№30 (1236) 31 шілде – 6 тамыз 2014 жыл
1990 жылғы наурыздың 22-сiнен бастап шығады
www.anatili.kz
Сөзi жоғалған жұрттың өзi де жоғалады
www.facebook.com/anatilikaz
www.twitter.com/anatilikz
e-mail: anatili_gazetі@mail.ru АТАДАН ЖЕТКЕН АСЫЛ СӨЗ
Кірме сөздің де көңілге қонатыны бар
Швециядағы қазақтар
4-бет
Шаңырақ
5-бет
11-бет
Дулат БАБАТАЙҰЛЫ
МЕЗГІЛ МЕЗЕТТЕРІ
ШІЛДЕНІҢ ШІЛІҢГІР ЫСТЫҒЫ Қыстан аман-есен шығып, көктемді күлімдей қарсы алып, жазға жайдары көңілмен енген жұртымыз, міне, шілде айынан өтіп, тамызға да жетіп қалды. Жаз мезгілінің бел ортасынан өтіп барамыз. Қырық күн шілденің де бітер кезі таяу. Шілде айы өзінің ми қайнатар ыстық күндерімен ерекшеленетіні белгілі. Халқымыздың бұған қатысты «Шілденің шіліңгір ыстығы» деген сөзі бар. Бұл да жайдан-жай айтылмаса керек. Биыл шілде айы Қазақстан халқы үшін күннің ыстығымен ерекшеленді. Әсіресе, еліміздің Оңтүстік өңірлерінде ауа температурасы бұрын-соңды болмаған деңгейге көтерілді. Қызылорда, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан өңірлерінде ауа температуарсы 45, кейбір жерлерде 50-ге жетеқабыл болды. Жұрт аптап ыстықтан біршама қиналып та жүрді. Жаздың осынау мезгілінде көптеген адамдар еңбек демалысына шығады. Саяхаттайды, табиғаттың көрікті жерлерін тамашалайды. Биыл қасиетті Рамазан айы да шілдемен тұспа-тұс келді. Мұсылман қауым ауыз бекітіп, қайнаған ыстықта ерекше төзімділік танытып, сабыр мен шыдамдылықтың үлгісін байқатты. Басқа-басқа, бірақ шілдедегі оразаның ерекше болғаны сөзсіз. Бір таңғаларлығы, шілде айы болса да, еліміздің Солтүстік өңірлерінде күн салқындай бастады. Бұл да шілде айына тән табиғат құбылысы болса керек. Әдетте, ел арасында жаздың шілдесі салқын болса, қыста күн жылы болады деп айтылады. Демек, қысымыз елімізге жайлы болуы бек мүмкін. Енді, міне, тамылжытар тамызға да аяқ басамыз. Ел ырысы артып, көңіліміз жаздай жайнасын!
Дүние – жемтік, мен – төбет С зім бар да к зім жоқ, К зім бар деп жатпадым. Би мен бекті жақтадым, Бай, мырзаны мақтадым. Бәйбішенің мойнына Жырдан алқа таққаным. сек болды баққаным – Момынға құрған қақпаным. секші – Тәңірі дұшпаны, Күнәмді қалай ақтадым?! Аз нәрсеге ант ішіп, Аруақты аттадым. Қылмыстыны қызықтап, Маңдайынан сипадым, Қабағына қақпадым. Бәріне мен кіріптар, Қайсысы менің тапқаным?! Біреудің отын үрледім, з отымды жақпадым, Сонда-дағы оңбадым: К н шалбар түспей бұтымнан, Қыс болса – тапшы қызылдан, Жаз болса – шала жұтымнан. Адал сопы мен емес Пірдің с зін тұтынған. Саудагер сарттай қайтты мір Құмар ойнап ұтылған. М ңіреп жұртқа ой қайтты Бұзауы лген сиырдай. Ләпсі – т бет қабаған: Жемтік к рсе, тұра ма Ырылдап, танау жиырмай?! зімнен- зім қызғанып, Азын-аулақ жиғаным зіме де бұйырмай. Күнәм – жойқын, тәубем – аз, Тіршіліктен не таптым? Дүние – жемтік, мен – т бет, Соны бақпай, не бақтым? Ырылдасып әркіммен, Не қапқыздым, не қаптым... («Жеті ғасыр жырлайды» кітабынан)
МҮШӘЙРА
АЛТЫ АЛАШТЫҢ АРДАҒЫ
БАСПАСӨЗ – 2014
Баспасөзге жазылу жалғасуда
«Ұрпаққа ұран – ерлігі» мәдениетін игеру деңгейіне, леңнің жатқа оқылуына басты назар аударды. Бас жүлдені Қожабақы ауылынан Раушанбек Шарапатұлы жеңіп алды. Ал 1-орынды Кәукей ауылынан Жанат Аханова иеленді. Жүлделі 2-3-орындарды Қазалы ауылынан Ақтілек Бітімбай мен Бекарыстан би ауылынан Назгүл Жарылқасын б лісті. Жеңімпаздар арнайы дипломдармен, бағалы сыйлықтармен марапатталды.
