Urządzenia dla Energetyki nr 1/2017 by Urządzenia dla Energetyki

100

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 1/2017 (100)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

| www.urzadzeniadlaenergetyki.pl | • 70 lat minęło jak jeden dzień... – historia Belos-PLP S.A. • Eltar Energy stworzyliśmy z myślą o zapewnieniu profesjonalnych i sprawdzonych rozwiązań dla potrzeb zawodowej energetyki dystrybucyjnej • Układy kompensacji mocy biernej oraz filtry • Materiał elektroizolacyjny. Niepozorny komponent, a jaki niezbędny • Funkcjonalność i bezpieczeństwo rozdzielnic i sterownic nn • Modernizacja linii WN za pomocą przewodów ACCC® jako bardzo szybka alternatywa dla budowy nowych linii 400 kV •

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017 (100)

Wytwarzanie energii z wykorzystaniem efektywnych technologii Alfa Laval

24 27 27

17 3

8 5

25 19

Kompletny asortyment rozwiązań Alfa Laval to możliwość zwiększenia efektywności elektrowni i elektrociepłowni, gwarancja bezpieczeństwa zarówno personelu jak i procesów oraz redukcja obciążenia środowiska naturalnego. 1 Chłodnica powietrza uszczelniającego 2 Chłodnica oleju smarnego

16 Wirówka do oczyszczania oleju smarnego pompy wody zasilającej

3 Wirówka do oczyszczania paliwa

17 Podgrzewacz wody zasilającej

4 Filtr oleju Moatti

18 Skraplacz pary wylotowej z turbiny

5 Pomocnicze chłodnice wentylatorowe

19 Wymienniki i filtry w zamkniętym układzie chłodzenia

6 Kocioł do odzysku ciepła ze spalin

20 Chłodnice wentylatorowe skraplacza i pomocnicze

7 Packinox - wymiennik w procesach oczyszczania spalin oraz magazynowania energii cieplnej

21 Podgrzewacz wody sieciowej

8 Ziepack - zintegrowana chłodnica spalin lub reboiler / skraplacz

23 Wirówka do oczyszczania oleju smarnego

9 Olmi - chłodnica gazu syntezowego / generator pary 10 Spawane reboilery i skraplacze w oczyszczaniu spalin 11 Chłodnica żużlu i wody tzw. „black water” 12 Chłodnice uszczelkowe w oczyszczaniu spalin 13 Wymienniki i filtry w otwartym układzie chłodzenia 14 Gazowe i olejowe kotły pomocnicze Aalborg 15 Chłodnica oleju smarnego pompy wody zasilającej Alfa Laval Polska Sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa tel. 22 336-64-64, fax: 22 336-64-60 e-mail: poland.info@alfalaval.com

22 Chłodnica oleju smarnego 24 Chłodnice w systemie chłodzenia generatora 25 System odsalania / przygotowania wody 26 Chłodnica oleju transformatorowego 27 Wirówka do oczyszczania oleju transformatorowego

Baterie kondensatorów EMPAC/ABBACUS Kompensacja mocy biernej

EMPAC to jednostopniowa bateria kondensatorów w metalowej obudowie stosowana do kompensacji mocy biernej. Produkt ten poprawia jakość zasilania i zapewnia sprawne funkcjonowanie systemu. ABBACUS jest kompleksowym systemem kompensacji mocy biernej o budowie modułowej, złożonym z wielostopniowych, przełączalnych stopni kondensatorowych, umożliwiającym uzyskanie wymaganego współczynnika mocy.

ABB Contact Center Tel. +48 222 23 77 77 E-mail: kontakt@pl.abb.com

OD REDAKCJI

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE 70 lat minęło jak jeden dzień... – historia Belos-PLP S.A............................6 Eaton wprowadza na rynek urządzenie wykrywające iskrzenie przewodów, które zmniejsza ryzyko w zakresie bezpieczeństwa elektrycznego......................................................................................................................8 Blok gazowo-parowy PGE w Gorzowie oddany do użytku................. 10 Elmo prezentuje innowacyjne rozwiązania dla automatyki przemysłowej na targach Automaticon........................................................... 12 Porozumienie TAURON z generalnym wykonawcą nowego bloku 910 MW w Jaworznie................................................................ 14 Schneider Electric i Energy Pool łączą technologiczne siły zwiększając bezpieczeństwo energetyczne i obniżając koszty dla odbiorców końcowych....................................................................... 16 Enea o krok od przejęcia Elektrowni Połaniec – wszystkie warunki zawieszające umowy już spełnione..................... 17 Jak nowy model efektywności energetycznej wpłynie na sektor energetyczny.............................................................................................. 18 TAURON gotowy do wdrożenia Programu Likwidacji Niskiej Emisji w aglomeracji śląsko-dąbrowskiej........................................ 20 Realizując strategię dalszego rozwoju: COPA-DATA powiększa swój zarząd................................................................................................ 21 BayWa r.e. wzmacnia swoją pozycję na rynku fotowoltaicznym w Polsce........................................................................................ 22 ABB zdobywa nowe zamówienia na stacje ładowania autobusów elektrycznych......................................................................................... 23 ABB zdobywa ogromne zamówienie o wartości 640 mln USD na przesyłową linię energetyczną dalekiego zasięgu w Indiach...... 24 InnoEnergy rozpoczyna szóstą „Rundę Inwestycyjną dla projektów innowacyjnych”............................................................................... 26 n NOWOŚCI Fluke wprowadza na polski rynek rodzinę niwelatorów laserowych.... 27 Fluke startuje z promocją. Wiosna 2017........................................................... 28 n TECHNOLOGIE, PRODUKTY, INFORMACJE FIRMOWE Rozłącznik bezpiecznikowy Eaton XNH – Maksymalne bezpieczeństwo w szafie rozdzielczej............................. 29 Eaton upraszcza konstrukcję urządzeń i narzędzi diagnostycznych dla firm działających w branży czyszczenia podzespołów przemysłowych................................................... 30 Pomiary rezystancji izolacji w trudnych warunkach................................ 32 Eltar Energy stworzyliśmy z myślą o zapewnieniu profesjonalnych i sprawdzonych rozwiązań dla potrzeb zawodowej energetyki dystrybucyjnej............................................................ 34 Bardziej ekonomiczne, wydajniejsze i łatwe do nabycia: Modularne układy chłodzące do elektrycznych zespołów trakcyjnych................. 37 Układy kompensacji mocy biernej oraz filtry............................................... 38 Nowe słupy oświetleniowe wykonywane w technologii spawania laserem........................................................................................................... 42 Materiał elektroizolacyjny. Niepozorny komponent, a jaki niezbędny .....44 Sterownik Smartpack2 – elastyczny nadzór zasilania.............................. 48 Funkcjonalność i bezpieczeństwo rozdzielnic i sterownic nn........... 51 Modernizacja linii WN za pomocą przewodów ACCC® jako bardzo szybka alternatywa dla budowy nowych linii 400 kV......56 Od ponad 20 lat MIKRONIKA jest liderem w konstruowaniu, produkcji i wdrażaniu systemów zdalnego nadzoru w oparciu o własne rozwiązania sprzętowo-programowe.................. 61 n EKSPLOATACJA I REMONTY Klucze i zakrętarki Hitachi.......................................................................................... 66 System Bosch FlexiClick teraz w wersji 12 V.................................................. 68 n KONFERENCJE I SEMINARIA АPS Energia zorganizowała seminarium o magazynowaniu energii.... 69

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel./fax: 22 760 31 65 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk, tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyrektor ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin, tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 602 191 040, e-mail: marek.w.bielski@gmail.com Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski, tel. kom.: 601 991 000, e-mail: andrzej.maciejewski3@neostrada.pl Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska tel. kom.: 531 266 287, e-mail: marta.is.roxy@gmail.com Prof. dr hab. inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko, mgr Anna Bielska Redaktor ds. wydawniczych: Dr hab. inż. Gabriel Borowski Redaktor Techniczny: Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Opracowanie graficzne: www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich. Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Współpraca reklamowa: CANTONI.............................................................................................I OKŁADKA ALFA LAVAL.......................................................................................II OKŁADKA BELOS................................................................................................ III OKŁADKA SCHNEIDER..................................................................................... IV OKŁADKA ABB............................................................................................................................ 3 BAKS........................................................................................................................13 ELEKTROMONTAŻ RZESZÓW.......................................................................41 ELTAR-ENERGY...................................................................................................... 5 ENERGOELEKTRONIKA.PL..............................................................................19 HANNOVER MESSE............................................................................................. 9 HITACHI.................................................................................................................67 INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI......................................................................11 MERSEN.................................................................................................................15 MIKRONIKA..........................................................................................................65 SONEL....................................................................................................................33

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

70 lat minęło jak jeden dzień... – historia Belos-PLP S.A. Historia obecności BELOS-PLP S.A. na polskim rynku to już 70 lat tradycji produkcji osprzętu do linii napowietrznych i elektroenergetycznych niskich, średnich, wysokich i najwyższych napięć. W portfelu produktów firmy znajdują się również urządzenia elektryczne do zasilania elektrofiltrów, a także od niedawna systemy fotowoltaiczne. Laboratorium firmy jako jedyne w międzynarodowej grupie PLP i jedno z dwóch w Polsce posiada akredytację na badania mechaniczne.

zieje zakładu nierozerwalnie wiążą się z rozwojem przemysłu w Polsce. Przed II wojną światową w miejscu obecnej fabryki istniała olejarnia. W 1947 roku nowo powstała prywatna firma rozpoczęła produkcję osprzętu sieciowego do linii napowietrznej wysokiego napięcia budowanej na trasie Śląsk - Łódź. Zakład, nad którym w 1950 roku nadzór przejęło państwo, swą produkcją zaspokajał potrzeby rynku krajowego na osprzęt sieciowy. Pod koniec 1953 roku zapadła decyzja o rozbudowie przedsiębiorstwa. Z biegiem lat rozwinięto także inne kierunki produkcji na zespoły zasilające elektrofiltry oraz szafy sterownicze i rozdzielcze. Osiem lat później fabryka przeszła pod zarząd Zjednoczenia Maszyn Górniczych POLMAG, co pozwoliło między innymi na uruchomienie produkcji elementów automatyzacji górnictwa. Na lata 1962 - 1964 przypadł okres przygotowania produkcyjnego i wykonania osprzętu do pierwszej w Polsce linii 400 kV Turoszów - Częstochowa. W 1969 roku utworzono w firmie Zakład Doświadczalny Sprzętu Elektrycznego oraz uruchomiono halę powłok ochronnych. W 1976 roku przedsiębiorstwo kolejny raz zmieniło właściciela i przeszło pod zarząd Ministerstwa Energetyki i Energii Atomowej. Wówczas do rozwijających się kierunków produkcji należały: yy tyrystorowe zasilacze do elektromagnetycznych podajników wibracyjnych, yy układy do systemów cyfrowo - analogowych (SCA), yy elektropneumatyczne układy automatyki klimatyzacyjnej.

30 lipca 1994 roku zakład został przekształcony w Jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa. We wrześniu 1995 roku Skarb Państwa dokonał wniesienia 33% akcji ZWSS „BELOS” S.A. do zachodniego Funduszu Inwestycyjnego, 27% akcji do pozostałych funduszy inwestycyjnych, 15% akcji otrzymali pracownicy zakładu, a 25% zachował Skarb Państwa. W 2007 roku, po wejściu inwestora strategicznego, firma stała się częścią grupy Preformed Line Products (PLP) – światowego wytwórcy i dostawcy produktów, technologii oraz rozwiązań dla energetyki i telekomunikacji. Firma Preformed Line Products (PLP) z siedzibą w Cleveland (Ohio), notowana na NASDAQ:PLPC została założona w tym samym roku co BELOS przez co również może poszczycić się 70-letnią tradycją. PLP to obecnie międzynarodowa grupa przemysłowa, dostarczająca swoje wyroby klientom na całym świecie poprzez podległe spółki znajdujące się w takich krajach jak: Australia, Argentyna, Brazylia, Chiny, Francja, Hiszpania, Indonezja, Kanada, Kolumbia, Malezja, Meksyk, Nowa Zelandia, Polska, Rosja, RPA, Tajlandia, Wielka Brytania. Opierając się na długoletniej tradycji, w centrum działań BELOS-PLP S.A. jest klient. Firma kładzie szczególny nacisk na rzetelną i kompleksową obsługę kontrahenta, która uwzględnia indywidualne potrzeby odbiorcy oraz zapewnia pomoc wysoko wykwalifikowanej załogi. Atutem firmy jest terminowość dostaw nowoczesnych produktów, a konkurencyjne ceny wyrobów współgrają z ich jakością, satysfakcjonując zarówno odbiorcę jak i dostawcę.

Starając się sprostać wymaganiom klienta i uwzględniając innowacyjne rozwiązania techniczne BELOS-PLP S.A. dba o ciągły rozwój i udoskonalanie swoich produktów poprzez współpracę z wiodącymi w branży energetycznej placówkami naukowo - badawczymi i biurami projektowymi. Z kolei, doświadczona kadra inżynieryjno - techniczna oraz nowoczesny park maszyn i urządzeń produkcyjnych zakładu gwarantuje, że wyroby produkowane w zakładzie na podstawie projektów własnego biura konstrukcyjno – technicznego lub w oparciu o dokumentację klienta odznaczają się wysoką jakością. Świetnym tego przykładem są urządzenia zasilające do elektrofiltrów - jedne z pierwszych produktów jakie zostały wprowadzone do masowej produkcji w zakładzie. Za sukcesem firmy stoi zapewnienie w niej warunków i klimatu, w którym wszyscy pracownicy rozumieją swoje zadania i są odpowiedzialni za jakość wyrobów i obsługę klienta. Stały się one żelazną zasadą wdrożenia Systemu Zarządzania Jakością Spółki, spełniającym wymagania normy ISO 9001. BELSOS-PLP S.A. to przedsiębiorstwo otwarte na współpracę zarówno z klientami krajowymi i zagranicznymi, oferujące im swoje bogate doświadczenie w branży energetycznej. Równocześnie jako producent dóbr inwestycyjnych lub ich poddostawca stawia sobie za zadanie w pełni uczestniczyć w rozwoju przemysłu polskiego, energetyki, w ochronie środowiska i w efektywnym wykorzystaniu zasobów naturalnych. Dlatego też firma zdecydowała się roz-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE szerzyć dotychczasową ofertę o całą gamę urządzeń i systemów do fotowoltaiki. Bazując na doświadczeniu siostrzanej spółki DPW Solar z USA BELOS-PLP S.A. dostarcza swoim klientom najwyższej jakości rozwiązania dla systemów do montażu paneli fotowoltaicznych. Rok temu laboratorium BELOS-PLP S.A. pozytywnie przeszło audyt PCA, który miał na celu weryfikację i kontrolę spełnienia wymagań normy ISO 17025 „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących w zakresie prowadzonych badań laboratoryjnych zgodnie z punktem 11 normy PN-EN 61284:2002”. Laboratorium może poszczycić się akredytacją na badania mechaniczne jako jedyne w całej międzynarodowej grupie PLP, a także jako jedno z dwóch w Polsce. Dzięki wysokiej jakości wyrobów oraz zaangażowaniu pracowników, firma BELOS-PLP S.A. otrzymała pozytywne kwalifikacje z rynków zagranicznych, m. in. Francji (RTE, EDF), Belgii (ELIA), Norwegii (Stattnet), Rosji (FSK), Kazachstanie (KEGOC), Wielkiej Brytanii (National Grid) a także w Maroku (ONE) czy Izraelu. Kalendarium 1947 – rozpoczęcie produkcji osprzętu sieciowego do linii napowietrznej wysokiego napięcia budowanej na trasie Śląsk – Łódź; 1953 – nacjonalizacja, powstanie zakładów jako Wytwórni Energetycznego Sprzętu Sieciowego, rozbudowa zakładu, rozwinięcie nowych kierunków produkcji zespołów zasilających, szaf sterowniczych i rozdzielczych; 1962-1964 – produkcja osprzętu do pierwszej w Polsce linii 400 kV Turoszów – Częstochowa; 1994 – przekształcenie firmy w Jednoosobową Spółkę Skarbu Państwa; 1995 - wniesienie 33 % akcji „BELOS” S.A. przez Skarb państwa do zachodniego funduszu Inwestycyjnego; 2002 – wykup menedżersko - pracowniczy 40% akcji BELOS; 2006 – 84,7 % akcji BELOS w rękach zarządu i załogi; 2007 – wykupienie 84% akcji przez inwestora strategicznego firmę Preformed Line Products z siedzibą w Cleveland (Ohio), wejście BELOS do międzynarodowej grupy PLP; 2008 – zmiana nazwy firmy z ZWSS BELOS na BELOS-PLP; 2012 – wykupienie pozostałych 16% akcji przez Preformed Line Products, Belos-PLP zostało w pełni przejęte przez inwestora; 2012 – zdobycie Pucharu Ministra Gospodarki na Targach ENERGETAB za

Siedziba Belos-PLP

Materiały promocyjne lata 60-te

Badania napięciowe osprzętu ochronnego

„Osprzęt w do przewodów HTLS”; 2016 – uzyskanie przez Laboratorium Badań Osprzętu BELOS-PLP S.A. akredytacji PCA o numerze AB 1608 na zgod-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

ność z pkt. 11 normy PN-EN 61284:2002 „Elektroenergetyczne linie napowietrzne - Wymagania i badania dotyczące osprzętu”. n

WYDARZENIA I INNOWACJE

Eaton wprowadza na rynek urządzenie wykrywające iskrzenie przewodów, które zmniejsza ryzyko w zakresie bezpieczeństwa elektrycznego Firma Eaton wprowadziła na rynek urządzenie wykrywające iskrzenie przewodów (Arc Fault Detection Device, AFDD+) zapewniające ochronę osób i mienia przed pożarami spowodowanymi przez powstawanie łuków elektrycznych i w konsekwencji iskrzenie przewodów.

owe urządzenie firmy specjalizującej się w zarządzaniu zasilaniem wykrywa wzorce o wysokiej częstotliwości w obwodzie elektrycznym, które wskazują na zbliżające się zwarcie łukowe, oraz aktywuje samoczynny wyłącznik, aby wyeliminować zagrożenie. Oprócz funkcji wykrywania iskrzenia przewodów nowe urządzenie wyposażone zostało w wyłącznik różnicowoprądowy (residual current device, RCD) oraz zabezpieczenie przed zwarciami i przeciążeniami – daje to wszechstronne rozwiązanie, które cechuje opłacalność, zgodność z wymogami, solidne wykonanie, niezawodność i łatwość montażu. Oczekuje się, że urządzenie będzie cieszyć się szczególnym zainteresowaniem w sektorze mieszkaniowym, w tym w budynkach współdzielonych przez wielu mieszkańców,

takich jak domy opieki czy schroniska, gdzie wystąpienie zwarcia łukowego oraz iskrzenia może mieć katastrofalne skutki. Jak mówi Alexander Jellenigg, kierownik ds. marketingu produktów w Eaton: – Skutki wystąpienia zwarcia łukowego mogą być poważne w przypadku każdego budynku, a szczególnie budynków mieszkalnych o dużej liczbie mieszkańców, gdzie w bardzo krótkim czasie może dojść do zagrożenia życia wielu ludzi. Wprowadzane przez nas urządzenie wykrywające zwarcia łukowe pozwala zminimalizować ryzyko, wykrywając nieprawidłowe sygnały i reagując na nie. Co więcej, czyni to z zachowaniem wysokiej precyzji w celu znacznego zmniejszenia liczby przypadków niepotrzebnego wyzwolenia. Iskrzenie przewodów, których typową

przyczyną jest uszkodzenie izolacji przewodów, wtyczek lub przyłączy, stanowią bezpośrednie zagrożenie dla osób znajdujących się w pobliżu, ponieważ powodują uszkodzenie sieci elektrycznej i łatwo mogą wywołać pożar. Szacuje się, że przyczyną przynajmniej 25 procent pożarów jest awaria elektryczna, w wyniku której dochodzi do zwarcia łukowego i iskrzenia przewodów. Bezpieczne i sprawne wykrywanie iskrzenia przewodów jest bardzo istotne, a tradycyjne wyłączniki różnicowoprądowe i wyłączniki nadprądowe (miniature circuit breakers, MCB) przeważnie nie są w stanie wykryć takich zjawisk. Urządzenie wykrywające iskrzenie przewodów Eaton zapewnia szybkie wykrywanie zwarć łukowych z zachowaniem wysokiej precyzji, co ma duże znacze-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE nie dla minimalizacji liczby przypadków niepotrzebnego wyzwolenia. Urządzenie zostało zaprojektowane w taki sposób, aby precyzyjnie rozróżniać prawdziwe zagrożenia od innych sygnałów o wysokiej częstotliwości, które często występują w środowisku domowym. Aby jeszcze bardziej poprawić jakość wykrywania, Eaton zaleca umiejscowienie urządzeń blisko potencjalnych źródeł łuków elektrycznych. Poza tym test zapewnia, że urządzenie zadziała, gdy wykryje istotny sygnał. Globalne wymagania dotyczące urządzeń wykrywających zwarcia łukowe oraz iskrzenie przewodów określono po raz pierwszy w 2013 r., gdy Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna wprowadziła normę IEC 62606. Zgodnie z tą normą urządzenia wykrywające zwarcia łukowe powinny reagować w przypadku wykrycia łuku elektrycznego o energii wynoszącej 100 dżuli lub więcej, a w przypadku silnych prądów łukowych reakcja powinna nastąpić w ciągu 120 milisekund od momentu wykrycia.

Urządzenie wykrywające zwarcia łukowe stanowi najnowszy dodatek do katalogu produktów Eaton przeznaczonych do zmniejszania zagrożeń związanych z występowaniem zwarć łukowych oraz iskrzenia przewodów. Produkty te stanowią część z szerokiej gamy technologii zabezpieczających opracowanych przez Eaton z myślą o ochronie życia osób, mienia i reputacji przy minimalizacji zakłóceń w aktywności mieszkańców budynków. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.eaton.pl. Aktualności dostępne są na kanale (@Eaton_EMEA) komunikatora Twitter oraz na stronie firmy (Eaton EMEA) w serwisie LinkedIn. Informacje o firmie Eaton Sektor elektryczny Eaton jest globalnym liderem w dziedzinie dystrybucji zasilania i zabezpieczenia obwodów; zabezpieczenia zasilania zapasowego; regulacji i automatyki; oświetlenia i bezpieczeństwa; rozwiązań strukturalnych i sprzętu instalacyjnego; rozwiązań do pracy w surowych i niebez-

Zwiększać potencjał. Tworzyć wartość.

piecznych warunkach; a także usług inżynieryjnych. Dzięki swojemu zestawowi globalnych rozwiązań Eaton jest w stanie sprostać najbardziej krytycznym wyzwaniom w zarządzaniu zasilaniem elektrycznym dnia dzisiejszego. Eaton to przedsiębiorstwo zarządzające zasilaniem, którego sprzedaż w 2016 r. wyniosła 19,7 mld USD. Eaton oferuje energooszczędne rozwiązania wspomagające efektywne zarządzanie wykorzystaniem energii elektrycznej, hydraulicznej i mechanicznej w sposób bardziej skuteczny, bezpieczny i zrównoważony. Eaton zatrudnia ponad 95 000 pracowników i oferuje swoje produkty w ponad 175 krajach. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.eaton.eu Kontakt dla czytelników: Eaton Electric Sp. z o.o., Biuro Warszawa, ul. Krakowiaków 34, 02-255 Warszawa, Poland. Tel: +48 22 320 5050, Email: pl-warszawa@eaton.com n

sie z ak r e t ko w Wszys ysłu 4.0 i p r ze m rgii u ene s y s te m o ś c i ł p r z y sz ! iejscu m ny m d je w

HANNOVER MESSE 24–28 kwietnia 2017 ▪ Hanower ▪ Niemcy hannovermesse.com

Get new technology first

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Targi Hanowerskie s.c. ▪ Tel. +48 22 465 66 22 ▪ info@targihanowerskie.com.pl

WYDARZENIA I INNOWACJE

Blok gazowo-parowy PGE w Gorzowie oddany do użytku 2 lutego 2017 r. zakończyła się budowa bloku gazowo-parowego o mocy 138 MW elektrycznych i 100 MW cieplnych w należącej do PGE Elektrociepłowni Gorzów, którą w formule „pod klucz” wykonało konsorcjum firm Siemens Sp. z o.o. oraz Siemens Industrial Turbomachinery AB. Gorzowski projekt, obok nowych bloków energetycznych w Opolu i Turowie, jest jedną z trzech strategicznych inwestycji w obszarze energetyki konwencjonalnej realizowanych przez PGE Polską Grupę Energetyczną.

zięki wykorzystaniu gazu z polskich źródeł lokalnych budowa bloku w Gorzowie jest szczególną inwestycją zarówno pod względem ekonomicznym, jak i technologicznym, wykorzystującą efektywną, niskoemisyjną technologię. Nowy blok pozwoli utrzymać aktualną pozycję rynkową Elektrociepłowni Gorzów – jedynego scentralizowanego producenta i dostawcy ciepła dla 125-tysięcznego Gorzowa Wielkopolskiego. Technologia zrealizowanego bloku gazowo-parowego jest technologią sprawdzoną, niezawodną i przede wszystkim przyjazną środowisku, dzięki wyraźnemu zmniejszeniu emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu i pyłów. Charakteryzuje ją także brak odpadów paleniskowych, wysoka sprawność wytwarzania energii elektrycznej i duża niezawodność eksploatacyjna. Nowy blok w Elektrociepłowni Gorzów to przykład zastosowania najnowszych technologii w energetyce, które zdecydowanie przyczynią się do ograni-

czenia emisji m.in. dwutlenku siarki i tlenków azotu. Realizacja tego rodzaju inwestycji sprawia, że wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom Komisji Europejskiej. W połączeniu z ograniczeniem niskiej emisji mogą one w znaczący sposób wpłynąć na jakość powietrza w Polsce – mówi Michał Kurtyka, wiceminister energii. Grupa PGE konsekwentnie inwestuje w rozwój i modernizację konwencjonalnych jednostek wytwórczych opartych na paliwach kopalnych. Oddawany właśnie do eksploatacji nowy blok gazowo-parowy w Elektrociepłowni Gorzów doskonale wpisuje się w to działanie. Dzięki wykorzystaniu nowoczesnych technologii zapewniamy odbiorcom niezawodną i tanią energię elektryczną oraz ciepło, zmniejszając jednocześnie wpływ na środowisko – mówi Henryk Baranowski, prezes zarządu PGE Polskiej Grupy Energetycznej. Oddany do użytku blok energetyczny to kompletny obiekt, wyposażony we wszystkie systemy niezbędne dla je-

go prawidłowej pracy. Zakres kontraktu obejmował zaprojektowanie, dostawę, roboty budowlane, montaż, rozruch, uzyskanie pozwolenia na budowę, przekazanie do eksploatacji, szkolenia personelu, zapewnienie serwisu gwarancyjnego oraz wieloletniej usługi serwisowej dla turbin gazowych kogeneracyjnego bloku gazowo-parowego wraz z instalacjami i obiektami pomocniczymi. Sprawność ogólna netto w pracy kogeneracyjnej, przy pełnym obciążeniu, wynosić będzie 83,93 proc. Nowa instalacja po części zastąpiła dotychczas używane, wysłużone elementy infrastruktury, wykorzystujące węgiel jako paliwo. Nowoczesny gorzowski blok działa w oparciu o dwie turbiny gazowe SGT-800 i jedną turbinę parową SST 400 wraz z kompletnym systemem elektrycznym i systemem sterowania. Siemens prowadzi ciągłe prace badawczo-rozwojowe, na które w 2016 r. łącznie przeznaczył prawie 6 proc. swoich przychodów. Stale wdraża kolejne innowacyjne rozwiązania i doskonali

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE swoje technologie dla energetyki. Blok w Gorzowie wykorzystuje nowoczesną, sprawdzoną i elastyczną technologię wysokosprawnej kogeneracji. Zastosowane rozwiązanie umożliwia wykorzystanie wysokozaazotowanego paliwa gazowego z lokalnych złóż oraz pozwala w niezawodny, przyjazny środowisku sposób wytwarzać ciepło oraz energię elektryczną dla mieszkańców Gorzowa – mówi Grzegorz Należyty, członek zarządu, dyrektor generalny Power Generation w Siemens. Kontrakt na budowę bloku gazowo-parowego w elektrociepłowni PGE w Gorzowie Wielkopolskim w formule „pod klucz” oraz świadczenie wieloletniej umowy serwisowej turbozespołów gazowych podpisano w październiku 2013 roku. Wartość kontraktu na budowę opiewała na kwotę 562 mln zł netto. Podpisano także umowę serwisową na okres 12 lat o wartości 124 mln zł netto. Siemens będzie odpowiedzialny za utrzymanie i serwis tej inwestycji. Przy budowie bloku w Gorzowie Siemens współpracował z ponad sześćdziesięcioma firmami lokalnymi i z całego kraju. W kulminacyjnym okresie przy realizacji inwestycji pracowało ponad 500 osób.

