United Academics Magazine - Oct. 2010 by United Academics

Vrouwen en wiskunde Reken er maar niet op

â&#x20AC;&#x153;Ik was verder nergens goed inâ&#x20AC;? Interview wiskundige Lex Schrijver

â&#x20AC;&#x153;Wiskunde zit in mijn genenâ&#x20AC;?

Interview Lex Schrijver.......................06

Passers en pumps

SCRIPTIES

Het genderdebat voorbij.........................................08

Iedereen een jurk van vlees Macht en consumentengedrag

Wat zullen we doen met de Somalische zeeman? vervolging en berechting van piraten

Jimbo knows best............................................................................................20 Nieuws.............................................................................................................22 100 jaar dood.................................................................................................. 25 Boeken & zo.....................................................................................................26

08 20

20 3

Math Men Ooit schreef ik een stuk over jonge reclamemakers. De serie Mad Men, een programma over de seksistische reclamewereld van de jaren ’60, was net op tv in Nederland. Ik wilde weten of het testosterongehalte inmiddels wat gedaald was in de reclame. Niet echt, zo bleek. In de wiskunde is dat niet anders. Hoewel het aantel rokkenjagers onder mathematici volgens mij wel meevalt, zijn ook daar de vrouwen in de minderheid. Waarom? Die vraag is net zo oud als de wiskunde zelf. Kortweg zijn er drie antwoorden mogelijk: A: Vrouwen zijn dom. B: Vrouwen voelen zich dom. C: Vrouwen vinden wiskunde stom. Antwoorden A en C zijn deels waar. Want ja, sommige vrouwen zijn een beetje dom. Iedereen die wel eens Oh Oh Cherso gezien heeft, weet dat. En andere vrouwen worden simpelweg niet warm of koud van een pittig algorimte of uitdagende formule. Toch ligt antwoord B ligt het dichtst bij de waarheid. Met het vrouwelijk brein is niets mis, maar met het zelfvertrouwen des te meer. En wiens schuld is dat? Het antwoord ligt voor de hand. Mathematicus Lex Schrijver legt het als volgt uit op bladzijde zeven: “Vergelijk het met een vrouw die haar fiets probeert te repareren. Ze kan het best zelf, maar niet als je er als man bovenop gaat staan.” Anouk Vleugels Hoofdredacteur United Academics Magazine

Kort door de bocht Lachen om algebra Wie durft te beweren dat wiskunde niet grappig kan zijn, heeft de podcast ‘Math for Primates’ nog nooit geluisterd. Met veel humor introduceren wiskundestudent en -docent Nick Horton en Tom Henderson ons in de wondere wereld van de cijfertjes. Luister ‘Math for Primates’

Colofon United Academics Magazine Gratis tijdschrift voor alle leden van United Academics Website www.united-academics.org Hoofdredactie Anouk Vleugels Eindredactie Elke Weesjes Redactie Bendert Katier

Benoît Mandelbrot overleden Op 14 oktober is de van oorsprong Poolse mathematicus Benoît Mandelbrot overleden. Mandelbrot bedacht de term fractal: een geometrisch figuur dat uit oneindig veel gelijkenissen van zichzelf bestaat. Overigens was Mandelbrot niet de eerste wiskundige dit fenomeen ontdekte. Tegenwoordig worden fractals vooral gebruikt in videogames, om een 3D-effect te creëren. Benoît Mandelbrot is 85 jaar geworden.

Kijk lezing van Mandelbrot

Vormgeving Michelle Halcomb Marketing Director Ryan McLay Met dank aan: Mathisca de Gunst, Monique Laurent en Lex Schrijver Adverteren Neem contact op via advertising@ united-academics.org Suggesties of vragen Neem contact op via redactie @united-academics.org Redactieadres Warmoesstraat 149, 1

INTERVIEW

Tekst: Bendert Katier

“Wiskunde zit in mijn genen” “Mathematics may be defined as the subject in which we never know what we are talking about, nor whether what we are saying is true,” zei Bertrand Russel ooit. Toch hebben we wel degelijk iets aan wiskunde. Dankzij mathematicus Lex Schrijver bijvoorbeeld, bestaat er zoiets als ‘aansluiting’ binnen het treinverkeer. Vijf jaar geleden won u de Spinozapremie door een algoritme te ontwikkelen, waarmee het spoorboekje geoptimaliseerd kon worden. Bent u nog steeds tevreden met het resultaat? “Absoluut, het algoritme wordt ook nu nog gebruikt. De NS kwam in 1992 bij me met de opdracht: ‘ontwikkel een goede dienstregeling met een voor ons zo efficiënt mogelijke treinomloop.’ Dus met zo min mogelijk te maken kilometers, een zo kort mogelijke reisduur en zo min mogelijk treinstellen. En alle reizigers moesten natuurlijk ook nog kunnen zitten. ” Welke tak van wiskunde hebt u toegepast? “Discrete wiskunde. Binnen de discrete wiskunde onderzoeken we problemen met een eindig aantal oplossingen. De kunst is om erachter te komen of er überhaupt oplossingen zijn en zo ja, welke de beste is. Voor de NS zochten we -mijn collega Adri Steenbeek en ik- dus naar de meest efficiënte dienstregeling, waarbij reiscomfort zo hoog mogelijk was en de kosten zo laag mogelijk.” De dienstregeling werkte vorige winter niet erg optimaal. “Nee, omdat er toen sprake is was van een verstorende factor van buitenaf: bevroren

wissels. Het is lastig om daar rekening mee te houden bij het ontwerpen van een algoritme. Het speciale winterrooster dat 10 oktober is uitgeprobeerd, heeft de NS zelf ontwikkeld. Overigens geen goede dienstregeling: de aansluitingen zijn slecht en er rijden te weinig treinen. Toch vrees ik dat de NS deze nooddienstregeling bij de eerste de beste sneeuwbui zal laten rijden.” Was u als kind al zo’n bolleboos? “Ik was eigenlijk nergens goed in, behalve in rekenen. En als je ergens goed in bent, raak je er vanzelf meer in geïnteresseerd. Inmiddels zit wiskunde in mijn genen. Het mooie ervan is dat het een puzzel is, waar je verder niets voor nodig hebt. Je hebt geen last van verstoringen van buitenaf, zoals in de natuurkunde.” Wie is uw held? “László Lovász, een Hongaarse mathematicus, heeft me altijd erg geïnspireerd. Ik heb een jaar in Hongarije met hem samengewerkt, en we hebben nog steeds veel contact.” Er komen veel wiskundigen uit Hongarije. Enig idee waarom dat zo is? “Ik weet niet of dat een culturele of etnische oorzaak heeft. Het is zo dat Hongarije, in 6