Индекс ҚАЗПОШТА
Қызылорда облысының Қазалы ауданында аудан ақындарының даңқты қолбасшы Жанқожа батырдың туғанына 240 жыл толуына арналған «Ұрпаққа ұран – ерлігі» атты мүшәйрасы болып тті. Жыр додасына жиырмаға жуық талапкер ақын қатысып, зара бақ сынасты. Қазылар алқасы тақырыптың ашылуы мен мазмұнына, лең мағынасының тереңдігіне, лең ұйқасына, сахна
65367 15367
Мерзімі Алматы Аймақ/қала Жеке жазылушылар үшін 3 ай 686,16 735,30 Мекемелер мен ұйымдар үшін 3 ай 1318,56 1365,30
БІРТҮЙЕР
Қос министрліктен хабар жоқ!..
лынша а ын «Адамзат келер-кетер, жүзге келер, Пендені үйде өлсе де, түзге көмер. Құдая иманымды саламат қыл, Ағайын қайда бізді іздеп келер...» – деп артында елдің есінде мәңгі жүрер асыл сөз қалдырған Құлыншақ Кемелұлы (1840-1911) Қоңыраттың Саңғыл тармағына жататын Көтенші руынан шыққан. «Көтенші» сөзі «Көктәнше», яғни «Көк Тәңірші» деген сөздің «майысқан» түрі. Бұл сөздің айтылымын қоңыраттардың бірқатар уақыт Шыңғыс ханның жасағанындай Көк Тәңірге құлдық ұрып келгендігінің бір белгісі ретінде қабылдауға болады. Тұтас мағынасы – «Көк Тәңіршіл ел».
6-7
«Ана тілі» газетінің тілшісі Дәуіржан Т лебаев мамыр айында Ресейдің Омбы облысына журналистік іс-сапармен барып келді. Сол сапарынан кейін газет тілшісі «Омбы қазақтары тіл мен дәстүрімізден қол үзіп қалмасын!..» («Ана тілі» газеті, №22 (1228), 5-11 маусым, 2014 жыл) деген тақырыпта мақала жазды. Біз осы мақаланы негізге ала отырып, ҚР Парламенті Мәжілісінің Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің Т рағасы М.7шімбаевқа, бірқатар министрлерге, атап айтқанда, Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі Е.Ыдырысовқа, Білім және ғылым министрі А.Сәрінжіповке, Мәдениет министрі А.Мұхамедиұлына маусым айының 16-сы күні хат жолдаған едік.
