Wiktor Niedzicki
Szรณste laboratorium Wiktora
Nie tylko energia
Spis treści Wstęp
3
Odrzutowy balonik
4
Jak przelać wodę bez przechylania butelki?
5
Wodna kaskada
6
Jak oddzielić białko od żółtka jajka?
7
Wyrzutnia konfetti
8
Rakieta z rurki
9
Jak podnieść szklankę za pomocą balonika?
10
Jak wcisnąć balonik do środka butelki?
11
Większy wygrywa
12
Jak przenieść pustką puszkę bez dotykania?
13
Woda „do góry nogami”
14
Jak przenieść piłeczkę bez dotykania jej ręką?
15
Niezwykłe wahadła
16
Fascynujący rezonans
17
Jeszcze jedne wahadła
18
Trzy łańcuszki
19
Jak przelać wodę bez rozlewania?
20
Ile kropli na grosiku?
21
Zaczarowana piłeczka
22
Która kulka wygrywa?
23
Jak dźwiękiem zgasić świeczkę?
24
Kółka z bębna
25
Jak podnieść butelkę bez dotknięcia jej dłonią?
26
Trzy noże
27
Wiktor Niedzicki
28
2
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Wstęp Fizyka jest SUPER. Zadziwiające zjawiska, zaskakujące doświadczenia, wspaniałe zastosowania. Fizyką można się bawić. Wiele sztuczek cyrkowych to efektowna prezentacja znanych doświadczeń. Warto nauczyć się tych „sztuczek”. W ten sposób lepiej poznamy zjawiska, które obserwujemy wokół nas. Niektóre z nich są wykorzystywane także w technice. Bawmy się. Zabawa to droga do zdobycia wiedzy. Po raz szósty zachęcam najmłodszych do wykonywania zabawnych i ciekawych „sztuczek”. Takich, które bezpiecznie można zaprezentować w domu i w szkole. Szóste laboratorium Wiktora to propozycja nie tylko dla dzieci, lecz także dla ich rodziców i dziadków. Razem możemy lepiej poznawać świat. Zachęcajmy najmłodszych do powtórzenia proponowanych doświadczeń. Potem spróbujmy zmienić przebieg tych eksperymentów, wymyślmy ciekawszą formę prezentacji. Być może uda się stworzyć nową, jeszcze lepszą „sztuczkę”. Dziecięce eksperymenty to początek fascynującej drogi do badań naukowych. Wierzę w to, że najmłodsi, którzy zaczynają od tych „sztuczek”, kiedyś zostaną konstruktorami i naukowcami. Do wykonania proponowanych doświadczeń potrzebne są materiały, które prawie każdy ma w domu. Wszystko zostało opisane i sfotografowane, by młodym eksperymentatorom ułatwić przygotowania. Zachęcam zatem do wspólnej zabawy całe rodziny. Razem cieszmy się i zdobywajmy wiedzę.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
3
Odrzutowy balonik Potrzebne: • • • • •
balonik długi sznurek kawałek rurki do napojów taśma klejąca nożyczki
Jak to zrobić? Sznurek przeciągamy przez kawałek rurki do napojów i mocujemy na przykład do klamki drzwi. Nadmuchujemy balonik i zaciskamy wylot powietrza. Balonik przyklejamy tak, by jego wylot był skierowany równolegle do sznurka. Taśmą klejącą mocujemy balonik do rurki do napojów. W końcu zwalniamy zacisk powietrza w baloniku. Energia zmagazynowana w gumie balonika powoduje gwałtowny wypływ powietrza. Ten wypływ powoduje ruch balonika w kierunku przeciwnym. Dzięki podobnemu, bardzo szybkiemu wypływowi spalin i powietrza poruszają się samoloty odrzutowe.
