Urządzenia dla Energetyki nr 3/2021 by Urządzenia dla Energetyki

131

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 3/2021 (131)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

| www.urzadzeniadlaenergetyki.pl | • Bezpieczniki firmy SIBA - zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami • Informacje ogólne – norma PN-EN 12767:2019 • • Zdalny system bezprzewodowego pomiaru temperatury i wilgotności • Bezpieczniki firmy SIBA - zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami • • Mądre oszczędności w zakładzie produkcyjnym – monitoring zużycia mediów •

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021 (131)

SIBA Polska Sp. z o.o. 05-082 Stare Babice, ul. Warszawska 300D tel.: 22 832 14 77, 601 241 236, 603 567 198 e-mail: siba@siba-bezpieczniki.pl www.siba-bezpieczniki.pl

OD REDAKCJI

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE Polska nie uniknie uwolnienia taryf energii elektrycznej. Wprowadzenie dodatku energetycznego sposobem na ochronę odbiorców wrażliwych.......................................................................6 Z nową energią...................................................................................................................8 n WYWIAD Mądre oszczędności w zakładzie produkcyjnym – monitoring zużycia mediów................................................................................... 10 n TECHNOLOGIE, PRODUKTY, INFORMACJE FIRMOWE Kable i osprzęt kablowy, jako komponenty urządzeń i systemów ochronnych, przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej................................ 13 Bezpieczniki firmy SIBA - zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami............................................................................................ 16 Miniaturowe termostaty mechaniczne............................................................ 20 Wsparcie inżynierskie dla instalacji OZE SPIE Energotest...................... 22 Nowości w ofercie Schneider Electric w zakresie automatyki EAZ & seria Easergy MiCOM Px30 ............................................ 28 Systemy magazynowania energii i ich zastosowanie w nowoczesnych sieciach elektroenergetycznych................................... 36 „Hägglunds to the Core”- bezpośredni napęd, bezpośrednie wyniki.................................................................................................... 40 Inspekcja instalacji elektrycznych za pomocą kamer

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel./fax: 22 760 31 65 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk, tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyrektor ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin, tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: Andrzej Kołodziejczyk, tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski, tel. kom.: 601 991 000, e-mail: andrzej.maciejewski3@neostrada.pl Sekretarz redakcji: Agata Marcinkiewicz tel. kom.: 505 135 181, e-mail: agata.marcinkiewicz@gmail.com Prof. dr hab. inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko, mgr Anna Bielska Redaktor ds. wydawniczych: Dr hab. inż. Gabriel Borowski Redaktor Techniczny: Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Opracowanie graficzne: Garden of Layouts, www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich. Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

termowizyjnych.............................................................................................................. 42

Współpraca reklamowa:

Analiza zjawiska powstawania „duchów” na pierścieniach

SIBA.......................................................................................................I OKŁADKA

ślizgowych turbogeneratorów.............................................................................. 44

HELUKABEL.......................................................................................II OKŁADKA ELEKTROMONTAŻ........................................................................ III OKŁADKA

Informacje ogólne- norma PN-EN 12767:2019............................................ 50

ITR....................................................................................................... IV OKŁADKA

Zdalny system bezprzewodowego pomiaru temperatury

BAKS........................................................................................................................39

i wilgotności...................................................................................................................... 52

BELOS PLP.............................................................................................................. 5 CANTONI...............................................................................................................27

Szybkie powielanie wspólnych sygnałów oraz proste

ELEKTROMETAL ENERGETYKA.....................................................................49

łączenie grup produktów.......................................................................................... 56

ENERGOELEKTRONIKA.PL................................................................................ 9

n EKSPLOATACJA I REMONTY Trzy kompaktowe narzędzia HiKOKI................................................................... 60 n TARGI COPA-DATA i zenon 10 na Międzynarodowych Targach

HIKOKI....................................................................................................................59 INTRA........................................................................................................................ 3 MERSEN.................................................................................................................19 PCE..........................................................................................................................35 RELPOL..................................................................................................................57 SCHNEIDER ELECTRIC......................................................................................35

Energetycznych ENERGETAB 2021...................................................................... 61

SONEL...................................................................................................................... 7

34. Międzynarodowe Energetyczne Targi Bielskie

SPIE..........................................................................................................................43

ENERGETAB 2021............................................................................................................ 62

STEGO....................................................................................................................21

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

21 20

39 38

58 59

73 75

72 74

WYDARZENIA I INNOWACJE

Polska nie uniknie uwolnienia taryf energii elektrycznej. Wprowadzenie dodatku energetycznego sposobem na ochronę odbiorców wrażliwych Z analiz PKEE wynika, że możliwe jest przeprowadzenie procesu uwolnienia od taryfowania energii dla gospodarstw domowych w sposób, który nie doprowadzi do nieuzasadnionych podwyżek cen prądu dla tej grupy odbiorców końcowych energii elektrycznej.

zrost cen uprawnień do emisji dwutlenku węgla (wynikający z zaostrzającej się polityki klimatycznej Unii Europejskiej) powoduje wzrost kosztów wytwarzania energii elektrycznej, a co za tym idzie – wzrost rachunków za energię w państwach członkowskich UE, w tym – w Polsce. Równolegle, ze względu na rosnące ceny gazu i węgla, rosną koszty ogrzewania, co łącznie może nieść za sobą wzrost skali ubóstwa energetycznego. Biorąc pod uwagę nowe deklaracje i plany Komisji Europejskiej w zakresie legislacji, należy spodziewać się dalszego wzrostu cen energii w UE. Analizy dowodzą, że uwolnienie taryf, powiązane z odpowiednimi narzędziami polityki socjalnej (np. dodatkiem energetycznym) może przyczynić się do bardziej sprawiedliwego i stabilnego rozłożenia kosztów energii, tak aby realną pomoc uzyskiwały osoby najbardziej potrzebujące. Obecny system taryf energii elektrycznej dla gospodarstw domowych wspiera finansowo wszystkich odbiorców energii elektrycznej, bez względu na ich dochody, także tych najbogatszych. Zmiana modelu taryfowania w Polsce poprzez zniesienie taryf dla gospodarstw domowych (tzw. grupa taryfowa G) powinna być powiązana z wprowadzeniem dodatku energetycznego dla najbardziej wrażliwych odbiorców energii, dla których pokrycie kosztów energii elektrycznej i ciepła stanowi wyzwanie i duży wysiłek finansowy. W ten sposób osoby najbardziej potrzebujące i najbardziej narażone na ubóstwo energetyczne otrzymałyby realną pomoc.

Ponadto, taryfowanie ogranicza konkurencyjność ofert na rynku energii. Im większa część odbiorców jest objęta regulowaniem cen energii, tym dla wszystkich spółek obrotu energią mniejsza jest możliwość przedstawienia atrakcyjnych ofert, konkurujących ze sobą cenowo. Niemal jednolite stawki dla odbiorców końcowych w regulowanych grupach taryfowych G1X, praktycznie eliminują zasadność zmiany sprzedawcy pomiędzy spółkami obrotu i hamują aktywność klientów w dobieraniu najlepszych dla siebie ofert. Konieczność dokonania w Polsce zmiany sposobu ustalania taryf na energię elektryczną dla klientów indywidualnych jest nieunikniona. Wynika ona z obowiązującej już Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/944 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej. Termin transpozycji tej dyrektywy unijnej do prawa krajowego upłynął 31 grudnia 2020 r. Polska jest jednym z ostatnich krajów w UE, w którym zdecydowana większość gospodarstw domowych korzysta z taryfowanych cen energii elektrycznej. O ile dokument nakazuje wszystkim państwom członkowskim Unii Europejskiej zapewnienie sprzedawcom energii swobody w ustalaniu cen energii elektrycznej i jedocześnie wyklucza możliwość interwencji publicznych w ustalanie cen energii, o tyle pozostawia możliwość wprowadzania przez państwo członkowskie narzędzi polityki socjalnej dla tych odbiorców, którzy są dotknięci ubóstwem energetycznym lub dla gospodarstw domowych zaliczających się do

odbiorców wrażliwych. W ocenie PKEE dokonanie w Polsce zmiany modelu taryfowania, zgodnie z wymogami prawa UE, powinno odbyć się właśnie z użyciem instrumentu chroniącego odbiorców wrażliwych, tj. m.in. osób najuboższych, emerytów, rencistów, osób niepełnosprawnych. Zdecydowana większość państw UE wdrożyła już Dyrektywę. Zakończenie taryfowania nie powinno mieć negatywnego wpływu na sytuację gospodarstw domowych i nie musi wiązać się ze wzrostem cen energii czy też wzrostem skali ubóstwa energetycznego, m.in. ze względu na już wysoki poziom konkurencji na polskim rynku. Potwierdzają to też przykłady innych państw europejskich, które odeszły od taryfowania, takich jak choćby: Bułgaria, Cypr, Portugalia, Rumunia, Łotwa czy Wielka Brytania. Warto zauważyć, że wraz z rozwojem rynku energii, popularyzacją energetyki rozproszonej czy wdrażania inteligentnego opomiarowania – coraz więcej państw w Europie odchodzi od modelu taryfowania energii. W niektórych spośród tych państw ochrona odbiorcy wrażliwego odbywa się poprzez instrumenty alternatywne, takie jak np. dodatki i subsydia energetyczne oraz środki pomocy społecznej. Doświadczenia tych państw wskazują, że w dłuższej perspektywie czasowej odejście od taryfowania nie prowadzi do stałego wzrostu cen energii elektrycznej, a wręcz przeciwnie – pozwala na osiągnięcie stabilizacji cen na skutek działania mechanizmów rynkowych i ma znaczący wpływ na spadek skali ubóstwa energetycznego.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

WYDARZENIA I INNOWACJE Zauważmy, że w Polsce obowiązujące regulacje krajowe uwzględniają już narzędzia służące ochronie przez państwo najuboższych odbiorców. Aktualnie funkcjonuje w naszym kraju dodatek energetyczny, który otrzymują osoby potrzebujące środków na opłacenie rachunków za energię. W ocenie PKEE warto więc zastanowić się nad kwestią stosunkowo niewielkiej e nowelizacji, tak aby przepisy te lepiej odpowiadały aktualnym celom polityki socjalnej w zakresie zapewnienia dostępu do ogrzewania i energii elektrycznej wszystkim obywatelom. Uwolnienie taryf mogłoby więc dokonać się wraz ze wprowadzeniem w naszym kraju jeszcze bardziej realnych i ukierunkowanych środków pomocowych, przeznaczonych dla odbiorców najuboższych i najbardziej narażonych na ubóstwo energetyczne. Ponadto, na problem ubóstwa energetycznego należy patrzeć z perspektywy wszystkich nośników energii. Analizy wskazują jednoznacznie, że brak działań w zakresie zniesienia obowiązującego w Polsce od wielu lat modelu taryfowania, już w 2022 roku przyczyni się do pogłębienia problemu ubóstwa energetycznego, m.in. ze względu na rosnące równolegle ceny gazu, węgla

i ogrzewania. Taryfowanie ogranicza również konkurencyjności ofert na rynku energii. Wszystko wskazuje na to, że dalsze utrzymywanie taryfowania pomimo dynamicznych zmian zachodzących w sektorze energii wpłynie na degradację rynku sprzedaży energii elektrycznej w Polsce poprzez m.in. spadek atrakcyjności ofert sprzedażowych, zmniejszenie liczby klientów zmieniających sprzedawcę oraz brak bodźców do poprawy efektywności energetycznej. Z kolei stosowanie cen sprzedaży energii poniżej kosztów jej wytworzenia narazi na straty finansowe wszystkie przedsiębiorstwa energetyczne w Polsce, zmuszając je do wspierania finansowo działalności obrotowej, co ograniczy nakłady inwestycyjne firm energetycznych, ich wydatki na modernizację, rozwój oraz na utrzymanie infrastruktury, a to mogłoby w konsekwencji zagrozić stabilności dostaw energii elektrycznej dla odbiorców końcowych. Pełna liberalizacja rynku energii elektrycznej poprzez ustawowe zwolnienie wszystkich przedsiębiorstw obrotu z obowiązku zatwierdzania taryf dla wszystkich odbiorców przyczyni się natomiast do zwiększenia konkurencyjności na rynku, uelastycznienia ofert, czy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

też stworzy szansę na pojawienie się nowych sprzedawców. Zwolnienie z taryfowania pozwala też na stopniowe przygotowanie odbiorców do przyszłych zmian na rynku energii (np. umożliwienia korzystania z taryf dynamicznych) oraz podejmowanie właściwych decyzji inwestycyjnych i zakupowych w oparciu o sygnały cenowe płynące ze sprawnie działającego rynku. Wspomniana zmiana mogłaby też wpłynąć na wzrost zainteresowania produkcją energii w mikroinstalacjach oraz zwiększenie liczby prosumentów. Warto przypomnieć, że z końcem 2023 roku dojdzie do zwolnienia z taryfowania cen gazu w segmencie gospodarstw domowych. Termin ten wynika z postępowania, jakie toczyło się przed TSUE. Warto, aby w przypadku uwolnienia cen energii elektrycznej Polska jak najszybciej wdrożyła rozwiązania zgodne z unijną Dyrektywą (której termin transpozycji już minął), jednocześnie dokonując tej zmiany w sposób w pełni kontrolowany na poziomie krajowym, z uwzględnieniem krajowej specyfiki i z zagwarantowaniem odpowiednich narzędzi, które pomogą ochronić najuboższych i najbardziej wrażliwych odbiorców energii. PKEE n

WYDARZENIA I INNOWACJE

Z nową energią Za nami IV edycja Mistrzostw Polski Energetyków w Squash-u, które odbyły się pod patronatem Polskiego Związku Squash-a. W rywalizacji wzięło udział 26 uczestników z całej Polski, których odwiedził Marek Kolbowicz, polski mistrz wioślarstwa. Jak co roku, amatorów tej dyscypliny sportu gościł Squash Zone Club w Szczecinie. 12 czerwca 2021 r. odbyła się czwarta już edycja Mistrzostw Polski Energetyków w Squashu. Impreza przyciągnęła przedstawicieli branży energetycznej, a prywatnie zagorzałych miłośników gry w squasha. Zwycięzcą i obrońcą tytułu okazał się Marcin Lehman z Warszawy. Drugie miejsce przypadło Maciejowi Gramsowi z Gorzowa Wlkp., a trzecie Leszkowi Sienkiewiczowi również z Warszawy. Z radością obserwujemy, jak z turnieju na turniej rośnie liczba uczestników – mówi Marcin Wójtowicz, organizator turnieju . Tym razem było nas 26 osób, w tym 4 zawodniczki, co jest dla nas znakiem, że squash zyskuje również sympatię wśród pań. – dodaje. Tegoroczną edycję zaszczycił swoją obecnością gość specjalny, Marek Kolbowicz, polski wioślarz, czterokrotny mistrz świata i mistrz olimpijski IO w Pekinie. Podczas spotkania z uczestnikami opowiedział o tym, jak bardzo sport wpływa na życie człowieka, jak determinuje jego wybory i jakie wyzwania przed nim stawia. W sporcie, jak w życiu: dobra passa przeplata się ze złą. – tłumaczył zawodnikom Marek Kolbowicz. Trzeba umieć przegrywać i nade wszystko znaleźć motywację, by każdy dzień czynić wyjątkowym; by umieć stawić czoła porażkom i rozczarowaniom; by wiedzieć, jakie wyciągnąć wnioski i jak odnaleźć w sobie pokłady optymizmu i energii do działania. Dodatkową niespodzianką dla miłośników squasha były zajęcia z wiosłowania na ergometrze. Poprowadził je Marek Kolbowicz, który pokazywał prawidłową technikę i postawę ciała podczas wiosłowania. Mistrz zorganizował rywalizację na czas, polegającą na pokonaniu 200 metrów. Mistrzostwa Polski Energetyków w Squashu to dobra zabawa i możliwość poznania ciekawych ludzi z branży energetycznej. Podczas imprezy propagujemy

Zawodników

rozegrane mecze

455 minut

łączny czas setów

1647 małych

punktów

14 min. 45 sek. najdłuższy mecz

aktywny tryb życia i motywujemy do regularnej pracy nad sobą – zarówno w sferze zawodowej, jak i sportowej. – podkreśla Marcin Wójtowicz ze Squash Zone Club. Ta impreza na stałe wpisała się w kalendarz wydarzeń, w które angażuje się Miasto Szczecin, nasi Patroni, Partnerzy i przede wszystkim sami zawodnicy. Ufamy, że kolejna, piąta edycja Mistrzostw, które planujemy na czerwiec 2022 r. dostarczy nam równie pozytywnych emocji i umocni zawarte tu relacje. – dodaje. Mimo, iż IV Mistrzostwa Polski Energetyków w Squashu odbyły się w czasie pandemii, organizatorzy zatroszczyli się o każdy detal, który pozwolił przybyłym zawodnikom czuć się bezpiecznie. Za punkt honoru postawiliśmy sobie specjalne zasady higieny oraz, tam, gdzie było to możliwe, dystans społeczny. – mówi Tomasz Pilarski( drugi z organizatorów wydarzenia). Jeśli przyjdzie nam znowu zmierzyć się z podobnym wyzwaniem, jesteśmy na to przygotowani. – podkreślił. yy Honorowy patronat nad wydarzeniem objął Zachodniopomorski Uniwersytet Techniczny w Szczecinie (www.zut.edu.pl). Patronat Polskiego Związku Squasha (https://polskisquash.pl). Patronat branżowy SEP (www.sep.poznan.pl). Mecenat Miasta Szczecin (www.szczecin.eu). Partnerami tegorocznej edycji byli: ZPUE (www.zpue.pl), UESA Polska (www. uesa.pl), ERAL (www.eral.cz), WIPEN (www.wipen.pl), LAPP (www.lapppoland.lappgroup.com), REZONANS (www.rezonans-elektro.pl/), BBC CELLPACK (www.electricalproducts. cellpack.com/pl/przedsiebiorstwobbc-cellpack-electrical-products/). yy Branżowy patronat medialny objęła redakcja Urządzenia dla Energetyki (www.urzadzeniadlaenergetyki.pl/). Więcej na www.mpe-squash.pl

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

WYDARZENIA I INNOWACJE Marek Chromik Dyrektor Generalny uesa Polska UESA Polska już po raz czwarty miała przyjemność być partnerem i sponsorem Mistrzostw Polski Energetyków w Squashu. Imprezy, która na stałe wpisała się w kalendarz wyjazdów Pracowników Spółki. Tegoroczna edycja była dla nas szczególna. Ten rok pandemii uświadomił nam, że można pracować zdalnie i utrzymać relacje z Klientami, partnerami biznesowymi i kolegami z zespołu. Niemniej jednak, są sytuacje, które wymagają zmniejszenia tego dystansu, pobycia razem i rozmów na żywo. Taką właśnie okazją do chwili wytchnienia, połączoną z budowaniem relacji biznesowych i pokonywaniem własnych słabości jest ten turniej. Pracownicy uesa Polska od lat czerpią z niego radość i motywację do pracy dla branży. Czują wsparcie i doping zespołów, w których działają na co dzień. Wracają z nową energią, wrażeniami i kontaktami służbowymi. Widząc to i doceniając ich zapał, jestem przekonany o słuszności wspierania tej inicjatywy przez naszą Spółkę.

Ireneusz Nowak uczestnik, przedsiębiorca świadczący usługi elektryczne W Mistrzostwach Polski Energetyków w Squashu uczestniczyłem po raz pierwszy. Do tej pory mogłem tylko posłuchać i poczytać pochlebne opinie na temat turnieju. Teraz sam mogę się pod nimi podpisać. Co więcej, mogę się zobowiązać, że za rok ponownie przyjadę do Szczecina! Jestem pod wrażeniem poziomu organizacji samej imprezy oraz zadbania o wszystkich jej uczestników; zwłaszcza o tych, którzy stawiają dopiero pierwsze kroki na korcie. To był naprawę ciekawy i pełen zdrowej rywalizacji weekend. Na turniej przyjechali uczestnicy z całej Polski; amatorzy i zawodowcy; młodsi i starsi. Wszystkich łączyło jedno: duża dawka pozytywnych emocji, pokonywanie własnych słabości i aktywny wypoczynek. Polecam tę przygodę wszystkim koleżankom i kolegom z branży, chcącym w niecodzienny sposób budować relacje biznesowe i rozwijać swoje hobby.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

Squash Zone Club posiada bogate doświadczenie w organizacji podobnych wydarzeń o ogólnopolskim zasięgu. Może poszczycić się m.in. profesjonalnym przygotowaniem Indywidualnych Mistrzostw Polski seniorów i juniorów, które odbyły się w roku 2017; przeprowadził udaną próbę pobicia rekordu Guinnessa w squash-u oraz zorganizował szereg wydarzeń najwyższej rangi na szklanym korcie w Szczecinie i w innych miastach Polski. www.squashzoneclub.pl n

WYWIAD

Mądre oszczędności w zakładzie produkcyjnym – monitoring zużycia mediów Czy wiesz, ile energii zużywa proces produkcji w Twoim zakładzie? Jak praca poszczególnych urządzeń wpływa na produkt finalny? System monitoringu mediów daje odpowiedź na te i inne pytania. O tym, dlaczego warto zbierać dane i jak wdrożyć monitoring zużycia mediów rozmawiamy z Grzegorzem Tadrą, Kierownikiem Działu Automatyki Przemysłowej w grupie uesa.