Хат жолдаудағы мақсатымыз мақалада к терілген мәселелердің шешілуіне аталған азаматтар ықпал ете ме деген ой еді. Біздің хатқа ең бірінші болып үн қатқан ҚР Парламент Мәжілісінің Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің Т рағасы М.5шімбаев болды. Мәулен Сағатұлы бұл мәселе бойынша Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің орынбасары С.И.Ордабаевқа былай деп хат жолдапты: «Менің атыма «Қазақ газеттері» ЖШС-нің Бас директоры – Редакторлар кеңесінің т рағасы Ж.Кенжалиннің хаты келіп түсті. Ол з хатында Омбы қаласында тұратын ұлты қазақ азаматтардың
Қазақстанда жарық к ретін қазақ тіліндегі газет-журналдарды жаздырып алуға мүмкіндіктері болмай отырғаны туралы жазған. Сонымен қатар к ршілес елдің осы ңірінде қазақ мектептері мен балабақшаларының, мәдени ошақтарының жоқтығы жайлы айтып отыр. Ресей тарапымен Қазақстанның стратегиялық қарымқатынасын ескеріп, хатта к терілген мәселелер бойынша ақпарат және ұсыныс беруіңізді сұраймын» делінген. Осы хаттың к шірмесін М.5шімбаев «Қазақ газеттері» ЖШС-нің Бас директоры Ж.Кенжалинге жолдапты. Хаттың келген күні – 02.07.2014 ж. Бұл мәселе бойынша екінші жауап хатты біз Қазақстан
Республикасының Мәдениет вицеминистрі А.Б рібаевтан алдық. Бұл хатта: «...Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 20112020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру ж ніндегі 2014-2016 жылдарға арналған ісшаралар жоспарының 12-тармағына сәйкес шетелдегі қазақ диаспорасының кілдеріне ана тілін меңгеруі үшін әдістемелік қолдау к рсете алады. Нақты жағдайда 004 «Мемлекеттік тілді және Қазақстан халқының басқа да тілдерін дамыту» бюджеттік бағдарламасы аясында шығарылған қазақ тіліндегі оқу әдістемелік құрал, с здік, балаларға арналған кітап, журналдарды Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы арқылы беру мүмкіндіктері қарастырылады. Ал шетелдерде мәдениет орындарын ашу мәселесіне келсек, Мәдениет министрлігінің әкімшілігіндегі бюджеттік бағдарламалар шеңберінде бұл тектес шараларды жүзеге асыру қарастырылмаған. Сонымен қатар шетелдерде мәдениет нысанда-
рын ашу қолданыстағы заңнамамен реттелмеуіне орай, шараны іске асыру екіжақты қолайсыз және тиімсіз жағдайларға әкеліп соққанын тәжірибе к рсетіп жүр» делінген. Бізді бұл жауап оншалықты қанағаттандырмаса да, бұған да шүкір делік. Екіншіден, екі жақты саяси мәселелерді шешуге құзыреті бар Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінен әлі күнге дейін жауаптың болмай отырғанын түсіне алмадық. Сонда бұл министрлік сырттағы қазақтардың мәселесін шешуге құлықты емес деген с з бе? Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі А.Сәрінжіповтен хатқа жауап берілетін межелі бір айдан асып кетсе де ешқандай жауап хат келмеді. Сонда бұл министрлік те Омбыдағы қазақ мектептері мен қазақ тіліндегі пәндердің ашылуына құлықты емес пе?! Қысқасы, біз солай деп түсіндік. Сонымен әлі күнге қос министрліктен хабар жоқ. Дәукен ЖҰМАТҰЛЫ
Аудан/ауыл 772,32 1404,72
БЕТ ҚАТТАЛЫП ЖАТҚАНДА: Тараздағы «Тараз-Арена» спорт кешенінде қоғам қайраткері Дінмұхамед Қонаевты еске алуға арналған еркін күрестен ІІІ халықаралық турнир өтті. Астанада кардиохирургтардың ІІІ Ұлттық конгресі өтті. Екі күнге созылған шарада кардиохирургия саласындағы ғылымның озық жетістіктері кеңінен талқыланды. Алматыда «Технологияларды коммерцияландыру» жобасы аясында жарияланған байқаудың жеңімпаздары анықталды. Байқау қорытындысы бойынша 16 ғылыми жоба үздік деп танылды. Елордадағы «Жерана» алаңында балаларға арналған спорттық мереке ұйымдастырылды. Оңтүстік Қазақстан облысының әр өңірінде бастау алған ауыл жасөспірімдері арасында ІІ жазғы ойындары өз мәресіне жетті. Елордада жыл сайынғы «Балаларға мейірімділік сыйла» атты ұранмен «Мектепке жол» қайырымдылық акциясы өз жұмысын бастады.