Urządzenia Dla Energetyki 1/2012 by Urządzenia dla Energetyki

Urządzenia Energetyki dla

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 1/2012 (60)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl| • Ormazabal – stawiamy na innowacje – wywiad z Piotrem Podlaszewskim, dyrektorem zarządzającym firmy Ormazabal Polska • • Eaton Electric – Rozdzielnica małogabarytowa Sn typu Xiria • Taurus – Inowacyjne baterie kondensatorów Sn typu BKWTX • • I. A. S. E. – systemy do wykrywania i zapobiegania pożarom • Copa-Data – Wkład Zenona w energię odnawialną w Polsce •

Rozdzielnice gazowe pierwotnego i wtórnego rozdziału energii, transformatory olejowe

urządzenia dla energetyki 1/2012 (60)

Ormazabal Polska Sp z o.o. ul. A. Struga 23, 95-100 Zgierz

do 36 kV

tel./fax: +48 42 659 36 13 www.ormazabal.com

Posiadamy certyfikaty Instytutu Energetyki i Energopomiaru

Wnętrzowa stacja transformatorowa dla dużych i małych obiektów

ICZ-E

oszczędność energii

ELEKTROBUD Przyczyna Dolna 39 67-400 Wschowa tel. centrala: +48 65 540 80 00 fax.: +48 65 540 80 07,+48 65 540 80 08 e-mail: wschowa@elektrobud.pl

Oddział Poznań: ul. Grunwaldzka 104 60-307 Poznań tel./fax: +48 61 865 00 92 tel.: +48 61 866 40 26 e-mail: poznan@elektrobud.pl

www.elektrobud.pl

FLIR seria i

FLIR seria E

Dowie

FLIR seria T

dz się więce na tar j AUTOM gach AT HALA 4 ICON 2012 - stois ko L15

WWW.SEMINARIUM-TERMOWIZYJNE.PL Zapraszamy na seminaria termowizyjne prowadzone przez specjalistów z wieloletnią praktyką pomiarową w zakresie termowizji. Seminaria odbędą się w 2 blokach czasowych: SPR KAMAWDŹ w A ERĘ KCJ I

Maj 2012

14.05 - Koszalin 15.05 - Bydgoszcz 16.05 - Kalisz 17.05 - Katowice 18.05 - Bielsko-Biała

Październik 2012

15.10 - Szczecin 16.10 - Gorzów Wlkp. 17.10 - Zielona Góra 18.10 - Jelenia Góra 19.10 - Wałbrzych

ŚĆ ILOEJSC

MI NICZO A

R OG

Na seminariach będzie poruszana tematyka badań i pomiarów termowizyjnych w budownictwie, elektroenergetyce, utrzymaniu ruchu i innych.

Zarejestruj się już teraz na naszej stronie internetowej.

w numerze

Spis treści n wywiad Stawiamy na innowacje – rozmowa z Piotrem Podlaszewskim, dyrektorem zarządzającym firmy Ormazabal Polska .............. 6

n WYDARZENIA I INNOWACJE Grupa Apator zrealizowała prognozę wyników finansowych.... 9 Gaz łupkowy zagrożeniem dla polskich zasobów wód mineralnych!.................................................................................. 10 Kontrowersje wokół ustawy OZE.....................................................12 URE i UOKiK wymierzają kary za nieprzestrzeganie przepisów i praktyki monopolistyczne......................................... 14 Siemens wyprodukował nowoczesną turbinę wiatrową o mocy sześciu megawatów..............................................................15 Czysta energia ze… ścieków...............................................................16 Słoneczniki inspiracją dla elektrowni opartych na systemach fotowoltaicznych....................................18 Ministerstwo Gospodarki powołuje Departament Energii Odnawialnej................................................ 20 Sony tworzy baterię zasilaną… makulaturą.................................22 Jacek Łukaszewski na nowym stanowisku w Schneider Electric....23 Rozstrzygnięcie konkursu na Prezesa i Wiceprezesa Zarządu PGE Polska Grupa Energetyczna S.A..........................23 Cristiano Tortelli został Prezesem i Dyrektorem Generalnym GE Energy na Europę Środkowo-Wschodnią, Rosję i Wspólnotę Niepodległych Państw...................................24 Marek Grecki Dyrektorem Regionalnym GE Energy na Europę Północno-Wschodnią.....................................................25 GE Hitachi Nuclear Energy kontynuuje przygotowania do złożenia oferty na budowę reaktora ESBWR w Finlandii....26 Projekt jedyny w swoim rodzaju: Studenci testują oprogramowanie.................................................28 Ekotechnologie na starcie 3 edycji GreenEvo............................29 Pierwsza w Polsce Tatra z żurawiem hmf....................................29 Rada Nadzorcza PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. zatwierdziła Strategię Grupy Kapitałowej PGE na lata 2012-2035................................................................................. 30 Finał konkursu ENEA wyłania odkrywców nowych technologii......32 ABB dostarcza najnowocześniejsze systemy automatyki dla PGE GIEK S.A. Oddział Elektrownia Turów........................ 34

n technologie, produkty informacje firmowe Rozdzielnica małogabarytowa średniego napięcia typu Xiria jako ekologiczne rozwiązanie dla sieci dystrybucyjnych.......35 Czy Inteligentne Technologie otworzą drogę do E-mobilność? Od wizji do rzeczywistości................................................................38 System iEnergia® – Smart Grid w praktyce................................ 42 Nowa seria metalowych przycisków sterowniczych i lampek sygnalizacyjnych NEK22M.............................................. 44 Innowacyjne baterie kondensatorów SN typu BKWTX dedykowane do zastosowań w energetyce zawodowej....... 48 Modemy telefoniczne oraz rutery 3G w stacjach zlewczych ścieków........................................................ 50 System do wykrywania i zapobiegania zapłonom i pożarom kulowo–misowych młynach węglowych......................................52 ENERGYFLEX........................................................................................ 54 Wkład zenon’a w energię odnawialną w Polsce Projekt w fabryce peletu. Produkcja pelletu w Polsce pod kontrolą zenona........................................................................... 56 Kamery termowizyjne Sonel – sukces w najlepszych barwach....60 FLIR SC8400..........................................................................................63

n targi EXPOPOWER 2012 – Energetyczne technologie jutra ......... 64

n felieton Weryfikacji Ampere’a – odsłona druga........................................ 68

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com

Urządzenia Energetyki dla

Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyr. ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 500 258 433, e-mail: marek.w.bielski@gmail.com Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska tel. kom.: 531 266 287, e-mail: marta.is.roxy@gmail.com Dr inż. Mariusz Andrzejczak, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), mgr Marta Olszewska, prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, mgr inż. Leon Wołos, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko Redaktor Techniczny Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Projekt szaty graficznej: Piotr Wachowski Opracowanie graficzne: Robert Lipski, Piotr Wachowski, www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Współpraca reklamowa: ormazabal......................................................................................................... I elektrobud wschowa............................................................................. II FLIR.......................................................................................................................... 3 taurus–Technic.............................................................................................. 5 kontratech......................................................................................................11 hoppecke baterie polska..........................................................................13 polcontact.....................................................................................................17 polna...................................................................................................................19 energoelektronika.pl......................................................................... 20 hager...................................................................................................................21 Deutsche messe...........................................................................................27 WILK.......................................................................................................................31 numeron............................................................................................................41 energetykacieplna.pl...........................................................................47 IASE........................................................................................................................53 nexans................................................................................................................55 COPA DATA.........................................................................................................57 amper..................................................................................................................59 sonel....................................................................................................................61 expopower.....................................................................................................65 greenpower..................................................................................................67 eaton.................................................................................................................... III energotest..................................................................................................... IV

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Stawiamy na innowacje O rynkowych sukcesach, rosnącym portfolio nowatorskich produktów i ekspansji w sektorze odnawialnej energii rozmawiamy z Piotrem Podlaszewskim, dyrektorem zarządzającym firmy Ormazabal Polska.

tych właśnie branż i kiedy nadszedł moment decydujący o wprowadzeniu nowych produktów, które wspólnie z rozwiązaniami dla inteligentnych sieci energetycznych budują pozycję firmy na rynku OZE?

8 W poprzednim wywiadzie udzielonym „Urządzeniom dla energetyki” wspomniał Pan o niespodziance, jaką szykuje Ormazabal w związku z rozwojem firmy. Może dziś Pan zdradzić co to za niespodzianka? Tak, z wielką przyjemnością. Ormazabal jest jednym z największych producentów stacji transformatorowych na świecie. Możemy pochwalić się ponad 120 tysiącami naszych stacji, zainstalowanych w bardzo wielu krajach. Jesteśmy też największym na świecie producentem stacji podziemnych, których produkujemy około tysiąca rocznie. Produkcja stacji transformatorowych odbywa się w wielu fabrykach w Europie, Ameryce Płd. i Azji. Zaś dziś możemy już ogłosić, że Ormazabal, dzięki uruchomieniu z początkiem 2012 roku produkcji obudów betonowych w Polsce, oferuje także i w naszym kraju kompletne portfolio swoich rozwiązań dla energetyki. Mamy nadzieję zainteresować klientów bardzo szeroką ofertą stacji transformatorowych: od najmniejszych złącz kablowych SN poprzez stacje kompaktowe, także podziemne, aż po największe prefabrykowane stacje betonowe pierwotnego rozdziału energii, mieszczące tzw. GPZ-y. 8 Poszerzenie działalności Ormazabal o sektor produktów przeznaczonych dla energetyki wiatrowej i słonecznej zdaje się potwierdzać optymizm, jaki wiązał Pan z segmentem energii odnawialnej. Proszę powiedzieć, co przesądziło ostatecznie o wyborze

Ormazabal od początków swego istnienia stawiał na innowacje i tworzenie produktów odpowiadających specyficznym potrzebom różnych klientów. Dodatkowo zawsze kładliśmy nacisk na najwyższą niezawodność naszych produktów. Dlatego zupełnie naturalną konsekwencją tego podejścia było stworzenie i rozwój produktów przeznaczonych dla rynku OZE. Oczywiście pomogło też to, że wyjątkowo mocną pozycję mamy w krajach, gdzie energetyka wiatrowa i fotowoltaika silnie się rozwijają. Nasi najwięksi klienci rozpoczynając swoją przygodę z OZE niejako wymusili nasz udział w tej przygodzie. Jak zwykle wykazaliśmy się pasją i stąd nasza dzisiejsza pozycja na tym rynku. 8 Co decyduje o unikalności Waszych produktów przeznaczonych dla energetyki słonecznej i wiatrowej? Można by wiele mówić o walorach technicznych, ale wydaje mi się, że najważniejsze jest po prostu słuchanie klienta. Sztuka słuchania nie jest wcale łatwa. Nasi inżynierowie zapewne najwięcej uczą się właśnie od naszych partnerów, a mamy szczęście współpracować z największymi graczami z rynku wiatrowego i fotowoltaiki. Efektem są rozdzielnice zawsze spełniające specyficzne potrzeby naszych partnerów. 8 W pierwszej połowie ubiegłego roku, podczas Europejskiej Konferencji Energetyki Wiatrowej, prezentowaliście wpływ rozdzielnic SN na pracę turbin w aplikacjach wiatrowych, ostatnio zaś staliście się dostawcą rozdzielnic średniego napięcia typu CGM.3 na 36kV dla największej działającej na świecie elektrowni wiatrowej na wodzie - Thanet. Proszę powiedzieć, z jakimi wyzwaniami w tej dziedzinie zmaga się obecnie branża i jakie rozwiązania oferuje tu Ormazabal?

To rzeczywiście wielki powód do dumy, że większość największych elektrowni wiatrowych na świecie, czy to w Europie, czy w obu Amerykach, czy w Chinach oddaje wyprodukowaną energię poprzez nasze rozdzielnice. Wspomniany przez panią Thanet to farma Off-shore, czyli elektrownia złożona z wiatraków umieszczonych na dnie morza. Składa się ze 100 jednostek o mocy 3MVA. Ale warto w tym kontekście wspomnieć też o Margoninie koło Piły, czy kilkudziesięciu innych profesjonalnych farmach wiatrowych w Polsce, gdzie pracują identyczne rozdzielnice. Dlaczego właśnie one? Główny argument to niezawodność. Gdy turbina wiatrowa stoi, na przykład z powodu awarii rozdzielnicy SN, strata w jeden dzień kilkukrotnie przekracza koszt owej rozdzielnicy. A jak dotrzeć do wiatraka na Morzu Północnym, podczas legendarnych dla tego akwenu sztormów? Przy dziesięciometrowych falach jest to w zasadzie niemożliwe. Dlatego właściciel elektrowni off-shore musi dużo bardziej świadomie dobierać wyposażenie. I wybiera najczęściej nasze rozdzielnice. Ale nie dotyczy to tylko OZE. Na przykład najdłuższy tunel na świecie – Gotthard Base pod Alpami – został wyposażony kompleksowo właśnie w nasze rozdzielnice także z powodu koniecznej niezawodności. Wiele lat obecności na tak różnych rynkach, jak Szwecja, Cypr, Emiraty Arabskie, Chiny, czy Peru wymusiło ciągłe doskonalenie produktu. Temperatury od -40 do +50oC, wysokość ponad 4 000m npm, odporność na aktywny pył wulkaniczny i wysokie zasolenie oraz trudne warunki sejsmiczne połączono z najwyższymi parametrami zwarciowymi i łukochronności. To już „sekret naszej kuchni”, ale zdradzę, że na przykład nasz mechanizm napędowy pola jest całkowicie odporny na korozję. 8 Co stanowiło największe wyzwanie przy projektowaniu zintegrowanej stacji fotowoltaicznej, która przetwarza energię w instalacjach przyłączonych do sieci SN i która jest jednym z oferowanych przez Was produktów nowego typu?