Poza aspektami inwestycyjnymi należy podkreślić fakt, iż prace na budowie realizowane były według najwyższych standardów związanych z bezpieczeństwem pracujących tam osób. Gorzowska inwestycja została nagrodzona w konkursie „Buduj Bezpiecznie” organizowanym przez Państwową Inspekcję Pracy – Okręgowy Inspektorat Pracy w Zielonej Górze. Pod uwagę brano w szczególności: opracowanie i realizację planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, zagospodarowanie placu bu-

dowy oraz przestrzeganie przepisów i zasad bhp na budowie. 2 lutego na terenie elektrociepłowni PGE w Gorzowie odbyła się uroczystość z udziałem Prezes Rady Ministrów, Pani Premier Beaty Szydło, symbolicznego oddania nowego bloku do użytku. W uroczystości wziął udział również wiceminister energii Michał Kurtyka oraz przedstawiciele władz na szczeblu rządowym i samorządowym. www.siemens.pl n

Instytut Elektrotechniki Electrotechnical Institute

Laboratorium Badawcze Aparatury Rozdzielczej

Laboratorium Badawcze i Wzorcujące

Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB 074

Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB 022 Laboratorium wzorcujące akredytowane przez PCA, Nr AP 102

AB 074: Badania aparatury łączeniowej, rozdzielczej i sterowniczej wysokiego, średniego i niskiego napięcia prądu przemiennego i stałego: napięciowe, obciążalności zwarciowej, zdolności łączeniowej, łukoochronności, przyrostów temperatury, klimatyczne, IP, IK oraz badania: transformatorów, izolatorów, ograniczników przepięć, bezpieczników, wyłączników nadprądowych i różnicowoprądowych, listew zaciskowych, złączek i zacisków, sprzętu ochronnego i narzędzi do prac pod napięciem.

Dziedziny badań AB 022: akustyka, elektryka, mechanika, drgania, fotometria, funkcjonalność, bezpieczeństwo użytkowania, odporność ogniowa, właściwości palne, odporność na narażenia mechaniczne i klimatyczne.

Laboratorium Badawcze Aparatury Rozdzielczej telefon: +48 22 11 25 300, 301 +48 693 590 090 fax: +48 22 11 25 444, 445 email: zwarcia@iel.waw.pl

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Dziedziny wzorcowań AP 102: wielkości elektryczne DC i m. cz., wielkości optyczne.

Laboratorium Badawcze i Wzorcujące telefon: +48 22 11 25 290 +48 601 960 244 fax: +48 22 11 25 444, 445 email: badania@iel.waw.pl

WYDARZENIA I INNOWACJE

Elmo prezentuje innowacyjne rozwiązania dla automatyki przemysłowej na targach Automaticon Elmo Motion Control, światowy lider technologii kontroli ruchu dla automatyki przemysłowej, bierze udział w tegorocznych targach Automaticon w Warszawie w ramach swojej ekspansji na rynek polski. Firma ma w swojej ofercie innowacyjne rozwiązania techniki napędowej w postaci inteligentnych serwonapędów i wieloosiowych kontrolerów ruchu.

a targach Automaticon w Warszawie, firma Elmo zaprezentuje swój nowatorski serwonapęd Gold Twitter Nano 801/80V, który jest skutecznym rozwiązaniem dla współczesnych wyzwań automatyki przemysłowej z zapotrzebowaniem na technologię o dużej mocy i wysokich parametrach gęstości oraz na inteligentne kontrolery ruchu. Dzięki masie nieprzekraczającej 20 gramów przy objętości poniżej 13 cm3, nowy serwonapęd Gold Twitter firmy Elmo znakomicie nadaje się do zastosowań w bardzo ograniczonej przestrzeni, w wymagających warunkach pracy i w przypadku znacznych ograniczeń mocy. Najnowszy serwonapęd z serii Gold Twitter – G-TWI 80 A/80 V jest w stanie dostarczyć ponad 5000 W mocy jakościowej, dzięki czemu jest on idealny nawet do najbardziej wymagających zastosowań przemysłowych. Dzięki certyfikacji bezpieczeństwa STO (według IEC 61800-5-2, SIL-3) należy on do serii najmniejszych na świecie serwonapędów z funkcją STO.

„Projekt i produkcja napędu o tak dużej mocy jak GOLD Twitter jest doskonałym przykładem tego jak firma Elmo poprzez swoją innowacyjność pomaga przedsiębiorstwom zaoszczędzić koszty”, wyjaśnia Haim Monhait, prezes firmy Elmo Motion Control.

Serwonapędy Elmo charakteryzują się zwartą budową, wytrzymałością i wydajnością, dzięki czemu można montować je na ruchomych ładunkach, na lub w silnikach, polepszając tym samym ich produktywność, zaoszczędzając wymaganą przestrzeń, zmniejszając także ilość wymaganych kabli i niemal całkowicie eliminując potrzebę wykorzystywania szaf elektrycznych.

Rozwiązania do kontroli ruchu firmy Elmo to doskonała odpowiedź na potrzeby inteligentnej produkcji. Są to urządzenia o największej mocy i precyzji sterowania, dostosowane do prądów o najwyższych poziomach napięcia. Serwonapędy firmy Elmo są jednocześnie niewielkie, bardzo lekkie i niezwykle wydajne, a ich stopień zakłóceń elektromagnetycznych (EMI) jest na pomijalnym poziomie.

„Produkt musi gwarantować wysoką wydajność napędu, efektywne przetwarzanie mocy i kontrolę termiczną oraz niezawodność jego działania. Należy również pamiętać o dopasowaniu do dopuszczalnego poziomu zakłóceń elektromagnetycznych (EMI), wysokiej wytrzymałości przy pracy w wymagających warunkach, a także zachowaniu zgodności z bardzo rygorystycznymi normami bezpieczeństwa. Serwonapęd o tak niewielkich rozmiarach doskonale wpisuje się w założenia filozofii firmy Elmo, która dotyczy budowy nieskomplikowanych urządzeń o przejrzystej konstrukcji, z zachowaniem najwyższych parametrów prędkości i precyzji pracy.”, dodaje Monhait.

Seria ta jest jednocześnie znakomitym rozwiązaniem dla licznych problemów napotykanych w kontroli ruchu i ma zastosowanie w bardzo wielu dziedzinach, takich jak automatyka, robotyka, wózki autonomiczne AGV i inne obszary wykorzystujące kontrolę ruchu, które wymagają bardzo skutecznych serwonapędów. Informacje o firmie Elmo Motion Control Oferta firmy Elmo Motion Control obejmuje różnorodne rozwiązania z zakresu techniki napędowej i kontrolerów ruchu o wysokiej skuteczności, które znajdują zastosowanie w niemal każdego rodzaju urządzeniach automatyki przemysłowej. Dzięki najwyższej w swojej klasie wydajności, parametrami gęstości mocy i precyzji sterowania, napędy i kontrolery ruchu firmy Elmo są idealnym rozwiązaniem dla potrzeb współczesnego przemysłu. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.elmomc.com Zapraszamy na nasze stoisko G3 w Hali nr 3 na targach AUTOMATICON w Warszawie w dniach 14 – 17 marca 2017, aby uzyskać więcej informacji. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

Porozumienie TAURON z generalnym wykonawcą nowego bloku 910 MW w Jaworznie TAURON Wytwarzanie porozumiał się z konsorcjum Rafako–Mostostal Warszawa w zakresie zmian w umowie na budowę bloku 910 MW w Elektrowni Jaworznio III. Podpisanie aneksu planowane jest na pierwszą połowę marca i nie będzie miało wpływu na wysokość budżetu całej inwestycji. Obecne zaawansowanie projektu wynosi 31,8%.

a mocy aneksu cena umowy netto zostanie zwiększona o kwotę 71 mln zł (tj. do kwoty 4 470 mln zł), a termin na zakończenie budowy inwestycji zostanie wydłużony o 8 miesięcy. Planowany termin przejęcia bloku do eksploatacji to listopad 2019 r. Budowa bloku 910 MW w Elektrowni Jaworzno to jedna z największych i najbardziej wymagających inwestycji w Polsce. Tego typu projektom, z natury rzeczy, towarzyszą liczne wyzwania. Naszym nadrzędnym celem jest jakość budowanego obiektu i stabilność przyszłej produkcji energii elektrycznej. Ważne, że w procesie uzgodnień z generalnym wykonawcą tej inwestycji wypracowano stanowisko akceptowalne przez obie strony – podkreśla Filip Grzegorczyk, prezes zarządu TAURON Polska Energia. Wprowadzenie zmian do umowy wyniknęło z konieczności zmiany sposobu posadowienia obiektów bloku na pośrednie oraz obejmuje zlecone obecnie dodatkowo Wykonawcy wykonanie fundamentu pod V-tą strefę elektrofiltra i rozbudowę budynku rozdzielni elektrofiltra dla przystosowania w części bloku do spełnienia przyszłych wymagań konkluzji BAT. Inwestycje takiej skali i o tak dużym znaczeniu dla bezpieczeństwa energetycznego kraju wymagają ścisłej współpracy pomiędzy Zamawiającym a Generalnym Wykonawcą podczas całego procesu realizacji inwestycji. Dlatego też, z wielką satysfakcją, możemy stwierdzić, że udało nam się dzięki tej współpracy wypracować rozwiązania, które naszym zdaniem w najlepszy sposób przygotują blok w Jaworznie do potrzeb Zamawiającego tak w zakresie standardu posadowienia głównych obiektów jak i wciąż zaostrzających

się norm środowiskowych – konstatuje Agnieszka Wasilewska-Semail, prezes zarządu RAFAKO SA. Dodatkowe prace pozwolą TAURON osiągnąć oszczędności wynikające z ograniczenia przewidywanego postoju w 2021 roku dla przystosowania w części bloku do spełnienia przyszłych wymagań konkluzji BAT. W związku z przystosowaniem bloku pod przyszłe wymagania konkluzji BAT oraz z zastosowaniem posadowienia pośredniego i norm EUROKOD, w ramach Aneksu do Umowy wydłużone zostaną gwarancje udzielone przez Wykonawcę: yy o 6 miesięcy w odniesieniu do dyspozycyjności bloku dla bezpośrednich dostaw Rafako, wydajności maksymalnej trwałej kotła, minimum technicznego bloku i zawartości wolnej wody w spalinach za IOS, poziomu drgań dla budowli yy o 12 miesięcy w zakresie konstrukcyjno–budowlanym dostaw. Wykonawca zapewni również odpowiednie wydłużenie zabezpieczenia należytego wykonania Umowy. Aktualnie na placu budowy trwa montaż części technologicznej kotła oraz montaż konstrukcji stalowych budynków głównych. Kontynuowane są prace żelbetowe budynku rozdzielni elektrycznej oraz roboty budowlane w budynku nawy elektrycznej i pompowni wody chłodzącej. Równolegle trwają prace na innych węzłach budowy. Najbardziej charakterystyczny element budowy – chłodnia kominowa – osiągnęła 178 z docelowych 180 metrów. Systematycznie pnie się w górę absorber instalacji odsiarczania spalin. Dobiegają końca prace budowlane budynku Eurosilo – miejsca magazynowania gipsu z Instalacji Odsiarczania

Spalin. Zaawansowane są również prace związane z układami pomocniczymi bloku. Powstają wieże przesypowe układu nawęglania bloku, przygotowywany jest plac składowy węgla. Trwa realizacja budowy kluczowych układów pomocniczych oraz towarzyszących - nawęglania i odpopielania bloku Nowy blok 910 MW w Elektrowni Jaworzno będzie wysokosprawną jednostką wytwórczą, którą charakteryzować będzie najwyższa sprawność w swojej klasie w Polsce, czyli 45,9% netto. W porównaniu do obecnie eksploatowanych bloków 200MW, będzie on spełniał surowe normy z zakresu ochrony środowiska, ograniczając emisje dwutlenku węgla o prawie 30% oraz pozostałych gazów emisyjnych o ponad 50% – przypomina Jarosław Broda, wiceprezes zarządu TAURON Polska Energia do spraw zarzadzania majątkiem i rozwoju. Blok budowany w technologii węglowej na parametry nadkrytyczne z wyprowadzeniem mocy linią 400 będzie rocznie spalał do 2,8 mln ton węgla, który w większości będzie pochodził z kopalń Grupy TAURON. Blok będzie wytwarzać rocznie do 6,5 TWh energii elektrycznej, co odpowiada zapotrzebowaniu 2,5 mln gospodarstw domowych. Blok i kocioł przewidziany jest do pracy kondensacyjnej z maksymalnym czasem wykorzystania ale jednocześnie z możliwością dużej elastyczności pracy zgodnie z wymaganiami operatora systemu. Po zakończeniu inwestycji do atmosfery trafi o 2 mln ton CO₂ mniej, a w ramach wymagań polityki klimatycznej, blok przygotowany będzie pod budowę instalacji wychwytu CO₂ ze spalin (CCS ready). n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

Schneider Electric i Energy Pool łączą technologiczne siły zwiększając bezpieczeństwo energetyczne i obniżając koszty dla odbiorców końcowych Schneider Electric - globalny specjalista w zarządzaniu energią i automatyce oraz firma Energy Pool zawiązały partnerstwo technologiczne w ramach którego dostarczają technologie z zakresu Demand Response zwiększające bezpieczeństwo systemów energetycznych i redukcję kosztów energii dla odbiorców końcowych. Dzięki tym technologiom możliwe jest utrzymanie stabilności systemu energetycznego i zapobieganie krytycznym sytuacjom związanym z przeciążeniem sieci w szczytowych momentach zapotrzebowania. Technologia jest dostępna również w Polsce. Nowoczesne rozwiązania na współczesne problemy

Partnerstwo firm to odpowiedź na współczesne problemy energetyki w Polsce i Europie borykającej się z problemami szczytowego zapotrzebowania na energię. Technologia Demand Response dostarczana przez firmy pozwala na redukcję mocy podczas szczytowego zapotrzebowania danego dnia lub co ważne również w sytuacjach kryzysowych. Dodatkową zaletą tego sposobu generacji jest to, że energia ta nie jest wyprodukowana, dzięki czemu jest to najczystsza energia, którą posiadamy na rynku. Oferowane rozwiązania przekładają się na korzyści zarówno dla Operatorów Systemu Przesyłowego jak i odbiorców końcowych w szczególności przemysłowych i obejmują cały zakres usług z zakresu Demand Response w czasie rzeczywistym w tym m.in.: yy Optymalizacja pracy systemu energetycznego i sieci przesyłowych w szczytowych momentach poboru; yy Redukcja kosztów energii dla odbiorców końcowych poprzez większe zużycie energii w godzinach poza szczytowych w zamian za konkretne korzyści na rachunkach za energię; yy Redukcja emisji CO² poprzez brak konieczności wytwarzania większej ilości energii i wykorzystania z tej, która w danym momencie nie musi być konsumowana przez odbiorców. Połączenie sił naszych firm to konkretna odpowiedź na dzisiejsze wyzwania energetyki. Jeśli nie jesteśmy w stanie szybko wyprodukować energii, to możemy ją lepiej wykorzystać, tak, aby korzyści z tego mieli wszyscy uczestnicy systemu energetycznego. Takie możliwości daje właśnie technologia Demand Response, którą oferujmy również w Polsce – mówi Michał Ajchel, Wiceprezes, Dyrektor Pionu Energetyki w Schneider Electric Polska.

Gdzie sprawdzą się rozwiązania?

Rozwiązania te są szczególnie ważne w sytuacjach maksymalnego obciążenia sieci i zużycia energii, takie jak np. miały miejsce tej zimy we Francji, gdzie system energetycznych balansował na granicy wytrzymałości. W dniu 19 stycznia, francuskie zużycie krajowe było bliskie, osiągnięcia rekordowego poziomu ponad 93 GW. Średnie zużycie w tym okresie roku mieści się zwykle pomiędzy 70 a 80 GW. Tego właśnie dnia, dzięki zastosowaniu rozwiązań Demand Response zmniejszono obciążenie sieci o 500 MWh. Kilka dni później, w dniu 25 stycznia, konsumpcja krajowa była wciąż wysoka, dlatego zdecydowano się na wprowadzenie specjalnego programu ograniczenia przy użyciu Demand Response w szczytowych godzinach między 18:00 a 20:00. W ciągu dwóch godzin udało się zmniejszyć zużycie o 1,1 GWh. W działaniach uczestniczyło 46 dużych odbiorców końcowych i udało się zmniejszyć emisję CO2 o 673 tony. Ten przykład pokazał możliwości, jakie daje ta technologia.

Jak korzystają odbiorcy końcowi?

Na wprowadzeniu technologii Demand Response mogą skorzystać w szczególności odbiorcy przemysłowi, którzy konsumują duże ilości energii. Dzięki niej przestają być biernymi, a staja się aktywnymi uczestnikami systemu energetycznego. W zamian za konsumpcję większej ilości energii poza godzinami szczytowymi mogliby otrzymać zapłatę w postaci oszczędności od 5 do 20% na rocznych rachunkach za energię elektryczną. Poprzez swoje strategiczne partnerstwo z Schneider Electric Energy Pool może również angażować swoich klientów przemysłowych do korzystania z rozwiązań z zakresu efektywności energetycznej i inteligentnych programów zarządzania energią wykorzystujących najnowszą technologię Schneider Electric. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

Enea o krok od przejęcia Elektrowni Połaniec – wszystkie warunki zawieszające umowy już spełnione Enea otrzymała informację o spełnieniu ostatniego z czterech warunków zawieszających umowy warunkowej zakupu od ENGIE International Holdings B.V. 100 proc. akcji spółki ENGIE Energia Polska, która jest właścicielem Elektrowni Połaniec. Spełnienie warunków otwiera drogę do finalizacji transakcji. Inwestycja w Elektrownię Połaniec wpisuje się w realizację nowej Strategii Rozwoju Grupy Kapitałowej Enea.

nia 23.02.2017 r. Enea otrzymała informację o zrzeczeniu się przez Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych prawa pierwokupu gruntów rolnych, będących przedmiotem transakcji. Był to ostatni z czterech warunków zawieszających podpisanej 23 grudnia ubiegłego roku umowy warunkowej zakupu 100 proc. akcji spółki ENGIE Energia Polska. Rozpoczęcie ostatniego etapu finalizacji transakcji uzależnione było od spełnienia w sumie czterech warunków zawieszających. Poza zgodą Prezesa ANR należało do nich: uzyskanie zgody Ministra Energii (zgodnie z ustawą o kontroli niektórych inwestycji), uzyskanie zgody Prezesa UOKiK na koncentrację oraz przeprowadzenie konwersji długu ENGIE Energia Polska wobec podmiotów z grupy ENGIE na kapitał w ENGIE Energia Polska. – Jesteśmy o krok od finalizacji transakcji i przejęcia Elektrowni Połaniec. Dzięki pełnemu zaangażowaniu zespołów z Enei i ENGIE mogliśmy w krótkim czasie przygotować się do spełnienia czterech warunków zawieszających umowy. Kluczową wartością dodaną włączenia Połańca do Grupy Enea będą synergie, jakie możemy zrealizować dzięki współpracy segmentu wytwarzania Enei oraz segmentu wydobycia. Po stronie Enei cały czas trwają przygotowania do tego, aby dzień przejęcia Elektrowni Połaniec przez naszą Grupę nie różnił się w sposób znaczący od normalnego dnia pracy w Połańcu – podkreślił Mirosław Kowalik, prezes Enei

ENGIE Energia Polska. Liczę, że proces ten, tak jak do tej pory, będzie przebiegał sprawnie i według zaplanowanego scenariusza, dzięki czemu już wkrótce będziemy mogli ogłosić, że staliśmy się właścicielem jednej z najbardziej efektywnych elektrowni systemowych w Polsce – powiedział Mikołaj Franzkowiak, wiceprezes Enei ds. finansowych. Inwestycja w Elektrownię Połaniec wpisuje się w realizację nowej Strategii Rozwoju Grupy Kapitałowej Enea. Przejęcie umocni pozycję Enei jako jednego z wiodących wytwórców energii elektrycznej w kraju, wzmocni pozycję Grupy na rynku. Inwestycja wpłynie również pozytywnie na wzrost przychodów i poziom EBITDA Grupy Enea. Elektrownia Połaniec jest dla Enei cennym aktywem pozyskanym w optymalnej cenie. Grupa Enea przejmuje spółkę zmodernizowaną i bez zadłużenia. Inwestycja przyczyni się do stworzenia opartego o własny surowiec, efektywnego kosztowo i operacyjnie, obszaru wytwarzania energii. Zlokalizowany w południowo-wschodniej Polsce wydobywczo-wytwórczy obszar Kozienice-Bogdanka-Połaniec

przyniesie szereg korzystnych dla Grupy synergii. Będzie on także wzmacniał bezpieczeństwo energetyczne kraju i pewność dostaw energii dla Klientów Enei oraz przyniesie pozytywne skutki dla społeczności regionu. Elektrownia Połaniec to jeden z najefektywniejszych wytwórców energii elektrycznej w Polsce, który w ostatnich latach zrealizował wart łącznie ponad 1 mld złotych intensywny program modernizacyjny. Modernizacje przedłużyły funkcjonowanie elektrowni o 20 lat, zwiększając sprawność produkcji energii oraz dostosowując urządzenia wytwórcze do obowiązujących standardów środowiskowych, w tym do wymagań dyrektywy IED. Ważną częścią elektrowni jest nowoczesny blok biomasowy o mocy 200 MW, który produkuje „zieloną energię” w oparciu o biomasę pochodzącą od lokalnych dostawców. ENGIE Energia Polska to w tej chwili piąty największy producent energii w Polsce. Z elektrownią w Połańcu o mocy ok. 1,9 GW, firma odpowiada za 5 proc. produkcji energii w kraju. n

– Przed nami bardzo intensywny okres prowadzący do finalnego zakończenia transakcji, czyli nabycia 100 proc. akcji

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

Jak nowy model efektywności energetycznej wpłynie na sektor energetyczny

Efektywność energetyczna odgrywa kluczową rolę dla przyszłości sektora energetyki i usług komunalnych. Nowe regulacje niosą ze sobą szereg korzyści, które pozwolą poprawić wykorzystanie energii i pozytywnie wpłynąć na działalność firm z sektora energetycznego.

raje na całym świecie doceniają znaczenie efektywności energetycznej, czego przejawem jest lawina nowych inicjatyw i regulacji. Na poziomie światowym rządy 106 państw podjęły się współpracy w ramach globalnej inicjatywy Sustainable Energy for All (Zrównoważona Energia dla Wszystkich). Jednym z jej trzech głównych celów jest podwojenie globalnego tempa wzrostu efektywności energetycznej do roku 2030. Dla Polski i innych krajów europejskich ważne są postanowienia Unii Europejskiej, która postawiła sobie ambitny cel podniesienia efektywności energetycznej o 20 procent do roku 2020, wprowadzając dyrektywę w sprawie efektywności energetycznej. Warto zaznaczyć, że nowe regulacje nie są tylko nakazem, ale też silną zachętą do zmiany. Wyższa efektywność energetyczna niesie ze sobą wiele innych korzyści, zarówno dla sektora energetycznego jak i konsumentów, takich jak: yy Niższe emisje CO2 i gazów cieplarnianych yy Oszczędności rzędu miliardów dolarów w skali globalnej, dzięki niższym kosztom energii

yy Wyższa niezawodność systemów energetycznych yy Niższe koszty produkcji energii yy Niższe koszty inwestycji w infrastrukturę do transmisji i dystrybucji (T&D) yy Niższy poziom ryzyka yy Wyższe bezpieczeństwo energetyczne yy Ograniczenie zależności od deficytowych surowców yy Pobudzenie wzrostu i rozwoju gospodarczego dzięki dostępowi do yy tańszej, użytecznej energii i tworzeniu miejsc pracy

Zmiany na rynku i w przedsiębiorstwach energetycznych Korzyści, jakie niesie ze sobą nowy model efektywności energetycznej spowodują zmiany dla całego sektora, ale też gospodarki. Pierwszą istotną zmianą będzie spadek sprzedaży energii rozliczanej dotychczas na kilowatogodziny. Będzie to miało bezpośrednie przełożenie na utrzymanie przez producentów energii ustalonych przez lata

przychodów. Dlatego też gracze z sektora energetycznego powinni skupić się na wdrażaniu nowych rozwiązań technologicznych, które zrekompensują spadek (np. pompy ciepła, samochody elektryczne). To jednak kropla w morzu, gdyż utrzymanie konkurencyjności na rynku sprzedaży energii elektrycznej wymaga optymalizacji na szeroką skalę. Poza efektywnością energetyczną, firmy z sektora energetycznego powinny podnosić również dwa inne typy efektywności: kosztów kapitałowych (CapEx) i kosztów operacyjnych (OpEx). Jeśli chodzi o koszty kapitałowe (CapEx), zamiast skupiać się na rozbudowie i powiększaniu potencjału przedsiębiorstwa, firmy mogą uczynić swój sposób wydatkowania bardziej efektywnym. W tym celu muszą najpierw zlokalizować obszary, w których możliwe są inwestycje w nowe urządzenia i rozwiązania cyfrowe. W praktyce oznacza to wdrażanie urządzeń typu smart, rozwiązań z zakresu automatyki i gromadzenia danych, inwestycje w nowe technologie, takie jak magazyny energii lub systemy zarządzania reagujące na popyt, które ograniczą, a być może cał-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE kowicie zlikwidują konieczność korzystania z infrastruktury fizycznej – mówi Jacek Łukaszewski, Prezes Zarządu Schneider Electric Polska. Właściwe skalowanie urządzeń (np. transformatorów i aparatury łącznikowej) i sieci (np. mniej przewodów, kabli i wykopów) umożliwia redukcję szarej energii, czyli energii zużywanej w procesach produkcyjnych i pracach instalacyjnych – dodaje Jacek Łukaszewski. Inaczej należy działać w przypadku zmiany efektywności kosztów operacyjnych (OpEx). Często zauważa się, że sektor energetyczny cechuje niska efektywność, a tym samym wysokimi koszty operacyjne. Na przykład według szacunków amerykańskiej agencji Energy Information Administration (EIA), straty w transmisji i dystrybucji energii (T&D) w Stanach Zjednoczonych wynoszą średnio około 6 procent w skali roku. Ograniczenie kosztów wymaga kontroli nad energochłonnymi operacjami i monitoringu wydajności systemów, ponieważ straty to zmarnowana energia, czyli wyższe koszty. Planowanie, pomiary oraz podnoszenie efektywności systemów T&D może zredukować wydatki operacyjne. Przedsiębiorstwa energetyczne mu-

WORTAL

szą także uwzględnić w swojej strategii OpEx migrację z systemu scentralizowanych elektrowni do sieci bardziej lokalnych źródeł, a także nowoczesne modele prac konserwacyjnych, umożliwiające konfigurację i eksploatację urządzeń na poziomie bliskim ich maksymalnej fizycznej wydajności. Taka strategia, znana w branży, jako “asset sweating”, umożliwia operatorom systemów dystrybucji (DSO) optymalne wykorzystanie istniejącej infrastruktury, a nawet opóźnienie momentu zakupu nowych urządzeń przy zachowaniu standardów usług świadczonych klientom.

Efektywność energetyczna kluczowa w sieciach przesyłowych Sieci przesyłowe to szczególne miejsce, w których dochodzi do strat energii. Te najwyższe obserwuje się podczas produkcji energii (od 25 do 50%), ale te w sieciach przesyłowych również mogą być znaczne (od 3 do 12%). Oszczędności na poziomie dystrybucji są potęgowane przez ich wpływ na system produkcji, w którym pułap efektywno-

ści wyznaczają prawa termodynamiki. Z tego powodu firmy z sektora energetycznego powinny korzystać z efektywnych urządzeń w swoich sieciach, np. niskostratnych transformatorów, lecz także aktywnie zarządzać procesem rozpraszania energii w sieciach poprzez ich aktywną rekonfigurację. Mogą to robić przy pomocy czujników i oprogramowania takiego jak ADMS, a także narzędzi analitycznych, które nieustannie obliczają drogę przepływu elektronów o najkrótszym dystansie i najniższym oporze – mówi Jacek Łukaszewski Potencjał podnoszenia efektywności w sektorze energetycznym może zostać aktywowany przy pomocy odpowiednich technologii. Przyszłością tej branży jest łączenie takich rozwiązań z czujnikami i urządzeniami wykonawczymi rozsianymi w całym systemie, które w połączeniu z narzędziami analitycznymi, umożliwiają znacznie lepsze zrozumienie przepływów energii oraz równoważenie podaży i popytu. To właśnie efektywność umożliwi firmom z sektora energetycznego utrzymanie swojej pozycji na rynku.

eminaria techniczne

QR CODE

Wygenerowano na www.qr-online.pl

DRUKOWANY BIULETYN BRANŻOWY

23.02.2017 - Olsztyn - edycja 50 23.03.2017 - Katowice - edycja VII 04.04.2017 Legnica

Diagnostyka i monitoring maszyn w zakładach przemysłowych

Darmo wy wpis p o d s t aw ow y

20.04.2017 - Piła - edycja 51 16.05.2017 - Rzeszów - edycja 52 13.06.2017 - Elbląg - edycja 53 21.09.2017 - Siedlce - edycja 54 24-25.10.2017 - Wrocław (2 dni) - edycja VIII 23.11.2017 - Kraków - edycja 55 06.12.2017 - Zielona Góra - edycja 56

- nowości z branży - porady specjalistów - przegląd prasy branżowej - katalogi firm i producentów - opisy urządzeń i podzespołów - kalendarium ważnych wydarzeń - słownik techniczny angielsko-polski i polsko-angielski

NEWSLETTER (11.000 ODBIORCÓW)

PRAKTYCZNE SZKOLENIA Programowanie sterowników PLC Siemens S7-1200

Energoelektronika.pl URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017 tel. (+48) 22 70 35 290/291, fax (+48) 22 70 35 101 marketing@energoelektronika.pl, www.energoelektronika.pl

WYDARZENIA I INNOWACJE

TAURON gotowy do wdrożenia Programu Likwidacji Niskiej Emisji w aglomeracji śląsko-dąbrowskiej TAURON planuje przyłączyć ponad 180 MW mocy cieplnej do 2022 roku w ośmiu miastach aglomeracji śląsko-dąbrowskiej. Spółka przygotowuje się do realizacji Programu Likwidacji Niskiej Emisji (PLNE), który ma na celu likwidację emisji szkodliwych zanieczyszczeń pochodzących ze spalania śmieci i złej jakości paliwa w domowych piecach.

kologiczne, bezpieczne i czyste ciepło sieciowe oferowane przez TAURON Ciepło to jeden z najskuteczniejszych sposobów wyeliminowania smogu. Przyłączenie każdego kolejnego budynku do sieci ciepłowniczej, oznacza bowiem mniej indywidualnych pieców i kominów, co bezpośrednio przekłada się na znaczne ograniczenie emisji szkodliwych zanieczyszczeń do atmosfery w każdym z miast. W grudniu 2016 roku TAURON Ciepło złożył wnioski o dofinansowanie swojego Programu Likwidacji Niskiej Emisji w ramach działania 1.7 „Kompleksowa likwidacja niskiej emisji na terenie konurbacji śląsko-dąbrowskiej” Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020. – Kompleksowy Program Likwidacji Niskiej Emisji jest jednym z istotnych projektów inwestycyjnych TAURONA zaplanowanych do realizacji na najbliższe lata. Ze względu na jego niezmiernie ważny aspekt społeczny i ekologiczny projekt ten traktujemy priorytetowo. – mówi Jarosław Broda, wiceprezes zarządu ds. zarządzania majątkiem i rozwoju TAURON Polska Energia.

