Beatrix Koningin en het volk
inhoudsopgave 6
10
inleiding
een biografische schets
18
48
74
100
Beatrix en het volk
Beatrix en de politiek
Beatrix en haar kleding
Beatrix en de kunst
Han van Bree
peter bootsma
els smit
Han van Bree
122
140
174
Beatrix en de pers
Beatrix en haar privĂŠleven
Beatrix en religie
edouard van arem
piet lekkerkerk
Simone Lamain & marjan moolenaar
190 de auteurs fotoverantwoording
4
Han van Bree
Een biografische schets
1938 Prins Bernhard maakte de eerste foto’s van zijn dochter en schonk die vervolgens – tot ongenoegen van de Nederlandse pers – als eerste aan een Britse krant (boven).
1942 In het voorjaar van 1942 was koningin Wilhelmina vanuit Londen overgevlogen naar Canada. Met haar
‘ Het is bepaald niet zo dat, omdat je in een bepaalde wieg hebt gelegen,
dochter en twee kleindochters Beatrix en Irene ging ze vervolgens naar de
daarmee je bedje gespreid is. Wij zien het probleem van de erfelijkheid
Verenigde Staten. Met de trein. Hier zijn ze, op 24 juni, net aangekomen op het
als een continue uitdaging.’
station van Stockbridge, Massachusetts. Het was de eerste keer dat een Nederlandse vorst voet op Amerikaanse bodem zette (links).
Toen er op 31 januari 1938 ‘slechts’ 51 kanonschoten weerklonken, wist Nederland dat prinses Juliana het leven had geschonken aan een dochter. Want had zij een zoon ter wereld gebracht, dan zouden er vijftig schoten meer te horen zijn geweest. Een prins was indertijd meer waard dan een prinses. Dat was zelfs grondwettelijk vastgelegd: in de rij van de troonopvolging ging een jongen altijd voor een meisje, ook als hij jonger was. Ergo: als Irene, Margriet of Marijke een jongen was geweest, dan zou Beatrix wellicht nooit koningin der Nederlanden zijn geworden. In 75 jaar is er dus heel wat veranderd in Nederland, zeker wat betreft de man-vrouwverhouding. En zonder twijfel hebben de vorstinnen Emma (1859-1934), Wilhelmina (1880-1962) en Juliana (1909-2004) daar hun steentje aan bijgedragen. Bovendien slaagden zij erin de monarchie na de weinig populaire 19e-eeuwse koningen Willem I, II en III, weer zichtbaar te maken en aanzien te geven. Dat ook Beatrix haar mannetje staat – de uitdrukking is een bewijs dat de emancipatie nog altijd niet helemaal voltooid is – en als vanzelfsprekend de belangrijkste functie van het land vervult, heeft positief gewerkt op het denken over de gelijkberechtiging van vrouwen. 1938 Voordat Beatrix de troon van haar moeder zou overnemen en zo haar steentje kon bijdragen aan de instandhouding van de monarchie, moest zij nog een heel groeiproces doormaken: van 10
baby naar kleuter naar puber naar student naar volwassene naar echtgenote en moeder. Bijna had zij haar leven moeten leiden zonder haar vader prins Bernhard (1911-2004): een paar maanden voor haar geboorte overleefde hij ternauwernood een ernstig verkeersongeluk. Haar eerste levensjaren verliepen turbulent vooral vanwege de steeds groter wordende dreiging van een oorlog, hoewel dat haar zal zijn ontgaan. Het leven in haar ouderlijk huis, Paleis Soestdijk, was veilig en afgeschermd. De kleine Trix kreeg een zusje, Irene, en speelde vrolijk in de gangen van het paleis en in de grote tuin. Toen Beatrix ruim twee jaar was, veranderde alles. Ze werd in mei 1940 door haar ouders meegenomen naar Engeland, op de vlucht voor de oprukkende Duitse troepen. Een maand later werd de volgende stap gezet: met haar moeder en haar zusje reisde ze per boot naar het veilige Canada. Ook haar vriendinnetje Renée Röell ging mee: haar moeder Martine Röell zou Juliana in ballingschap bijstaan. Beatrix en Renée legden in Canada de basis voor een levenslange vriendschap. In Ottawa brak voor de prinsesjes en hun vriendinnetje opnieuw een zorgeloze tijd aan. Ze konden er onbekommerd spelen, onderwijs volgen en zich vrij bewegen. En als moeder Juliana weg was om bijvoorbeeld de Nederlandse belangen te bepleiten in de Verenigde Staten, zorgde Martine Röell voor de meisjes. Af en toe kwam er een wat vreemde meneer langs, van wie een foto bij ‘mammie’ op de slaapkamer stond. Dat was