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe Rzeczywiście, zanim produkt ten stał się jednym z wiodących w krajach południowej Europy, trzeba było opracować całkowicie nową koncepcję stacji transformatorowej, potrzebnej takim instalacjom. Jednym z podstawowych zagadnień było skuteczne chłodzenie przy zastosowaniu jedynie wentylacji naturalnej. Proszę sobie wyobrazić, że właśnie wtedy, gdy najintensywniej świeci słońce i mamy na zewnątrz prawdziwy żar, falowniki wewnątrz stacji pracują przy pełnej wydajności i właśnie wtedy wytwarzają najwięcej ciepła. A żeby było jeszcze ciekawiej, to zwykle wokół instalacji solarnych mamy do czynienia z dużym zapyleniem, a przecież w środku pracuje bardzo droga i wrażliwa na pył elektronika. 8 Jak udało się rozwiązać ten problem? Rozwiązanie tkwi w nazwie stacji. Podeszliśmy do problemu integralnie. Wysoka suma strat transformatora i falowników to po prostu ciepło, które należy wyprowadzić na zewnątrz i to dodatkowo filtrując powietrze na wlocie. Przy tym wysoka temperatura otoczenia wymusiła najciekawsze sposoby uzyskania wysokiej skuteczności wentylacji naturalnej. A reszta to „tajemnica szefa kuchni”. 8 Czy planujecie Państwo poszerzenie oferty Ormazabal o produkty zaopatrujące kolejne sektory OZE? Rozwiązania wspomagające wytwarzanie i przesył energii elektrycznej uzyskiwanej z OZE stanowią dla Ormazabal jeden z dwu priorytetów (obok „inteligentnych sieci”). Nieustannie więc podążamy za rozwojem tych sektorów. Aktualnie gorącym wydaje się temat połączenia OZE z lokalną generacją energii, co może stać się rozwiązaniem problemów wielu, jeszcze niezelektryfikowanych krajów na świecie. Ormazabal łącząc swoje wieloletnie doświadczenie w tych obu obszarach opracowuje nowe kompleksowe rozwiązania. 8 Jak przebiegają prace nad rozwojem produktów i rozwiązań dla sektora inteligentnych sieci energetycznych, z którymi Ormazabal wiąże od dłuższego czasu wielkie nadzieje? Czy w tym zakresie następują jakieś zmiany, udoskonalenia? Ormazabal aktywnie uczestniczy w kilku wielkich projektach w tym zakresie, głównie w Hiszpanii, ale też we Francji, Niemczech i USA. Zapewne najbardziej zaawansowany technicznie jest wspólny z Iberdrolą projekt STAR w Castellon w Hiszpanii, jeden z niewielu na świecie tak kompletnych projektów, który obejmuje budowę od podstaw 600 nowych stacji

Transformatorowa stacja podziemna do instalacji w ciągach pieszych lub w parkingach, po których jeżdżą samochody

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Kisielice, pierwsza profesjonalna farma wiatrowa w Polsce, dla której stacje transformatorowe dostarczyła firma Ormazabal

transformatorowych w stolicy prowincji Castellon dla około 170 tysięcy mieszkańców. Cały obszar miasta obejmuje sieć umożliwiająca odczyt 100.000 pomiarów z różnych miejsc sieci w czasie rzeczywistym i z niezwykle wysoką precyzją. Nasz wkład polega na dostarczeniu kompletnego rozwiązania stacji transformatorowej składającej się z naszych transformatorów i rozdzielnic wraz z pełną automatyką zabezpieczeniową, zdalnym monitoringiem i zarządzaniem siecią oraz diagnostyką sieci w czasie rzeczywistym. Umożliwia to nasz najnowszy produkt – elektroniczny

przekładnik napięciowy. Jest to niewielkie urządzenie zamontowane w polach liniowych, na głowicach kablowych typu T, podobnie jak ma to miejsce w przypadku warystorowych ograniczników przepięć. Przekładnik taki oferuje pomiar napięć bezpośrednio na linii kablowej z bardzo wysoką klasą pomiaru. Posiada jednak dodatkowo dwie niezwykle istotne w sieciach inteligentnych funkcje. Umożliwia bardzo szybką transmisję dużej ilości sygnałów PLC poprzez tą samą linię energetyczną. A dzięki możliwości generowania impulsów wysokich częstości i odczytywania odpowiedzi na nie, może jednocześnie badać poziom wyładowań niezupełnych na odcinkach sieci kablowej, czyli kontrolować na bieżąco jej stan. Jestem pewien, że nasze innowacyjne rozwiązania dla „inteligentnych sieci” znajdą swoje miejsce także w projektach, które powoli zaczynają startować i w Polsce. 8 Czy może Pan zdradzić, jakie jeszcze nowatorskie produkty i patenty opracowano ostatnio w należących do Ormazabal Laboratorium Wysokich Mocy i Centrum Badań i Rozwoju?

Katedra w Burgos zasilana stacją podziemną produkcji Ormazabal

Od niedawna Grupa Ormazabal dysponuje jednym z najnowocześniejszych laboratoriów na świecie. Mamy tam m. in. maszynę synchroniczną o mocy 2.500MVA, czy też kamerę poklatkową 10.000 zdjęć na sekundę, co pozwala nam samodzielnie testować wszystkie nasze produkty, także te będące dopiero w fazie rozwoju. Obok zaś laboratorium Mocy mieszczą się laboratoria Centrum Badań i Rozwoju. Prowadzimy tam intensywne prace nad udoskonalaniem naszych istniejących produktów oraz wprowadzamy nowe. Jedną z takich nowości jest z pewnością

wspomniany już elektroniczny przekładnik napięciowy. Inną – nasz nowy „inteligentny” wyłącznik SN Cibor. 8 W poprzednim wywiadzie udzielonym „Urządzeniom dla energetyki” mówił Pan, że Polska to dla firmy Ormazabal kluczowy rynek o wielkich perspektywach. Czy w ciągu ostatniego roku coś się w tej kwestii zmieniło? Czy obwieszczany nieustannie kryzys, ale też podobno nienajgorsza sytuacja Polski na tle niektórych państw Europy, wpływa na lokowanie tu inwestycji? Polska to niezmiennie jeden z najważniejszych punktów na mapie Ormazabal. Nie tylko z powodu nieporównanie lepszej sytuacji ekonomicznej wobec reszty Europy, olbrzymich potrzeb inwestycyjnych i chłonnego rynku. Mamy bardzo poważne, wieloletnie plany stałego rozwoju w naszym kraju. I co więcej – z pełną determinacją je realizujemy. Dość wspomnieć o naszej pozycji na polskim rynku transformatorów rozdzielczych, gdzie w 2012 dostarczymy powyżej 4 000 transformatorów, głównie dla najbardziej wymagających klientów. Są nimi grupy energetyczne PGE, Energa i ENEA, ale także coraz bardziej świadomi klienci prywatni. Podobnie rośnie nam sprzedaż rozdzielnic SN, zarówno dzięki rozwojowi energetyki wiatrowej, jak i coraz wyższym wymaganiom zwarciowym i łukochronności w całej sieci SN. A dzięki ostatniej inwestycji w Polsce liczymy na podobny sukces także naszych stacji transformatorowych. 8 Życzę powodzenia i dziękuję za rozmowę. Marta Olszewska

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Grupa Apator zrealizowała prognozę wyników finansowych Grupa Apator uzyskała w 2011 roku ponad 30% wzrost przychodów ze sprzedaży i 42% wzrost zysku netto. Spółka stawia sobie ambitne zadania na 2012 rok, wprowadza do oferty innowacyjne rozwiązania, które będą odpowiedzią na rozwijający się dynamicznie w Polsce i Europie rynek inteligentnych sieci elektroenergetycznych („smart grid”), przenosi zakład produkcyjny do Nowoczesnego Centrum Produkcyjno-Rozwojowego, które powstaje w Pomorskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.

2011 roku Grupa Apator wypracowała ponad 538 mln zł przychodów ze sprzedaży, wykazując przy tym ponad 51,5 mln zysku netto. W założeniach do prognozy na 2011 rok przyjęta była planowana sprzedaż 600 tys. akcji, zakładano dodatni wpływ tej transakcji na zysk netto w kwocie 9 mln zł. Pomimo tego, iż akcje nie zostały sprzedane, Grupa Apator zrealizowała prognozę wyników finansowych. Zysk ze sprzedaży ukształtował się na poziomie ok. 70 mln zł i znacznie przekroczył wynik osiągnięty w 2010 roku (48,2 mln zł). Rentowność netto Grupy Apator została utrzymana na wysokim poziomie i wyniosła 9,6% (dla porównania rentowność dla przemysłu ogółem szacuje się na poziomie 6,3%, zaś dla produkcji urządzeń elektrycznych 4,3%*). W strategii rozwoju Apator postawił sobie za cel uzyskanie do 2013 r. 50% przychodów z eksportu w segmencie aparatury pomiarowej oraz 25% przychodów z eksportu w segmencie aparatury łącznikowej. Udział eksportu w przychodach ze sprzedaży netto ogółem wzrósł z 25% w 2010 r. do 36% w 2011 r. W podziale na segmenty rynku eksport stanowił odpowiednio: 45% w całości sprzedaży Grupy dla aparatury i systemów pomiarowych oraz 20% dla aparatury łącznikowej. W bieżącym roku Grupa Apator prognozuje uzyskanie przychodów ze sprzedaży w wysokości 580 mln zł oraz wypracowa-

nie zysku netto w wysokości 70-75 mln zł. Rok 2011 upłynął pod hasłem „smart meters”. W ofercie Grupy pojawiły się kolejne „inteligentne” produkty umożliwiające zdalny odczyt zużycia mediów użytkowych: liczniki energii elektrycznej ESOX i EQUS, gazomierze z liczydłem elektronicznym i wodomierze smart C+ o podwyższonej klasie dokładności. Apator zdobył pierwszy ważny kontrakt obejmujący kompleksowe wdrożenie inteligentnych liczników energii elektrycznej w koncernie Tauron. W ramach projektu dostarczono 21 tys. „inteligentnych” liczników z modułem komunikacyjnym PLC lub GSM. Pełne uruchomienie systemu nastąpi do maja 2012 r. Ciekawym wdrożeniem w ubiegłym roku była także implementacja AMRsystem na 103-kilometrowym odcinku autostrady A2 (Konin-Stryków), dzięki któremu możliwy jest zdalny odczyt zużycia energii elektrycznej w punktach i stacjach poboru opłat. W ramach współpracy z BP na wszystkich stacjach benzynowych należących do sieci, Apator wdrożył liczniki półpośrednie typu LEW z modułami ethernetowymi. Dzięki temu rozwiązaniu BP ma możliwość kontroli zużycia energii elektrycznej na każdej stacji, co pozwala skuteczniej zarządzać kosztami w skali całej sieci stacji benzynowych. Wartym uwagi projektem była także instalacja liczników energii z komunikacją RS485/Ethernet w obrębie Giełdy Towarowej w Broniszach pod Warszawą, co ułatwiło administratorowi zarządzanie zużyciem energii oraz indywidualne rozliczanie najemców zgodne z faktyczną eksploatacją medium. Dla odbiorców segmentu łącznikowego Apator opracował m.in. nową linię produktów „premium” – do oferty wprowadzono linię aparatów „pro” o rozszerzonych funkcjonalnościach, w bogatej gamie akcesoriów i wykonań. Ofertę Grupy uzupełniły także przejęte w 2011 roku spółki: Apator Metra (Czechy) wzbogaciła portfolio ofertowe o elektroniczne podzielniki kosztów, zaś spółka Newind Grupa Apator z Wrocła-

* Grupa Apator – dane za I-IV kw. 2011 r., pozostałe dane za I-III kw. 2011 r.

urządzenia dla energetyki 1/2012

wia uzupełniła ofertę grupy w obszarze rozwiązań IT, w zakresie produkcji, sprzedaży i wdrażania oprogramowania dla odbiorców sektora utilities (energetyka, gazownictwo, ciepłownictwo, wodociągi) oraz telekomunikacji. Jednym z przełomowych momentów 2012 roku będzie zmiana lokalizacji zakładu produkcyjnego usytuowanego dotychczas w centrum Torunia i przeniesienie produkcji do Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Budowa nowoczesnego zakładu pochłonie ok. 33 mln zł, pozyskanych w głównej mierze ze sprzedaży gruntu, na którym zlokalizowany jest obecny zakład. Szacowane oszczędności z tytułu optymalizacji i centralizacji procesów produkcyjnych wyniosą ok. 6 mln zł rocznie. Ponadto spółka będzie korzystać z ulg inwestycyjnych. W ramach długofalowej polityki dywidendy Apator wypłaci dywidendę z zysku za rok obrotowy 2011 w wysokości co najmniej 0,70 zł brutto na 1 akcję. Wypłata dywidendy zostanie dokonana jednorazowo w lipcu 2012 roku. Zaliczka w XII 2011 roku nie została wypłacona z uwagi na finansowanie budowy nowego zakładu w PSSE. Według rankingu magazynu biznesowego „Bloomberg Businessweek Polska” Apator znalazł się w czołówce polskich firm, które pozwoliły pomnożyć kapitał inwestorów. W ciągu ostatnich 10 lat akcje Apatora zdecydowanie zwiększyły swoją wartość i uzyskały stopę zwrotu na poziomie ok. 2700%.