Zdj. 1. Widok zakładu produkcyjnego z wizualizacją aktualnych pomiarów dla rozdzielnic oddziałowych oraz zestawieniem zużycia energii dla całego zakładu

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

WYWIAD

Zdj. 2. graficzne przedstawienie aktualnego poboru mocy i temperatur wewnątrz szaf sterowniczych dla poszczególnych maszyn/ linii produkcyjnych wraz z kolorystyczną sygnalizacją stanu pracy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

WYWIAD Z punktu widzenia zakładów przemysłowych każda inwestycja musi się opłacać. Co sprawia, że kolejne przedsiębiorstwa decydują się na monitoring mediów? Nasza aplikacja dostarcza przede wszystkim wiedzy. Bez niej trudno przeprowadzić rzetelną optymalizację procesów. Trudno nawet dostrzec elementy, które takiej optymalizacji wymagają. Dzięki monitoringowi przedsiębiorstwa lepiej rozumieją, gdzie i na co wydają swoje pieniądze. Widzą, jak szybko powstają produkty oraz gdzie występują najczęstsze błędy. Ta wiedza przekłada się bezpośrednio na wydatki – firmy mogą podjąć kroki, by unikać awarii oraz błędów, wiedzą, co poprawić, by koszty były niższe. W wieloletniej perspektywie pozwala to zaoszczędzić ogromne sumy. Co dokładnie mierzy system monitoringu mediów? System, który wypracowaliśmy przez lata, służy do mierzenia każdego rodzaju mediów, m.in. zużycia prądu czy gazu. Jego możliwości są jednak tak naprawdę nieograniczone. Jesteśmy w stanie prześledzić każdy parametr, który bierze udział w procesie produkcyjnym pod kątem zużycia. Przedsiębiorcy często decydują się także na monitorowanie liczby produkowanych elementów i stworzenie całej jednostki produkcyjnej. To rozwiązanie pozwala na ocenę jakości poszczególnych mediów i jej wpływu na efekt finalny. Co ważne, na każdym etapie możemy cofnąć się w tych procesach, zobaczyć, jaką jakość można osiągać przy zmianie wybranego parametru. To doskonałe narzędzie do testów, dzięki któremu możemy podejmować świadome decyzje i ciągle optymalizować pracę produkcji. Czy to oznacza, że monitoring zużycia mediów to rozwiązanie dedykowane tylko dużym zakładom produkcyjnym? Czy mniejsze firmy również mogą z niego skorzystać? Zaletą naszej aplikacji jest to, że jest ona w pełni skalowalna. Systemy zaczynają się od dwóch punktów pomiarowych i mogą rozwijać się aż do tysięcy różnych parametrów. Oznacza to, że aplikacja może z powodzeniem sprawdzić się zarówno w nowoczesnym biurowcu, którego właściciele chcą ograniczyć zużycie energii w ra-

mach oszczędności czy wdrażania planu ekologicznego, jak i w dużym zakładzie produkcyjnym. W tym drugim przypadku aplikacja może zostać skorelowana z produktem końcowym czy nawet z danym operatorem, który aktualnie coś wytwarza. Możliwości jest mnóstwo i są naprawdę nieograniczone. Załóżmy, że właściciel przedsiębiorstwa dostrzeże potrzebę mierzenia danych i zwróci się do firmy uesa w celu wdrożenia takiego systemu. Czy musi mieć w tym temacie jakąś wiedzę? Musi wiedzieć, co chce mierzyć czy może liczyć na wsparcie pracowników uesa? Zawsze towarzyszymy naszym klientom podczas budowania scenariusza, według którego odbywać się będą pomiary, dokładnie wprowadzamy ich w możliwości i zakresy pracy aplikacji. Najczęściej zalecamy, by taki scenariusz rozpocząć od samej góry. Jeśli spojrzymy na energię elektryczną, zaczynamy od głównego zasilania oraz od głównego źródła energii. Następnie śledzimy dalszy jej rozpływ. Schodzimy coraz niżej, zadając sobie na każdym etapie pytanie „dlaczego tak się dzieje?”. Otrzymujemy w ten sposób pełen obraz tego, jak zużycie energii w zakładzie się kształtuje. Sam etap układania scenariusza wydaje się czasochłonny. Czy kolejne etapy, czyli przygotowanie i wdrożenie rozwiązania u klienta są równie skomplikowane? Ile czasu trwa wprowadzenie systemu monitoringu mediów w zakładzie? Wiele zależy właśnie od tego pierwszego etapu, czyli określenia, jak kształtuje się przepływ energii w zakładzie oraz jakie są potrzeby klienta. Samo wdrożenie aplikacji, jeśli mamy do czynienia z niewielkim systemem, jest bardzo ekspresowe, ponieważ korzystamy z gotowych modułów. Jeżeli wykonujemy wdrożenie dla dużego klienta, proces ten trwa od dwóch do sześciu miesięcy, w zależności od stopnia zaawansowania systemu. Oczywiście nie zawsze na samym wdrożeniu nasza praca się kończy. Klient, który dostrzegł wartość w systemie, jaki obsługuje, często wraca do nas, by wykorzystać jeszcze więcej możliwości, jakie takie narzędzie oferuje. Cały czas pojawiają się aspek-

ty, które warto zmierzyć, sprawdzić. Szukamy odpowiedzi na konkretne pytania, pomagamy zweryfikować jakąś tezę albo stworzyć bazę danych, która pozwoli zaprezentować wyniki pracownikom czy zarządowi. Te produkty cały czas żyją, są rozbudowywane, wzbogacane o nowe procesy pomiarowe. W takim przypadku nasza współpraca może trwać latami. Mamy klientów, u których rozwijamy nasz system już od wielu lat. Zbieranie danych jest istotne, nie ulega to wątpliwości. Co powiedziałby Pan osobom, które ciągle się wahają. Jak mogą skorzystać z aplikacji do mierzenia zużycia mediów? Jakie są jej największe zalety? Po pierwsze system monitoringu mediów pozwala zarządzającym zakładem poznać sposób zużycia energii. Umożliwia to wdrożenie realnych oszczędności w zakresie miesięcznych opłat za energię elektryczną i inne media. To istotne szczególnie z punktu widzenia przedsiębiorstw, których rachunki za media wynoszą od kilkudziesięciu do kilkuset i więcej tysięcy złotych. Po drugie to doskonały sposób, by lepiej poznać własny zakład i jego poszczególne działy. Wystarczy spojrzeć na ekran komputera, by zlokalizować ewentualne problemy jeszcze zanim wystąpią. Jeśli, na przykład, zaobserwujemy zwiększone zużycie energii, możemy wyciągnąć wniosek, że urządzenia nie pracują optymalnie albo za chwilę ulegną awarii. Po trzecie trzeba pamiętać, że w dzisiejszych czasach wszystko generuje dane, a dane są podstawą do podejmowania świadomych decyzji. Jeżeli nie zaczniemy ich gromadzić jak najszybciej, przegapimy moment na optymalizację procesów czy wydatków w naszym przedsiębiorstwie. Dziękujemy za rozmowę.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Kable i osprzęt kablowy, jako komponenty urządzeń i systemów ochronnych, przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej Wstęp W każdym miejscu, w którym występuje potencjalne ryzyko pojawienia się atmosfery wybuchowej, konieczne jest stosowanie urządzeń oraz podzespołów spełniających wymagania aktualnej dyrektywy ATEX (2014/43/ UE). Kategoria urządzeń i systemów oraz ich komponentów przeznaczonych (nadających się) do zastosowania w strefach zagrożonych wybuchem obejmuje obecnie bardzo szeroką gamę produktów, które znajdują zastosowanie w branży chemicznej, firmach przetwarzających zboże, czy kopalniach. Zanim rozpocznie się proces projektowania należy wyznaczyć zasięg i rodzaj stref zagrożenia wybuchem, w tym celu stosuje się dokument zabezpieczenia przed wybuchem (DZPW). Opracowanie to pozwala na określenie prawidłowych założeń do projektu, ponieważ cały sprzęt znajdujący się w strefie zagrożenia powinien być do jej konkretnej specyfiki dostosowany oraz sprzęt zabezpieczający, steru-

jący i regulacyjny przeznaczony do użytku poza strefą, a mający znaczenie dla eksploatacji sprzętu wewnątrz strefy powinien zapewniać bezpieczną eksploatację urządzeń i instalacji znajdujących w tej strefie. Dotyczy to wszystkich komponentów, do których należą też oczywiście kable, przewody i osprzęt kablowy. Na całym Świecie (w tym w Europie w ramach dyrektywy ATEX), z wyjątkiem USA i Kanady stosowany jest następujący podział grup i stref zagrożenia wybuchowego1: Oznaczenia grup: yy Grupa I: kopalnie, yy Grupa II: gazy, yy Grupa III: pyły. Strefy (dla gazów/par cieczy) prawdopodobieństwa wystąpienia wybuchu: yy Strefa 0: przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa występuje stale, często lub przez długie okresy, yy Strefa 1: przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania, yy Strefa 2: przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa nie występu-

je w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia, utrzymuje się przez krótki okres. yy Strefy (dla pyłów/proszków i włókien) prawdopodobieństwa wystąpienia wybuchu: yy Strefa 20: przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa występuje stale, często lub przez długie okresy, yy Strefa 21: przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa może czasami wystąpić w trakcie normalnego działania, yy Strefa 22: przestrzeń, w której atmosfera wybuchowa nie występuje w trakcie normalnego działania a w przypadku wystąpienia, utrzymuje się przez krótki okres. Urządzenia mogą być zabezpieczane przed wybuchem (spowodowaniem wybuchu) na wiele różnych sposobów, za pomocą: yy osłon (obudów) ognioszczelnych – „d”, yy osłon gazowych z nadciśnieniem – „p” (wypełnienia obudowy gazem niewybuchowym), yy osłon piaskowych - „q”, yy osłon olejowych – „o”,

Tablica 1. Relacja pomiędzy poziomami zabezpieczenia sprzętu (EPL), kategoriami sprzętu i możliwością stosowania go w poszczególnych rodzajach stref zagrożenia. Norma PN-EN 60079-0 Poziom zabezpieczenia urządzeń Ma Mb

Dyrektywa ATEX 2014/34/UE

Grupa

Grupa urządzeń

Ga Gb

Da Db

III

Dc 1

Kategoria urządzeń M1 M2

Norma PN-EN 60079-10-X Strefa Nie dotyczy

Podobnie jak różne są strefy, tak różne muszą być pracujące w nich urządzenia.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE yy budowy wzmocnionej – „e”, yy iskrobezpieczeństwa – „i”, yy budowy typu „n” (obudowa zapobiegająca wnikaniu do wnętrza łatwopalnych substancji – gazów, par, czy mgieł; tak zwana obudowa trudnooddychająca), yy hermetyzacji „m”, yy eliminacji źródeł zapłonu za pomocą metod konstrukcyjnych, yy konstrukcyjnego zabezpieczenia urządzeń nieelektrycznych „c”, yy nadzorowania źródeł zapłonu „b” (urządzeń nieelektrycznych), yy zanurzenia w cieczy „k” (urządzeń nieelektrycznych).

a) osłonięcie części iskrzących i nagrzewających się (mogących spowodować zapalenie mieszaniny wybuchowej w taki sposób, aby uniemożliwić dostęp do nich mieszaniny wybuchowej, b) osłonięcie części iskrzących i nagrzewających się osłoną zapobiegającą przeniesieniu się wybuchu z wnętrza osłony do otaczającej urządzenie mieszaniny wybuchowej, c) wykonanie części mogących iskrzyć lub nagrzewać się ze zwiększoną niezawodnością elektryczną i mechaniczną, d) wykonanie obwodów elektrycz-

nych w sposób uniemożliwiający powstawanie iskier, łuków elektrycznych i podwyższonych temperatur, mogących zapalić mieszaniny wybuchowe. Zatem równie dobrze można uniemożliwić rozprzestrzenianie się wybuchu, jak i zapobiegać jego powstaniu.2 Przez iskrobezpieczeństwo rozumie się zabezpieczenie polegające na ograniczeniu energii elektrycznej w urządzeniu i łączącym oprzewodowaniu, mającym kontakt z atmosferą wybuchową, do poziomu poniżej takiego, który może spowodować zapłon zarówno w wyniku iskrzenia, jak i nagrze-

System iskrobezpieczny Budowa urządzeń przeciwwybuchowych powinna być taka, aby temperatura ich metalowej powierzchni obudowy i elementów zewnętrznych była niższa niż temperatura mieszaniny wybuchowej w otaczającej urządzenie przestrzeni. Niezależnie od tego należy również przeciwdziałać możliwości wytworzenia się mieszaniny wybuchowej we wnętrzu urządzenia. Bezpieczeństwo przeciwwybuchowe w urządzeniach elektrycznych przeznaczonych do pracy na przykład w obecności mieszanin gazowych można osiągnąć poprzez:

Rysunek 1. Schemat koncepcji projektowania systemu iskrobezpiecznego.

Rysunek 2. Widok przewodu z rodziny OZ-BL.

Rysunek 3. Widok przewodu ekranowanego z rodziny OZ-BL-CY.

Rysunek 4. Widok przewodu ekranowanego z rodziny OB-BL-PAAR-CY. Oczywiście czynimy to jedynie w pewnym prawdopodobieństwem, zależnym bardzo od właściwej eksploatacji urządzeń. Przykładowo – niewłaściwe zamontowane uszczelnienia lub niewłaściwe dokręcenie śrub po otwarciu obudowy w celu dokonania przeglądu całkowicie zniweczy przeciwwybuchowość systemu. 3 Ponieważ z zasady stosowanie norm zharmonizowanych nie jest obowiązkowe, wszędzie stosowane jest w niniejszej pracy określenie nie kategoryczne, np. „zaleca się” zamiast kategorycznego „trzeba” itp. w wypadku zadeklarowania przez producent zgodności z daną normą, oczywiście wszystkie jej zalecenia muszą być respektowane w danym produkcie. 2

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE wania się. Urządzeniem iskrobezpiecznym nazywamy urządzenie, którego wszystkie obwody są iskrobezpieczne. Jak to pokazano na rysunku 1. istnieją dwa sposoby (strategie) uzyskania systemu iskrobezpiecznego: yy zaprojektowanie systemu kompletnego i poddanie go certyfikacji (zgodnie z normą PN-EN 6007925:2011) lub yy wykorzystanie komponentów, co do których ich producenci zadeklarowali zgodność z wymaganiami dla danej strefy w określonych warunkach eksploatacji i połączenie ich w sposób gwarantujący właściwą współpracę w warunkach danej strefy. Posiadane przez producenta informacje muszą pozwalać na jednoznaczne ustalenie iskrobezpieczeństwa.

Przykłady przewodów iskrobezpiecznych (ochrona typu „i”): Norma PN EN 60079-14 nie wprowadza zalecenia, aby do stref zagrożenia wybuchem 1, 2 oraz 21 i 22 musiałyby być stosowane kable i przewody o określonej (specjalnie) konstrukcji. Natomiast do stref 0 (dla gazów i par cieczy) oraz 20 (dla pyłów), czyli w strefach najbardziej niebezpiecznych, można stosować wyłącznie obwody elektryczne iskrobezpieczne. Dotyczy to w szczególności kabli i przewodów łączących moduły urządzeń (połączenia wewnętrzne i zewnętrzne). W strefach zagrożenia wybuchem zaleca się3 stosowanie wyłącznie kabli izolowanych, gdzie minimalna wartość napięcia testowego pomiędzy żyłą przewodu z ziemią, żyłą przewodu a ekranem, ekranem a ziemią wynosi co najmniej 500 V AC lub 750 V DC, a pomiędzy przewodami przyjmuje się odporność co najmniej podwójną (1000 V AC i 1500 V DC). Ponadto pojemność pomiędzy żyłami oraz żyłami a ekranem nie powinna przekraczać 200 pF/m. Wartość indukcyjności nie powinna przekraczać 1 µH/m lub 30 µH/Ω dla obwodów przenoszących prądy do 3A. Przewody te są wyróżniane zwykle (zwyczajowo) kolorem jasnoniebieskim. Ponadto średnice pojedynczych drutów lub drutów żył wielodrutowych nie powinny być mniejsze niż 0,1 mm.

Rysunek 5. Przykład dławików kablowych typu HSK-EX-Active.

OZ-BL elastyczny, metrowany przewód iskrobezpieczny w zewnętrznej izolacji w kolorze niebieskim. Przewody OZ-BL-CY i OB-BL-PAAR-CY pozwalają ponadto na projektowanie instalacji zgodnych z wymaganiami dyrektywy kompatybilności elektromagnetycznej (EMC). W wypadku kabli ekranowanych należy zapewnić, aby ekran, który co do zasady przewodzi prąd elektryczny, był tak dobrany, aby jak już wspomniano wyżej nie wytwarzał zbyt dużej temperatury. Pokrycie oplotu ekranu powinno być nie mniejsze niż 60% (dla prawidłowych kabli silnikowych ekranowanych to i tak co najmniej 85%). Trudno jest tu doradzać, aby nie łączyć go z jednej strony, ponieważ wówczas nie spełniał on przeznaczonej mu roli właściwie. Należy zatem zwrócić uwagę na zapobieganie ewentualnemu iskrzeniu w miejscach jego podłączenia oraz na temperaturę powstającą przy największym przewidywanym przepływie pasożytniczym. W wypadku zastosowania napędów o regulowanej prędkości w strefach zagrożenia wybuchem, kable łączące przekształtniki PWM z silnikami (oczywiście ekranowane i obustronnie uziemione) powinny być chronione za pomocą właściwych filtrów na wyjściu falowników (pomiędzy falownikiem i silnikiem). Tarcze łożyskowe silników powinny być izolowane, napięcia wałowe zredukowane za pomocą odpowiednich układów pierścieni uziemiających. Należy rozważyć ewentualne dodatkowe

połączenia wyrównawcze poza wykorzystaniem ekranów oraz zapewnić symetrię kabla (np. TOPFLEX EMV 3 PLUS). Pozostałe zasady doboru i prowadzenia kabli omówiono już powyżej. W strefie zagrożenia wybuchem szczególną uwagę należy przywiązywać do doboru właściwego dławika do danej średnicy zewnętrznej przewodu. Nie można bowiem pozostawiać szczeliny pomiędzy uszczelką i powłoką przewodu, przy czym chodzi tu nie tylko o poziom ochrony IP, ale i kontrolę przedostawania się gazu i/lub pyłu do obudowy ze względów wybuchowych. Kable przeznaczone do stref zagrożenia są produkowane w sposób zapewniający niemal idealną kołowość przekroju poprzecznego. Podobnie uszczelki dławic, co zapobiega dodatkowo powstawaniu opisanego wyżej problemu. Należy również mieć świadomość, że stabilność procesu produkcji ma zasadnicze znaczenie dla utrzymania niezmiennych parametrów typu, co oznacza że wyroby z różnych partii produkcyjnych można zawsze traktować jako spełniające zdefiniowane przez prawo, uszczegółowione przez normy i zadeklarowane przez producenta wymagania. Ma to kluczowe znaczenie dla instalacji do stref zagrożenia wybuchem, ponieważ wymagania z powodu wysokiego ryzyka są tu szczególnie rygorystyczne. Marek Trajdos HELUKABEL Polska Sp. z o.o. n

3 Ponieważ z zasady stosowanie norm zharmonizowanych nie jest obowiązkowe, wszędzie stosowane jest w niniejszej pracy określenie nie kategoryczne, np. „zaleca się” zamiast kategorycznego „trzeba” itp. w wypadku zadeklarowania przez producent zgodności z daną normą, oczywiście wszystkie jej zalecenia muszą być respektowane w danym produkcie.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Bezpieczniki firmy SIBA zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami yy Systemy umożliwiające pracę urządzeń w przypadku awarii zasilania są zróżnicowane od małych urządzeń UPS do baterii akumulatorów zapewniających zasilanie całych zakładów. Jest zatem sprawą kluczową, aby systemy zasilania awaryjnego same działały bez zarzutu. Bezpieczniki produkowane przez firmę SIBA zabezpieczają urządzenia, które w przypadku awarii zasilania dostarczają energię kluczowym odbiorom. yy Coraz częściej regulowanie częstotliwości sieci w elektrowniach wykorzystujących energie odnawialne, odbywa się za pomocą stacjonarnych magazynów energii o mocy kilku megawatów, zaprojektowanych tak aby stanowiły rezerwę. Również tutaj niezbędne są aparaty zabezpieczające systemy przed uszkodzeniem. Tę funkcję mogą spełniać bezpieczniki firmy SIBA. yy Zakłady przemysłowe stosują w swoich sieciach urządzenia zasilania rezerwowego z akumulatorami aby sterować połączeniami z publiczną siecią energetyczną. Uszkodzenie takich elementów może mieć negatywne konsekwencje dla procesu produkcji. Można jednak tego uniknąć stosując bezpieczniki firmy SIBA.

Tylko odpowiednio dobrane bezpieczniki spełniają swoją rolę yy O ile dane katalogowe wyraźnie nie dopuszczą takiej możliwości, bezpieczniki zaprojektowane na prąd przemienny nie powinny być stosowane w obwodach prądu stałego. W przypadku awarii zasilania, kiedy system przestawia się na zasilanie z akumulatorów skutkuje to prądami rozładowania, których wartości i charakterystyki czasowe przypominają te, którymi charakteryzują się prądy zwarciowe. Wymaga to zastosowania specjalnych, szybszych bezpieczników. yy Posiadanie dużego doświadczenia w dziedzinie rozwiązań z użyciem bezpieczników ultraszybkich w porównywalnych konfiguracjach technicznych jak np. w energo-

elektronice, umożliwia firmie SIBA zapewnienie skutecznej ochrony również rozbudowanym zestawom akumulatorów, a także głównym obwodom zasilania. yy Nawet standardowa oferta bezpieczników ultraszybkich pełno- i niepełnozakresowych jest tak duża, że SIBA jest w stanie szybko zaproponować odpowiednie rozwiązanie. Nasz dział badawczo-rozwojowy z pewnością pomoże w bardziej skomplikowanych przypadkach.

Cztery kroki do dobrania odpowiedniego bezpiecznika Jako producent bezpieczników topikowych, SIBA posiada rozwijane od dziesięcioleci portfolio, obejmujące różnorodne bezpieczniki do zabezpieczania w przypadku przeciążeń i zwarć w sieciach elektrycznych. Podczas gdy w większości rodzajów instalacji zastosowania bezpieczników zostały znormalizowane, to w przypadku szczególnie wrażliwych obwodów z akumulatorami, urządzenie zabezpieczające jest wciąż jeszcze dobierane na podstawie „ogólnie stosowanej wiedzy”. Odnośnie dobierania bezpieczników najczęściej słyszy się że „wystarczy określić prąd i napięcie znamionowe” Wraz z pojawieniem się technologii fotowoltaicznej, SIBA zaczęła opracowywać specjalne bezpieczniki do obwodów fotowoltaicznych , a także zainteresowała się wymagającymi zabezpieczenia obwodami z akumulatorami . Po technicznych dyskusjach z producentami akumulatorów oraz z pomocą uczelni technicznych zajmujących się tym tematem, SIBA opracowała kryteria doboru, które mogą mieć szerokie zastosowanie do większości obwodów z akumulatorami. Kryteria te pokazują, że oprócz napięcia i prądu roboczego, muszą zostać uwzględnione również inne czynniki, tak aby w razie awarii, prąd zakłóceniowy został wyłączony zanim dojdzie do uszkodzenia instalacji.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Tab. 1: Współczynnik kBatt Cykle ładowania / rozładowania

Współczynnik kBatt Zależnie od cyklu i czasu rozładowania

Zastosowanie w np.

Kilka razy dziennie

0,7

0,6

Magazyn energii instalacji PV

Raz dziennie

0,85

0,7

0,6

Magazyn energii

Raz na tydzień

0,85

0,7

0,6

UPS

Raz na miesiąc lub rzadziej

0,85

0,7

UPS

Czas rozładowania

10 min

30 min

60 min

10 h

20 h

Krok 1: Określenie napięcia znamionowego bezpiecznika Napięcie znamionowe prądu stałego bezpiecznika nie powinno być mniejsze od najwyższego napięcia występującego w obwodzie prądu stałego, tzn. napięcia ładowania akumulatora Uł Unb ≥ Uł

Rys. 1. Uwzględnienie temperatury otoczenia

W kartach katalogowych określa się czy bezpieczniki posiadają zdolność wyłączania prądu przemiennego czy stałego. W przypadku kiedy określono wyłącznie napięcie znamionowe prądu przemiennego, bezpieczniki tylko w wyjątkowych okolicznościach nadają się do stosowania w obwodach prądu stałego. Należy skonsultować się z producentem aby potwierdzić, czy powszechnie znany fakt „znamionowe napięcie prądu stałego = 0,7 znamionowego napięcia przemiennego”, ma w tym przypadku zastosowanie. Producent

Rys. 2. Kategorie użytkowania i charakterystyki czasowo-prądowe

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE powinien wypowiedzieć się również na temat dopuszczalnej stałej czasowej zwartego obwodu. Jednak w większości przypadków nie jest to konieczne, ponieważ w obwodach z akumulatorami można spodziewać się stosunkowo małych stałych czasowych (często krótszych niż 2 ms). Krok 2: Określenie najmniejszego prądu znamionowego bezpiecznika Odpowiednią wartością do określenia najmniejszego prądu znamionowego bezpiecznika In min jest największa wartość prądu występująca w obwodzie rozładowania akumulatora, tzn. prąd rozładowania akumulatora Ie występujący w końcowej fazie procesu rozładowania. Można ją obliczyć korzystając z mocy wejściowej falownika Sn [VA] oraz napięcia w końcowej fazie rozładowania Ue, uwzględniając przy tym współczynnik mocy (np. 0,8) oraz sprawność η (0,85 – 0,97). Ie = Sn cos ф /Ue η In min ≥ Ie Krok 3: Uwzględnienie dodatkowych czynników Przewidywane zastosowanie magazynu energii może mieć taki sam wpływ na wybór prądu znamionowego bezpiecznika jak warunki otoczenia występujące w miejscu umieszczania bezpieczników w obudowach lub szafach sterowniczych. Jak powszechnie wiadomo nie ma JEDNEGO czasu rozładowania, JEDNEGO prądu rozładowania ani JEDNEJ częstości ładowania/rozładowania. Uwzględnia się różne zastosowania opierając się na współczynniku kBatt odnoszącym się do minimalnego prądu znamionowego. Mimo wszystko 30-to minutowy czas rozładowania połączony z pojedynczym cyklem ładowania/rozładowania raz na miesiąc powinien być traktowany zupełnie inaczej, niż sytuacja jaka ma miejsce w magazynie energii instalacji fotowoltaicznej, gdzie takich cykli jest kilka w ciągu dnia. W tabeli 1 podano współczynniki kBatt dla zastosowań w różnych urządzeniach z akumulatorami. Przy stosowaniu tych współczynników, dopuszcza się pewną wymaganą przeciążalność. In ≥ In min / kBatt Temperatura otoczenia znacznie odbiegająca od 30oC również może mieć wpływ na wybór prądu znamionowego. W tym przypadku można posłużyć się standardowym wykresem obniżenia parametrów znamionowych dla wkładek topikowych. In ≥ In min / kBatt kth Jak pokazano na rysunku 1, temperatura otoczenia wynosząca np. 70oC w szafie sterującej, może spowodować konieczność obniżenia prądu znamionowego ze 100 A do 70 A.