4
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Jak przelać wodę bez ? przechylania butelki-??? Potrzebne: • • •
butelka z wodą rurka do napojów szklanka
Jak to zrobić? Do butelki wkładamy dłuższy koniec rurki. Krótszy koniec kierujemy do szklanki. Ustami wtłaczamy powietrze do butelki. Woda z krótszego końca rurki powinna zacząć wypływać i trafić do szklanki. Energia wtłaczanego powietrza powoduje podniesienie wody w górę i jej szybki wypływ.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
5
Wodna kaskada Potrzebne: • • • • •
4 plastikowe kubki 3 rurki do napojów nóż lub nożyczki plastelina 3 pudełka o różnej wysokości
Jak to zrobić? W trzech kubkach, nieco poniżej ich brzegów wykonujemy niewielkie otwory. Z pomocą ołówka można je poszerzyć tak, by pasowały do średnicy rurek. Do otworów wkładamy rurki do napojów. Jeśli otwory są zbyt duże, można je uszczelnić plasteliną. Kubki stawiamy na pudełkach tak, by rurki z kubków na pudełkach stojących wyżej trafiały do kubków usytuowanych niżej. Dla lepszego efektu w kubkach można umieścić nieco barwnika, nasza kaskada będzie wówczas kolorowa. Jeśli ostatnie naczynie będzie większe, zabawa potrwa dłużej. Jak to działa? Woda wlana do najwyżej położonego naczynia ma energię potencjalną. Ta energia zamienia się w ruch wody płynącej w dół, a na końcu w ciepło. Niestety, ciepła jest bardzo mało.
6
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Jak oddzielić białko od żółtka jajka?? Potrzebne: • • •
surowe jajko płaski talerz pusta butelka o pojemności 0,3 l po wodzie mineralnej
Jak to zrobić? Rozbijamy skorupkę tak, by jajko znalazło się na talerzu. Szyjkę pustej butelki kierujemy w stronę żółtka jajka. Ściskamy butelkę i dotykamy żółtka. Zwalniamy ucisk. Żółtko „samo” wchodzi do butelki. Jak to się dzieje? Butelka jest sprężysta. Naciskając, dodajemy jej energii. Ta energia zostaje wyzwolona, gdy zwalniamy ucisk i butelka wraca do pierwotnego kształtu. W tym momencie powietrze, które wcześniej zostało wypchnięte z butelki, chce do niej wrócić. Jeśli na jego drodze znajdzie się żółtko jajka, zostanie ono wepchnięte do butelki przez powietrze atmosferyczne.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
7
Wyrzutnia konfetti Potrzebne: • • • • • •
balonik tekturowa rurka po papierze toaletowym taśma klejąca kolorowy papier samoprzylepny konfetti nożyczki
Jak to zrobić? Z balonika odcinamy górną część i kilkakrotnie ją rozciągamy, by guma stała się bardziej elastyczna. Gumę mocujemy taśmą do tekturowej rurki. Rurkę oklejamy kolorowym papierem i wsypujemy do niej konfetti. Należy zadbać o to, by drobne papierki opadły do fragmentu balonika. Odciągamy gumę i gwałtownie puszczamy. Konfetti rozsypie się dookoła. Energia zgromadzona w naprężonej gumie została zamieniona w ruch drobnych papierków.
8
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Rakieta z rurki Potrzebne: • • • • • •
butelka o pojemności 0,5 l po wodzie mineralnej gazowanej z nakrętką rurka do napojów rurka z tworzywa o średnicy nieco większej niż średnica rurki do napojów odrobina plasteliny nożyczki ostre narzędzie do wykonania otworu w nakrętce
Jak to zrobić? W nakrętce butelki wykonujemy otwór o średnicy nieco mniejszej od średnicy rurki do napojów. Z rurki do napojów odcinamy część prostą, bez załamań. Rurkę wciskamy w otwór w nakrętce. Otwór dodatkowo uszczelniamy plasteliną. Całość zakładamy na butelkę. Rakietę robimy z rurki o nieco większej średnicy. Jeden jej koniec zamykamy grudką plasteliny. Naszą rakietę nakładamy na rurkę tkwiącą w nakrętce. Naciskając gwałtownie butelkę powodujemy wystrzelenie rakiety. Energia powietrza ściśniętego w butelce zamienia się w energię ruchu rakiety.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
9
Jak podnieść szklankę za pomocą balonika?? Potrzebne: • • •
balonik pusta, wysoka szklanka zapałki
Jak to zrobić? Nadmuchujemy balonik i zawiązujemy wlot powietrza. Zapalamy zapałkę i wrzucamy ją do szklanki. Na szklankę kładziemy balonik i lekko dociskamy go do krawędzi. Po chwili zapałka zgaśnie, a część balonika zostanie wciśnięta do szklanki. Unosząc balonik, podniesiemy szklankę. Jak to możliwe? W wyniku spalania zapałki powstaje sporo dwutlenku węgla i pary wodnej. Powstała para wodna ulega skropleniu na ściankach szklanki - zamienia się w wodę, która zajmuje znacznie mniejszą objętość niż para wodna. To powoduje znaczne obniżenie ciśnienia wewnątrz szklanki i częściowe wepchnięcie do niej balonika. Ten mechanizm jest bardziej efektywny niż obniżenie ciśnienia powstałe w wyniku ucieczki części ogrzanego gazu z wnętrza szklanki. Balonik zostaje częściowo wciśnięty do środka i pozwoli nam podnieść szklankę.