wydarzenia i innowacje

Gaz łupkowy zagrożeniem dla polskich zasobów wód mineralnych! Kontrowersje wobec naruszającej równowagę ekologiczną technologii pozyskiwania gazu z łupków nasilają się w związku z zagrożeniem, jakie stanowi ona dla bogatych dotychczas polskich zasobów wód mineralnych w rejonie Beskidów – Piwnicznej, Muszyny i Krynicy. en właśnie teren stanowi bowiem łakomy kąsek dla Amerykanów, którzy zamierzają szukać tam gazu łupkowego. Wniosek o koncesję złożyła już zarejestrowana w Warszawie firma Mazovia Energy Resources. Zamierza ona eksploatować wymienione obszary gmin uzdrowiskowych w poszukiwaniu gazu łupkowego i ropy naftowej. Na alarm biją samorządowcy, obrońcy przyrody i naukowcy, wskazując na zatrważające konsekwencje, jakie będzie to miało dla środowiska – i gospodarki, która ucierpi w związku z utratą naturalnego bogactwa tych ziem. Mimo to, polski rząd i kapitał zdają się twardo obstawiać ryzykowną technologię. Choć z udziału i rzekomych – bo jedynie doraźnych – finansowych korzyści z wydobycia gazu łupkowego wycofały się już po protestach społecznych Francja i Bułgaria, nasz kraj zamierza najwyraźniej iść samotnie w zaparte w nadchodzącej debacie o gazie łupkowym w UE. Jak poinformowało Ministerstwo Spraw Zagranicznych: – Decyzja bułgarskiego parlamentu nie zmienia dotychczasowego stanowiska prezentowanego przez Polskę na forum UE, zgodnie z którym każde państwo członkowskie UE ma suwerenne prawo do określania warunków wykorzystania swoich zasobów energetycznych, wyboru między różnymi źródłami energii i określania struktury zaopatrzenia w energię. Na stanowisko urzędników w tej sprawie nie mają jednak również najwyraźniej wpływu racjonalne argumenty przemawiające za zaniechaniem poszukiwań gazu z łupków. Tymczasem już pierwszy raport z USA o wpływie wydobywania gazu łupkowego na środowisko naturalne stwierdza, że frakturacja zanieczyszcza wody gruntowe. W styczniu tego roku badacze z University of Massachusetts na podstawie badań 24 go-

spodarstw rolnych stwierdzili natomiast, że gaz łupkowy jest szkodliwy dla zwierząt i ludzi. Tym bardziej oczywiste staje się niebezpieczeństwo, jakim gaz z łupków okazać się może dla rejonu Beskidów, zagłębia unikalnych w skali kraju wód bogatych w minerały z ośmioma złożami. – Poszukiwania mogą oznaczać koniec

czerpania wody mineralnej na tym terenie – mogą zniszczyć lub zanieczyścić wodne złoża. Nie mówiąc już o zeszpeceniu krajobrazu Beskidów – stwierdza Radosław Ślusarczyk z ekologicznej organizacji Pracownia na rzecz Wszystkich Istot. Obawy podzielają samorządowcy i geolodzy. Poszukiwania, które mają odbywać się bez wierceń, za to metodą sejsmiczną, na przykład poprzez wysyłanie impulsów akustycznych z ciężkich pojazdów, stwarzają zagrożenie dla wód mineralnych w tym rejonie. Oznaczają bowiem utratę przez nie dwutlenku węgla, wskutek czego wody stracą swoje walory, jak tłumaczy prof. Andrzej Szczepański z Katedry Hydrogeologii AGH, który opiniował projekt przedstawiony przez spółkę.

Co więcej, może też dojść do uaktywnienia się osuwisk w tym rejonie, co oznacza uruchomienie procesów, które odetną zasilanie wód mineralnych z opadów. A to dla nich podstawowe źródło. Tym samym wody mineralne nie będą odnawiane i wzbogacane przez dwutlenek węgla. Wątpliwy wydaje się również sens planowanych przez firmę Mazovia Energy Resources poszukiwań w tym miejscu, zważywszy, że od lat 50. nie znaleziono tu – mimo intensywnych starań – żadnych złóż ropy i gazu. Zakusami firmy, której Głowna siedziba znajduje się w Teksasie, martwi się m.in. burmistrz Muszyny Jan Golba: – Dla nas to bardzo zła informacja. Na naszym terenie jest siedem rozlewni wód mineralnych, pracuje w nich większość mieszkańców. Cokolwiek by się stało wodom, dla nas to katastrofa. Samorządowcy zgłosili swoje zastrzeżenia Ministerstwu Środowiska. Resort ostatecznej decyzji jeszcze nie podjął. Komunikat Ministerstwa Środowiska głosi: Z uwagi na to, że zaprojektowane obszary badań, w przypadku dwóch wniosków koncesyjnych Spółki Mazovia Energy Resoruces na poszukiwanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, obejmują swoim zasięgiem rejony stosunkowo płytkiego występowania wód leczniczych - szczaw (m.in. rejony Muszyny i Piwnicznej Zdroju), w celu dogłębnego przeanalizowania ewentualnego wpływu planowanych prac na wspomniane wody lecznicze - zwrócono się z prośbą o stanowisko w sprawie do organu doradczego Ministra Środowiska - Komisji Dokumentacji Hydrogeologicznych. Niezależne opinie Komisji, w której skład wchodzą najwybitniejsi naukowcy i praktycy z obszaru hydrogeologii w kraju, są brane pod uwagę przez Ministra Środowiska przy podejmowaniu ostatecznej decyzji rozstrzygającej daną sprawę. Wniosek czeka na rozpatrzenie od początku grudnia. Zdaniem ekspertów, jeśli w Polsce będą nasilały się poszukiwania gazu łupkowego, to podobnych spraw będzie przybywać, co uświadamia, jak niska jest w naszym kraju świadomość ryzyka, jakie może nieść za sobą poszukiwanie gazu łupkowego. MO

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Kontrowersje wokół ustawy OZE Projekt ustawy o Odnawialnych Źródłach Energii budzi coraz większy opór ze strony ekspertów. Główne zarzuty to grożący nam upadek systemu wspierającego odnawialne źródła energii, a także koszta związane z prawami do emisji dwutlenku węgla.

ako jedna z pierwszych instytucji zgłaszających zastrzeżenia wobec projektowanej ustawy wystąpiło Polskie Stowarzyszenie Energetyki, które zwracało uwagę na takie wady ustawy, jak dyskryminacja energetyki wiatrowej, brak okresu przejściowego i utrzymania zasad systemu wsparcia dla funkcjonujących już elektrowni oraz rezygnacja z gwarantowanej ceny zakupu energii z odnawialnych źródeł. Zdaniem PSEW projekt ustawy o odnawialnych źródłach energii, który 22 grudnia 2011 r. przedstawiło Ministerstwo Gospodarki, zmiany zaproponowane przez resort skutkować będą znaczącym wyhamowaniem rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce. Prezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej Krzysztof Prasałek wskazywał na brak w ustawie konkretnych rozwiązań i wskaźników, które zapewniłyby stabilny rozwój sektora OZE. Mimo iż pożądane byłoby utrzymanie przez ok. 5 lat wsparcia na obecnym poziomie dla nowo powstających inwestycji w energetyce wiatrowej i minimum 15-letniego wsparcia dla już funkcjonu-

jących instalacji, ministerstwo beztrosko deklaruje, że „zamierzeniem rządowego projektu ustawy o odnawialnych źródłach energii jest zagwarantowanie stabilnego systemu wsparcia dla inwestorów zainteresowanych rozwojem energii odnawialnej”. Równie krótkowzroczne i niespójne z deklaracjami jest pozostawienie obowiązku zakupu energii z OZE z usunięciem zasady określającej cenę jej zakupu. W swoim komunikacie PSEW ostrzega: „Dla firm, które zainwestowały w ostatnich latach w naszym kraju ponad miliard euro tak radykalna zmiana zasad funkcjonowania oznacza jedno – w wielu przypadkach bankructwo. Dla Polski to ryzyko odpływu kapitału, likwidacja wielu firm z sektora świadczącego usługi dla energetyki wiatrowej i utrata elementarnego zaufania”. Jak powiedział w wywiadzie dla „Gazety Prawnej” sekretarz generalny Społecznej Rady Narodowego Programu Redukcji Emisji, komentując projekt ustawy: – Zagrożeń jest kilka, wymienię cztery najważniejsze. Od 1 stycznia 2013 r. ener-

getyka będzie musiała kupować co najmniej 50 proc. niezbędnych do funkcjonowania praw do emisji CO2 (brakujące 50 proc. być może dostanie w zamian za przeprowadzone inwestycje – jeśli Komisja Europejska zaakceptuje nasz wniosek derogacyjny). Po drugie od 1 stycznia 2015 r. przestanie pracować 6500 MW najgorszych, bo emitujących najwięcej tlenków siarki, bloków. Powinny być one zamknięte już dawno – przed 1 stycznia 2008 r. Trzeci problem to brak wystarczających możliwości importu przez połączenie transgraniczne i zbyt długi czas budowy takich linii. Ostatnim problemem jest czekająca nas zapaść systemu wspierającego odnawialne źródła energii. Zdaniem wielu ekspertów czeka nas poważne załamanie, które nastąpi w wyniku kryzysu nadpodaży zielonych certyfikatów wyemitowanych przez źródła będące obecnie w budowie i uruchomione w latach 2013-2015. Prof. Żmijewski popiera też obawy PSEW, który na łamach „Gazety Prawnej” mówi: – Oczekiwania inwestorów są dość zrozumiałe i chyba uzasadnione: system wsparcia powinien być stabilny i przewidywalny na wiele lat w przyszłość (na przykład do 2040 r. – w Wielkiej Brytanii granicą jest rok 2037). Daleki horyzont systemu nie musi oznaczać równie długiego wsparcia – w warunkach polskich wystarczyć może 20 lat (w ustawie jest 15 lat), również poziom wsparcia, czyli cena zielonego certyfikatu, powinien być dość przewidywalny. W ustawie przewidywalny jest poziom opłaty zastępczej, czyli maksymalna cena certyfikatu, ale współczynniki korekcyjne różnicujące poziom wsparcia dla różnych technologii już nie. Warto byłoby wprowadzić dla nich ustawowe granice, czyli korytarz, w którym będzie się poruszać ustalający je minister gospodarki. Obawa inwestorów o klęskę nadpodaży skłania ich do sugerowania wprowadzenia ceny minimalnej. Jednak nie rozwiązuje to problemu nadmiarowych certyfikatów, które nie znajdą żadnego klienta. Obowiązkowy wykup energii ze źródeł odnawialnych wydaje się rozwiązaniem likwidującym problem nadpodaży. Lepszy byłby obowiązek takiego wykupu obejmujący wszystkie źródła niskoemisyjne. Projekt ustawy czekają jeszcze konsultacje społeczne. MO

urządzenia dla energetyki 1/2012

NIE WYRZUCAJ ZUŻYTYCH BATERII DO ŚMIETNIKA!

Zużyte baterie i akumulatory należy selektywnie zbierać i poddawać procesom recyklingu i utylizacji. Odebrane od użytkownika zużyte baterie i akumulatory zostaną następnie przekazane do przedsiębiorstwa zajmującego się recyklingiem i utylizacją. Pozyskane surowce wtórne zostaną wykorzystane do produkcji elementów nowych baterii, a te posłużą jako źródła energii kolejnych urządzeń.

wydarzenia i innowacje

URE i UOKiK wymierzają kary za nieprzestrzeganie przepisów i praktyki monopolistyczne Jak podaje oficjalny komunikat Urzędu Regulacji Energetyki, w trosce o bezpieczeństwo i jakość dostaw paliw oraz energii wytoczono przedsiębiorstwom już 269 postępowań i zasądzono ponad 70 milionów zł kar za rok 2011. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył z kolei za nadużywanie pozycji dominującej na spółkę RWE Polska karę w wysokości ok. 6,3 mln zł, zaś Enerdze-Operator za praktyki ograniczające konkurencję zasądzono ok. 260 tys. zł.

rzeważająca większość postępowań URE dotyczy nieprzestrzegania obowiązków wynikających z koncesji (112 postępowań) i naruszenia art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy prawo energetyczne. Gros spraw związana jest z niestosowaniem się przedsiębiorców do wymagań technicznych określonych dla działalności koncesjonowanej. Blisko dwa miliony złotych kary Urząd wymierzył przedsiębiorstwom w 37 postępowaniach za stosowanie taryf niezgodnie z określonymi warunkami, z czego milion złotych przypadło przedsiębiorstwu dystrybucyjnemu za naruszenie obowiązku utrzymania sieci energetycznej w stanie gwarantującym ciągłe i niezawodne dostawy energii elektrycznej. Niezgodne z prawem postępowanie poskutkowało, zdaniem Prezesa URE, przerwami w dostawach prądu. W podobnej sprawie kolejnemu podmiotowi Prezes URE wymierzył karę w wysokości 500 tys. zł Największa, przekraczająca 60 milionów zł karę, wymierzona przez URE dotyczy niezrealizowania Narodowego Celu Wskaźnikowego, określającego minimalny udział biopaliw w strukturze sprzedaży paliw ciekłych. Choć statutowo działania podejmowane przez Prezesa URE zapewnić mają bezpieczeństwo energetyczne, rozwój konkurencji, przestrzeganie wymogów ochrony środowiska i umów międzynarodowych oraz zmierzać do równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii, zastanawiać może wysokość kar, nakładanych na nieuczciwych lub niesolidnych przedsiębiorców. Najniższa wysokość kary wymierzonej przez Preze-

sa URE m.in. za niedopełnienie obowiązków informacyjnych wynosi symboliczne 1 000 zł, zaś maksymalna nie może przekroczyć jedynie 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Do podobnych refleksji skłaniać może wysokość kar nałożonych przez UOKiK na RWE oraz Energę, monopolistów na rynku dostaw energii, ukaranych właśnie za nadużywanie swojej dominującej pozycji. Jak dowodzi UOKiK, niedozwolone praktyki obu firm mogły w istotny sposób utrudniać końcowym odbiorcom wybór sprzedawcy energii, gwarantowany teoretycznie od 2004 roku przedsiębiorcom, a od 2007 roku konsumentom indywidualnym. W swoim komunikacie UOKiK podaje: Niestety z doświadczeń Urzędu wynika, że dochodzi do utrudniania działalności lub blokowania wejścia na rynek podmiotów nienależących do grup kapitałowych wytwórców lub dystrybutorów energii. Ponad 6 milionów kary dla RWE Polska, która jest monopolistą na rynku dystrybucji energii elektrycznej na terenie Warszawy i okolicznych gmin to stosunkowo niewiele, zważywszy na gigantyczne zyski firmy, która, jak czytamy dalej w komunikacie: wykorzystując swoją przewagę rynkową, od 2004 do 2007 r. narzucała swoim kontrahentom na rynku dystrybucji i jednocześnie konkurentom na rynku obrotu energią niekorzystne warunki umów. Spółka nakładała na nich obowiązki, których sama nie musiała spełniać, jako sprzedawca energii. Praktyki monopolisty podnosiły koszty działalności sprzedawców, narażając ich na straty finansowe, a tym sa-