Łączna wartość środków finansowych przewidzianych na realizację Programu to około 250 milionów złotych z czego wartość dofinansowania, o które spółka się ubiega to około 50 %. Przygotowywany program przyłączeniowy obejmie osiem miast aglomeracji śląsko-dąbrowskiej objętych niską emisją tj.: Będzin, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Katowice, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice. Łącznie w ramach Programu TAURON Ciepło planuje przyłączyć ponad 180 MW mocy cieplnej do 2022 roku. W perspektywie oznacza to roczną redukcję około 52 tys. ton dwutlenku węgla oraz ok. 250 ton mniej pyłów zawieszonych w atmosferze. W ramach przygotowań do tego, prawdopodobnie największego w skali regionu przedsięwzięcia, spółka wykonała już pełną inwentaryzację w zakresie możliwych do przyłączenia do sieci budynków i prowadzi wstępne rozmowy w sprawie przyłączeń z potencjalnymi odbiorcami. – Liczymy na to, że Program Likwidacji Niskiej Emisji uruchomiony przez TAURON

Ciepło zachęci odbiorców do ubiegania się o wsparcie finansowe ze środków unijnych na instalacje wewnętrzne centralnego ogrzewania i ciepłej wody i termomodernizację. O środki te mogą się starać zarówno zarządcy wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych. – mówi Jacek Uhryn, prezes zarządu TAURON Ciepło Na likwidację niskiej emisji latach 20142020 w województwie śląskim, ze środków unijnych mają zostać przeznaczone około 2 miliardy złotych. Zakres dofinansowania ma obejmować m.in. wymianę źródeł ciepła na nieemisyjne i niskoemisyjne oraz przedsięwzięcia związane z poprawą efektywności energetycznej. Dostępne wsparcie finansowe ze środków Unii Europejskiej, na likwidację niskiej emisji obejmuje działania związane z ograniczaniem ilości zużywanego paliwa, termomodernizacją obiektów i przyłączeniami budynków do sieci ciepłowniczej. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

Realizując strategię dalszego rozwoju: COPA-DATA powiększa swój zarząd Międzynarodowa firma COPA-DATA, której główny profil działalności to automatyzacja i optymalizacja procesów, powiększa swój zarząd. Od 1 stycznia 2017 to: Thomas Punzenberger, Stefan Reuther oraz Phillip Werr stają się odpowiedzialni za strategię i działalność firmy. Kurs na przyszłość – nowy zarząd COPA-DATA (od lewej do prawej): Phillip Werr, (CMO/COO), Thomas Punzenberger (CEO) and Stefan Reuther (CSO).

d założenia firmy w 1987 roku do dnia dzisiejszego Thomas Punzenberger ponosił wyłączną odpowiedzialność za zarządzanie firmą. W związku z bardzo dynamicznym rozwojem a także poszerzeniem zakresu działalności niezbędnym stało się podzielenie zadań i odpowiedzialności na trzy osoby. Główne zadanie postawione przed nowym zarządem to: zapewnienie stałego rozwoju tej rodzinnej firmy. „W ciągu ostatnich pięciu lat nasze obroty podwoiły się i wyniosły ponad 30 milionów Euro, w tym okresie znacznie wzrosła również liczba pracowników. Wszystko wskazuje również na to, że w przyszłości rozkwit firmy COPA-DATA będzie jeszcze większy. Z tego też powodu nadszedł czas na obranie kursu pozwalającego utrzymać na nasz stabilny wzrost”, wyjaśnia Thomas Punzenberger. „Moja decyzja o podziale obowiązków związanych z zarządzaniem firmy pomiędzy kilka osób to także wyraz zaangażowania w ciągłą niezależność COPA-DATA.” Jako Dyrektor Generalny (CEO), Thomas Punzenberger (54 l.) będzie teraz skupiał całą swoją energię na produktach i innowacji. W odniesieniu do Industry 4.0 oraz Industrial IoT, przedsiębiorca widzi szczególny potencjał wzrostowy

dla systemów oprogramowania opracowanych przez COPA-DATA. Głównym Dyrektorem Sprzedaży (CSO) zostanie Stefan Reuther (37 l.) i przejmie odpowiedzialność za dział Sprzedaży i Rozwoju w COPA-DATA. Reuther pracuje w firmie od lipca 2002 roku. Rozpoczął swoją karierę zawodową jako Konsultant Techniczny w siedzibie głównej w Salzburgu, po czym zajmował kilka stanowisk w obrębie firmy – od Key Account Managera aż do Szefa działu Business Intelligence w niemieckiej filii COPA-DATA. Jako nowy członek zarządu, Reuther z powrotem będzie stacjonował w biurze w Salzburgu. Na Głównego Dyrektora ds. Marketingu i Spraw Operacyjnych (CMO/COO) został mianowany Phillip Werr (36 l.), który będzie odpowiedzialny za marketing oraz organizację w firmie. Werr rozpoczął swoją karierę w COPA-DATA w grudniu 2010 roku jako Product Marketer. Na stanowisku Marketing Manager pracował w firmie od grudnia 2012 do końca 2016 roku.

Informacje o COPA-DATA COPA-DATA jest technologicznym liderem w zakresie ergonomicznych i dynamicznych rozwiązań procesowych. Za-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

łożona w 1987 roku spółka opracowała w swojej siedzibie w Austrii oprogramowanie zenon dla: HMI/SCADA, dynamicznego raportowania z produkcji orazi zintegrowanych systemów PLC. Spółka sprzedaje oprogramowanie zenon w swoich biurach w Europie, Ameryce Północnej i Azji, a także za pośrednictwem partnerów i dystrybutorów na całym świecie. Dzięki zdecentralizowanej strukturze korporacyjnej klienci mają możliwość bezposredniego kontaktu z lokalnymi przedstawicielami firmy oraz uzyskania lokalnego wsparcia sprzedażowego i technicznego. COPA-DATA, jako spółka niezależna i dostosowująca się do nowych warunków, działa prężnie i ciągle podnosi standardy dotyczące funkcjonalności i łatwości użytkowania. Jest także liderem wyznaczającym tendencje na rynku. Ponad 100 000 tysięcy systemów zainstalowanych w ponad 50 krajach zapewniło całkiem nową automatykę spółkom w przemyśle spożywczym, w sektorze energii i infrastruktury, a także w przemyśle samochodowym i farmaceutycznym. n

WYDARZENIA I INNOWACJE

BayWa r.e. wzmacnia swoją pozycję na rynku fotowoltaicznym w Polsce Monachium, 9. luty 2017: Z uwagi na rosnący popyt na polskim rynku fotowoltaicznym, firma BayWa r.e. otworzyła w Krakowie swoje biuro sprzedaży. Doświadczony, trzyosobowy zespół zajmie się umacnianiem istniejących więzi handlowych w Polsce i w Europie Wschodniej. Firma będzie odpowiedzialna za dystrybucję wysokiej jakości komponentów fotowoltaicznych (modułów, falowników, systemów montażowych i magazynów energii).

o udanym wejściu na rynki krajów Beneluksu w 2016 roku oraz na rynek australijski w lecie ubiegłego roku, kontynuujemy poszerzanie naszej działalności na rok 2017. Stabilnie rosnący polski rynek oferuje idealne warunki do dalszego umacniania naszej pozycji jako jednego z największych dostawców kompleksowych rozwiązań systemowych do instalacji fotowoltaicznych w Europie “, komentuje Günter Haug otwarcie nowej filii. „W przyszłości polscy klienci będą mogli poznać naszą obszerną ofertę usług i produktów bezpośrednio od naszych przedstawicieli oraz przekonać się o stosowanych przez nas wysokich standardach jakości. Mogą oni przy tym korzystać z wieloletniego doświadczenia naszych pracowników. “ BayWa r.e. to międzynarodowa firma z 25-letnim doświadczeniem w zakresie sprzedaży systemów fotowoltaicznych, która posiada przedstawicielstwa w ponad 12 krajach. W wyniku przejęcia spółek luksemburskiego przedsiębiorstwa Solar-Center i australijskiej firmy Solarmatrix zajmującej się sprzedażą hurtową paneli słonecznych, firma BayWa r.e. uzyskała dostęp do kolejnych międzynarodowych rynków. W nadchodzących miesiącach planowane jest otwarcie dalszych biur sprzedaży w Europie i Azji. http://solarenergysystems.baywa-re.com/pl/

Spółka BayWa r.e. renewable energy GmbH jest w całości spółką zależną firmy BayWa AG dostarczającą rozwiązania z zakresu energii słonecznej, wiatrowej, bioenergii oraz energii geotermicznej. Firma BayWa r.e., której główna siedziba znajduje się w Monachium, prowadzi działalność na całym świecie. Mająca ponad 25-letnie doświadczenie na rynku i zatrudniająca ponad 1000 pracowników, spółka BayWa r.e. oferuje pełen wachlarz usług związanych z opracowywaniem, doradztwem i realizacją projektów w zakresie odnawialnych źródeł energii. Firma świadczy ponadto usługi związane z eksploatacją oraz konserwacją instalacji. Ponadto działalność spółki obejmuje sprzedaż komponentów fotowoltaicznych jak również zakup i handel energią z odnawialnych źródeł. Spółka macierzysta Baywa AG to międzynarodowy koncern skupiający się na sprzedaży i świadczeniu usług w sektorze rolniczym, energetycznym i budowniczym. Kontakt: BayWa r.e. renewable energy GmbH Felix Gmelin Corporate Communications Telefon: +49 89-383932-5817 E-mail: felix.gmelin@baywa-re.com n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

ABB zdobywa nowe zamówienia na stacje ładowania autobusów elektrycznych ABB otrzymała trzy zamówienia na dostawę najnowocześniejszych stacji szybkiego ładowania do klientów w Europie i Ameryce Północnej. Zamówienia dotyczą stacji ładowania OppCharge, przystosowanych do ładowania pojazdów elektrycznych lub elektrycznych pojazdów hybrydowych produkowanych przez Volvo Buses.

ajwiększe zamówienie pochodzi od Volvo Buses i obejmuje 12 systemów ładowania autobusów, które zostaną zainstalowane w belgijskim Charleroi. Wraz z trzema już zain-

stalowanymi układami ABB będą one stanowić największą w Europie pojedynczą sieć autobusów elektrycznych i stacji ładowania autobusów. Montaż zostanie ukończony w 2018 roku. Stacje zasilą 101 elektrycznych autobusów hybrydowych Volvo obsługujących sieć transportu publicznego Walonii. ABB otrzymała również zamówienie od spółki komunalnej Värnamo Elnät na stację szybkiego ładowania autobusów, która zostanie zainstalowana w gminie Värnamo w południowej Szwecji. Dla ABB jest to pierwsza tego typu realizacja na komercyjnej linii w Szwecji. Z kolei pierwsza stacja szybkiego ładowania autobusów ABB w Ameryce Północnej stanie w Montrealu. Będzie wykorzystywana podczas prezentacji technologii dla systemów transportowych w tym regionie. Klientem jest firma Novabus, północnoamerykański oddział Volvo Buses. Oprócz tego, w ostatnim czasie ABB uruchomiła dwie stacje na dworcu głównym w Luksemburgu. Stacje zostaną oddane do użytku wraz z pięcioma elektrycznymi autobusami hybrydowymi Volvo. Najnowocześniejsze stacje ładowania mają możliwość całkowicie naładować

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

pełnowymiarowe elektryczne autobusy hybrydowe lub autobusy elektryczne. Oba typy pojazdów mogą zostać naładowane podczas postoju na przystankach końcowych. Potrzebują na to zaledwie od trzech do sześciu minut. Technologia opiera się na interfejsie otwartego standardu OppCharge. OppCharge umożliwia korzystanie ze stacji ładowania przez autobusy elektryczne różnych producentów, a tym samym uniknięcie problemów dotyczących kompatybilności. ABB (ABBN: SIX Swiss Ex) jest liderem w technologiach dla energetyki, robotyki i systemów napędowych, automatyki przemysłowej i sieci energetycznych, obsługującym klientów z sektora użyteczności publicznej, przemysłu oraz transportu i infrastruktury na całym świecie. Kontynuując ponad 125-letnią historię innowacji, obecnie ABB tworzy przyszłość cyfryzacji przemysłu odgrywając kluczową rolę w rewolucji energetycznej i czwartej rewolucji przemysłowej. Grupa ABB zatrudnia około 132 000 pracowników w ponad 100 krajach świata. www.abb.pl n

WYDARZENIA I INNOWACJE

ABB zdobywa ogromne zamówienie o wartości 640 mln USD na przesyłową linię energetyczną dalekiego zasięgu w Indiach Dzięki nowemu połączeniu o długości ponad 1800 km możliwe będzie dostarczenie energii elektrycznej do ponad 80 mln ludzi.

BB nawiązała współpracę z indyjskim operatorem krajowej sieci elektroenergetycznej Power Grid Corporation of India Limited (POWERGRID) w ramach „megaprojektu” o wartości ponad 640 mln USD. Rolą ABB będzie stworzenie połączenia o zdolności przesyłowej pozwalającej na niezawodne dostarczanie energii elektrycznej ponad 80 milionom ludzi. Linia ultrawysokiego napięcia prądu stałego (UHVDC) Raigarh-Pugalur o napięciu 800 kV połączy Raigarh w środkowych Indiach z Pugalur w południowym stanie Tamil Nadu. Mierząca 1830 km długości linia będzie jedną z najdłuższych na świecie, a jej zdolność przesyłowa wyniesie 6000 MW, co odpowiada wielkości produkcji po-

wiatrów jest mała, oraz przesłać czystą energię na północ w czasie występowania nadwyżki energii wiatrowej. – Jesteśmy zaszczyceni nawiązaniem współpracy z POWERGRID, której celem jest stworzenie tej inteligentnej linii przesyłowej dalekiego zasięgu – powiedział prezes Grupy ABB Ulrich Spiesshofer. – Zapewnienie niezawodnych dostaw do ośrodków o dużym zapotrzebowaniu na energię jest jednym z najważniejszych priorytetów indyjskiego rządu, wspierającym imponujące tempo wzrostu tego kraju. Od ponad wieku ABB mocno angażuje się w Indiach, a dzięki budowie nowego połączenia, przy wykorzystaniu szerokiego, lokalnego zaplecza produkcyjnego, stajemy się gwarantem korzyści wynikają-

nad sześciu dużych elektrowni. Ta dwukierunkowa linia umożliwi zintegrowanie energii pochodzącej z elektrowni cieplnych i wiatrowych oraz przesłanie jej do energochłonnych ośrodków odległych o tysiące kilometrów. Połączenie pomoże pokryć zapotrzebowanie na elektryczność na południu, kiedy siła

cych z rewolucji energetycznej. Dzięki naszej najnowocześniejszej technologii UHVDC umożliwiamy zrównoważenie dostaw energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych i konwencjonalnych na duże odległości w inteligentny i niezawodny sposób. ABB jest liderem rynku i preferowanym

dostawcą na potrzeby sieci elektroenergetycznych o większych zdolnościach przesyłowych, bardziej inteligentnych i bardziej przyjaznych dla środowiska, pomagającym zakładom energetycznym i operatorom sieci w wykorzystywaniu możliwości, jakie niesie ze sobą rewolucja energetyczna i czwarta rewolucja przemysłowa. Dywizja Produktów i Systemów Energetyki (PG) ABB, która będzie realizować ten „megaprojekt”, jest światowym liderem w tym segmencie. – W ramach naszej strategii Next Level zobowiązujemy się do dostarczania najnowszych technologii, jak HVDC, z myślą o integracji odnawialnych źródeł energii oraz przesyłaniu energii w niezawodny i efektywny sposób, zapewniając niezbędny dostęp do energii elektrycznej i realnie odmieniając życie ludzi – powiedział Claudio Facchin, prezes Dywizji PG. – Do realizacji tego prestiżowego projektu będziemy wykorzystywać naszą rozbudowaną bazę produkcyjną i inżynieryjną w Indiach oraz potencjał, jaki wynika ze sprawdzonej współpracy z naszym konsorcjalnym partnerem BHEL. ABB posiada imponujący dorobek jeśli chodzi o budowę linii HVDC w Indiach, gdzie firma wprowadziła tę technologię już ponad 25 lat temu, w ramach projektu Vindhyachal w 1989 roku. Raigarh-Pugalur jest szóstym projektem HVDC podjętym przez ABB w Indiach oraz drugą instalacją UHVDC, po wieloterminalowym połączeniu North-East Agra, które zostało już częściowo zasilone i jest w końcowej fazie realizacji. Nowy projekt, realizowany w formule „pod klucz”, obejmuje prace projektowe, konstrukcyjne, dostawę, montaż i rozruch. W zakresie dostawy są m.in. kompletne stacje UHVDC, w tym transformatory, przekształtniki tyrystorowe, układy chłodzenia, jak również technologie systemów sterowania i zabezpieczeń.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE Przesył energii elektrycznej liniami UHVDC stanowi rozwinięcie technologii HVDC, której pionierem 60 lat temu stała się ABB. Firma uzyskała dotychczas zamówienia na około 110 projektów HVDC, co przekłada się na łączną zainstalowaną moc ponad 120 000 megawatów – to około 50 proc. zainstalowanej bazy na całym świecie. Linie przesyłowe HVDC pomagają chronić powierzchnię ziemi, ponieważ zajmują zaledwie jedną trzecią terenu, jakiego potrzebują alternatywne rozwiązania. W tym przypadku pozwala to zaoszczędzić około 244 kilometrów kwadratowych powierzchni, co w przybliżeniu odpowiada jednej trzeciej obszaru miasta Bengaluru lub też całego Kuala Lumpur. W projekcie zostaną także wykorzystane technologie dobrane z myślą o ograniczeniu do minimum powierzchni zabudowy stacji przesyłowych. Łączna wartość tego przedsięwzięcia wynosi ponad 840 mln USD, a różnicę w stosunku do 640 mln USD będzie realizować BHEL (Bharat Heavy Electricals Limited), wiodąca firma w indyjskim sektorze publicznym i partner konsorcjum zawiązanego przez ABB. Zamówienie zostało zaksięgowane w IV kwartale 2016 roku. Przewiduje się, że zakończenie tego

projektu nastąpi w 2019 roku. ABB (ABBN: SIX Swiss Ex) jest liderem w technologiach dla energetyki, robotyki i inteligentnych ruchomych urządzeń mechanicznych, automatyki przemysłowej i sieci energetycznych, obsługującym klientów z sektora użyteczności publicznej, przemysłu i transportu oraz infrastruktury na całym świecie.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Kontynuując ponad 125-letnią historię innowacji, obecnie ABB tworzy przyszłość cyfryzacji przemysłu przewodząc Rewolucji Energetycznej i Czwartej Rewolucji Przemysłowej. Grupa ABB zatrudnia około 135 000 pracowników w ponad 100 krajach świata. www.abb.com n

WYDARZENIA I INNOWACJE

InnoEnergy rozpoczyna szóstą „Rundę Inwestycyjną dla projektów innowacyjnych” Największy europejski akcelerator biznesu w energetyce, InnoEnergy, rozpoczyna właśnie szóstą edycję „Rundy Inwestycyjnej”. Jej celem jest wsparcie oraz promocja innowacyjnych technologii w sektorze energii.

ową edycję „Rundy Inwestycyjnej dla projektów innowacyjnych” stworzono z myślą o nowatorskich pomysłach technologicznych oraz modelach biznesowych, dobrze wpisujących się w ewolucję, której obecnie podlega energetyka. InnoEnergy tworzy dla nich warunki rozwoju w ramach swojej ogólnoeuropejskiej sieci, złożonej z przedsiębiorstw, ośrodków akademickich i ekspertów branżowych. Dzięki współpracy, startupy, małe i średnie firmy oraz duże koncerny mają większe szanse na sprostanie wyzwaniom, jakie stawia przed nimi komercjalizacja technologii, a czas, jaki upływa między zakończeniem fazy badań a rynkowym wdrożeniem, ulega istotnemu skróceniu.

„Innowacje w energetyce są istotne w procesach redukowania emisji, ograniczenia zmian klimatu i dostarczania zrównoważonej energii krajom na całym świecie” – stwierdził Diego Pavia, dyrektor wykonawczy InnoEnergy. „Rezultaty naszych wcześniejszych „Rund inwestycyjnych” już mają realny wpływ zarówno na środowisko, jak i na wyniki sprzedaży wspartych przez nas przedsięwzięć, która prognozowana jest na poziomie ponad 3 miliardów euro. To imponujący wynik.” Od czasów pierwszej „Rundy Inwestycyjnej” w 2011 roku, InnoEnergy z powodzeniem sfinansowało projekty w łącznej kwocie 1,2 miliarda euro, z czego udział InnoEnergy wyniósł 147 milionów euro. Pozostała część została

sfinansowana przez partnerów oraz inwestorów. Ogółem w całej Europie realizowanych jest 250 projektów, w wyniku których wprowadzono na rynek 78 innowacyjnych produktów i usług. „Współfinansowanie projektu to oczywiście jeden z kluczowych elementów naszej oferty. Jednak to co nas wyróżnia i jest szczególnie atrakcyjne dla firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw to przede wszystkim aktywne wsparcie w wejściu na zagraniczne rynki oraz możliwość współpracy z czołowymi graczami sektora energetycznego w Europie” – powiedział Jakub Miler, dyrektor zarządzający InnoEnergy w Polsce. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

NOWOŚCI

Fluke wprowadza na polski rynek rodzinę niwelatorów laserowych Fluke wprowadza do swojej oferty i sprzedaży na rynku polskim zupełnie nową linię produktów – rodzinę niwelatorów laserowych. Równocześnie debiutuje 6 modeli niwelatorów i dwa odbiorniki laserowe.

iwelatory to instrumenty stosowane powszechnie w budownictwie i geodezji, które umożliwiają pomiar różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami. W ostatnich latach coraz większą popularnością cieszą się niwelatory laserowe, zapewniające znacznie szybszy i prostszy pomiar. Szczególnie ważne jest to np. na dużych placach budowy, w miejscach gdzie wykonać należy wiele pomiarów. Zasady wykonywania pomiarów i obliczeń niwelatorem laserowym są identyczne jak przy wykorzystaniu niwelatorów optycznych (pomiar różnicy wysokości), różnica polega na tym, że niwelatory laserowe wysyłają wiązkę światła, która tworzy linię referencyjną dla całej budowy, a jej wysokość może być odczytywana na bieżąco przez jedną osobę. Firma Fluke nie miała do tej pory w swojej ofercie przyrządów z tej kategorii produktowej. Teraz wprowadza na rynek całą rodzinę niwelatorów laserowych - dedykowaną przede wszystkim elektroinstalatorom i instalatorom HVAC - z laserami koloru zielonego i czerwo-

nego. Są to modele: Fluke-3PR i Fluke-3PG, Fluke-180LR i Fluke-180LG oraz Fluke-180LR System i Fluke-180LG System, a także odbiorniki laserowe Fluke-LDR i Fluke-LDG Konstrukcja niwelatorów laserowych Fluke cechuje się dużą wytrzymałością - urządzenia te zostały zaprojektowane tak, by nie uległy uszkodzeniu przy upadku z wysokości 1 metra (co zostało potwierdzone testami).

mi standardami firmy Fluke. W przypadku 3-punktowych niwelatorów laserowych Fluke dokładność wynosi 6 mm przy odległości 30 metrów, a w przypadku liniowych niwelatorów laserowych — 3 mm przy odległości 10 metrów. Szybkonastawne, samopoziomujące zawieszenie kardanowe gwarantuje dokładne i błyskawiczne wyznaczanie punktów oraz linii odniesienia, co znacznie ułatwia długie i żmudne prace traserskie.

Precyzja tych przyrządów dla profesjonalistów jest również zgodna z wysoki

Więcej informacji na www.fluke.pl n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

NOWOŚCI

Fluke startuje z promocją. Wiosna 2017 - mierniki, testery, kamery termowizyjne oraz rejestratory energii elektrycznej w atrakcyjnych zestawach i promocyjnych cenach Firma Fluke przygotowała na sezon wiosenny szereg zestawów promocyjnych, a także promocje cenowe na konkretne urządzenia. Zestawy pozwalają zaoszczędzić od 10 do 45 proc. w stosunku do standardowych cen.

luke oferuje rabaty na przyrządy do instalacji, kontroli jakości, konserwacji, serwisu, wykrywania i usuwania usterek oraz audytów energetycznych. Promocja Wiosna 2017 (ważna od 1 lutego do 30 czerwca 2017 roku lub do wyczerpania zapasów) obejmuje szeroki asortyment mierników, testerów, kamer termowizyjnych oraz rejestratorów energii elektrycznej oferowanych po obniżonych cenach.

Jednym z ważnych elementów całej akcji są specjalne promocje dla elektryków. Są wśród nich np. zestawy wielofunkcyjnych testerów instalacji Fluke z bezpłatnymi testerami napięcia i ciągłości obwodów oraz oprogramowaniem DMS, czy „Zestaw startowy elektryka” lub zestaw z testerem elektrycznym. Poręczny „Zestaw startowy elektryka” tworzą miernik cęgowy Fluke 325 oraz dwubiegunowy tester T150 – zakupione razem w zestawie promocyjnym są o 15 proc. tańzsze. Dodatkowo nabywca otrzymuje za darmo torbę na narzędzia C550. Z kolei kupno testera elektrycznego T5-1000 z cęgami prądowymi OpenJaw™, premiowane jest dodatkowym zestawem startowym akcesoriów T5-KIT1 oraz dodatkowymi sondami i walizką.