Biografie Prof. dr. Lex Schrijver (1948) studeerde wiskunde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam (VU), waar hij in 1977 promoveerde. Van 1983 tot 1989 was hij hoogleraar in Tilburg, waarna hij in dienst trad bij het Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI). Daarnaast werkt Lex Schrijver als deeltijd-hoogleraar in de Discrete wiskunde en optimalisering aan de Universiteit van Amsterdam. Meer over Lex Schrijver

tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland, speciale middelbare scholen voor wiskunde heeft. In Hongarije is een wiskundeknobbel iets om trots op te zijn. Als je daar aan een vader vraagt: ‘hoe gaat het met je dochter?’, krijg je het antwoord: ‘prima: ze is goed in wiskunde.’ In Nederland zijn er maar weinig wiskundemeisjes. “Inderdaad. Misschien omdat je als mathematicus veel alleen werkt, en vrouwen liever in teamsverband werken. Daarnaast leert de samenleving ons al op jonge leeftijd: jongens zijn beter in wiskunde dan meisjes. Vrouwen in de wiskunde hebben daarom van nature minder zelfvertrouwen. Vergelijk het met een vrouw die haar fiets probeert te repareren. Ze kan het best zelf, maar niet als je er als man bovenop gaat staan.”

voor de wiskunde wilde, omdat zijn vrouw een verhouding had met een wiskundige. De echte oorzaak is minder sensationeel: Nobel had maar een beperkt budget en was simpelweg niet zo geïnteresseerd in wiskunde. Overigens bestaan er wel vergelijkbare onderscheidingen, zoals de Fields-medaille. Een verschil is wel dat deze prijs alleen wordt uitgereikt aan mathematici onder de veertig.” Want na je veertigste stel je niks meer voor in de wiskunde? “Toen de Fields-medaille in het leven geroepen werd, dacht men dat wiskundigen hun belangrijkste werk vóór hun veertigste deden. Inmiddels is die mening bijgesteld. Zelf ben ik het er ook niet mee eens: ik ken genoeg mathematici die ook op latere leeftijd goede dingen hebben gedaan.”

Wiskundigen moeten het zonder Nobelprijs stellen. Is daar een reden voor? “Er gaan geruchten dat Alfred Nobel geen prijs Lees ‘De Wiskunde achter het spoorboekje’ 7

ACHTERGROND

Tekst: Elke Weesjes

Passers en pumps Het genderdebat voorbij Raar maar waar: als je in de bibliotheek van de Radboud Universiteit zoekt naar het boek ‘Men of Mathematics’, wordt je verwezen naar de faculteit exacte wetenschappen. Terwijl je voor de tegenhanger ‘Women of Mathematics’, toch echt op de sociaal-culturele afdeling moet zijn. Misschien verbaast dit u, maar historisch gezien is het niet zo vreemd. Het genderdebat in de bètawetenschappen bestaat namelijk al een paar eeuwen, zonder dat het inhoudelijk veel veranderd is. Eén vraag wordt keer op keegesteld: ‘hebben vrouwen minder aanleg voor abstract denken dan mannen?’ Recent wetenschappelijk onderzoek heeft bewezen dat deze veronderstelling,

de zogenaamde gendermythe, onzin is. Aan wiskundeknobbels geen gebrek, maar het vooroordeel ‘meisjes kunnen niet rekenen’ heeft vrouwen tot dusver belemmerd om voor een bètastudie te kiezen. Het tij lijkt inmiddels gekeerd – de scheve verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke wiskundestudenten wordt actief rechtgetrokken. Hoera, de gendermythe is doorbroken. Betekent dit dat we het genderdebat definitief kunnen afsluiten? Eigenwijze meisjes Hoewel de wereld een aantal uitzonderlijke mathematica heeft gekend – o.a. Sophie Germain (1776-1831), Sofia Kovalevskaja (1850-1891) en Emmy Noether (1882-1935)

veroverden een plaats op de wiskundewereldranglijstwordt wiskunde van oudsher als mannenwetenschap beschouwd. Vrouwen in de wiskunde zijn daarom altijd op weerstand gestuit. Zo moest de Russin Kovalevskaja, die later de eerste vrouwelijke hoogleraar in de wiskunde zou worden, zich al in 1869 verdedigen in een debat over “ de capaciteiten van de vrouw voor abstract denken.” Zover we weten was ook zij er ondanks haar uitzonderlijke wiskundige kwaliteiten, niet in staat haar tegenstander, de ‘liberale’ Herbert Spencer, te overtuigen. In de eeuw die daarop volgde, veranderde er weinig. Maar liefst 126 jaar na het debat tussen Spencer en Kovalevskaja, hield Lawrence Summers, de toenmalige president van Harvard University, een controversiële speech waarin 8

ook hij veronderstelde dat mannen meer bèta-aanleg hebben dan vrouwen. Hij baseerde deze observatie op de resultaten van een onderzoek, waaruit blijkt dat meer mannen dan vrouwen extreem hoge scores voor natuur- en wiskundetests halen. Zijn eenzijdige uitspraken veroorzaakten grote commotie en verdeeldheid onder het publiek, en droegen uiteindelijk bij aan zijn ontslag in 2006. Inferieur brein Summers’ speech vormde de aanzet tot tal van onderzoeken over sekseverschillen in bètaaanleg. Zouden vrouwen daadwerkelijk, zoals Summers beweerde, minder aanleg hebben voor exacte vakken hebben dan mannen? “Absoluut niet”, beweert onderzoeksjournalist Amanda Ripley, een van de auteurs van Who says a woman can’t be Einstein (Time 2005). In dit artikel bespreekt zij de ontwikkelingen op het gebied van gender en wetenschappelijke begaafdheid. Haar uitgangspunt: er zijn wel degelijk verschillen tussen het mannelijke en vrouwelijke brein. Maar recent onderzoek wijst uit dat dit

onderscheid, in tegenstelling tot wat altijd gedacht werd, ons denkvermogen niet beïnvloedt. Volgens Ripley is het dan ook absurd, dat Summers een monocausale verklaring aandraagt voor de discrepantie tussen mannen en vrouwen. Het gender-debat binnen de exacte wetenschappen wordt niet alleen gevoerd in de Verenigde Staten – ook in Nederland houdt het de gemoederen bezig. Mathematicus Aldine Aaten studeerde drie jaar geleden af in Leiden. In haar scriptie Ik begreep er niets van– het leek wel algebra onderzoekt zij hoe wiskundestudenten –mannen én vrouwen- hun vak en studie ervaren. Haar bevindingen zijn opmerkelijk. “Hoewel mannen net zo vaak als vrouwen met

tegenslagen te maken hebben, voelen vrouwelijke wiskundestudenten zich vaker […] dom als ze iets niet snappen, terwijl mannelijke studenten er op vertrouwen dat het wel goed komt. Aangezien vrouwelijke wiskundestudenten meer dan hun mannelijke studiegenoten negatieve emoties met betrekking tot hun capaciteiten hebben, ervaren zij meer hinder van het niet-begrijpen van de uitleg of een probleem”, aldus Aaten. Deze resultaten sluiten aan bij de ervaringen van prof. dr. Monique Laurent, hoofd van de researchgroep Algorithms, Combinatories and Optimization aan het CWI en hoogleraar Optimalisering aan de universiteit Tilburg. “Wanneer vrouwen iets niet