mym utrudniając im utrzymanie się na rynku. Tymczasem w samym tylko 2010 r. polski oddział RWE miał 2,8 mld zł przychodów, co przełożyło się na 170 mln zł zysku. Jeszcze w grudniu ub.r. Prezes UOKiK zakwestionowała nieuczciwą praktykę RWE Polska, jaką było podpisywanie umów „in blanco”. RWE Polska przedkładała do podpisu nieuzupełnione w istotnej części kontrakty – tzw. in blanco. Jak się okazało, konsument który chciał skorzystać z oferty spółki podpisywał umowę, która nie była kompletna i dawała przedsiębiorcy możliwość uzupełnienia pustych miejsc po jej podpisaniu. Informacje o grupie taryfowej, mocy umownej, okresie rozliczeniowym, czasie obowiązywania umowy uzupełniała spółka. Klient dowiadywał się ile ostatecznie będzie płacił za prąd po podpisaniu kontraktu – tymczasem to przed jego zawarciem powinien mieć rzetelne informacje o usłudze. Na przedsiębiorcę za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów została nałożona kara ponad 1,9 mln zł Postępowanie przeciwko spółce Energa-Operator , wszczęte jeszcze w lutym 2011 r. po skardze gminy Bytów (woj. pomorskie) dotyczy natomiast utrudniania gminie wyboru sprzedawcy energii dostarczanej do punktów oświetleniowych placów, ulic i dróg publicznych. Jak podał Urząd, spółka, wykorzystując fakt, że jest właścicielem większości infrastruktury oświetleniowej na terenie gminy, oświadczyła, że nie wyrazi zgody na dostawę energii przez podmiot spoza grupy kapitałowej Energa. Koliduje to ostro z prawem, głoszącym, że oświetlenie miejsc publicznych i dróg należy do zadań własnych gminy, która ponosi koszty dostarczania energii, dlatego powinna mieć prawo do swobodnego wyboru sprzedawcy. Decyzje UOKiK nie są ostateczne. Przedsiębiorcy, co nietrudno było przewidzieć, odwołali się od nich do sądu. MO

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Siemens wyprodukował nowoczesną turbinę wiatrową o mocy sześciu megawatów Siemens poszerzył ofertę turbin wiatrowych o nowe urządzenie o mocy 6 MW. Turbiny tego typu przeznaczone są do budowy morskich farm wiatrowych, w dziedzinie których Siemens jest światowym potentatem. iemens wprowadził do seryjnej produkcji nowoczesną turbinę wiatrową o mocy sześciu megawatów. Łopaty wirnika osiągają niespotykaną do tej pory rozpiętość 75 metrów i nigdy wcześniej nie były stosowane do budowy turbin. Napęd urządzenia charakteryzuje się dużą odpornością na ekstremalne warunki pracy, posiada niewielkie wymiary i relatywnie niską wagę. Pozwala to znacząco ograniczyć koszty eksploatacji oraz zwiększyć wydajność energetyczną i rentowność elektrowni wiatrowych zbudowanych w oparciu o urządzenia tej klasy. Do budowy łopat wykorzystano technologię Quantum Siemens Blade, która pozwala na dobór kształtu śmigieł w zależności od warunków aerodynamicznych, w tym siły wiatru występującego na danym terenie. Pierwsza testowa instalacja z wykorzystaniem 6 MW turbin Siemensa pracuje od maja 2011 w ośrodku badawczym w Danii. W ciągu najbliższych dwóch lat Siemens zbuduje 50 wiatraków tego typu na terenie działających morskich elektrowni wiatrowych w Niemczech, Danii, Holandii i Wielkiej Brytanii. Konstrukcja o łącznej wadze około 350 ton wraz z łopatami wirnika i gondolą, jest najlżejszym rozwiązaniem w tej klasie urządzeń. Zastosowanie nowoczesnej technologii znacznie obniża koszty transportu urządzenia na miejsce instalacji, ogranicza także kwestie związane z budową wieży i fundamentów. Napęd turbiny charakteryzuje się bardzo dużą niezawodnością pracy, jest energooszczędny i niezwykle wytrzymały na warunki atmosferyczne panujące na morzu. Ograniczono do minimum wyposażenie gondoli. Ma to na celu obniżenie kosztów i częstotliwości przeprowadzanych konserwacji. Gondola wraz z turbiną została zaprojektowana w taki sposób, by ułatwić do niej dostęp personelu serwisowego. Konstrukcja wyposażona została w specjalną platformę, na którą można zjechać po linach bezpośrednio z helikopterów serwisowych. We wnętrzu gondoli jest bardzo dobry do-

stęp do wszystkich ważnych elementów urządzenia, a zwłaszcza do elementów napędu generatora. Do jego budowy wykorzystano magnesy trwałe, co zwiększyło wydajność urządzenia. Siemens posiada ponad 20 letnie doświadczenie w budowie morskich i lądowych elektrowni wiatrowych. Do tej pory firma zainstalowała ponad 9800 turbin, o łącznej mocy ponad 13.700 MW. Szeroka gama turbin wiatrowych jest częścią oferty Siemensa związanej z energetyka odnawialną. W 2011 roku firma osiągnęła w tym sektorze sprzedaż o wartości 30 mld EUR. Siemens Sp. z o.o., polska spółka regionalna globalnego koncernu Siemens AG, istniejąca od 1991 roku, jest firmą

urządzenia dla energetyki 1/2012

z branż elektronicznej i elektrotechnicznej. Oferuje na polskim rynku rozwiązania i produkty Siemensa, a także usługi inżynieryjne, doradcze i serwisowe z zakresu automatyki i techniki napędowej dla przemysłu, instalacji i systemów wytwarzania energii oraz jej przesyłu i rozdziału, techniki i aparatury medycznej, transportu szynowego, systemów zarządzania obiektami oraz infrastruktury komunalnej i specjalistycznej. Więcej informacji na temat projektu znajduje się pod adresem: http://www.siemens.com/innovation/ en/index.php

wydarzenia i innowacje

Czysta energia ze… ścieków Na ciekawy pomysł pozyskiwania energii wpadła firma HyperSolar, opracowując metodę takiego oczyszczania ścieków, która pozwoli jednocześnie produkować paliwo wodorowe. Cały proces ma przebiegać z zachowaniem zasad poszanowania środowiska i opierać się na wykorzystaniu promieniowania słonecznego.

hociaż potencjał wodoru jako paliwa przyszłości był znany – przynajmniej teoretycznie od dawna (cząsteczka wodoru po spaleniu daje energię i wodę jako produkt uboczny), problem stanowił sposób przechowywania łatwopalnego gazu i, przede wszystkim, metoda jego pozyskiwania. Właśnie konieczność skorzystania w tym procesie z innej energii, zazwyczaj ze źródeł kopalnych, przekreślała jego ekologiczny potencjał. Dlatego właśnie tak przełomowym rozwiązaniem wydaje się propozycja HyperSolar, która zamierza tworzyć paliwo wodorowe w sposób w 100 procentach czysty. – Jeśli wodór ma być paliwem, które pozwoli na produkcję absolutnie czystej energii, bez emisji CO2, to proces jego pozyskiwania także musi być czysty – deklaruje Tim Young, CEO kalifornijskiego przedsiębiorstwa HyperSolar. Nie znamy co prawda na razie szczegółów produkcji, wiadomo jednak, że do pozyskiwania wodoru w postaci gazowej bez ryzyka emisji choćby grama

dwutlenku węgla do atmosfery wykorzystywana będzie – prócz ścieków – także energia słoneczna i opatentowane przez firmę nanocząsteczki.

Te ostatnie mają być rozprowadzane w ściekach poddanych bezpośredniemu działaniu promieni słonecznych. Nanocząsteczki pobudzone w procesie fotosyntezy, czyli pod wpływem światła właśnie, miałyby inicjować skomplikowane reakcje chemiczne, które oczyszczałyby ścieki i powodowały wydzielanie się wodoru. Dodatkową zaletą takiego ekologicznego rozwiązania, które pozwala jednocześnie oczyszczać ścieki i produkować zieloną energię, ma być brak ograniczeń skali, co oznacza, że jeśli w dowolnej ilości ścieków rozprowadzi się dostateczną ilość opatentowanych nanocząsteczek i podda je działaniu energii słonecznej, uzyskamy dowolną pożądaną ilość wodoru i oczyszczonej wody. Powodzenie projektu oznaczać powinno ogromny postęp w branży paliwowej, dla której wprowadzenie prawdziwie ekologicznych rozwiązań w procesie pozyskiwania wodoru stanowić będzie poważną rewolucję. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez serwis internetowy gizmag.com odnawialne paliwo wodorowe wkrótce może trafić na rynek. Istnieje oczywiście czarny scenariusz alternatywny, zgodnie z którym proces produkcji tajemniczych nanocząsteczek stanie się pilnie strzeżoną tajemnicą przedsiębiorstwa, przynoszącą gigantyczne zyski firmie posiadającej do nich prawa. MO

urządzenia dla energetyki 1/2012

Producent aParatów i aParatury Przemysłowo-energetycznej

Oferujemy kompletny asortyment przekładników niskiego napięcia, w tym:

n n n n n n n n

przekładniki prądowe do pomiarów i zabezpieczeń przekładniki prądowe o prądzie wtórnym 20 mA lub 25 mA przekładniki prądowe z dzielonym rdzeniem przekładniki prądowe sumujące przekładniki prądowe nakładane na kabel średniego napięcia (do 24 kV) przekładniki prądowe miniaturowe przekładniki prądowe i napięciowe do pracy w paśmie częstotliwości od 16 Hz do 300 kHz przekładniki napięciowe

Jesteśmy również producentami

n n n

przetworników prądowo-napięciowych AC/AC przekształtników prądowo-napięciowych AC/DC przekształtników prądowych AC/DC

ZAKŁADY POLCONTACT WARSZAWA Sp. z o.o. ul. Goździków 26 04-231 Warszawa www.polcontact-warszawa.pl

DZIAŁ SPRZEDAŻY tel./faks: 22 815 93 38 (39) zbyt@polcontact-warszawa.pl

DZIAŁ TECHNICZNY tel./faks: 22 815 67 17 ju@polcontact-warszawa.pl

wydarzenia i innowacje

Słoneczniki inspiracją dla elektrowni opartych na systemach fotowoltaicznych Choć brzmi to może nieco surrealnie, to właśnie te popularne rośliny posłużyły naukowcom i inżynierom do opracowania unowocześnionego modelu elektrowni słonecznej. Obserwacja ich specyficznego, mobilnego ustawienia względem naturalnego światła pozwoliła bowiem zwiększyć wydajność i ograniczyć przestrzeń, jaką zajmują panele słoneczne lub zwierciadła wykorzystywane do produkcji czystej energii. tosowane dotychczas w dziedzinie energetyki słonecznej technologie, mimo iż oparte na różnorakich rozwiązaniach, borykają się nieodmiennie z problemem gigantycznych powierzchni, niezbędnych, by pomieścić zwierciadła odbijające promienie słoneczne bądź ogniwa fotowoltaiczne. Uporać się z tą kwestią pomogło zespołowi naukowców ze słynnego amerykańskiego MIT oraz niemieckiego RWTH Aachen wykorzystanie zaobserwowanej w grupach słoneczników prawidłowości, która polega na specyficznym, super wydajnym kącie ułożenia kwiatów względem promieni słonecznych. Ich rosnące gęsto ziarna ustawiają się bowiem względem siebie pod kątem 137 stopni na tak zwanej spirali Fermeta, dzięki czemu cień, jaki rzucają na siebie nawzajem ograniczony jest do absolutnego minimum. W elektrowniach skoncentrowanej energii słonecznej natomiast, jak PS10 czy Gemasolar w Hiszpanii, kolektory skupiające rozmieszczane są zazwyczaj w koncentryczne okręgi wokół centralnej wieży lub w wachlarz po jednej stronie. Każde zwierciadło ustawiane jest w przerwie między zwierciadłami z wcześniejszego rzędu, co dawać ma maksymalne nasłonecznienie. Okazuje się jednak, że ustawienie zwierciadeł według wzoru z kwiatów słonecznika pozwala zminimalizować ich wzajemne zacienianie i blokowanie. Naukowcy udowodnili, że dzięki wprowadzeniu tego modelu ustawienia paneli i zwierciadeł w nowo projektowanych elektrowniach słonecznych, koncentrujących energię słoneczną w jednym punkcie, znacząco wzrasta wydajność – w porównaniu z tradycyjnymi metodami ustawiania zwierciadeł – i jednocześnie aż o 20 procent zmniejsza się powierzchnia konieczna do ich rozlokowania. Takie wyniki pozwalają nie tylko ograniczyć liczbę hektarów niezbędnych do budowy elektrowni słonecznych, ale też zwiększyć moc siłowni. MO

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Ministerstwo Gospodarki powołuje Departament Energii Odnawialnej Nowa jednostka, która wyłoniona zostanie z Departamentu Energetyki Ministerstwa Gospodarki, zajmie się m.in. opracowaniem ostatecznej wersji tzw. rozporządzenia korekcyjnego do nowej ustawy o OZE. sobą zarządzającą pracą komórki będzie prawdopodobnie nowy wiceminister Tomasz Tomczykiewicz, odpowiedzialny teraz za energetykę (z wyłączeniem atomu), górnictwo oraz ropę i gaz. Do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów trafił już wniosek o zmianę statutu Ministerstwa Gospodarki, który pozwoli na utworzenie nowego departamentu. Proponowaną zmianę zatwierdzić musi jeszcze premier Donald Tusk. Wkrótce po zakończeniu konsultacji społecznych, debat i międzyresorto-

wych ustaleń dotyczących kontrowersyjnego projektu ustawy o odnawialnych źródłach energii, departament określić będzie musiał, ile zarabiać mają producenci energii z poszczególnych sektorów OZE. Jednostka zmierzyć się też będzie musiała nieuchronnie z poważnym kryzysem, który wkrótce dotknąć może branżę w związku z nadpodażą zielonych certyfikatów, a co za tym idzie prognozowanym nagłym spadkiem ich wartości rynkowej. O ile wiadomo, na razie nie zostanie powołany pełnomocnik rządu ds. OZE,

chociaż przedstawiciele branży regularnie postulują utworzenie takiego – analogicznego do np. pełnomocnika rządu ds. energetyki atomowej – stanowiska. W sumie po restrukturyzacji w Ministerstwie Gospodarki funkcjonować będzie pięć departamentów odpowiedzialnych za sektor paliwowo-energetyczny: Departament Ropy i Gazu, Departament Górnictwa, Departament Energetyki, Departament Energetyki Jądrowej i Departament Energetyki Odnawialnej. MO