1660 (pozwalające zapobiegać uszkodzeniu przyłączonych do instalacji urządzeń), dostępne są z rabatem ponad 20 proc. oraz bezpłatnym oprogramowaniem do zarządzania danymi a także dwubiegunowym testerem napięcia i ciągłości obwodów (w zależności od modelu - Fluke 1662 w zestawie z T110, Fluke 1663 w zestawie z T130 lub Fluke 1664 FC w zestawie z T150). Przyrząd 1664FC obsługuje technologię Fluke Connect, a wszystkie modele są proste w obsłudze i mają duże przyciski (do obsługi w rękawicach), jasne pod-

świetlenie oraz czytelne wskaźniki. Zakup testera izolacji Fluke 1507 premiowany jest darmowym miernikiem cęgowym prawdziwej wartości skutecznej (true-rms) Fluke 323 (taki zestaw pozwala zaoszczędzić 20 proc.). Oba przyrządy są kompaktowe, wytrzymałe i proste w obsłudze. Tester izolacji idealnie nadaje się do wyszukiwania i usuwania usterek, przeprowadzania rozruchów oraz konserwacji zapobiegawczej. Miernik cęgowy jest najlepszym uniwersalnym przyrządem do wyszukiwania i usuwania usterek w przemysłowych i mieszkaniowych instalacjach elektrycznych. Przemysłowe multimetry cyfrowe Zakup multimetru cyfrowego 279FC z wbudowaną kamerą termowizyjną premiowany jest dodatkiem w postaci elastycznej sondy prądowej iFlex® (oszczędność 17 proc.). Multimetr obsługuje technologię Fluke Connect i pomaga w wyszukiwaniu i naprawianiu wielu usterek elektrycznych, weryfikowaniu ich usunięcia oraz tworzeniu raportów. Informacje o wszystkich przyrządach i zestawach Fluke oferowanych w promocji Wiosna 2017 znaleźć można na stronie: http://a.fluke.com/IG-EU-EPROD-2017-FLUKE-SPECIALS-SPRING-PLPL-LP-1-A n

Inne przykładowe urządzenia Fluke w ofercie Wiosna 2017: Testery instalacji i izolacji Nowe testery instalacji Fluke z serii

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rozłącznik bezpiecznikowy Eaton XNH – Maksymalne bezpieczeństwo w szafie rozdzielczej Możliwość połączenia z systemem SmartWire-DT w celu zwiększenia przejrzystości instalacji.

aton przedstawia nową generację rozłączników bezpiecznikowych NH XNH. Ergonomia i łatwość montażu tych urządzeń umożliwiają bezpieczniejsze, bardziej ekonomiczne i mniej czasochłonne wdrażanie projektów. Nowy rozłącznik bezpiecznikowy jest jednocześnie pierwszym aparatem dla wkładek typu NH , który można standardowo podłączyć do systemu SmartWire-DT. Jako element wyposażenia rozdzielnic elektrycznych serii xEffect odłączniki XNH występują w wielu różnych wersjach i mogą być łączone z szerokim zakresem akcesoriów. Dzięki temu mogą sprostać nawet najbardziej wymagającym zastosowaniom w instalacjach elektrycznych maszyn oraz budynków, jak również w tradycyjnych sieciach rozdzielczych. Tym samym Eaton wprowadza na rynek serię urządzeń, które z nawiązką spełniają wymogi bezpieczeństwa określone w normie IEC/EN 60947-3. Aby podłączyć urządzenie do systemu okablowania Smart Wire-DT, wystarczy wpiąć moduł komunikacyjny do aparatu XNH. Takie rozwiązanie umożliwia stałe monitorowanie i rejestrowanie stanu bezpieczników, położenia rozłącznika i poziomu mocy. Dane przesyłane są przez moduły komunikacyjne do wszystkich popularnych magistrali komunikacji sieciowej (Fieldbus). Dzięki temu personel sterówki może szybko wykryć potencjalną usterkę i niezwłocznie zlokalizować źródło awarii. System monitorowania stanu bezpieczników (FCL) pomaga również ograniczyć czas wyłączenia niesprawnego obwodu, informując operatora o usterkach za pomocą diod LED, dzięki czemu można w krótkim czasie odnaleźć i wymienić uszkodzony bezpiecznik. Wysokie osłony na górze i po bokach oraz blokada zabezpieczająca obudowę rozłącznika przed odwrotnym montażem zapewniają operatorowi bezpieczeństwo podczas manewrowania. Rozłącznik został tak zaprojektowany aby zapewnić ochronę przed dotykiem części przewodzących. Urządzenie jest także wyposażone w mechanizm pozwalający zabezpieczyć wyłączniki przed nieupoważnionymi osobami za pomocą zapięcia typu u-lock. W czasie serwisowania rozłącznika operator może odchylić pokrywę z bezpiecznikami i przymocować ją do uchwytu zapięcia opaską kablową. Rozłącznik jest także wyposażony w zabezpieczenie przed kradzieżą energii i powlekaną obudowę umożliwiającą podłączanie przewodów z każdej strony. W zestawie znajdują się również zaciski skrzynkowe, śrubowe, pryzmatyczne i podwójne pryzmatyczne oraz zaciski z uchem. Aparat XNH jest dostępny w rozmiarze 00, 1, 2 oraz 3. Do serii należą zarówno trójbiegunowe, jak i dwu- i czterobiegunowe urządzenia mocowane do szyny zbiorczej, płyty montażowej lub szyny TS35. W przypadku łączenia z systemem szyn o szerokości 60 mm, np. Sasy 60i marki Eaton, zaciski odejściowe można wykorzystać od dołu lub od góry.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.eaton.pl. Aktualności dostępne są na kanale (@Eaton_EMEA) komunikatora Twitter oraz na stronie firmy (Eaton EMEA) w serwisie LinkedIn.

Informacje o firmie Eaton Sektor elektryczny Eaton jest globalnym liderem w dziedzinie dystrybucji zasilania i zabezpieczenia obwodów; zabezpieczenia zasilania zapasowego; regulacji i automatyki; oświetlenia i bezpieczeństwa; rozwiązań strukturalnych i sprzętu instalacyjnego; rozwiązań do pracy w surowych i niebezpiecznych warunkach; a także usług inżynieryjnych. Dzięki swojemu zestawowi globalnych rozwiązań Eaton jest w stanie sprostać najbardziej krytycznym wyzwaniom w zarządzaniu zasilaniem elektrycznym dnia dzisiejszego. Eaton to przedsiębiorstwo zarządzające zasilaniem, którego sprzedaż w 2016 r. wyniosła 19,7 mld USD. Eaton oferuje energooszczędne rozwiązania wspomagające efektywne zarządzanie wykorzystaniem energii elektrycznej, hydraulicznej i mechanicznej w sposób bardziej skuteczny, bezpieczny i zrównoważony. Eaton zatrudnia ponad 95 000 pracowników i oferuje swoje produkty w ponad 175 krajach. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.eaton.eu Kontakt dla czytelników: Eaton Electric Sp. z o.o., Biuro Warszawa, ul. Krakowiaków 34, 02-255 Warszawa, Poland. Tel: +48 22 320 5050, Email: pl-warszawa@eaton.com n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Eaton upraszcza konstrukcję urządzeń i narzędzi diagnostycznych dla firm działających w branży czyszczenia podzespołów przemysłowych Inteligentny system okablowania i komunikacji Eaton upraszcza proces konstruowania, użytkowania i konserwacji myjek przeznaczonych do niestandardowych elementów.

e względu na wzrastającą złożoność produkowanych przez nią urządzeń spółka Renegade Cleaning Systems, wyspecjalizowany producent wysokiej jakości myjek do podzespołów przemysłowych, szukała sposobów na optymalizację prowadzonych przez siebie procesów. Spółka zdecydowała się wdrożyć system sterowania maszynami oparty na inteligentnym systemie okablowania i komunikacji SmartWire-DT. System ten umożliwia skrócenie czasu podłączania okablowania, zwiększenie elastyczności i usprawnienie zaawansowanych funkcji diagnostycznych. Spółka Renegade Cleaning Systems z siedzibą w amerykańskim stanie Wisconsin posiada ponad pięćdziesięcioletnie doświadczenia w projektowaniu, opracowywaniu i produkcji myjek do podzespołów przemysłowych korzystających z bezpiecznych środków czyszczących na bazie wody. Typowe zastosowania myjek, z których większość jest dostosowana specjalnie do konkretnych wymagań użytkowników końcowych, to między innymi usuwanie osadów oleju wykorzystywanego do cięcia oraz opiłków z metalowych elementów po obróbce i odtłuszczanie podzespołów podczas naprawy lub regeneracji. Wspomniane maszyny mogą też różnić się pod względem poziomu automatyzacji – od prostych myjek, które ładuje się i obsługuje ręcznie, aż po skomplikowane, w pełni zautomatyzowane systemy umożliwiające przeprowadzanie pełnego procesu czyszczenia i suszenia z minimalnym udziałem człowieka.

Poziom złożoności systemów sterowania, szczególnie tych przeznaczonych do produktów niestandardowych, rósł coraz bardziej, w miarę jak spółka Renegade przez lata ulepszała swoje projekty, chcąc spełnić rosnące wymagania użytkowników końcowych. Przykładowo wiele w pełni zautomatyzowanych myjek wymaga precyzyjnego i jednocześnie elastycznego sterowania temperaturą czyszczenia, czasem trwania cyklu czyszczenia, dozowaniem detergentów i procesem suszenia. Urządzenia te posiadają również cechy zwiększające wydajność, takie jak automatycznie otwierające się i zamykające drzwi komory czyszczącej w sposób wspomagający ładowanie i rozładowywanie urządzenia.

satysfakcjonujący, czas potrzebny na podłączenie okablowania do każdego urządzenia wzrastał, w miarę jak urządzenia stawały się coraz bardziej złożone. Ponadto coraz trudniej było dostosowywać systemy do aktualizacji i ulepszeń wprowadzanych w urządzeniach, a wykonanie zaawansowanej diagnostyki w jakiejkolwiek formie było niemal niemożliwe. Ograniczenia te sprawiły, że inżynierowie Renegade zaczęli szukać nowego rozwiązania, które mogłoby skrócić czas podłączania okablowania, zwiększyłoby elastyczność oraz umożliwiło realizację zaawansowanych funkcji diagnostycznych. Zdecydowano się na zastosowanie inteligentnego systemu okablowania i komunikacji Eaton SmartWire-DT.

Do niedawna spółka Renegade korzystała w swoich urządzeniach z systemów sterowania z tradycyjnym panelem i okablowaniem obiektowym. Choć tego rodzaju systemy działały w sposób

System SmartWire-DT eliminuje konieczność stosowania tradycyjnego okablowania w szafach sterowniczych. W jego miejsce stosowane są wstępnie zmontowane taśmy z wtyczkami słu-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE żące do łączenia ze sobą podzespołów i głównego urządzenia sterującego(zwykle sterownik programowalny PLC). Podejście to zrewolucjonizowało sposób projektowania i produkcji szaf sterowniczych. Zakres niezbędnego okablowania jest mniejszy, a tym samym znika potrzeba stosowania indywidualnych połączeń na rzecz połączenia magistralnego, co znacząco skraca czas podłączania okablowania. Co więcej – biorąc pod uwagę, że system SmartWire-DT wykorzystuje połączenia wtykowe – ryzyko błędów przy wykonywaniu okablowania w zasadzie znika, co upraszcza i przyspiesza proces przeprowadzania testów i oddania urządzenia do eksploatacji. System SmartWire-DT miał dla spółki Renegade jeszcze jedną zaletę – może być rozmieszczany na długości 600 m od szafy sterowniczej, umożliwiając podłączenie czujników i innych urządzeń w obrębie maszyny. Oznacza to, że wszystkie kluczowe komponenty automatyki stosowane w myjkach podzespołów mogą być ze sobą połączone w ramach jednego systemu bez konieczności większego ich komplikowania i ponoszenia dodatkowych kosztów związanych ze stosowaniem oddzielnej magistrali obiektowej. Gdy tylko system SmartWire-DT wszedł do użytku, spółka Renegade odnotowała znaczne skrócenie czasu potrzebnego na okablowanie szaf sterowniczych. Wykonanie oprzewodowania zajmującewcześniej cztery godziny obecnie zajmuje tylko 40 minut. Pro-

ces projektowania systemu sterowania również został uproszczony, ponieważ połączenia pomiędzy podzespołami zostały zestandaryzowane, a podzespoły wewnątrz i na zewnątrz szafy sterowniczej zostały połączone za pomocą tego samego systemu. Dodatkowo ze względu na to, że instalacja SmartWire-DT automatycznie dokonuje rekonfiguracji po dodaniu albo usunięciu elementu, który może zostać dodany w dowolnym miejscu instalacji, wprowadzanie modyfikacji w celu zaktualizowania albo zmiany funkcjonalności myjki podzespołów stało się prostsze. Te same funkcje sprawiły również, że wymiana jakiegokolwiek komponentu, który może zostać uszkodzony w trakcie użytkowania urządzenia, jest znacznie mniej skomplikowana. Jednak jedną z największych korzyści jest fakt, iż system SmartWire-DT pozwala centralnemu sterownikowi na uzyskanie dostępu do szczegółowych informacji z każdego ważniejszego podzespołu automatyki, w tym na przykład wyłączników zabezpieczających silnik, styczników i czujników. Dzięki temu można realizować kompleksowe funkcje diagnostyczne, które w przypadku przerwania pracy urządzenia zapewniają użytkownikom szczegółowe informacje o przyczynie przestoju oraz dokładne wskazówki dotyczące sposobów rozwiązania problemu. Spółka Renegade wykorzystała również informacje pochodzące z systemu

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

SmartWire-DT, aby realizować kompleksowe funkcje monitorowania i rejestrowania pracy urządzenia. Oznacza to, że użytkownicy mogą przykładowo sprawdzić, ile cykli czyszczenia zostało przeprowadzonych w danym okresie, jak często filtry wymagały czyszczenia oraz uzyskać inne istotne informacje eksploatacyjne. „Nie jest przesadą stwierdzenie, że system SmartWire-DT całkowicie zmienił nasze systemy sterowania”, powiedział Dave Barney, właściciel Renegade Cleaning Systems. „Pozwoliło to skrócić czas podłączania okablowania, jednocześnie poprawiając elastyczność naszych systemów i dodając zaawansowane funkcje diagnostyczne, które okazały się ważnym atutem podczas rozmów z klientami. Z pewnością będziemy używać systemu SmartWire-DT we wszystkich urządzeniach automatycznych, które będziemy produkować w przyszłości”. Aby uzyskać więcej informacji na temat inteligentnych rozwiązań okablowania i komunikacji Eaton, należy pobrać nową białą księgę ze strony internetowej www.eaton.eu/pl/iw/mac. Więcej informacji dostępnych jest na stronie www.eaton.pl. Aktualności dostępne są na kanale (@Eaton_EMEA) komunikatora Twitter oraz na stronie firmy (Eaton EMEA) w serwisie LinkedIn. n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Pomiary rezystancji izolacji w trudnych warunkach Właściwa izolacja, jako ochrona podstawowa, jest najważniejszym elementem ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym oraz gwarantem prawidłowego funkcjonowania urządzeń i instalacji elektroenergetycznych. Rys. 1. Miernik rezystancji izolacji MIC-10k1

omiar rezystancji izolacji w sieciach niskiego napięcia, zwłaszcza w sieciach odbiorczych, jest zadaniem prostym, które możemy realizować wieloma różnymi miernikami rezystancji izolacji. Podobnie jest z urządzeniami zasilanymi niskim napięciem, jak silniki czy transformatory. W tym obszarze pomiary nie nastręczają żadnych problemów, a wybór mierników jest bardzo szeroki. Zgoła inaczej wygląda sytuacja dla sieci i urządzeń wysokich oraz najwyższych napięć, gdzie pojawiają się problemy niewystępujące nigdzie indziej. Poczynając od gabarytów samych urządzeń

np. transformatorów, co wymusza stosowanie długich przewodów pomiarowych, poprzez pola elektryczne nawet do 40 kV/m2, a kończąc na warunkach środowiskowych np. wysokiej wilgotność względnej ok. 95%. Firma SONEL S.A. zdefiniowała potrzeby w tym zakresie i podjęła wyzwanie skonstruowania miernika, który spełni wymagania zarówno użytkowników w kraju jak i na świecie. W efekcie powstała seria unikalnych mierników izolacji MIC, której cenionym modelem jest miernik MIC-10k1. Najbardziej wymagające testy miernik przeszedł w Indiach, gdzie występowa-

ły jedne z najgorszych warunków, w jakich miernik rezystancji izolacji może pracować. Pomiary były prowadzone na podstacji 756kV przy bardzo wysokiej wilgotności i temperaturze 50°C oraz polach elektryczny ok. 26kV/m2. Przeprowadzone badania potwierdziły, że MIC-10k1 firmy SONEL może pracować w takim środowisku bez żadnych zakłóceń, z przewodami pomiarowymi o długości 20m (maksymalnie do 55m!). Urządzenie to posiada szereg filtrów, skutecznie eliminujących wszelkiego rodzaju zakłócenia, mogących pojawić się na obiekcie pomiarowym np. po-

Rys. 2. Podstacja 756kV INDIE

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

MIC

przez indukcję, które przy tak wysokich polach są zjawiskiem powszechnym. Pomiar jest możliwy nawet przy napięciu zakłócającym ok. 1550V, co jest najlepszym wynikiem w tym segmencie przyrządów pomiarowych na świecie. Zakres pomiaru Riso jest również najwyższy z dostępnych w swojej grupie mierników i dla napięcia 10kV osiąga 40 TΩ. MIC-10k1 pozwala na wykorzystanie szeregu funkcji, które rozszerzają jego możliwości diagnostyczne, pozwalając jednocześnie na najbardziej optymalne wykorzystanie czasu spędzonego podczas badań. Do najważniejszych funkcji trzeba zaliczyć możliwość wyznaczenia współczynników DAR, PI (sprawdzanie zmian rezystancji izolacji w funkcji czasu) DD (Dielectric Discharge), pomiaru pojemności, (umożliwiającego zmierzenie długości linii kablowej z dokładnością do 1m), możliwość dopalenia, a tym samym wykrycia, miejsca uszkodzenia badanego obiektu w trybie „burn” oraz pomiar napięciem schodkowym SV i pracę w trybie tzw. RampTestu (liniowego, płynnego narostu napięcia), szczególnie zalecanego do diagnostyki izolacji silników elektrycznych SN. Duży, czytelny wyświetlacz graficzny umożliwia obserwację przebiegu wykresu R/U/I =f(t). Przydatne jest również wyznaczanie stałej czasowej Tc przy wyko-

rzystaniu sondy temperaturowej, która uwzględnia zmiany rezystancji izolacji w zależności od temperatury obiektu np. transformatora lub silnika. Unikalnym rozwiązaniem jest opcja przyłączenia do przyrządu przystawki, do badania kabli wielożyłowych napięciem do 5kV. Pomiar wykonywany jest w trybie automatycznym w dowolnej konfiguracji, co znakomicie skraca czas pomiaru. Zastosowane Baterie Li-Ion zapewniają możliwość ciągłej pracy do 8h bez konieczności doładowywania w takcie pomiarów, której alternatywą jest dostarczenie przez SONEL S.A. miernika wraz z darmowym oprogramowaniem – SonelReader, pozwalającym na transfer i analizę zapisanych w mierniku danych z wykonanych pomiarów. Podsumowując, nowoczesne i odporne na zakłócenia rozwiązania elektroniczne, duży wybór funkcji pomiarowych oraz bardzo wytrzymała obudowa miernika MIC-10k1 plasują to urządzenie w czołówce tego typu mierników na świecie. Urządzenie firmy SONEL S.A. jest w stanie spełnić oczekiwania najbardziej wymagających klientów, używających sprzętu tego typu w najtrudniejszych warunkach. Sprawdź ofertę pozostałych mierników z rodziny MIC na stronie www.sonel.pl n

10k1 Miernik rezystancji izolacji

pomiar rezystancji izolacji do

40 TΩ

wysoka odporność na zakłócenia

Rys. 3. MIC-10k1. Pomiar transformatora

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

sonel.pl 33

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Eltar Energy stworzyliśmy z myślą o zapewnieniu profesjonalnych i sprawdzonych rozwiązań dla potrzeb zawodowej energetyki dystrybucyjnej Jesteśmy producentem najnowocześniejszych na polskim rynku rozdzielnic średniego napięcia - typu MILE. Dzięki ulokowaniu produkcji w Polsce oferujemy krótkie terminy dostaw aparatury.

ciągu ostatnich kilkunastu lat zdobyliśmy zaufanie polskiej branży elektroenergetycznej, jako sprawdzony dostawca aparatury rozdzielczej, a także fachowy doradca oferujący wsparcie na wszystkich etapach inwestycji od fazy koncepcyjnej poprzez projektową, prefabrykację, montaż i serwis. Pomagamy w doborze aparatury rozdzielczej, pomiarowej i zabezpieczeniowej oraz systemów sterowania i kontroli w automatyce przemysłowej. Długoletnia współpraca Eltar Energy z renomowanymi dostawcami takimi, jak Tavrida, Siemens, ABB, Schneider, GE, ZPrAE, Relpol sprawia, że możemy zindywidualizować ofertę pod kątem potrzeb naszych Klientów, wykorzystując różne komponenty i systemy. Specjalizujemy się głównie w prefabrykacji różnego typu rozdzielnic elektrycznych niskiego (nN) i średniego napięcia (SN). Wykonujemy również nietypaowe konfiguracje pól SN oraz nN na podstawie dostar-

czonej dokumentacji projektowej.

Unikalna na polskim rynku rozdzielnica z wyłącznikiem o napędzie magnetycznym Produkowane przez Eltar Energy rozdzielnice typu MILE posiadają certyfi-

katy KEMA i CESI, oraz certyfikat IEL. Dwuczłonowe, 4 - przedziałowe rozdzielnice MILE produkcji Eltar Energy charakteryzują się : yy zwartą zabudową, chroniąca przed skutkami wewnętrznego łuku elektrycznego, wyjątkowa konstrukcja od strony mechanicznej, powodująca dużą sztywność pola i w efekcie precyzyjną współprace elementów w eksploatacji rozdzielnicy yy budową dwuczłonową, czteroprze-

Rozdzielnica jest wyposażona w blokady zapewniające najwyższy poziom bezpieczeństwa obsługi. Zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 62271-200 blokady uniemożliwiają: wsunięcie wyłącznika VCB kiedy uziemnik jest w pozycji ZAMKNIĘTY zamknięcie uziemnika kiedy wyłącznik VCB znajduje się w pozycji podłączony (Service) lub w pozycji pośredniej w trakcie czynności wsuwania / wysuwania otwarcie drzwi przedziału kablowego kiedy uziemnik pozostaje w pozycji OTWARTY otwarcie uziemnika podczas gdy drzwi przedziału wyłącznika pozostają otwarte Dodatkowo gdy pole jest wyposażone w uziemnik, urządzenia blokujące uniemożliwiają: zamknięcie wyłącznika VCB w pozycji pośredniej wysunięcie wyłącznika VCB w pozycji ZAMKNIĘTY wsunięcie wyłącznika VCB w pozycji ZAMKNIĘTY otwarcie drzwi przedziału wyłącznika do momentu kiedy wyłącznik znajdzie się w pozycji TEST wsunięcie wyłącznika VCB podczas gdy drzwi przedziału są otwarte

Rozdzielnica spełnia również wymagania dyrektywy EMC. Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC)* Odporność na zapady napięcia, krótkie przerwy i zmiany napięcia, zgodnie z IEC 1000-4-11 Odporność na serie szybkich elektrycznych stanów przejściowych, zgodnie z IEC 1000-4-4 Odporność na przebiegi oscylacyjne, zgodnie z IEC 1000-4-12 Odporoność na udary, zgodnie z IEC 1000-4-5

Rozdzielnica SN MILE produkcji Eltar Energy

Zmiany napięcia 15%, czas trwania 2...3 s, okres 5...10 s Poziom 4; napięcie szczytowe 4 kV Klasa 4 - napięcie wzdłużne; Klasa 3 - napięcie różnicowe 4 kV - napięcie wzdłużne; 2 kV - napięcie różnicowe, 1,2/50 µs Poziom 5 (A), 100 A/m 60 s; 1000 A/m 2 s

Odporność na pole magnetyczne o częstotliwości sieci elektromagnetycznej, zgodnie z IEC 1000-4-8 Odporność na impulsowe pole elektromagnetyczne, Poziom 5 (A), 1000 A/m zgodnie z IEC 1000-4-9 Odporność na oscylacje tłumione pola elektromaPoziom 5 (A), 0,1 MHz i 1 MHz - 100 A/m gnetycznego, zgodnie z IEC 1000-4-10

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

yy yy

działową wg PN-EN 62271-200 - klasa PM, klasa dostępności do przedziałów LSC2B, wyposażeniem w metalowe przegrody (metal clads), osłaniające styki stałe, odpornością zastosowanej rozdzielnicy na skutki działania łuku dla wszystkich przedziałów średniego napięcia w czasie co najmniej 1 sekundy do 31,5kA - klasa AFLR, możliwością dobudowy i rozbudowy standardowo oferowanych modeli np. nad polem zasilającym lub sprzęgłowym, pola pomiaru napięcia z przekładnikami napięciowymi lub uziemnika szyn, co przy niezmienionej funkcjonalności rozdzielnicy daje oszczędność miejsca, zabudową wskaźnika obecności napięcia lub przekaźnika blokady łączeniowej przy manewrowaniu uziemnikiem, wyposażeniem w zabezpieczenia od skutków otwartego łuku elektrycznego, działających w postaci szybkiej identyfikacji zjawiska i dekompresji ciśnienia z wyrzutem gazów poza strefę obsługi, systemem blokad mechanicznych, wykluczających pomyłki łączeniowe.

Wykonanie rozdzielnicy Eltar Energy i zastosowanych aparatów odpowiada PN-EN 62271-200:2012 PN-EN 62271-1:2009/A1:2012 PN-EN 61869-2:2013-06 PN-EN 61869-3:2011 PN-EN 60529:2003/A2:2014-07 PN- HD- 60364-4-42:2011 PN- HD- 60364-4-42:2011

Pojedynczy cykl wyłączający dzięki zastosowaniu wyłącznika z napędem magnetycznym to ograniczenie skutków działania łuku elektrycznego

ną funkcję został przetestowany i spełnia wymagania odporności na wewnętrzny łuk elektryczny AFLR 31,5kA 1s zgodnie z PN-EN 62271-200, dodatek AA, klasa dostępu A, kryteria 1 do 5. Dla zapewnienia jak najwyższej ochrony rozdzielnica typu MILE jest wyposażona: yy 8 blokad mechanicznych, yy klapy wydmuchowe pozwalają na uwolnienie gorących gazów z każdego przedziału w przypadku zwarcia łukowego w jego wnętrzu, yy czujniki błysku do współpracy z automatyką zabezpieczeniową, yy system wyłączników krańcowych zamocowany na klapach wydmuchowych

Łukochronność w klasie LSC2B-PM i AFLR do 31,5kA/1s

Pola rozdzielnicy MILE są zbudowane ze wstępnie formowanych, standardowych, cynkowanych ogniowo elementów metalowych (metal clad). Tworzą one po zmontowaniu sztywną, swobodnie stojącą konstrukcję. Każde Pole zawiera cztery przedziały,

Rozdzielnice typu MILE przeznaczone są do zastosowania w sieciach dystrybucyjnych prądu przemiennego o napięciach znamionowych 12kV, 17,5kV i 24kV, 50/60HZ. Posiadają izolację powietrzną, klasę dostępu LSC2B-PM i pojedynczy układ szyn zbiorczych. Koncepcja i konstrukcja rozdzielnicy spełnia obecne wymagania w każdym obszarze. Rozdzielnica posiada modułową konstrukcję. Standardowe pola zestawione w uporządkowany, zgodny ze schematem elektrycznym sposób, tworzą kompletną instalację. Każdy typ pola rozdzielczego spełniający określo-

Schemat przedziałów typowej rozdzielnicy MILE A - Przedział szynowy, B - Przedział wyłącznikowy, C - Przedział obwodów sterowniczych, D - Przedział kablowy

PN-EN 60137:2010

normom:

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

które pomiędzy sobą są oddzielone przez uziemione metalowe przegrody. A. Przedział szynowy każdego pola jest oddzielony od sąsiedniego przedziału szynowego izolatorami przepustowymi. Są w nim zabudowane szyny główne, połączone z górnymi izolatorami stykowo-przepustowymi przy pomocy odgałęźnych połączeń. Szyny główne wykonane są z miedzi elektrolitycznej. B. Przedział wyłącznikowy z wyłącznikiem wraz z górnymi i dolnymi izolatorami stykowo-przepustowymi służącymi do połączenia wyłącznika z szynami głównymi i przedziałem kablowym. C. Przedział kablowy służy do zabudowy przekładników prądowych, napięciowych, Ferrantiego, uziemnik, ogranicznika przepięć. Służy do podłączenia kabli zasilających. Konstrukcja przedziału kablowego pozwala na podłączenie do 4 sztuk kabli na fazę (w przypadku obecności wysuwnego członu z przekładnikami napięciowymi) lub do 6 sztuk kabli na fazę przy braku członu wysuwnego z przekładnikami napięciowymi. D. Przedział obwodów sterowniczych jest przeznaczony do zabudowy aparatury obwodów wtórnych danego pola. Dla prowadzenia obwodów okrężnych między polami przewidziano specjalne przepusty i otwory. Przestronny przedział niskiego napięcia pozwala na zabudowę aparatury pomiarowo-sterowniczej: mierników, analizatorów parametrów sieci, przycisków sterowniczych, wskaźników położenia łączników, przetworników pomiarowych, liczników, przekaźników pomocniczych energii oraz dowolnych cyfrowych zespołów automatyki zabezpieczeniowej

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE z funkcją programowalnego sterownika polowego. W przypadku wyposażenia pola w uboższą wersję przekaźnika zabezpieczeniowego, funkcję zapewnienia bezpieczeństwa sterowania pełni moduł sterowniczo-zabezpieczający, unikalnego wyłącznika próżniowego z napędem magnetycznym typu VCB, preferowanego w naszych rozdzielnicach. Stosowane w rozdzielnicach MILE standardowo wyłączniki firmy Tavrida Electric zostały skonstruowane z naciskiem na optymalizację komory próżniowej, izolacji, napędu magnetycznego i modułu sterującego. W wyniku tego powstał najszybszy wyłącznik z komorą wyłączającą w ciągu jednego cyklu - przełom w szybkim wyłączaniu i zabezpieczeniu przed powtórnymi zapłonami. Czas zadziałania modułu sterującego, współpracującego z wyłącznikiem typu CM16 został skrócony do 4 ms (wersja specjalna). Czas zadziałania wyłącznika - 7 ms (wersja specjalna) i średni czas łukowy 8 ms daje w efekcie bardzo krótki czas wyłączenia 20 ms, który jest równy pojedynczemu okresowi cyklu o częstotliwości 50 Hz. W rozdzielnicach MILE możemy zastosować jako urządzenia automatyki zabezpieczeniowej: Zabezpieczenia z funkcją programowalnego sterownika polowego: yy REF (ABB),

yy yy yy yy yy yy yy

MiCOM (Schneider Energy), iZAZ (ZAZ-En), Ex-BEL( Apator-Elkomtech) MUPASZ (ITR), CZAZ (KES), CZIP-PRO (Relpol-Polon), VAMP (Vamp Ltd.).

