mendebalderantz doan bidetik. Bide zabala da, tarte horretan ia aldaparik ez duena, eta arazo gabe iritsiko gara Pagomari izenaz ezagutzen den parajera, Eulatz mendiaren mendebaldean. Duela urte batzuk autoz joan zitekeen haraino.

20

KARRAMARRO 40 (01-21).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:24

P谩gina 21

PAGOMARI (1.161 m; 33 min) Bidetik aurrera jarraituko dugu, aldapatxo bat gaindituz, eta laster aurkituko dugun bidegurutzean eskuineko bidea hartuko dugu. Zertxobait aurrerago, bidearen eskuinean, harrizko hesiz inguratutako leize zulo baten ahoa ikusiko dugu, Igaratza I. Basotik irtengo gara. Tarte horretan, bideak eskuinerantz egiten du, iparraldeko norabidea hartuz. Aldapatxo bat igota, Errenaga muinoaren gainaldea hartuko dugu.

ERRENAGA (1.288 m; 1 h 5 min) Ezkerrean, muino horren mendebaldeko magalean, Errenagako aterpeak daude. Eskuinaldean Unagako larre zabalak hedatzen dira, bi mendikateren artean. Hegoaldetik Desaomendik, Txamenik eta Belokik ezartzen dute Unagako larre gurien muga, eta iparraldetik Intzako Dorreak eta Mailoetako beste zenbait tontorrek. Ipar-mendebaldean, Pardarri ikus dezakegu.

Errenagatik ipar-ekialderantz jaitsiko gara, Unaga eta Igaratza arteko pasabidea den Trikuarri lepoaren bila (1.247 m). Lepoan, izen bereko trikuharri bat dago.

Iparralderantz doan bidezidor batetik joko dugu, marka gorriei jarraituz, aldapan gora, eta zailtasun gabe Intzako Dorrearen tontorrera iritsiko gara.

INTZAKO DORREA (1.431 m; 1 h 45 min) Urrunetik ikusten den oinarri zilindriko zabaleko eta erdi apurtutako erpin geodesiko batek apaintzen du Intzako Dorreko tontorra. Ikuspegia ederra da benetan, noranahi begiratuta ere, mendikateko gailurrik garaienetik espero zitekeen bezala.

Hego-ekialderantz jaisten hasiko gara, orain ere marka gorriei jarraituz. Tarte horretan, zenbait aukera ditugu,

x

x

marka gorriz zein harri pilez adierazitako bidezidor bat baino gehiago, oso nabarmena bat bera ere ez den arren.

Edozein modutan, hego-ekialde norabidearekin Unagako larreetara jaitsi behar dugu.

Unagako zelaigune zabaletan zehar ekialderantz joko dugu, Beloki muino biribilaren bila.

BELOKI (1.271 m; 2 h 40 min) Belokiko tontorra zapaldu ondoren, mendebalderantz itzuliko gara, eta Txameni eta Beloki banatzen dituen Urdangoene lepotik (1.195 m) hegoalderantz jaitsiko gara, haitzarte estu batean ixten den bailaratxo batean zehar. Haitzartea pasatuta, Bustintzaren txabola aurkituko dugu. Inguru horretan, errekastoa desagertu egiten da. Bideak ezkerrerantz egiten du, hego-ekialde norabidea hartuz. Laster beste haitzarte txiki bat zeharkatuko dugu. Zertxobait ezkerrera egiten du bideak hego norabidearekin jaisten jarraitzeko. Aurrera goazen heinean, bidea gero eta zabalagoa da. Bidetik gertu zenbait txabola ikusiko ditugu.

ALBI (986 m; 3 h 45 min) Bide horretatik, Albira iritsiko gara, eta errepidearekin egingo dugu topo. Errepidean gora Guardaetxera iritsiko gara minutu gutxi barru, ibilaldiari bukaera emanez.

GUARDAETXEA (1.035 m.; 3 h 55 min)

21

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:38

P谩gina 22

???????????????

CITY SALUD ordenagailu jokoa

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:38

P谩gina 23

???????????????????

AGREGA Ikasleekin erabiltzeko.