begrijpen, betrekken zij dit vaak op zichzelf en minder op externe factoren, zoals de moeilijkheidsgraad van een college. Er is waarschijnlijk sprake van meer druk: vrouwen voelen zich minder op hun gemak omdat ze in de minderheid zijn. Maar dat neemt niet weg dat er genoeg vrouwen zijn die wél zeker van zichzelf zijn,”besluit Laurent. Het is dus aan sociaalculturele factoren te wijten, dat de meeste meisjes liever communicatie studeren dan wiskunde. Onzekerheid en faalangst Anno 2010 lijkt het einde van het genderdebat in zicht. Ook het meest recente onderzoek op het gebied van de sekseverschillen en wiskundige begaafdheid, begin dit jaar gepubliceerd in Psychology Bulletin, benadrukt dat niet genetische, maar culturele- en sociale factoren verantwoordelijk zijn voor de achterstand die vrouwen hebben opgelopen. Auteur en hoogleraar in de psychologie Nicole Else-Quest pastte twee verschillende testsytemen toe: the Trends

in International Mathematics and Science Study (TIMSS) en the Programme for International Student Assessment (PISA). De TIMSS richt zich op basiskennis van wiskunde, terwijl de PISA test onderzoekt in hoeverre studenten hun kennis van wiskunde in het dagelijks leven kunnen toepassen. Een half miljoen scholieren uit 69

verschillende landen werd getest. Wat bleek? Meisjes net zo goed zijn in wiskunde als jongens, meisjes hebben doorgaans minder zelfvertrouwen en kampen vaker met faalangst. Dit gebrek aan zelfvertrouwen verklaart ook waarom meisjes minder vaak dan jongens voor wis- en natuurkunde of scheikunde kiezen als

vervolgstudie. Daarnaast concludeert Else-Quest dat deze verschillen per land variëren. In voormalig communistische landen bijvoorbeeld, waar gelijkheid van de seksen nog steeds als ideaal geldt, genieten vrouwen een relatief hogere intellectuele status. Naast de positie van de vrouw, verschilt ook de status van het vak wiskunde per land. De ervaringen van Laurent sluiten hierbij aan. “In Frankrijk, waar ik vandaan kom, heeft wiskunde meer aanzien dan in Nederland. Wanneer je in hier zegt dat je wiskunde studeert, val je meteen in de zogenaamde ‘nerd’ categorie. In Frankrijk heeft wiskunde een veel positievere lading, en is daarom voor zowel mannen als vrouwen aantrekkelijker.” Wanneer we in Nederland kijken naar de man/vrouw ratio binnen universitaire wiskundedepartementen, zien we dat gemiddeld maar 15 tot 20 procent van de werknemers vrouw is. Nu 10

duidelijk is dat vrouwen wel degelijk ‘capaciteiten voor abstract denken’ bezitten, zal de kloof tussen de seksen snel gedicht worden. Er zijn genoeg ontwikkelingen gaande om te stellen dat de toekomst voor vrouwelijke wiskundigen er hoopvol uitziet. Zo is bijvoorbeeld het percentage vrouwen, die een master in wiskunde doet aan de Universiteit van Amsterdam, enorm gestegen. In 2003 was negen procent van alle wiskunde masterstudenten vrouw, in 2008 was dit maar liefst veertig procent. De UvA is geen uitzondering: op andere universiteiten zien we eenzelfde significante stijging. Prof. dr. Mathisca de Gunst, werkzaam aan het de afdeling Wiskunde van de Vrije Universiteit constateert ook een stijgende trend. Zij legt uit dat er nu een pro-actief beleid is om deze trend vast te houden. “Goede studiebegeleiding is belangrijk, maar ook het aanbieden van aansprekende studievarianten kan zorgen voor een grotere instroom van vrouwelijke studenten. Daarnaast is het natuurlijk belangrijk ervoor te zorgen dat de stijgende trend

doorzet in de fasen daarna, opdat het aantal vrouwen dat promoveert in de wiskunde groter wordt. Alleen dan kan het percentage vrouwelijke hoogleraren binnen dit vakgebied ook groeien.” Hoopvolle toekomst Om dit te bewerkstelligen heeft de VU speciale posities en leerstoelen voor vrouwen gecreëerd. Daarnaast participeert de VU in het Charter ‘Talent naar de Top’. De doelstelling van het Charter is het bereiken van een hogere toestroom, doorstroom en behoud van vrouwelijk talent in topfuncties. Ook het CWI heeft afgelopen jaar het Charter Talent naar de Top ondertekend. Laurent juicht

dit initiatief toe, zolang er geen sprake is van positieve discriminatie. “Binnen het CWI zijn we nu met 15 groepen, waarvan drie geleid worden door vrouwen. De verhouding moet dus zeker aangetrokken worden, al is deze nu een stuk beter dan een aantal jaren geleden. Toch is het van groot belang dat we kijken naar wie er beschikbaar zijn, om vervolgens de besten aan te nemen. Niemand zit op positieve discriminatie te wachten. Je wilt als vrouw aangenomen worden omdat je de beste bent, niet omdat je een vrouw bent.” Kortom, we zijn eruit. Vrouwen hebben net zoveel aanleg voor wiskunde als mannen. Het wordt dus hoog tijd, dat ze in zichzelf gaan geloven en hogere academische posities bekleden. De Gunst is het hiermee eens: “kiezen voor een exacte wetenschap is niet langer taboe. Het feit dat meerdere universiteiten deelnemen aan initiatieven als het Charter, laat zien dat ook daar de neuzen de goede kant opstaan.”

Deel je scriptie

Na maanden van zuchten, steunen en studieontwijkend gedrag is 'ie af: je scriptie. Je levert 'm in, krijgt een cijfer en rondt je studie af. En je levenswerk verdwijnt voor altijd in de kast. Zonde, vinden wij. Daarom blaast United Academics jouw scriptie een nieuw leven in.

Deze maand: Iedereen een jurk van vlees Macht en consumentengedrag

Wat zullen we doen met de Somalische zeeman? De vervolging en berechting van piraten

Iedereen een jurk van vlees Poseren in een jurk van rauw vlees? Lady Gaga vindt het geen probleem. Dit extravagante popidool verscheen onlangs naakt -met uitzondering van een paar verhullende lappen vlees- op de cover van de Japanse Vogue Hommes.“Och, zij kan het hebben,” fluisteren de Maik de Boers van deze wereld dan. Maar waarom eigenlijk?