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Sony tworzy baterię zasilaną… makulaturą Nietypowy prototyp baterii – napędzanej skrawkami papieru – powstał w laboratoriach firmy Sony. Projekt może okazać się ciekawym rozwiązaniem problemu szkodliwości dla środowiska obecnie używanych baterii, których składowanie i recykling stanowią spore wyzwanie, głównie dla ekosystemu.

zkodliwe oddziaływanie tradycyjnych baterii, zawierających metale ciężkie i toksyczne substancje, od dawna już skłaniało do poszukiwania alternatywnych metod produkcji jednorazowych zasilaczy do urządzeń elektronicznych. W ten właśnie trend poszukiwania patentu na tzw. biobatrię wpisuje się japońskie Sony, które już parę lat temu prowadziło badania nad opracowaniem baterii zasilanej cukrem. Najnowsze odkrycie, a raczej kontynuacja poprzedniego eksperymentu japońskiej firmy w tej dziedzinie to bateria na makulaturę. Jak podaje BBC: Najpierw trzeba wziąć zbędny papier. Potem umieszcza się go w mininiszczarce. Drobinki papieru wrzuca się do specjalnego płynu, zawierającego wodę i enzymy. Te zaś przekształcają papier w cukier, a następnie w elektrony i jony wodoru. To, że wypełnione wodą i enzymami naczynie stanowi źródło energii elektrycznej inżynierowie udowodnili prosząc dzieci, by wrzuciły doń kawałek papieru i delikatnie potrząsnęły zawartością. Po kilku minutach działać zaczął mały wiatraczek podłączony do takiej baterii.

Według naukowców z firmy Sony – i w opinii Greenpeace – baterie są całkowicie bezpieczne i nie zawierają niebezpiecznych związków chemicznych.

W procesie pozyskiwania energii w nowej baterii przebiega za sprawą rozkładu papieru przez enzym celulazy na glukozę, która następnie mieszana jest z tlenem i innymi enzymami, zmieniającymi cukier w jony hydrogenowe i elektrony wytwarzające elektryczność. Produktem ubocznym procesu jest kwas glukonolaktonowy, używany w przemyśle kosmetycznym. Jak informuje Sony, jej badacze inspirowali się naturą, a konkretnie zdolnością termitów i niektórych mrówek do uzyskania energii dzięki rozkładowi drewna. – Rozwój baterii jest na bardzo wczesnym etapie. Kiedy jednak wyobrazimy sobie możliwości, jakie oferuje ta technologia, wygląda to ekscytująco – powiedział Juichi Tokita z laboratorium badawczego Sony. – Bateria może na razie uzyskać energię z papieru o wielkości kartki świątecznej, wystarczającą do wprawienia w ruch małego wentylatora. Choć na razie biobateria Sony jest zbyt mała, by zastąpić tradycyjne „paluszki”, to już wkrótce, jak deklaruje producent, może zasilać małe odtwarzacze MP3. MO

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Jacek Łukaszewski na nowym stanowisku w Schneider Electric Warszawa, 2 stycznia 2012 r. - Firma Schneider Electric, globalny specjalista w zarządzaniu energią, poinformowała, że nowym Country President Polska będzie Jacek Łukaszewski, dotychczasowy Vice President Buildings Business w Polsce. acek Łukaszewski rozpoczął pracę w Firmie w 2002 roku i ma długoletnie doświadczenie w biznesie Buildings zarówno w jego części transakcyjnej jak i konsultacyjnej. W Schneider Electric Buildings Buisness odpowiadał za region Europy Wschodniej, który obejmuje CEE (Polska, Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria, Grecja, Słowenia, Chorwacja, Serbia), CIS (Rosja, Ukraina, Białoruś), kraje Bałtyckie (Litwa, Łotwa, Estonia) i Izrael. W swojej nowej roli będzie odpowiedzialny za rozwój wszystkich biznesów w Polsce ze szczególnym naciskiem na ich rentowny wzrost i rozwój zasobów ludzkich. „Zdaję sobie sprawę, że jest to ogromne wyzwanie, ale jednocześnie szansa na konsekwentne budowanie marki Schneider Electric w Polsce. Wierzę, że nasze zaangażowanie na rzecz rozwoju technologii oraz podnoszenia jakości usług dla obecnych i przyszłych klientów oraz kompleksowa oferta pozwoli nam umocnić naszą pozycję na rynku.” – podkreśla Jacek Łukaszewski.

Jacek Łukaszewski jest absolwentem Politechniki Gdańskiej oraz programu MBA prowadzonego wspólnie przez Międzynarodowe Centrum Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego i University of Illinois at Urbana-Champaign. Od 2002 roku obejmował stanowisko Prezesa Zarządu TAC. W 2003 r. firma TAC została przejęta przez Schneider Electric, a w roku 2009 stała się jednym z pięciu globalnych biznesów Schneider Electric Buildings Business.

O Schneider Electric Schneider Electric, globalna firma specjalizująca się w zarządzaniu energią elektryczną, oferuje swoim klientom w ponad 100 krajach świata zintegrowane rozwiązania w wielu różnorodnych segmentach rynku. Firma zajmuje wiodącą pozycję w dziedzinie energetyki i infrastruktury, procesów przemysłowych, systemów automatyki budynków i centrów przetwarzania danych, a także posiada silną pozycję i bogatą ofertę dla budownictwa mieszkaniowego. Koncentrując się na rozwiązaniach, które przyczy-

niają się do zwiększenia bezpieczeństwa, niezawodności, wydajności i efektywności energii w roku 2010 grupa uzyskała 19,6 mld Euro przychodów ze sprzedaży. Ponad 110 000 pracowników Schneider Electric aktywnie angażuje się w to, aby pomagać zarówno jednostkom, jak i organizacjom „Korzystać w pełni ze swojej energii” www.schneider-electric.pl.

Rozstrzygnięcie konkursu na Prezesa i Wiceprezesa Zarządu PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. Warszawa, 1 marca 2012 roku – Rada Nadzorcza PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. podjęła dzisiaj uchwałę o wyborze Pana Krzysztofa Kiliana z dniem 5 marca 2012 roku na stanowisko Prezesa Zarządu oraz uchwałę o wyborze Pani Bogusławy Matuszewskiej z dniem 5 marca 2012 roku na stanowisko Wiceprezesa Zarządu. ybór został dokonany w wyniku przeprowadzenia postępowania kwalifikacyjnego, do którego dopuszczonych zostało 33 kandydatów, prowadzonego przez Radę Nadzorczą Spółki, zgodnie z Dobrymi praktykami w zakresie doboru kandydatów na członków organów spółek o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa oraz przy wsparciu firmy doradczej Amrop.

W trakcie trwającego postępowania Rada Nadzorcza stwierdziła, że Pan Krzysztof Kilian oraz Pani Bogusława Matuszewska spełnili oczekiwania Rady Nadzorczej w kontekście wymagań stawianych kandydatom biorącym udział w postępowaniu. W ocenie Rady Nadzorczej Pan Krzysztof Kilian oraz Pani Bogusława Matuszewska posiadają kompetencje oraz predyspozycje do pełnienia stanowisk w Zarządzie Spółki.

urządzenia dla energetyki 1/2012

Postępowanie konkursowe prowadzone było w oparciu o przyjęte przez Ministerstwo Skarbu Państwa w styczniu 2012 roku Dobre praktyki w zakresie doboru kandydatów na członków organów spółek o kluczowym znaczeniu dla Skarbu Państwa. W imieniu Rady Nadzorczej Marcin Zieliński, Przewodniczący Rady Nadzorczej Spółki

wydarzenia i innowacje

Cristiano Tortelli został Prezesem i Dyrektorem Generalnym GE Energy na Europę Środkowo-Wschodnią, Rosję i Wspólnotę Niepodległych Państw Warszawa,– 25 stycznia 2012 r. – Spółka GE (NYSE: GE) ogłosiła , że Cristiano Tortelli został powołany na stanowisko Prezesa i Dyrektora Generalnego dla Europy ŚrodkowoWschodniej, Rosji i Wspólnoty Niepodległych Państw. wo-Wschodniej, Rosji i Wspólnocie Niepodległych Państw – powiedział Tortelli. – O naszej reputacji w tych regionach decydują dwa istotne elementy: siła naszych technologii – dzięki którym pomagamy naszym klientom działać w sposób czystszy, bardziej racjonalny i efektywny – a także umiejętności naszych pracowników. Z niecierpliwością czekam na początek swojej współpracy z całym zespołem, wspólny rozwój i doskonalenie.

ortelli, który wnosi ze sobą bogate doświadczenie zdobyte na globalnym rynku energetycznym, przejmie odpowiedzialność za wzrost oraz rozwój GE Energy w tych regionach. Siedziba Cristiano Tortelli będzie w Moskwie. – Jestem dumny z możliwości poprowadzenia GE Energy w Europie Środko-

Zanim został Prezesem GE Energy dla obszaru Europy Środkowo-Wschodniej, Rosji i Wspólnoty Niepodległych Państw pełnił funkcję dyrektora generalnego ds. światowej sprzedaży turbozespołów (Turbomachinery) GE Oil & Gas z siedzibą we Florencji. Do GE Oil & Gas dołączył w 2000 r. obejmując odpowiedzialność za obszar Afryki i Bliskiego Wschodu. Przez ostatnie 10 lat Tortelli pełnił w GE Oli & Gas coraz bardziej odpowiedzialne funkcje, w tym głównego dyrektora operacyjnego w Afryce Zachodniej z siedzibą w Luandzie (Angola); menedżera regionalnego na Bliskim Wschodzie z siedzibą w Abu Dhabi oraz kierownika operacji w Katarze, z siedzibą w Doha. Zanim dołączył do GE, pracował dla Carlo Gavazzi Impianti, przedsiębiorstwa budowlanego prowadzącego działalność głównie na Bliskim Wschodzie, a także dla ENI AGIP jako inżynier systemów w Nigerii, Kongu i we Włoszech. Karierę rozpoczął jako inżynier AKPIA w europejskim centrum spółki Grace Cryvac w Mediolanie po zdobyciu dyplomu inżyniera elektroniki na Uniwersytecie we Florencji.

Firma GE (NYSE:GE) zajmuje się kwestiami o znaczeniu globalnym. Zatrudnia wybitnych fachowców i stosuje zaawansowane technologie, aby zmierzyć się z najtrudniejszymi wyzwaniami w obszarze energii, infrastruktury medycznej i transportowej, technologii użytkowych oraz usług finansowych. GE buduje, zasila energią, wprawia w ruch i leczy świat. Przemienia marzenia w rzeczywistość. GE po prostu działa. Więcej informacji znajduje się na stronie internetowej pod adresem www.ge.com. GE wspiera rozwój sektora energetycznego, dostarczając technologie i rozwiązania biznesowe opierając się na przywiązaniu do jakości i innowacji. Spółka stale inwestuje w nowe rozwiązania technologiczne i rozwija się poprzez strategiczne przejęcia wzmacniając obecność na lokalnych rynkach by lepiej służyć klientom na całym świecie. Na segment GE Energy składają się GE Power & Water, GE Energy Management oraz GE Oil & Gas, które współpracują ze sobą, zatrudniając ponad 100 000 pracowników na całym świecie i wypracowując zysk wysokości 38 miliardów dolarów (w 2010 r.). Celem jest zapewnienie zintegrowanych rozwiązań obejmujących produkty i usługi we wszelkich obszarach przemysłu energetycznego, takich jak węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny i energia jądrowa, odnawialne źródła energii, w tym energia wodna, wiatrowa, słoneczna oraz biogaz, a także inne paliwa alternatywne oraz nowe technologie modernizacji sieci, tak aby sprostać wymaganiom XXI wieku.

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Marek Grecki Dyrektorem Regionalnym GE Energy na Europę Północno-Wschodnią Warszawa – 30 stycznia 2012 r. – Spółka GE (NYSE: GE) ogłosiła, że Marek Grecki objął stanowisko Dyrektora Regionalnego GE Energy dla Europy Północno-Wschodniej. Obszar ten obejmuje Polskę, Republikę Czeską, Słowację, Estonię, Litwę oraz Łotwę. Grecki będzie zarządzał relacjami GE Energy z klientami oraz przejmie odpowiedzialność za tworzenie i wzmacnianie nowych możliwości rozwoju spółki w tych krajach. Siedzibą Marka Greckiego będzie Warszawa. lienci GE Energy w Europie Północno-Wschodniej stoją przed szeregiem znaczących wyzwań -począwszy od konieczności unowocześnienia infrastruktury energetycznej i zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw aż po realizację priorytetów w zakresie ochrony środowiska, jak poprawa efektywności energetycznej po stronie dostawców czy też wspieranie rozwoju źródeł odnawialnych –potęgowanych przez aktualną sytuację gospodarczą – komentuje Grecki. – Jednak wraz z wyzwaniami pojawiają się także możliwości dla takiej działalności jak nasza - zbudowanej wokół innowacji technologicznych i usług zorientowanych na klienta. Cieszą mnie perspektywy, jakie rozpościerają się przed GE Energy we wszystkich sześciu krajach, którymi będę się zajmował. Bezpośrednim przełożonym Greckiego jest Cristiano Tortelli, Prezes i Dyrektor Generalny dla Europy ŚrodkowoWschodniej, Rosji i Wspólnoty Niepodległych Państw, który niedawno został powołany na to stanowisko. Przez ostatnie 10 lat pracował dla GE Oil & Gas, jednego z trzech głównych obszarów biznesowych spółki GE Energy, jako Dyrektor Generalny ds. światowej sprzedaży turbozespołów (Turbomachinery). O Marku Greckim Marek Grecki dołączył do GE Oil & Gas w październiku 2005 r. jako regionalny menedżer światowej sprzedaży turbozespołów (Turbomachinery). Był odpowiedzialny za rynek nowych urządzeń w Europie Środkowej oraz pozyskiwanie klientów na Słowacji, Węgrzech i w Polsce. Przed dołączeniem do GE, Marek Grecki był dyrektorem handlowym w PGNiG odpowiedzialnym za zakup gazu ziemnego dla Polski i jego sprzedaż klientom hurtowym w całym kraju. W latach 2004–2005 był członkiem rad nadzorczych spółek Gaz System, operatora sieci przesyłowych gazu ziemnego w Polsce, oraz Devon, ukraińskiego producenta gazu ziemnego.