Krok 4: Wybór kategorii użytkowania W obwodach ładowania prądu stałego stosowane są bezpieczniki następujących kategorii użytkowania: aR - Wkładki o niepełnozakresowej zdolności wyłączania do zabezpieczania półprzewodników („niepełnozakresowe, ultraszybkie”) gS (gRL) - Wkładki o pełnozakresowej zdolności wyłączania do zabezpieczania półprzewodników i przewodów („pełnozakresowe, szybkie”) gG - Wkładki o pełnozakresowej zdolności wyłączania ogólnego przeznaczenia („pełnozakresowe, zwłoczne”) Wyboru kategorii użytkowania możemy dokonać w oparciu o najdłuższy czas przedłukowy dopuszczalny w przypadku zwarcia. Aby to zrobić, trzeba najpierw obliczyć maksymalny prąd zwarciowy IzB w pełni naładowanego akumulatora, korzystając z napięcia jałowego UB oraz rezystancji wewnętrznej akumulatora RB: IzB = 0,95UB /RB Wartość tę należy nanieść w postaci pionowej linii na charakterystykę czasowo-prądową bezpieczników, powstanie w ten sposób punkt przecięcia z wybranym prądem znamionowym (rysunek 2). Prowadząc linię poziomą z punktu przecięcia naniesionej linii pionowej z charakterystyką czasowo-prądową bezpiecznika na wybrany prąd znamionowy, możemy na osi pionowej odczytać czas przedłukowy. W podobny sposób postępujemy gdy chcemy znać czas przedłukowy dla mniejszych prądów przetężeniowych. W przypadku prądów przetężeniowych przekraczających prąd znamionowy bezpiecznika sześć do dziesięciu razy, można zastosować bezpieczniki niepełnozakresowe; dla prądów przetężeniowych o krotności poniżej tej wartości niezbędne są bezpieczniki pełnozakresowe. Jeżeli prąd przetężeniowy znajduje się w obrębie linii przerywanej na krzywej charakterystyki czasowo-prądowej bezpiecznika niepełnozakresowego, rozwiązanie takie jest niedozwolone. Zatem wybór kategorii użytkowania (gG, aR, gS (gRL)) decyduje o tym jak szybko zostanie wyłączony prąd zwarciowy IzB. Informację o aktualnej ofercie bezpieczników prądu stałego produkcji firmy SIBA do zabezpieczania akumulatorów można uzyskać kontaktując się z oddziałem producenta w Polsce. SIBA Polska Sp. z o.o. Adres strony: www.siba-bezpieczniki.pl Adres e-mail: siba@siba-bezpieczniki.pl Pomimo tego, że w niniejszym artykule opisujemy metodę czteroetapowego doboru odpowiedniego zabezpieczenia obwodów z akumulatorami, to zależności między złożonymi systemami magazynowania energii nie zawsze są łatwe do zrozumienia, a wprowadzane do obliczeń wartości nie zawsze łatwe do określenia. Nasz profesjonalny zespół doradczy odpowie na Państwa pytania. Zachęcamy do skontaktowania się z zespołem SIBY w przypadku jakichkolwiek wątpliwości odnośnie obliczeń. Siba n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

NEW MULTIVERT® I-XTENSIO IoT READY

Nowa wersja w standardowych wymiarach Łatwy montaż przekładników pomiarowych

SMART MODBUS MONITORING

E P. M E R S E N .CO M

- 10521 - 02-2021 - Mersen property

NO WY M U LT I V E R T ® I -X T E N S I O ROZŁĄCZNIK BEZPIECZNIKOWY NH W E R S J A SM A R T

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Miniaturowe termostaty mechaniczne Miniaturowe termostaty mechaniczne do sterowania grzałkami czy układami wentylacji w szafach elektrycznych są z nami już od dziesiątek lat. Koncepcję stosowania dwóch termostatów - jeden ze stykiem NC drugi z NO, opracował ponad 30 lat temu nasz szef działu rozwoju oraz współzałożyciel STEGO, pan Hartmut Eisenhauer. W międzyczasie pan Eisenhauer przeszedł na zasłużoną emeryturę, a stworzone przez niego konstrukcje KTO 011 i KTS 011 stały się wiodącymi i rozpoznawalnymi produktami do klimatyzacji obudowy, z których jesteśmy o bardzo dumni.

tym długim okresie nasi pracownicy posiedli kwalifikacje ekspertów w zakresie regulowania temperaturą w szafach sterowniczych. Sukces i popularność naszych termostatów nie są jednak powodem, aby stać w miejscu, naszą motywacją jest przenieść produkt na wyższy poziom zaawansowania. Kolejnym zadaniem naszego działu rozwoju dla nowego projektu termostatów było przeprojektowanie termostatów mechanicznych KTO 011 i KTS 011, z uwzględnieniem aktualnych opinii klientów, przy jednoczesnym uwzględnieniu niższych kosztów materiałowych i produkcji. Z przyjemnością przedstawiamy nasze nowe, wciąż mechaniczne, małe i kompaktowe termostaty KTO 111 i KTS 111. Termostat KTO 111 ma styk NC i charakterystyczne czerwone pokrętło, KTS 111 posiada styk NO i niebieskie pokrętło nastaw. Nasi projektanci przenieśli terminale przyłączeniowe z dołu na

front obudowy, więc technik nie musi zginać się pod termostatem, aby podłączyć urządzenie, ale zamiast tego ma bezpośredni dostęp. Technologia samozaciskowa jest lepsza od zacisków śrubowych, zwłaszcza z punktu widzenia bezpieczeństwa. Po pierwsze, terminale samozaciskowe zapewniają stały nacisk na przewody i zapobiegają ich luzowaniu. Po drugie, nie ma konieczności stosowania narzędzi przy podłączeniu, nie ma też ryzyka nadmiernego dokręcania terminala śrubowego. Porównanie: podczas podłączania drutu do zacisku śrubowego za pomocą śrubokręta można nadmiernie dokręcić zacisk, uszkadzając go w ten sposób lub nawet go niszcząc. Korzystanie z terminala samozaciskowego nie wiąże się z tym ryzykiem. Następna przewaga to czas kablowania. Montaż przewodów do terminali samozaciskowych to wymierna (ok. 60%) oszczędność czasu. Wiele firm od lat używa ter-

minali samozaciskowych, aby uprościć okablowanie. My jednak jako pierwsi w branży oferujemy termostaty do szaf z takimi terminalami. Bardziej widoczną zmianą niż zamiana na terminale samozaciskowe jest powiększone pokrętło ustawień. Dzięki większemu rozmiarowi pokrętła operator łatwiej odczyta temperaturę ustawioną na skali oraz jest w stanie dokonać dokładniejszej nastawy. Do obsługi pokrętła ustawień, zmieniliśmy geometrię śrubokręta z płaskiego na krzyżową. Geometria krzyżowa jest bardziej uniwersalna w użyciu, ponieważ można tu używać także śrubokrętów płaskich. Jedną z rzeczy, jaką nasi projektanci musieli utrzymać, były wymiary obudowy termostatu. Te się nie zmieniły. Wewnętrzny czujnik bimetalowy odpowiada również elementowi czujnika stosowanemu w poprzednich termostatach. W ten sposób umożliwiamy naszym klientom łatwą adaptację nowych

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

termostatów w swoich aplikacjach. Wielokrotnie otrzymywaliśmy zapytania od klientów dotyczące stosowania termostatów na wysokości powyżej 2000 metrów, co jest standardowym wymogiem organów testujących, takich jak niemiecki Instytut Testowania Certyfikacji VDE. Niemniej jednak nasze termostaty KTO 111 i KTS 111 mogą być jeszcze lepsze – w kategorii przepięciowej III można je instalować na wysokości do 2000 metrów, a nawet do 5000 metrów w kategorii przepięcia II. Na koniec chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na zoptymalizowane wloty powietrza w obudowie termostatu. Czujnik bimetalowy wewnątrz termostatów został umieszczony w pobliżu

otworów wlotowych powietrza. Powód - czujnik musi swobodnie „oddychać”, ponieważ tylko wtedy „wyczuwa” dokładniej i znacznie szybciej zmiany temperatury otaczającego go powietrza. Zoptymalizowane wloty powietrza, w połączeniu z położeniem elementu bimetalicznego, mają bardzo pozytywny wpływ na rozkład powietrza w nowych termostatach KTO 111 i KTS 111. Przeprowadziliśmy pomiary w naszym laboratorium testowym. Wewnątrz termostatów zainstalowano sensor temperatury do pomiaru zmian rozkładu temperatur w ich obudowach. Pomiary wykazały, że cyrkulacja powietrza w nowych termostatach jest lepsza, a zatem mogą

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

one szybciej wykrywać zmiany temperatury w otaczającym środowisku. Termostaty są dostępne w wielu zakresach temperatur nastaw zarówno w °C jak i °F oraz posiadają aprobacje najważniejszych agencji certyfikujących – UL, VDE oraz EAC. Firma STEGO posiada w ofercie także inne rodzaje regulatorów, takie jak higrostaty, higrotermy (połączenie higrostatu i termostatu) oraz elektroniczne wersje termostatów. Nasi eksperci ze STEGO z przyjemnością pomogą wybrać odpowiedni termostat do Państwa aplikacji. Piotr Żurek STEGO Polska sp. z o.o. n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Wsparcie inżynierskie dla instalacji OZE SPIE Energotest

W ostatnich latach na świecie i w Polsce obserwuje Zakres kompetencji SPIE Energotest w przypadku się dynamiczny rozwój energetyki opartej o źródła realizacji obiektów energetyki rozproszonej: odnawialne (OZE), którymi są: wiatr, słońce, biogaz i woda. W Krajowej Sieci Elektroenergetycznej pojawiają nowe obserwuje się dynamiczny rozwój W ostatnich latach na świecie i wsię Polsce uwarunkowania – dużo większa dynamiczność, gwałtowne energetyki opartej o źródła odnawialne (OZE), którymi są: wiatr, słońce, wzrosty napięć, ryzyko nieintencjonalnej pracy wyspowej Projektowanie wielobranżowe, w tym i woda. W Krajowej Sieci Elektroenergetycznej pojawiają się nowe źródeł biogaz rozproszonych. Tworzy to nowe wyzwania zarówno doradztwo pod kątem spełnienia uwarunkowania – dużo na większa dynamiczność, gwałtowne napięć, dla urządzeń jak i usług realizowanych rzecz energetyki. wymogów wzrosty kodeksów sieci (NC RfG)

ryzyko nieintencjonalnej pracy wyspowej źródeł rozproszonych. Tworzy Energotest od 30 lat świadczy wysokiej jak i usługDostawa systemu zarządzania toSPIE nowe wyzwania zarówno dla urządzeń realizowanych jakości usługi inżynierskie w obszarze elektroenergetycznej produkcją energii oraz telemechaniki na rzecz energetyki. au toma tyki z abezpiecz eni o we j oraz d o starcza

w oparciu o rozwiązania własne: wyspecjalizowane urządzenia zabezpieczeniowe produkcji ECONTROLplus własnej. Daje nam to unikalne kompetencje do wsparcia Inwestorów lub Generalnych Wykonawców obiektów Dostawa urządzeń automatyki PIE Energotest od 30 lat świadczy gii oraz telemechanikę oparte o naszą yy projekty podstawowe OZE. Własnymi siłami inżynierskimi możemy zrealizować: zabezpieczeniowej w oparciu Zakres kompetencji przypadku realizacji wysokiej jakości usługi inżynier- platformę - ECONTROLSPIE plus Energotest , dostaywy projekty wykonawcze wielobranżowy elektroenergetycznego obiektów energetyki rozproszonej: o rozwiązania własne: EPROTECT skie w projekt obszarze układu elektroenergewy zabezpieczeń i sterowników pól Dzięki kompetencjom w zakresie doobiektu, dostawę systemu zarządzania produkcją energii tycznej automatyki zabezpieczenioSN-EPROTECT, próby pomontażowe, stępnych technologii, sposobu eksployyplatformę Projektowanie w tym atacji, doradztwo pod kątem spełnienia oraz dostarcza oparte wyspecjalizowane i nastawy zabezpieczeń, dla: układów steoraz wej telemechanikę o nasząkonfigurację - wielobranżowe, Realizacja zasad usługdoboru inżynierskich: wymogów kodeksów sieci (NC RfG) urządzenia zabezpieczeniowe prouruchomienia i próby funkcjonalne rowania, zabezpieczeń, magazynów ECONTROLplus, dostawy zabezpieczeń przeprowadzanie pomontażowych, yy Dostawa systemu zarządzania produkcją energii orazprób telemechaniki dukcji własnej. Daje nam to unikalne układów zabezpieczeń i sterowań. energii i innych komponentów farm i sterowników pól SN - EPROTECT, próby pomontażowe, i nastaw zabezpieczeń, w oparciu o rozwiązania własne:konfiguracji ECONTROLplus kompetencje do wsparcia Inwesto- Projektowanie oraz dzięki odpowiednim narzędziom konfigurację i nastawy zabezpieczeń, uruchomienia i próby yy Dostawa urządzeń automatyki zabezpieczeniowej oparciu uruchomienia funkcjonalne układów rów lub Generalnych Wykonaww tym m.i próby in.woprogramowania wspofunkcjonalne układówOZE. zabezpieczeń i sterowań. rozwiązania własne: EPROTECTzabezpieczeń ców obiektów Własnymi siłami SPIE oEnergotest realizuje kompleksowe magającego proces i sterowań projektowania yy Realizacja usług inżynierskich:stacji przeprowadzanie prób pomontażowych, inżynierskimi możemy zrealizować: (wielobranżowo) projektowanie i doboru poszczególnych elementów konfiguracji i nastaw zabezpieczeń, uruchomienia i próby wielobranżowy projekt układu elek- elektroenergetycznych dedykowanych farm, możemy realizować następujące SPIE Energotest - Twój Partner w realizacjach OZE ! funkcjonalne sterowań troenergetycznego obiektu, dostawę dla obiektów OZEukładów w tym: zabezpieczeń i zakresy usług projektowych: systemu zarządzania produkcją ener- yy projekty budowlane

www.spie-energotest.pl

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zdj. 1. Interfejs systemu zarządzania dla instalacji OZE ECONTROLplus

Wsparcie dla inwestorów. Analizy na poszczególnych fazach inwestycji: yy przeprowadzenie audytu przedinwestycyjnego, yy koncepcje programowo – przestrzenne, wybór lokalizacji pod budowę PV yy analizy techniczne w tym: - obliczenia i analizy rozpływów mocy, - obliczenia i analizy zwarciowe układów elektroenergetycznych yy projekty koncepcyjne układów zasilania elektroenergetycznego, yy programy funkcjonalno-użytkowe (PF-U), yy wytyczne realizacji inwestycji (WRI), yy warunki techniczne dostaw (WTD), yy informacja dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ), yy specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych (STWiOR), yy dokumentacja koordynacji i nastaw elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej yy dokumentacja kosztorysowa, w tym: - przedmiar robót (PR) - kosztorys inwestorski (KI) yy dokumentacja powykonawcza, yy instrukcje eksploatacji,

Uzgodnienia formalnoprawne w tym:

Zarządzanie produkcją energii

yy dokumentacja do uzyskania decyzji środowiskowej, yy dokumentacja do uzyskania decyzji lokalizacyjnej lub decyzji o warunkach zabudowy, yy dokumentacja do uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, yy dokumentacja dla potrzeb uzyskania uzgodnień właścicielskich i branżowych yy dokumentacja do uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę

System umożliwia śledzenie w czasie rzeczywistym produkcji energii z odnawialnych źródeł wytwórczych takich jak: panele fotowoltaiczne i/lub turbiny wiatrowe. Po zastosowaniu stacji pogodowej i przy wykorzystaniu połączenia z serwerem prognozy pogody, system umożliwia dodatkowo predykcję możliwości produkcyjnych poszczególnych źródeł wytwórczych np. na kolejne 24, 48 czy też 72 godziny (w zależności od rozdzielczości danych dostarczanych przez różne serwery pogodowe). Powyższe prognozy mogą być na bieżąco porównywane z wartościami chwilowymi mierzonymi przez stację pogody w celu korelacji prognoz z aktualnymi warunkami pogodowymi w miejscu zainstalowania źródeł wytwórczych (np. paneli fotowoltaicznych, czy turbin wiatrowych). System umożliwia komunikację z operatorami sieci energetycznej oraz pozwala na sterowanie i regulację pracy poszczególnych źródeł wytwórczych, w tym na konieczne wyłączenie przez operatora sieci energetycznej np. w przypadku awarii sieci przesyłowej.

Zintegrowany system zarządzania instalacjami OZE System ECONTROLplus został zaprojektowany w taki sposób, aby spełnić wszystkie unikalne potrzeby wynikające z funkcjonowania instalacji energetyki odnawialnej. Jego głównym zadaniem jest monitorowanie, sterowanie i zarządzanie pracą instalacji OZE oraz nadzór nad stacjami i rozdzielniami przyłączeniowymi instalacji OZE. System na bieżąco odczytuje stany urządzeń, a następnie realizuje zaimplementowane w nim algorytmy sterowania, regulacji i blokad. Wybrane dane są archiwizowane i przechowywane na potrzeby analizy. Dla każdego pomiaru można zdefiniować częstotliwość archiwizacji.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Zarządzanie mikrosiecią Wdrożenie systemu zarządzania mikrosiecią pozwala na zwiększenie dostępności oraz uniezależnienie się od zewnętrznych dostawców energii elektrycznej. System umożliwia śledzenie w czasie rzeczywistym produkcji energii z odnawialnych źródeł wytwórczych takich jak panele fotowoltaiczne i/lub turbiny wiatrowe oraz zarządzanie rezerwowymi źródłami zasilania (np. generator gazowy, generator Diesla) i magazynami energii, a także odbiorcami będącymi głównym beneficjentem układu mikrosieci. Zastosowanie różnych scenariuszy działania systemu zarządzania mikrosiecią takich jak np.: maksymalna produkcja energii elektrycznej, maksymalny czas zasilania odbiorców w trybie pracy wyspowej, czy też priorytetowanie odbiorców pozwala na zwiększenie efektywności wdrożenia systemu. Dzięki zastosowaniu stacji pogodowej i wykorzystaniu połączenia z serwerem prognozy pogody możliwa jest predykcja (do 72 godzin) produkcji poszczególnych źródeł wytwórczych jak i stopnia wykorzystania magazynu energii. Analiza danych otrzymanych i archiwalnych dotyczących historycznego zapotrzebowania

na energię pozwala ocenić i zaplanować czas pracy w trybie OFF-GRID. W przypadku nieoczekiwanej, diametralnej zmiany pogody lub też wystąpienia poważniejszej awarii, system może automatycznie przejść z powrotem do pracy ON-GRID lub powiadomić operatora o konieczności podjęcia takiej decyzji.

Zarządzanie magazynem energii W tym trybie system realizuje następujące zadania: yy utrzymanie poziomu naładowania magazynów energii na zadanym poziomie, yy załączanie dodatkowej generacji (panele, turbiny, silniki na paliwo) w przypadku ujemnego bilansu energetycznego lub też wyłączanie odbiorów o niższym priorytecie dostępności, yy zliczanie cyklów ładowania i rozładowania magazynów energii i komunikacja ze sterownikiem magazynu energii (systemem BMS - ang. battery management system) w celu wizualizacji parametrów ogniw bateryjnych w poszczególnych sekcjach magazynu energii.

Tryby pracy - ongrid, offgrid, blackout Instalacja OZE zarządzana w systemie ECONTROLplus może pracować w 3 trybach pracy (normalnej on-grid, wyspowej off-grid, awaryjnej blackout). Na etapie planowania określane są warunki pracy systemu dla wybranych trybów. W trybie pracy ongrid system skupia się na realizacji algorytmów pozwalających na utrzymaniu zadanych parametrów sieci, ładowaniu magazynu energii, wykonywaniu symulacji produkcji w oparciu o prognozy pogody ze stacji pogodowej. System może monitorować jakość energii produkowanej z OZE poprzez podłączenie do niego mierników jakości energii. Dzięki zintegrowaniu systemu ECONTROLplus z rozwiązaniem SmartLoad opartym na urządzeniach PMU (ang. phasor measurement unit) możliwe jest szybsze wykrycie momentu wydzielenia się wyspy i skuteczniejsze zarządzanie trybami pracy. W trybie pracy offgrid system może realizować zadanie bilansowania mocy wydzielonej wyspy tak, aby jak najdłużej zapewnić odbiorom zasilanie w jak największym stopniu pochodzące z produkcji z OZE, bez konieczności korzystania z rezerwowego źródła zasi-

Zdj. 2. Interfejs systemu zarządzania dla instalacji OZE ECONTROLplus

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zdj. 3. EPROTECT - sterownik i zabezpieczenie pól SN stosowany w instalacjach OZE

EPROTECT

Sprawdzone zabezpieczenie w instalacjach OZE

tomatyczne instalacje do czyszcze- EPROTECT lania (np. generator gazowy, generator Diesla). System może na bieżąco nia paneli fotowoltaicznych, instala- Sprawdzone zabezpieczenie W przypadku instalacjiwylifotowoltaicznych i wiatrowych, Zastosowanie EPROTECT na obiektach OZE: czać maksymalny czas w praw instalacjach OZE cje odstraszające itp. całość lub częśćmożliwy podstawowych zabezpieczeń elektrycznych zwierzęta (po cystronie wyspowej na podstawie aktualney y Wysyłanie wybranych informacji na nn) realizowanych jest bezpośrednio w inwerterach gostanowiących poziomu generacji i jego predykmobilne. Wygląd i funk- W przypadku instalacji fotowoltaiczintegralną cześć dostaw pourządzenia stronie pierwotnej. i większe cji Dedykowane w przyszłościzabezpieczenie – z uwzględnieniem nychfotowoltaiczne i wiatrowych,1MW całość lub część cje dostępne aplikacji są skonfi- Farmy zapewnia ochronę sieci od w strony obiekty rzędu kilkudziesięciu MW (GPO). danych ze stacji pogodowej i serwera podstawowych zabezpieczeń elekgurowane w zależności od specyfiki SN. prognozy pogody. W okresie tym intrycznych (po stronie nn) realizowaobsługiwanej instalacji. Przykładowy zestaw funkcji zabezpieczeniowych realizowanych stalacja może byćOZE odłączona zasi- i zabezpieczenie pola nych jest bezpośrednio w inwerterach dla instalacji przez od sterownik Urządzenia EPROTECT należy zainstalować we lania z sieci głównej. Cyberbezpieczeństwo stanowiących integralną cześć dostaw EPROTECT: wszystkich polach na których podłączone są źródła W uZabezpieczenie trybie blackout system oczekujetrójfazowe na stronie pierwotnej. Dedykowanedo nadnapięciowe dwustopniowe 59 odnawialne.po EPROTECT może być przygotowany warunki dogodne do powrotu instalaSystem może być wyposażony w wiezabezpieczenie zapewnia jednoczesnego zabezpieczenia 2 pól. ochronę sieu Zabezpieczenie nadprądowe bezkierunkowe 50/51 cji uZabezpieczenie do normalnej pracy. Szacowane jest le warstw zabezpieczeń zgodnie z za- ci od strony SN. Przykładowy zestaw ziemnozwarciowe 50N/51N zapotrzebowanie na moc na podstasadami defence in depth. Zabezpiefunkcji zabezpieczeniowych realizowau Zabezpieczenie od asymetrii obciążenia 46 wieudanych historycznych (przed blacczenie przed dostępem z zewnątrz nych dla instalacji OZE przez sterownik Zabezpieczenie temperaturowe ( zewnętrzne) 62 koutem), uruchamiane jest zasilanie może zostać zrealizowane poprzez i zabezpieczenie pola EPROTECT: u Zabezpieczenie ziemnozwarciowe nadnapięciowe zwłoczne, rezerwowe, podłączane są kolejne od- firewall. Połączenie do sieci systemu yy Zabezpieczenie nadnapięciowe składowej zerowej 59N Małe i średnie farmydwustopniowe fotowoltaiczne59 biory (o ile bilans mocy na to pozwa- z zewnątrz może się odbywać jedynie trójfazowe uZabezpieczenie kierunkowe-czynnomocowe ( do ograniczenia (rzęduykilkadziesiąt kW) nadprądowe la), oczekiwany jest moment usunięcia poprzez sieć internet za pośrednicy Zabezpieczenie wypływu mocy do sieci SN) bezkierunkowe 50/51 awarii i gotowości do synchronizacji twem VPN po protokole IPSec i SSL. Pojedyncze urządzenie EPROTECT instalowane Wszystkie krytyczne komponenty yy Zabezpieczenie ziemnozwarciowe z siecią. EPROTECT przygotowany jest do współpracy z systemem jest w stacji transformatorowej SN/nn, w której realizuje systemu mogą być redundantne (ser50N/51N zarządzania instlacją OZE - ECONTROLplus jak również komplet automatyk i funkcji zabezpieczeniowych Funkcje dodatkowe wery, urządzenia sieciowe, zasilacze, yy Zabezpieczenie od asymetrii z systemami dowolnych innych dostawców. Obsługiwane zgodnie z wymaganiami Sieci.W przypadku dyski twarde, kanały komunikacyjne, obciążeniaKodeksów 46 urządzeniu protokoły komunikacyjne: dostępu do klasycznych przekładników, możliwe yy wGeneracja zdefiniowanych na etapie etc.). Możliwa jest diagnostyka braku wszystyy Zabezpieczenie temperaturowe u Modbus TCP jest wykorzystanie pomiarów z sensorów napięciowych projektu raportów. Możliwa imple- kich urządzeń sieciowych za pomocą (zewnętrzne) 62 u IEC103 narzędzia pozwalającego i cewek Rogowskiego. mentacja protokołu SNMP (status urządzenia, yy Zabezpieczenie ziemnozwarciowe u naIEC61850 edycję już istniejących raportów status poszczególnych portów, statynadnapięciowe zwłoczne, jak i dodawanie nowych. Raporty styki ruchu sieciowego, raportowanie składowej zerowej 59N mogą być przedstawione w różnej do pliku syslog). Komputery mogą być yy Zabezpieczenie kierunkoweformie graficznej (wykresy, tabele, wyposażone w oprogramowanie anczynnomocowe (do ograniczenia www.spie-energotest.pl zestawienia mieszane). tywirusowe, jak i posiadać zautomawypływu mocy do sieci SN) yy Obsługa instalacji pomocniczych tyzowane narzędzia do wykonywania Zastosowanie EPROTECT na obiektach (po wcześniejszym uzgodnieniu al- kopii zapasowych czy też całych obra- OZE: EPROTECT przygotowany jest do gorytmów sterowania) takich jak au- zów dysków. współpracy z systemem zarządzania

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

dostawa szaf automatyki na obiekt.