Inne zabezpieczenia, dedykowane funkcji pola, dodatkowe układy: yy zabezpieczenia łukochronne ZŁ (Energotest), yy układy przełączania zasilania (SZR/PPZ) Zastosowane w rozdzielnicach SN wyłączniki o napędzie magnetycznym posiadają istotną przewagę w porównaniu z wyłącznikami z napędem zasobnikowo-sprężynowym. Szczególnie nadają się do obiektów bezobsługowych o wymaganej wysokiej pewności działania. Mikroprocesorowa autokontrola modułu sterującego i cewek napędowych wyłącznika zapewnia stałą komunikację z systemem i w sposób ciągły dokonuje sprawdzenia gotowości wyzwalania. W Ameryce Północnej i Australii, Europie Południowo-Wschodniej w rozdzielnicach SN przeważają napędy magnetyczne. Napędy te są również powszechnie stosowane w Polsce w recloserach. Należy oczekiwać że również w rozwiązaniach wnętrzowych rozdzielnic SN konstrukcji typu MILE stanie się alternatywnym standardem.

Typowy wyłącznik stosowany w MILE produkcji Eltar Energy

Niezawodna konstrukcja mechaniczna rozdzielnic typu MILE produkcji Eltar Energy umożliwia precyzyjną współprace elementów pola w trakcie jej eksploatacji. Mamy nadzieję, że takie atuty naszych rozdzielnic, jak: zastosowanie ekstremalnie trwałego napędu magnetycznego wyłącznika, nieosiągalna dla klasycznych wyłączników szybkość operacji, pełne bezpieczeństwo użytkowania i odporność na łuk elektryczny dla wszystkich przedziałów średniego napięcia w czasie co najmniej 1 sekundy do 31,5kA cicha praca w temperaturze od -40oC do +55oC, brak drgań zdecydują o wyborze aparatury Eltar Energy w Państwa inwestycjach! n

Fragment hali produkcyjnej Eltar Energy w Koninie

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Bardziej ekonomiczne, wydajniejsze i łatwe do nabycia: Modularne układy chłodzące do elektrycznych zespołów trakcyjnych Zestandaryzowane zespoły firmy Bosch Rexroth pozwalają na skrócenie czasu projektowania układu chłodzenia trakcji i obniżenie kosztów eksploatacji.

irma Bosch Rexroth wprowadza na rynek rozwiązania, które znacznie przyspieszają projektowanie systemów chłodzenia w pojazdach szynowych. Modularne podejście do chłodzenia elektrycznych zespołów trakcyjnych pozwala na skrócenie czasu projektowania układu chłodzenia trakcji i obniżenie kosztów eksploatacji. System taki składa się z chłodnicy przetwornicy trakcyjnej i obwodu transformatora. Zawiera on sprawdzone w praktyce elementy, standardowo stosowane w wielkoseryjnej produkcji maszyn jezdnych. Dzięki temu podejściu producenci mogą bezpiecznie włączać modularne zespoły chłodzenia do opracowywanych przez siebie systemów chłodzenia pojazdów. Firma Bosch Rexroth jako partner przejmuje odpowiedzialność za konfigurację, symulację systemu oraz wstępny montaż modułów gotowych do produkcji. Firma Bosch Rexroth dostarcza zestandaryzowane moduły chłodzenia. Specjaliści w zakresie technologii szynowych konfigurują gotowe do użytku systemy chłodzenia uwalniając tym samym producentów pojazdów szynowych od części ich zadań. Są one dostosowane do wymaganego rozplanowania oraz do wymaganej wydajności chłodzenia napędu trakcyjnego. System może się składać z jednego, dwóch lub trzech modułów. Modularna konstrukcja zmniejsza złożoność oraz upraszcza serwisowanie i naprawy. Dotychczasowe doświadczenie wykazuje, że dzięki rozwiązaniom firmy Bosch Rexroth producenci pojazdów

Zestandaryzowane, modularne układy chłodzenia firmy Bosch Rexroth

szynowych mogą skrócić czas opracowywania systemu chłodzenia do trzech miesięcy. Dostawa obejmuje specyfikację oraz implementację wszystkich interfejsów mechanicznych i elektrycznych do elektrycznego zespołu trakcyjnego. Wydajność, precyzja, bezpieczeństwo i energooszczędność to cechy charakteryzujące napędy i sterowania firmy Bosch Rexroth, które wprawiają w ruch maszyny i urządzenia każdego formatu. Przedsiębiorstwo posiada szerokie doświadczenie w aplikacjach mobilnych, maszynowych i projektowych, jak również automatyzacji przemysłu. Doświadczenie to wykorzystuje przy opracowywaniu innowacyjnych komponentów, indywidualnych rozwiązań systemowych oraz usług. Bosch Rexroth oferuje swoim klientom kompleksowe rozwiązania z zakresu hydrauliki, napędów elektrycznych i sterowań, przekładni oraz techniki przemieszczeń liniowych i montażu. Przedsiębiorstwo, obecne w ponad 80 krajach, osiągnęło w 2015 roku obroty w wysokości 5,4 mld euro przy zatrudnieniu na poziomie 31 100 pracowników. Więcej informacji: www.boschrexroth.pl Grupa Bosch jest wiodącym w świecie dostawcą technologii i usług. Zatrudnia około 375 000 pracowników na całym świecie (wg danych z 31 grudnia 2015) i wygenerowała w 2015 roku obrót w wysokości 70 mld euro. Firma

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

prowadzi działalność w czterech sektorach: Mobility Solutions, Industrial Technology, Consumer Goods, and Energy and Building Technology. Grupę Bosch reprezentuje spółka Robert Bosch GmbH oraz około 440 spółek zależnych i regionalnych w 60 krajach świata. Z uwzględnieniem dystrybutorów i partnerów serwisowych, Bosch jest obecny w ok. 150 krajach na świecie. Innowacyjna moc na całym świecie stanowi podstawę dalszego wzrostu przedsiębiorstwa. Grupa Bosch zatrudnia 55,800 współpracowników w zakresie badań i rozwoju w 118 miejscach na całym świecie. Strategicznym celem Grupy Bosch jest dostarczanie rozwiązań dla świata zintegrowanego w internecie. Innowacyjne produkty i usługi Bosch poprawiają jakość życia, jednocześnie budząc entuzjazm użytkowników. Bosch tworzy technologię, która jest „bliżej nas”. Więcej informacji: www.bosch.pl, www.bosch-prasa.pl oraz http://twitter.com/BoschPresse. Kontakt dla czytelników: mgr inż. Tomasz Domaszczyński Tel.: +48 22 738 18 50 tomasz.domaszczynski@boschrexroth.pl www.boschrexroth.pl n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Układy kompensacji mocy biernej oraz filtry Niski współczynnik mocy biernej oraz wzrost harmonicznych bardzo negatywnie wpływają na sieć elektroenergetyczną. Generując takie zakłócenia odbiorca energii narażony jest na kary finansowe, dlatego producenci i dostawcy urządzeń energetycznych poszukują rozwiązań, by zminimalizować oba niekorzystne zjawiska i ograniczyć do minimum ryzyko płacenia kar przez użytkowników urządzeń elektrycznych.

iększość urządzeń prądu przemiennego podczas swojej normalnej pracy pobiera z sieci elektroenergetycznej energię czynną i energię bierną. Odbiór energii biernej indukcyjnej w połączeniu z dużą ilością takich urządzeń może powodować istotne obniżenie wartości współczynnika mocy cosφ. Zwiększa to straty wytwarzania i przesyłu energii, zmniejsza przepustowość układu przesyłowego oraz powoduje spadki napięć w sieci. System elektroenergetyczny nie może pracować ekonomicznie przy niskim współczynniku mocy, dlatego niezbędne jest stosowanie specjalnych rozwiązań – np. baterii kondensatorów – do kompensacji mocy biernej. Zwiększają one współczynnik mocy cosφ do wymaganych wartości. Znaczącym problemem dla sieci energetycznej jest również wzrost harmonicznych. Jeśli ich poziom w instalacji jest zbyt wysoki, to powoduje znaczne zwiększenie strat systemowych, a także przeciążenia – włącznie z zadziałaniem zainstalowanych zabezpieczeń. Prowadzi to do zakłóceń działania, a może nawet powodować wyłączenie całej sieci energetycznej. Przyczyną tego zjawiska są odbiorniki o nieliniowej charakterystyce, takie jak falowniki, konwertery, prostowniki czy coraz powszechniej stosowane źródła światła oparte o technologię LED. W ostatnich latach urządzeń tego typu jest instalowanych coraz więcej. Jednym ze stosowanych środków zapobiegania niekorzystnym zjawiskom wyższych harmonicznych są filtry składające się z dławika oraz baterii kondensatorów. Najkrócej mówiąc niski poziom współczynnika mocy oraz wysoki poziom harmonicznych oznacza niższą wydajność systemu zasilania oraz potencjalne straty w produkcji, spowodowane brakiem zasilania. Jednak oprócz czy-

sto technicznej strony niepożądanych zjawisk związanych z mocą bierną i wyższymi harmonicznymi uwzględnić jeszcze należy aspekt ekonomiczny. Firmy energetyczne na całym świecie stosują kary finansowe dla odbiorców nie stosujących się do zasad opisanych w „kodach sieci”, odnośnie generowania poziomu wyższych harmonicznych lub przekraczania dopuszczalnego poziomu współczynnika mocy. Dodatkowo należy podkreślić, że bardzo często potrzeba kompensacji mocy biernej jest ściśle powiązana z koniecznością tłumienia wyższych harmonicznych. Przykładem mogą być farmy wiatrowe, gdzie mamy do czynienia z dużą liczbą odbiorników o nieliniowej charakterystyce oraz pobierających moc bierną indukcyjną. Widać więc wyraźnie, że baterie kondensatorów, jako część układu do kompensacji mocy biernej bądź składnik filtrów wyższych harmonicznych, są istotnym elementem systemu elek-

troenergetycznego. Dlatego firma ABB stworzyła wiele produktów pomagających zapobiegać tym niekorzystnym zjawiskom związanym z rozwojem sieci elektroenergetycznej. Takimi rozwiązaniami są między innymi baterie kondensatorów typu EMPAC oraz ABBACUS.

Baterie kondensatorów w metalowej obudowie typu EMPAC EMPAC to zmontowana i przetestowana fabrycznie, jednostopniowa bateria kondensatorów w metalowej obudowie, stosowana do kompensacji mocy biernej na napięcia od 1 kV do 36 kV. Bateria EMPAC przystosowana jest do pracy zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz budynków. Standardowo składa się z kondensatorów jednofazowych w konfiguracji podwójnej gwiazdy, przekładnika prądowego do zabezpieczania przed asymetrią,

ES CB CT

UCT

Schemat baterii EMPAC bez wyłącznika

Schemat baterii EMPAC z wyłącznikiem

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Parametry techniczne: Napięcie znamionowe

Od 1 kV do 36 kV

Moc maksymalna

10,6 Mvar przy 24 kV, 16 Mvar przy 36 kV

Konfiguracja kondensatorów

Podwójna gwiazda/pojedyncza gwiazda (na życzenie)

Stopień ochrony IP

IP 23/44

Częstotliwość

50 Hz/60 Hz

Lokalizacja

Wykonanie wnętrzowe lub napowietrzne

Prąd zwarcia

40 kA przez 1 s

Bateria kondensatorów EMPAC

uziemnika oraz dławików rozruchowych. Dodatkowo bateria EMPAC może być wyposażona w wyłącznik w izolacji gazu SF6 oraz przekładniki do ochrony przetężeniowej.

Baterie kondensatorów w metalowej obudowie typu ABBACUS ABBACUS to zmontowany i przetestowany fabrycznie układ kompensacji o budowie modułowej, złożony z wielostopniowych, przełączalnych stopni kondensatorowych, który realizuje automatyczną kompensację do zadanego poziomu współczynnika mocy. Bateria kondensatorów ABBACUS występuje w wielu wersjach i jest dostosowana do pracy na napięcia od 1 kV do 36 kV. Może być instalowana zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz budynków.

Bateria kondensatorów ABBACUS

Moduł wejściowy baterii ABBACUS składa się z szafy sterowniczej oraz części wysokonapięciowej, która w zależności od wybranej opcji może zawierać: yy odłącznik, yy wyłącznik, yy uziemnik, yy przekładniki napięciowe, yy przekładniki prądowe, yy ograniczniki przepięć. Do modułu wejściowego podłączone są moduły stanowiące kolejne stopnie kompensacji, które w zależności od wybranej opcji mogą zawierać: yy kondensatory, yy dławiki rozruchowe lub dławiki rozstrajające, yy bezpieczniki, yy styczniki, yy przekładniki prądowe, yy przekładniki napięciowe, yy wyłączniki.

Szafa sterownicza baterii ABBACUS

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Moduł wejściowy baterii ABBACUS

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Moduł wejściowy baterii ABBACUS

Moduły kompensacyjne baterii ABBACUS

Odłącznik/uziemnik/wyłącznik

Parametry techniczne:

Bezpieczniki

Napięcie znamionowe

Od 1 kV do 36 kV

Moc maksymalna

20 Mvar

Konfiguracja baterii

Przełączalna, jedno lub wielostopniowa

Stopień ochrony IP

Do IP55

Częstotliwość

50 Hz / 60 Hz

Lokalizacja

Wykonanie wnętrzowe lub napowietrzne

Prąd zwarcia

50 kA przez 1 s

Styczniki Dławiki Kondensatory Stopień 2

Stopień 1 Moduł wejściowy

Schemat baterii ABBACUS

Moduł mocy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowe słupy oświetleniowe wykonywane w technologii spawania laserem

Elektromontaż Rzeszów S.A. od dwóch lat realizuje produkcję nowych słupów oświetleniowych, wykorzystując do tego w procesie produkcji technologie laserowe.

łupy wykonywane są z blach stalowych klasy S235. Proces produkcji jest w pełni zautomatyzowany – zarówno na etapie rozkroju blach jak i łączenia uformowanych słupów wykorzystywany jest laser. Spawanie laserowe słupów odbywa się bez dodatku spoiwa. Łączone elementy stykają się ze sobą, a skupiona energia lasera topi łączone krawędzie metalu. Technologia spawania laserowego zapewnia gładką spoinę,

której nie trzeba poddawać już obróbce korygującej. Otrzymujemy tzw. „słup bezszwowy” – spoina jest minimalna i praktycznie niewidoczna. Słupy oświetleniowe produkowane w technologii laserowej pozwoliły stworzyć nową ofertę- dotychczasowe produkty o cieńszych ściankach są stopniowo zastępowana przez słupy oświetleniowe w grubościach ścianki 3 mm.

Wykorzystując doświadczenie w pracach nad bezpieczeństwem biernym słupów oświetleniowych, również słupy w nowej technologii opracowano w tzw. wersji bezpiecznej, które poddano certyfikacji na zgodność z normą PN-EN 12767, w wyniku czego również słupy uliczne wysięgnikowe o ściance grubości 3mm mają cechy bezpieczeństwa biernego w klasie 100LE1. W stopach słupów z nowej oferty zastosowano sprawdzone rozwiązanie,

Zestawienie: Słupy o grubości ścianki 3 mm produkowane w technologii laserowej Wysokość [m]

Słupy okrągłe bez-wysięgnikowe

Słupy sześciokątne bez-wysięgnikowe

S-30C-3

S-30/6-3

S-40C-3

S-40/6-3

S-50C-3

S-50/6-3

S-60PC-3

S-60P/6-3

Słupy okrągłe wysięgnikowe

Słupy sześciokątne wysięgnikowe

W konfiguracji z dodatkowymi koronami do słupów parkowych S-60C-3

S-60/6-3

S-70PC-3

S-70P/6-3

S-70C-3

S-70/6-3

S-80PC-3

S-80P/6-3

S-80C-3

S-80/6-3

S-90PC-3

S-90P/6-3

S-90C-3

S-90/6-3

S-100PC-3

S-100P/6-3

S-100C-3

S-100/6-3

S-110PC-3

S-110P/6-3

S-110C-3

S-110/6-3

S-120PC-3

S-120P/6-3

S-120C-3

S-120/6-3

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Słupy uliczne wysięgnikowe o ściance grubości 3 mm z cechami bezpieczeństwa biernego Wysokość [m]

Słupy uliczne wysięgnikowe

Fundament

S-100CN-3PS

F-150/200-PS

S-110CN-3PS

F-150/200-PS

S-120CN-3PS

F-150/200-PS

w którym konstrukcja węzła mocującego do fundamentu zapewnia całkowite ukrycie śrub mocujących. Stopa słupa oraz dolna część korpusu słupa na wysokość np. 600 mm może być dodatkowo zabezpieczona aplikowaną na gorąco powłoką z elastomeru poliuretanowego. Zastosowanie blach 3 mm w produkcji laserowej zapewnia grubszą warstwę ochronną cynku. Wg normy PN-EN ISO 1461 grubość warstwy cynku na słupach 3 mm wynosi średnio 70 mikrometrów. Dodatkowym zabezpieczeniem słupów ocynkowanych może być tzw. system DUPLEX- wielowarstwowe zabezpieczenie stali z wykorzystaniem powłoki cynkowej jako bariery elektrochemicznej, i powłoki malarskiej jako ochronno-dekoracyjnej. Zabezpieczenie w tym systemie realizujemy w nowo uruchomionej ma-

Klasa bezpieczeństwa biernego

100LE1

re imitują powłoki anodowe dostępne dotychczas w procesie tradycyjnego anodowania, przy zachowaniu wszystkich znanych zalet malowania proszkowego. W efekcie otrzymujemy słup stalowy ocynkowany, z powłoką ochronną cynkową, oraz powłokę malarską ochronno-dekoracyjną, których łączna średnia grubość wynosi ok. 150 mikrometrów. Obydwie powłoki współdziałają ze sobą wydłużając okresy ochrony więcej niż dwukrotnie.

larni proszkowej, specjalnie przygotowanej do malowania 11 metrowych elementów słupów oświetleniowych. Ciekawą propozycją jaką daje malowanie proszkowe w systemie DUPLEX jest stosowanie farb proszkowych któ-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

n Elektromontaż Rzeszów S.A. Zakład Produkcji Urządzeń ul. Przemysłowa 8, 35-105 Rzeszów tel. 17 864 18 00, fax 17 862 16 47 produkcja@elektromontaz.com.pl; www.bezpieczneslupy.eu, www.elmont.eu

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Materiał elektroizolacyjny. Niepozorny komponent, a jaki niezbędny Na co dzień spotykamy się z urządzeniami elektrycznymi. Zdecydowana większość z nich nie mogłaby działać bez izolacji elektrycznej. Począwszy od wielkich generatorów w elektrowniach i transformatorach na rozdzielniach, kończąc na małych silnikach AGD i urządzeniach elektrotechnicznych.

emat izolacji jest bardzo rozległy i trudno byłoby na kilku stronach wszystko ogarnąć, więc zawęzimy go do izolacji w maszynach elektrycznych (silnikach, generatorach, transformatorach), gdzie głównie stosuje się laminaty (kompozyty). Generalnie izolacje elektryczną z punktu widzenia napięcia prądu można podzielić na wysokonapięciową i niskonapięciową. Granica nie jest ściśle określona i zależy od rodzaju maszyny, ale przyjmuje się że niskie napięcie kończy się na 1,5kV. Inny podział stosują producenci ze względu na zastosowanie izolacji. Mianowicie izolacja może być sztywna lub giętka. Istotnym parametrem z punktu izolacji jest klasa ciepłoodporności, będąca jednocześnie jednym z parametrów maszyny elektrycznej.

Izolacje elektryczne sztywne

Izolacjami sztywnymi w maszynach elektrycznych są głównie laminaty, ale wykorzystuje się także sklejki, drewno , gruby preszpan, a także inne tworzywa sztuczne.

Tab. 1 klasyfikacja ciepłoodporności laminatów sztywnych i typy wg ozn. producenta „IZO-ERG” S.A. DOPUSZCZALNATEMPERATURA PRACY CIĄGŁEJ

KLASA CIEPŁOODPORNOŚCI

105°C 120°C

A E

130°C

155°C 180°C 200°C 220°C

F H 200 220

IZOLACJA SZTYWNA Preszpan, sklejka Laminat papierowo-fenolowy PCF , bawełniano-fenolowy TCF Laminat szklano-fenolowy TSF , szklano-epoksydowy TSE-2, szklano-melaminowy TSM , bawełniano-melaminowy TCM Laminat szklano-epoksydowy TSE-3 , TSE-5 , TSE-9 Laminat szklano-epoksydowy TSE-6 (TSE180) , szklano-silikonowy TSS Laminat szklano-epoksydowy TSE-7 (TSE200) Laminat szklano-epoksydowy TSE-8 (TSE220)

W maszynach wirujących głównie stosuje się laminaty, jako elementy klinowania cewek, drutów, profili w silnikach i generatorach, oraz elementy konstrukcyjne na czołach silników i przyłącza. W transformatorach są to głównie elementy, konstrukcyjne podtrzymujące jarzmo transformatora, elementy konstrukcyjne tulei transformatorowych oraz liczne podkładki, przekładki separujące i osłaniające i dystanse. Elementy izolacji sterowania transformatora, oraz przyłącza.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Co to takiego ten laminat (kompozyt)?

Wg definicji jest to trwałe połączenie dwóch materiałów o różnych właściwościach mechanicznych i technologicznych, nośnika i spoiwa. Nośnikami mogą być: yy papiery – laminaty papierowo-fenolowe PCF, bakelitowe yy tkaniny bawełniane – laminaty bawełniano-fenolowe TCF , tekstolity yy tkaniny szklane lub maty szklane – laminaty szklano-epoksydowe TSE Spoiwami w laminatach są żywice termoutwardzalne tzw. duroplastyczne, głównie epoksydowe, fenolowe i poliestrowe, ale także silikonowe i melaminowe, które po utwardzeniu cechują się przestrzenną strukturą cząsteczkowa (siecią). Laminaty są produkowane w postaci płyt, rur, prętów, a także gotowych elementów wytwarzanych w formach.

Normalizacja europejska i amerykańska laminatów sztywnych

Podstawową polska normą opisująca typy i wymagania stawiane laminatom technicznym płytowym jest PN-EN-60893, a rurom PN-EN-61212, natomiast w dokumentacjach spotyka się jeszcze stare normy DIN 7735, popularna jest także zwłaszcza w dokumentacjach amerykańskich norma NEMA. Można pokusić się o wykonanie tabeli przejścia dla poszczególnych norm, ale należy pamiętać że niejednokrotnie nie jest to dopasowanie dokładne, gdyż wymagania w poszczególnych normach różnią się sposobem badania. Tab. 2 Przejścia normalizacyjne dla typów laminatów wg programu produkcji IZO-ERG S.A. Laminaty papierowo-fenolowe PCF (bakelit , rezokart) PŁYTY PN-EN-60893 DIN 7735 NEMA IZO-ERG RURY PN-EN-61212 DIN 7735 NEMA

PFCP202 Hp2061.5 XX PCF-1

PFCP201 Hp2061 X , XP PCF-2

PFCP21 Hp2065 X

PFCP22 Hp2066 XX

PFCP203 Hp2061.6 XXXPC PCF-3 PRĘTY PFCP23 Hp2067 XXX

PFCP204 Hp2063

PFCP205 HP2062.9 FR-2

EPCP201 Hp2361.1 FR-3 PCE

PFCC305

MFCC201 Hgw2282.5

PFCP41 Hp2068

Laminaty bawełniano-fenolowe TCF (tekstolit , rezotekst , tekstit) PŁYTY PN-EN-60893 DIN 7735 NEMA IZO-ERG RURY PN-EN-61212 DIN 7735 NEMA

PFCC202 Hgw2082.5 CE TCF-1

PFCC201 Hgw2082 C TCF-2 , 5

PFCC21 Hgw2086 LE

PFCC22 Hgw2085 C

PFCC203 Hgw2083 L TCF-4 PRĘTY PFCC41

PFCC204 Hgw2083.5 LE

TCM PFCC42 Hgw2088 C

Laminaty szklano-epoksydowe TSE PŁYTY PN-EN-60893 DIN 7735 NEMA IZO-ERG RURY PN-EN-61212 DIN 7735 NEMA IZO-ERG PRĘTY PN-EN-61212 DIN 7735 NEMA IZO-ERG

EPGC201

EPGC203

EPGC202

EPGC204

Hgw2372 G-10 TSE-2

Hgw2372.4 G-11 TSE-3

Hgw2372.1 FR-4 TSE-5/130

Hgw2372.2 FR-5 TSE-5/155

EPGC21 Hgw2375 G-10 TSE130

EPGC22 Hgw2375.4 G-11 TSE155

EPGC23

EPGC41

EPGC42

EPGC43

G-10 TSE130

G-11 TSE155

FR-4

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

EPGC306

EPGC308

EPGC205

TSE-6

TSE-9

TSE220

FR-5 TSET155

TSE180

TSE200

TSE180

TSE-7

TSE-8

TSE-7 , 8

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE W zależności od wymagań konstrukcji maszyny elektrycznej izolacja może mieć dodatkowe właściwości jak niepalność, podwyższoną odporność na łuk elektryczny i prądy pełzające, podwyższony współczynnik przenikalności cieplnej. Izolację sztywną stosuje się przeważnie w dużych maszynach elektrycznych. W generatorach energetycznych może być do kilku ton laminatów.

Izolacje elektryczne giętkie (w tym mikowe)

Najczęściej izolację taką stanowią laminaty, ale spotyka się tez folię poliestrową, papier izolacyjny oraz papier aramidowy NOMEX® produkowany przez DuPont™. Laminaty giętkie powstają zupełnie inaczej niż sztywne i inna jest ich budowa. Laminaty twarde miały w całym przekroju poprzecznym jednakową budowę i powstawały w wyniku prasowania takich samych warstw, a w laminatach giętkich można wyróżnić warstwy funkcyjne. Ich konstrukcja opiera się w większości typów na folii poliestrowej jako na głównym nośniku właściwości dielektrycznych i mechanicznych. Produkowane są poprzez sklejenie poszczególnych warstw na maszynach laminujących. Wyraźnie też można rozróżnić grupy laminatów giętkich do zastosowań wysokonapięciowych i niskonapięciowych. Laminaty giętkie wysokonapięciowe (potocznie nazywane taśmami mikowymi) zawierają w jednej ze swoich warstw papier mikowy. Tab. 3 klasyfikacja ciepłoodporności laminatów giętkich i typy wg ozn. producenta „IZO-ERG” S.A. DOPUSZCZALNA TEMPERATURA PRACY CIĄGŁEJ 105°C 120°C

KLASA CIEPŁOODPORNOŚCI

IZOLACJA GIĘTKA (TAKŻE Z MIKĄ)

A E

130°C

155°C

180°C

200°C i wyżej

200/220

Papier izolacyjny Tereszpan jednostronny folia poliestrowa np. Ergopet Tereszpan dwustronny NEN jednostronny , Ergofol (tzw. DMD) ,Szkłoflex , Epoksterm 3, 6, 8, 9H, 11, 12 Ergoterm 1, 2 NEN dwustronny, NKN , NK , NSN Epoksterm 4H, Epoksterm 11H , ERGOPOR Nomex® , folia PI, NKGM, ERGOPOR

Laminaty giętkie niskonapięciowe w maszynach elektrycznych

Używane są głównie w silnikach niskonapięciowych, jako izolacja wyłożenia żłobka oraz zamknięcia żłobka, a także jako przekładki na czołach silników. W generatorach i silnikach wysokonapięciowych też jest używana jako izolacja uzupełniająca pełniąca raczej funkcje bardziej mechaniczną. W transformatorach niskonapięciowych suchych izolacja giętka stanowi główną izolację zwojową w cewkach transformatorów, oraz może być wykorzystywana w różnych miejscach jako przekładka separująca. Tab.4 Laminaty giętkie niskonapięciowe wg norm europejskich i producenta IZO-ERG S.A. MATERIAŁ TERESZPAN jednostronny TERESZPAN dwustronny TERESZPAN PcFpPc ERGOFOL W-1 ERGOFOL W-2* ERGOFOL WG-1 ERGOFOL WG-2* IZOLACJE NEN-1 IZOLACJE NEN-2* SZKŁOFLEX jednostronny SZKŁOFLEX dwustronny ERGOFOL NKN ERGOFOL NK IZOLACJA NSN IZOLACJA NKGM

NORMA BN-80/3076-08 , WO 35/2008, PN-EN 60626-3 BN-80/3076-08 , WO 35/2008 BN-80/3076-08 , WO 35/2008 ZN-2007/MP-TS-1272 ZN-2007/MP-TS-1272 ZN-2007/MP-TS-1272 ZN-2007/MP-TS-1272, PN-EN 60626-3 PN-EN 60626-3, WO 65/2010 PN-EN 60626-3, WO 65/2010 ZN-97/MP-TS-1267 ZN-97/MP-TS-1267 ZN-2001/MP-TS-1274, PN-EN 60626-3 ZN-2001/MP-TS-1274 ZN-2001/MP-TS-1276 WO75/2012

UKŁAD WARSTW preszpan – folia poliestrowa Folia poliestrowa –preszpan – folia poliestrowa preszpan – folia poliestrowa – preszpan włóknina – folia poliestrowa włóknina – folia poliestrowa – włóknina włóknina gładzona – folia poliestrowa włóknina gładzona – folia poliestrowa – włóknina gładzona Nomex® - folia poliestrowa Nomex® - folia poliestrowa – Nomex® folia poliestrowa – tkanina szklana folia poliestrowa – tkanina szklana – folia poliestrowa Nomex® - folia poliimidowa – Nomex® Nomex® - folia poliimidowa Nomex® - tkanina szklana – Nomex® Nomex® - folia poliimidowa - tkanina szklana – folia poliestrowa

*) te laminaty mogą być dodatkowo lakierowane żywicą (np. epoksydową), która może być w pełni utwardzona, albo tylko częściowo, wówczas materiał zachowuje się jak prepreg (czyli pod wpływem temperatury powierzchnia staje się adhezyjna.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Laminaty giętkie wysokonapięciowe (taśmy mikowe) w maszynach elektrycznych

Używane w silnikach wysokonapięciowych, silnikach trakcyjnych prądu stałego oraz generatorach. Ze względu na odmienną budowę silnika wysokonapięciowego (też generatora energetycznego) układ izolacyjny jest wiele bardzie skomplikowany. Jak w silniku niskonapięciowym do żłobka wkładało się druty nawojowe i całość należało odizolować od żłobka i zamknąć, tak w silnikach wysokonapięciowych do żłobków wkładane są poszczególne cewki w izolacji mikowej. Są dwie metody izolacji silników wysokonapięciowych: materiałami Resin Rich oraz metoda VPI.