Marek Grecki studiował w Moskiewskim Instytucie Energetycznym, gdzie w 1981 r. uzyskał dyplom inżyniera elektroniki.

Informacje o GE Firma GE (NYSE:GE) zajmuje się kwestiami o znaczeniu globalnym. Zatrudnia wybitnych fachowców i stosuje zaawansowane technologie, aby zmierzyć się z najtrudniejszymi wyzwaniami w obszarze energii, infrastruktury medycznej i transportowej, technologii użytkowych oraz usług finansowych. GE buduje, zasila energią, wprawia w ruch i leczy świat. Przemienia marzenia w rzeczywistość. GE po prostu działa. Więcej informacji znajduje się na stronie internetowej pod adresem www.ge.com. GE wspiera rozwój sektora energetycznego, dostarczając technologie i rozwiązania biznesowe opierając się na przywiązaniu do jakości i innowacji. Spółka stale inwestuje w no-

urządzenia dla energetyki 1/2012

we rozwiązania technologiczne i rozwija się poprzez strategiczne przejęcia wzmacniając obecność na lokalnych rynkach by lepiej służyć klientom na całym świecie. Na segment GE Energy składają się GE Power & Water, GE Energy Management oraz GE Oil & Gas, które współpracują ze sobą, zatrudniając ponad 100 000 pracowników na całym świecie i wypracowując zysk wysokości 38 miliardów dolarów (w 2010 r.). Celem jest zapewnienie zintegrowanych rozwiązań obejmujących produkty i usługi we wszelkich obszarach przemysłu energetycznego, takich jak węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny i energia jądrowa, odnawialne źródła energii, w tym energia wodna, wiatrowa, słoneczna oraz biogaz, a także inne paliwa alternatywne oraz nowe technologie modernizacji sieci, tak aby sprostać wymaganiom XXI wieku.

wydarzenia i innowacje

GE Hitachi Nuclear Energy kontynuuje przygotowania do złożenia oferty na budowę reaktora ESBWR w Finlandii GEH, wiodący producent reaktorów wodno-wrzących (BWR) podpisał porozumienie ze Space Systems Finland, fińską spółką z branży inżynierii oprogramowania. Model reaktora ESBWR zaprezentowany został w ambasadzie Stanów Zjednoczonych w Helsinkach.

EH podpisało porozumienie w sprawie realizacji projektu z fińską firmą Space Systems Finland Ltd. (SSF) działającą w branży inżynierii oprogramowania i systemów informatycznych, specjalizującą się w zatwierdzaniu i weryfikacji oprogramowania istotnego pod względem bezpieczeństwa dla wielu sektorów przemysłowych, w tym przemysłu lotniczego i użyteczności publicznej. Na mocy porozumienia spółki będą rozważać ewentualne możliwości współpracy przy projektach jądrowych realizowanych w przyszłości w Finlandii w związku z planami budowy czwartego reaktora w elektrowni jądrowej Olkiluoto przez Teollisuuden Voima Oyj (TVO).

Podpisanie porozumienia zbiegło się ze spotkaniem Johna Krenickiego, wiceprezesa GE i dyrektora generalnego GE Energy, z przedstawicielami fińskiego sektora energetycznego w ambasadzie Stanów Zjednoczonych w Helsinkach. Celem spotkania było omówienie możliwości wsparcia przez GE dążeń rządu Finlandii do zwiększenia produkcji alternatywnych źródeł energii o niskiej emisji dwutlenku węgla, uwzględniając budowę nowych elektrowni jądrowych. „Reaktor ESBWR to doskonały przykład wszechstronności GE w dostarczaniu szerokiego wachlarza technologii i usług pomagając klientom na całym świecie sprostać współczesnym wymaganiom jeśli chodzi o energetykę

i ochronę środowiska,” stwierdził John Krenicki, przekazując ambasadzie model demonstracyjny reaktora ESBWR, który zostanie udostępniony szerokiej publiczności. Ambasada Stanów Zjednoczonych w Helsinkach, należąca do Ligi Zielonych Ambasad, jest światowym liderem w promowaniu wydajności energetycznej, a w samej ambasadzie w ramach trwającego remontu wdrażane są najnowsze technologie przyjazne środowisku. Dla celów projektu „Olkiluoto-4” TVO ocenia szereg różnych technologii jądrowych, w tym projekt reaktora ESBWR generacji III+ firmy GEH. Reaktor ESBWR wykorzystujący naturalną cyrkulację i technologię bezpieczeństwa pasywnego, jest, według standardów branżowych, najbezpieczniejszym na świecie dostępnym modelem reaktora. W 2011 roku, amerykańska Komisja Dozoru Jądrowego (NRC) ostatecznie zatwierdziła projekt reaktora ESBWR, pozwalając na budowę tego modelu reaktora przedsiębiorstwom użyteczności publicznej na całym świecie. W ramach podpisanego porozumienia SSF pomoże GEH uzyskać koncesję na zaawansowane oprzyrządowanie cyfrowe i systemy kontroli reaktora ESBWR w Finlandii. SSF sprawdzi projekt i zaproponuje, jeśli okaże się to konieczne, niezbędne zmiany architektury systemu w celu zapewnienia zgodności projektu reaktora ESBWR ze szczególnymi wymogami regulacyjnymi obowiązującymi w Finlandii. „Space Systems Finland ogromnie cieszy się na współpracę z GE Hitachi Nuclear Energy ze względu na możliwość wykorzystania naszej ogromnej wiedzy w zakresie systemów bezpieczeństwa, które mogą zapewnić, że reaktor ESBWR będzie spełniał wymogi i normy fińskiego sektora jądrowego,” powiedziała Veera Sylvius, Dyrektor Zarządzająca SSF. Aby sprostać założeniom projektu TVO i zapewnić najbardziej konkurencyjną ofertę na budowę reaktora ESBWR, GEH zawarła porozumienie z SSF w ramach

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje swojej strategii zakĹ&#x201A;adajÄ&#x2026;cej rozszerzenie lokalnej sieci dostawcĂłw przemysĹ&#x201A;u jÄ&#x2026;drowego wÂ Finlandii iÂ wzmocnienie globalnej sieci dostawcĂłw. â&#x20AC;&#x17E;PodjÄ&#x2122;cie wspĂłĹ&#x201A;pracy zÂ SSF jest bardzo korzystne dla GE Hitachi Nuclear Energy - pomoĹźe nam wÂ uzyskaniu koncesji na zaawansowane oprzyrzÄ&#x2026;dowanie iÂ technologie sterujÄ&#x2026;ce reaktora ESBWR wÂ Finlandii,â&#x20AC;? oĹ&#x203A;wiadczyĹ&#x201A; David Durham, ktĂłry odpowiada za ogĂłlnoĹ&#x203A;wiatowÄ&#x2026; sprzedaĹź wÂ GEH. â&#x20AC;&#x17E;SSF dysponuje szerokim doĹ&#x203A;wiadczeniem we wspĂłĹ&#x201A;pracy zarĂłwno zÂ fiĹ&#x201E;skimi organami nadzoru, jak iÂ przedsiÄ&#x2122;biorstwami uĹźytecznoĹ&#x203A;ci publicznej, wÂ zakresie opracowywania oprzyrzÄ&#x2026;dowania iÂ systemĂłw kontroli. SSF jako lokalny partner doskonale speĹ&#x201A;nia zaĹ&#x201A;oĹźenia strategii GEH przewidujÄ&#x2026;cej budowÄ&#x2122; reaktora ESBWR przy wykorzystaniu specjalistycznej wiedzy firm lokalnych.â&#x20AC;? WÂ listopadzie 2011 r. GEH podpisaĹ&#x201A;o podobne porozumienie zÂ Fluor Corp., wiodÄ&#x2026;cÄ&#x2026; miÄ&#x2122;dzynarodowÄ&#x2026; spĂłĹ&#x201A;kÄ&#x2026; inĹźynieryjno-budowlanÄ&#x2026;, wÂ celu zĹ&#x201A;oĹźenia wspĂłlnej oferty wÂ ramach projektu budowy reaktora ESBWR wÂ Finlandii. WÂ paĹşdzierniku 2011 r. GEH iÂ Fluor uczestniczyĹ&#x201A;y wÂ forum â&#x20AC;&#x17E;Meet the Vendorâ&#x20AC;? zorganizowanym przez FinNuclear wÂ finlandzkim Tampere. Wydarzenie to, ktĂłrego gospodarzem byĹ&#x201A;o FiĹ&#x201E;skie Stowarzyszenie PrzemysĹ&#x201A;u JÄ&#x2026;drowego,

zgromadziĹ&#x201A;o producentĂłw reaktorĂłw oraz potencjalnych dostawcĂłw zÂ Finlandii â&#x20AC;&#x201C; wÂ tym SSF â&#x20AC;&#x201C; wÂ celu zaangaĹźowania firm lokalnych wÂ budowÄ&#x2122; elektrowni Olkiluoto-4. WÂ Finlandii dziaĹ&#x201A;ajÄ&#x2026; cztery reaktory jÄ&#x2026;drowe, ktĂłre, wedĹ&#x201A;ug Ĺ&#x161;wiatowego Stowarzyszenia Nuklearnego, wÂ 2010 ro-

ku zapewniaĹ&#x201A;y ponad 28 proc. krajowego zapotrzebowania na energiÄ&#x2122;. WÂ lipcu 2010 roku parlament Finlandii zatwierdziĹ&#x201A; dokument â&#x20AC;&#x17E;Decyzje zasadniczeâ&#x20AC;? dotyczÄ&#x2026;cy budowy dwĂłch dodatkowych reaktorĂłw, wÂ tym projektu â&#x20AC;&#x17E;Olkiluoto-4â&#x20AC;? firmy TVO. Â&#x153;

Â Â? Â?Â? Â? Â Â Â? Â&#x20AC; Â&#x201A;Â? Â? Â?Â&#x192; Â&#x201E; Â&#x2026; Â&#x2020; Â&#x2021; Â? Â&#x2C6; Â Â Â? Â?Â&#x2C6;

THINK TECH, ENGINEER SUCCESS New technologies New solutions New networks urzÄ&#x2026;dzenia dla energetyki 1/2012

Â? Â&#x201A; Â&#x2C6;Â&#x192; Â&#x2C6; Â&#x192; Â&#x2C6;Â? Â? Â Â?Â&#x201A;Â? Â&#x192;Â? Â&#x2C6; Â?Â&#x192;Â&#x201A; Â?Â?Â&#x2C6; Â? Â&#x201A; Â? Â?Â&#x192;Â?Â&#x2C6;Â&#x192;Â? Â&#x201E; Â? Â?Â&#x201A;Â&#x2C6; Â? Â&#x201A; Â&#x201A; Â? Â&#x192;Â?Â&#x192;Â&#x201A; Â?Â&#x201A; Â&#x201A;Â? Â? hannovermesse.com

23 â&#x20AC;&#x201C; 27 kwietnia 2012

27 NEW TECHNOLOGY FIRST 23 â&#x20AC;&#x201C;27 April 2012 Âˇ Hannover Âˇ Germany

wydarzenia i innowacje

Projekt jedyny w swoim rodzaju: Studenci testują oprogramowanie Międzynarodowy producent oprogramowania, firma COPA-DATA, rozpoczęła, we współpracy z Wyższą Szkołą Przygotowania Zawodowego w Salzburgu, jedyny w swoim rodzaju i na skalę całej Austrii projekt z zakresu bezpieczeństwa danych. Dwóch studentów przez sześć miesięcy będzie poddawać surowym testom znany już w ponad 50 krajach na całym świecie, system do automatyzacji, wizualizacji i sterowania procesami produkcyjnymi - zenon oraz informować producenta o ewentualnych lukach bezpieczeństwa w systemie.

raktycznie przez całą dobę Peter Kischel i Christoph Mairinger, pod nadzorem Dominika Engela, testują w swoim uczelnianym laboratorium oprogramowanie z zakresu automatyzacji, wyprodukowane przez COPA-DATA. Dwaj studenci wspólnie z programistami z przedsiębiorstwa z Salzburga, utworzyli realną strukturę sieciową, która pozwoli im dostawać się do oprogramowania z zewnątrz, jak przy prawdziwym „ataku hakerów”. Studenci próbują przy tym otworzyć

i edytować ważne dane użytkowe, na przykład parametry produkcji lub wartości temperaturowe maszyn.