10
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Jak wcisnąć balonik do środka butelki?? Potrzebne: • • • •
balonik szklana butelka gorąca woda rękawica lub gruby ręcznik
Jak to zrobić? Przed eksperymentem dobrze jest choć raz napełnić balonik powietrzem, a potem go opróżnić. Do butelki nalewamy wrzątku, opłukujemy nim ścianki i wylewamy wrzątek. (UWAGA: ręka musi być chroniona przez rękawicę lub gruby ręcznik). Natychmiast po wylaniu wrzątku na szyjkę butelki zakładamy balonik. Teraz musimy wykazać nieco cierpliwości. Butelka musi ostygnąć. Ten proces można przyspieszyć, wkładając butelkę do zimnej wody. Balonik powoli zostanie wepchnięty do butelki. Jak to możliwe? Po zamknięciu butelki balonikiem i jej ochłodzeniu ciśnienie wewnątrz obniża się, ponieważ para wodna ulega skropleniu. Ciśnienie atmosferyczne jest teraz większe od tego wewnątrz butelki. Różnica ciśnień wpycha zatem balonik do butelki.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
11
Większy wygrywa Potrzebne: • • •
2 baloniki dość sztywna rurka taśma klejąca
Jak to zrobić? Jest to jedno z najbardziej zadziwiających doświadczeń. Jeden balonik zakładamy na koniec rurki i mocujemy taśmą. Napełniamy go niedużą ilością powietrza, dmuchając przez rurkę, i zamykamy jego wylot. Teraz znacznie większą ilością powietrza napełniamy drugi balon i zakładamy go na drugi koniec rurki. Zwalniamy oba zaciski i obserwujemy zaskakujący efekt. Jak to możliwe? Okazuje się, że guma w mniejszym balonie mocniej ściska powietrze niż guma w większym. Jej energia sprężystości jest większa. Z tego powodu powietrze z mniejszego balonu przechodzi do większego, a nie odwrotnie. Jest i drugie wyjaśnienie: suma powierzchni balonów po zakończeniu doświadczenia jest mniejsza niż przed zwolnieniem zacisków. A mniejsza powierzchnia to mniejsza energia sprężystości gumy balonów.
12
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Jak przenieść pustą puszkę bez dotykania?? Potrzebne: •
puszka o pojemności 0,3 l po napoju
•
2 filiżanki o średnicy większej niż średnica puszki
Jak to zrobić? Do jednej z filiżanek wkładamy puszkę. Silny strumień powietrza z ust kierujemy między ściankę filiżanki a dolną krawędź puszki. Jeśli nabierzemy odpowiedniej wprawy, będziemy mogli spowodować, że puszka wyleci z filiżanki, w której się znajduje, i wpadnie do drugiej. Jak to możliwe? Silny strumień powietrza powoduje powstanie sporego ciśnienia pod puszką. Energia sprężonego powietrza powoduje wyrzucenie lekkiej, aluminiowej puszki. Kierunek ruchu puszki zależy od kierunku i siły strumienia powietrza. Wrzucenie puszki do drugiej filiżanki nie jest proste. Mnie się udało po wielu próbach.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
13
Woda do góry nogami Potrzebne: • • • •
plastikowy kubek do napojów sznurek niewielka ilość wody ostre narzędzie do zrobienia otworków w kubku
Jak to zrobić? W górnej części plastikowego kubka robimy dwa otwory położone naprzeciw siebie. Przez te otwory przeciągamy sznurek. Wiążemy go tak, by pozostał długi wolny koniec. Do kubka nalewamy niewielką ilość wody. Trzymając za dłuższy koniec sznurka, wprawiamy kubek w ruch wahadłowy, a następnie zwiększamy amplitudę wahań. W końcu kubek powinien zacząć wirować w płaszczyźnie pionowej. Mimo że woda co chwilę będzie znajdowała się nad naszą głową, nie wyleje się z kubka. Dlaczego? Ruch obrotowy jest możliwy dzięki temu, że mocno trzymamy sznurek. Woda dzięki sile odśrodkowej bezwładności jest odpychana w kierunku dna kubka, nie wylewa się. Przy odpowiednio dużej prędkości obrotowej nawet w górnej pozycji kubka siła ta jest co najmniej równa lub większa niż siła grawitacji działająca na wodę. Taki efekt jest wykorzystywany na przykład podczas wirowania bielizny w pralce bębnowej.