Ariketa eta eduki asko ditu.

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:38

Página 24

•

•

Nire lagun bati harritxo bat utzi diot mahaian, irakurtzeko utzi duen liburuaren gainean.

Ikusi duenean, ni izan naiz oparia jaso duena, bere irribarrea begietan ikustean. Horregatik hasi nintzen harriak margotzen.

•

•

•

•

• Kolore askotako margo akrilikoa • Pintzela • Errotuladore permanente beltza • Errekako edo itsasoko harriak

24

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

30/9/13

•

Lehendabizi, lagunekin edo familiakoekin erreka edo itsaso ingurura egiten dugun txangoren batean, harriak bilduko ditugu. Tamaina askotakoak izango dira eta azalera leuna izan beharko dute.

•

Ondoren, harriak ondo garbitu, eta lehortzen utzi.

•

Gero, harrian margotuko dena pentsatu. Nahi duzuna margo dezakezu eta harriari animalia, objektu edota landare itxura eman.

•

Jarraian, ondo pentsatu ondoren, koloreak erabaki, eta pintzelarekin pazientzia handiz margotzen hasi. Harriaren tamainak gure lana erraz edo zail dezake.

•

Amaitzeko, lehortzen utzi.

•

Arte mota honen inguruan, Michela Bufalini artista italiarrak gauza harrigarriak egiten ditu.

16:38

Página 25

Hemen dituzue bere obrak ikusgai: http://www.gigarte.com/iscritto/ index.php?id=8682&p=home

25

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:38

Página 26

JULEN

GUERRERO

Askok ikusi dugu futbolean jokatzen, eta beste gazte askok, jokatzen ikusi ez duten arren, berari buruzko milaka istorio entzun dute. Bera izan da Athletic taldearen ikur nagusietako bat. Beti bezain jator eta hurbileko agertu da berarekin hitz egin nahi izan dugunean. Hona hemen Athleticek eman duen azken “PERLA”, zuekin Julen.

26

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:38

P谩gina 27

TI-TA 1. Uda ala negua?

Uda. 2. Pelikularik gustukoena?

Ez zait zinea larregi gustatzen.

3. Zein liburu ari zara irakurtzen?

Futbolaren inguruko liburuak irakurtzen ditut gehien bat.

4. Gustukoen dituzun kirolak?

Praktikatzen duzu baten bat?

Orokorrean, kirol guztiak ditut gustuko, baina gaur egun gehien praktikatzen dudana padela da.

5. Badaukazu animaliarik etxean?

Ez. 6. Zer duzu gustuko, txisteak kontatzea ala entzutea?

Entzutea.

7. Zein da zure jakirik gogokoena?

Edozein jaki dut gustuko, dagoenarekin konformatzen naiz.

8. Birziklatzen al duzu?

Bai, noski.

9. Zein da eguneko unerik gogokoena?

Nire seme-alabekin nagoenean.

10. Nolakoa da zure egun perfektua?

Familiarekin eta lagunekin batu, kirol pixka bat egin eta batera bazkaltzen dugunean.

11. Ohea egiten duzu?

Noizbehinka tokatzen zait, kar, kar, kar.

12. Definitu munduaren egoera hitz batean: Penagarria.

13. Zerbait soberan al dago munduan?

Diru asko ostu duten lapurrak.

14. Eta zer falta da?

Zintzotasuna.

15. Asteko zein egun duzu gogokoen?

Edozein egun ona iruditzen zait.

16. Zerbaitek izutzen zaitu?

Ezerk.

17. Zerk lasaitzen zaitu?

Nire familia batera edukitzeak.

18. Zer ikusten duzu telebistan?

Kirolak.

19. Bidaiatzea gustatzen zaizu?

Bai, baina futbolarekin hainbeste bidaia egin eta gero, pixka bat nekatuta amaitu nuen.

20. Hegazkina, itsasontzia ala autoa?

Hirurak ditut oso gustuko, ez dakit zein aukeratuko nukeen.

JULEN

GUERRERO 27

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:MaquetaciĂłn 1

30/9/13

16:38

PĂĄgina 28

Hamalau denboraldi eman zenituen lehen mailan, baina bizi osoa Athleticen, zer da zuretzat Athletic taldea?