prins Bernhard, hun ‘pappie’. Ook grootmoeder Wilhelmina waagde af en toe vanuit Londen de oversteek naar Canada – daarbij haar vliegangst overwinnend. Ze deed dat onder meer om de doop bij te wonen van prinses Margriet, het tweede zusje van Beatrix dat in januari 1943 in Canada geboren werd. In augustus 1945 volgde een nieuwe fase in het leven van prinses Beatrix. Ze keerde terug naar haar vaderland, het voor haar vrijwel onbekende Nederland. Meteen al na de landing op vliegtuig Teuge werd ze geconfronteerd met in haar ogen opdringerige pers. Het was Frits Thors die haar een microfoon voorhield, waarna zij hem voorhield: ‘Ik hou niet van die dingen...’ Dat zou haar hele leven zo blijven. Hoewel prinses Juliana in een radioboodschap het Nederlandse volk smeekte haar kinderen zoveel mogelijk met rust te laten, moesten de prinsesjes toch wennen aan het feit dat ze overal werden aangegaapt en dat ze anders werden behandeld dan andere kinderen. Voor een deel wisten ze dat niet en raakten ze gewend aan het feit dat ze nergens hoefden te wachten, bijna altijd op de eerste rang zaten, uitgebreid op (wintersport) vakantie gingen en dat alle deuren zich vrijwel automatisch voor hen openden. In 1947 kreeg Beatrix er een derde zusje bij: Marijke. Dat die extra aandacht behoefde, zal Beatrix snel in de gaten hebben gehad. Wat de (indirecte) gevolgen van de problemen van Marijke waren, zou haar pas jaren later duidelijk worden.
1948 In 1948 voltrok zich een nieuwe verandering in het leven van Beatrix. Een verandering van staatsrechtelijke aard. Zij werd troonopvolgster doordat moeder Juliana het koningschap overnam van grootmoeder Wilhelmina. Beatrix en haar zusjes kwamen nog meer dan voorheen in de belangstelling te staan. Foto’s waar zij op stonden sierden de Pro Juventutekalenders, ansichtkaarten met hun beeltenis vonden gretig aftrek, hun portretten zagen ze terug op postzegels. En op hun moeders verjaardag, 30 april, zwaaiden ze op het bordes van Paleis Soestdijk braaf mee naar het voorbijtrekkende volk. Ondertussen volgden ze net als hun leeftijdgenootjes onderwijs: eerst op de Werkplaats van onderwijsvernieuwer Kees Boeke en vervolgens op het Incrementum, een speciale afdeling van het Baarns Lyceum. Zoals veel Nederlandse kinderen gingen ze op de fiets naar school. Beatrix werd, net als haar zusjes, ook lid van de scouting (toen nog padvinderij geheten) en kreeg er de naam ‘vuurvliegje’. Daarnaast leerde ze paardrijden en skiën. Wat weinigen wisten, was dat de sfeer op Paleis Soestdijk steeds meer om te snijden was. Juliana en Bernhard vochten privé een koude oorlog uit met verdachtmakingen en beschuldigingen over en weer. Volgens Bernhard liet Juliana haar oren te veel hangen naar haar vrienden – onder wie ‘gebedsgenezeres’ Greet Hofmans, die door de prins naar Paleis Soestdijk was gehaald om iets te doen aan de oogkwaal van prinses Marijke. Juliana 11
zag op haar beurt bezorgd toe hoe haar man er allerlei foute vriendjes en maîtresses op nahield – zijn buitenechtelijke activiteiten bleven niet zonder gevolgen: Beatrix kreeg twee halfzusjes.
1948 Prinses Beatrix blootsvoets thuis aan de telefoon.
1952 Op 2 juli 1952 werd de 14-jarige prinses Beatrix geïnstalleerd als de eerste burgemeester van het net geopende Madurodam. Ze zou 28 jaar lang de ambtsketen van het ministadje dragen en was daarmee lange tijd de langst zittende burgemeester van het land.