Dat bekende mensen als acteurs, voetbalvrouwen en zelfs politici vaak een extravagante stijl uitdragen is bekend. Het lijkt wel alsof degenen die bovenaan de sociale ladder staan de voorkeur geven aan een meer unieke stijl. Over smaak valt niet te twisten, maar waarom durft de één meer risico te nemen bij het uiten van zijn of haar persoonlijke smaak, dan de ander? Verlangen naar uniekheid Ieder mens vindt het prettig om soms op te gaan in de massa, maar wil zich tegelijkertijd ook individueel onderscheiden. Welk verlangen sterker is hangt af van de situatie. Zo is bekend

dat we graag onze mening delen met de meerderheid van een groep, maar horen we liever bij de minderheid wanneer het gaat om een kwestie van smaak. Het is dan ook geen wonder dat het verlangen uniek te zijn vaak in verband wordt gebracht met consumentengedrag. Producten die we bezitten kunnen ons een gevoel van uniekheid geven, zónder het gevoel van sociale gelijkheid teveel in gevaar te brengen. De spullen die we kopen zijn bepalend voor ons zelfbeeld en worden daarom vaak ervaren als een verlengstuk van wie we zijn als persoon. Met andere woorden: we identificeren ons met behulp van de producten die we bezitten. De aankoop 13

van een product met een onderscheidend karakter, zoals een abstract kunstwerk, kan daarom het verlangen naar uniekheid bevredigen. Maar wanneer we teveel afwijken van de sociale norm, kan dit negatieve gevolgen hebben voor onze sociale relaties. Het kopen van een product met een afwijkend uiterlijk kan daarom een sociaal risico met zich meebrengen. Wat als anderen het lelijk vinden? De angst voor afkeurende blikken kan iemand belemmeren om te kiezen voor een blikvanger. Macht en smaak De gevoeligheid voor de mening van anderen verschilt per persoon. Volgens sociaalwetenschappelijk onderzoek spelen machtgevoelens hierbij een belangrijke rol. Mensen met macht zijn meer geneigd om zichzelf te uiten, zonder zich te laten beïnvloeden door hun omgeving. De machthebbers hechten daarnaast meer waarde aan hun eigen mening en creativiteit dan de kneusjes. Binnen de sociale psychologie overheerst daarom de opvatting dat er een verband is tussen macht en een meer onconventionele smaak. Deze theorie is niet fout, maar er blijft één ding buiten beschouwing:

macht is afhankelijk van een sociale context. Macht kun je kwijtraken, of juist verwerven. Hoe zeker iemand zich voelt over zijn machtpositie, hangt dus af van de stabiliteit van een sociale structuur. Wat blijkt? Niet de hoeveelheid macht, maar de stabiliteit van een sociale positie zorgt voor verschillen in smaak. Kun je nog omhoog of omlaag op de sociale ladder, dan ben je eerder geneigd om je conventioneel te kleden en te gedragen. Staat je positie vast, dan durf je meer risico’s te nemen.

Het experiment Het belangrijkste onderdeel van dit onderzoek was het oproepen van een gevoel van macht (veel of weinig) en positionele zekerheid (zeker of onzeker) bij de proefpersoon. Om deze gevoelens te manipuleren werd de proefpersonen wijsgemaakt dat het onderzoek bestond uit een individuele computertaak en een groepstaak. Bij binnenkomst werd iedereen gevraagd om een leiderschapsvaardigheden test in te vullen. De score op deze test ging zogenaamd bepalen welke rol de proefpersonen in de groepstaak zou gaan vervullen. Daadwerkelijk werden de ingevulde testen niet nagekeken en kreeg de proefpersoon random feedback over de zogenaamde score op de test en welke groepsrol hieraan verbonden was. Wanneer het de bedoeling was dat de proefpersoon zich machtig ging voelen kreeg hij te lezen dat hij de hoogste score had behaald en de hoge machtpositie als “groepsleider” op zich ging nemen. Wanneer een gevoel van weinig macht moest worden opgeroepen werd de lage machtpositie als “bouwer” toebedeeld aan de proefpersoon. In de instructies werd uitgelegd wat de groepstaak precies 14

inhield en wat er van hen werd verwacht. De instructies gaven bij beide rollen ook informatie over de stabiliteit van de groepshiërarchie. Bij sommigen werd vermeld dat er afhankelijk van de prestatie nog positionele veranderingen mogelijk waren. De rest werd wijsgemaakt dat hun prestaties geen effect hadden op de groepsstructuur en de posities dus vast stonden. De proefpersonen begonnen met een individuele computertaak waarin zij online gingen winkelen voor een nieuw interieur. De shoppingwebsite bood producten aan die sterk verschilden in conventionaliteit. Zo kon een salontafel in de vorm van een ijsbeer worden aangeschaft, of een bank met alle kleuren van de regenboog. Pas na afloop van de computertaak bleek dat er geen groepstaak zou zijn.

Niets te verliezen Het resultaat: wanneer verschuivingen in de groepshiërarchie waren uitgesloten en de proefpersonen dus niets te verliezen (of te winnen) hadden, kozen ze voor onconventionele meubels. Degenen die nog konden klimmen of dalen op de sociale ladder, namen veel minder risico. Wanneer we weten waar we staan in een groep, durven we eerder af te wijken van ‘het gewone’. We hullen ons dus liever in een gewaagde outfit tijdens een etentje met vrienden, dan tijdens een sollicitatiegesprek. Zit u goed in uw vel? Lekker aantrekken dan, die vleesjurk. En mocht het toch niet gewaardeerd worden door uw vrienden, dan kunt u ‘m altijd nog in de pan gooien.

Carian Thus MSc. Carian Thus heeft in augustus 2010 de master Sociale Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam afgerond. Tijdens haar afstuderen heeft ze een experimenteel onderzoek uitgevoerd naar de relatie tussen machtsgevoelens en persoonlijke smaak. Carian studeert nu Spaanse Taal en Cultuur en gaat volgend jaar reizen door Midden- en Zuid Amerika. Lees de volledige scriptie

Wat zullen we doen met de Somalische zeeman? Piraterij voor de kust van Somalië is de afgelopen jaren explosief gegroeid, maar wat moet er met opgepakte Somalische piraten gebeuren? Niet alleen op nationaal niveau, maar ook internationaal worstelt men met deze vraag. Een tijdelijk internationaal piraterij-tribunaal kan uitkomst bieden. Jack Sparrows in Oost-Afrika Veel mensen hebben een romantisch beeld bij het eeuwenoude verschijnsel ‘piraterij’. Voor hen is een piraat een dronkaard met een ooglap, houten poot en papegaai op de schouder. Films als Pirates of the Caribbean en Hook dragen bij aan dit stereotype. Niettemin is de hedendaagse vorm van piraterij voor de kust van Somalië een groot probleem. Snelle speedboten met een zwaar bewapende bemanning maken de Golf van Aden en de Indische Oceaan - een belangrijke zeevaartroute die Europa, Azië en Afrika verbindt – onveilig. Oppakken en vrijlaten Een belangrijk probleem met betrekking tot de Somalische piraterij is de vervolging van de piraten. Helaas komt het namelijk vaak voor dat piraten straffeloos hun gang

kunnen gaan. In december 2009 bijvoorbeeld, arresteerden officieren van het Nederlandse marinefregat HMS Evertsen dertien Somalische piraten. Maar er was één probleem: geen land wilde hen berechten. En dus werden de Somaliërs twee weken later vrijgelaten en met speedboot en al weer op zee gezet. Wel voorzien van “voldoende brandstof en voedsel,”verzekerde voormalig minister Middelkoop van Defensie ons. Dezelfde avond werd er op het NOS journaal gesproken over het “falen van de Nederlandse strijdkrachten in de strijd tegen Somalische piraten,” en ook Kamervragen bleven niet uit. 16