Nire bizitzaren parte izan da Athletic taldea. Beno, egia esan, Athletic taldea dena izan da niretzat.

Zortzi urterekin sartu nintzen Lezaman eta futbola utzi nuen arte talde hau baino ez nuen gogoan eduki, nire bizitza Athleticen inguruan sortzen eta mugitzen zen. Askotan galdetu didate hau eta ez dut inoiz sentitu izan dudana azaltzeko hitz polit nahikoa topatu.

Zein izan da zure futbol etapako unerik edo partidurik gogoangarriena?

Une onak asko izan dira, ezin dut horretatik bat aukeratu... txikia nintzenetik profesional moduan jokatu nuen azken partidura arte bereziak izan dira. Partidu eta entrenamendu guztietan gozatu nuen, bakoitza erronka handi bat izan zen niretzat.

Futbol munduarekin harremanetan jarraitzen duzu?

Nola?

Bai, entrenatzaile agiria eta baita kirol zuzendari agiria atera nituen. Oraindik futbola izugarri gustatzen zait eta, entrenatzaile moduan bada ere, futbolarekin harremanetan jarraitu nahiko nuke.

Argi dago mundu mailan futbola dela gazte gehienek praktikatzen duten kirola. Zer esango zenioke futbola ogibide moduan eduki nahi duen gazte bati?

Zentzu guztiekin entrenatzeko esango nioke, handinahia izatea. Ikasteko gogoarekin joan behar zara egunero entrenatzera, egunero hobetzeko gogoak eduki behar dituzu eta zure buruarekin oso zorrotza izan behar zara, hori da nik nire buruari eskatzen niona. Noski, esan beharrik ez dago, garrantzitsuena egiten duzunarekin disfrutatzea dela, horrela ez bada, beste bide bat hartzea hobe.

2013ko ekainaren 5ean San Mames zaharrak agur esan zuen, San Mames barriari ongi etorria emateko, zer suposatu du zuretzat historia horren parte handi bat izatea eta agurra galtza motzak jarrita ematea?

Ezin dut hitzekin azaldu bertan sentitutakoa. San Mames nire bizitzako une onenen erantzulea izan da. Txikitako gazte askoren ametsa bete nuen bertan jokatzean.

Ez da futbol zelai soila, San Mames ikusleek sortzen dute, eta beren berotasuna berriro sentitzea ikusgarria da. Urte askoren ostean 40 mila pertsonek “Julen, Julen� batera abesteak pozez betetzen zaitu, ikusgarria da zelai horrek eman didana. Agurra oso polita izan zen.

Athleticean jokatzea ohore bat, pribilegio bat da... Azken finean, luxu bat izan da Athleticen jokatzea!!!

28

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:MaquetaciĂłn 1

30/9/13

16:38

PĂĄgina 29

an, hle-

no, zat. bola oan zen eta hitz

rti-

keuen ennka

zu?

iria zait rre-

THOR: EL MUNDO OSCURO 2011ko THOR filmaren jarraipena dugu hau. Thor, unibertsoak beharrezkoa duen oreka berreskuratu nahian dabil. Baina Malekith mendeku nahian dabil eta unibertsoan iluntasuna sakabanatzeko borrokatuko du. Thor-ek, Odin-ek eta Asgard-ek aurre egin ezin dioten aurkari bati egin beharko dio aurre. Daukan guztia jarri beharko du eta, horretarako, Jane Foster-en laguntza izango du.

hieoke ati?

ahia ero har ara, san ekin har-

gur aterte rita

mes itaean. zen rria en� da en. ken

ZIPI Y ZAPE Y EL CLUB DE LA CANICA Abentura handi baten murgildu nahian bazabiltza, behin-betiko filma duzu hau.

Zipi eta Zape Esperanza izeneko hezkuntza zentro berezi batera bidali dituzte. Eskola bat baino gehiago kartzela bat dirudi, jolastea debekatuta baitago.