14
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Jak przenieść piłeczkę bez dotykania jej ręką?? Potrzebne: • • •
piłeczka pingpongowa słoik duży kieliszek do wina
Jak to zrobić? Na piłeczkę nakładamy kieliszek do wina. Okrężnymi ruchami wprawiamy piłeczkę w ruch obrotowy wewnątrz kieliszka. Cały czas szybko obracając piłeczkę, przenosimy ją nad wlot słoika. Przerywamy ruch. Piłeczka wpada do środka. Jak to możliwe? Piłeczka w szybkim ruchu obrotowym wywiera nacisk na ścianki kieliszka (siła odśrodkowa bezwładności). Siła tego nacisku jest tak duża, że powoduje wzrost siły tarcia między piłeczką, a ścianami kieliszka. Dzięki temu grawitacja nie powoduje spadania piłeczki podczas jej ruchu w kieliszku.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
15
Niezwykłe wahadła Potrzebne: • • • •
2 stabilne stojaki (mogą to być na przykład drzewa lub ciężkie meble) sznurek ciężarki (mogą to być ciężkie nakrętki śrub, ja kupiłem ciężarki do balonów weselnych) nożyczki
Jak to zrobić? Pomiędzy stojakami rozpinamy sznurek. Przywiązujemy do niego krótsze kawałki sznurka obciążone ciężarkami. Dobrze, by dwa kawałki sznurka z ciężarkami miały tę samą długość. Inne sznurki mogą być krótsze i dłuższe. Mamy zatem zestaw wahadeł. Wprawmy je w ruch poprzeczny w stosunku do sznurka zawieszonego pomiędzy stojakami. Które z wahadeł wahają się szybciej, a które wolniej? Spróbujmy dwa wahadła o tej samej długości wychylić. Jedno niewiele, a drugie bardziej. Które wahadło wykonuje więcej ruchów na przykład w ciągu minuty? Szybko zaobserwujemy, że wielkość wychylenia nie ma znaczenia. Liczy się tylko długość wahadła. Tę ważną prawidłowość odkrył już wielki uczony – Galileusz.
16
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Fascynujący rezonans Potrzebne (tak jak w poprzednim doświadczeniu): • • • •
2 stabilne stojaki (mogą to być na przykład drzewa lub ciężkie meble) sznurek ciężarki nożyczki
Jak to zrobić? Przypominam, że wśród wahadeł mamy dwa o jednakowej długości. Spróbujmy teraz wychylić jedno z nich. Po chwili zauważymy, że drugie zaczyna się wahać. Stopniowo, pierwsze wahadło zmniejsza amplitudę swoich wahań, drugie zaś przejmuje większą część energii. Po nieco dłuższej chwili pierwsze wahadło znów waha się tak jak na początku, drugie zaś tylko nieznacznie. Takie zjawisko nazywamy rezonansem. Dwa wahadła o tej samej długości przekazują sobie energię. Co jeszcze ciekawsze, pozostałe wahadła, dłuższe i krótsze, wahają się tylko nieznacznie. Nie wchodzą w rezonans. To fascynujące zjawisko występuje w instrumentach muzycznych, ale czasem może być także przyczyną katastrof budowlanych, na przykład na skutek rezonansu może zawalić się most.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
17
Jeszcze jedne wahadła Potrzebne: • • • • •
sztywny pręt o długości około 1,5 m (nie musi być drewniany) sznurek kilkanaście sporych ciężarków, mogą to być nakrętki śrub nożyczki długa listwa
Jak to zrobić? Na sztywnym pręcie wieszamy na sznurkach ciężarki. Każdy ciężarek na osobnym sznurku. Warto przyciąć je tak, by długość każdego sznurka była mniejsza niż poprzedniego. W ten sposób uzyskujemy zestaw wahadeł o rosnącej (lub malejącej) długości. Wszystkie wahadła wychylamy jednocześnie. Dobrze jest posłużyć się długą listwą. Ciężarki zaczną się wahać. Ze względu na różne długości wahadeł ich okres wahań będzie się różnił. Ciężarki zaczną wykonywać „wężowe” ruchy fascynujące dla obserwatora.