In maart 2010 ging het ook mis. Een groep van 19 Somalische piraten werd toen door officieren van het Nederlandse marinefregat HMS Tromp opgepakt en ontwapend. Ook deze groep mocht een aantal dagen later weer gaan. Net als de bemanning van een Russische olietanker, die onder Liberiaanse vlag voer. Een Russisch marineschip nam deze piraten in mei 2010 gevangen, om ze daarna weer vrij te laten. Russische diplomaten verklaarden dat er “onvoldoende wettelijke basis was om de piraten langer vast te houden.” Addertje onder het gras Vrijlating van zoveel piraten is niet wenselijk en roept veel vragen op. Piraterij is immers een internationaal misdrijf, dus mogen piraten mogen niet zomaar vrijuit gaan. Het VN Zeerechtverdrag (ook bekend als UNCLOS) geeft de definitie van piraterij in artikel 101. Vervolgens geeft artikel 105 het recht aan lidstaten universele rechtsmacht uit te oefenen in geval van piraterij. Dit betekent dat elke lidstaat geautoriseerd is piraten uit een andere staat te vervolgen voor piraterij, waar dan ook. Toch zit er een addertje onder het gras. Het VN Zeerechtverdrag bevat namelijk geen aut dedere aut judicare verplichting, wat betekent dat lidstaten geen verplichting, maar een bevoegdheid hebben om Somalische piraten in hun nationale rechtbanken te berechten. Lidstaten blijken enkel over te gaan tot vervolging indien hun directe nationale belang is geschonden. Voor Nederland is dat bijvoorbeeld het geval wanneer een schip met de Nederlandse vlag wordt gekaapt, het schip eigendom is van een Nederlandse rederij of als er Nederlandse bemanning betrokken is bij een kaping. Andere Europese landen en de Verenigde Staten gebruiken dezelfde argumentatie. Dit suggereert dat staten wel bereid zijn om piraten te vervolgen als zij daar direct

mee te maken krijgen, maar niet als het om buitenlandse belangen gaat. Voetballen en televisie kijken Afgelopen zomer vond het eerste Europese proces tegen Somalische piraten plaats in Nederland. In dit geval besloot Nederland wel over te gaan tot vervolging, omdat een koopvaardijschip dat voer onder de Antilliaanse vlag was aangevallen. De rechter bepaalde dat de vijf piraten een gevangenisstraf van vijf jaar moeten uitzitten. Wellicht geen goede beslissing, want de gevangenen hadden de tijd van hun leven. Eén van hen liet weten: “Het leven is goed hier. Ik krijg goed te eten, kan voetballen en televisie kijken. De wc in mijn cel vind ik fantastisch. Ik doe een beroep op de Nederlandse overheid mij niet terug te sturen naar Somalië.” Hij is van plan zijn vrouw en kinderen over te laten komen zodra hij wordt vrijgelaten uit de gevangenis. Verblijfsvergunning Dit plan is helemaal zo gek nog niet, want Somalische piraten kunnen inderdaad profiteren van de asielwetgeving en kans maken op een verblijfsvergunning. Sinds 1991 woedt er in Somalië een burgeroorlog en is er geen functionerende landelijke overheid. Het land kampt met grootschalige onveiligheid en Al-Shabaab fundamentalisten die de macht willen overnemen. Volgens VN rapporten worden mensenrechten in Somalië structureel geschonden. Kortom: het zou in strijd zijn met de internationale verdragen (het zogenaamde non-refoulementverbod), om Somalische piraten terug te sturen naar hun eigen land. Ook voormalig Minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen erkent het probleem. “We kunnen niet op het juiste spoor zitten, als een Nederlandse straf meer wordt gezien als een gift dan een bedreiging,” verklaarde hij. “Dit kan leiden tot de vreemde 17

situatie dat onze pogingen om piraten te bestraffen, hen juist aanmoedigen in plaats van afschrikken.” Alternatieven Omdat berechting onder nationaal recht geen goede optie lijkt te zijn, moet er worden gekeken naar alternatieven. De eerste mogelijkheid, piraten berechten in buurlanden van Somalië, bleek lastiger dan verwacht. Nadat de EU met de Keniaanse autoriteiten had afgesproken dat gearresteerde piraten zouden worden overgedragen aan Kenia, raakte het rechtssysteem daar overbelast. Soortgelijke problemen ontstonden eveneens in de Seychellen, Tanzania en Mauritius. Ook optie twee, Somalische piraten te vervolgen voor het Internationaal Strafhof in Den Haag, werd verworpen. Omdat het misdrijf piraterij niet te vergelijken is met genocide of oorlogsmisdaden, vond de internationale gemeenschap deze oplossing niet passend. Uiteraard is berechting in het door oorlog verscheurde Somalië zelf al helemaal geen optie. Maar wat dan wel? Tijdelijk internationaal piraterij-tribunaal Naast Nederland, Duitsland en Rusland lijken steeds meer staten positief over de oprichting van een internationaal piraterijtribunaal. De VN Veiligheidsraad Resolutie 1918 (2010) heeft aangegeven dat dit tevens een agendapunt is op internationaal niveau. Op basis van hoofdstuk VII van het VN Handvest, naar het voorbeeld van het Joegoslavië- en Rwanda-tribunaal, zou de VN Veiligheidsraad een tijdelijk piraterij-tribunaal kunnen oprichten. De VN Veiligheidsraad heeft de bevoegdheid een zodanig tribunaal op te richten, indien er sprake is van een bedreiging van de vrede en het juist die vrede en veiligheid (op de Somalische wateren) wil herstellen.

Doemdenkers Helaas lijkt de politieke wil bij de rest van de internationale gemeenschap nog te ontbreken. Een VN diplomaat verklaarde onlangs dat een piraterij-tribunaal “te ingewikkeld, te duur en niet de moeite waard” zou zijn. Het Rwanda- en Joegoslaviëtribunaal zijn inderdaad bekritiseerd vanwege hun zwakke handhavingbevoegdheden en trage vorderingen. Het zouden logge, bureaucratische machines zijn. Deze kritiek is niet helemaal terecht, want internationale tribunalen hebben een aanzienlijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het internationale recht. Het voordeel van een internationaal piraterijtribunaal is dat internationale rechters zorgen voor een uniforme toepassing van het internationale recht. Het bewijs zal worden gecentraliseerd en de rechten van piraten zullen worden gewaarborgd. Er zal geen willekeur meer zijn bij de berechting van piraten. En ja, om dit te kunnen bereiken zullen er nog veel politieke hindernissen moeten worden genomen. Maar uiteindelijk is een piraterij-tribunaal de meest effectieve manier om juridische onduidelijkheid en straffeloosheid in de toekomst te voorkomen. Annemarie Middelburg LLM Annemarie Middelburg studeerde in juli 2010 cum laude af aan de Universiteit van Tilburg in het vakgebied Internationaal en Europees Publiekrecht. Tijdens haar afstudeeronderzoek hield zij zich bezig met piraterij voor de kust van Somalië in het kader van het internationale recht. Annemarie is in september 2010 begonnen met de Research Master in Law aan de Universiteit van Tilburg. Lees de volledige scriptie 18

Het NTI heeft een MBA-opleiding die écht te combineren is met je baan! Ben je een manager en wil je een nieuwe stap zetten in je carrière? Dan kies je voor de opleiding tot Master of Business Administration. Bij het NTI hoef je geen

Slechts

€ 9.856,25

examen te doen, maar maak je praktijkgerichte opdrachten waarop je beoordeeld wordt. Ook kun je iedere dag starten, dus start vandaag nog!