Metoda Resin Rich

Poszczególne cewki izoluje się taśmą mikową i najczęściej każdą cewkę zapieka się w prasie tak by żywica z taśmy zapłynęła część prostą cewki, a główki izoluje się innym rodzajem taśmy mikowej nieutwardzalnej. Następnie cewki instaluje się w żłobkach i stabilizuje klinami. Zdarza się też izolowanie całych małych cewek taśmami mikowymi nie wymagającymi utwardzania.

Metoda VPI

Poszczególne cewki izoluje się tzw. taśmami mikowymi porowatymi (taśmy te zawierają znikomą ilość żywicy), następnie w mniejszych silnikach instaluje się je w żłobkach i cały zestaw jest wkładany do instalacji ciśnieniowo-próżniowej gdzie następuje odessanie powietrza i zalanie żywicą. W dużych silnikach tak impregnuje się poszczególne cewki. W obu metodach każdy drut profilowy dodatkowy jest jeszcze owinięty cienką izolacją zwojową (może to być izolacja mikowa, szklana, z papieru Nomex®, z folii). Tab.5 Laminaty giętkie wysokonapięciowe wg producenta IZO-ERG S.A. NAZWA HANDLOWE Epoksterm 3 Epoksterm 4 i 4H ERGOTERM 1 Epoksterm 5 i 5H ERGOTERM 2 Epoksterm 6 Epoksterm 8 Epoksterm 9 i 9H Epoksterm 11 EPOKSTERM 11H EPOKSTERM 12 ERGOPOR

UKŁAD WARSTW Folia poliestrowa – papier mikowy- tkanina szklana – folia poliestrowa

PRZETWÓRSTWO

Papier mikowy – tkanina szklana

utwardzalna

Folia poliestrowa – papier mikowy – tkanina szklana Papier mikowy – tkanina szklana Folia poliestrowa – papier mikowy- tkanina szklana – folia poliestrowa Folia poliestrowa – papier mikowy Folia poliestrowa – papier mikowy – folia poliestrowa Folia poliestrowa – papier mikowy – folia poliimidowa Folia poliestrowa – papier mikowy – folia poliestrowa – tkanina szklana Tkanina szklana – papier mikowy

częściowo utwardzalna

utwardzalna nieutwardzalna nieutwardzalna utwardzalna nieutwardzalna nieutwardzalna nieutwardzalna do VPI

Warstwa miki w laminatach spełnia bardzo ważną rolę. W układach elektrycznych wysokonapięciowych można zauważyć pojawianie się zjawisk wyładowania niezupełnego (koronowego), które niszczy izolacje. Mika jako minerał jest odporniejsza na działanie tych wyładowań i powoduje także ich opóźnienie zapłonu. Dlatego w ostatnich latach pojawiły się także silniki niskonapięciowe z izolacją mikową przeznaczone do pracy z falownikami (falowniki mogą przesyłać do silnika piki napięciowe które niszczą izolacje). Ponadto mika dobrze przewodzi ciepło, co jest istotne w dużych maszynach z punktu odprowadzania ciepła. W transformatorach suchych i żywicznych dużej mocy izolacje stanowi żywica wzmocniona rowingiem lub siatką szklaną oraz laminaty giętkie (po stronie niskiego napięcia). Jeśli chodzi o izolacje w transformatorach wysokonapięciowych olejowych nie stosuje się laminatów, tylko izolacje papierowo-olejową. Głównymi komponentami maszyn elektrycznych są: przewodnik (miedź, aluminium) i blachy stojana, wirnika (stal) oraz korpus (aluminium, żeliwo, itp.). Laminaty w maszynach elektrycznych stanowią od kilku do kilkunastu procent wartości całej maszyny, a jej udział masie jest znikomy. Mino to jest to komponent bez którego silnik, czy transformator nie może działać. Od jakości tego komponentu zależy niejednokrotnie trwałość i niezawodność, a także bezpieczeństwo. Dlatego spoglądając na urządzenie elektryczne, trzeba mieć świadomość, że działa ono i jest bezpieczne dzięki izolacji elektrycznej. mgr inż. Marek Gnaty Gł. Specjalista ds. Badań Marketingowych i Promocji IZO-ERG S.A. Gliwice n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Sterownik Smartpack2 – elastyczny nadzór zasilania Rozproszony system sterowania firmy Eltek Duża skalowalność i elastyczność systemu sterowania opartego na kontrolerze Smartpack2 to cechy świadczące o jego nowoczesności i dużych możliwościach. Został on zbudowany na podstawie doświadczenia uzyskanego z wieloletniego rozbudowywania i udoskonalania platformy Smartpack pierwszej generacji. Powiększona pamięć oraz nowe podzespoły umożliwiły dodanie funkcji oraz ulepszonego interfejsu użytkownika. Nowa, modułowa koncepcja pozwala na uproszczenie połączeń. W artykule przedstawiono zarys możliwości tego systemu.

odczas projektowania instalacji stałoprądowej obiektu przemysłowego (stacja energetyczna, centrum przetwarzania danych itp.), należy dokonać wyboru urządzeń pozwalających na sterowanie i kontrolę zasilania. Dobór urządzeń kontrolno-sterujących dla poszczególnych elementów instalacji (takich jak prostownik, akumulatory i pola odbiorcze) jest trudniejszy jeśli wszystkie urządzenia mają współpracować z jednym centrum nadzoru. Realizowanie tego typu inwestycji może być znacznie ułatwione jeśli wszystkie urządzenia kontrolno-sterujące mogą ze sobą bezpośrednio współpracować i są oparte na jednym standardzie komunikacji. Interesującym rozwiązaniem jest sterownik Smartpack2, będący częścią systemu zasilania gwarantowanego proponowanego przez firmę Eltek. Ważnym zadaniem sterownika w systemie zasilania prądu stałego jest zapewnienie prawidłowych parametrów ładowania zestawu akumulatorów oraz zasilania podłączonych urządzeń. Rozproszony system sterowania Smartpack2 firmy Eltek spełnia nawet mocno wygórowane wymagania dotyczące monitorowania. Dobór funkcji zależy ściśle od obiektu, na którym będzie pracował system. Smartpack2, przeznaczony do współpracy z szerokim zakresem prostowników i przetwornic Flatpack2 o napięciach od 24V do 380VDC, z powodzeniem znajduje zastosowanie na stacjach energetycznych, stacjach bazowych czy w dużych centrach danych.

Rys. 1. Sterownik Smarptack2 – standardowe wyposażenie każdego systemu zasilania

Modułowość

System sterowania Smartpack2 daje nam ogromne możliwości rozbudowy, dzięki dostępności aż ośmiu różnych modułów o różnej funkcjonalności. Można zaimplementować kilka modułów każdego typu w jednym systemie zasilania. W podstawowej konfiguracji systemu, najczęściej znajdują się co najmniej trzy moduły. Pierwszy to moduł Smartpack2 Master wyposażony w kolorowy, dotykowy wyświetlacz o przekątnej 3,2”, pełniący funkcję lokalnego interfejsu do komunikacji z użytkownikiem oraz służący do konfiguracji i odczytu parametrów systemu. Drugi to moduł Smartpack2 Basic, który jest koncentratorem sygnałów pomiaru napięcia, prądu, temperatury, nadzoru nad zabezpieczeniami oraz sterowania stycznikami baterii i odbioru. Jednostka Basic pracuje jako zapasowy kontroler, w sytuacji uszkodzenia sterownika Smartpack2 Master, zapewniając poprawną pracę akumulatorów i urządzeń klienta.

Ostatnim elementem niezbędnym do wykonania nadzoru nad systemem jest moduł wejść i wyjść – I/O Monitor. Ma on sześć wejść cyfrowych konfigurowalnych do nadzoru urządzeń zewnętrznych oraz sześć bezpotencjałowych wyjść przekaźnikowych NO/NC. Programowalne wejścia cyfrowe/analogowe są monitorowane i wykorzystywane do generowania alarmów lub inicjowania działań kontrolnych poprzez wyjścia przekaźnikowe. Sygnały mogą tworzyć logiczną grupę wynikową dzięki zaimplementowaniu algebry Boole’a. Te skomplikowane funkcje można łatwo zrealizować przez proces wyboru w menu ekranowym. Dodatkowe możliwości można osiągnąć dołączając kolejne moduły wejść/wyjść. Wszystkie moduły sterownika Smartpack2 oraz prostowniki i przetwornice Flatpack2 komunikują się w systemie poprzez cyfrową magistralę CAN. Przy uszkodzonej komunikacji moduły działają dalej według wprowadzonych wcześniej ustawień.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 2. Schemat blokowy systemu zasilania DC pracującego na trzech różnych napięciach (24V, 48V i 220V)

Funkcjonalność sterownika Smartpack2

Sterownik Smartpack2 zapewnia kompleksową obsługę monitorowania, raportowania i diagnostyki. W systemie, każdy moduł sterownika oraz moduły prostownikowe posiadają po 3diody LED, które w prosty i przejrzysty sposób informują o stanie systemu. Zapewniają one informację o wystąpieniu alarmu pilnego lub niepilnego oraz o włączonym zasilaniu. Należy zwrócić uwagę, że informacje dostępne ze sterownika wykraczają daleko poza same stany alarmowe. Sterownik ma możliwość automatycznego, chronologicznego zapisu historii do 10000 zdarzeń alarmowych, z jednoczesnym zapisem dziesięciu pomiarów wybranych przez użytkownika. Te informacje mogą być cennym narzędziem dla zrozumienia i późniejszej analizy sekwencji zdarzeń, które doprowadziły do stanu awarii. Mogą też służyć ewentualnej weryfikacji warunków eksploatacji urządzeń. Wśród innych danych mogą być rejestrowane m.in. informacje na temat zużytej energii z sieci AC, agregatu czy baterii akumulatorów. Użytkownik informowany jest także o liczbie cykli rozładowania baterii oraz o temperaturach, w jakich ona pracowała. Jedną z bardziej istotnych cech kontrolera Smartpack2 jest szeroka możliwość zarządzania baterią. Sterownik

obok podstawowych funkcji (np. automatycznej kompensacji temperaturowej napięcia ładowania akumulatorów, ograniczenia prądu ładowania oraz kilku automatycznych i ręcznych metod doładowania) ma także możliwość wykonania testów baterii. Istnieje kilka metod pozwalających na zdalne, automatyczne lub cykliczne inicjowanie kontrolowanego rozładowania, które dostarczają cennych informacji na temat stanu baterii. System dostarczy informacji na temat przewidywanej pojemności oraz żywotności przetestowanych akumulatorów. Systemy zasilania DC firmy Eltek są często także umieszczane w jednej szafie z falownikami i przetwornicami DC/DC. Wtedy kontroler Smartpack2 może monitorować stan dodatkowych elementów zasilania tj. prądy czy napięcia wyjściowe oraz zgłosić stany alarmowe. W istocie, wszystkie te poszczególne składniki mogą być zarządzane jako zintegrowany system sterowania zasilania, dostępny zdalnie poprzez interfejs komunikacyjny jednego sterownika.

o 224 wejścia oraz 112 wyjść przekaźnikowych wysokonapięciowych 220VDC. Dzięki nowym funkcjom monitorowania baterii możliwy jest nadzór napięcia każdego ogniwa 2V akumulatora lub jego temperatury z dużą dokładnością. Pozwala to na ocenę stanu baterii oraz wcześniejszą detekcję uszkodzeń w poszczególnych ogniwach zestawu akumulatorów. W systemach nieuziemionych, z zabezpieczeniami topikowymi kosztowny jest nadzór zadziałania takich aparatów. Dzięki wykorzystaniu modułu Fleximonitor możliwy jest nadzór nad każdym zabezpieczeniem osobno. Informacja o zadziałaniu konkretnego zabezpieczenia może być przesłana do centrum nadzoru drogą cyfrową. Wejścia mogą być także konfigurowane jako liczniki impulsów, umożliwiając nadzór nad obrotami wentylatorów lub zliczanie zużycia energii z licznika. Dzięki separacji galwanicznej, Fleximonitor

Rozszerzalność i elastyczność – nowy moduł Fleximonitor

Najnowszy moduł Fleximonitor umożliwia rozszerzenie funkcjonalności systemu sterowania Smartpack2 nawet

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Rys. 3 Moduł rozszerzeń - Fleximonitor

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE może nadzorować napięcia i prądy zewnętrznych prostowników i przetwornic nie podłączonych do systemu sterowania Smartpack2. Moduł nadzoruje napięcia do 280VDC. Obsługuje zarówno przekładniki prądowe 4-20mA jak i boczniki do 100mV. Jeżeli użytkownik wymaga osobnej wizualizacji alarmów, system sterowania Smartpack2 może zostać wyposażony w panel Fleximonitor LED. Panel umożliwia niezależną, wizualną sygnalizację 16 alarmów i zdarzeń za pomocą diod. Alarmy można skonfigurować tak, aby były wyświetlane w jednym z 4 dostępnych kolorów. Panel umożliwia także ręczne wykonanie zaprogramowanego zdarzenia za pomocą 4 przycisków dostępnych obok wskaźników LED.

Interfejs komunikacyjny

Sterownik Smartpack2 Master wyposażony jest w port Ethernet z obsługą przez stronę www, protokół SNMP oraz Modbus TCP/IP. Sterownik ma również możliwość wysyłania wiadomości e-mail oraz sms z informacją na temat

Rys. 5. Wizualizacja pracy siłowni poprzez stronę www w sterowniku Smartpack2

przez specjalny konwerter możliwa jest obsługa najnowszego standardu IEC61850. Porty komunikacyjne umożliwiają podłączenie systemu do systemów SCADA. Dodatkowo wszystkie parametry systemu oraz ustawienia dostępne są poprzez stronę www lub poprzez przygotowaną w tym celu aplikację do obsługi sterownika – PowerSuite.

Podsumowanie

Rys. 4. Panel LED z przyciskami oparty na module Fleximonitor

stanu systemu. Stosując moduł Smartpack2 Basic Industrial mamy do dyspozycji dodatkowo port RS232 i RS485 z obsługą protokołu Modbus RTU. Po-

Decydując się na wdrożenie produktów firmy Eltek, prace projektowe oraz integracja może zostać powierzona polskiemu oddziałowi firmy w Szczecinie. Należy też nadmienić, że Eltek kładzie duży nacisk na wspieranie zewnętrznych firm projektowych i produkcyjnych, które chcą stosować w swoich rozwiązaniach systemy oparte o sterownik Smartpack2.

Zastosowanie rozproszonego systemu sterowania Smartpack2 może znacząco obniżyć czas zaprojektowania i wdrożenia stałoprądowej instalacji zasilania gwarantowanego. Ujednolicony standard komunikacji między poszczególnymi urządzeniami firmy Eltek ułatwia utrzymanie i ewentualną rozbudowę systemu kontrolno-pomiarowego. Czynniki te wpływają bezpośrednio na obniżenie CAPEX i OPEX przy zachowaniu wysokiej niezawodności systemu.

Fot. 7. Przykład zastosowania sterownika Smartpack2 w systemie zasilania potrzeb własnych Wiking firmy Eltek

Eltek Polska Sp. z o.o. Ul. Gorlicka 2 71-042 Szczecin tel.: +48 91 485 24 40 email: eltek@eltek.com.pl www.eltek.com.pl

Rys. 6. Wielonapięciowy system zasilania Flatpack2 oparty na sterowniku Smartpack2

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Funkcjonalność i bezpieczeństwo rozdzielnic i sterownic nn Rozdzielnice i sterownice nn powinny być produkowane przez organizacje gospodarcze dysponujące odpowiednimi kompetencjami. Po to, aby urządzenia nie tylko były w stanie funkcjonować zgodnie z oczekiwaniami klientów, ale również, a może przede wszystkim, aby były bezpieczne. Bezpieczne dla ludzi, zwierząt domowych i środowiska, dla siebie i otaczającej je infrastruktury technicznej, zgodnie z wymaganiami unijnego prawodawstwa. Walory funkcjonalne satysfakcjonujące klienta i walory bezpieczeństwa spełniające formalno-prawne wymagania unijne, tworzą JAKOŚĆ wyrobu. Zatem, polityka jakościowa producenta powinna być kształtowana z uwzględnieniem dwu jej aspektów: relacji z klientami i podporządkowania unijnym aktom prawnym. Relacje z klientami Klient ma niepodważalne prawo do marzeń i oczekiwań oraz ich artykułowania w postaci wymagań, w myśl starej jak świat zasady „płacę i wymagam”. Walory urządzeń postrzegane przez klienta mogą mieć naturę techniczną, ekonomiczną, użytkową bądź estetyczną. Ich źródłami są zazwyczaj: yy zamysł koncepcyjny projektanta; yy doświadczenia i przyzwyczajenia eksploatacyjne użytkownika; yy zakładowe, resortowe i krajowe przepisy wiążące użytkownika. Wymagania klienta, wyławiane z inwestorskiej dokumentacji technicznej lub specyfikacji technicznej stanowiącej dokument przetargowy względnie załącznik do umowy, z reguły wymagają doprecyzowywania, uzupełnień i konsultacji. Obowiązki spadają na służbę technicznego przygotowania produkcji producenta. Zaniedbania w tym zakresie prowadzą nieuchronnie do zatargów na późniejszych etapach współpracy. Należy pamiętać, że przepisy krajowe wiążące użytkownika mogą wprowadzać – trochę jakby kuchennymi schodami – obligatoryjność norm krajowych (w Polsce – obligatoryjność PN). Jednakże nie każde powołanie jest – z mocy prawa – powołaniem wyłącznym, zmieniającym status wyszczególnionych w nim norm z fakultatywnego na obligatoryjny. Przypomnijmy, że główną zasadą normalizacji europejskiej od 1985 r. pozostaje zasada dobrowolnego stosowania norm. W Polsce tę zasadę dobrowolności wprowadziła ustawa o normalizacji z 12.09.2002 r.

i jest to regulacja prawna o charakterze ogólnym. Zmienić ją może tylko akt prawny tej samej mocy (w Polsce – inna ustawa), na zasadzie „lex specialis derogat legi generali” (czyli że prawne uregulowanie szczegółowe jest ważniejsze od regulacji ogólnej, wszakże pod warunkiem tej samej rangi prawnej obu aktów). Zatem, wyraźny jedno-

Fragment elewacji rozdzielnicy; widoczne kody odpływów (DataMatrix)

znaczny zapis w ustawie może uprawniać ustawodawcę do stosowania powołań wyłącznych, co więcej, może cedować to uprawnienie na organy administracji państwowej (np. na ministrów) w ramach delegacji upoważniających do wydawania rozporządzeń wykonawczych. Ale trzeba zachować czujność, bo nie-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

którzy autorzy rozporządzeń tak mętnie artykułują powołania, że czytelnik ma poważne wątpliwości, z jakim rodzajem powołania ma do czynienia. Można domyślać się, że autorom takich niejasnych powołań zależy na stwarzaniu wrażenia, iż powołanie jest wyłączne, gdy w rzeczywistości może ono być – z braku odpowiedniej delegacji – tylko powołaniem wskazującym. Przy zaspokajaniu oczekiwań klienta nie należy forsować jakości ponad miarę. Oferowany poziom walorów powinien korespondować z racjonalną ekonomiką producenta i technicznym poziomem rynku. Rozsądną perswazją można skorygować przynajmniej niektóre wygórowane oczekiwania klienta. Ale można też zachęcić go do zastosowania nowych, nieznanych jeszcze powszechnie rozwiązań, ułatwiających eksploatację i podnoszących poziom bezpieczeństwa. Przykładem takiego wchodzącego na rynek rozwiązania może być system AMAGE oparty na kodach DataMatrix, już stosowany przez Elstę z Wieliczki. System umożliwia skuteczne zarządzanie produkcją, a potem ruchem i serwisem rozdzielnic i sterownic, dzięki łatwemu, internetowemu dostępowi do cyfrowej dokumentacji i specyfikacji materiałowych oraz bezbłędnej identyfikacji rozdzielnic i ich segmentów poprzez czytanie indywidualnych kodów DataMatrix.

Unijne prawodawstwo Unijne prawodawstwo, w interesującym nas zakresie, obowiązuje na całym Europejskim Obszarze Gospodarczym EOG, zbudowanym w 1994 r. z krajów

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE unijnych i krajów Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu EFTA (bez Szwajcarii). Dlaczego ingeruje w jakość rozdzielnic i sterownic, wysuwając wobec nich i ich producentów jakieś „wymagania zasadnicze”? Cofnijmy się nieco w przeszłość. Gdy po II wojnie światowej Europa Zachodnia zaczynała się jednoczyć, jedną z idei integracyjnych był swobodny przepływ towarów. Idea aktualna do dziś, obejmowała kolejno jednolite rynki: Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Wspólnoty Gospodarczej, Unii Europejskiej i wreszcie cały obszar EOG. Aby swobodny przepływ towarów, nieskrępowany granicznymi szlabanami, nie niósł ze sobą zagrożeń, nie zaburzał konkurencyjności i nie wytwarzał atmosfery niechęci czy wrogości wobec produktów zagranicznych, władze wspólnotowe rozpoczęły generowanie wymagań jakościowych. Początkowo były to indywidualne specyfikacje wymagań technicznych i administracyjnych, kierowane do poszczególnych wyrobów kwalifikowanych do swobodnego poruszania się po jednolitym rynku stowarzyszeniowym. Potem Rada Wspólnoty Europejskiej opracowała nową strategię budowy jednolitego rynku, tzw. zasady nowego i globalnego podejścia. Funkcjonują one nadal, zmodyfikowane i uzupełnione już w XXI w. przez tzw. nowe ramy prawne. Obejmują swym prawnym oddziaływaniem wszystkie wyroby wprowadzane na EOG. Harmonizacja prawna (praw krajowych) jest zawarta w unijnych dyrektywach i ogranicza się do tzw. wymagań zasadniczych, wskazujących cele i kierunki działań na rzecz szeroko rozumianego bezpieczeństwa. Wymagania zasadnicze pozostawiają producentowi swobodę wyboru co do sposobu osiągania wskazanych celów. W związku z powyższym nie zawierają one szczegółów technicznych decydujących o uznawaniu spełnienia

Fragment rozdzielnicy; oszynowanie

Tabliczka znamionowa; widoczny kod rozdzielnicy (DataMatrix)

Rozdzielnica 2-członowa nn; człon wysuwny na wózku transportowym

wymagań. Producent jest zobligowany do odszukania wszystkich unijnych aktów prawnych mających zastosowanie do jego wyrobu, do spełnienia wszystkich wymagań zasadniczych w nich zawartych, wreszcie do udowodnienia i potwierdzenia spełnienia tych wymagań w sposób honorowany przez Unię. Swoje powinności producent wykonuje na własną wyłączną odpowiedzialność, tym większą, że w żadnym podręczniku nie znajdzie informacji o tym, które unijne akty prawne dotyczą jego wyrobu. Dlatego tak głęboki sens tkwi w pierwszym zdaniu tego artykułu, żądającym od producenta odpowiednich (czyli wysokich) kompetencji.

lub wybranych kategorii wyrobów. Uzus podpowiada, że producenci rozdzielnic i sterownic powinni zapoznać się z aktami horyzontalnymi [1], [2] i [3] oraz dokładnie przestudiować dyrektywy wertykalne [4], [5] oraz [6], a może również dyrektywę [7].

Unijne regulacje prawne mają charakter horyzontalny lub wertykalny. Akty horyzontalne: decyzje, rozporządzenia i dyrektywy, tworzą szerokie ramy prawodawcze dotyczące całego jednolitego rynku. Jednocześnie zawarte w nich ogólne zasady i przepisy odniesienia stanowią bazę dla prawodawstwa wertykalnego, przypisanego do poszczególnych sektorów gospodarki

Akty horyzontalne Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady [1] wraz z jej aneksem w postaci Rozporządzenia Parlamentu i Rady [2] tworzą ogólne ramy prawne regulujące wprowadzanie wyrobów na EOG. Definiowani są rynkowi aktorzy: producent, upoważniony przedstawiciel, importer i dystrybutor oraz określane ich obowiązki. Producentem jest osoba fizyczna lub prawna, która sama wytwarza wyrób (czyli wytwórca) lub zleca jego wytworzenie innej organizacji po to, by później oferować go pod własnym logotypem. Podstawowym obowiązkiem producenta jest przeprowadzenie procedury oceny zgodności według jednego z 16 modułów jakie ma do dyspozycji. Wyrób z pozytywną oceną zgodności może być wprowadzony do obrotu, czyli udostępniony na rynku po raz pierwszy w celu jego użytkowania lub dalszej redystrybucji, odpłatnie lub nieodpłatnie. Każdy następny akt redystrybucyjny to kolejne udostępnienie na rynku na tych samych ww. zasadach. W procedurach oceny zgodności mogą lub muszą uczestniczyć notyfikowane jednostki oceniające zgodność, niezależne od producenta. Najczęściej są one obcymi laboratoriami badawczo-wzorcującymi. Relacje producenta z jednostkami notyfikowanymi i z rynkiem EOG pozostają pod nadzorem krajowych organów nadzoru rynku, dysponujących dotkliwymi

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Normy zharmonizowane

Rozdzielnica przedziałowa nn; indywidualne drzwiczki przedziałów

sankcjami za nieuprawnione wprowadzanie do obrotu. W Polsce funkcjonuje kilkanaście organów nadzoru ze Służbą Celną włącznie, a naczelną jednostką koordynującą ich pracę jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów UOKiK. Niezależnie od kar finansowych nakładanych przez organy nadzoru rynku i niezależnie od decyzji UOKiK o wycofywaniu wyrobów z rynku, producent odpowiada za wszystkie szkody wyrządzone przez jego wadliwy (niebezpieczny) wyrób, zgodnie z Dyrektywą Rady [3] wprowadzoną do polskiego kodeksu cywilnego.