Ochrona poufnych danych „Chodzi nam głównie o ochronę poufnych danych procesowych dotyczących maszyn, które są stosowane w bardzo dużych przedsiębiorstwach” – wyjaśnia Reinhard Mayr, menedżer produktu w COPA-DATA. „W przypadku oprogramowania z zakresu automatyzacji aspekt bezpieczeństwa jest często mar-

ginalizowany, zwłaszcza w porównaniu z »normalnymi« programami komputerowymi. Jednak także w obiektach przemysłowych wartościowe i poufne dane można wykraść lub zmodyfikować – co jest interesującą perspektywą przede wszystkim dla konkurentów danej firmy. Z tego względu już od wielu lat kładziemy duży nacisk na kwestie bezpieczeństwa danych i sieci oraz wspieramy projekty badawcze z tej dziedziny”. W celu zredukowania tego rodzaju ryzyka w oprogramowaniu zenon, COPA-DATA rozpoczęła realizację projektu z Wyższą Szkołą Przygotowania Zawodowego w Salzburgu. „Już od dłuższego czasu prowadzimy bardzo pozytywną współpracę z instytucjami naukowymi” – podkreśla Mayr. Jest to współpraca owocna dla obu stron: uczelnia i studenci otrzymują praktyczne i finansowe wsparcie prac naukowych, a COPA-DATA korzysta z wyników badań i może bezpośrednio przekładać wnioski i obserwacje na nowo projektowane wersje oprogramowania. Uczestnicy projektu mają czas do końca stycznia aby intensywnie testować oprogramowania, potem swoje spostrzeżenia opiszą w pracy magisterskiej przygotowywanej na zakończenie studiów na kierunku Technika Informacyjna i Zarządzanie Systemami. „W dalszej perspektywie dla obydwu ekspertów od oprogramowania zenon otwierają się szanse zatrudnienia w dziale IT naszej firmy” – stwierdza z uśmiechem Mayr, menedżer produktu w COPA-DATA. Bezpieczeństwo i ochrona danych w zenon mają dla zespołu badawczego najwyższy priorytet: (na zdjęciu od lewej) Peter Kischel, Christoph Mairinger (studenci, Wyższa Szkoła Przygotowania Zawodowego w Salzburgu), Reinhard Mayr (menedżer produktu w COPA-DATA), Dominik Engel (kierownik projektu, Wyższa Szkoła Przygotowania Zawodowego w Salzburgu).

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Ekotechnologie na starcie 3 edycji GreenEvo Już tylko miesiąc pozostał na zgłoszenia polskich ekotechnologii do projektu GreenEvo. Po raz trzeci firmy oferujące konkurencyjne rozwiązania dla ochrony środowiska walczą o udział w wielkim wyścigu. Na mecie czeka rządowe wsparcie w ich transferze na kluczowe rynki zagraniczne. W tym roku szukamy rozwiązań służących m.in. walce ze zmianami klimatu, ekologicznemu wytwarzaniu energii, a także przyjaznych środowisku technologii dla przemysłu wydobywczego. Na zgłoszenia Ministerstwo Środowiska czeka do 29 lutego 2012 r. ynek technologii środowiskowych jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów światowej gospodarki. żeby wspierać polskie małe i średnie przedsiębiorstwa oferujące ekologiczne rozwiązania i ułatwiać im wejście na zagraniczne rynki, od 2009 r. działa przygotowany przez Ministerstwo Środowiska projekt GreenEvo – Akcelerator Zielonych Technologii. - Do grona liderów GreenEvo należy już trzydzieści starannie wyselekcjonowanych i sprawdzonych polskich zielonych technologii, m.in. z zakresu gospodarowania odpadami, efektywności energetycznej, gospodarki wodnej czy geotermii. Doświadczenia laureatów dotychczasowych edycji pokazują, że intensywne wsparcie, jakie firmy otrzymują w programie, ułatwia konkurencyjne zarządzanie i zwiększa szanse na biznesowy sukces - podkreśla minister Janusz Zaleski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska. – Ogłaszając trzecią edycję konkursu, wierzymy, że wyłoni ona kolejne innowacyjne rozwiązania prośrodowiskowe, które będą wizytówką Polski na światowym rynku zielonych technologii. Nabór wniosków do trzeciej edycji GreenEvo trwa od 2 stycznia do 29 br. Nowością są obszary technologiczne, w których wybierane będą projekty, w tym rozwiązania dla przemysłu wydobywczego i systemy wspierające monitorowanie i gromadzenie informacji o środowisku naturalnym. Poza tym o udział w projekcie GreenEvo mogą ubiegać się rozwiązania z zakresu odnawialnych źródeł energii (biopaliwa i biomasa, ogniwa paliwowe i fotowoltaiczne, mała energetyka wodna, energetyka wiatrowa, energetyka geotermalna), rozwiązania wspierające oszczędność energii i materiałów (kogeneracja, przechowywanie energii, rozwiązania sprzyjające oszczędności energii w budownictwie, oprogramowanie wspierające optymalizację zużycia energii, recykling materiałów znajdujących zastosowanie w przemyśle) oraz technologie sprzyjające ochronie klimatu (redukcja emisji gazów cieplarnianych w przemyśle, przechwytywanie i składowanie dwutlenku

węgla). Zgłoszenia przyjmowane są do 29 lutego poprzez formularz dostępny pod adresem www.greenevo.gov.pl. W pierwszym etapie konkursu kapituła złożona z ekspertów ds. transferu technologii i rozwiązań środowiskowych wytypuje najlepsze projekty, uwzględniając ich ocenę naukowo-techniczną, nowoczesność, potencjał eksportowy oraz użyteczność. Wybrane rozwiązania otrzymają unikalną ofertę doradczo-szkoleniową projektu GreenEvo, która umożliwi ich rozwój na rynkach międzynarodowych i da szansę podboju rynków zagranicznych. Laureaci GreenEvo będą mieli możliwość uczestnictwa w misjach gospodarczych wraz z przedstawicielami polskiego rządu, a także w seminariach i konferencjach dotyczących rynku zielonych technologii. Firmy otrzymają również indywidualne wsparcie doradcze i merytoryczne ze strony ekspertów projektu GreenEvo. Projekt oferuje im także szeroką ofertę szkoleń prowadzonych przez najlepszych specjalistów w Polsce, a także prezentację technologii w katalogu „GreenEvo – Liderzy polskich zielonych technologii”. W trakcie dwóch edycji funkcjonowania projektu GreenEvo udało się wyselekcjonować 30 sprawdzonych w Polsce zielonych technologii. Firmy biorące udział w projekcie Ministerstwa Środowiska promowały swoje rozwiązania niemal na całym świecie, m.in. w Chinach, Indiach, Tajlandii, Kazachstanie, Wietnamie, Armenii, Azerbejdżanie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Rosji, we Francji, Norwegii, Algierii, Mołdawii, Chorwacji, na Ukrainie i Białorusi. Wielu z nich już udało się nawiązać kontakty handlowe, które zakończyły się współpracą z zagranicznymi partnerami. Przy realizacji projektu GreenEvo Ministerstwo Środowiska współpracuje z resortami gospodarki, spraw zagranicznych, nauki i szkolnictwa wyższego, Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, Urzędem Patentowym RP oraz Wydziałem Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Projekt GreenEvo finansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

urządzenia dla energetyki 1/2012

Pierwsza w Polsce Tatra

z żurawiem hmf

Firma HMF Polska po raz kolejny udowodniła, że jest w stanie dostarczyć żurawie hydrauliczne na każde, nawet najbardziej specjalistyczne podwozie.

o tej pory jako pierwsza w Polsce zrealizowała zabudowę w pełni terenowych podwozi marki Mercedes Benz ZETROS z HMF 2420-K4 i UNIMOG U5000 z HMF 1075-K4. Podążając w tym kierunku HMF Polska doprowadziła do realizacji dostawy nowego, innowacyjnego żurawia HMF 2420-K5 w klasie 24 tm zamontowanego na 3 osiowym off-roadowym podwoziu marki TATRA 6x6. Kompletny pojazd to wielozadaniowa maszyna przystosowana do pracy w najcięższych warunkach. Doskonale sprawdza się wszędzie tam gdzie utwardzone drogi to rzadkość, a jej doskonałe właściwości terenowe nie zawiodą nawet podczas ekstremalnych warunków eksploatacji. Zamontowany żuraw HMF 2420-K5 podwoziu TATRY działa w oparciu o najnowsze systemy elektroniczne: wspomagające i monitorujące pracę urządzenia. Mowa tutaj o inteligentnym i dynamicznym systemie EVS (Electronic Vehicle Stability), który mierząc kąty odchylenia wzdłuż obu osi pojazdu zabezpiecza go przed nadmiernym przechyłem, a w efekcie przed jego wywróceniem. Dzięki niemu samochód jest doskonale przygotowany do pracy w każdych warunkach zachowując 100% bezpieczeństwa i funkcjonalności. System EVS jako patent firmy HMF jest jedynym na świecie systemem oferowanym wśród producentów żurawi przeładunkowych, który pozwala na maksymalne wykorzystanie urządzenia przy równoczesnym zachowaniu jego pełnego udźwigu. Aluminiowy kosz osobowy poziomowany elektrohydraulicznie posiada wszystkie cechy dedykowane dla sektora branży energetycznej. Wysokość robocza z 2 osobami w środku wynosi ponad 19m! Dzięki cechom zwyżki połączone z pojazdem budowlanym, oraz doskonałym właściwościom jezdnym TATRY 6x6 pojazd, staje się idealnym rozwiązaniem podczas usuwania awarii sieci energetycznych, budowania lini energetycznych, wykonywania odwiertów czy stawiania słupów kablowych, itp.

wydarzenia i innowacje

Rada Nadzorcza PGE Polska Grupa Energetyczna S.A. zatwierdziła Strategię Grupy Kapitałowej PGE na lata 2012-2035 Warszawa, 10 luty 2012 roku – Rada Nadzorcza zatwierdziła 9 lutego br. przedstawioną przez Zarząd PGE Polskiej Grupy Energetycznej S.A. aktualizację Strategii Grupy Kapitałowej PGE na lata 2012-2035. Zgodnie z przyjętym dokumentem, PGE Polska Grupa Energetyczna SA będzie konsekwentnie budować wartość ekonomiczną GK PGE dla akcjonariuszy w ramach nowoczesnego i zdywersyfikowanego paliwowo portfela wytwórczego, koncentracji na Kliencie, podnosząc efektywność i wprowadzając innowacje, utrzymując silną pozycję finansową, a także wykorzystującą potencjał oraz szanse rynkowe w kraju i za granicą. GE zamierza budować wartość Grupy Kapitałowej poprzez realizację celów strategicznych skupionych wokół czterech obszarów: 1. Klient, ze szczególnym zwróceniem uwagi na: • wzrost konkurencyjności sprzedaży detalicznej • zdecydowaną poprawę jakości obsługi 2. Inwestycje, w tym m.in.: • dywersyfikację technologii wytwarzania • rozwój innowacyjności 3. Efektywność Operacyjną, uzyskaną przez: • maksymalizację marży ze sprzedaży i racjonalizację kosztów • zwiększenie wykorzystania aktywów • usprawnienie systemów IT • poprawę efektywności GK PGE jako podmiotu pionowo skonsolidowanego 4. Kapitał Ludzki, przede wszystkim: • zapewnienie niezbędnych kompetencji • budowę kultury organizacyjnej opartej na zaangażowaniu i koncentracji na wynikach Nakłady inwestycyjne w latach 20122035 wyniosą maksymalnie ok. 330 mld PLN, w tym średnioroczne nakłady w okresie 2012-2020 szacowane są na poziomie ok. 9 mld PLN, a w okresie 2021-2035 na poziomie ok. 16 mld PLN. Z uwagi na rozbudowany program krajowych inwestycji, akwizycje międzynarodowe będą prowadzone pod warunkiem, że zidentyfikowane projekty zagwarantują wysoką stopę zwrotu i obciążone będą niskim poziomem ryzyka. Zamierzone projekty inwestycyjne to m.in. dwa bloki 900MWna węgiel kamienny w Elektrowni Opole (2017/2018)

i blok 460MW na węgiel brunatny w Elektrowni Turów (2018), inwestycje w 1000MW lądowych (2015) i 2000MW morskich (w tym 1000MW do 2020) farm wiatrowych, bloki kogeneracyjne gazowo-parowe (Gorzów, Bydgoszcz, Lublin, Pomorzany, Puławy – łączna moc 1300-1700MW oddawane do eksploatacji w latach 2015-2018), dwie elektrownie jądrowe 6000MW - udział PGE do ok. 4500MW, a w perspektywie roku 2030 budowa kopalni węgla brunatnego i elektrowni Gubin wyposażonej w CCS. Jednocześnie PGE rozważa sprzedaż przed rokiem 2015 do 50% udziałów w Elektrowni Opole. W Strategii przewidziano także możliwość przeznaczania znaczących środków na alternatywne źródła gazu w Polsce. W wyniku realizacji Strategii, PGE zakłada osiągnięcie następujących celów finansowych i operacyjnych Grupy Kapitałowej PGE odpowiednio w roku 2020 i 2035: • skonsolidowany zysk EBITDA (nominalnie): ok. 12 mld PLN w roku 2020 oraz ok. 34 mld PLN w roku 2035 • skorygowana marża skonsolidowanego zysku EBITDA (skorygowana o wpływ zmiany modelu handlu na przychody): ok. 29% w roku 2020 oraz powyżej 50% w roku 2035 • wskaźnik zadłużenie netto/skonsolidowany zysk EBITDA: ok. 1,6x w roku 2020 oraz ok. 2,3x w roku 2035 • moc zainstalowana (obecnie 13,1 GW): ok. 15,8 GW w roku 2020 oraz ok. 21,3 GW w roku 2035, w tym ok. 4,5 GW w elektrowniach atomowych • struktura paliwowa wytwarzania energii elektrycznej: • Rok 2020: ok. 55% - węgiel brunatny, ok. 18% - węgiel kamienny, ok. 15% - gaz, ok. 11% - odnawialne źródła energii,

• Rok 2035: ok. 36% - energia jądrowa, ok. 33% - węgiel brunatny, ok. 14% odnawialne źródła energii, ok. 11% gaz, ok. 5% - węgiel kamienny (obecnie 67% - węgiel brunatny, 27% - węgiel kamienny, 4% - gaz, 3% - odnawialne źródła energii) • emisyjność CO2: ok. 0,86 tony CO2/ MWh w roku 2020 oraz ok. 0,27 tony CO2/MWh w roku 2035 (emisyjność CO2 w roku 2010: 1,06 tCO2/MWh) • udział w krajowym rynku wytwarzania: ok. 44% w roku 2020 oraz ok. 46% w roku 2035 (42% w roku 2010). Więcej informacji dotyczących Strategii dostępnych jest na stronie: http://www.pgesa.pl/pl/Relacjeinwestorskie/Strony/Strategia.aspx

Łukasz Witkowski Kierownik Komunikacji Zewnętrznej PGE Polska Grupa Energetyczna SA GK PGE Grupa Kapitałowa PGE jest największą Grupą sektora elektroenergetycznego w Polsce oraz jedną z największych w Europie Środkowo-Wschodniej. Ze względu na swoje znaczenie jest ważnym ogniwem w systemie bezpieczeństwa energetycznego Polski. GK PGE to niekwestionowany lider pod względem zainstalowanych mocy, wielkości produkcji oraz liczby klientów końcowych. Udział Grupy Kapitałowej PGE w produkcji energii elektrycznej w Polsce wynosi 40%, natomiast w rynku dystrybucji energii elektrycznej ok. 26%. Działalność PGE Polska Grupa Energetyczna koncentruje się na następujących obszarach: Energetyce Konwencjonalnej, Energetyce Odnawialnej, Energetyce Jądrowej, Dystrybucji, Sprzedaży Detalicznej i Obrocie Hurtowym. Grupa zatrudnia ponad 46 tys. pracowników i posiada ok. 13,1 GW zainstalowanych mocy wytwórczych. Roczna produkcja energii elektrycznej w Grupie PGE w 2010 roku wyniosła ok. 53 TWh netto. Największą przewagą konkurencyjną Grupy jest jej obecność w niemal całym łańcuchu wartości w energetyce (z wyjątkiem przesyłu energii, którym zajmuje się spółka PSE Operator S.A.). Jedną z najważniejszych zasad przyświecających Grupie Kapitałowej PGE jest zrównoważony rozwój.