Kanikaren kluba sortzea adosten dute, nagusiei aurre egiteko. Duten adimen, ausardi eta adiskidetasun paregabeak, eskolako sekretu misteriotsua zein den jakiten lagunduko die Zipiri eta Zaperi eta beste guztiei. Inoiz bizi izan duten abenturarik handiena biziko dute.

29

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:39

P谩gina 30

0

0

DOTA 2 erheroi Gaia: 100 sup ra estrategia ke erabiltzeko au arirekin. g u a eta teknik On-line.

Plataforma: abentura, Mota: Akzioa, estrategia. .

Egileak: Valve : Valve.

Banatzaileak 2013ko abuztu: Jaurtitze data . ra e rr au tik aren 3

TOKI TORI 2 0, PC, S3, XBOX 36 P : a rm fo ta Pla Mac, WiiU. rmak. iPhone, iPad, genioa, platafo in a, io kz A : Mota Tribes.

Egileak: Two : Two Tribes.

Banatzaileak 2013ko irailaren 11tik : Jaurtitze data aurrera.

TINY THIEF

rak eginez, abentu ak le zz u P : ta Mo iPad, gainditzea. roid, iPhone, d n A : a rm fo Plata Google Play. ts.

Egileak: 5 An ovio Mobile. :R k a e il Banatza laren : 2013ko uztai ta a d Jaurtitze 11tik aurrera.

PIKMIN 3 ai txiki hauen Gaia: Pertson iak. abentura berr tendo Wii U. in N : a Plataform , akzioa, ra tu Mota: Aben estrategia.

ENDO. Egileak: NINT INTENDO. :N Banatzaileak 2013ko abuztu: Jaurtitze data . ra e rr au tik aren 23

30

I: MARIO & LUIG DREAM TEAM abenturak, sonaia hauen motan.

Gaia: Bi pert skuratzeko as e rr e b sa e tz n beren pri .

Nintendo 3DS aka.

Plataforma: d an tx k borroka Mota: Akzioa, aDream.

Egileak: Alph : NINTENDO. Banatzaileak 2013ko irailaren 27tik : Jaurtitze data aurrera.

0

0

0

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:39

Página 31

oraingo jolas gustukoenak

010203040506070809101020304

PSP 10

09

PLAYSTATION 3 08

07

06

05

04

XBOX 360 03

02

Wii 01

01

Monster Hunter Freedom United

Red Dead Redemption

Assassin’s Creed 2

Supermario Galaxy 2

02

Invizimals: La Tribu Perdida

Uncharted 2

GTA IV

Monster Hunter 3

03

Kingdom Hearts: Birth by Sleep

The Last of Us

Gear of War 3

Just Dance 3

04

Patapon 3

Uncharted 3

Mass Effect 2

Spectrobes: Origenes

05

Invizimals 2

Batman: Arkham City

Batman: Arkham City

Metrois Prime Trilogy

01

otan.

k

31

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:39

Página 32

Aupa, KARRAMARROZALEOK! Badakit irakurtzen sendo gozatzen duzuela, baita nik ere. Jarraitu, bada, horrela!

ESKOLA SORGINDUA Egilea: Iñaki Zubeldia Marrazkilaria: Estibalitz Jalón Bilduma: Matxinsalto, 46. zk.

Orrialdeak: 64 Adina: 8 urtetik aurrera

Astrabuduako eskolan Estibalitz izeneko neska bat lo geratu da komunean. Denak etxera joan dira eta eskolatik kea ateratzen da. Sutan ote dago?

Eta neskatila? Eskolara deituta ahots metaliko batek erantzuten du. Suhiltzaileak eta ertzainak joango dira erreskatera eta sorginkeriak hasiko dira.

Itxita dagoen eskola batean zer pintatzen dute loro batek, orkatz kume batek, katu-gizonak eta honen katu miaukariak…?

32

komikiak

SOS printzesak

Albumak

OKER

a!

Página 33

bertsotan

16:39

gaztetxo!

30/9/13

arte ikertzaileak

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

PRINTZESA ETA ILARTXOA Egilea: H.C. Andersenen ipuin tradizionalean oinarritua Marrazkilaria: Miss Clara Itzulpena: Uxoa Iñurrieta Bilduma: Albumak Orrialdeak: 48 Adina: 8 urtetik aurrera

Bazen behin printze bat ezkondu nahi zuena.