12
1956 Bij haar achttiende verjaardag stond Beatrix opnieuw in het middelpunt van de belangstelling. Op 31 januari 1956 werd ze staatsrechtelijk meerderjarig en was vanaf dat moment gerechtigd de troon over te nemen. Een paar maanden later dreigde het al zover te zijn: het huwelijk van haar ouders stond op springen en dat zou mogelijk tot het aftreden van Juliana hebben geleid. Een echtscheiding werd echter afgewend en Beatrix hoefde de kroningsmantel nog niet om te slaan. Zij kon gaan studeren en deed dat in Leiden, waar ze de vrije studierichting rechten volgde. Op het programma stonden allerlei vakken die haar goed zouden voorbereiden op haar toekomstige taak. Voor Beatrix was het een zegen dat ze Renée Röell weer in de buurt wist. In 1953 was haar vriendin uit Canada naar Nederland teruggekeerd. Ze kwam bij Beatrix in de klas op het Incrementum en zou eveneens in Leiden gaan studeren en daar in hetzelfde huis op Rapenburg 45 wonen als Beatrix. Ze werden allebei lid van de vrouwelijke studentenvereniging VVSL. Daar kreeg Beatrix de studentennaam ‘Uilskuiken’. Door haar stralende optreden had ‘Prinses Glimlach’, zoals ze door haar landgenoten liefkozend werd genoemd, inmiddels veel mensen voor zich gewonnen. Zij vloog de hele wereld rond, opende gebouwen en tentoonstellingen, doopte schepen en was vanzelfsprekend op Prinsjesdag aanwezig bij de jaarlijkse opening van de Staten Generaal. Ze zette zich (als beschermvrouwe) actief in voor diverse goede doelen en oriënteerde zich (soms ook incognito) op de Nederlandse samenleving: zo bracht ze – tot ze werd ontdekt – met majoor Bosshardt van het Leger des Heils een bezoek aan de Wallen. Langzaam maar zeker werd duidelijk wat voor vrouw Beatrix was en wat voor staatshoofd zij wilde zijn. Ze liet zich door haar
medestudenten aanspreken met ‘koninklijke hoogheid’, iets wat niet door iedereen op prijs werd gesteld. Toen ze bovendien na een cruise met tientallen koninklijke gasten in december 1961 in Griekenland – ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de Griekse koning Paul en de verloving van de Griekse prinses Sophia met de Spaanse prins Juan Carlos – opmerkte dat ze enorm genoten had omdat ze eindelijk eens met gelijk gestemden (‘among my own people’) was, kreeg ze het verwijt arrogant te zijn. Niet alleen de vorm (afstand bewaren), ook de inhoud van haar toekomstige functie begon gestalte te krijgen. In diverse toespraken, die ze net als haar bezoeken zeer grondig voorbereidde, kwam haar betrokkenheid bij de toekomst van Europa en (het leed in) de rest van de wereld duidelijk naar voren. Na haar afstuderen in juli 1961 ging Beatrix op het grondig verbouwde kasteel Drakensteyn wonen. Ze was inmiddels gaan zoeken naar een huwelijkspartner – iets waar haar zussen Irene en Margriet eerder in slaagden dan zijzelf.
1956 Op 31 januari 1956 werd Beatrix achttien jaar en kon vanaf dat moment, mocht dat nodig zijn, de troon bestijgen. Haar achttiende verjaardag werd, zoals gebruikelijk bij een troonopvolger, uitgebreid gevierd met onder meer een bezoek aan Amsterdam. Hier wordt ze
1965 Op 1 mei 1965 werd Beatrix met een onbekende man gefoto grafeerd in de tuin van kasteel Drakensteyn. Het was Claus von Amsberg, met wie ze nog geen jaar later zou trouwen. Maar eerst maakten zij nog een turbulente verlovingsperiode door. Het (oorlogs)verleden van de Duitse diplomaat Von Amsberg zorgde voor heel wat commotie in het toch al roerige Nederland, waar het gezag steeds meer op de proef werd gesteld door ludieke acties van Kabouters en Provo. Bovendien maakten Beatrix en haar ouders enkele inschattingsfouten die niet bepaald bijdroegen aan een soepel verloop van de discussies. Eerst weigerde Beatrix aan de politiek verantwoordelijken, minister-president Jo Cals (KVP) voorop, te vertellen wie de man op de beruchte foto’s was. Vervolgens dachten Juliana en Bernhard de zaak te kunnen sussen door eerst met een communiqué te komen dat eerder olie op het vuur dan op de golven gooide en vervolgens door bij de verloving het volk te verzekeren dat het ‘goed’ was. Maar het volk nam daarmee niet meer automatisch genoegen – die tijd was voorbij. Tot teleurstelling van Beatrix keerden ook jongeren zich tegen het voorgenomen huwelijk. Ze had gerekend op meer krediet bij de jeugd, bij haar eigen generatiegenoten. Beatrix liet zich ook steeds meer kennen als koppig en eigen zinnig. Op grond van deze (vermeende) eigenschappen kreeg ze ten onrechte het verwijt Amsterdam als huwelijksstad te hebben doorgedrukt. De huwelijksdag werd niet de feestdag die het had moeten zijn: niet alleen de regen, ook de rookbommetjes wierpen een smet op de festiviteiten. Ook maakte ze steeds nadrukkelijker een strikt onderscheid tussen privé en publiek, waarbij de scheidslijn regelmatig
samen met haar ouders ontvangen door burgemeester A.J. d’Ailly.