18
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Trzy łańcuszki Potrzebne: •
3 łańcuszki o różnej długości (ja używam jednego łańcuszka do rolet i chwytam go tak, by utworzył 3 fragmenty łańcuszka)
Jak to zrobić? Warto zaobserwować, jak poruszają się łańcuszki. Długi wykonuje ruchy powolne, środkowy – nieco szybsze, a krótki – szybkie. Każdy ma inne tempo (fizycy mówią, że jest to inna częstotliwość drgań). Teraz wystarczy dopasować niezauważalny ruch naszych dłoni do tempa wahań wybranego łańcuszka. Warto wykonać kilka prób, aby zobaczyć, w jaki sposób dopasujemy się do ruchów łańcuszków. W tym doświadczeniu wykorzystujemy praktycznie zjawisko rezonansu. A widzowie uwierzą, że poruszamy łańcuszki siłą woli.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
19
Jak przelać wodę bez rozlewania?? Potrzebne: • • • • •
2 kubki lub szklanki sznurek taśma klejąca nożyczki woda
Jak to zrobić? W środku naczynia wklejamy jeden koniec sznurka. Odcinamy fragment sznurka o długości około 40 cm. Drugi koniec sznurka przyklejamy blisko brzegu drugiego naczynia. Do tego naczynia nalewamy wodę, przechylamy je i woda płynie wzdłuż sznurka wprost do celu.
20
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Ile kropli na grosiku?? Potrzebne: • • •
czysta moneta (jednogroszówka) kroplomierz woda
Jak to zrobić? Maleńką monetę (jednogroszówkę) kładziemy na stole. Można też wykorzystać płaski talerz. Ostrożnie kroplomierzem opuszczamy na monetę pojedyncze krople. Na monecie rośnie wypukła powierzchnia wody. Ile kropli można w ten sposób zmieścić na jednogroszówce? Mnie udało się aż 17 kropli, ale to nie jest rekord. Jak to możliwe? Woda tworzy na monecie wypukły kształt dzięki dużemu napięciu powierzchniowemu. W domu często niszczymy to napięcie powierzchniowe podczas mycia rąk lub zabawy bańkami mydlanymi.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
21
Zaczarowana piłeczka? Potrzebne: • •
rurka do napojów piłeczka pingpongowa
Jak to zrobić? Rurkę do napojów zginamy pod kątem prostym. Ustami wtłaczamy powietrze do rurki. Nad wylotem rurki umieszczamy piłeczkę. Piłeczka wiruje w strumieniu powietrza, ale nie spada z końca rurki. Dlaczego? Szybkość przepływu powietrza w strudze wydmuchiwanej z rurki jest największa w jej środku (podobnie jak prędkość wody w rzece). Wbrew pozorom, w takim miejscu ciśnienie wokół strumienia powietrza jest mniejsze. Powietrze atmosferyczne „wpycha” więc piłeczkę do środka strumienia.