Baina erabaki zuen egiazko printzesa batekin baino ez zela ezkonduko, errege baten alaba batek soilik merezi baitzuen halakorik.

33

P谩gina 34

MAITASUN SUA Egilea: Aitor Arana Marrazkilaria: Alberto Campos Bilduma: Ekin, 40. zk.

Orrialdeak: 128 Adina: 12 urtetik aurrera

Ekain mutil bakartia da. ikaskideekin harremanak izateko zailtasunak dauzka, eta, gainera, oporretan eskolako idazlan nekagarri bat egin behar du, ikasturtea ondo bukatuko badu. Idazlana egiteko dokumentazio bila dabilela, antzinako eskuizkribu bat aurkituko du, eta bere bizitzarekin antzekotasunak dituen abentura zirraragarri eta hunkigarri batean murgilduko da. Maitasunaren indarraz jabetuko da, eta, Montse lagun onak lagundurik, bere bizitzako erabakirik garrantzitsuena hartuko du.

34

bertsotan

16:39

gaztetxo!

30/9/13

komikiak

Albumak

OKER

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetaci贸n 1

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:39

P谩gina 35

SWINGING CHRISTMAS Egilea: Olivia Ruiz eta Benjamin Lacombe Marrazkilaria: Benjamin Lacombe Itzulpena: Jose Antonio Sarasola Bilduma: Albumak Liburuaren orrialdeak: 48 Adina: 12 urtetik aurrera

Elurra ari du eta laster dira Gabonak.

Robinentzat, ipuinek izutu egiten zuten mutiko beldurtiarentzat, dena eta behin betiko aldatuko da Bernard zaharra ezagutzen duenean, agure bakartiak bere oroitzapenen atea zabalduko baitio. Adiskidetasun istorio eder bat, jazz musikazko eta irakurketaren atseginezko une magikoz sublimatua.

Ipuin moderno bat begien eta belarrien gozamenerako.

CD bat dauka Olivia Ruiz & The Red Star Orchestraren bost abestirekin

35

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:39

Página 36

EZAGUNAK DIRA, BETIDANIK GURE ARTEAN BIZI IZAN DIRELAKO, BAINA ZEIN DA HAIEN JATORRIA?

Aspaldi ijitoak, “egiptano”tik eratorria, Egiptokoak zirela uste zuen jendeak, baina gaur egun, ijitoak India eta Pakistan artean dagoen Punyab lurraldetik mundu osora zabaldu zirela uste da.

Dirudienez, duela 1.500 urte atera ziren jatorrizko eskualde hartatik!

Honen ustea hizkuntzagatik eta genetikagatik da. Alde batetik, erromanierak lurralde hartako hizkuntzekin duen antzekotasuna; eta bestetik, ijitoek hango jendeekin duten antzekotasun genetikoa.

36

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:MaquetaciĂłn 1

30/9/13

16:39

PĂĄgina 37

Erromaniera ijitoen berezko hizkuntza da. Batzuek diote erromaniera Sri Lankan hitz egiten den zingalierarekin erlazionatuta dagoela.

Hala ere, munduko ijito gehienak bizi diren lurraldeko hizkuntza erabiltzen dute “pidgin� fenomenoaren bitartez, hizkuntza hori egokituz, hau da: Espainiar ijitoak Kalo delakoan mintzo izan dira, erromanieran oinarritua, baina gaztelaniako gramatikarekin.

Ijito edo buhame euskaldunek, berriz, hitz egiten dutena Erromintxela da.

Erromintxela ez da hizkuntza, ez eta dialektoa ere, "hizkuntza apurtua" da. Erromaniera eta euskara batzetik sortutako mintzoa da.

Ijitoak nomadak izan dira beti eta nomada izateak tokira moldatu ezinarekin eta baztertzearekin erlazionatzen dute. Baina zergatik leku batetik bestera ibiltzeko joera hori?