1963 In het voorjaar van 1963 zei prinses Beatrix haar ouderlijk huis definitief vaarwel en nam haar intrek op kasteel Drakensteyn. Zij heeft het geheel volgens eigen wensen ingrijpend laten verbouwen, en zal er achttien gelukkige jaren doorbrengen. Hier staat ze in haar bibliotheek met onder meer veel kunsten landenboeken en een 19-delige Winkler Prins Encyclopedie.
13
Beatrix en het volk Een moderne vorst moet op diverse manieren in contact met de bevolking treden. De meest in het oog springende dag waarop dat gebeurt, is uiteraard Koninginnedag. In vergelijking tot haar moeder heeft Beatrix het jaarlijkse Oranjefeest een heel ander aanzien gegeven. Waar Juliana het volk tot zich liet komen, besloot Beatrix dat zij voortaan zelf het land in zou gaan om op telkens andere plaatsen de feestelijkheden bij te wonen. Maar ook op andere manieren en bij andere gelegenheden zoekt zij nadrukkelijk ‘haar’ volk op. In goede en in kwade dagen.
han van bree
18
19
Beatrix en het volk
1988 Koninginnedag kreeg in 1988 een verrassende wending. Op het programma stond een bezoek aan Genemuiden en Kampen. Het koninklijke gezelschap vertrok echter voortijdig uit Kampen om vervolgens weer op te duiken in Amsterdam. Daar bezochten Beatrix, Claus, Willem-Alexander, Friso en Constantijn de steeds populairder wordende vrijmarkt. Door een kus te accepteren van een verkoper van oranje nepbrillen, verzoende koningin Beatrix zich bijna letterlijk met de hoofdstad, waar zij acht jaar eerder op zo’n chaotische wijze was ingehuldigd. Willem-Alexander claimde later dat hij het zorgvuldig geplande ‘spontane’ bezoek aan Amsterdam zou hebben bedacht. Hoe het ook zij, de vijftigjarige Beatrix veroverde die dag de harten van veel Amsterdammers.
26
27
Troost
Negen maanden later, op 5 september
Een belangrijke taak van de moderne
2001, bracht ze een stil bezoek aan
monarch is het volk samenbinden in
Volendam om daar eerst met de
goede en in slechte tijden. Een luisterend
revaliderende slachtoffers (linksonder)
oor en een troostende arm bieden waar
en vervolgens met de moeders van de
dat nodig is. Koningin Beatrix verstaat
omgekomen bezoekers te spreken.
de kunst van het luisteren, van het
Het werd een emotionele middag. Een
begripvol meeleven en dat is voor
van de vrouwen, van wie de dochter
menig slachtoffer van drama’s en
kort tevoren alsnog aan de gevolgen
ongelukken tot grote steun gebleken.
gestorven was, vroeg de koningin op
Toen een vrachttoestel van El Al in
een gegeven moment of haar kind
oktober 1992 neerstortte in de Bijlmer
misschien nog geleefd zou hebben als
en daarbij twee flats verwoestte, ging
het een koningskind was geweest. Of
zij snel poolshoogte nemen. Geschokt
ze dan niet veel betere zorg zou hebben
zag zij de ravage die was aangericht
gehad. ‘Beatrix knikte heel begrijpend.
(linksboven). Er waren meer dan veertig
Ze voelde precies wat ik bedoelde. Ze
doden gevallen. Daags na de vuurwerk
pakte me vast en reageerde heel lief.’
ramp van 13 mei 2000 in Enschede –
Dat de koningin zich zo kwetsbaar
waarbij 21 doden vielen – ging Beatrix
opstelde en alle tijd nam voor de
naar de plek des onheils en sprak daar
verhalen maakte indruk op de nabe
met slachtoffers en hulpverleners
staanden.
(rechtsboven).
Ook degenen die de gruwelijke tsunami
Volendam werd op 1 januari 2001 op-
van 26 december 2004 hadden overleefd
geschrikt door een dramatische brand
en de nabestaanden van de slachtoffers
in de bar Het Hemeltje. Daarbij vielen
konden rekenen op de volledige aandacht
veertien doden en meer dan tweehonderd
van de vorstin. Zij luisterde op 25 januari
gewonden. Het waren vooral jonge
2005 naar de verhalen die haar verteld
mensen die de jaarwisseling aan het
werden tijdens een bijeenkomst in de
vieren waren en ten prooi waren gevallen
Ridderzaal in Den Haag (onder).
aan de vlammen. De volgende dag
Bij de ramp, die wereldwijd meer dan
bezocht koningin Beatrix de slachtoffers
tweehonderdduizend mensenlevens
in het AMC en hoorde geëmotioneerd
had geëist, waren 36 Nederlanders om
hun verhalen aan. Daar liet ze het niet bij.
het leven gekomen.