Prof. dr. Jaap Koelewijn, Hoofddocent Financieel

Voordelen van de opleiding Master of Business Administration:

Management en Strategisch Management: Prof. dr. Jaap Koelewijn (1956) studeerde algemene economie en promoveerde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam op het onderwerp bedrijfseconomisch toezicht op het bankwezen. Hij werkte vervolgens in diverse researchfuncties in de financiële sector. Bij MeesPierson was hij senior-aandelenanalist, bij IRIS (een gezamenlijke dochter van Rabobank en Robeco) en de Autoriteit Financiële Markten was hij hoofd research. Naast inhoudelijke expertise heeft hij ook ruime ervaring met het leidinggeven aan professionele teams en uiteenlopende bestuurlijke werkzaamheden. Sinds begin 2000 is hij zelfstandig adviseur. Hij combineert in zijn werk zijn ervaring in de wetenschap, de financiële praktijk en het toezicht. Sinds april 2006 is hij deeltijdhoogleraar corporate finance bij business universiteit Nyenrode. Bij het NTI is hij hoofddocent van de MBA-opleiding, met de aandachtsgebieden Financieel Management en Strategisch Management.

•

dsaf•

•

Action learning; geen examens maar praktijkopdrachten

•

Voordelige studiekosten inclusief vakliteratuur

•

Zelfstudie met een beperkt aantal collegedagen

•

Studeren via een digitale leeromgeving

•

(Grotendeels) Nederlandstalig studiemateriaal

•

Samenwerking met Business School Nederland

•

Iedere dag starten

•

Begeleiding door vakdocenten en je persoonlijke mentor

Antwoordcoupon ! Ik wil snel starten

Nu met

! Ik wil graag per post meer informatie

GRATIS

! Bel mij voor meer informatie Dhr. / Mevr.: ...................................................................................................................................................Voorletter(s) :............ Straat: ............................................................................................................................................................Nummer: ................. Postcode: ...................... Plaats : ........................................................................................................................................................ Telefoon: ...................................................E-mail: .......................................................................................................................... Stuur deze bon in een open envelop, zonder postzegel, vandaag nog naar: NTI, Antwoordnummer 10500, 2300 VL Leiden

I1018

minilaptop!

Meer informatie? www.nti.nl of bel 071 - 561 00 77 !"#"$%&'()*+),+-).-,''///"

""0"#0"#///"1234

Jimbo knows best James Cook Loomis aka Jimbo received his Masters in Math from UCLA in 1960. He then went on to teach Math in Los Angeles for ten years. In 1970 Jimbo “dropped out and tuned in,” sold everything he owned and moved to Maui, Hawaii. He’s lived there ever since.

God is a Mathematician You owe your life to something that is universal and that few understand: let’s call it Mathworld. You might not like or understand Mathworld’s creation, but it’s here, and it’s not likely you would be alive without it. But what does it entail? Mathworld automates Logic. You push a button in your mind and soar beyond your previous abilities and intuitions. For instance: What takes longest, to swim directly across a river and back, or up a river and back the same distance? The river has a current but you can swim faster. Easy question, isn’t it? Yet, intelligent intuitive people cannot agree what the answer would be. The simple fact is that this problem soars beyond your intelligence and intuition. There is no understanding physical reality or conversing about it intelligently without the equations of math. So enter Mathworld. A few scratches on the blackboard, no words, and it’s settled for eternity: It’s always faster to go across and back! Who would guess? Everyone who can’t do 10th grade algebra. Mathgod beats any God by 10%. Or your money back. 20

Worldconnectors essay wedstrijd - FOOD De wereldbevolking groeit, en zal de komende veertig jaar nog verder groeien tot 9 miljard mensen in 2050. Op dit moment heeft een op de zeven personen in de wereld geen toegang tot voedsel dat voldoende voedingsstoffen bevat om een normaal leven te leiden en nog meer mensen lijden aan micronutri毛ntentekort. Dit, tezamen met de groeiende competitie om land, water, grondstoffen en energie, kan grote consequenties voor de voedselzekerheid hebben. Het is inmiddels wereldwijd aanvaard dat veel aandacht voor duurzame landbouwontwikkeling, vooral in arme landen in Afrika, een eerste vereiste is om voedselzekerheid te bevorderen en tegelijkertijd het milieu te beschermen. Stel: er wordt 1 miljard euro per jaar beschikbaar gesteld door de Nederlandse overheid om door middel van landbouwontwikkeling de voedselzekerheid te bevorderen en honger de wereld uit te bannen. Hoe zou u dit geld inzetten? Wij nodigen u uit om deze vraag in een essay (van maximaal 2000 woorden) te beantwoorden. De beste inzending wint een prijs van 2.500 euro, beschikbaar gesteld door de Rabobank Foundation. De beste drie essays worden gepubliceerd door United Academics en de schrijvers van deze essays worden uitgenodigd om aanwezig te zijn bij de Roundtable bijeenkomst van de Worldconnectors op 6 december 2010 in Den Haag. De beste essays worden bovendien op de website van de Worldconnectors geplaatst. Hoe doet u mee? Stuur uw essay v贸贸r 1 november 2010 naar roundtable@worldconnectors.nl onder vermelding van naam, leeftijd, eventueel uw beroep en werkgever, woonplaats, telefoonnummer en e-mailadres. Over de uitslag van de essaywedstrijd kan niet gecorrespondeerd worden. De essays worden op persoonlijke titel geschreven. Bij inzending van een essay geeft u de Worldconnectors het recht om het essay op verschillende plaatsen, onder vermelding van de auteur, te publiceren. Ook geeft u aan mee te willen werken aan eventuele publicitaire uitingen die aan deze wedstrijd verbonden zijn. 21

NIEUWS NEUROLOGIE Doven zien beter dan horende mensen Als één zintuig wegvalt, worden de overige vier automatisch beter. Toch? Deze aanname klinkt heel logisch, maar kon tot voor kort niet wetenschappelijk verklaard worden. Nu presenteert de neurologie een oplossing in Nature Neuroscience. Wanneer het gehoor namelijk niet goed werkt, schakelt het brein visueel een tandje bij. Foto: Salvatore Vuono

voor ingezet. “Het brein is een erg efficiënt orgaan, dus wordt er geen ruimte verspild,” legt Lomber uit. “Daarnaast probeert het gebreken te compenseren. Stel je bijvoorbeeld voor dat je doof bent en er van achter een auto aankomt.Die kun je uiteraard niet horen. Op zo’n moment komt het goed uit dat je zichtveld breder is dan normaal, zodat je de auto wel eerder kunt zien.” Lees het volledige artikel

BIOLOGIE Uitgestorven vogels wijzen op massa-existentie Het is geen geheim dat de biodiversiteit wereldwijd terugloopt. Tot op heden was echter moeilijk in te schatten hoe snel dat proces gaat. Misschien komt daar nu verandering in. Een recent onderzoek wijst namelijk uit dat er een verband is tussen het uitsterven van vogelsoorten en organismen in het algemeen.