22
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Która kulka wygrywa? Potrzebne: • • •
2 stalowe kulki (takie jak w dużym łożysku kulkowym) 2 różnej długości plastikowe listwy wykorzystywane w instalacjach elektrycznych tekturowe pudełko obciążone na przykład piaskiem
Jak to zrobić? Z plastikowych listew tworzymy dwa tory, tak jak na fotografii. Ich dolne końce opieramy o pudełko obciążone piaskiem. To będzie nasza meta. Jedna listwa powinna być prosta. Jest to równia pochyła. Druga, dłuższa listwa powinna być wygięta. Końce listew trzymamy razem. Jednocześnie wypuszczamy kulki, które potoczą się po listwach. Ku naszemu zaskoczeniu, kulka tocząca się po dłuższej drodze dotrze do „mety” pierwsza. Dlaczego? Dłuższa listwa ma na początku większy spadek. Kulka zatem szybciej nabiera większej prędkości. To daje jej przewagę w dotarciu do „mety”.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
23
Jak dźwiękiem zgasić świeczkę?? Potrzebne: • • • • • •
świeca zapałki lub zapalniczka plastikowe wiadro (przeznaczone do zniszczenia) torba z cienkiej plastikowej folii taśma klejąca ostry nóż
Jak to zrobić? W dnie wiadra wycinamy okrągły otwór. (UWAGA: potrzebna pomoc osób dorosłych). Z drugiej strony wiadra zakładamy folię z tworzywa i przyklejamy ją taśmą. To będzie membrana naszego bębna. Zapalamy świecę. Dla bezpieczeństwa stawiam ją na płaskim talerzu. Wycięty otwór w dnie wiadra kierujemy w stronę świecy. Uderzenie w bęben gasi płomień świecy. Zamiast wiadra możemy użyć dużej butelki po napoju gazowanym. Jej wylot kierujemy w stronę świecy. Silnie uderzamy w bok butelki.
24
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Kółka z bębna Potrzebne: • • • • • •
zapałki lub zapalniczka plastikowe wiadro (przeznaczone do zniszczenia) torba z cienkiej plastikowej folii taśma klejąca ostry nóż papier
Jak to zrobić? Potrzebny jest bęben, jak w poprzednim doświadczeniu. Z pomocą dorosłego podpal i szybko zgaś gazetę tak, by do bębna dostała się pewna ilość dymu. Zamiast płonącej gazety można użyć kadzidełka. Po uderzeniu w bęben zobaczysz, jak w powietrzu powoli przemieszczają się kółka dymu.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
25
Jak podnieść butelkę bez dotknięcia jej dłonią?? Potrzebne: • •
szklana butelka plastikowa rurka do napojów
Jak to zrobić? Rurkę do napojów załamujemy w jednej trzeciej długości. Wkładamy rurkę do butelki załamaniem do przodu. W butelce krótsza część rurki odgina się. Teraz możemy spróbować wyciągnąć z butelki rurkę, podnosząc ją do góry. Dolna jej część zablokuje się w zwężeniu butelki. Całość możemy podnieść bez trudu, nawet jeżeli butelka jest wypełniona wodą. W podobny sposób zbudowane są niektóre zamki, na przykład do walizek.
26
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Trzy noże Potrzebne: • • •
3 noże stołowe (niezbyt ostre) 3 butelki lub szklanki jedno naczynie z wodą (na przykład szklanka, butelka, kubek)
Jak to zrobić? Trzy szklanki lub butelki ustawiamy w rogach trójkąta. Na każdej butelce opieramy rękojeść noża. Czubek noża powinien leżeć na dolnej części głowni kolejnego noża. Na trójkącie, jaki utworzą głownie noży, możemy postawić spory ciężarek, na przykład szklankę lub butelkę z wodą. Podobne konstrukcje wykorzystują w swoich projektach niektórzy architekci.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
27
Wiktor Niedzicki Dziennikarz telewizyjny i radiowy, fizyk i muzyk. Autor ponad 900 popularnych programów telewizyjnych o nauce, warto wymienić między innymi cykle „Laboratorium” (25 lat na antenie TVP1 i ponad 500 wydań), „Kuchnia”, „Nobel dla Polaka” oraz „Śledztwo”, „Medycyna 2000– 2001”, „Dzień Nauki”. Autor filmów o nauce polskiej i o podróżach, a także wielu programów radiowych. Wykładowca na Politechnice Warszawskiej i, sporadycznie, na innych uczelniach wyższych. Pracownik Instytutu Fizyki Jądrowej PAN. Opublikował kilkadziesiąt artykułów na tematy naukowe w najpoważniejszych polskich czasopismach oraz wiele tekstów na temat mediów. Napisał 2 książki o tematyce geologicznej: Ziemia jakiej nie znamy i Tajemnicza Ziemia. Ponadtozajmuje się szkoleniami w zakresie sztuki prezentacji (komunikacji). Jest autorem książek Sekrety prezentacji nauki, Sztuka prezentacji w nauce, biznesie, polityce, Dobrze zaprezentuj swoją pracę oraz pięciu broszur z cyklu „Laboratorium Wiktora” (dla dzieci). Prezentuje w całym kraju własne widowiska popularnonaukowe: Kosmos w naszym domu, Światło, Fizyka w kuchni i łazience, Spotkanie z jutrem, Fizyka jest SUPER i inne. Wiktor Niedzicki jest Ambasadorem Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice.