38
39
Beatrix en haar kleding els smit
74
Vrijwel alle regerende vorsten en vorstinnen ontwikkelen in de loop der jaren een eigen, onvervreemdbaar silhouet. Zo beklijft van koningin Wilhelmina het beeld van een onver足zettelijke vrouw in een vormeloos mantelpak met een vos rond haar gedrongen hals. Ook Beatrix heeft, onder meer door verbrede schouders en een schijnbaar gebeeldhouwd kapsel, een onmiddellijk herkenbaar silhouet gekregen. Dat is echter minder planmatig gegaan dan vaak wordt gedacht.
75
1981 twee kleuren zijden mousseline
1982 blauwe zijde, zwart brokaat
1983 effen en gebloemde zijde
1984 taftzijde, plissékraag
1997 geborduurde kant en taftzijde
1998 deux-pièces: geborduurde zijde en uni satijn
1999 geborduurd jasje, klokrok van crêpe georgette
2000 zijden mousseline over shantung basis
1985 zijden mousseline, V-inzet van brodée
1986 Indiase zijde
1987 taftzijde
1988 Indiase zijde
2001 kant en taftzijde
2002 japon van bedrukte velours, mantel van ottoman zijde
2003 ensemble in façonné zijde
2004 façonné zijde
1989 zijden mousseline
1990 crêpe marocain
1991 crêpe marocain met top van zwarte kant
1992 kant en taftzijde
2005 mousseline over een basis van taft
2006 geborduurde façonné zijde
2007 jacquard zijde
2008 jacquard zijde
1993 zijde met ingeweven motieven (lijfje) en taftzijde
1994 kant en zijde
1995 Indiase goudlamé
1996 kant over wilde zijde
2009 zijden brokaat
2010 jacquard zijde
2011 zijden satijn
2012 kant op zijde
82
83
Beatrix en haar kleding
Queensleeves Het silhouet van koningin Beatrix ligt letterlijk en figuurlijk in grote lijnen vast. De uitdaging voor de huidige kledingontwerpsters is op onderdelen te variëren: originele stoffen, kleuren, kragen, schootjes, rokvormen, jaslengten en mouwen. Véronique van Groeningen gaat bij haar ontwerpen zelfs uit van de mouwen. Het zal niet snel gebeuren, maar eigenlijk hoort Beatrix in het Guinness Book of Records als de koningin met de meeste soorten mouwen.
Ontwerpers 1 Sheila de Vries, 2012 2 Couture Theresia, 2006 3 Sheila de Vries, 2011 4 Véronique van Groeningen, 2007 5 Véronique van Groeningen, 2011 6 Sheila de Vries, 2010 7 Sheila de Vries, 2009 8 Sheila de Vries, 2010 9 Couture Theresia, 2009
1
92
2
3
5
6
7
8
4
9
93
Beatrix heeft het koningschap verrijkt met een artistieke, kunstzinnige component. Kunst als middel tot profilering van het ambt. Kunst als middel ook om Nederland in het buitenland te promoten. Bij Beatrix vallen wat dit betreft passie en professie naadloos samen. Daarin verschilt zij nadrukkelijk van haar moeder. Behalve toneelspelen had Juliana weinig met (moderne) kunst en al helemaal niet met de artistieke elite van het land. Onder Beatrix veranderde dat dus radicaal, al sloeg de slinger misschien wel iets te ver door.
han van bree
Beatrix en de kunst 100
101
Beatrix en de kunst
Familiebeelden Staatshoofden worden vaak verbeeld. Vaak ook letterlijk, vaak postuum. Op 12 april 1988 onthulden koningin Beatrix en haar moeder Juliana in de Anna Paulownahal van het gebouw van de Raad van State een bronzen portret van hun voorgangster Wilhelmina (1880-1962). Het beeld was gemaakt door Kees Verkade (linksboven). Ook Beatrix en haar gezin werden in brons gegoten. Arthur Spronken maakte een reeks bustes van koningin Beatrix, prins Claus en hun drie zoons. De bronzen beelden werden op 24 maart 1996 onthuld in het Museum Beelden aan Zee in Scheveningen. Bij het zien van de bustes barstte prins Claus spontaan in lachen uit en ook koningin Beatrix kon een glimlach niet onder drukken (linksonder). De vorstin was verguld, de vier anderen bustes, zoals die van prins Claus (middenboven), waren ‘slechts’ in brons uitgevoerd. Koningin Juliana en prins Bernhard kregen een eigen standbeeld in de tuin voor Paleis Soestdijk, het paleis waar zij vanaf hun huwelijk in 1937 tot aan hun dood in 2004 hadden gewoond. Hun oudste dochter was de aangewezen persoon om dit kunstwerk te onthullen. Dat gebeurde op 19 mei 2009. Ook dit koninklijk beeld was van de hand van Kees Verkade (links).