Katten zijn, naast mensen, de enige wezens die doof geboren kunnen worden. Daarom besloot een team onderzoekers van University of Western Ontario, geleid door Dr. Stephen Lomber, de beesten eens grondig te onderzoeken. Wat bleek? Het gedeelte van het brein dat doorgaans de auditieve input regelt, wordt bij de dove katten ‘ingezet’ om de visie te verbeteren. Dit gebeurt op specifieke wijze: het deel dat doorgaans geluiden van zij- en achterkant oppikt, zorgt nu voor een breder zichtveld. De functie (bewustwording van de omgeving) blijft dus hetzelfde, alleen wordt er een ander zintuig

De studie, die werd gedaan door wetenschappers van Oxford University, bewijst dat het uitsterven van diersoorten in Groot-Brittannië tien keer sneller verloopt dan werd gedacht. Eéns in de twee weken verdwijnt er een organisme. “De afname van biodiversiteit heeft vermoedelijk veel ernstigere gevolgen dan klimaatverandering,” vertelt Dr. Clive Hambler, die het onderzoek leidde. “Maar voorheen was het onmogelijk om te bepalen of de bestaande maatregelen toereikend zijn. Nu is er bewijs dat veel organismen – bijvoorbeeld korstmossen, insecten, vissen 22

en planten- ongeveer even snel uitsterven als vogelsoorten. […]Deze conclusie is erg nuttig. Het uitsterven van vogels is in praktijk namelijk veel makkelijker te meten, dan het uitsterven van bijvoorbeeld tropische planten of mossen.” Het proces is al enige tijd aan de gang. In Groot-Brittannië stierf sinds 1800 één tot vijf procent van alle regionale diersoorten uit. Met behulp van biologische data van onder meer de VS, kon worden aangenomen dit waarschijnlijk een wereldwijd fenomeen is. “Dit onderzoek versterkt de claim dat er momenteel een massa-existentie plaatsvindt,” besluit Hamber zijn verhaal. “We kunnen er nu van uitgaan dat alle soorten wereldwijd, dus ook de minder bekende of opvallende organismen, langzaam uitsterven met een vergelijkbare snelheid als ‘onze eigen’ vogels, vissen en amfibieën.” Kijk ‘The Permian Mass Extinction’

COMPUTATIONAL SCIENCE Social media netwerk versterkt meelopers-effect Het verschijnsel peer pressure is niets nieuws. Toch is er een verschil met vroeger: er zijn nu veel meer peers. Kocht u eind jaren ’90 een mobiele telefoon omdat twee van uw vrienden er één hadden; tegenwoordig download u een mobiele app omdat uw 600 Facebookvrienden dat ook hebben gedaan. Een team computeringenieurs van Oxford University onderzocht de invloed van sociale druk aan de hand van het aantal downloads van mobiele applicaties (apps), die ten tijde van de studie via Facebook werden aangeboden. De apps werden in eerste instantie gepromoot via Facebookadvertenties, met weinig effect. Maar zodra een app een zekere mate van populariteit bereikte (destijds kon een Facebook-gebruiker zien welke en hoeveel apps er werden gedownload binnen zijn netwerk), groeide het aantal downloads explosief. Deze ‘switch’ bestaat tot op heden niet offline. Het bijzondere is dat omgevingsfactoren geen enkele rol speelden bij het downloadgedrag. De miljoenen gebruikers kozen ervoor om de app’s te downloaden, puur en alleen omdat hun Facebook-vrienden dat deden. Daarnaast bestaat er dus blijkbaar een zogenaamd tipping point, dat een product kan maken of breken. Lees het volledige artikel

NIEUWS ANTROPOLOGIE Neanderthalers uitgeroeid door vulkanische as Hoewel de discussie nog steeds woedt, gaan veel antropologen ervan uit dat de Neanderthaler niet onze directe voorouder is, maar een uitgestorven ‘broertje’ van onze voorganger: de homo sapiens. Dan blijft de vraag: wat is er met de Neanderthalers gebeurd? Een team Russische antropologen vermoedt dat een reeks vulkaanuitbarstingen funest is geweest. Het onderzoek werd onlangs gepubliceerd in Current Anthropology. Onderzoekers Liubov Vitaliena Golovanova en Vladimir Borisovich Doronichev hadden de leiding. “We stellen dat het uitsterven van de Neanderthalers –op een geologische tijdschaal- abrupt plaatsvond, in een periode die gepaard ging met ongekend veel vulkanische activiteit in Eurazië. Deze catastrofe vernietigde niet alleen de ecologische bronnen van de Neanderthalers, maar roeide hen ook fysiek uit.” Het bewijs voor deze hypothese is afkomstig uit de grot Mesmaiskaya, gelegen in de Kaukasus. Hier werden onlangs twee verschillende lagen van vulkanisch as gevonden, die lijken te horen bij een reeks grote vulkaanexplosies veertigduizend jaar

geleden. De vulkanische aslagen wijzen tevens op een abrupte klimaatverandering. Volgens de onderzoekers zou er sprake geweest zijn van ‘vulkanische winter,’ een periode waarin zonlicht –soms jarenlanggeblokkeerd wordt door as. Het onderzoek

verklaart ook meteen waarom onze mensensoort de tand des tijds doorstaan heeft. Onze voorouders, de homo sapiens waren namelijk wél op het juiste moment op de juiste plaats. “De eerste homo sapiens verbleven vooral in het zuiden van Eurazië en in Afrika,” schrijven Golonova en Doronichev. “Daarom hebben de uitbarstingen niet direct invloed op hen gehad. En toen de homo sapiens uiteindelijk meer noordwaarts trokken, konden ze zelfs profiteren van het vacuüm dat de Neanderthalers achterlieten.” Kijk ‘The Last Neanderthal’ 24