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Zastosowanie EPROTECT na obiektach OZE:

Uruchomienia yy Farmy· fotowoltaiczne 1MW i większe obiektyprogramów rzędu kilkudziesięciu opracowanie niezbędnych prób, MW (GPO). Urządzenia EPROTECT należy zainstalować we wszystkich polach na których · badania pomontażowe urządzeń i układów elektroenergetycznych, podłączone są źródła odnawialne. EPROTECT może być przygotowany jed· wykonanie pełnych prób funkcjonalnych urządzeń do i układów noczesnego zabezpieczenia 2 pól. elektroenergetycznych, yy Małe ·i średnie przeprowadzenie farmy fotowoltaiczne (rzędui kilkadziesiąt kW). Pojedyncze urzątestów odbiorów HAT, dzenie· EPROTECT instalowane jest w stacji transformatorowej SN/nn, w której przeprowadzenie prób „na zimno”, realizuje komplet automatyk i funkcji zabezpieczeniowych zgodnie z wymaga· przeprowadzenie prób „na gorąco”, niami·Kodeksów Sieciowych. W przypadku braku dostępu do klasycznych przeprzeprowadzenie testów i odbiorów SAT. kładników, możliwe jest wykorzystanie pomiarów z sensorów napięciowych i cewek Rogowskiego.

instlacją OZE - ECONTROLplus jak również z systemami dowolnych innych dostawców. Obsługiwane w urządzeniu protokoły komunikacyjne: www.spie-energotest.pl yy Modbus TCP yy IEC103 yy IEC61850 Blisko 30 lat doświadczeń SPIE Energotest w obszarze uruchomień układów elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej jest gwarancją kompetencji i jakości oferowanych usług. Doskonała znajomość rozwiązań największych dostawców na rynku w powiązaniu z szeroką ofertą własną umożliwia nam wzięcie pełnej odpowiedzialności za realizację nawet najbardziej wymagających projektów.

Zakres naszej oferty obejmuje: Prefabrykację szaf zabezpieczeń i systemu telemechaniki yy projekt szaf w oparciu o urządzenia takich firm jak: GE, SIEMENS, Schneider, ABB, itp., oraz rozwiązania własne (EPROTECT, ECONTROLplus) yy prefabrykacja szaf w oparciu o konstrukcje takich firm jak RITTAL, ZPAS, itp. – realizacja PW, yy parametryzacja oraz konfiguracja dostarczanych urządzeń, przeprowadzenie testów i odbiorów FAT, yy dostawa szaf automatyki na obiekt.

Uruchomienia yy opracowanie niezbędnych programów prób, yy badania pomontażowe urządzeń i układów elektroenergetycznych, yy wykonanie pełnych prób funkcjonalnych urządzeń i układów elektroenergetycznych, yy przeprowadzenie testów i odbiorów FAT, yy przeprowadzenie prób „na zimno”,

yy przeprowadzenie prób „na gorąco”, yy przeprowadzenie testów i odbiorów SAT.

Testy odbiorowe yy przygotowanie programów szczegółowych prób i testów na podstawie wymagań IRiESP, wymogów kodeksu sieci NC RfG oraz udostępnionej dokumentacji technicznej, yy uzgodnienie programów szczegółowych prób i testów, yy zainstalowanie w trakcie realizacji wybranych prób i testów dodatkowych rejestratorów wielkości elektrycznych (w razie wystąpienia takiej konieczności), udział w próbach i testach na obiekcie w obecności przedstawiciela OS - rola Świadka potwierdzającego zgodność realizacji prób i testów z uzgodnionymi programami, yy sporządzenie protokołu po zakończeniu prób i testów, zawierającego wstępną ocenę wyniku prób i testów, yy udokumentowanie przebiegu prób i testów oraz ich wyników na podstawie wielkości pomiarowych zarejestrowanych w zainstalowanych na obiekcie systemach sterowania i nadzoru oraz za pomocą dodatkowych rejestratorów, yy opracowanie raportów z wykonanych prób i testów wraz z końcową oceną spełnienia wymagań.

Podsumowanie Od 1992 roku braliśmy udział w zakresie badań pomontażowych, uruchomień oraz rozruchu urządzeń i układów elektroenergetycznych praktycznie we wszystkich nowo budowanych i modernizowanych elektrowniach i elektrociepłowniach w Polsce. Realizowaliśmy ten zakres prac również na wielu stacjach elektroenergetycznych oraz

w licznych zakładach przemysłowych. Dzięki naszym doświadczeniom potrafimy zaoferować kompleksowe wsparcie procesów inwestycyjnych w zakresie OZE. Nasi specjaliści są do Państwa dyspozycji zarówno na etapie weryfikacji możliwości technicznych inwestycji jak i podczas nadzoru i prowadzenia realizacji zadania. Zintegrowany system zarządzania instalacją oraz sterowniki i zabezpieczenia możemy dostarczyć na bazie produkcji własnej. Realizując prace, kompleksowo bierzemy odpowiedzialność nie tylko za dostarczone przez nas urządzenia, ale również za prawidłowe działanie całego układu elektroenergetycznego. Dzięki unikalnemu doświadczeniu naszych specjalistów zdobytemu w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, gwarantujemy naszym Klientom pełne bezpieczeństwo związane z realizacją powierzonych nam prac a także oferujemy elastyczne i kreatywne podejście do każdego zadania. Oferujemy szeroką gamę usług, specjalistyczną wiedzę oraz indywidualne podejście do Państwa potrzeb.Dzięki unikalnemu zbiorowi kompetencji SPIE Energotest jest właściwym partnerem do realizacji zadań w obszarze energetyki rozproszonej. Powierzając nam całość zagadnień związanych z obwodami wtórnymi stacji: projekt, dostawy automatyki zabezpieczeniowej i systemu sterowania oraz uruchomienie, Generalny Wykonawca lub Inwestor może skupić się na optymalizacji swojego podstawowego obszaru działalności. Michał Kaźmierczak, Michał Zając, Remigiusz Krajcer SPIE Energotest sp. z o.o. ul. Chorzowska 44b 44-100 Gliwice Tel.: + 48 32 330 04 44 n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TOP QUALITY

GLOBAL PRESENCE INDIVIDUAL APPROACH

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowości w ofercie Schneider Electric w zakresie automatyki EAZ & seria Easergy MiCOM Px30 Streszczenie: Firma Schneider Electric dysponuje obecnie szeregiem nowych rozwiązań w zakresie automatyki zabezpieczeniowej, które elastycznie można dopasować do wszystkich typów aplikacji zarówno na średnim jak i wysokim napięciu. Nowe serie zabezpieczeń typu Easergy P1, P3 i P5 dedykowane na średnie i niskie napięcie można stosować w zależności od wymagań sprzętowych i programowych. Kluczowe dla energetyki zawodowej jest oferowanie zabezpieczeń serii Easergy MiCOM Px30, które przeszły ostatnio gruntowną metamorfozę stając się mocnym elementem w ofercie Schneider Electric. Artykuł ma na celu przedstawienie nowych serii oraz wypełnienie luki w odniesieniu do realizacji automatycznego odciążania częstotliwości SCO oraz innych aspektów wyszczególnionych w rozporządzeniach unijnych w temacie kodeksów sieciowych, które powszechnie wdrażane są obecnie przez zawodowe grupy energetyczne.

Seria Easergy w grupie PowerLogic

niami. Podobnie jak urządzenia Easergy MiCOM, które nadal dostępne są ofercie Schneider Electric, nowe zabezpieczenia Easergy będą pogrupowane w 4 rodzinach w zależności od oferowanej funkcjonalności i zastosowania.

Logo Easergy może kojarzyć się z produktami oferowanymi już przez SE na rynku polskim. Mowa tutaj o urządzeniach mających na celu redukcję współczynników SAIDI / SAIFI w ukłaZabezpieczenie Easergy P1 dach restytucyjnych (wskaźniki zwarcia Flair/Flite, sterownikach Pierwszy z prezentowanych obiektowych T200 oraz T300). przedstawiciel nowej linii z pewMarką Easergy sygnowane są nością nie zaskoczy większości również od paru lat dobrze znane użytkowników. P1F, czyli najprosti cenione na naszym rynku przesze rozwiązania dla przemysłu to kaźniki serii MiCOM i Sepam. Prokontynuacja dobrze znanego już ces ujednolicania nowej marki na urządzenia MiCOM P111Enh przerynku zabezpieczeń trwa. Nowe mianowanego w ostatnich latach serie zabezpieczeń Easergy zona potrzeby rynku zagranicznego staną włączone od nowego roku na Vamp V11F. Z tej serii dostępw grupę urządzeń PowerLogic ny jest także model bazujący na do których należą także wysokiej pomiarze napięć typu P1V z funkklasy urządzenia pomiarowe serii cjami napięciowymi i częstotliwoION. ściowymi. W przygotowaniu jest także model P1M jako zabezpieNowe urządzenia Easergy mają czenie silnikowe. za zadanie przynieść nową jakość powiązaną ze stałym rozwojem technologicznym w branży nie Rys. 1. Easergy P1 – widok nowego panelu przedniego Co nowego? tyle energetycznej, co elektronicznej. Zmiany, które zaszły w sektorze zabezpieczeń uwydat- Przede wszystkim nowy wizerunek. Zmiana kolorystyki doniły kluczowe elementy związane z cyfryzacją otaczającego stosowana do pozostałych produktów linii Easergy oraz nonas świata. Na pewno należy do nich komunikacja po ethe- we przyciski na panelu czołowym. Funkcję dotychczasonecie, cyberezpieczeństwo, oraz narzędzia programistyczne, wego przycisku C przejmuje nowy przycisk Reset (R). Pojaktóre ułatwiają użytkownikom komunikację z tymi urządze- wia się także nowy przycisk Dom pełniący funkcję Anuluj.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Pozostała funkcjonalność serii P1 nie zmienia się. Nadal do dyspozycji klienta oddane zostanie małe, kompaktowe urządzenie z funkcjami sterownika polowego wyposażone w bogate funkcje zabezpieczeniowe wraz z kryteriami admitancyjnymi oraz szeregowym portem komunikacyjnym z wybieranym w menu protokołem Modbus / IEC 60870-5-103.

Zabezpieczenie Easergy P3 Easergy P3 to rodzina zabezpieczeń cyfrowych sieci dystrybucyjnych dedykowanych dla przemysłu a także zakładów energetycznych. Bazują one na sprawdzonej technologii i rozwijane są w ścisłej współpracy z użytkownikami, tak aby spełnić ich najsurowsze wymagania. Dostępne są w dwóch wykonaniach: yy Easergy P3 Standard łączą w sobie podstawowe funkcje zabezpieczeniowe w tym kierunkowe dla pól odpływowych i silnikowych. yy Easergy P3 Expert uzupełniają zestaw zabezpieczeń Standard o zabezpieczenia łukochronne. Głównym motorem napędowym do realizacji tego projektu była chęć zastąpienia wyeksploatowanych technologii stosowanych dotychczas w markach Micom serii 20 oraz Sepam serii 20 i 40. Zwłaszcza te ostatnie, montowane głównie w rozdzielnicach SM6 doczekają się godnego następcy. Easergy P3 Stanard to 3 opcje sprzętowe. Cechują się prostotą obsługi ukierunkowaną na wielorakość protokołów komunikacyjnych. Wszystkie wyposażone są w wyświetlacz graficzny 128 x 64 pikseli prezentujący synoptykę pola oraz najważniejsze, edytowalne przez użytkownika pomiary. Najważniejsze cechy można sku- Rys. 2. Easergy P3 mulować w kilku punktach: yy Liniowy schemat pola na wyświetlaczu yy Programowalne zabezpieczenia yy Programowalna logika yy 2 programowalne klawisze funkcyjne yy Port USB yy Możliwość obsługi 8 łączników Najszersze zastosowanie posiada model P3U30 łączący w sobie funkcje zabezpieczeń pola odpływowego lub nastawiane parametrem opcje dla zabezpieczenia pola silnikowego. Pozostałe modele P3U10 oraz P3U20 również wyposażone są w tą funkcjonalność niemniej z pewnymi ograniczeniami sprzętowymi. Zestaw funkcji zabez-

Model Easergy P3U10 4 PP / 1 PN 2 WE / 5 WY Easergy P3U20 4 PP / 1 PN 10 WE / 5 WY Easergy P3U30 4 PP / 4 PN 16 WE / 8 WY

pieczeniowych zgromadzonych w tak małym urządzeniu pozwala na jego aplikację w dowolnym typie pola funkcyjnego wykorzystując jedną wersję sprzętową. Oprócz standardowych funkcji nadprądowych kierunkowych oraz napięciowych na uwagę zasługuje obecność takich funkcji jak: yy Lokalizacja miejsca zwarcia (21FL) yy Kontrola synchronizmu (25) yy Kryteria podmocowe (32) yy Kontrola prądu niezrównoważenia banku baterii kondensatorów (51C) yy Kontrola wyższych harmonicznych (68F2, 68F5) yy Kryteria częstotliwościowe (81, 81R) yy Stopnie programowalne (99) Nowością są stopnie programowalne pozwalające na stworzenie nowych funkcji zabezpieczeniowych w oparciu o definiowane przez użytkownika wielkości kryterialne z możliwością ustawienia warunków rozruchowych (pod-, nad-). Dzięki temu z łatwością zostaną skonstruowane tak nietypowe funkcje jak kontrola cos lub tan φ, kryteria mocy biernej mające zastosowanie w sterowaniu baterią kondensatorów do kompensacji mocy indukcyjnej, czy też klasyczne kryteria nadprądowe reagujące na wartości rozruchowe w danej fazie. W przypadku sterowania baterią kondensatorów w standardzie znajduje się również automatyka do wykorzystania w cyklu tygodniowym (wewnętrzny BKR). Aplikacja pola silnikowego oferuje komplet wymaganych funkcji do ochrony silników indukcyjnych asynchronicznych oraz synchronicznych. Znajdzie się tutaj oczywiście zabezpieczenie przeciążeniowe oparte o model cieplny, zabezpieczenia od długiego rozruchu i utyku wirnika, zabezpieczenia temperaturowe współpracujące z maks. 12 czujnikami Pt100 oraz automatyka kontroli liczby rozruchów. Wszystkie funkcje zabezpieczeniowe posiadają możliwość symulacji działania za pośrednictwem oprogramowania Easergy Pro. Pomiary bezpośrednie i pośrednie dostępne są on-line na wyświetlaczu urządzenia za pomocą przycisku tzw. „hotkey” prezentując 40 wybranych wielkości. Klient ma do dyspozycji również wskazania wektorowe pozwalające na szybką ocenę poprawności fazowania obwodów analogowych. W celu zachowania kompatybilności z urządzeniami typu Sepam zachowano możliwość współpracy z dedykowanym przekładnikiem Ferrantiego typu CSH. Funkcje po-

Komunikacja Brak portów komunikacyjnych

Główne cechy Prostota, z jednoczesnym wykorzystaniem najnowszych funkcji, m.in.: schematy polowe, programowalne zabezpieczenia, logika i klawisze funkcyjne

Protokoły szeregowe lub Ethernet z IEC 61850

Otwarty na IEC 61850, przy zachowaniu podstawowych funkcji urządzeń Easergy P3 Standard

Protokoły szeregowe lub Ethernet z IEC 61850

Szeroki zakres możliwości, z zabezpieczeniami kierunkowymi, kontrolą synchronizmu, lokalizacją miejsca zwarcia i zwiększoną liczbą wejść i wyjść

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE miarowe wzbogaca rejestracja wartości maksymalnych i minimalnych w zadanym okresie, rejestracja zapadów i skoków napięcia oraz pomiar wyższych harmonicznych z możliwością reagowania na ich zmiany za pośrednictwem zabezpieczeniowych stopni programowalnych. Sama rejestracja danych również stanowi nową jakość w porównaniu do oferty proponowanej dotychczas przez urządzenia Micom i Sepam. W zależności od potrzeb istnieje możliwość płynnej modyfikacji liczby próbek na okres zwiększając tym samym pojemność bufora pamięci do ok. 40 sekund. W przypadku rejestracji zdarzeń, maksymalna liczba przechowywanych w pamięci wynosi 2000 z elastyczną regulacją w zakresie typu rejestrowanych zdarzeń. Oczywiście zarejestrowane dane można pobrać z urządzenia i zapisać na twardym dysku. Jeśli w przypadku logiki programowalnej urządzenia Sepam prezentowały się przyzwoicie, to Micom serii 20 posiadały logikę w zubożałej formie. Obecnie Easergy P3 wyposażony jest w edytor graficzny pozwalający na utworzenia skomplikowanych struktur logicznych z przykładowym wykorzystaniem takich elementów jak przerzutniki RS, XOR, RS_D czy liczniki. Całkowitą nowością w porównaniu z Micom 20 oraz Sepam 20/40 jest ekran graficzny z możliwością prezentacji schematu synoptycznego. W zależności od wersji wykonania Easergy P3 oferuje sterowanie do 4 do 6 łączników (8 wyjść binarnych) oraz wizualizację kolejnych 2 łączników. Użytkownik otrzymuje bezpłatne narzędzie do edycji schematów wraz z możliwością tworzenia dowolnych blokad polowych. Kontynuacją linii Sepam jest obecność matrycy sygnałów wyjściowych uzupełnionej o nowe funkcje filtrowania i wyszukiwania, a także nowe funkcje matrycy blokad wraz z matrycą SPZ. Dzięki temu konfiguracja urządzenia staje się jeszcze bardziej przejrzysta, a sam proces jej tworzenia – niezwykle klarowny nawet dla mniej wprawionej obsługi. Klamrą spinającą bogactwo formy urządzeń nowej generacji jest wielorakość protokołów komunikacyjnych. Funkcjonalność ta realizowana jest w formie bezpośredniej (protokoły wbudowane w jednostkę bazową) lub w formie pośredniej (dołączane do interfejsu komunikacyjnego peryferia).

Protokoły szeregowe: yy Modbus RTU yy IEC 60870-5-101 yy IEC 60870-5-103 yy DNP3 yy DeviceNet yy Profibus yy SPAbus Protokoły Ethernet: yy IEC 61850 yy IEC 60870-5-101 yy DNP3 yy Modbus yy EtherNet/IP yy RSTP, PRP, HSR Pozostałe protokoły: yy FTP do transferu plików yy SNTP do synchronizacji czasu yy HTTP jako web server Istnieje możliwość wykorzystania 2 niezależnych interfejsów komunikacyjnych obsługujących różne protokoły i różne media transmisyjne (skrętka, światłowód) – identycznie jak w przypadku bardziej zaawansowanych urządzeń serii Sepam 60/80. Easergy P3 Expert to rozbudowane urządzenie w odniesieniu do P3U Standard. Oprócz wszystkich funkcji oferowanych przez wersję uniwersalną mamy tutaj do dyspozycji sporo dodatkowych funkcji. Najważniejsze cechy produktowe to: yy Rozszerzone funkcje zabezpieczeniowe yy Zabezpieczenia łukochronne yy Zwiększona liczba wejść, wyjść binarnych oraz LED yy Duży wyświetlacz 128 x 128 pikseli Na rozszerzone funkcje zabezpieczeniowe składają się deModel Easergy P3F Easergy P3L Easergy P3M Easergy P3G Easergy P3T

30 30 30 32 30 32 32

Odpływ Linia Silnik Generator Transformator

Funkcja Zabezpieczenia podstawowe Różnicowe i Odległościowe Zabezpieczenia podstawowe Różnicowe Zabezpieczenia podstawowe Różnicowe Różnicowe

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE dykowane funkcje zależne od typu urządzenia. W przypadku linii Expert dostępnych jest kilka wykonań sprzętowych i funkcjonalnych: Nowe funkcje zabezpieczeniowe to m.in.: yy Odległościowe (21) yy Przewzbudzenie U/f (24) yy Utrata wzbudzenia (40) yy Ziemnozwarciowe stojana generatora (64S) yy Poślizg biegunów (78PS) yy Różnicowe (87) Do Easergy P3 Expert można podłączyć do 4 czujników błysku realizując w ten sposób szybkie (<10 ms) wyłączenie w przypadku zapalenia się łuku w jednym z kontrolowanych przedziałów rozdzielnicy. Maksymalna liczba wejść binarnych wynosi 36, a wyjść przekaźnikowych 23. Możliwa jest różnorodna kombinacja modułów WE/WY. Jedna ze standardowych konfiguracji to 22WE / 16WY.