106
107
Betrapt
128
In de lente van 1965 werd prinses Beatrix
en met gezinnen te praten. Zo verdiepte
een tip gekregen dat Beatrix een vriend
twee keer kort achtereen door fotografen
zij zich in het werk van de majoor en het
zou hebben. Dus gingen zij op onderzoek
betrapt: een keer in nachtelijk Amster-
Leger des Heils en kreeg zij een onopge-
uit. Toen de prinses hand in hand met
dam en een keer in de tuin van haar
smukt beeld van het leven op en rond de
een onbekende man aan kwam lopen,
eigen kasteel Drakensteyn. Beide keren
hoerenbuurt van de hoofdstad. Beatrix
schoot John zijn eerste foto’s (rechts
was de inbreuk op haar privacy uitermate
en Bosshardt werden echter betrapt
boven). Even later kon hij er nog een paar
ongewenst. In het ene geval maakte het
door fotograaf Peter Zonneveld van
maken, maar dat waren ook meteen de
een einde aan haar incognito bezoeken
De Telegraaf. Door de foto die hij maakte
laatste. Want het stel hoorde de foto-
door het land, in het andere geval
(boven), kon Beatrix dit soort bezoekjes
camera klikken en ging er snel vandoor.
versnelde het haar verloving met Claus
niet langer ongemerkt afleggen.
Maar John de Rooy had zijn foto’s. De
von Amsberg. Beide incidenten zullen
Drie dagen later, op 1 mei 1965, liep
beelden gingen de wereld rond en al snel
haar ergernis over de opdringerige pers
prinses Beatrix met een man te wandelen
was duidelijk wie de man op de foto was:
hebben versterkt.
in de tuin van kasteel Drakensteyn. Ze
Claus von Amsberg. Er was toen geen
Vermomd met pruik, bril en hoofddoek
waanden zich onbespied. Dat moest ook
weg meer terug: op 28 juni – veel sneller
was prinses Beatrix op 28 april 1965
wel, want niemand mocht nog weten dat
dan de bedoeling was – werd de ver-
samen met majoor Alida Bosshardt op
zij een relatie hadden. Wat zij niet wisten,
loving van Beatrix met de West-Duitse
de Amsterdamse Wallen om daar De
was dat freelancefotograaf John de Rooy
diplomaat officieel aangekondigd. En
Strijdkreet te verkopen, prostituees te
en Haagse Post-verslaggever Eelke de
uiteraard was de pers daarbij ruim
bezoeken, zwervers van koffie te voorzien
Jong in de bosjes lagen. Het tweetal had
aanwezig (rechtsonder).
129
Beatrix en de pers
Fotosessies
138
Tijdens iedere zomer- en wintervakantie
toen een ontspannen Beatrix even klem
dan gewillig poseert in Tavarnelle –
geven de leden van de koninklijke familie
dreigde te komen zitten tussen de
zoals in 2011, toen de prinsesjes Alexia,
een keer de gelegenheid om foto’s te
fotografen (linksmidden) en in 2011,
Amalia en Ariane doelwit waren van
maken. De deal is dan dat ze daarna
toen de koningin toekeek hoe haar
de fotografen (linksboven) en waar
verder met rust gelaten worden en
oudste zoon Willem-Alexander samen
Beatrix zelf ook de camera hanteerde
onbekommerd van hun vrijheid kunnen
met Máxima werd vastgelegd (links
om het gezin van Willem-Alexander en
genieten. En dus verzamelt de pers zich
onder). In de zomer verplaatst het hele
Máxima vast te leggen (boven).
ieder jaar eerst in het Oostenrijkse Lech
mediacircus zich naar Toscane, waar
voor de sneeuwfoto’s – zoals in 2005,
Beatrix met de aanwezige familieleden
139
Beatrix en haar privéleven Koningin Beatrix schermt haar privéleven zo veel mogelijk af. Ze vindt dat noodzakelijk omdat ze een zo publiek ambt heeft, waarbij ze zo continu in de belangstelling staat, dat ze het nodig heeft ‘iets voor zichzelf ’ te hebben. Maar feitelijk heeft koningin Beatrix nauwelijks een privéleven. Ze is immers zelden alleen. Zet ze een stap buiten de deur, dan wordt ze vergezeld door rechercheurs. En thuis op Paleis Huis ten Bosch is er praktisch altijd personeel aanwezig. Daarom is voor haar een goed en afgeschermd gezinsleven van essentieel belang. Ook nu haar ‘coach’ prins Claus is weggevallen, kan ze rekenen op haar zoons, schoondochters, zusters en een enkele goede vriendin – haar toeverlaten in goede en slechte tijden.