HONDERD JAAR DOOD

Wie: Duits wetenschapper en schrijver Kurd Lasswitz (20 april 1848– 17 oktober 1910) Kent u van: van zijn proefschrift:‘Über Tropfen.’ Nee? Daar hoeft u zich niet voor te schamen. Want hoewel Lasswitz magna cum laude promoveerde op wiskunde én natuurkunde, vond hij het leuker om verhaaltjes te verzinnen. En dus werd hij schrijver van science fiction. Met resultaat? Ja. Het werk van de ‘grondlegger van de Duitse science fiction,’ zoals hij door kenners beschouwd wordt, wordt nog steeds gelezen. Vooral Lasswitz’ boek Auf Zwei Planeten, een utopisch verhaal over Marsbewoners, blijft populair. (+) Kritiek: Duitse critici waren van mening dat Lasswitz, in vergelijking tot collega’s H.G. Wells en Jules Verne, niet in staat was spannende ‘adventure stories’ te schrijven. (-) Quote: “Sinds de wetenschap onomstotelijk heeft bewezen dat de aarde een planeet is en de zon een ster, kunnen we niet meer naar de hemel kijken zonder te beseffen,[…] dat er zelfs op die onbereikbare werelden levende, denkende wezens kunnen zijn.”(++) Onze keuze: Henry Dunant. Omdat het winnen van een Nobelprijs ons toch moeilijker lijkt dan iets schrijven over Marsmannetjes.

Ze zijn allebei van groot belang geweest voor de wetenschap, te vinden in menig encyclopedie en op dit moment precies honderd jaar dood. Maar wie van hen spreekt het meest tot de verbeelding? Deze maand: Kurd Lasswitz versus Henry Dunant.

Wie: Zwitsers zakenman en activist Henry Dunant (8 mei 1828 – 30 oktober 1910) Kent u van: zijn memoires: Een herinnering aan Solferino. Dit boek beschrijft de Slag van Solferino in het huidige Italië. Deze veldslag was onderdeel van de Tweede Italiaanse Onafhankelijkheidsoorlog en kostte zo’n zesduizend soldaten het leven. Geschokt door het bloedbad bedacht Dunant het idee voor een humanitaire organisatie, die tijdens oorlogen onafhankelijk zou blijven om gewonde soldaten te verzorgen. Met resultaat? Op lange termijn werd dit het Rode Kruis, dus ja. En het gevolg hiervan was weer dat Dunant in 1901 –samen met de Fransman Frédéric Passy- de eerste Nobelprijs voor de Vrede kreeg. (+++) Kritiek: Geen. In tegenstelling tot veel andere winnaars van de Nobelprijs voor de Vrede (o.a. Yasser Arafat en Henry Kissinger), had Dunant geen tegenstanders. (++) Quote: Ook het Rode Kruis vond de prijs welverdiend. Toen Dunant de Nobelprijs won, schreef het commitee hem: “There is no man who more deserves this honour, for it was you, forty years ago, who set foot on the international organization for the relief of the wounded on the battlefield.”(+) 25

BOEKEN & ZO The Moral Landscape: How Science Can Determine Human Values

From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time

Sam Harris

Na het uitkomen van zijn debuut The End of Faith, kon filosoof en neuro- wetenschapper Sam Harris één ding vaststellen: bijna niemand –van moslimfundamentalisten tot atheïstenvindt dat de wetenschap iets zinnigs kan zeggen over het verschil tussen goed en kwaad. Dus schreef hij nog een boek om dit taboe te doorbreken: The Moral Landscape.

Sean Carroll

Niemand wordt jonger naarmate de jaren verstrijken. Of kan besluiten ‘iets gisteren te doen.’ Tijd is een one way street, maar waarom eigenlijk? Theoretisch natuurkundige Sean Caroll onderzoekt mogelijke antwoorden in From Eternity to Here.

Tijd beweegt maar één kant op: van het verleden richting de toekomst. Deze arrow ‘Goed’ leven is geen abracadabra: hoe beter of time is makkelijk waar te nemen, maar je zorgt voor het welzijn van de mensen en moeilijk te verklaren. dieren om je heen, hoe beter je leeft, stelt De veelgebruikte Tweede wet van de Harris. Daarom moet het maar eens afgelopen Thermodynamica beschrijft waarom entropie zijn met het politiek correcte moreel (de mate van chaos) groter wordt en niet relativisme. “Veel wetenschappers denken kleiner, maar maakt niet duidelijk waarom dat de kwaliteit van normen en waarden entropie ooit klein begon. Voor antwoorden niet meetbaar is. En dus voelen ze zich moeten we ver terug: naar het moment van gedwongen alle meningen als gelijkwaardig de Oerknal en de tijd dáárvoor. “Door te te beschouwen. […] Ik probeer aan te tonen proberen om the arrow of time te begrijpen, dat je niet direct intolerant bent, wanneer je opmerkt dat sommige culturen minder welzijn bereiken we uiteindelijk de grenzen van ons universum. En wie weet kunnen we daar zelfs opleveren dan andere.” nog overheen,” besluit Caroll.

Where Good Ideas Come From: The Natural History of Innovation

Mao’s Great Famine: The History of China’s Most Devastating Catastrophe, 1958-1962

Steve Johnson Frank Dikötter

Het wiel, Google en wit-brood-dateigenlijk-bruin is: alle drie goede ideeën. Maar hoe ontstaan briljante ingevingen? Volgens auteur en internetgoeroe Steve Johnson hangt dat vooral af van de context waarin we ons bevinden. “Sommige omgevingen,” schrijft hij, “verstikken nieuwe ideeën. Andere produceren die juist moeiteloos.”

In 1958, ergens in Beijing, verbaasde Mao Zedong zich maar weer eens over de snel groeiende economie van zijn kameraden in de Sovjet Unie. Dat kan ik ook, dacht hij. Dus bedacht hij De Grote Sprong Voorwaarts: het vijfjarenplan dat uiteindelijk zou leiden tot 45 miljoen dode Chinezen.

Een goed idee kan dus niet worden toegeschreven aan één genie, maar eerder aan de tijd en plaats waar hij leeft. Johnson, een kundig verhalenverteller, legt dit uit aan de hand van vermakelijke anekdotes. Zo leren we bijvoorbeeld dat een Franse verloskundige het concept ‘couveuse’ bedacht, nadat hij kippen had zien broeden in een dierentuin. Wat we ook doen om tot dat ene briljante idee te komen: we moeten niet bang zijn om te falen. “Wanneer we gelijk hebben blijven we op één plek”, schrijft Johnson. “Wanneer we het mis hebben worden we gedwongen op zoek te gaan naar nieuwe oplossingen.”

Dankzij onlangs geopende archieven en individuele getuigenissen van Chinezen die De Grote Sprong Voorwaarts meemaakten, kon auteur en historicus Frank Dikötter een compleet en gedetailleerd overzicht geven van de gruwelijke gebeurtenissen. Makkelijk was het niet. “In een regime als dat van Mao, leert men te liegen om te overleven. Iedereen –van de armste boer tot de hoogste partijfunctionaris- verdrong de feiten. Dus de waarheid was moeilijk te vinden.” Toch slaagt Diktötter er met Mao’s Great Famine in om te laten zien dat Mao in het rijtje ‘verschrikkelijke dictators’ zeker niet onderdoet voor Stalin of Hitler.