Dyrektywa niskonapięciowa Podstawową dyrektywą wertykalną dla niskonapięciowego sprzętu elektrycznego, w tym dla rozdzielnic i sterownic nn, jest dyrektywa niskonapięciowa LVD [4]. Dyrektywa ustala procedurę oceny zgodności wg Modułu A. Moduł ten opiera się na wewnętrznej kontroli produkcji wykonywanej przez służby jakościowe producenta, bez obligatoryjnego uczestnictwa obcej jednostki notyfikowanej. Cały obowiązek i cała odpowiedzialność spoczywają na producencie, który powinien: yy sporządzić wymaganą dokumentację techniczną wyrobu; yy przeprowadzić czynności kontrolne wg Modułu A; yy sporządzić deklarację zgodności; yy umieścić na wyrobie oznakowanie zgodności CE; yy zapewnić identyfikowalność wyrobu i jego producenta (tabliczka znamionowa);

yy dostarczyć klientowi instrukcję obsługi z informacjami dot. bezpieczeństwa; yy skutecznie reagować na skargi i sygnały o zagrożeniach generowanych przez wyrób i o jego niezgodnościach z prawodawstwem unijnym; yy podejmować stosowne środki zaradcze ze środkami ograniczającymi włącznie. Wymagania zasadnicze Dyrektywy niskonapięciowej [4] charakteryzują się takim poziomem ogólności, który uniemożliwia dysponowanie na ich podstawie żadnych konkretnych czynności weryfikacyjnych. Zatem, producent musi znaleźć wiarygodną specyfikację szczegółowych wymagań technicznych odnoszących się do jego wyrobu, wymagań weryfikowalnych i obdarzonych powszechnym zaufaniem. Taką specyfikacją jest przede wszystkim norma produktowa, zharmonizowana z konkretną dyrektywą. Harmonizacja normy oznacza jej pełną zgodność merytoryczną z zapisami dyrektywy, uprawniającą do domniemania zgodności. Co oznacza, że po spełnieniu wymagań normy wolno nam przypuszczać, że spełniliśmy wymagania zasadnicze dyrektywy (zasada prawna o presumpcji). Problemy zaczynają się wówczas, gdy dla konkretnego wyrobu Unia nie opublikowała dotychczas zharmonizowanej normy produktowej. Ale w przypadku rozdzielnic i sterownic nn normy zharmonizowane istnieją i są powszechnie wykorzystywane w procedurach oceny zgodności.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Od kilku lat dysponujemy nową, wieloarkuszową normą produktową „61439” na rozdzielnice i sterownice nn [8], której wszystkie arkusze są zharmonizowane i posiadają aktualną cechę domniemania zgodności. Należy podkreślić, że wieloarkuszowa norma „61439” nie jest nowelizacją swej poprzedniczki, normy „60439”, której wszystkie arkusze kilka lat temu zostały wycofane ze zbioru PN a potem potraciły walor domniemania. W normalizacji obowiązuje zasada, że jeśli norma wprowadzana jest nowelizacją normy wycofywanej, to zachowuje jej numer. Ale jeśli nie jest nowelizacją swej poprzedniczki, tzn. zawiera nową koncepcję, nowe podejście do tematu, to otrzymuje nowy numer. I rzeczywiście, różnice pomiędzy normami „60439” a „61439” są wielorakie. Polegają one m.in. na różnych podejściach do czynności kontrolnych. Nowa norma grupuje je w dwie procedury, nazwane weryfikacją projektową (design verification) oraz weryfikacją wyrobu (routine verification). Obie procedury w zasadzie musi wykonać producent rozdzielnicy, chyba że w 100% powiela kompletną dokumentację techniczno-technologiczną konkretnego urządzenia, otrzymaną od producenta pierwot-

Rozdzielnica nn; fragment elewacji

nego (original-manufacturer). W takim szczególnym przypadku weryfikację projektową wykonuje oczywiście producent pierwotny. Arkusz -1 normy [8] wylicza i szczegółowo omawia zakresy obu weryfikacji, a arkusze następne wnoszą do nich uzupełniające wymagania, wynikające ze specyfiki różnych odmian rozdzielnic. Program weryfikacji projektowej składa się z 12 punktów, podzielonych na dwie grupy. Grupa pierwsza dotyczy

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE konstrukcji. Sprawdzić należy: yy wytrzymałość materiałów (odporność na korozję części metalowych, stabilność termiczną oraz odporność na ciepło i ogień części tworzywowych, odporność na ultrafiolet, przystosowanie konstrukcji do podnoszenia, odporność na udary mechaniczne, trwałość oznakowania) 10.2; yy stopień ochrony obudowy 10.3; yy odstępy izolacyjne powietrzne i drogi upływowe 10.4; yy ochronę przeciwporażeniową i ciągłość obwodów ochronnych 10.5; yy zabudowę aparatów łączeniowych i pomocniczych 10.6; yy wewnętrzne obwody elektryczne i połączenia 10.7; yy listwy zaciskowe dla przewodów zewnętrznych 10.8; Grupa druga dotyczy walorów eksploatacyjnych rozdzielnicy. Sprawdzić należy: yy właściwości dielektryczne 10.9; yy spodziewany przyrost temperatury 10.10; yy wytrzymałość zwarciową 10.11; yy kompatybilność elektromagnetyczną 10.12; yy działanie mechaniczne 10.13. Norma [8] przewiduje trzy metody weryfikacyjne: badanie, porównanie i ocenę, a Załącznik D do tejże normy determinuje dobór metod do poszczególnych sprawdzeń. Weryfikacja projektowa wykonywana jest na kompletnej dokumentacji produkcyjnej rozdzielnicy przed rozpoczęciem wytwarzania urządzenia. Sprawdzenia 10.6, 10.7 i 10.8 zawsze bazują na indywidualnym rozwiązaniu projektowym konkretnej rozdzielnicy. Pozostałe sprawdzenia mogą i powinny opierać się na pakiecie tzw. badań typu, wykonywanych na eksponatach badawczych producenta pierwotnego jeden raz dla całego systemu rozdzielczego. Drugą procedurą kontrolną jest weryfikacja wyrobu. Jej program składa się z 9 sprawdzeń, podzielonych – podobnie jak w poprzedniej procedurze – na dwie grupy. Pierwsza grupa dotycząca konstrukcji zawiera sprawdzenia: yy stopnia ochrony obudowy a1); yy odstępów izolacyjnych powietrznych i dróg upływowych a2); yy ochrony przeciwporażeniowej i ciągłości obwodów ochronnych a3); yy zabudowy wyposażenia a4); yy wewnętrznych obwodów elektrycznych i połączeń (w zakresie technologii ich wykonania) a5); yy wyjściowych listew zaciskowych a6); yy działania mechanicznego a7).

Druga grupa, odnosząca się do walorów eksploatacyjnych rozdzielnicy, zawiera sprawdzenia: yy właściwości dielektrycznych b1); yy opisów, oznakowania (w tym tabliczek znamionowych), oprzewodowania na zgodność ze schematem oraz ewentualne próby funkcjonalne b2). Weryfikację wyrobu wykonuje służba kontroli jakości wytwórcy, w czasie trwania i po zakończeniu wytwarzania urządzenia.

Inne dyrektywy wertykalne Weryfikacja projektowa wymagana przez normę [8] prowadzi producenta ku zgodności z wymaganiami dyrektywy niskonapięciowej LVD [4] oraz dyrektywy kompatybilnościowej EMC [5]. W przypadku rozdzielnic przeznaczonych dla odbiorcy indywidualnego i do obiektów infrastrukturalnych, zastosowanie ma również dyrektywa toksyczna RoHS2 [6], ograniczająca użycie substancji niebezpiecznych. Ponieważ rozdzielnice są urządzeniami typu „zestaw”, wymagania dyrektywy [6] są zaspokajane przede wszystkim przez dobór odpowiedniego wyposażenia, co należy udokumentować w ramach procedury weryfikacyjnej. Natomiast jeśli rozdzielnica jest przeznaczona do ścisłej integracji z maszyną, musi również spełniać wymagania norm dot. bezpieczeństwa maszyn, zharmonizowanych z dyrektywą maszynową [7]. O takich uzależnieniach producent rozdzielnicy powinien być uprzedzony przez projektanta/producenta maszyny. Wymagania norm maszynowych należy wprowadzić do

dokumentacji wykonawczej i uwzględnić w procedurze weryfikacyjnej. Pozytywnie zakończone i udokumentowane czynności kontrolne uprawniają producenta do oznaczenia rozdzielnicy oznakowaniem CE i do wystawienia deklaracji zgodności UE, potwierdzającej spełnienie wymagań zasadniczych dyrektyw.

System AMAGE Postęp technologiczny XXI w. spowodował znaczący wzrost nasycenia rozdzielnic elektroniką. Występuje ona w nadprądowych aparatach zabezpieczających, w interfejsach nadrzędnych systemów sterowania i wizualizacji, w softstarterach, przemiennikach częstotliwości itd. itd. że o komputerach przemysłowych nie wspomnę. Elektronika wymaga specjalistycznej obsługi na wszystkich etapach: projektowania, produkcji, programowania i eksploatacji rozdzielnic. Wymusza utrzymywanie stałych – lub choćby sporadycznych – kontaktów pomiędzy serwisem producenta a użytkownikami rozdzielnic. Jednocześnie elektronika umożliwia kontakty zdalne, poprzez informatyczne sieci przemysłowe lub powszechnie dostępną sieć internetową. Innym znamieniem XXI w. jest fragmentacja projektowania. Dawniej aktorami przedsięwzięcia inwestycyjnego byli: inwestor, projektant i wykonawca. Relacje pomiędzy nimi były proste, wszystkie decyzje techniczne podejmował projektant, a wykonawca rozdzielnic zestawiał je z komponentów pod dyktando projektanta. W popularnych

Struktura bazy danych systemu AMAGE

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE obecnie procedurach FIDIC występują tylko dwaj partnerzy: zamawiający i wykonawca. Wyłoniony w przetargu wykonawca (główny beneficjent) dobiera sobie grono dostawców i podwykonawców, kontraktując ich dostawy i usługi na zasadzie „zaprojektuj i zbuduj”. Rozproszone prace projektowe są koordynowane przez zespół inżynierów wykonawcy, kontakty są żmudne i kłopotliwe, zwłaszcza w relacjach międzynarodowych. Logistyka materiałowa obsługująca zarówno etap budowy rozdzielnic jak i cały okres ich życia (awarie, serwis, rozbudowa, naturalne zużycie) musi bazować na rzetelnej, jednoznacznej identyfikacji rozdzielnic, ich komponentów i części. Coraz większa ilość komponentów, w coraz większej ilości odmian i mutacji, z płynną w czasie ofertą dostawców, tworzą gąszcz problemów wynikających przede wszystkim z różnych, niespójnych ze sobą systemów identyfikacyjnych. Od pewnego czasu wiodący producenci rozdzielnic i sterownic rozglądają się za profesjonalnymi systemami identyfikacyjnymi i specjalistycznymi programami wsparcia informatycznego, które byłyby w stanie wspomóc ich w relacjach z rozproszonymi ośrodkami decyzyjno-projektowymi, dostawcami komponentów i użytkownikami rozdzielnic, usprawnić wewnętrzną gospodarkę materiałową oraz wzmocnić własną służbę serwisową w relacjach z klientami (użytkownikami rozdzielnic). Na przykład wspomniana wcześniej firma Elsta z Wieliczki już wprowadziła podstawowy pakiet systemu AMAGE. W bazie danych AMAGE Service Master gromadzi scyfrowane i uporządkowane dokumentacje produkowanych przez siebie urządzeń. Kodami DataMatrix znakuje swoje produkty i ich segmenty (szafy, bloki funkcjonalne, wysuwne kasety, programowalne aparaty). Klienci Elsty już mogą poprzez internet korzystać z Portalu Klienta systemu AMAGE, który umożliwia im dostęp do cyfrowej dokumentacji technicznej ich urządzeń oraz informacji serwisowo-eksploatacyjnych (nastaw zabezpieczeń, oprogramowań narzędziowych, procedur parametryzacyjnych dla softstarterów, falowników itp.). Szeroka platforma wymiany informacji oferowana przez system AMAGE zdecydowanie wykracza poza problematykę funkcjonalności i bezpieczeństwa rozdzielnic i sterownic, stanowiąc równocześnie nowoczesne narzędzie do prowadzenia ich ruchu oraz serwisowania.

Podsumowanie Rozdzielnice i sterownice nn powinny być produkowane przez organizacje gospodarcze dysponujące odpowiednimi kompetencjami. Próby amatorsko-chałupniczego majstrowania rozdzielnic przez niedoświadczonych elektroinstalatorów mogą skutkować kłopotami administracyjnymi i finansowymi, oby nie tragicznymi wypadkami. Producenci rozdzielnic muszą radzić sobie z dość skomplikowaną filozofią ochrony unijnego rynku (czyli EOG). Dobrze byłoby, by dysponowali jakimś informatycznym systemem wspomagającym obsługę procesu produkcyjnego i usług serwisowych, umożliwiającym jednoznaczną identyfikację wyrobów i kontakty „on line” z biznesowymi partnerami.

Pozycja producenta rozdzielnic nie zasadza się tylko na opanowaniu przemysłowych technologii produkcyjnych, bo jednostkowe wysokoprądowe urządzenia rozdzielcze zawsze będą wymagały zastosowania rzemieślniczych metod montażowych. O „wielkości” wytwórcy rozdzielnic i sterownic świadczy przede wszystkim jakość produkowanych przez niego urządzeń oraz profesjonalne zachowanie na rynku. Jednym z elementów tego zachowania jest efektywna „opieka eksploatacyjna i serwisowa” roztaczana nad użytkownikami, stąd system informatyczny wspomagający ten proces może stanowić o istotnej przewadze konkurencyjnej. mgr inż. Andrzej Solski ASZMIA Kraków n

Gotowe szafy rozdzielcze na hali produkcyjnej

Literatura 1. Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 768/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie wspólnych ram dotyczących wprowadzania produktów do obrotu 2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu 3. Dyrektywa Rady z dnia 25 lipca 1985 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich dotyczących odpowiedzialności za produkty wadliwe (85/374/EWG) 4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/35/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

odnoszących się do udostępniania na rynku sprzętu elektrycznego przewidzianego do stosowania w określonych granicach napięcia 5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/30/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do kompatybilności elektromagnetycznej 6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/65/UE z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym 7. Dyrektywa 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn 8. Norma PN-EN 61439 (wieloarkuszowa) Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Modernizacja linii WN za pomocą przewodów ACCC® jako bardzo szybka alternatywa dla budowy nowych linii 400 kV WSTĘP

Coraz większe trudności z uzyskaniem prawa drogi pod budowę nowych linii WN, skutkujące znacznym wydłużeniem procesu inwestycyjnego, czasem nawet koniecznością odstąpienia od budowy linii (np. linia 400 kV Kozienice-Ołtarzew), a przynajmniej długimi negocjacjami z mieszkańcami, które np. zapowiadają się na przygotowywanej do modernizacji linii 400 kV Kozienice-Miłosna, zmuszają do poszukiwania alternatywnych sposobów szybkiego sprostania zwiększonemu zapotrzebowaniu na energię elektryczną w wielkich aglomeracjach miejskich oraz dla zapewnienia bezpiecznej pracy systemu w stanach n-1 i n-2. Spośród wszystkich wysokotemperaturowych przewodów o małym zwisie HTLS (ang. High Temperature Low Sag) najlepszą odpowiedzią na aktualne potrzeby są niskostratne przewody ACCC® o małym zwisie. Płaska charakterystyka zwisu w małym stopniu zależna od temperatury pracy przewodu, wytrzymałość na rozciąganie większa często o ponad 50% od wytrzymałości innych przewodów, rezystancja (straty) mniejsza o 20–30% od przewodów AFL oraz innych HTLS, czynią ten przewód prawie idealną i szybką odpowiedzią na aktualne potrzeby krajowego systemu przesyłowego i dystrybucyjnego. Idealną i szybką, ponieważ nie ma na rynku drugiego takiego przewodu, który przy takiej samej masie i średnicy jak masa i średnica zastępowanego przewodu AFL jest w stanie, osiągając swoją maksymalną obciążalność prądową w temp. 180°C, zmieścić się w zwisie linii projektowanych na +40°C i +60°C bez jakiejkolwiek ingerencji w konstrukcje wsporcze, przy takim samym lub mniejszym obciążeniu mechanicznym tych konstrukcji (masa ACCC® jest mniejsza lub równa masie AFL, a średnica taka sama = wymiana 1:1). Pozwala to przeprowadzić modernizację linii jako remont/prace eksploatacyjne - bardzo szybko i bez uciążliwych formalności.

Przykładowo, modernizując przystosowaną do pracy w maks. temp. +60°C jednotorową linię 400 kV z 2-przewodową wiązką z przewodami AFL-8 525 o średnicy 31,5 mm i masie 1980 kg/ km za pomocą 2-przewodowej wiązki z przewodami ACCC® Budapest o średnicy 31,5 mm, masie 1980 kg/km i o maks. temp. pracy 180°C, w ciągu kilku miesięcy, bez konieczności załatwiania żmudnych formalności (wymiana przewodu 1:1 wykonana jako prace eksploatacyjne na linii) uzyskujemy bez podwyższania konstrukcji wspor-

ok. 36-48 miesięcy, nie wliczając w to okresów ew. przestojów z powodu protestów mieszkańców. Modernizację za pomocą ACCC® można wykonać 3 razy taniej i o kilka lat szybciej, w ciągu ok. 1,5-2 miesięcy wyłączając permanentnie linię lub w ciągu ok. 4-6 miesięcy przy założeniu wykorzystania systemów ERS w celu zapewnienia jedynie krótkotrwałych wyłączeń linii, uzyskując bezproblemowo w ciągu tych kilku miesięcy obciążalność prądową linii ciągłą ok. 4400 A, a chwilową ok. 5000 A.

Fot. 1. Przewód ACCC® z rdzeniem kompozytowym z włókien węglowych i szklanych

czych zamiast obciążalności prądowej 2 x 727 A = 1454 A, trzykrotnie wyższą obciążalność ACCC® Budapest 2 x 2163 A = 4326 A, zmniejszając jednocześnie rezystancję linii o ok. 25%, co zrekompensuje zwiększenie strat powstałe na skutek chwilowej pracy linii w podwyższonej temperaturze. Zastosowanie przewodów ACCC® do modernizacji takiej 1-torowej linii 400 kV z 2-przewodową wiązką AFL-8 525 jest w obecnych czasach protestów mieszkańców dużo bardziej optymalnym rozwiązaniem niż przebudowa tej linii na dwutorową z 3-przewodową wiązką przewodów 408-AL1F/34-UHST, co praktycznie oznacza budowę nowej linii po trasie starej, i co przy założeniu wykorzystania systemów ERS w celu minimalizacji okresów wyłączeń będzie trwało, nie biorąc pod uwagę spraw formalno-prawnych ok. 24 miesiące, a z załatwianiem służebności przesyłu

DLACZEGO PRZEWODY ACCC® ? Przewód ACCC® posiada cechy, których nie posiada żaden inny przewód. Jako jedyny spośród wszystkich przewodów przewód ACCC®, ze względu na własności kompozytowego rdzenia i drutów w stanie miękkim wyżarzonym, ma w dużej jej części płaską charakterystykę zwisu w zależności od temperatury i po przekroczeniu tzw. punktu kolanowego wzrost temperatury powoduje bardzo mały przyrost zwisu, co pozwala wykorzystać w pełni jego zdolność pracy w podwyższonych temperaturach bez konieczności podwyższania lub/i wzmacniania słupów oraz bez przebudowy ich fundamentów. Możliwości innych technologii HTLS są w tym zakresie ograniczone co pokazuje Rys. 1. Ponadto ze wszystkich przewodów o małym zwisie ACCC® generuje naj-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 1. Punkt kolanowy przewodu ACCC® w niskiej temperaturze i płaska charakterystyka jego zwisu

mniejsze straty pracując w podwyższonej temperaturze, a pracując przy takim samym obciążeniu jak wymieniany przewód AFL ogranicza straty o 25–30% (sic!) w stosunku do strat występujących w linii z przewodem AFL (zgodnie z wzorem I2R, przy takim samym prądzie o stratach decyduje rezystancja). Dzięki zmniejszeniu strat po kilku latach inwestycja w droższy przewód ACCC® sama się spłaca.

KONSTRUKCJA PRZEWODÓW ACCC®

Przewody ACCC® zbudowane są z segmentowych drutów aluminiowych skręconych wokół rdzenia z kompozytu węglowo-szklanego. Przy ich

konstruowaniu wykorzystano znane od wielu lat rozwiązania: wyżarzone aluminiowe druty, które stosowane są w przewodach ACSS od ponad 30 lat

Tabela 1. Porównanie właściwości oplotu AFL

ACCC®

Materiał drutów

aluminium 1350-H19

aluminium 1350-O

Wytrzymałość na zerwanie

160 MPa

58 MPa

Gęstość

2,7 g/cm

2,7 g/cm3

Przewodność

61% IACS

63% IACS

Dopuszczalna temperatura pracy

+80 C

+250oC

Tabela 2. Zestawienie zalet przewodu ACCC® w porównaniu z przewodem AFL-8 525 AFL-8 525 Typ przewodu

Fot. 2. Konstrukcja przewodu ACCC® A. Rdzeń kompozytowy z włókien węglowych otoczonych włóknami szklanymi, w specjalnie modyfikowanej żywicy epoksydowej odpornej na wysokie temperatury. Od kilku lat oferowany jest również rdzeń ULS dla szczególnie długich przęseł i dla bardzo dużego obciążenia lodem. B. Trapezoidalne druty z wyżarzonego aluminium o czystości 99,7% (produkowany również z drutami ALZr)

ACCC® Korzyść ACCC® Budapest

Przekrój znamionowy części AL Przekrój obliczeniowy AL. Średnica zewnętrzna Obliczeniowa masa aluminium

520-AL1/67-ST1A [mm2] 525 [mm2] 519,5 [mm] 31,5 [kg/km] 1431

668 668,3 31,5 1851,9

Obliczeniowa masa przewodu

[kg/km] 1979

1983,9

Obliczeniowa siła zrywająca przewód stal Rezystancja obliczeniowa 1 km przewodu w 20°C Maksymalna dopuszczalna temperatura pracy Obciążalność prądowa w najmniej korzystnych warunkach pogodowych*

[kN]

158,28

[Ω/km]

148,8

29%

420,9

29%

191,4

33,12

21%

0,0564

0,0420

-0,0144

-26%

[°C]

180

[A]

1044

2212

1168

112%

*+30°C w cieniu, prędkość wiatru: 0,5 m/s prostopadle do przewodu, nasłonecznienie-lato: 1000 W/m2 wsp. emisyjności i absorp.: 0,9; 0,8

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE oraz specjalnie opracowany i opatentowany rdzeń z kompozytów węglowo-szklanych stosowanych np. od wielu lat w lotnictwie. Całkowicie wyżarzone aluminium w składzie chemicznym nie różni się niczym od wykorzystywanego w przewodach AFL. Wyżarzone aluminium jest w stanie miękkim, dzięki czemu nie ma takiego samego ograniczenia dopuszczalnej temperatury pracy jak twardociągnione aluminium i może być podgrzane do temperatury +250oC. Innym rozwiązaniem zastosowanym przewodach ACCC® bazującym na konstrukcji przewodów ACSS/TW stosowanym także w przewodach ACSR/TW są druty segmentowe. Kompozytowy rdzeń przewodów ACCC® jest dużo lżejszy i bardziej wytrzymały od stali. Dzięki większej wytrzymałości na rozciąganie można zastosować mniejszy i lżejszy rdzeń kompozytowy, który w połączeniu z drutami trapezoidalnymi umożliwia zwiększenie ilości aluminium o 25-30%. Włókna węglowe mają ujemny współczynnik rozszerzalności cieplnej, który w połączeniu z właściwościami włókien szklanych w zewnętrznej warstwie daje wynikowy współczynnik o wartości ok. 1,6x10-6 1/oC – prawie 7-krotnie mniejszy niż stali, co w połączeniu z całkowicie wyżarzonym aluminium w stanie miękkim praktycznie eliminuje wzrost zwisu przewodu powyżej punktu kolanowego.

Dlaczego przewody ACCC® są najlepsze? 1. ACCC® posiadają punkt kolanowy w niskich temperaturach oraz po jego przejściu płaską charakterystykę zwisów w zależności od temperatury, co skutkuje małym i stałym zwisem w wysokich temperaturach. 2. ACCC® generują najmniejsze straty mocy I2R, o 25–40% mniejsze od AFL i o 10–40% mniejsze od innych przewodów HTLS. Dzięki znacznej redukcji strat inwestycja w ACCC® czasem cała się spłaca, a zawsze zwraca się różnica w kosztach zakupu w porównaniu z tańszymi HTLS. 3. ACCC® zapewniają najwyższe (2-9 krotne) zwiększenie obciążalności prądowej, bez konieczności przebudowy konstrukcji wsporczych.

KORZYŚCI ZE STOSOWANIA PRZEWODÓW ACCC® Szybkie zwiększanie obciążalności istniejących linii W przewodach ACCC® możliwe jest zwiększenie ilości materiału przewo-

dzącego dzięki zastosowaniu mniejszego i lżejszego, ale dużo bardziej wytrzymałego rdzenia kompozytowego w połączeniu z segmentowymi drutami aluminiowymi. Dopuszczalna temperatura pracy ciągłej przewodu ACCC® wynosi +180oC, co przy zachowaniu prawie stałego zwisu w wysokich temperaturach umożliwia często nawet trzykrotne zwiększenie obciążalności w stosunku do przewodów AFL pracujących w dopuszczalnej temperaturze +60ºC, a pracujących w temperaturze +40oC nawet czterokrotne. Należy zwrócić uwagę, że poprzez dopasowanie przewodów ACCC® do rozmiarów istniejących przewodów AFL i dzięki płaskiej charakterystyce zwisów przewodów ACCC®, możliwe jest szybkie zwiększenie obciążalności istniejących linii jedynie poprzez wymianę przewodów 1:1 bez konieczności podwyższania lub/i wzmacniania słupów. Brak konieczności ingerencji w konstrukcje wsporcze i fundamenty umożliwia bardzo szybką wymianę przewodu AFL na ACCC®, którą wykonuje jako prace eksploatacyjne. W porównaniu z budową nowej linii lub nawet wymianą przewodów AFL na AFLs lub na inne technologie HTLS, operacja zawieszenia przewodów ACCC® nie wymaga długiego procesu uzyskiwania pozwolenia na budowę i załatwiania służebności przesyłu. Poniżej przykład szacunkowych kosztów modernizacji 1-torowej linii 400 kV z przewodami 2 x AFL-8 525 za pomocą 2x ACCC® Budapest jako tańszej i szybszej alternatywy dla budowy nowej 2-torowej linii 400 kV z przewodami 3 x 408-AL1F/34-UHST

DOŚWIADCZENIA EKSPLOATACYJNE Do chwili obecnej zainstalowano w Polsce ok. 900 km przewodów ACCC® w 18 instalacjach wykonanych w ciągu ostatnich 9 lat. Za wyjątkiem pierwszej instalacji z 2008 r., wykonanej bardzo szybko (95 km linii w 30 dni), przez niedoszkolonych i źle wyposażonych monterów, wszystkie pozostałe 17 instalacji nie stwarzało żadnych problemów, a wykonywane były bardzo trudne instalacje np. przejście przez Wisłę z przęsłem 1159 m. Ponad 42 000 km ACCC® sprawdzonych w wieloletniej eksploatacji na przestrzeni 12 lat, w ponad 450 instalacjach na całym świecie, w różnych warunkach terenowych i klimatycznych, świadczy o tym, że jest to dojrzała i w pełni sprawdzona technologia. Obecnie każda instalacja przewodu ACCC® wykonywana jest przez przeszkolone i doświadczone ekipy montażowe, posiadające nowoczesny sprzęt oraz mające każdorazowe wsparcie twórców technologii ACCC® m.in. w postaci nadzoru nad instalacją!

PODSUMOWANIE Biorąc pod uwagę wyżej wymienione zalety przewodów i korzyści jakie mogą odnieść wszystkie zainteresowane strony, a przede wszystkim firmy zajmujące się przesyłem i dystrybucją energii oraz nasze środowisko naturalne, można stwierdzić, że przewody ACCC® zapewniają najbardziej efektywny sposób przesyłania energii napowietrznymi li-

Tabela 3. Szacunkowy koszt przebudowy 1-torowej linii 400 kV z przewodami 2 x AFL8 525 na linię 2-torową z 3 przewodami 408-AL1F/34-UHST w wiązce Budowa nowej linii 2 x 3 x 3 x 408 250 000 000,00 zł Prace projektowe 8 000 000,00 zł ERS dla minimalizacji czasu wyłączeń 32 000 000,00 zł Razem 290 000 000,00 zł Uzyskana obciążalność ok. 2700 A/tor = ok. 5400 A obydwa tory Czas realizacji bez F-P: ok. 24 m-ce Czas realizacji ze służebnością przesyłu: ok. 36 - 48 miesięcy Duże ryzyko opóźnień ze względu na konieczność negocjacji z właścicielami gruntów Tabela 4. Szacunkowy koszt modernizacji 1-torowej linii 400 kV z przewodami 2 x AFL-8 525 poprzez wymianę przewodów na ACCC® Budapest Powieszenie 2 x 2 x ACCC® Budapest 65 000 000,00 zł Prace projektowe 800 000,00 zł ERS dla minimalizacji czasu wyłączeń 22 200 000,00 zł Razem 88 000 000,00 zł Uzyskana obciążalność prądowa ACCC® Budapest 2 x 2163 A = 4326 A Czas realizacji jako prace eksploatacyjne: 4-6 m-cy Ponad 3 razy taniej i przynajmniej 4 razy szybciej! Małe ryzyko zablokowania inwestycji.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Fot. 3. Mapa instalacji przewodu ACCC®

niami wysokiego napięcia i rzetelnie analizując wszystkie opcje nie można ich nie wziąć pod uwagę zarówno przy budowie nowych linii jak również przy modernizacji istniejących. Jak widać z przedstawionego przykładu, zastosowanie przewodów ACCC® do modernizacji 1-torowej linii 400 kV z 2-przewodową wiązką AFL-8 525 jest w obecnych czasach protestów mieszkańców dużo bardziej optymalnym rozwiązaniem niż przebudowa tej linii na dwutorową z 3-przewodową wiązką przewodów 408-AL1F/34-UHST, co praktycznie oznacza budowę nowej linii po trasie starej, i co przy założeniu wykorzystania systemów ERS w celu minimalizacji okresów wyłączeń będzie trwało nie biorąc pod uwagę spraw formalno-prawnych ok. 24 miesiące, a z załatwianiem służebności przesyłu ok. 36-48 miesięcy, nie wliczając w to okresów ew. przestojów z powodu protestów mieszkańców. Modernizację za pomocą ACCC® można wykonać 3 razy taniej i o kilka lat szybciej, w ciągu ok. 1,5 miesiąca wyłączając permanentnie linię lub w ciągu ok. 4-6 miesięcy przy założeniu wykorzystania systemów ERS w celu zapewnienia jedynie krótkotrwałych wyłączeń linii, uzyskując bezproblemowo w ciągu tych kilku miesięcy obciążalność prądową linii ciągłą ok. 4400 A, a chwilową ok. 5000 A. Przewody ACCC® pracują prawie na

wszystkich kontynentach często w ekstremalnych warunkach terenowych i klimatycznych. Dzięki jej nie mającym sobie równych właściwościom technicznym, rynek przekonał się do tej nowoczesnej technologii oferującej niezrównaną efektywność przesyłu energii. Świadczy o tym ponad 42 000 km zakupionych w ostatnich 11 latach istnienia przewodów ACCC® na rynku, na ok. 200 000 km zainstalowanych do tej pory od początku lat 70-tych wszystkich rodzajów przewodów HTLS oraz szybko wzrastająca liczba składanych nowych zamówień. W Europie oprócz Polski przewody ACCC® pracują już w Belgii, Wlk. Brytanii, RFN, Estonii, Portugalii i Hiszpanii, a w kilku innych krajach wkrótce zaczną pracować. Nasuwa się pytanie, czy jest w ogóle sens inwestować w termiczną modernizację linii, które mają po kilkadziesiąt lat. Odpowiedź jest taka, że wg obecnych trendów czas eksploatacji linii WN szacuje się na ok. 80 lat, a wiszących na niej przewodów na ok. 40 lat, więc wymiana przewodów AFL na nowe ACCC® daje możliwość obsłużenia ze znacznie większą obciążalnością prądową tych następnych 40 lat. Oczywiście lepiej jest wybudować nową linię na innej trasie lub zburzyć istniejącą linię i w jej miejsce postawić

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

nową. Operator jednak musi zawsze zadać sobie pytanie, szczególnie np. po doświadczeniach w aglomeracji warszawskiej, czy stać go na wieloletnie oczekiwanie aż nowa linia zostanie wybudowana po pokonaniu wszelkich przeszkód i po załatwieniu wszelkich formalności, co w przypadku niektórych linii może trwać wiele lat, nawet przy założeniu skorzystania przez Operatora z niedawno nowelizowanej ustawy o korytarzach przesyłowych. W wielu przypadkach pilność szybko wzrastającego zapotrzebowania na przesył oraz protesty mieszkańców wymuszają zastosowanie przewodów HTLS, spośród których ACCC® są najlepszym, najszybszym (modernizacja w 3-4 miesiące) i najbezpieczniejszym rozwiązaniem, ponieważ ich instalacja nie wymaga modyfikacji słupów i spośród wszystkich technologii HTLS generują one najmniej strat podczas pracy w podwyższonej temperaturze, która nb. w przypadku przewodów ACCC® jest zawsze niższa niż w innych przewodach HTLS o takiej samej średnicy, przy takim samym prądzie. Na podstawie przeprowadzonych analiz (np. przez niemiecki RWE), można powiedzieć, że zastosowanie przewodu o małym zwisie, odracza dzięki zwiększeniu obciążalności prądowej, konieczność budowy nowej linii o ok. 20 lat, a w przypadku przewodów ACCC® o 30-40 lat.