Badirudi urte askotan zehar jarraituak eta zigortuak izan direla izaera eta ohitura ezberdinak izateagatik. Zigorrak eta mugak tokian finkatzen zirenak jasotzen zituzten, beraz, herrialdez aldatzea zen hoberena.

Sendo eusten diete beren ohiturei ezartzen diren herrialdeetan, bertako hainbat elementu ere bereganatuta.

Harreman estua existitzen da ijito herri-

aren eta artearen artean, batez ere musika eta dantza arloan. Ijitoek ezartzen diren lurraldearen musika bereganatzen dute, beraiena bihurtuz. Adibiderik garbiena Andaluziakoa da, non ijitoek flamenkoaren musika eta dantzak bere egin dituzten.

Janzkerari dagokionez, ijitoek beren trajeak dituzte, eta nahiz eta mendeetan zehar horiek aldatu, oraindik ere besteotaz ezberdintzen dira.

Beren arropak oso deigarriak eta koloretsuak izaten dira (urdina, gorria eta berdea erabiltzen dute gehien bat). Gizonezkoen deigarririk nabarmenena kota da eta emakumezkoenetan, aldiz, orrazkera konplikatuak, hainbat zinta lodirekin lotuak. Hainbat tokitan soingain batera lotutako mantuak ere daramatzate. Mantu horiek hainbat oihalez eginak egoten ziren, sorbaldara lotzen ziren eta bertan umeak eramaten zituzten.

Marradun oihalen forma edo kalitatea emakumeen arteko bereizgarria izaten zen.

37

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

1

2/10/13

10:24

Página 38

Arkatza botila barrura JOLAS MOTA: arreta, kooperazio jolasa eta talde kohesioa.

ADINA: 8 urtetik aurrera.

KOPURUA: 8-10 jokalari.

MATERIALA: soka bat, botila bat eta arkatz bat.

NOLA JOLASTUKO GARA: • Hasteko, jolas honetarako bi metroko diametroa duen sokazko gurpil bat prestatuko dugu. Lehendabizi, sokarekin biribil bat egin, eta biribil horri diametro moduan beste pare bat soka lotuko dizkiogu. Gurpilaren erditik 20 zentimetroko soka bat zintzilikatuko dugu, eta horren muturrean arkatz bat lotuko dugu.

• Ondoren, lurrean botila bat kokatuko dugu.

• 8–10 jokalarik sokazko gurpila eutsiko dute.

• Arkatza beherantz zintzilik egonda, jokalariak mugimenduak koordinatu beharko dituzte arkatza botila barruan sartzeko.

38

KARRAMARRO 40 (22-39).qxd:Maquetación 1

2

2/10/13

10:24

Página 39

Gameluak JOLAS MOTA: kooperazio jolasa eta talde kohesioa.

ADINA: 9 urtetik aurrera.

KOPURUA: bost jokalari, gutxienez.

MATERIALA: helmuga adieraziko duen objekturen bat.

NOLA JOLASTUKO GARA: • Lehendabizi, taldeek egin beharreko distantzia zehaztuko da.

• Talde guztiek antzeko indarra izan beharko dute.

• Ondoren, bost jokalariz osatutako taldeetan banatu, eta talde bakoitzaren egitura hau izango da: • Ilaran kokatu, lehenengo jokalaria zutik jarrita.

• Bigarrenak gorputz enborra okertu, eta lehenengoari aldaken atzetik helduko dio.

• Hirugarrena atzean kokatuko da, bigarrenari aldaketatik helduta.

• Laugarrena bigarrenaren bizkarrean eseriko da, eta lehenengoari helduko dio sorbaldetatik.

• Bosgarrena, hirugarrenaren bizkarrean eseri, eta aurreko zaldunari sorbaldatik helduko dio.

• Zaldunak lurrera erori gabe, finkatutako helmugara heltzea izango litzake jolasaren helburua.

39

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:21

P谩gina 40

HONTZA

nak u g ma ZA

Ani

HON

T

Ga

Sailkapen zientifikoa ERREINUA:

Animalia

FILUMA:

Chordata

KLASEA:

Aves

ORDENA:

Strigiformes

Mugimendu isileko hegaztiak dira. Lumatza ugaria bezain leuna dute, airearekiko marruskadura saihesteko baliagarri zaiena. Ez dute alferrikako mugimendurik egiten, etsaiek harrapa ez ditzaten.