Piet Lekkerkerk
140
141
Mammie
146
Moeders en dochters hebben vaak een
dertien jaar koningin en omdat zij geen
afbreuk kunnen doen aan de waardigheid
speciale band, maar bij Juliana en
zoons had gekregen, was Beatrix troon-
van de monarchie.
Beatrix kwam daar nog iets bij. De kans
opvolgster.
Toch zweeg Beatrix niet helemaal.
was groot dat de pasgeboren Beatrix
Nadat Beatrix in 1980 het hoogste ambt
In haar kersttoespraak van 2003 sprak
ooit haar moeder zou moeten opvolgen
van het land van haar moeder had
ze omfloerst over de toestand van
– als ze tenminste geen broertje kreeg,
overgenomen, verdween Juliana
Juliana: ‘Ik denk aan mijn beide ouders
want die hadden toen nog voorrang bij
langzaam maar zeker uit de spotlights.
en vandaag in het bijzonder aan mijn
de erfopvolging. Van dat alles heeft het
Haar geestelijke vermogens gingen
moeder voor wie de jaren zwaar zijn
prinsesje nog geen weet als ze veilig
eveneens langzaam maar zeker achteruit.
geworden. Met U wil ik de gedachten
in moeders armen ligt. Het was hoffoto-
Dat baarde Beatrix (in 1992 samen met
richten op de idealen waarmee zij zich
graaf Franz Ziegler die deze bijzondere
Juliana gefotografeerd in het Paleis op
in haar lange leven zo sterk verbonden
opname in 1938 maakte (linkerpagina).
de Dam, rechtsboven) en haar zusters
heeft gevoeld. In 1982 werd háár als
Jaren later lopen moeder en dochter
uiteraard zorgen. Anders dan de Noorse
eerste de prijs uitgereikt van de “Vier
samen door Leiden, de stad waar ze
koningin Sonja, die openhartig over haar
Vrijheden” die jaarlijks wordt verleend
allebei studeerden. Het is 7 juli 1961,
dementerende moeder sprak, liet Beatrix
ter herinnering aan de beroemde
de dag dat prinses Beatrix afstudeert.
in het openbaar vrijwel niets los over de
oorlogstoespraak van President Franklin
Met een trotse Juliana aan haar zijde
mentale achteruitgang van háár moeder.
Roosevelt. Die vrijheden zijn de morele
verlaat de kersverse doctorandus in
Anders dan Sonja’s moeder was Juliana
pijlers van onze beschaving.’ Drie
de rechten het universiteitsgebouw
ooit regerend vorstin geweest en de
maanden later, op 20 maart 2004,
(linksboven). Juliana was toen inmiddels
ontluistering van de onttakeling zou
overleed Juliana op 94-jarige leeftijd.
147
Beatrix en haar privéleven
Coach Claus
156
Toen in mei 1965 bekend werd met wie
Met de gezondheidstoestand van de
geweest. In bruiloft, geboorte, doop en
prinses Beatrix zich wilde verloven,
prins kwam het daarna nooit meer echt
dood zijn alle fasen van het leven aan ons
waren de protesten niet van de lucht.
goed. Beatrix kon daarom niet anders
voorbijgegaan. In ons verdriet om mijn
Een Duitser en een die ook nog in de
doen genieten van de tijd die haar nog
man hebben velen gedeeld.’
Wehrmacht gevochten had tijdens de
met hem gegeven was (zoals in 1988,
Tweede Wereldoorlog. Maar Beatrix wist
links, en 1999 rechtsboven). Regelmatig
dat ze de taak die haar wachtte alleen zou
werd de prins opgenomen in het zieken-
kunnen volbrengen met een partner die
huis, onder meer voor prostaatkanker.
volledig haar eigen keuze was. En wat
In een interview in 2000 zei Beatrix:
anderen er ook van mochten denken,
‘Ik heb ontzettend veel geluk gehad dat
zij wilde Claus en niemand anders. Het
ik iemand in mijn leven heb die mij
bleek een goede keuze. Na hun turbu-
kritisch volgt, die me steunt, die me
lente verlovingstijd (in juli 1965 vierden
aanvult, met wie ik alles kan bespreken.
ze vakantie in Porto Ercole, rechtsonder)
En dat is zo fijn. Hij is een geweldig
en hun door rookbommen ontsierde
goede gesprekspartner. Voor mij in mijn
huwelijk in 1966 gingen Beatrix en
werk betekent hij heel veel en ik moet
Claus op kasteel Drakensteyn wonen
zeggen dat ik niet zonder zijn steun zou
en beleefden daar een gelukkige tijd
kunnen.’