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 2. Charakterystyka zwisu f [m] w funkcji temperatury T[ºC] pracy przewodów ACCC® i podobnego przewodu Lo-Sag™, ale z drutami ALZr

UWAGA: Nie każdy przewód z rdzeniem kompozytowym ma takie same własności np. przewód Lo-Sag™ z drutami ALZr w stanie twardym zwisa znacznie niżej od ACCC® z drutami w stanie miękkim wyżarzonym o podobnych parametrach, co ilustruje Rys. 2. Wynika to z faktu, że temperatura załamania temperaturowej charakterystyki zwisu (punkt kolanowy charakterystyki), która jest kluczowym parametrem pracy wysokotemperaturowego przewodu o małym zwisie i zależy m.in. od własności materiałów użytych do produkcji przewodu, jest dla przewodów z drutami ALZr zawsze wyższa od temperatury załamania dla przewodów z drutami z czystego aluminium w stanie miękkim wyżarzonym. Przewód Lo-Sag™ z powodu posiadania oplotu ALZr ma temp. punktu kolanowego o kilkadziesiąt stopni wyższą i dlatego zdąży on opaść 1-3 metry więcej od przewodu ACCC® o takiej samej średnicy, zanim druty ALZr przestaną się rozszerzać.

W krajach Europy Zachodniej, gdzie przewód Lo-Sag™ powstał, nie ma to w większości przypadków żadnego znaczenia, ponieważ linie WN budowane są tam z użyciem wysokich konstrukcji wsporczych, dzięki czemu istnieje duży zapas zwisu przewodu w stosunku do zwisu dopuszczalnego. W Polsce, ze względu na oszczędność stali budowano bardzo niskie konstrukcje wsporcze zaprojektowane do pracy przewodu AFL w temp. +40ºC. Dlatego w polskich warunkach bardzo ważne jest miejsce występowania punktu kolanowego na charakterystyce zwisu – w im niższej temperaturze on występuje tym lepiej, bo od tego punktu charakterystyka zwisu ulega „spłaszczeniu”, gdyż wtedy przyrost zwisu przewodu jest zależny wyłącznie od charakterystyki materiału rdzenia, którego współczynnik rozszerzalności cieplnej jest znacznie mniejszy niż aluminiowego oplotu.

Konieczność podwyższania słupów dla zastosowania technologii Lo-Sag™ stawia pod dużym znakiem zapytania celowość stosowania tej drogiej technologii, bo można w takich sytuacjach stosować dużo tańsze przewody ACSS i ACSS/TW. Uwaga: Lo-Sag™ jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy Nexans i jest używany w tym opracowaniu wyłącznie w celu jednoznacznego oznaczenia wyrobu tej firmy w porównaniach z przewodem ACCC®, którego oznaczenie jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy CTC Global.

Wojciech A. SOKOLIK Zircon Poland Sp. z o.o. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Od ponad 20 lat MIKRONIKA jest liderem w konstruowaniu, produkcji i wdrażaniu systemów zdalnego nadzoru w oparciu o własne rozwiązania sprzętowo-programowe W ostatnich latach duży postęp nastąpił zwłaszcza w obszarze automatyzacji w głębi sieci średniego napięcia (ŚN). Postęp techniczny, ale również wymagania prawne, nakładane na krajowych dystrybutorów energii elektrycznej, wymuszają stałe unowocześnianie naszych wyrobów.

stawa Prawo Energetyczne wymaga od dystrybutorów energii spełnienia wymogów dotyczących jakości zaopatrywania odbiorców w energię elektryczną. Jednym z kryterium tej jakości jest niezawodność dostarczania energii, rozumiana jako zdolność do pokrywania zapotrzebowania na energię w każdych dających się przewidzieć warunkach szczytowych oraz minimalizowanie ilości i czasu trwania zakłóceń, czyli przerw w dostawie energii. Ciągłość dostawy energii jest oceniana przez standaryzowane wskaźniki. W Polsce operatorzy systemów energetycznych są zobowiązani do obliczania i podawania do publicznej wiadomości wskaźników SAIDI, SAIFI i MAIFI. Wymagane zapewnienie niskiego poziomu tych wskaźników, zwłaszcza wskaźnika SAIDI, jest możliwe dzięki szybkiej lokalizacji przyczyny awarii (najczęściej zwarcia lub doziemienia na linii energetycznej) oraz wyizolowania uszkodzonego obszaru i powtórne zasilenie nieuszkodzonych fragmentów sieci. Może to zrobić dobrze wyszkolony i znający

sieć dyspozytor albo szybciej - automatyczny system informatyczny. MIKRONIKA ma w swojej ofercie przeznaczony do tego celu programowy moduł FDIR (ang. Fault Detection, Isolation and Restoration), zintegrowany z systemem SCADA SYNDIS RV. System FDIR jest przeznaczony do szybkiego i precyzyjnego wyznaczania obszaru zwarcia, a potem wyliczenia i wykonania odpowiedniej sekwencji sterowniczej, pozwalającej w jak najkrótszym czasie (najlepiej poniżej 3 minut) zasilić jak największą liczbę odbiorców energii elektrycznej. W trakcie pracy FDIR korzysta na bieżąco z informacji o stanie sieci, zapisywanej on-line w bazie systemu SYNDIS. Dlatego tak ważny jest niezawodnie działający system łączności z obiektami w terenie. Do analizy są również brane rozmieszczenia brygad, uziemienia, uszkodzenia oraz blokady sterownicze. Pozwala to na zablokowanie zasilenia uziemionych lub uszkodzonych odcinków linii, ale też miejsc, w których pracują brygady. Ma to olbrzymie znaczenie dla zapewnienia bezpie-

Rysunek 1: Architektura Systemu FDIR

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 2: Przykładowy fragment sieci objęty systemem FDIR czeństwa pracujących ludzi, ale też zapobiega powstawaniu dodatkowych uszkodzeń w wyniku podania zasilania na odcinki uszkodzone lub uziemione. Ścisłe powiązanie z systemem SCADA SYNDIS RV pozwala na testowe, krokowe symulacje wyliczonych sekwencji sterowniczych, łącznie z kolorowaniem schematu w trakcie zasilania kolejnych fragmentów sieci. Dwa tryby pracy modułu FDIR: automatyczny i półautomatyczny umożliwiają dyspozytorowi podjęcie decyzji, czy wyliczona sekwencja ma się wykonać automatycznie po wyliczeniu, czy do jej rozpoczęcia będzie

wymagana decyzja dyspozytora. Należy tu zaznaczyć, że FDIR nie działa na z góry opracowanych scenariuszach. Sekwencje sterownicze są wyliczane za każdym razem dla rzeczywistej topologii sieci (z uwzględnieniem prac planowych, uziemień linii itp.) i informacji o przepływach prądów zwarciowych oraz zadziałaniach automatyk reklozerów w trakcie wystąpienia zakłócenia (zwarcia) w sieci. wModuł programowy FDIR jest częścią systemu SCADA SYNDIS RV. Jednak żeby mógł prawidłowo wykonywać postawione przed nim zadania, musi współpracować z urządzeniami

Rysunek 3: Zabezpieczenie cyfrowe SO-54SR-111-REK

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 4: Sterownik SO-52v21_AUT z pełnym układem pomiarowym

zainstalowanymi w głębi sieci i tworzyć z nimi jednolity system. By to było możliwe, należy spełnić szereg warunków: yy Odpowiednia ilość zainstalowanych obiektów sterowanych w głębi sieci ŚN. yy Wyposażenie obiektów w niezbędne urządzenia łączeniowe oraz funkcjonalności sterownicze. W zależności od potrzeb i układów sieci ŚN mogą to być reklozery z funkcjami automatyki zabezpieczeniowej, rozłączniki z sygnalizatorami zwarć z pełnym układem pomiarowym i funkcjami sekcjonalizera oraz stacje wnętrzowe z rozłącznikami i wyłącznikami.

yy Prawidłowe wyliczenie nastaw dla układów zabezpieczeń w głębi sieci i układów sygnalizatorów zwarć oraz prawidłowe zestopniowanie tych nastaw z działaniem cyfrowych zabezpieczeń w polach zasilających linie objęte systemem FDIR. yy Niezawodny, najlepiej redundantny system łączności pomiędzy systemem SCADA a obiektami umieszczonymi w głębi sieci ŚN. Informacje powinny być przesyłane szybko i pewnie w ciągu maksymalnie kilkunastu sekund. yy Zastosowanie odpowiedniej aparatury łączeniowej, przystosowanej do zadań systemu, od reklozerów poprzez

Rysunek 5: Sterownik rodziny SO-54SR-3xx w wersji SO-54SR-301

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 6: Autonomiczny sygnalizator zwarć

szybkie wyłączniki sekcjonalizerów do standardowych wyłączników. Nie bez znaczenia jest wytypowanie lokalizacji obiektów sterowanych w liniach nadzorowanych przez FDIR. Na rysunku 2 został pokazany fragment sieci objęty działaniem systemu FDIR z przykładowymi urządzeniami zamontowanymi w głębi sieci. Obiekty te można ze względu na sposób działania podzielić na trzy grupy.

Pierwsza grupa to reklozery. W przypadku wystąpienia zwarcia za reklozerem chroni on odcinek linii pomiędzy GPZ a danym reklozerem. Układ reklozera składa się z aparatu łączeniowego (wyłącznik napowietrzny), układu pomiarowego (przekładniki prądowe, dzielniki pojemnościowe) i cyfrowego zabezpieczenia. MIKRONIKA produkuje cyfrowe zabezpieczenie z rodziny SO-54SR -1xx -REK, pokazane w wersji SO-54SR111-REK na rysunku 3. Jest ono przeznaczone do współpracy ze wszystkimi typami aparatów łączeniowych oraz z każdym stosowanym układem pomiarowym. SO-54SR-1xxx-REK jest

Rysunek 7: Przykład systemu łączności zastosowany w PGE Dystrybucja oddział Zamość

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE w pełni konfigurowalne również zdalnie - przez łącze inżynierskie - i zapewnia pełną automatykę sieciową: wykrywanie zwarć doziemnych we wszystkich rodzajach sieci i zwarć międzyfazowych oraz realizowanie funkcji SPZ. Druga grupa urządzeń to zdalnie sterowane rozłączniki SN. Oferta MIKRONIKI obejmuje szeroką gamę sterowników, przeznaczonych do sterowania dowolnym odłącznikiem oferowanym na polskim rynku. W tej grupie można wyróżnić sterowniki typu SO-52v21 z wbudowanym sygnalizatorem zwarć (opartym na pomiarze prądu w trzech fazach i prądu Io) oraz funkcją sekcjonalizera. W układach, gdzie wskazany jest również pomiar napięcia w trzech fazach (pełny układ pomiarowy), na przykład do pewnego wykrywania zwarć doziemnych w sieciach kompensowanych, oferujemy sterowniki ze zintegrowanym sygnalizatorem zwarć i funkcją sekcjonalizera, SO-52v21-AUT (rysunek 4) i rodziny SO-54SR-3xx (rysunek 5).

System FDIR, mimo że jest oferowany przez MIKRONIKĘ od niedawna, doczekał się już wielu wdrożeń (Rys. 8). Cześć z wdrożeń była przez MIKRONIKĘ wykonywana w wersji „pod klucz” jako Generalny Wykonawca. Oprócz koniecznej modernizacji systemu SCADA SYNDIS RV, została także wykonana kompleksowa, obszerna modernizacja istniejących i budowa nowych obiektów w głębi sieci SN. Po modernizacji, w sieci objętej systemem FDIR pracowały obiekty (w tym wielorozłącznikowe) z sygnalizatorami zwarć, reklozery i sekcjonalizery. Wszystkie zrealizowane wdrożenia pozwoliły MIKRONICE na zebranie wielu cennych doświadczeń, które potwierdziły wysoką przydatność naszego rozwiązania w ograniczaniu przerw w dostawie energii elektrycznej.

Ostatni typ urządzeń to sygnalizatory zwarć bez możliwości sterowania. Wykorzystuje się tu zainstalowane na słupie na izolatorach przekładniki prądowe lub cewki Rogowskiego oraz dzielniki reaktancyjne do pomiaru napięcia w trzech fazach. Przykładowe podłączenie takiego sensora zostało pokazane na rysunku 6. Wszystkie sterowniki oferowane przez MIKRONIKĘ mogą pracować z każdym ze stosowanych w kraju systemów łączności, na przykład w APN/GPRS, Tetra ( różnych producentów), Netman, CDMA, DMR itp. Przykład redundantnego systemu łączności, zastosowanego w PGE Dystrybucja Oddział Rysunek 8: Wdrożenia Systemu FDIR – stan listopad 2016 Zamość, został pokazany na rysunku 7.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

EKSPLOATACJA I REMONTY

Klucze i zakrętarki Hitachi Maszyny o symbolach początkowych WH - zakrętarki oraz i WR - klucze udarowe to jedne z najważniejszych urządzeń w ofercie Hitachi.

rządzenia te są wykorzystywane wszędzie tam gdzie potrzebny jest duży moment obrotowy, czyli w mechanice samochodowej, serwisach maszyn i urządzeń budowlanych, konstrukcjach stalowych, drewnianych itp. Oferta wyżej wymienionych urządzeń dzieli się na maszyny zasilane bateryjnie oraz zasilane sieciowo prądem przemiennym. Wśród zakrętarek i kluczy udarowych z zasilaniem bateryjnym znajdziemy modele z silnikami tradycyjnymi komutatorowymi jak również z bezszczotkowymi jednostkami napędowymi. Z pośród tych ostatnich na szczególną uwagę zasługuje model WH18DDL, który posiada klasę ochrony IP56 i jest przeznaczony do pracy w szczególnie trudnych warunkach. Znak „IP”, czyli międzynarodowe oznaczenie klasy ochrony jest standardem opracowanym przez Międzynarodową Komisję Elektrotechniczną (IEC), aby wskazać stopień ochrony zapewnianej przez obudowy urządzeń elektrycznych przed dostępem do części niebezpiecznych, wnikaniem ciał stałych i wni-

kaniem wody. Klasa ochrony IP56 dotyczy samego urządzenia wyposażonego w akumulator. Odporność na pył i wodę samego akumulatora nie jest gwarantowana. Pierwsza cyfra charakterystyczna w naszym przypadku jest nią „5” oznacza: Ochronę przed dostępem do części niebezpiecznych: drutem (próbnik dostępu o średnicy 1,0 mm nie może wchodzić) oraz stopień ochrony przed obcymi ciałami stałymi: ochrona przed pyłem (przedostanie się pyłu nie jest całkowicie wykluczone, ale pył nie może wnikać w takich ilościach, aby zakłócić prawidłowe działanie urządzenia, lub zmniejszać bezpieczeństwo.) Druga charakterystyczna cyfra oznacza zaś stopień ochrony przed szkodliwymi skutkami wnikania wody do chronionego urządzenia. W naszym przypadku jest to cyfra „6” a oznacza ona: ochronę przed silną strugą wody (woda lana silnym strumieniem na obudowę z dowolnej strony nie wywołuje szkodliwych skutków). Zakres momentów obrotowych urządzeń bateryjnych mieści się w granicach od 100 Nm do 480 Nm natomiast

zasilanych prądem przemiennym od 250 Nm do 1000 Nm. Urządzenia zasilane sieciowo takie jak WR14VE, WR16SE, WR22SE, oraz WR25SE wyposażone są w silniki bezszczotkowe. Dzięki takiemu rozwiązaniu znacznie zwiększono ich żywotność, ponieważ zostały wyeliminowane elementy naturalnie zużywające się takie jak szczotki oraz komutator. Zastosowanie jednostek bezszczotkowych wpływa również na stabilność parametrów pracy urządzenia zwłaszcza, kiedy stosujemy długie przewody zasilające (Warunki testu: Przy użyciu 100 metrowego przedłużacza, dwa przedłużacze 50m o przekroju przewodu 2,0mm2) lub jako źródło energii używamy agregaty prądotwórcze. Spadek efektywności wacha się w granicach 7%-15% co jest bardzo dobrym wynikiem w porównaniu do maszyn z tradycyjnymi silnikami komutatorowymi, gdzie spadek ten wynosi od 21% do aż 45%. Krzysztof Nawrocki Doradcą techniczny Hitachi n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

Oryginalna technologia silników bezszczotkowych Hitachi Bezszczotkowy Tradycyjny (szczotkowy)

Bezszczotkowy

Brak zużywających się części Oryginalny sterownik Hitachi

(szczotki węglowe, komutator)

Długa żywotność, bezobsługowy

Współpracuje z agregatami prądotwórczymi

Kompaktowa lekka budowa

Stabilna praca nawet przy spadkach napięcia

Tradycyjny (szczotkowy) *Porównanie pomiędzy modelem bezszczotkowym WR16SE i modelem szczotkowym WR16SA

Narzędzia z sieciowymi silnikami bezszczotkowymi

EKSPLOATACJA I REMONTY

System Bosch FlexiClick teraz w wersji 12 V Kompaktowy system 5 w 1 z lekką akumulatorową wiertarko-wkrętarką dla profesjonalistów „fot. Bosch” yy Najmniejsza na rynku akumulatorowa wiertarko-wkrętarka 12 V o wadze 800 gramów yy Cztery wymienne uchwyty yy Maksymalna elastyczność i precyzja pracy w miejscach trudno dostępnych yy Wygodna obsługa: uchwyty nie wymagają demontażu przed regulacją

Sprawdzony system FlexiClick teraz dostępny także w wersji 12 V

Bosch przedstawia najmniejszą w swojej klasie wiertarko-wkrętarkę GSR 12V15 FC Professional. Narzędzie współpracuje z czterema wymiennymi uchwytami tworząc najbardziej wszechstronny system na rynku. W jego skład wchodzą: uchwyt z blokadą do końcówek wkręcających, uchwyt wiertarski, uchwyt do wkręcania blisko krawędzi i uchwyt kątowy. Bosch jest jedynym producentem, który umożliwia połączenie uchwytu kątowego z każdym z trzech pozostałych - dzięki temu użytkownicy, którzy pracują w miejscach trudno dostępnych, np. stolarze czy monterzy mebli, zyskują większą elastyczność działania. Kompaktowy system 12 V doskonale nadaje się do wykonywania typowych i powtarzalnych zadań, takich jak wkręcanie i odkręcanie wkrętów przy krawędzi lub wiercenie otworów w wąskich niszach. W wersji 12 V zachowano największe zalety systemu Flexiclick: możliwość regulacji położenia wymiennego uchwytu do wkręcania blisko krawędzi i wymiennego uchwytu kątowego bezpośrednio na urządzeniu, bez konieczności ich demontażu.

Elementy systemu 5 w 1 FlexiClick 12 V

yy Akumulatorowa wiertarko-wkrętarka GSR 12V-15 FC Professional, z korpusem o długości zaledwie 132 mm,

to najmniejszy model w swojej klasie. Idealnie sprawdza się przy pracy w miejscach trudno dostępnych. Jest wyposażona w magnetyczny uchwyt do końcówek wkręcających i może być stosowana także bez pozostałych uchwytów. Dzięki wadze zaledwie 800 g jest bardzo lekka. Maksymalny moment obrotowy: 30 Nm dla wkręcania twardego i 15 Nm dla wkręcania miękkiego zapewniają szybkie tempo pracy. Wymienny uchwyt do końcówek wkręcających GFA 12-X Professional posiada uchwyt sześciokątny oraz blokadę końcówek. Blokada zapewnia profesjonalistom wyjątkowo precyzyjną pracę – końcówki wkręcające i wiertła nie mogą przypadkowo wysunąć się z uchwytu. Razem z uchwytem do końcówek wkręcających długość korpusu modelu GSR 12V-15 FC Professional wynosi 159 mm, co stanowi rekord na rynku. Wymienny uchwyt wiertarski GFA 12-B Professional jest wyposażony w funkcję Auto-Lock i umożliwia stosowanie wierteł o średnicy do 10 mm. Długość wiertarko-wkrętarki akumulatorowej z uchwytem wiertarskim wynosi 178 mm, co umożliwia precyzyjną pracę w miejscach trudno dostępnych. Wymienny uchwyt do wkręcania blisko krawędzi GFA 12-E Professional umożliwia dokładną pracę przy krawędzi materiału. Użytkownik może wkręcać nawet w odległości 12 mm od krawędzi. Uchwyt posiada 16 pozycji roboczych i w celu ich wyregulowania nie trzeba go demontować. Wymienny uchwyt kątowy GFA 12-W Professional o długości 61 mm to najkrótsze tego typu rozwiązanie na rynku. Dzięki niemu użytkownik może wygodnie i precyzyjnie wkręcać wkręty także tam, gdzie jest ma-

ło miejsca. Uchwyt umożliwia wkręcanie pod kątem i można go szybko i łatwo zablokować w jednej z 16 pozycji.

Prosty montaż wymiennych uchwytów

Aby zamontować wymienny uchwyt FlexiClick do wiertarko-wkrętarki akumulatorowej GSR 12V-15 FC Professional, wystarczy kilka prostych czynności: należy przyłożyć uchwyt do złącza FlexiClick i dokręcić go zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Charakterystyczne kliknięcie oraz wskaźnik kontrolny na uchwycie potwierdzają prawidłowy montaż obu elementów.

System Flexible Power: pełna kompatybilność z systemem 10,8 i 12 V

Wiertarko-wkrętarka akumulatorowa GSR 12V-15 FC Professional jest częścią systemu Flexible Power firmy Bosch. Liczba „12“ w oznaczeniu urządzenia oznacza maksymalne napięcie akumulatora 12 V i zastępuje dotychczasowy podział na napięcie 10,8 V, które było wartością uśrednioną. Wszystkie akumulatory i ładowarki o napięciu 10,8 V są w pełni kompatybilne z systemem 12 V. Także nowe akumulatory 12 V można nadal stosować w posiadanych urządzeniach 10,8 V. System obejmuje obecnie 27 urządzeń akumulatorowych oraz akumulatory o pojemności 1,5 Ah, 2,0 Ah, 2,5 h i 4,0 Ah. System FlexiClick 12 V jest dostępny w sprzedaży od 2017 roku w różnych wariantach wyposażenia. Więcej: www.bosch.pl, www.bosch-prasa.pl, www.facebook.com/BoschPolska n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

KONFERENCJE I SEMINARIA

АPS Energia zorganizowała seminarium o magazynowaniu energii Spółka APS Energia wraz z firmą Impact Clean Power Technology (ICPT) w dniach 26-27 stycznia zorganizowały seminarium „Magazyny energii jako element nowoczesnego systemu elektroenergetycznego”. W wydarzeniu uczestniczyli profesorowie i doktoranci z Politechnik: Warszawskiej, Śląskiej, Gdańskiej i Łódzkiej oraz Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu, a także przedstawiciele spółek sektora energetycznego, firm produkcyjnych i operatorów trakcji kolejowej. To pierwsze takie wydarzenie w Polsce, podczas którego zaprezentowano działanie i funkcje najnowocześniejszego zasobnika energii w kraju.

agazyny energii jako element nowoczesnego systemu elektroenergetycznego” – to także pierwsze seminarium naukowo-techniczne zorganizowane w nowej siedzibie spółki APS Energia w Stanisławowie Pierwszym pod Warszawą, podczas którego zaprezentowano nowe lokum firmy. Dwudniowe seminarium podzielono na część wykładową oraz wizytę na stacji innogy Stoen Operator, gdzie znajduje się nowocze-

sny zasobnik energii – zaprojektowany i wykonany wspólnie przez inżynierów i wysokiej klasy specjalistów z APS Energia i Impact Clean Power Technology. – Mam nadzieję, że seminarium „Magazyny energii” będzie okazją do pokazania jednego z najważniejszych trendów w dziedzinie nowoczesnego systemu elektroenergetycznego. APS Energia, chcąc sprostać wyzwaniom współczesnego świata energetyki, wytycza

nowe kierunki i jest pionierem w projektowaniu i wykonaniu innowacyjnych zasobników energii. Dowodzi temu wspólne przedsięwzięcie APS Energia i Impact Clean Power Technology – powiedział Piotr Szewczyk, prezes zarządu APS Energia. – Cieszę się, że w jednym miejscu – w nowej siedzibie APS Energia – zebrali się wybitni przedstawiciele nauki i biznesu, co mam nadzieję będzie skutkowało owocną współpracą w przyszłości – dodał prezes Szewczyk.

Seminarium naukowo-technologiczne „Magazyny energii” zgromadziło autorytety świata nauki i biznesu. (od lewej) Piotr Szewczyk - Prezes Zarządu APS Energia, Adam Olszewski - Dyrektor Obszaru Rozwiązań dla Energetyki, Impact Clean Power Technology i Jacek Świątek - Dyrektor Operacyjny APS Energia.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017

KONFERENCJE I SEMINARIA

Seminarium było okazją do zaprezentowania najnowocześniejszego zasobnika energii w kraju, zaprojektowanego i wykonanego przez APS Energia i ICPT.

W programie seminarium było zwiedzanie nowoczesnego centrum inżynieryjno-produkcyjnego APS Energia w Stanisławowie Pierwszym k. Warszawy.

Podczas pierwszego dnia seminarium wśród prelegentów gościliśmy autorytety w świecie polskiej nauki prof. dr. hab. inż. Antoniego Dmowskiego (Politechnika Warszawska), prof. dr. hab. inż. Adama Szeląga (Politechnika Warszawska), prof. dr. hab. inż. Zbigniewa Krzemińskiego (Politechnika Gdańska) oraz dr. hab. inż. Piotra Biczela (Politechnika Warszawska). W części wykładowej mówiono na temat nowoczesnych trendów i sposobów magazynowania energii. Wśród poruszanych zagadnień znalazły się m.in.: mikrosieci, magazyny energii w sieci trakcyjnej, dobór magazynów energii i funkcje sieciowe zasobników oraz przekształtniki na węgliku krzemu. Referaty o zastosowanym rozwiązaniu i funkcjonalności tego typu urządzeń wygłosili inżynierowie z APS Energia – mgr inż. Michał Leszczyński i dr inż. Bartłomiej Kamiński oraz przedstawiciele Impact Clean Power Technology – dr inż. Adam Olszewski i mgr inż. Radosław Gutowski. Drugiego dnia seminarium gościom zaprezentowano nowoczesny magazyn energii na stacji innogy Stoen Operator, który znajduje się na warszawskim Wawrze. Zasobnik energii został zainstalowany na stacji energetycznej 15/0,4kV w systemie pracy on-grid. Pełni on funkcje wyrównywania profilu obciążenia stacji transformatorowej, kompensacji mocy biernej, poprawy jakości napięcia, integracji elektrowni słonecznej, a w przypadku pracy off-grid – przeprowadzenia stacji na pracę wyspową. Układ składa się z dwukierunkowego falownika produkcji APS Energia i baterii Li-ion, wyprodukowanej przez firmę ICPT. Sterownik magazynu, realizujący algorytmy pracy, został zainstalowany w sterowniku falownika.   Magazyny energii w niedalekiej przyszłości będą pełnić istotną rolę, wspierając rozwój energetyki z coraz większym udziałem prosumentów oraz odnawialnych źródeł energii. Przeznaczeniem magazynów energii jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, poprawa parametrów jakości i stabilizacja sieci przesyłowej oraz możliwość sprzedaży magazynowanej energii po korzystniejszej cenie. www@apsenergia.pl n

Nowoczesny zasobnik energii – zaprojektowany i wykonany wspólnie przez z APS Energia i Impact Clean Power Technology.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 1/2017