Bizkaian, Mungia aldeko paisaiaren zati dira hontzak. Apo hontza eta hontza ertaina dira gure artean ohikoenak. Neguan emigratu egiten badute ere, beren kanta leunak eta gozoak entzun daitezke udaberrian.

40

Ga tse nak err uga zah ma toa

Ho

Bi b bel ren ant are haie liko fint

Za

He Esa bad tara Zan ede

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:21

Gaueko ehiztariak

P谩gina 41

HONTZA

Gau ehiztari ziurrenak dira. Ugaztun txikiak, intsektuak, untxiak eta tamaina txikiko harrapakinak hartzen dituzte elikatzeko. Ez dira ikusten errazak; hontza zuria da gure artean ikusiena, ugariena baita, eta kanpandorretan eta baserri zaharretako teilatu hautsietan gordetzen dira maiz. Zailak dira ikusteko, baina beren arrastoak nonahi ikus daitezke.

Hontzen kamuflaje sistema Bi begi laranja handi dituzte eta, begien gainean, belarriak diruditen lumak. Luma horiek aurpegiaren biribiltasuna apurtzen dute, eta adar baten antza eman. Hegazti hauen entzumena gizakiarena baino ehun aldiz handiagoa da; izan ere, haien aurpegiaren forma biribilak antena parabolikoaren funtzioa betetzen du, eta entzumena fintzen laguntzen die horrek.

Zantzu txarreko hegaztia Heriotzarekin lotzen den animalia da hontza.

Esate baterako, baserri batean gaixo bat baldin badago, eta hontzaren bat hurbiltzen bada bertara, gaixoa hiltzea edo okertzea omen dakar.

Zantzuak zantzu, liluragarria da hontzaren edertasuna.

41

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

42

30/9/13

15:03

P谩gina 42

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetación 1

30/9/13

15:03

Página 43

IZENA: MARKE

L IRAGORRI ao

HELBIDEA: Bilb

E GÓMEZ (Bizkaia)

IZENA: ALAZN uri HELBIDEA: Basa

IZENA: AMALIA

POP HELBIDEA: Ermua (Bizkaia) IZENA: TAMARA SÁNCHEZ HELBIDEA: Barakaldo (Bizkaia)

RIA E ETXEBER (Bizkaia)

RN IZENA: IKE Bermeo HELBIDEA:

SARIAK: Ibaizabal argitaletxeak eta Orue eskolak eman zituzten.

43

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

44

30/9/13

15:03

P谩gina 44

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

15:03

P谩gina 45

45

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

15:03

P谩gina 46

1 Marrazkilari lanetan

2

Gauza handia da marrazten jakitea. Horretarako, honako marrazki pauso hauei jarraituz, erraz ikasiko duzu animalia batzuk ganoraz marrazten.

3

46

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

15:03

P谩gina 47

2 Soberan dago zak sartu ditugu motxilan.

Mendira goaz eta askarirako gau n bi gauza daude lekuz kanpo?

Sartu ditugun gauzen artean zei

BOKATA

GANIBETA

KANTINPLORA

MAPA

TXANKLETAK

ORDENAGAILUA

EGUZKITARAKO KREMA

EMAITZA: Ordenagailua, txankletak

INTXAURRAK

3 Ezetz asmatu! marraztu du. Azpian agertzen Karramarrok herensuge eder bat ztu duen herensugearena? diren itzaletatik zein da marra

EMAITZA: Bigarrena

47

KARRAMARRO 40 (40-48).qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

15:03

P谩gina 48

HOROSKOPOA

48

KARRAMARRO 40 cubierta.qxd:Maquetación 1

30/9/13

16:59

Página 4

2ª DE CUBIERTA

3ª DE CUBIERTA

KARRAMARRO 40 cubierta.qxd:Maquetaci贸n 1

30/9/13

16:59

P谩gina 2

CONTRAPORTADA

PORTADA