Zabezpieczenie Easergy P5

(10) oraz duży kolorowy wyświetlacz 480 x 272 pikseli. Kolejną cechą P5_30 jest możliwość współpracy z niekonwencjonalnymi przekładnikami prądowymi LPCT znanymi z aplikacji Sepam oraz równie niekonwencjonalnymi przekładnikami napięciowymi LPVT stanowiącymi nowość w branży. W przypadku funkcji zabezpieczeniowych i automatyk zestaw dostępnych w Easergy P5 w pełni pokrywa wymagane funkcje obecne w istniejących Micom 20 i Sepam 40. Podobnie jak w przypadku linii Easergy P3, dostępne są nowe funkcje: lokalizatora miejsca zwarcia, kontroli synchronizmu, stopni programowalnych oraz zabezpieczeń łukochronnych. Zamiast 4 wejść współpracujących z czujnikami błysku jak w Easergy P3, P5_30 wyposażony jest w 6 takich wejść. Budowa schematu synoptycznego oraz obsługa sterowań z poziomu panelu przedniego realizowana jest identycznie jak w przypadku urządzeń Easergy P3. Także liczba kontrolowanych łączników nie ulega zmianie (6 + 2 wizualizacja stanu). Zwiększona natomiast została w przypadku P5_30 liczba przycisków funkcyjnych z 2 do 7.

Easergy P5 to kontynuacja linii produktowej P3 zrealizowana jednak na innej platformie sprzętowej. Również i tutaj występują wykonania sprzętowe odpowiednie dla danej aplikacji. Ze względu na różne rozmiary obudowy wykonań P5_20 oraz P5_30 różnią się one maksymalną liczba wejść / wyjść binarnych. Dla serii P5_20 wynosi ona odpowiednio 10WE /8WY, a dla P5_30 22WE/16WY. Charakterystyczną cechą obu serii jest możliwość wyciągnięcia części czynnej z obudowy, co było typowe dla urządzeń Micom serii 20. Dzięki temu ułatwiony jest nie tylko serwis urządzeń, ale i szybka rekonfiguracja urządzeń na stacji, bowiem w przypadku uniwersalnego wykonania istnieje możliwość przeniesienia urządzenia z pola do pola bez dodatkowej rekonfiguracji sprzętowej. Oprócz większej liczby wejść / wyjść binarnych P5_30 wyposażony jest także w większą liczbę konfigurowalnych LED

Rys. 4. Easergy P5

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Pomiary realizowane przez P5 są analogią pomiarów P3. Całkiem nową funkcjonalność prezentuje panel przedni. Oprócz interfejsu mini USB typu B służącego do połączenia z komputerem PC z zainstalowanych oprogramowaniem inżynieryjnym, pod szczelną klapką znajduje się drugi interfejs: USB A. Będzie on wykorzystywany do pobierania danych z urządzenia (rejestracje zdarzeń, zakłóceń) bez możliwości edycyjnych oraz bez konieczności posiadania przy sobie komputera. Opcja taka coraz częściej jest dostępna w urządzeniach EAZ i stanowi kolejny krok w kierunku uproszczenia obsługi nowoczesnych urządzeń. Obsługa protokołów komunikacyjnych obejmuje podobny zestaw dostępny dla linii P3: Protokoły szeregowe: yy Modbus RTU yy IEC 60870-5-101 yy IEC 60870-5-103 yy DNP3 Protokoły Ethernet: yy IEC 61850 yy IEC 60870-5-101 yy DNP3 yy Modbus yy EtherNet/IP yy RSTP, PRP, HSR Pozostałe protokoły: yy FTP do transferu plików yy SNTP do synchronizacji czasu yy HTTP jako web server Ostatnim i być może najistotniejszym z punktu widzenia rozwoju aparatury EAZ wyróżnikiem linii Easergy P5 jest zaimplementowana opcja cyberbezpieczeństwa zgodna z IEC 62443. Wg oficjalnych danych prezentowanych przez SE, w ciągu roku atakowanych jest ok. 54% instytucji i przedsiębiorstw przynajmniej jednokrotnie. W związku z tym umiejętność zabezpieczenia własnych zasobów (w tym EAZ) staje się koniecznością. Podstawowe cechy zaimple-

mentowanego w obu wykonaniach P5_20 oraz P5_30 to: yy Protokół komunikacyjny zabezpieczony zgodnie z normą IEC 62351-5 yy Model Role Based Access Control (RBAC), który ogranicza dostęp do zasobów dla autoryzowanych użytkowników (maksymalna liczba pamiętanych w P5 to 32) yy Możliwość blokowania interfejsów komunikacyjnych yy Zabezpieczone połączenie lokalnie i zdalnie do celów konserwacji yy Narzędzie administracyjne: EcoStruxure Cybersecurity Admin Expert yy Certyfikacja Achilles Poziom 1 i Poziom 2 yy Hasło logowania zgodne ze standardami NERC oraz IEEE 1686 Zabezpieczenia Easergy P5 posiadają certyfikaty Achilles Level 1&2 oraz TUV na zgodność z IEC62443-4-2-SL1

Easergy Pro Pełna nazwa oprogramowania to eSetup Easergy Pro. Jest to darmowe oprogramowanie spójne dla wszystkich linii produktowych Easergy P1, P3 oraz P5. Kompatybilne z Windows 32 lub 64 bit. Jego charakterystyczną cechą jest brak wersji instalacyjnej. W związku z tym ma charakter oprogramowania freeware. Oprogramowanie Easergy Pro pozwala na utworzenie pliku konfiguracyjnego każdego urządzenia rodziny Easergy. Jest nieodzownym narzędziem nie tylko w procesie konfiguracji, ale także podczas eksploatacji, testów okresowych oraz w sytuacjach awaryjnych. Nową funkcjonalnością w stosunku do istniejącego oprogramowania Easergy Studio dedykowanemu urządzeniom Micom 20 oraz SFT2841 dla Sepam 40 jest wbudowany edytor graficzny funkcji logicznych oraz wirtualny symulator sygnałów analogowych pozwalający na przetestowanie bieżącej konfiguracji bez udziału zewnętrznego wymuszalnika prądowego np. typu CMC Omicron.

Rys. 5. Ekrany eSetup Easergy Pro

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE To oprogramowanie inżynierskie umożliwia stosowanie plików zakłóceń zapisanych w formacie COMTRADE do odtworzenia zjawiska zakłócenia i potwierdzenie zatem wartości wprowadzonych nastaw. Taka funkcjonalność jest jak najbardziej pożądana dla służb zabezpieczeniowych w przypadku analizy zakłócenia i potwierdzenia zasadności wyłączenia pola. Dużym udogodnieniem w oprogramowaniu eSetup Easergy Pro jest duży graficzny pakiet pomiarowy wspierający rozbudowaną funkcjonalność zabezpieczeniową ale także funkcji analizatora sieci.

yy Rozszerzony zestaw sygnałów oraz dynamicznych pomiarów Dotychczasowa funkcjonalność została zachowana dając gwarancję kontynuacji dotychczasowych aplikacji zarówno na poziomie średniego jak i wysokiego napięcia. Rozbudowane panele z kolorowym wyświetlaczem graficznym są dostępne dla modeli: P139 – nadprądowe i napięciowe, P439

Seria Easergy MiCOM Px30 Dzięki nowemu panelowi użytkownik uzyskał dostęp do rozbudowanej i kolorowej grafiki synoptyki pola oraz znaczących informacji pomiarowych i logicznych ważnych dla użytkownika przy eksploatacji. Udoskonalony panel przedni obejmuje: yy Kolorowy wyświetlacz 5.7” o wysokiej rozdzielczości yy Przedni port USB chroniony przed kurzem zapewnia prostą i szybką wymianę danych yy 6 przycisków funkcyjnych z kolorowymi LED, swobodnie konfigurowalne yy 12 swobodnie konfigurowalnych kolorowych LED yy Tryb Lokalny/Zdalny z sygnalizacją LED yy 4 przyciski kontekstowe menu yy Wyjmowane papierowe etykiety LED yy Intuicyjne i ergonomicznie rozmieszczone przyciski nawigacyjne

Rys. 6. Widok nowego panelu HMI

Rys. 7. Kontrola przepływu mocy w układach z generacją

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE - odległościowe i P532 – różnicowe linii, P63x – różnicowe transformatora oraz modele Px38 dedykowane dla aplikacji kolejowych pracujących w zakresie częstotliwości znamionowych: 50/60Hz, 25Hz i 16 i 2/3 Hz.

Zabezpieczenia dla układów z generacją Nowa automatyka zrzutu mocy dostępna w P139 dedykowana jest do układów z generacją energii (elektrownie wiatrowe lub fotowoltaiczne). Główny algorytm oparty jest o jednoczesne działanie kryteriów częstotliwościowych i mocowych. W przypadku gdy częstotliwość spadnie poniżej nastawy rozpoczyna się pomiar mocy czynnej z uwzględnieniem kierunku jej przepływu. Gdy ta również przekroczy nastawiony próg - po czasie zwłoki następuje wyłączenie generatora. Dostępnych jest 10 nastawianych niezależnie stopni częstotliwościowych. Aby utrzymać stabilność napięcia w systemie elektroenergetycznym, z generatorów zasilających musi być dostarczona wystarczająca moc bierna. Wraz ze zwiększającą się ilością instalacji, wymóg ten dotyczy również zdecentralizowanych generatorów energii odnawialnej. W zależności od stanu źródeł zasilania mogą one nie być w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości mocy biernej, a w najgorszym przypadku mogą ja nawet pobierać, co jest tym bardziej niekorzystne dla stabilności sieci energetycznej. W celu uniknięcia tego ostatniego warunku urządzenie oferuje dodatkową funkcję QU będącą kombinacją kierunkowego kryterium mocy biernej i elementów podnapięciowych z niezależnym czasem zwłoki.

Podsumowanie Długo oczekiwana modernizacja istniejących od lat produktów Schneider z rodziny urządzeń EAZ na średnie napięcie doczekała się wreszcie realizacji. Modernizacja urządzeń ukierunkowana została na stworzenie nowej jakości w postaci nowych produktów. Serie Easergy P3 i P5 mają zastąpić bieżące rozwiązania dając klientowi nowe narzędzia w nowych technologiach. Prostota, łatwość konfiguracji oraz adaptacji po różne typy pól to elementy, które wyróżniają te urządzenia. Rozwiązany został temat wieloportowości interfejsów komunikacyjnych oraz dostępności różnych protokołów w tym samym czasie oraz nieubłagalnie zbliżający się problem ochrony sieci elektroenergetycznych przed cyberatakami. Easergy P5 został zaprojektowany dodatkowo z opcjonalnym pakietem Cyberbezpieczeństwa zgodnym z normą IEC62443. Dzięki specjalnemu uchwytowi P5 można szybko odłączyć lub wymienić urządzenie w celach ruchowych lub serwisowych. Po ponownym podłączeniu zabezpieczenie wznawia pracę zgodnie z zapisanymi danymi w jednostce bazowej. Pamięć zapasowa może automatycznie przywrócić ustawienia oraz kontynuować działanie w ciągu zaledwie 10 minut (współczynnik MTTR). Taka funkcjonalność może być bardzo istotna w przypadku szybkiego odtworzenia pola, gdzie użytkownik nie musi mozolnie wgrywać pakietów funkcyjnych i konfiguracji zarchiwizowanych na własnym PC do fabrycznie nowego zabezpieczenia. To innowacyjne rozwiązanie dostępne w P5 będzie pomocne przy tego typu akcjach. Urządzenie obsługuje 7 protokołów komunikacyjnych: IEC 61850 edycji 1 i 2, Modbus (szeregowy/TCP), IEC-60870-5-103, IEC 60870-5-101, Ethernet/IP, oraz DNP3 (szeregowy/TCP). Dodatkowo, dzięki modułowej konstrukcji P5, porty komunikacyjne mogą być dodawane w dowolnym momencie, w celu umożliwienia aktualizacji konfiguracji urządzenia zgodnie

z przyszłymi zmianami w sieci. Istnieje możliwość przypisania dwóch protokołów komunikacyjnych do jednego interfejsu np. Modbus IP i IEC61850. Prezentowane zabezpieczenia Easergy P3 i P5 dedykowane są głownie do rozdzielnic SN w przemyśle jako zamienniki dobrze znanych urządzeń serii MiCOM i Sepam jednak rozbudowana ich funkcjonalność zabezpieczeniowa, sprzętowa i komunikacyjna otwiera drzwi przed aplikacjami w energetyce zawodowej przy różnych projektach związanych z energetyką odnawialną i szeroko pojętą integracją takich urządzeń do pracy w sieciach typu Smart Grid. Obecnie znajdują powszechnie zastosowanie w aplikacjach fotowoltaicznych PV montowane w głębi sieci SN. Z dużym zadowoleniem informujemy o wprowadzeniu do zabezpieczeń serii Px30 nowego panelu z dużym i kolorowym wyświetlaczem o dużej rozdzielczości. Wielofunkcyjny model Easergy MiCOM P139, który jest ważnym reprezentantem dla serii Px30 wychodzi naprzeciw wymogom klientów z energetyki zawodowej i przemysłu. Wysoki standard funkcjonalności oraz możliwości rozbudowy sprzętu w trybie „plug & play” stawia ten przekaźnik w czołówce rozwiązań oferowanych na polskim rynku energetycznym. Rozbudowane możliwości konfiguracji oraz szeroka gama protokołów komunikacyjnych dają gwarancję dopasowania tego przekaźnika do praktycznie każdej aplikacji zarówno na poziomie średniego jak i wysokiego napięcia. Dostępność protokołów ethernetowych w standardzie IEC61850 Ed.1/2 oraz opcjonalne systemy Cyberbezpieczeństwa z godne ze standardami IEC62443-4-2, BDEW, IEC62351, NERC CIP dają możliwość budowania chronionych układów zasilania na obiektach krytycznych wyróżnionych w ustawie o krajowym systemie cyberbezpieczeństwa. Sektor Energetyczny jest jednym z kluczowych obszarów, gdzie takie elementy ochrony komunikacyjnej będą nabierały coraz większego znaczenia w najbliższych latach. Ważnym elementem jest to, że zabezpieczenia typu P139 i P439 posiadają obecnie zaimplementowane funkcje, które spełniają wymogi stawie kodeksom sieciowym, które weszły w życie w 2016 zgodnie z rozporządzeniami Unii Europejskiej a do zastosowania w 2019 na polskim rynku energetycznym. Rozszerzenie tego tematu znajdziecie państwo w przyszłych publikacjach. Schneider Electric n

Literatura [1] Easergy P1 Instrukcja obsługi, materiały SE [2] Easergy P3 instrukcja obsługi, materiały SE [3] Easergy P5 Instrukcja obsługi, Materiały SE [4] Easergy MiCOM P139 Instrukcja obsługi, materiały SE [5] ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2016/1447 z dnia 26 sierpnia 2016 r. ustanawiające kodeks sieci określający wymogi dotyczące przyłączenia do sieci systemów wysokiego napięcia prądu stałego oraz modułów parku energii z podłączeniem prądu stałego [6] ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2016/1388 z dnia 17 sierpnia 2016 r. ustanawiające kodeks sieci dotyczący przyłączenia odbioru [7] ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2016/631 z dnia 14 kwietnia 2016 r. ustanawiające kodeks sieci dotyczący wymogów w zakresie przyłączenia jednostek wytwórczych do sieci (RfG).

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Systemy magazynowania energii i ich zastosowanie w nowoczesnych sieciach elektroenergetycznych Nieodłączną częścią dzisiejszych sieci elektroenergetycznych są systemy magazynowania energii. Stosuje się je w bardzo szerokim zakresie m.in.: jako przyrządy kontrolne, bufory w przypadku pojawiających się szczytów obciążenia oraz jako długoterminowe systemy magazynowania energii. W rozwoju technologicznym składowanie energii odgrywa coraz większą rolę dlatego w poniższym artykule przyjrzymy się, w jakie systemy magazynowania energii są obecnie wykorzystywane i jaką rolę będą odgrywały w przyszłości.

szyscy znamy systemy magazynowania energii elektrycznej takie jak akumulatory i baterie jednorazowego użytku, które od ponad 100 lat powszechnie wykorzystuje się w gospodarstwach domowych, samochodach, narzędziach i maszynach. W sieciach elektroenergetycznych ze zmiennymi poziomami zasilania i zużycia, systemy magazynowania muszą radzić sobie również z wyjątkowo dużymi ilościami magazynowanej energii.

Liczne zastosowania System magazynowania energii w sieci elektrycznej musi być w stanie zarówno pobierać, jak i dostarczać energię. W przypadku gdy system jest odłączony od sieci, musi działać jako odizolowana jednostka. Jednym ze sposobów, w jaki użytkownicy mogą czerpać korzyści z zastosowania systemu magazynowania energii, jest optymalizacja zużycia w zamknię-

Rysunek 1: Systemy magazynowania energii - baterie.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE tym środowisku. Alternatywnie systemy magazynowania mogą służyć do obsługi rynku w sieci multiregionalnej – na przykład poprzez dostarczanie energii bilansującej. Trzecim przykładem jest stabilizacja napięcia w sieci. Na dużą skalę energia magazynowana jest od blisko 100 lat w elektrowniach szczytowo – pompowych. Nadmiar energii wytwarzany w tym procesie wykorzystywany jest do pompowania wody z jezior położonych na niższych wysokościach do tych wyżej. Jako przykład może tu posłużyć Elektrownia Szczytowo – Pompowa Limberg II w Kaprun w Austrii. Niemniej jednak rozwiązanie to nie jest optymalnym sposobem i dużo lepszym rozwiązaniem jest projekt Mira Loma składający się z 396 akumulatorów, z których każdy może przechowywać 80 MWh i wytwarzać 20 MW mocy. Energia elektryczna musi być dostarczana, gdy jest zużywana Dzisiejsze zintegrowane sieci obsługują sieć prądu przemiennego o częstotliwości 50 Hz (w Europie, dużej części Azji i Australii) lub 60 Hz (Ameryka Północna i część Ameryki Południowej). Jeśli wytwarzanie i zużycie energii jest takie same, częstotliwość pozostaje stabilna na takim samym poziomie, co za tym idzie jeśli wytwarzanie jest wyższe niż zużycie, częstotliwość wzrośnie, a z kolei jeśli wytwarzanie jest mniejsze niż zużycie, częstotliwość spadnie. Operatorzy systemów przesyłowych są podmiotami odpowiedzialnymi za utrzymanie częstotliwości w określonym przedziale tolerancji. W tym celu wykorzystują pierwotną i wtórną energię bilansującą, aby przeciwdziałać wahaniom częstotliwości. Systemy energii bilansującej pierwotnej są montowane bezpośrednio do turbin elektrowni, gdzie mierzą częstotliwość i natychmiast zwiększają lub zmniejszają moc turbiny, jeśli częstotliwość odbiega od 50 Hz. Wtórna energia bilansująca działa w podobny sposób, ale jest wykonywana w centrum sterowania, a nie w turbinie. W takim przypadku sygnał sterujący jest wysyłany z centrum sterowania do wielu elektrowni i sterowników turbin w celu utrzymania stabilnej częstotliwości. Dodatkowo w elektrowniach gazowych czy wodnych wykorzystywana jest trzeciorzędna energia bilansująca.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

Odbywa się to poprzez uruchomienie lub wyłączenie turbin w ciągu kilku minut. Trzy rodzaje równoważenia działają równolegle i służą do zapewnienia stabilności częstotliwości poprzez precyzyjne dopasowanie wytwarzania energii do poboru prądu. Systemy magazynowania energii mogą być wykorzystywane do dostarczania pierwotnej energii bilansującej – a także przynosić interesujące korzyści ekonomiczne.

Magazynowanie energii dla inteligentnych sieci Sieć inteligentna to taka sieć, która wykorzystuje sterowanie i komunikację w określony sposób, aby uniknąć konieczności kosztownej rozbudowy istniejącej infrastruktury kablowej lub liniowej. Jeżeli jednak sterowanie generatorami prądu rozproszonego nie daje pożądanych wartości lub na przykład, przekroczone są tolerancje napięcia albo transformatory są przeciążone, wówczas można zastosować system magazynowania energii. Przechowuje on nadmiar energii, a tym samym może zapobiec konieczności wyłączania rozproszonego generatora energii (lub przynajmniej opóźnić taką ewentualność). Ten rodzaj magazynowania energii może być wykorzystany do optymalizacji samozaopatrzenia, magazynowania szczytów energii oraz zapewnienia, iż gospodarstwo domowe może działać poza siecią.

System magazynowania energii odnawialnej Energia pozyskiwana ze słońca i wiatru z przyczyn naturalnych podlega dużym wahaniom, stwarzając potencjalnie ogromny problem ze zbilansowaniem w sieci elektroenergetycznej. Przykładowo – jeśli wiatr przestanie wiać lub słońce zostanie przysłonięte przez chmury siłą rzeczy zmniejszy się ilość energii dostarczanej z tych źródeł. Z tego powodu natychmiastowy wzrost lub spadek mocy w instalacjach wiatrowych lub słonecznych jest tłumiony przez zmagazynowaną energię. Jeśli wiatr się wzmaga lub promieniowanie słoneczne wzrasta, wytwarzanie energii gwałtownie wzra-

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 2: Magazynowanie i dostarczanie energii oraz kontrola częstotliwości.

sta i ta nadwyżka energii jest wykorzystywana do ładowania akumulatorów. Zmniejsza to skowy wzrost produkcji, dając pierwotnym i wtórnym systemom kompensującym wystarczająco dużo czasu i wydajności, aby skompensować dalszy wzrost. Z drugiej strony, jeśli energia wiatrowa lub słoneczna gwałtownie spadnie, akumulatory kompensują spadek mocy, dostarczając energię do sieci.

Długoterminowe przechowywanie energii Nieustająco rośnie zapotrzebowanie na systemy, które mogą składować energię przez dłuższy czas. Jednym z terminów, który obecnie zyskuje popularność w tym kontekście, jest „przesunięcie sezonowe”, które odnosi się do przechowywania energii przez kilka miesięcy. Wykorzystywana jest do tego technologia „power-to-gas” lub „power-to-liquid”. Zamienia ona energię elektryczną w gaz, który jest wytwarzany latem z energii z instalacji słonecznych i wykorzystywany zimą do ogrzewania lub wytwarzania energii przy użyciu turbin gazowych. Systemy te są mniej wydajne niż akumulatory energii, ale za to bardziej trwalsze. Przykładowo: akumulatory litowo – jonowe mogą miesięcznie tracić nawet do 30% swojej pojemności.

Magazynowanie energii: melodia przyszłości Biorąc pod uwagę nasze zmieniające się podejście do źródeł energii, akumulatory mogą mieć do odegrania sporą rolę, ponieważ duże wahania mocy, którym podlegają odnawialne źródła energii, można zrównoważyć właśnie za ich pomocą. Póki co największą przeszkodą rozwoju tej dziedziny jest fakt, że technologia ta nie jest jeszcze w pełni opłacalna, co uniemożliwia jej powszechne wdrożenie. Pomoc finansowa ze strony państw i instytucji, połączone z odpowiednimi regulacjami są w tej kwestii niezbędne, aby pomóc w przeprowadzeniu transformacji, jak to miało miejsce choćby w Korei Południowej. W ostatnich latach rząd koreański zainwestował

około pięciu miliardów dolarów w projekty dotyczące systemów magazynowania energii opartych na akumulatorach. W rezultacie systemy te są obecnie włączane do planowania każdego nowego projektu inwestycyjnego i adaptowane w projektach rozwoju budynków użyteczności publicznej w całym kraju. Chcesz dowiedzieć się jak zenon Energy realizuje magazynowanie energii? Skontaktuj się z COPA-DATA Polska Sp. o.o. (sales.pl@copadata.com, 12 290 10 45).