Oficjalna strona www.wiktorniedzicki.pl
28
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Szóste laboratorium Wiktora Wiktora Niedzickiego zostało wydane
w ramach trzeciej edycji Śląskiego Festiwalu Nauki Katowice (12–14.01.2019).
PASJA – WIZJA – ODWAGA – NAUKA Misją Festiwalu jest współtworzenie społeczeństwa wiedzy. Inspirując ciekawość poznawczą u ludzi w każdym wieku, chcemy budować szerokie zainteresowanie nauką, szacunek dla badaczy oraz ich dokonań. Chcemy rozwijać świadomość korzyści, jakie społeczeństwo czerpie z badań naukowych, a szczególnie potwierdzić i wzmocnić u mieszkańców Śląska poczucie dumy i pożytku z posiadania na terenie województwa znakomitych ośrodków akademickich oraz z ich wkładu w światową naukę. Drogą do osiągnięcia tych celów jest czynne uczestnictwo, ponieważ zaangażowanie uczestników Festiwalu w poznawanie nauki powstaje dzięki ich aktywnemu udziałowi w pokazach, eksperymentach, prezentacjach, wykładach i rozmowach.
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
29
CO ROBIMY? Na czas Festiwalu chcemy wyprowadzić naukę z sal wykładowych i laboratoriów, poza mury uniwersytetów, do gościnnej siedziby Międzynarodowego Centrum Kongresowego w Katowicach, Teatru Śląskiego, ale także na ulice, do parków, muzeów i galerii. Gromadzimy wybitne osobowości naukowe ze śląskich i krajowych uczelni, a także znakomitych gości z zagranicy. Reprezentują oni różnorodne dyscypliny nauki i sztuki. Chcemy, aby nauka i wiedza opanowały miasto Katowice i inne śląskie miasta, stając się przez kilka dni największą atrakcją dla mieszkańców regionu i gości.
prof. dr hab. Ryszard Koziołek dyrektor generalny Śląskiego Festiwalu Nauki KATOWICE
30
Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
Wydawca Uniwersytet Śląski w Katowicach Copyright Wiktor Niedzicki Uniwersytet Śląski w Katowicach Katowice 2019 Fotografie doświadczeń Filip Niemaszyk Paweł Pasterz Layout i DTP Maja Chojnacka CUTberry.com
www.slaskifestiwalnauki.pl Szóste laboratorium Wiktora | Śląski Festiwal Nauki Katowice
31
Bawili się Galileusz, Newton, Faraday i Einstein. Zabawek nie mieli.
Mogli wykorzystywać tylko to, co było za darmo, obok nich. Patyki, woda, sznurek, piasek, kamyki. Tak poznawali świat. I dokonali wielkich odkryć. Dziś zyskaliśmy nieporównanie większe możliwości.
Mimo to warto skorzystać z tego, co mamy w domu. I włączyć wyobraźnię. Proste zabawy, doświadczenia i „sztuczki”, którymi zaskoczymy kolegów to droga do rozumienia praw działających w całym Kosmosie.
Propozycje, które przedstawiamy w tej broszurce, to tylko wstęp. Spróbujmy coś w nich zmienić – zastosować inne materiały,
może coś dodać lub ująć – zobaczmy, jakie będą skutki. Bawmy się, a wiedza o prawach fizyki „sama” znajdzie się w naszej głowie. Powodzenia.
Katowice 2019