(middenboven).
Maar twee jaar later moest ze wel. Prins
Ruim twee jaar na de inhuldiging van
Claus overleed op 6 oktober 2002. In zijn
koningin Beatrix ging het mis met prins
laatste levensjaar had de broze prins nog
Claus. Hoezeer ze ook erop gebrand is
wel het huwelijk van Willem-Alexander
haar privéleven af te schermen, over de
en Máxima en de geboorte van zijn
gezondheidstoestand van prins Claus
eerste kleindochter Eloise kunnen
werd opvallend openhartig bericht: de
meemaken. In haar kerstboodschap van
RVD maakte bekend dat hij leed aan
2002 refereerde Beatrix aan alles wat er
‘klachten van depressieve aard’. Hij
dat jaar was gebeurd. ‘Voor mijn familie
verdween ruim een jaar van het toneel.
en mijzelf is dit een diep ingrijpend jaar
157
Beatrix en haar privéleven
Kleinkinderen Door het grootmoederschap heeft Beatrix een menselijker gezicht gekregen. Ze geniet ook onbevangen en met volle teugen van haar acht kleinkinderen. ‘Het is echt iets heerlijks. Je hebt nooit genoeg tijd, maar ik probeer er tijd voor te maken en gelukkig heb ik schoondochters die het ook belangrijk vinden dat hun kinderen hun grootmoeder leren kennen en meemaken. Ze gunnen me ook zoveel als het kan de tijd met de kinderen en dat vind ik heel erg leuk. Ik mag ook wel eens oppassen.’ Op 8 juni 2002 kreeg Beatrix haar eerste kleinkind: Eloise, de oudste dochter van prins Constantijn en prinses Laurentien. Zij is het enige kleinkind dat prins Claus in zijn armen kon nemen (linksboven) – een paar maanden later overleed hij op 76-jarige leeftijd. Na Eloise volgden Amalia (7.12.2003), Claus-Casimir (21.3.2004), Luana (26.3.2005), Alexia (26.6.2005), Leonore (3.6.2006), Zaria (18.6.2006) en Ariane (10.4.2007). Op de eerste verjaardag van prinses Amalia was oma Beatrix uiteraard present (linksonder). Als alles loopt zoals verwacht, zal de oudste dochter van prins Willem-Alexander eens in de voetsporen van Beatrix treden en de troon gaan bezetten. Willem-Alexander en Máxima kregen na Amalia nog twee dochters: Alexia en Ariane – een triple A dus. Doordat Friso en Mabel zonder toestemming van het parlement zijn getrouwd, hebben hun dochters geen recht op de troon. De liefde van hun grootmoeder is er niet minder om, zoals blijkt uit de schaterlach van Luana als zij in 2006 samen met Beatrix en haar pasgeboren zusje Zaria voor een fotograaf poseert (rechtsboven). Op 3 februari 2007 werd Zaria in besloten kring gedoopt op Paleis Huis ten Bosch, bij oma thuis dus. Met haar zeven kleindochters en ene kleinzoon poseerde koningin Beatrix op 19 februari 2011 in Lech gewillig voor de camera’s van de weer massaal verzamelde pers bij de jaarlijkse fotosessie tijdens de wintersportvakantie (rechtsonder).
166
167
Beatrix en haar privéleven
Boot
Honden
Varen is een geliefde bezigheid van
Beatrix heeft al haar hele leven lang
Beatrix. Als het even kan neemt ze plaats
een liefde voor honden. Zowel op
aan het roer van De Groene Draeck en
Paleis Soestdijk (rechts), als op kasteel
zeilt ze – alleen of met familieleden –
Drakensteyn en Paleis Huis ten Bosch
de haven van Muiden uit voor een
(rechterpagina), had ze een of meerdere
tocht over het IJsselmeer, zoals in 1969
trouwe honden.
(boven). Ze kreeg het lemsteraakjacht als nationaal geschenk voor haar achttiende verjaardag. Bij het cadeau hoorde dat de staat (lees: het ministerie van Defensie) zorg zou dragen voor het onderhoud van het vijftien meter lange jacht. Omdat de kosten daarvan nogal opliepen, werd dat onderhoud in 2007 inzet van een politieke discussie. In 2010 werd bekend dat koningin Beatrix een groot deel van de onderhoudskosten voortaan voor eigen rekening neemt.
168
169