Fakty: Systemy magazynowania energii w skrócie: Przykłady stosowanych systemów magazynowania energii: yy Systemy magazynowania energii cieplnej - Zbiorniki ciepłej wody - Sieciowe systemy magazynowania ciepła - Akumulatory pary - Cegły ogniotrwałe yy Systemy magazynowania energii chemicznej: - Baterie - Akumulatory - Systemy magazynowania wodoru yy Mechaniczne systemy magazynowania - Elektrownie szczytowo-pompowe - Zbiorniki sprężonego powietrza - Koła zamachowe yy - Akumulatory sprężynowe yy Elektryczne systemy magazynowania - Kondensatory Inne systemy magazynowania energii, takie jak np.: wind-gas, solar-gas lub systemy termochemiczne, są obecnie opracowywane, bądź w fazie testów testowane i nie stosuje się ich jeszcze na dużą skalę. Copa Datan

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

DU...

KDSZ...

KF...

systemy tRas kabloWycH baks e-90 Wg DIN 4102-12 I

KF...

systemy tras kablowych nowatorskie rozwiązania montażu

produkty bakS, doStępne we wSzyStkich hurtowniach elektRyczNycH W polsce FABRYKA, CENTRALA FIRMY BAKS TEL.: +48 22 710 81 00 I baks@baks.com.pl baks.com.pl

baks.com.pl

E-90

system koRytek kabloWycH system koRytek sIatkoWycH system DRabINek kabloWycH SyStem oświetleniowy system koNstRukcjI do montażu paneli FotoWoltaIczNycH system e30, e90

14 I 15 I 16 września 2021 eNeRgetab, Bielsko-Biała zapraszamy do odwiedzenia naszych stoisk: pawilon G, stanowisko nr 20 teren otwarty OZE, stanowisko nr 2

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Zdj. 1. „Hägglunds to the Core”

„Hägglunds to the Core”- bezpośredni napęd, bezpośrednie wyniki Jeśli w Twoim biznesie ruch ma podstawowe znaczenie, pamiętaj, że nam zależy na tym samym. Każdy aspekt rozwiązania firmy Hägglunds – od hydraulicznych układów napędowych po wiedzę i wsparcie techniczne – zapewnia i zabezpiecza ruch, który jest dla Ciebie tak ważny. To zobowiązanie o charakterze absolutnym, zarówno w wymiarze technicznym jak i osobistym. Jeśli to nie prowadzi Cię do przodu, to po prostu nie jest Hägglunds.

omiędzy silnikiem Hägglunds a obracającym się wałem nie ma żadnych innych elementów. Wszystko jest blisko siebie, tak jak w przypadku relacji między Tobą a nami. Jesteśmy z Tobą w dowolnym miejscu na świecie, w naszych oddziałach lub korzystając z najnowocześniejszych systemów komunikacji, chcąc zapewnić Ci odpowiednią wydajność i zwiększyć Twoją produktywność.To motywacja do działania i nowy wymiar partnerstwa. Ponieważ to „Hägglunds to the Core”. Od ponad 50 lat projektujemy układy bezpośredniego napędu hydraulicznego, których podstawowym atutem jest niezawodność. Bez konieczności stosowania przekładni i bez efektu przewymiarowania – nasze rozwiązania zapewniają niezrównany moment obrotowy i ochronę przed przeciążeniem. Możesz więc śmiało iść naprzód. Innymi

słowy, możesz liczyć na długotrwałą wydajność. A przez cały okres użytkowania sprzętu oferujemy Ci nasze wsparcie. Jakie argumenty przemawiają za przejściem na układy napędowe Hägglunds? Najlepszym dowodem są klienci, które już je mają. Nowoczesne napędy Bosch Rexroth do maszyn i urządzeń wykorzystywane są w przemyśle gumowym Solidna konstrukcja i najnowocześniejsza technologia produktów firmy Hägglunds są wynikiem światowej klasy wykonania. Nasi wykwalifikowani specjaliści posiadają certyfikaty napraw produktów Hägglunds, co zapewnia solidną pewność, że prace zostaną wykonane prawidłowo. Nasza oferta obejmuje: yy Naprawy o stałej cenie yy Preferowane czasy realizacji napraw yy Wymianę części yy Uaktualnienia produktów

Bezpośrednie napędy hydrauliczne z oferty firmy Bosch Rexroth stosowane są w różnych gałęziach przemysłu, w tym również w maszynach wykorzystywanych przez segment przetwórstwa gumy. Napędy Bosch Rexroth znajdują zastosowanie w mikserach, walcarkach, wytłaczarkach, kalandrach, maszynach do konfekcji opon, prasach wulkanizacyjnych, a także na końcowym etapie kontroli i składowania opon. Produkty firmy są obecne wszędzie tam, gdzie trzeba sterować prędkością obrotową od zera do wartości maksymalnej, zachowując jednocześnie kontrolę nad momentem napędowym. W ostatnich latach przemysł motoryzacyjny stawia coraz wyższe wymagania odnośnie redukcji oporu toczenia, zwiększenia od-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE porności na ścieranie czy przyczepności do nawierzchni, a także niższej emisji substancji toksycznych itd. Wymusza to konieczność stosowania większej ilości krzemionki (dwutlenku krzemu) w mieszankach gumowych przeznaczonych do produkcji opon. Z kolei zwiększenie użycia krzemionki spowodowało duże zmiany w procesie mieszania gumy i tworzenia mieszanek gumowych. Na niekorzyść zmieniają się również ceny surowców, w związku z czym poszukuje się alternatywnych materiałów, co w efekcie prowadzi do konieczności optymalizacji procesu sporządzania mieszanki. Optymalizacja ww. procesu, mająca na celu dostosowanie się do zmieniających się wymogów rynku, wymaga zastosowania elastycznego napędu w takich urządzeniach jak miksery i walcarki. I taką właśnie cechę posiadają bezpośrednie napędy, czyli takie, w których wał napędzany urządzenia (np. miksera) połączony jest bezpośrednio z silnikiem hydraulicznym (brak elementów pośrednich w postaci przekładni mechanicznej). Właściwości napędów hydraulicznych pozwalają na szybką regulację prędkości wału obrotowego od zera do prędkości maksymalnej (bezstopniowo), szybką reakcję na sterowanie (niski moment bezwładności), a także łatwy rozdział mocy i sterowania dla kilku wałów/ napędów (np. synchronizacja wałów w mikserach). Zastosowanie napędu hydraulicznego pozwala na dokładną kontrolę prędkości i momentu obrotowego. Ponadto istnieje możliwość dostosowania napędu do różnych materiałów i procesów, a także optymalizacji wydajności maszyny i jakości produktów. Zasadniczą konstrukcję napędu stanowią dwa zespoły: agregat hydrauliczny w postaci szafy (z silnikiem elektrycznym napędzającym pompę zmiennej wydajności i zbiornikiem oleju hydraulicznego) i silnik tłokowy promieniowy, cechujący się bardzo zwartą budową. Opcjonalnie agregat może być wyposażony w lokalny sterownik, sterujący całą pracą agregatu i jednocześnie wpływający na parametry pracy napędu. Na czym polega wyższość napędów bezpośrednich oferowanych przez firmę Bosch Rexroth nad standardowymi rozwiązaniami? Prawidłowo zwymiarowany i dobrany do konkretnej aplikacji bezpośredni napęd hydrauliczny cechuje się w zasadzie nieograniczonym obszarem pracy ciągłej. Istnieje możliwość sterowania prędkością od zera do wartości maksymalnej przy jednoczesnym zachowaniu bardzo wysokiego

momentu napędowego, wymaganego w wielu aplikacjach, np. przy mieszaniu różnych materiałów. Napęd hydrauliczny umożliwia pracę w dwóch kierunkach – do przodu i do tyłu (zarówno w trybie przyspieszania, jak i hamowania), co przydatne jest np. w mikserach. System jest dość elastyczny pod względem zabudowy co w połączeniu z jego modułową budową umożliwia łatwą rozbudowę systemu i dopasowanie mocy napędu do aktualnego zapotrzebowania. Niski moment bezwładności napędu hydraulicznego zapewnia m.in. wymaganą przepisami dla walcarek funkcję bardzo szybkiego zatrzymania awaryjnego w celu maksymalnego bezpieczeństwa personelu (Quick Stop). Według obecnie obowiązującej normy walce muszą się zatrzymać awaryjnie w zakresie kąta mniejszego niż 1 radian, czyli około 57°, co odpowiada w przybliżeniu drodze 350 mm. Zainstalowany nowy układ napędowy Hägglunds zatrzymuje się w zakresie 3°, co stanowi tylko około 18 mm drogi. Napęd hydrauliczny bardzo szybko adaptuje się do nowych warunków, co pozwala producentom dokonywać modyfikacji, by przystosować go

np. do mieszania różnych składników. Zastosowanie tego rodzaju napędów zapewnia większą produktywność i lepszą kontrolę każdej maszyny/części w linii technologicznej, dzięki doskonałej kontroli prędkości, momentu obrotowego i pozycji wału. Niebagatelnym aspektem jest oszczędność miejsca – usytuowanie agregatu hydraulicznego względem maszyny może być dowolne, czego nie można powiedzieć o standardowym układzie napędowym. Rozwiązania proponowane przez firmę Bosch Rexroth zapewniają też większe bezpieczeństwo oraz niższe koszty eksploatacji.

Lepsza wydajność i spokój ducha Gdziekolwiek jesteś, niezależnie od branży, nasz zespół serwisowy będzie Cię wspierał – a Twoja produktywność będzie w centrum naszej uwagi. Specjaliści Hägglunds, działający na całym świecie i przez całą dobę, przeprowadzą odpowiednie czynności rzetelnie i w jak najkrótszym czasie, optymalizując funkcjonalność konkretnego rozwiązania. Bosch Rexroth n

Zdj. 2. Bezpośredni układ hydrauliczny

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Inspekcja instalacji elektrycznych za pomocą kamer termowizyjnych Producenci chcą zapewnić ciągłość dostaw i produkcji w swoich zakładach inwestują w działy utrzymania ruchu, które dzięki specjalistycznym narzędziom pomiarowym są w stanie zaplanować wyłączenia i przestoje tak aby nie kolidowały z planem produkcji.

edną z metod która pozwala na znalezienie awarii zanim ona nastąpi jest pomiar temperatury z użyciem kamery termowizyjnej bezpieczników, styczników czy przewodów w szafach rozdzielczych które zasilają maszyny na produkcji. Metoda ta pozwala w sposób bezpieczny

dla operatora bezstykowo na pomiar wartości temperatury urządzeń, które pracują, bez potrzeby ich rozłączania czy wyłączania . W szybki sposób jesteśmy w stanie wychwycić komponenty pracujące w nadmiernej temperaturze, która może prowadzić do awarii a nawet pożaru.

Rozdzielczość kamery Głównym parametrem w kamerach jest rozdzielczość detektora która decyduje o dokładności pomiaru oraz odległości z jakiej możemy wykonywać pomiary. Pomimo, że w Polsce nie ma regulacji mówiących jakim sprzętem należy wykonywać pomiary termowizyjne to coraz częściej ubezpieczyciele zwracają uwagę na wytyczne niemieckiego rozporządzenia VdS-02859 które określa minimalne parametry kamery termowizyjnej. Modelem, który spełnia wszystkie wymogi w zakresie rozdzielczości, czułości termicznej, korekcji ostrości czy wymiennych obiektywów jest model FLIR E76. Kamera posiada funkcję laserowego ustawiania ostrości, która skraca czas inspekcji i zapewnia ostry obraz termowizyjny. 4” ekran dotykowy pozwala na szybką nawigację. Po zrobieniu zdjęcia można dodać komentarz z predefiniowanej tabeli lub krótką informację tekstową, kamera wyposażona jest też w głośnik i mikrofon co daje możliwość nagrania krótkiej notatki głosowej którą można odtworzyć w oprogramowaniu do tworzenia raportów. Nowy software jakim jest FLIR Thermal Studio Standard pozwala na automatyzację

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE tworzenia raportów poprzez generowanie tabel z wcześniej wypełnionymi komentarzami podczas badania.

Parametry zależne od operatora Tak jak każde urządzenie pomiarowe kamera termowizyjna wymaga też odpowiedniej wiedzy w zakresie jej użytkowania. Aby otrzymać prawidłowy odczyt temperatura kamera musi być skalibrowana do powierzchni jaką chcemy zmierzyć. Parametr ten w kamerach to emisyjność, od której zależy wartość mierzonej temperatury. Podczas pomiarów w rozdzielniach elektrycznych mamy też do czynienia, z odbiciami które mogą wprowadzać operatora kamery w błąd. O tym jak poprawnie wykonać pomiary w rozdzielniach elektrycznych nauczysz się na 2 dniowych szkoleniach jakie oferujemy. Szkolenia te prowadzone są pod auspicjami Infrared Training Center którego jesteśmy placówką partnerską. Zachęcamy osoby zainteresowane do kontaktu.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

Autoryzowany Dystrybutor kamer termowizyjnych Teledyne FLIR. Euro Pro Group Renata Gonet ul. Jałowcowa 1, 58-200 Dzierżoniów www.europro.com.pl n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Analiza zjawiska powstawania „duchów” na pierścieniach ślizgowych turbogeneratorów Zjawisko powstawania „duchów” na pierścieniach ślizgowych turbogeneratorów zasilających systemy elektroenergetyczne ma negatywny wpływ na poprawność pracy wspomnianych maszyn. Przyczynia się do degradacji zestyków ślizgowych układu wzbudzenia, co w konsekwencji w krótkim czasie powoduje intensywne iskrzenie w pobliżu generatora i wymusza nieplanowane przestoje zespołu wytwórczego. Problem wydaje się być o tyle istotny, gdyż niesie ryzyko pożaru generatora, a jednocześnie jest niedostatecznie opisany w literaturze. Zespół badawczy Elektrometal Energetyka S.A., lidera polskich producentów Elektroenergetycznej Automatyki Zabezpieczeniowej, we współpracy z jednostkami naukowymi jako pierwszy dostrzegł problem i podjął się analizy tego zagadnienia, by w przyszłości pomóc zidentyfikować i oszacować zagrożenie występującym zjawiskiem, opracowując odpowiedni algorytm zaimplementowany w sterowniku polowym e²TANGO. Keywords—turbogenerator, styk ślizgowy, pierścienie ślizgowe, ghosting

I. Wprowadzenie Praca klasycznych turbogeneratorów w systemie elektroenergetycznym, czyli generatorów synchronicznych wiąże się z potrzebą ich wzbudzenia. Realizowane jest to przez ślizgowy układ stykowy, który pozwala na doprowadzenia napięcia stałego z układu wzbudzenia do uzwojenia wzbudzenia zlokalizowanego w wirującym z dużą prędkością wirnikuprzeważnie 3000 lub 1500 obrotów na minutę. Styk ślizgowy składa się ze szczotek w szczotkotrzymaczach, umieszczonych na trawersie wokół wału wirnika i pierścieni ślizgowych

Rys. 2. Zdjęcie śladu szczotki na pierścieniu ślizgowym generatora

Rys. 1. „Duchy” na pierścieniu ślizgowym [2]

Rys. 3. Wyładowania iskrowe pomiędzy powierzchniami stykowymi zestyku ślizgowego

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE osadzonych na wirniku, do których podłączone są końce uzwojenia wzbudzenia. [1] Terminem „duchów” na pierścieniach turbogeneratorów określa się ślady szczotek odciśnięte na powierzchni pierścieni, wraz ze smugą ciągnącą się za tym odciskiem w kierunku obrotu wirnika. Zjawisko to ma negatywny wpływ na poprawność pracy turbogeneratorów, a dokładniej na jakość pracy zestyków ślizgowych. Producent ślizgowych układów stykowych, firma Morgan, podaje dwie przyczyny powstawania tego zjawiska [2]: 1. Wywołane stanami awaryjnymi (zwarcie, asynchronizm, itp.) ekstremalnie wysokich pików prądu wzbudzenia (duże di/dt), których właściwe przeniesienie przez punkty styczności zestyku szczotka-pierścień nie jest możliwe, skutkuje gwałtownym przepływem prądu z silną jonizacją i wyładowaniami łukowymi, a w konsekwencji — wypaleniem śladu szczotki na pierścieniu. 2.Utlenianie pierścienia ślizgowego pod szczotką na zasadzie elektrolizy przy zatrzymanym nieruchomo turbozespole na okres kilku tygodni bez usunięcia bądź uniesienia szczotek nad powierzchnię pierścienia. Pojawienie się tego zjawiska oraz dalsza eksploatacja maszyny przyczynia się do dalszego rozwoju tego zjawiska powodując poważniejsze uszkodzenia pierścieni ślizgowych w postaci nierówności na skutek iskrzenia. Pierścień z powstałą skazą nie ulegnie samoczynnej regeneracji. Istnieją jednak metody pozwalające na poprawę stanu pierścienia ślizgowego w postaci wykorzystania szczotek czyszczących. Jednak by wyeliminować efekty tego zjawiska konieczne jest przeszlifowanie, a nawet czasem ponowne przetoczenie pierścienia ślizgowego. Na rysunku 1 przedstawiono rozwijanie się zjawiska duchów na pierścieniu ślizgowym. Jest ono podkreślone widoczną wypukłością. Rysunek 2 przedstawia ślad szczotki po powierzchni pierścienia ślizgowego. Iskrzenie na zdegradowanym zestyku ślizgowym pokazano na rysunku 3.

Zrozumienie powstawania tego zjawiska ułatwi przedstawienie zasady pracy zestyku ślizgowego. Jego cechą jest występowanie na powierzchni pierścienia ślizgowego cienkiej warstwy powierzchniowej zwanej najczęściej „filmem”, „politurą” lub „patyną”. Tworzy się ona na skutek zjawisk fizyko-chemicznych takich jak tarcie, utlenianie, korozja, adhezja, adsorpcja, erozja elektryczna, elektroliza, itp. W przypadku prawidłowo pracujących zestyków ślizgowych generato-

rów warstwa powierzchniowa jest bardzo cienka, rzędu kilku, kilkunastu nanometrów i składa się z tlenków materiału (lub materiałów w przypadku stopów) pierścienia ślizgowego, wody (wilgoci) i grafitu (węgla). Jest ona bardzo pożądana, a wręcz niezbędna dla zapewnienia prawidłowej pracy zestyku, szczególnie szczotek, gdyż zmniejszając siłę tarcia szczotek o pierścienie zmniejsza się ich zużycie. [1] Odnosząc się do przepływu prądu pomiędzy szczotką a pierścieniem, odbywa się on przez niewielką liczbę ciągle zmieniających się punktów styczności, występujących w warstwie politury zwanych tunelami. Wskazana metodyka została przedstawiona na rysunkach 4 i 5. Istotnym aspektem wpływającym na poprawność pracy zestyku jest również wyróżnienie jego 3 możliwych stanów pracy, które zostały przedstawione na rysunku 6. I stan pracy zestyku - oznacza praktycznie bezpośrednie (galwaniczne) połączenie powierzchni stykowych charakteryzujące się korzystnym, małym spadkiem napięcia zestyku lecz jednocześnie znacznym zużyciem mechanicznym szczotek i pierścieni poprzez tarcie. Stan ten występuje w początkowym etapie pracy nowych lub przeszlifowanych pierścieni ślizgowych. II stan pracy zestyku - charakteryzuje się idealnymi warunkami pracy dla zestyku ślizgowego. Warstwa grafitowa stanowi dominującą część całkowitej grubości politury, co poprawia jej przewodność elektryczną i zmniejsza tarcie. Przewodzenie prądu odbywa się beziskrowo poprzez metalowe mostki tworzone w następstwie zjawiska frittingu. Zużycie powierzchni czynnych pierścieni ślizgowych oraz zużycie szczotek są w II stanie pracy zestyku najmniejsze. Jest to normalny stan pracy i utrzymywany jest tak długo, jak długo układ stykowy pracuje prawidłowo. III stan pracy zestyku – występuje przy zbyt grubej warstwie politury, która uniemożliwia występowanie zjawiska frettingu, przez co przewodzenie prądu odbywać się może jedynie przez plazmę tworzoną podczas wyładowań iskrowych i łukowych. Wyładowania te niszczą powierzchnie zestyku ślizgowego, sukcesywnie zwiększając ich chropowatość i współczynnik tarcia. Rośnie zużycie szczotek, a wyładowania iskrowe z czasem przeistaczają się w łuk elektryczny. Stan ten jest wynikiem zużycia układu stykowego, często wskutek niewłaściwej pracy lub wskutek pojawienia się „duchów”. Polaryzacja szczotki, a tym samym pierścienia w omawianym zestyku ślizgowym również posiada znaczny wpływ na jego charakter pracy. W pierwszej kolejności tego aspektu ko-

Rys. 4. Powierzchnia czynna szczotki węglowej z punktami styczności [2]

Rys. 5. Dwuwarstwowa politura z zaznaczonym kanałem (mostkiem) przewodzenia prądu [2]

Ii. Styk ślizgowy układu wzbudzenia generatora

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE a)

Rys. 7. Polaryzacja styku ślizgowego

Rys. 6. Główne stany pracy zestyku ślizgowego podczas przewodzenia prądu, a) I stan, b) II stan, c) III stan

nieczne jest uporządkowanie nomenklatury szczotki „dodatniej” oraz szczotki „ujemnej”, która w literaturze jest rożnie określania. Uwarunkowane jest to kierunkiem przypływu prądu na drodze szczotka-pierścień. W niniejszym artykule zostało przyjęte nazewnictwo spotykane w literaturze firmy Morgan. Według niej, gdy prąd płynie przez zestyk ze szczotki do pierścienia nazywamy „szczotką dodatnia” (anodową), natomiast w przypadku odwrotnym, gdy przepływ prądu występuje w kierunku z pierścienia do szczotki, wówczas nazywamy „szczotką ujemna” (katodową). Pierścień ślizgowy pod szczotką dodatnią jest pierścieniem dodatnim, mimo, że jest spolaryzowany w stosunku do niej katodowo (czyli „-”). W przypadku tego „dodatniego” zestyku ślizgowego mamy do czynienia z tworzeniem się naturalnej politury składającej się z cienkiej warstwy tlenkowej na zewnętrznej powierzchni pierścienia i przylegającej do niej warstwy cząstek węgla.

Ze względu na kierunek pola elektrycznego w warstwie zestykowej przepływ prądu nie wywołuje dodatkowego utleniania. W normalnych warunkach pracy generatora warstwa politury zachowuje praktycznie te same właściwości. Zdecydowanie niekorzystniej przebiega przewodzenie w „ujemnym” zestyku ślizgowym. Pod ujemną szczotką węglową na skutek przepływu prądu dodatkowo występuje zjawisko elektrolizy. Z metalu anodowo spolaryzowanego pierścienia (ujemnego) tworzone będą jony i elektrony. W przypadku pierścieni stalowych będą to głównie dodatnie jony żelaza Fe2+ i Fe3+, które w warstwie politury utworzą z wilgocią dodatkowe tlenki FeO i/lub Fe2O3. Nieustanne utlenianie żelaza prowadzi do wzrostu grubości izolacyjnej warstwy tlenkowej. Z kolei zjawiska frettingu i mechanicznego tarcia w zestyku ślizgowym działają przeciwnie, zmniejszają grubość warstwy tlenkowej. W normalnych warunkach pracy generatora grubość politury ustala się na zasadzie równowagi między elektrolitycznym utlenianiem metalu pierścienia z jednej strony, a frettingiem i ścieraniem mechanicznym warstwy tlenkowej z drugiej. Wynika z tego, że mimo idealnych warunków pracy generatora zużycie szczotek i pierścieni ślizgowych dla zestyku „ujemnego” będzie znacząco większe niż dla zestyku „dodatniego”. Wyższa też będzie temperatura pracy pierścienia. Długotrwała i prawidłowa praca układu styków ślizgowych wymaga zarówno formatowania powierzchni pierścieni ślizgowych poprzez początkowo częstą zmianę polaryzacji styku ślizgowego, następnie regularnej zmiany polaryzacji wzbudzenia, przynajmniej raz w roku, jak też utrzymania równomiernego rozpływu prądu w poszczególnych szczotkach, przy zapewnieniu optymalnej wartości prądu w każdej szczotce. W zależności od rodzaju stosowanych szczotek węglowych prądowy optymalny zakres pracy szczotek jest różny. Dla badanych szczotek typu ‘634 prąd ten wynosił 5,58 A/cm2 [2]. Dla zapewnienia bezawaryjnej pracy generatora niezbędna jest systematyczna kontrola jego stanu technicznego, w tym drgań zarówno elementów nieobrotowych jak i podzespołów wirujących oraz stanu zestyków ślizgowych. Największe jednostki generacyjne wyposażone są w systemy automatycznej kontroli i diagnostyki poszczególnych podzespołów. W mniejszych ze względu na rachunek ekonomiczny, ciągłemu monitoringowi poddawane są jedynie

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE niektóre, najważniejsze wskaźniki stanu generatora. Sprawdzanie stanu technicznego zestyków ślizgowych najczęściej ogranicza się do okresowych oględzin, które tak naprawdę nie ujawniają przyczyn zakłóceń lecz dopiero jego skutki, np. iskrzenie szczotek. Przyczyn potencjalnych nieprawidłowości pracy zestyków ślizgowych jest bardzo dużo i do tych najważniejszych należą: a) zbyt duże drgania szczotek, b) niewłaściwa odległość gniazda szczotki od pierścienia ślizgowego, c) nieoptymalna pozycja i kąt nachylenia szczotki d) nieodpowiedni nacisk szczotek, e) nierównomierny rozpływ prądu między szczotkami, f) niewłaściwa gęstość prądu szczotki, g) deformacja kształtu pierścienia ślizgowego, h) niecentryczność osadzenia pierścienia ślizgowego. Są to bezpośrednie przyczyny wystąpienia stanu pracy awaryjnej prowadzące pośrednio do niewłaściwego stanu powierzchni stykowej zestyku ślizgowego (grubość politury, gładkość powierzchni, itp.) doprowadzając w efekcie do defektu zestyku (iskrzenie, łuk, przegrzewanie szczotek i pierścieni ślizgowych, itp.). [2,4]

Rys. 8. Przykładowa rejestracja prądu w szczotce nr. 3. Tabela 1 Zestawienie wartości średnich pradów szczotek na jednym z pierścieni obwodu wzbudzenia generatora Prąd szczotek [A] 1

102,6

3,3

1,5

99,6

100,7 109,2

Iwzb [A]

Iśr [A]

416,9

69,5

III. Badania układów styków ślizgowych Badania przyczyn powstawania „duchów” na pierścieniach ślizgowych układów styków ślizgowych oparto na pomiarze prądów chwilowych par szczotek, rejestracji zestyku szczotka-pierścień przy wykorzystaniu filmowania szybkiego oraz rejestracji długookresowej prądów i napięć wyprowadzenia mocy z generatora oraz w układzie wzbudzenia. Rejestrację przebiegów czasowych prądów poszczególnych szczotek realizowano podczas normalnej pracy generatora, pod napięciem, przy użyciu przetworników cęgowych, nakładanych na przewody zasilania pojedynczych szczotek oraz rejestratora cyfrowego. Rysunek 8 przedstawia przykładowy przebieg zmienności prądu wzbudzenia w funkcji kąta położenia wału generatora zarejestrowany na przewodach pojedynczej, nieprawidłowo pracującej szczotki. Przedstawione w Tabeli 1 oraz na rysunku 9 wartości prądów wszystkich szczotek przykładowego badanego układu wzbudzenia wskazują na ogromne rozbieżności pomiędzy badanymi szczotkami. Zwiększona rezystancja połączenia szczotka-pierścień ogranicza prąd na danym połączeniu, widoczne jest to dokładnie na przykładzie szczotek nr. 2 i 3.

IV. Przyczyny powstawania “duchów” wywołane stanami awaryjnymi Degradacja powierzchni pierścieni ślizgowych wiąże się z pojawieniem się w układzie wzbudzenia szybkozmiennych impulsów prądu (tzw. pików prądu) o wartościach wielokrotnie przekraczających wartość dopuszczalną prądu wzbudzenia. Zakłócenia w układzie wzbudzenia mają swoją genezę w sieci elektroenergetycznej. Na rysunku 10 pokazano zarejestrowane zakłócenia w SEE. Reakcją na występujące zwarcie był wzrost mocy generowanej jednostki wytwórczej i tym samym prądu wzbudzenia pokazany na rysunku 11. Wzrost prądu wzbudzenia z jednoczesnym pojawieniem się pików prądu o znacznej wielkości powoduje impulsową pracę układu stykowego. Sprawia to, że szczotki stają się swoistymi elektrodami impulsowo wytrawiającymi pierścienie, pozostawiając na nich ślady nazwane tutaj „duchami”. [3] Jednocześnie należy pamiętać, że taki kształt rejestracji jest w znacznym stopniu ograniczony częstotliwością próbkowania rejestrato-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

Rys. 9. Ilustracja niesymetrii rozpływu prądów

ra. Rzeczywiste wartości szczytowe pików prądowych mogą przyjmować znacznie większe wartości. Prawdopodobną przyczyną powstawania „duchów’ na pierścieniach ślizgowych turbogeneratorów są szybkozmienne stany przejściowe związane z przeładowaniem energii zgromadzonej w polu magnetycznym uzwojenia wzbudzenia, która wskutek przyhamowania wirnika podczas zwarcia w systemie elektroenergetycznym, rozładowuje się w pojemnościach tyrystorowego układu wzbudzenia. [5-7]

V. Wnioski z badań Przeprowadzone badania przedstawiają kompleksowe sprawdzenie jakości zestyków ślizgowych turbogeneratora wykonywane różnymi metodami. Rejestracja prądu szczotek na zdegradowanym układzie styków ślizgowych wskazuje na skrajne różnice wartości prądu zarówno w funkcji położenia wału turbogeneratora jak również rozpływ prądu na poszczególne szczotki. Szybka rejestracja filmowa układu styków szczotkowych pozwala na ocenę stanu pierścieni ślizgowych bez konieczności przerywania pracy turbogeneratora. Rejestracja i analiza zakłóceń na wyprowadzeniu mocy z generatora, wraz z rejestracją prądu i napięcia wzbudzenia pozwala na identyfikację potencjalnych przyczyn przyspieszonej degradacji styków ślizgowych w układzie wzbudzenia. Dla pełnej identyfikacji narażeń układu styków ślizgowych obwodu wzbudzenia wymagana jest rejestracja szybkozmienna o częstości próbkowania przynajmniej kilka megaherców. Taka rejestracja może być realizowana przez popularny sterownik polowy e2TANGO, wyposażony w moduł rejestracji szybkiej.

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 10. Rejestracja prądu i napięcia stojana generatora podczas zwarcia w systemie elektroenergetycznym.

Rys. 11. Rejestracja prądu wzbudzenia generatora w chwili wystąpienia zwarcia w systemie elektroenergetycznym.

Podziękowania Artykuł jest wynikiem prac badawczych prowadzonych przez firmę Elektrometal Energetyka S.A. w ramach projektu „Budowa zintegrowanych systemów wspomagających i optymalizujących prace oraz bezpieczeństwo rozdzielnicy SN” PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ ZE ŚRODKÓW EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU REGIONALNEGO W RAMACH Osi Priorytetowej I „Wykorzystanie działalności badawczo – rozwojowej w gospodarce” REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO na lata 2014-2020”

Bibliografia [1] Przybysz J., „Urządzenia szczotkowe generatorów synchronicznych. Zagadnienia eksploatacyjne”, Wydawnictwo Instytutu Energetyki, Warszawa 2016

[2] Morgan Advanced Materials, “Sliprings and carbon brushes on turbo alternators” Windsor 2014 [3] Świercz R. “Modelowanie i optymalizacja obróbki elktroerozyjnej materiałów trudnoobrabialnych”. Oficzyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 2019 [4] Morgan Advanced Materials, “Carbon Brush & Holder Technical Handbook” 2013 [5] Chmielak W., Piątek Z., “Opinia techniczna nr ER/32/E/18-2” Warszawa 2019 [6] Chmielak W., Karczmarczyk K, Piątek Z., “Raport z badań nr EUR/34/E/19” Warszawa 2019 [7] Chmielak W., Piątek Z., Satławski K., “ Ekspertyza techniczna nr 149/20/CLIE/NBR/WN” Warszawa 2021 Waldemar Chmielak, Michał Kuleta, Karol Satławski ELEKTROMETAL ENERGETYKA S.A. ul. Działkowa 67, 02-234 Warszawa 0000-0002-7979-1591 n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Informacje ogólnenorma PN-EN 12767:2019 Słupy oświetleniowe z cechami bezpieczeństwa biernego są elementami bezpieczeństwa ruchu drogowego, których zadaniem jest ograniczenie skutków zderzenia drogowego.

otkliwość wypadków drogowych dla kierowców i pasażerów pojazdów mechanicznych w przypadku zderzenia ze słupami oświetleniowymi zależy min. od charakterystyki użytkowej słupów. Klasę charakterystyki użytkowej słupów oświetleniowych, która wyrażona jest kombinacją klasy prędkości, kategorii pochłaniania energii, klasy bezpieczeństwa pasażera, typu zasypu, mechanizmu utraty stateczności, klasy kierunku oraz ryzyka wgniecenia dachu.

Klasy charakterystyki użytkowej Określenie biernego bezpieczeństwa konstrukcji odnosi się do trzech definiowanych poziomów prędkości w chwili zderzenia, tj. 50, 70 i 100 km/h; oraz trzech rodzajów zasypów fundamentu słupa oświetleniowego; kruszywa standardowe – S, specjalne -X i sztywne – R. Nowa norma PN-EN 12767 z 2019 roku „Bierne bezpieczeństwo konstrukcji wsporczych dla urządzeń drogowych”, klasyfikuje trzy przedziały poziomu pochłaniania energii przez konstrukcje wsporcze i określa je, jako: yy klasy HE – pochłaniające energię w wysokim stopniu (zatrzymują pojazd lub znacznie spowalniają) - zalecane do stref wzmożonego ruchu pieszego i rowerowego, przejść dla pieszych gdzie istnieje ryzyko wtórnego zderzenia z innymi uczestnikami ruchu lub przeszkodami, w granicach obszaru zabudowanego,

yy klasy LE – pochłaniające energię w niskim stopniu (spowalniają pojazd) - zalecane w miejscach , gdy obawy o bezpieczeństwo pieszych lub rowerzystów jest mniejsze z uwagi ograniczenia prędkości do 50 km/h lub mniej, yy klasy NE – nie pochłaniające energii (nieznacznie spowalniają, nie zatrzymują pojazdu) - zalecane w miejscach gdzie po zderzeniu nie ma ryzyka wtórnej kolizji, tj na drogach szybkiego ruchu, autostrady, nie powinny być stosowane w pasie centralnym, rondach i skrzyżowaniach oraz na wiaduktach estakadach, bez bariery, ponieważ ścięty słup może zostać wyrzucony na inny pas jezdni, yy klasa 0 – brak cech bezpieczeństwa biernego. Nowa norma PN-EN 12767 z 2019 roku „Bierne bezpieczeństwo konstrukcji wsporczych dla urządzeń drogowych”, zmienia znacząco w stosunku do normy z 2007 roku, klasyfikację słupów oświetlenia drogowego, według ich potencjalnego zagrożenia dla uczestników ruchu drogowego i tak: yy wprowadza klasyfikację bezpieczeństwa pasażerów i kierowców pojazdów mechanicznych oznaczenia alfanumeryczne od A do E, najwyższe bezpieczeństwo pasażerów przyporządkowano klasie A; Obecnie oznaczenie NE-C, LE-C i HE-C oznaczają równorzędny poziom bezpieczeństwa, kierowcy i pasażerów. Wynika to z harmonizacji wartości brzegowych

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE bezpieczeństwa pasażerów (między ASI i THIV) niezależnie od klasy pochłaniania energii. yy wprowadza mechanizm utraty stateczności (z oddzielenie się słupa od podstawy SE i bez oddzielenia NS). yy wprowadza kierunkową klasy podatności jedno- SD, dwu- BD i wielokierunkowa MD (podatność na kąt uderzenia). yy określa dwie klasy ryzyka wgniecenia dachu pojazdu 0 lub 1

Przykład oznaczenia: 100-HE-C-S-NS-SD-1 100 - Kategoria prędkości HE - Klasa chłonności energii C - Klasa bezpieczeństwa pasażera S - Rodzaj zasypu NS - Mechanizm utraty stateczności SD - Klasa kierunku 1 - Ryzyko wgniecenia dachu Elektromontaż Rzeszów SA, projektuje, bada i testuje takie konstrukcje od 2008 roku , które w przypadku zderzenia ograniczają ogólne ryzyko dla zdrowia i życia kierowców i pasażerów, i innych użytkowników dróg i ich otoczenia. Obecnie Elektromontaż Rzeszów SA, jako lider konsorcjum z LUG SA realizuje etap projektu „Badania przemysłowe i eksperymentalne prace rozwojowe nad opracowaniem bezpiecznego punktu oświetleniowego”, obejmujący prace badawcze nad słupem, prace rozwojowe – walidujące opracowane rozwiązania w warunkach rzeczy-

wistych , tj. podczas testów zderzeniowych. W praktyce, sprawdzenie wyrobów na zgodność z normą PN 12767:2019 i przypisanie konstrukcji do odpowiedniej kategorii polega na przeprowadzeniu testów zderzeniowych, których wyniki muszą udowodnić określony poziom pochłaniania energii oraz spełnienie parametrów decydujących o stopniu bezpieczeństwa osób znajdujących się w pojeździe w przypadku kolizji. Elektromontaż Rzeszów był pierwszym polskim przedsiębiorstwem, które wprowadziło do produkcji lekkie słupy z blachy stalowej, dodatkowo zabezpieczone antykorozyjnie cynkowaniem zanurzeniowym, również jako pierwsze w kraju certyfikowało bezpieczne słupy oświetleniowe na zgodność z normą PN-EN 12767. Oferowane przez nas słupy stalowe i aluminiowe z cechami bezpieczeństwa biernego w klasach HE, LE oraz NE o wysokościach od 4m do 12m zapewniają odpowiednią wytrzymałość statyczną z jednoczesnym pochłanianiem energii uderzenia, co zostało potwierdzone odpowiednimi badaniami i testami na zgodność z PN-EN 12767:2019 Elektromontaż Rzeszów SA Zakład Produkcji Urządzeń ul. Przemysłowa 8, 35-105 Rzeszów www.elektromontaz.com.pl www.bezpieczneslupy.com.pl n

Zestawienie produktów Elektromontaż Rzeszów SA z cechami bezpieczeństwa biernego wg normy PN-EN 12767:2019 które pomyślne przeszły etap badań zderzeniowych. Typ słupa

Opis słupa

Zakres wysokości

Konfiguracja z fundamentem

Klasa bezpieczeństwa biernego zestawu

F120PS-NE lub F150PS-NE

(50-70-100)NE-B-S-SE-SD-0

F120PS-LE lub F150PS-LE

(50-70-100)LE-C-S-SE-SD-0

F120PS-HE lub F150PS-HE

(50-70-100)HE-C-S-SE-SD-0

Słupy stalowe S-C-3PS

S-C-3PS-2w

S-C-4/Ø70-PS

S-C-4/Ø70-PS-2w

Słup stalowy stożkowy wysięgnikowy grubość ścianki 3mm

5m - 12m

F120PS-NE lub F150PS-NE

Słup stalowy stożkowy wysięgnikowy dwu-wnękowy grubość ścianki 3mm

5m - 12m

Słup stalowy stożkowy wysięgnikowy, grubość ścianki 4mm

5m - 12m

Słup stalowy stożkowy wysięgnikowy, dwu-wnękowy grubość ścianki 4mm

5m - 12m

(50-70-100)NE-B-S-SE-SD-0

F120PS-LE lub F150PS-LE

(50-70-100)LE-C-S-SE-SD-0

F120PS-HE lub F150PS-HE

(50-70-100)HE-C-S-SE-SD-0

F120PS-NE lub F150PS-NE

(50-70-100)NE-B-S-SE-SD-0

F120PS-LE lub F150PS-LE

(50-70-100)LE-C-S-SE-SD-0

F120PS-HE lub F150PS-HE

(50-70-100)HE-C-S-SE-SD-0

F120PS-NE lub F150PS-NE

(50-70-100)NE-B-S-SE-SD-0

F120PS-LE lub F150PS-LE

(50-70-100)LE-C-S-SE-SD-0

F120PS-HE lub F150PS-HE

(50-70-100)HE-C-S-SE-SD-0

6m - 12m

F120PS-NE lub F150PS-NE

(50-70-100)NE-B-S-SE-SD-0

6m - 12m

F120PS-LE lub F150PS-LE

(50-70-100)NE-B-S-SE-SD-0

10-12m

F-150/200-PS

(50-70-100)HE-C-S-SE-SD-0

10-12m

F-150/200-PS

(50-70-100)HE-E-S-SE-SD-0

10-12m

F-150/200-PS

100LE-E-S-SE-SD-0

Słupy aluminiowe S-SwAL-PS S-SwAL-PS-2w

Słup aluminiowy stożkowy wysięgnikowy Słup aluminiowy stożkowy wysięgnikowy, dwu-wnękowy

Słupy stalowe S-C-PS S-/8-PS S-CN-3PS

Słup stalowy wysięgnikowy, grubość ścianki 2mm Słup ośmiokątny stalowy wysięgnikowy, grubość ścianki 2mm Słup stalowy wysięgnikowy, grubość ścianki 3mm

Wszystkie w/w konstrukcje dostępne są również w wersji bez-wysięgnikowej (proste)

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zdalny system bezprzewodowego pomiaru temperatury i wilgotności Remote system for wireless temperature and humidity measurement Streszczenie: W artykule przedstawiono system pomiaru temperatury i wilgotności w rozdzielnicach elektroenergetycznych. Słowa kluczowe: czujnik temperatury, czujnik wilgotności, rozdzielnica średniego napięcia Abstract: The article presents a system for measuring temperature and humidity in power switchgears. Keywords: temperature sensor, humidity sensor, medium voltage switchgear

Wstęp: Bezprzewodowy system pomiaru temperatury i wilgotności służy do monitoringu elementów będących pod napięciem, których temperatura wzrasta w wyniku przepływu prądu. Taka sytuacja występuje szczególnie w elementach, w których może wystąpić zwiększona rezystancja połączeń w przypadku połączeń skręcanych, przewężeń, połączeń wykonawczych i głowic kablowych, w miejscach słabej wentylacji lub długotrwałego przekroczenia prądów znamionowych roz-

dzielnicy. Instalacja czujników na elementach będących pod napięciem stwarza obligatoryjne wymagania, co do projektowanego czujnika, który powinien cechować się brakiem baterii, zasilaniem energią pozyskaną z otoczenia, niewielkimi wymiarami, długim cyklem życia oraz bezprzewodową komunikacją. Główni producenci rozdzielnic elektrycznych w Polsce stoją przed wyzwaniem ciągłego monitoringu temperatury elementów pod napięciem w sprzedawanych rozdzielnicach. System taki powinien spełniać wymagania normy z serii IEC/EN 61439 dla rozdzielnic i szynoprzewodów.

Rys.1 Połączenie urządzeń w systemie bezprzewodowego pomiaru temperatury i wilgotności

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Opis sytemu: W odpowiedzi na przedstawiony problem zaprojektowany został system o nazwie eTemp (rys. 1), składający się z sieci bezbateryjnych i bezprzewodowych czujników pomiaru temperatury AST-05 instalowanych na elementach znajdujących się pod napięciem lub w strefie napięcia niebezpiecznego oraz czujników temperatury i wilgotności ASTH-01 zasilanych bateryjnie. Czujnik pomiaru temperatury nie wymaga zewnętrznego zasilania i zasila się z prądu przepływającego przez mierzony obiekt, taki jak: szynoprzewód SN/nn, głowica kablowa, kabel SN/nn, itp. Czujnik wysyła dane pomiarowe maksymalnie co 60 sekund

przy minimalnym prądzie przepływającym przez mierzony obiekt rzędu kilku amperów. Czas pracy bateryjnych czujników temperatury i wilgotności wynosi około 5 lat. Czujnik diagnozuje stan zainstalowanej w nim baterii i wysyła komunikat o konieczności jej wymiany. Czujniki temperatury AST-05 mocowane są do monitorowanych elementów za pomocą specjalnej opaski, a czujniki temperatury i wilgotności ASTH-01 mogą być zamocowane za pomocą magnesu lub opaski zaciskowej. Wszystkie czujniki, wchodzące w skład systemu, komunikują się z jednostką centralną sytemu eTemp niskoenergetycznym bezprzewodowym łączem. Jednostka ta zapewnia również komunikację z lokalnymi systemami SCADA lub systemami telemechaniki za

Rys.2 Przykład zastosowania systemu w rozdzielnicy elektroenergetycznej.

Rys 3. Widok sterownika polowego M-G8 w 2 wersjach panelu odłączalnego

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys 4. Widok interfejsu aplikacji ViSense

Rys 5. Widok okna aplikacji eTemp w Scada-Cloud

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE pomocą łącza komunikacyjnego RS485 lub RJ45, korzystając przy tym z protokołu Modbus. System może również przekazywać informację o przekroczeniach stanów alarmowych do zlokalizowanych w polach rozdzielczych sterowników polowych za pomocą wyjść dwustanowych. Zaimplementowana technologia GSM zapewnia łączność z serwerem akwizycji danych, w celu bezobsługowej, zdalnej diagnostyki parametrów starzeniowych, poprawności działania rozdzielnicy, skuteczności zapewnienia ciągłości dostaw energii elektrycznej [2, 3]. Sieć czujników obsługiwanych przez jedną jednostkę centralną może zawierać do 150 punktów pomiarowych. Konfiguracje systemu użytkownik przeprowadza za pomocą autorskiej aplikacji mobilnej ViSense współpracującej z systemem Android. Aplikacja ta umożliwia skanowanie kodów QR z sensorów, dodawanie ich do konkretnych grup pomiarowych oraz przeglądanie aktualnych danych pomiarowych. Dane pomiarowe z sensorów mogą być również przetwarzane za pomocą systemu Scada-Cloud. Dostęp do wizualizacji tych danych możliwy jest z każdego miejsca na świecie za pośrednictwem urządzeń mobilnych z dostępem do Internetu. Na kolejnym etapie rozwoju system będzie rozbudowany o algorytmy sztucznej inteligencji, których zadaniem będzie przewidywanie możliwości wystąpienia awarii. System eTemp został opracowany w Łukasiewicz-ITR na podstawie założeń przekazanych przez firmę ZPUE Włoszczowa z prawem wyłącznego stosowania. Przedstawiony na rysunku 2 przykład instalacji systemu pomiarowego wykorzystującego czujniki temperatury zamocowane na głowicach kablowych, które to wysyłają bezprzewodowo informację do modułu odbiorczego w sterowniku M-G8. Sterownik umożliwia połączenie z maksymalnie dziewięcioma czujnikami temperatury i jednym czujnikiem temperatury i wilgotności w obrębie nadzorowanego pola. Układa taki nie zapewnia pełnej funkcjonalności systemu z jednostką eTemp.

MG8 Istotnym z punktu widzenia uniwersalności systemu jest możliwość komunikacji z elektroenergetycznym sterownikiem polowym M-G8. Jest to sterownik o budowie modułowej, w której jeden z jego wymiennych modłów posiada możliwość odczytu informacji o temperaturze i wilgotności za pomocą niskoenergetycznego łącza. Urządzenie M-G8 jest uniwersalnym rozwiązaniem z możliwością dostosowania swoich zasobów sprzętowych i programowych do potrzeb klienta. Posiada jednostkę centralną w wersjach różniących się ilością slotów na wymienne moduły. Interfejs użytkownika umieszczony jest na dwóch wersjach panelu odłączalnego [1] (rys 3).

Podsumowanie Zaprezentowany system rozwiązuje problem braku monitoringu wzrostu temperatury i wilgotności elementów pod napięciem w rozdzielnicach elektroenergetycznych. Zastosowanie opisanego systemu zwiększy bezpieczeństwo rozdzielnic elektrycznych oraz zapewni mniej awarii i przerw w dostawach energii elektrycznej. Krzysztof Broda Mariusz Kucharek Maciej Rup Anna Kołtun n

Literatura: 1. „Ósma generacja sterownika polowego MUPASZ M-G8” Elektro.info.pl, 10/2020 2. „System zdalnego monitorowania parametrów oraz zużycia energii elektrycznej dla systemów Przemysłu 4.0 z wykorzystaniem technologii z zakresu ICT, IIoT oraz Cloud Computing” Wiadomości Elektrotechniczne 2020/3 3. „ Zdalny dostęp do urządzeń przy wykorzystaniu technologii VPN” Wiadomości Elektrotechniczne 09/2019

Sieć Badawcza Łukasiewicz to trzecia pod względem wielkości sieć badawcza w Europie. Dostarcza atrakcyjne, kompletne i konkurencyjne rozwiązania technologiczne. Oferuje biznesowi unikalny system „rzucania wyzwań”, dzięki któremu grupa 4 500 naukowców w niewięcej niż 15 dni roboczych przyjmuje wyzwanie biznesowe i proponuje przedsiębiorcy opracowanie skutecznego rozwiązania wdrożeniowego. Angażuje przy tym najwyższe w Polsce kompetencje naukowców i unikalną w skali kraju aparaturę naukową. Co najważniejsze –przedsiębiorca nie ponosi żadnych kosztów związanych z opracowaniem pomysłu na prace badawcze. Łukasiewicz w dogodny sposób wychodzi naprzeciw oczekiwaniom biznesu. Przedsiębiorca może zdecydować się na kontakt nie tylko przez formularz na stronie https://lukasiewicz.gov.pl/ biznes/ale także w ponad 50 lokalizacjach: Instytutach Łukasiewicza i ich oddziałach w całej Polsce. Wszędzie otrzyma ten sam –wysokiej jakości –produkt lub usługę. Potencjał Łukasiewicza skupia się wokół takich obszarów badawczych jak: Zdrowie, Inteligentna mobilność, Transformacja cyfrowa oraz Zrównoważona gospodarka i czysta energia.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Szybkie powielanie wspólnych sygnałów oraz proste łączenie grup produktów Polski producent przekaźników poszerzył swoją ofertę o nową linię przekaźników interfejsowych w technologii push-in. Ich niewątpliwą zaletą jest łatwy i szybki montaż na szynie DIN dzięki precyzyjnym zaczepom oraz specjalnemu kształtowi obudowy. Montaż i organizację okablowania ułatwiają zaciski skierowane pod niewielkim kątem w stronę koryt kablowych, które otwierają się samoczynnie w podczas instalacji przewodów bez konieczności wciskania przycisku zwalniającego. Jest to nie wątpliwie cecha, która bardzo przyspiesza montowanie całej instalacji. Do przekaźników dedykowana jest szeroka gama złącz oraz zworek pozwalająca na swobodne mostkowanie w każdej aplikacji. Akcesoria yy Złącze ZGZP80-8 (Zdj. 1.) mostkuje wspólne sygnały wejść (zaciski cewki A1 lub A2) przekaźników interfejsowych w technologii push-in PI84, PI85, PI84P, PI85P. Maksymalny dopuszczalny prąd wynosi 10 A / 250 V AC, możliwość połączenia 8 gniazd lub przekaźników

Zdj. 1. Złącze 8-polowe ZGZP80

yy Złącze ZGZP80-2 (Zdj. 2.) mostkuje wspólne sygnały wejść (zaciski cewki A1 lub A2) albo wyjść przekaźników interfejsowych w technologii push-in PI84, PI85, PI84P, PI85P. Możliwość połączenia 2+n gniazd lub przekaźników yy Złącze ZGZP4-2 (Zdj. 2.) mostkuje wspólne sygnały wejść (zaciski cewki A1 lub A2) albo wyjść przekaźników interfejsowych w technologii push-in PIR2, PIR4. Możliwość połączenia 2+n gniazd lub przekaźników.

Zdj. 2. Złącza dwupolowe ZGZP80-2, ZGZP4-2

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE yy Zworka międzytorowa ZGZP-2 (Zdj. 3.) mostkuje sąsiednie tory pojedynczego gniazda GZP80 lub GZP4- dedykowana do wszystkich typów przekaźników interfejsowych i gniazd w technologii push-in.

Zdj. 3. Zworka miedzytorowa ZGZP-2

yy Złącze ZGZP4-8 (Zdj. 4.) mostkuje wspólne sygnały wejść (zaciski cewki A1 lub A2) przekaźników interfejsowych w technologii push-in PIR2, PIR4. Maksymalny dopuszczalny prąd wynosi 10 A / 250 V AC, możliwość połączenia 8 gniazd lub przekaźników.

Zdj. 4. Złącze 8-polowe ZGZP4

Linie produktowe Obecnie dostępne są trzy linie produktowe z gniazdami Push-in. Pierwsza obejmuje przekaźniki interfejsowe PI85, PI84 z gniazdami Push-in GZP80. Są to gotowe do montażu, kompletne zestawy składające się z przekaźników miniaturowych jedno i dwupolowych z serii RM85 oraz RM84, dostępne zarówno w standardowych obudowach nieprzeźroczystych oraz w kolorowych, transparentnych obudowach, przeznaczone odpowiednio do łączenia obciążeń o max. prądach 8A dla wersji dwutorowych oraz 12A (*max. 16A po zmostkowaniu) dla wersji jednotorowych. Zestawy wyposażone są w klasyczny moduł sygnalizacyjno-przeciwprzepięciowy TYPU M oraz obejmy wyrzutnikowe. Drugą linią wyrobów są zestawy o nazwach PI84P oraz PI85P z gniazdami Push-in GZP80 (Zdj. 5.), będące podobnie jak poprzednie, kompletami składającymi się z gniazda, przekaźnika, modułu przeciwprzepięciowo-sygnalizacyjnego oraz wyrzutnika. W tych produktach elementami wykonawczymi są doceniane przez wielu automatyków transparentne przekaźniki RMP85 oraz RMP84. Ob-

Zdj. 5. Zestaw ze złączem ZGZP4-8

ciążalność układu zestyków wynosi max. 16A dla wersji jednotorowej oraz 8A dla wersji dwutorowej. Najważniejszą cechą tego wykonania jest możliwość mechanicznego ręcznego wymuszania stanu zadziałania z funkcją blokowania. Ostatnią linią produktową są kompletne przekaźniki interfejsowe PIR2 i PIR4 z gniazdami Push-in GZP4. Są to wykonania, w których przekaźnikami wykonawczymi są przemysłowe przekaźniki dwupolowe typu R2N o obciążeniu znamionowym 12A oraz czteropolowe 6-amperowe R4N z przyciskiem testującym z funkcją blokowania. Podobnie jak w poprzednich seriach klient otrzymuje kompletny gotowy do montażu moduł przekaźnikowy. Standardowe wykonania obejmują wersje sterowane napięciami 24VDC, 24VAC, 230VAC jednak w sprawie innych napięć cewek oraz wersji specjalnych można skontaktować się bezpośrednio z przedstawicielem lub biurem obsługi klienta Relpol S.A.

Zalety nowych przekaźników kompletne, funkcjonalne i wygodne w montażu rozwiązania dla każdej aplikacji yy oszczędność kosztów pracy dzięki łatwemu i szybkiemu montażowi yy najlepsze rozwiązanie do pomiaru i kontroli dzięki stabilnej pozycji sond pomiarowych w gniazdach w dowolnej pozycji yy bezpieczeństwo i niezawodność dzięki przyciskom Push-in oraz najlepszym niepalnym materiałom yy trwałe i widoczne oznakowanie dzięki konstrukcji pozwalającej na stosowanie standardowych płytek do opisu i samoprzylepnych etykiet stosowanych w przemyśle yy szybkie i swobodne mostkowanie, nieograniczone możliwości dzięki szerokiej gamie akcesoriów w 4 różnych kolorach. Relpol n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

NOWOŚĆ

Nasze najbardziej kompaktowe rozwiązanie Nowe akumulatorowe 18 V wkrętarki

Silniki bezszczotkowe Szybkie i efektywne Kompaktowe i lekkie Wiertarki akumulatorowe DS18DD, DV18DD i zakrętarka WH18DD. Przedstawiamy naszą nową serię wiertarek akumulatorowych w klasie 18 V. Wiertarka DS18DD, wiertarka udarowa DV18DD i zakrętarka udarowa WH18DD są wyposażone w nasze wysoce wydajne i trwałe silniki bezszczotkowe. To sprawia, że są jeszcze mocniejsze i trwalsze. Są również kompaktowe i wygodniejsze w pracy w wąskich przestrzeniach.

Rozwijamy innowacyjne japońskie technologie od 1948 roku.

EKSPLOATACJA I REMONTY

Trzy kompaktowe narzędzia HiKOKI Przedstawiamy nową serię bezszczotkowych wkrętarek akumulatorowych 18 V firmy HiKOKI: wiertarko-wkrętarka DS18DD, udarowa wiertarko-wkrętarka DV18DD oraz zakrętarka udarowa WH18DD.

iKOKI rozszerza swój asortyment o trzy kompaktowe wiertarko-wkrętarki akumulatorowe w klasie 18 V, dając użytkownikom dużą moc w małych, poręcznych narzędziach. Dzięki maksymalnemu momentowi obrotowemu 55 Nm, zarówno wiertarko-wkrętarka akumulatorowa DS18DD, jak i udarowa akumulatorowa wkrętarko-wkrętarka DV18DD należą do najpotężniejszych narzędzi w swojej klasie, co znacznie ułatwia pracę. Akumulatorowa zakrętarka udarowa WH18DD ma maksymalny moment obrotowy 140 Nm, dzięki czemu nawet stosunkowo duże rozmiary śrub można wkręcać szybko i precyzyjnie. Dzięki połączeniu kompaktowych wymiarów i wysokiej wydajności nowe wiertarko-wkrętarki akumulatorowe HiKOKI są szczególnie atrakcyjne dla stolarzy lub elektryków, którzy często pracują tego typu narzędziami w wąskich, ciasnych przestrzeniach.

Bezszczotkowa technologia silnika

DS18DD, DV18DD i WH18DD mają silnik bezszczotkowy. Ta nowoczesna technologia oferuje użytkownikowi wiele korzyści. Na przykład dzięki temu nowe akumulatorowe wiertarko-wkrętarki HiKOKI 18 V są lekkie i kompaktowe. Ponadto jednostka sterująca zapewnia efektywny postęp prac podczas wiercenia i wkręcania bez przeciążania silnika, mechaniki czy uchwytu. Dzięki wysokiej sprawności silnika możliwa jest praktycznie praca non stop. Kolejny bardzo pozytywny aspekt silnika bezszczotkowego - jest bezobsługowy, ponieważ nie ma szczotek, które się zużywają i trzeba je wymienić. Dodatkowo obudowa jest zamknięta - pył nie może dostać się do wnętrza przestrzeni silnikowej.

Praktyczne i poręczne

Wbudowane światła LED zapewniają dobrą widoczność w każdej sytuacji. Umożliwia to precyzyjną pracę nawet w wąskich i ciemnych przestrzeniach. Krótka obudowa narzędzi jest dodatkowym plusem: DS18DD ma tylko 157 milimetrów, a DV18DD to 170 milimetry to najmniejsze wiertarko-wkrętarki w swoim segmencie rynku. Przy 134 milimetrach WH18DD jest również jednym z najmniejszych w swojej klasie. Akumulatorowa wkrętarko-wkrętarka DS18DD i udarowa akumulatorowa wkrętarko-wkrętarka DV18DD są dostępne od stycznia 2021, a akumulatorowa wkrętarko-wkrętarka WH18DD od grudnia 2020 r. Do kupienia w sieci dealerskiej HiKOKI. Informacja nt. sieci dealerskiej znajduje się na naszej stronie: www.hikoki-narzedzia.pl/lista-dealerow. Hikoki n

Tabela. 1. Dane techniczne. Wiertarko-wkrętarka akumulatorowa 18 V - DS18DD Wiercenie

13 mm w stali 36 mm w drewnie

Wkręcanie wkrętów do drewna

6 x 75 mm

Śruby maszynowe Prędkość obrotowa Maks. moment obrotowy Sprzęgło

6 mm 0 do 440 min-1 (niska) 0 do 1700 min-1 (wysoka) 26 Nm (miękki) 55 Nm (twardy) 0,6 do 4,0 Nm

Uchwyt wiertarski o średnicy od

2 do 13 mm

Wymiary DxSxW

157 x 238 x 58 mm

Waga wraz z akumulatorem 1,2 kg BSL1830C Wiertarko-wkrętarka udarowa 18 V - DV18DD Wiercenie

13 mm w cegle 13 mm ze stali 36 mm w drewnie

Wkręcanie wkrętów do drewna

6 x 75 mm

Śruby maszynowe Prędkość obrotowa Maks. udarów Maks. moment obrotowy Sprzęgło

6 mm 0 do 440 min-1 (niska) 0 do 1700 min-1 (wysoka) 0 do 6600 min-1 (niski) 0 do 25 500 min-1 (wysoka) 25 Nm (miękki) 55 Nm (twardy) 0,6 do 4,0 Nm

Uchwyt wiertarski o średnicy od

2 do 13 mm

Wymiary DxSxW

170 x 238 x 58 mm

Waga wraz z akumulatorem 1,3 kg BSL1830C Zakrętarka udarowa 18 v - WH18DD Śruby maszynowe

od 4 do 8 mm

Zwykłe śruby

M5 do M14

Śruby o dużej wytrzymałości

M5 do M12

Maks. moment dokręcania

140 Nm

Prędkość bez obciążenia

0 do 3200 min-1

Współczynnik uderzeń

0 do 4000 min-1

Wymiary dł. x wys.

134 x 237 mm

Waga (z akumulatorem BSL1830C)

1,3 kg

Więcej w tym zakres dostawy znajdują się na naszej stronie: https://hikoki-narzedzia.pl/dd-nowa-seria-urzadzen

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

TARGI

COPA-DATA i zenon 10 na Międzynarodowych Targach Energetycznych ENERGETAB 2021 COPA-DATA, firma z prawie 35-letnim doświadczeniem w rozwiązaniach dla automatyki przemysłowej i energetyki, producent innowacyjnej Platformy Programowej zenon już po raz jedenasty będzie wystawcą międzynarodowych targów ENERGETAB. W związku z tym wszystkich związanych z branżą energetyczną w tym energetyką odnawialną zapraszamy do Bielska–Białej w dniach: 14.09.2021- 16.09.2021 na nasze stoisko numer: 31 w hali A.

NERGETAB to największe w Polsce targi, na których prezentowane są najnowocześniejsze urządzenia, aparatury i technologie dedykowane specjalnie dla przemysłu energetycznego. Dla wszystkich związanych z branżą energetyczną, studentów kierunków związanych z energetyką wrześniowe targi to najważniejsze wydarzenie w roku. Event na którym po prostu trzeba być! Dają one szansę spotkań z czołowymi przedstawicielami przedsiębiorstw energetyki przemysłowej oraz projektantami i dostawcami usług, gdyż od 34 lat regularnie biorą w nich udział wystawcy z całego świata. W program targów świetnie wpisuje się oprogramowanie zenon, zwłaszcza wersja dedykowana branży - zenon Energy Edition, którego producentem jest COPA-DATA. Umożliwia on większą wydajność, lepszą komunikację a przede wszystkim bezpieczeństwo w wytwarzaniu oraz dystrybucji energii. Dzięki oprogramowaniu zenon możliwy jest niezawodny nadzór oraz ergonomiczna kontrola podstacji, rozdzielni, sieci rozdzielniczych i elektrowni, a także farm wiatrowych oraz elektrowni fotowoltaicznych. Sterowniki opracowane przez COPA-DATA gwarantują zgodność ze standardami międzynarodowymi, takimi jak IEC 61850, IEC 61400-25, IEC 60870,

IEC61850 i DNP3. Dzięki integracji modułu zenon Logic, opartego na standardzie IEC 61131-3, zenon Energy Edition jest kompleksowym rozwiązaniem dla automatyki w branży energetycznej.

Nowe rozwiązania w najnowszej wersji oprogramowania zenon 10 Platforma programowa zenon oferuje wiele modułów, które są dedykowane branży energetycznej. Wśród innych oprogramowań wyróżnia go kompleksowość, łatwość w integracji, komunikacji zarówno z maszynami, jak i systemami wyższego rzędu oraz kompleksowe pozyskiwanie danych i zarządzanie nimi w celu optymalizacji procesów. Bardzo istotne są również kwestie bezpieczeństwa, w tym redundancji, a także autoryzowanego dostępu do danych. „Cały czas jest bardzo duże zainteresowanie rozwiązaniami software’owymi, które umożliwiają wdrożenie IoT i cyfryzacji zarówno w przemyśle, jak i energetyce. Topową tematyką, o którą pytają nasi klienci jest modularyzacja produkcji, popularna przede wszystkim w Europie i Stanach Zjednoczonych” – mówi Urszula Bizoń – Żaba dyrektor zarządzający oraz prokurent w COPA-DATA Polska Sp. Z o.o. Dlatego też wszystkie powyższe możliwości udostępniliśmy w najnowszej wersji Platformy Programowej

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

zenon 10. Zapewnia ona nie tylko wysoką wydajność dla aplikacji opartych na technologii HTML5, ale także możliwość korzystania z technologii kontenerowej Docker. Usługę gwarantującą bezpieczne zarządzanie autoryzacją i uwierzytelnianiem oraz niezawodne połączenie z istniejącymi systemami administracyjnymi, jak choćby Microsoft Active Directory.

Szukasz nowych i bezpiecznych rozwiązań? Koniecznie musisz nas odwiedzić! Hala A, stoisko: 31 Podczas rozmów z inżynierami COPA-DATA oraz w trakcie testowania wersji DEMO naszego oprogramowania, będzie można osobiście przekonać się o tym, jak energetyka łączy się z innowacyjnością technologii IoT (Internet of Things) oraz jakie korzyści i wyzwania płyną z tytułu nieuchronnej digitalizacji świata, w tym również świata branży energetycznej. Jako COPA-DATA rozumiemy, że bezpieczny system SCADA wymaga ciągłych ulepszeń i innowacji. Bezpieczeństwo to dla nas priorytet! O tym, jak zenon Software Platform realizuje założenia IoT oraz kwestie bezpieczeństwa będzie można dowiedzieć się podczas spotkań z nami podczas targów Energetab w dniach 14.09-16.09. 2021. Do zobaczenia w Bielsku-Białej! Copa-Datan

TARGI

34.

Międzynarodowe Energetyczne Targi Bielskie ENERGETAB 2021, odbędą się w dniach od 14 do 16 września br. na terenie ZIAD Bielsko-Biała SA.

iędzynarodowe Targi Energetyczne ENERGETAB są zdecydowanym liderem wśród targów tej branży zarówno w Polsce jak i krajach Europy Środkowo – Wschodniej. Również we wrześniu ubiegłego roku, mimo trwającej pandemii, Organizatorom udało się zorganizować targi, chociaż w mniejszym zakresie niż dotychczas i przy zastosowaniu dodatkowych środków ochrony sanitarnej zarówno wystawców jak i zwiedzających. Ostatnio Rada Ministrów oficjalnie zezwoliła na organizację targów od 6 czerwca wprowadzając jednocześnie pewne ograniczenie co do liczby osób mogących przebywać jednocześnie w pomieszczeniach ekspozycyjnych. Odmrożenie targów przez rząd wyraźnie wpłynęło na zwiększenie zainteresowania udziałem w nich wśród firm, także tych spoza Polski. Mamy nadzieję, iż targi szybko wrócą do rozmiarów, jakie miały przed pandemią. Wśród dominujących czynników, które zachęcają do udziału w tegorocznych targach należy wymienić chęć odnowienia osobistych kontaktów pomiędzy oferentami urządzeń a ich klientami i porozmawiania bez elektronicznych pośredników, które jednak tworzą pewną barierę oficjalności, a po wielu miesiącach - znużenie ich stosowaniem.

Wraz z partnerami branżowymi ZIAD Bielsko-Biała SA jako organizator targów przygotowuje kilka konferencji, które powinny przybliżyć odpowiedzi na pytania nurtujące wystawców jak i zwiedzających targi. Jedna z tych konferencji dotyczyć będzie problematyki sprawiedliwej transformacji energetycznej, w której programie przewiduje się omówienie zarówno krajowego planu tej transformacji jak i wybranych komponentów terytorialnych a także udziału w tych programach innowacyjnych firm krajowych. Druga z planowanych konferencji dotyczyć będzie planów inwestycyjnych zarówno w zakresie sieci przesyłowej jak i wybranych sieci dystrybucyjnych. Na targach ENERGETAB 2021 odbędzie się też trzeci dzień bardzo dobrze przyjętej konferencji „Fotowoltaika – dziś i jutro” – zresztą na targach jest zlokalizowana specjalna Strefa OZE, w której będzie można zapoznać się z czynnymi instalacjami PV czy napowietrznych pomp cieplnych. Nadto na targach będą zorganizowane: ciesząca się dużym zainteresowaniem podczas ubiegłorocznych targów Strefa Elektromobilności oraz Strefa Praktycznych Pokazów (SPP). Powyższe konferencje i pokazy będą miały charakter stacjonarny ale

z transmisją ich przebiegu w internecie. Zresztą tegoroczne targi istotnie poszerzą zastosowanie transmisji on-line z wydarzeń targowych czy specjalnych prezentacji wystawców, aby umożliwić „udział” w targach także tym, którzy jednak nie będą mogli osobiście wziąć w nich udział. Tradycyjnie już podczas targów odbędzie się konkurs nagradzający prestiżowymi medalami i pucharami „szczególnie wyróżniające się produkty” zgłoszone przez wystawców. Z satysfakcją informujemy, że Ministerstwo Klimatu i Środowiska potwierdziło możliwość przyznania w tym konkursie wyróżnienia pod nazwą „Puchar Ministra Klimatu i Środowiska. Targi ENERGETAB, jako jedno z najważniejszych w tym roku spotkań przedstawicieli sektora elektroenergetycznego będą też doskonałą okazją do nawiązania bezpośrednich kontaktów biznesowych między wystawcami a projektantami, dostawcami usług i czołowymi przedstawicielami przedsiębiorstw energetycznych – zarówno z Polski jak i z zagranicy. Po szczegółowe i aktualne informacje zapraszamy Państwa do odwiedzenia strony http://energetab.pl/ lub kontaktu z Biurem Targowym. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 3/2021

Odwiedź nas na targach

ENERGETAB 2021

STOISKO G6 Bielsko-Biała

14-16 września

NOWOŚĆ STEROWNIK POLOWY M-G8 M-G 8 łąc z y w s o bi e wszystko, c o n a j l e ps z e w st e r o w n i k a c h p o p r z ed n i c h g e n e r a c j i , j edn o c z e ś n i e o d p o w i a da j ą c n a wy z wa n i a , kt ó r e na c o d z i e ń s t a w i a j ą n a m n a s i kl i e n c i .

Sieć Badawcza Łukasiewicz - Instytut Tele- i Radiotechniczny ul. Ratuszowa 11, 03-450 Warszawa energetyka.itr.org.pl Od w i edź na s

Urządzenia dla Energetyki nr 3/2021

Articles inside

Systemy magazynowania energii i ich zastosowanie w nowoczesnych sieciach elektroenergetycznych

Zdalny system bezprzewodowego pomiaru temperatury i wilgotności

Międzynarodowe Energetyczne Targi Bielskie

„Hägglunds to the Core”- bezpośredni napęd, bezpośrednie wyniki

Bezpieczniki firmy SIBA - zastosowanie w magazynach energii z akumulatorami

Nowości w ofercie Schneider Electric w zakresie automatyki EAZ & seria Easergy MiCOM Px30

Wsparcie inżynierskie dla instalacji OZE SPIE Energotest

w atmosferze potencjalnie wybuchowej

Z nową energią

TAURON wybuduje pierwszy magazyn energii w regionie

Miniaturowe termostaty mechaniczne

Mądre oszczędności w zakładzie produkcyjnym – monitoring zużycia mediów