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

REKLAMA WILK

Konstancin-Jeziorna, 28 lutego 2012

Firma Metsa Tissue Poland Sp. z o.o. z siedzibą w Konstancinie-Jeziornej, ul. Mirkowska 45 ogłasza pisemny przetarg na sprzedaż turbozespołu składającego się z: 1. TURBINY jednokadłubowej przeciwprężnej AR-1,6. Moc znamionowa: 1,6MW Obroty znamionowe: 7500 obr/min Ciśnienie pary na zaworze rozruchowym nominalne: 36 bar, max.: 40 bar Temperatura pary na zaworze rozruchowym: 435/450 st.C Zakres regulacji przeciwciśnienia: 2,5/6 bar Data produkcji: 1968 2. PRZEKŁADNI: Moc: 1720kW Przełożenie: 7500/1500 obr/min 3. GENERATORA: Moc znamionowa: 2000 kVA Moc czynna: 1600 kW Napięcie znamionowe: 6300V Prąd znamionowy: 184 A Obroty znamionowe: 1500 obr/min Częstotliwość: 50Hz Sterowanie zespołem odbywa się za pomocą panelu wizualizacyjnego, komunikującego się z systemem WAGO oraz z kasetą pomiarów specjalnych. Urządzenie jest sprawne, w dobrym stanie technicznym, gotowe do bieżącej pracy. Zespół można oglądać w siedzibie Spółki. Oferty w formie pisemnej należy składać w siedzibie Metsa Tissue Poland Sp. z o.o. w terminie do 09.03.2012, bądź też w formie elektronicznej na adres: beata.kielbiewska@metsatissue.com

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje

Finał konkursu ENEA wyłania odkrywców nowych technologii ENEA S.A. jedna z największych firm energetycznych w kraju poprzez współpracę z nauką promuje nowatorskie podejście do wytwarzania i konsumpcji energii elektrycznej. Inspiruje procesy dydaktyczne na wyższych uczelniach i nagradza za działania na rzecz rozwoju innowacyjnych rozwiązań w sektorze elektroenerge-tycznym.

stycznia 2012 roku w Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia nagród kolejnej edycji Konkursu na najlepsze prace dyplomowe i doktorskie ogłoszonego przez ENEA S.A. w zakresie wytwarzania i zarządzania konsumpcją energii elektrycznej w sposób przyjazny dla środowiska naturalnego. Konkurs cieszył się dużym zainteresowaniem. W I etapie Konkursu zgłoszone zostały osiemdziesiąt dwie prace, czyli o ponad 200 proc. więcej niż w edycji poprzedniej, co świadczy o dużej popularności tak Konkursu jak i jego tematyki. Spośród osiemdziesięciu dwóch zgłoszeń do II etapu Kapituła zakwalifikowała osiemnaście prac. W skład Kapituły weszli wybitni przedstawiciele środowiska naukowego: prof. dr hab. inż. Aleksandra Rakowska – Przewodnicząca, prof. dr hab. inż. Antoni 1. Tytuł pracy doktorskiej: Analiza wpływu konstrukcji na właściwości filtrów zaburzeń przewodzonych przekształtników energoelektronicznych. 2. Tytuł pracy magisterskiej: Współpraca układów generacji rozproszonej z siecią elektroenergetyczną. Problematyka zabezpieczeniowa. 3. Tytuł pracy inżynierskiej: Ekologiczna energetyka w moim mieście – Elektrociepłownia Ostrowiec Św. oraz wykorzystanie energii odpadów miejskich.

urządzenia dla energetyki 1/2012

wydarzenia i innowacje Szumanowski, prof. dr hab. Józef Perenc oraz prof. dr hab. inż. Włodzimierz Sitko. Kapituła dokonała wyboru trzech najlepszych prac w poszczególnych kategoriach konkursowych. W kategorii Najlepsza praca doktorska laureatem został dr Szymon Pasko z Politechniki Śląskiej, autor innowacyjnych rozwiązań dla przemysłu, energetyki odnawialnej oraz dla codziennego użytkowania takich urządzeń jak ładowarki telefonów komórkowych czy zasilacze do komputerów. Praca1 przygotowana została pod dydaktyczną opieką prof. dr hab. inż. Bogusława Grzesika. W kategorii Najlepsza praca magisterska laureatem został mgr Dariusz Furmanowicz z Politechniki Poznańskiej, za pracę prezentującą rozwiązania w zakresie zabezpieczeń źródeł generacji rozproszonej. Praca2 przygotowana została pod dydaktyczną opieką prof. dr hab. inż. Kazimierza Musierowicza. W kategorii Najlepsza praca licencjacka/inżynierska laureatem został inż. Michał Gatkowski z Politechniki Warszawskiej, autor pracy3 o ekologicznej energetyce i wykorzystaniu energii odpadów miejskich, przygotowanej pod dydaktyczną opieką prof. dr hab. inż. Józefa Portacha. ENEA wychodząc z inicjatywą organizacji Konkursu wspiera świat nauki w zakresie tworzenia oraz wykorzystania wyników najnowszych badań naukowych. Promuje tym samym rozwój i nowoczesne technologie wytwarzania oraz zarządzania konsumpcją energii elektrycznej. Cieszę się, że zaangażowanie młodzieży akademickiej w działalność naukową uwzględniającą przyjazne dla środowiska naturalnego rozwiązania odbywa się w trosce o bezpieczeństwo energetyczne. Świat nauki potrzebuje więcej takich inicjatyw, bo odbywają się one z korzyścią dla całego społeczeństwa – powiedziała Przewodnicząca Kapituły Konkursu prof. dr hab. inż. Aleksandra Rakowska. Konkurs ogłoszony w maju 2011 roku adresowany był do studentów i absolwentów wyższych uczelni studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich oraz autorów prac doktorskich. Jego celem było zainteresowanie młodzieży akademickiej problematyką sektora elektroenergetycznego. ENEA S.A., będąc firmą świadomie zaangażowaną w inicjowanie działań na rzecz rozwoju wiedzy, technologii czy innowacji, pragnie przyczynić się do popularyzacji aktywności na rzecz przyszłych pokoleń, prezentując przy tym pozytywne skutki dla środowiska naturalnego. Organizacja Konkursu jest potwierdzeniem tego zaangażowania. Uznajemy bowiem, że bezpieczeństwo energetyczne i stan środowiska to jedne z najważniejszych problemów współczesnej cywilizacji, które tworzą kontekst naszego działania. Zespolenie

działań przemysłu i nauki tworzy synergię pozwalającą dostrzec kluczowe problemy oraz znaleźć właściwe rozwiązania - powiedział Paweł Oboda, Dyrektor Departamentu Komunikacji Korporacyjnej ENEA S.A. W uroczystości wzięli udział laureaci i ich promotorzy, członkowie Kapituły a także przedstawiciele środowiska akademickiego, naukowego oraz mediów. Laureaci otrzymali nagrody pieniężne: dla najlepszej pracy doktorskiej - 30 ty-

urządzenia dla energetyki 1/2012

sięcy złotych, magisterskiej - 20 tysięcy złotych, a dla najlepszej pracy inżynierskiej - 10 tysięcy złotych oraz dyplomy. Mieli również możliwość krótkiego przedstawienia swoich prac. Ze względu na wysoki poziom merytoryczny Kapituła przyznała również wyróżnienia dla pięciu prac konkursowych w poszczególnych kategoriach. Na zakończenie uroczystości Dyrektor Paweł Oboda ogłosił III edycję Konkursu.

wydarzenia i innowacje

ABB dostarcza najnowocześniejsze systemy automatyki dla PGE GIEK S.A. Oddział Elektrownia Turów Zwiększyć wydajność i możliwości operatorskie, zminimalizować ryzyko awarii – to najważniejsze cele niestandardowej modernizacji systemu sterowania i wizualizacji na jednym z bloków energetycznych Elektrowni Turów, jaką przeprowadzili specjaliści ABB. Nowoczesna Elektrownia Turów spełnia wszystkie wymogi w zakresie parametrów ekologicznych Unii Europejskiej. Dzięki modernizacji zyskała również najwyższej jakości system automatyki.

odernizacja bloku numer 5 o mocy 260 MW w Elektrowni Turów polegała na wymianie zarówno sprzętu komputerowego, jak i oprogramowania na dwóch poziomach – operatorskim i sterowania, bez konieczności modyfikowania połączeń kablowych i struktur oprogramowania DCS . „Dotychczasowe tego typu zamówienia ograniczały się do modernizacji „góry” bloku energetycznego, czyli poziomu operatorskiego, najbardziej zużywającej się w czasie części bloku, co wiąże się z problemem „starzenia się” sprzętu i oprogramowania systemowego. Jednak w tym przypadku modernizowaliśmy oba poziomy równocześnie, zarówno „górę”, jak i „dół” systemu, na który składa się sprzęt komputerowy łącznie z urządzeniami automatyki DCS. To kompleksowy, niestandardowy projekt modernizacji, który okazał się wyzwaniem pod względem logistycznym” – powiedział Robert Szczotka z Dywizji Automatyka Procesowa ABB. Ekipa serwisowa musiała działać szybko i dokładnie. Cała operacja wymiany sprzętu i oprogramowania została tak przeprowadzona, aby dotychczasowy system sterowania nieprzerwanie działał i operatorzy nie utracili kontroli nad blokiem. Prace na obu poziomach bloku musiały przebiegać równoległe, przy jednoczesnej koordynacji służb technicznych elektrowni. Zainstalowano między innymi najnowszy system sterowania ABB Symphony Plus, zwiększający efektywność energetyczną i produktywność bloku. Na „dolnym” poziomie bloku 22 pary istniejących procesorów zastąpiono 11 nowymi, o wiele wydajniejszymi. Zmniejszyła się więc ilość sprzętu, co w konsekwencji poprawiło niezawodności systemu i ogra-

niczyło jego energochłonność. Skonfigurowano karty wejść/wyjść, a aby zapewnić współpracę z nowym poziomem operatorskim oraz zoptymalizować pracę kart, wymieniono oprogramowanie wbudowane w te urządzenia. Procesory systemu są zgodne z najnowszym standardem IEC67850, najnowocześniejszym jeśli chodzi o komunikację dla aparatów elektrycznych. Ma to zwiększyć wydajność systemu, możliwości komunikacyjne, funkcjonalność, a zwłaszcza integrację z zewnętrznymi systemami znajdującymi się w elektrowni. Wymieniony został również cały poziom operatorski, służący – mówiąc ogólnie – do komunikacji między operatorem a obiektem. To tam przy pomocy komputerów, ekranów, urządzeń teletechnicznych możemy kontrolować prace urządzeń blokowych, a co za tym idzie - poziom produkcji energii elektrycznej. Zainstalowany został rozproszony system sterowania 800xA firmy ABB, który skupia w sobie nie tylko funkcje operatorskie („wyłącz”, „załącz”, „podgląd”, „lista zdarzeń”, itp.), ale i daje możliwość dostępu do dokumentacji on-line oraz posiada rozszerzone funkcje raportowe. Pozwala to na łatwiejsze zarządzanie informacją i prostsze sterowanie blokiem. „Nasi klienci, polskie elektrownie, decydują się na rozwiązania ABB z dwóch tak samo ważnych powodów. Po pierwsze, technika oferowana przez ABB reprezentuje z reguły najwyższe standardy światowe zarówno jeśli chodzi o rozwiązania techniczne, jakość i trwałość urządzeń, jak i jakość świadczonych usług. Drugim powodem jest zaufanie do ludzi – pracowników ABB. Klienci wiedzą, że na nas można liczyć, zwłaszcza w trudnych warunkach realizacyjnych” – uważa Wojciech Kowal, dyrek-

tor Jednostki Biznesu Energetyki Wytwórczej ABB. Elektrownia Turów jest jedną z największych w kraju, zapewnia bezpieczeństwo energetyczne na terenie Dolnego Śląska. Paliwem podstawowym w elektrowni jest węgiel brunatny, ale bloki numer 5 i 6 współspalają również biomasę leśną i rolną. W sumie zainstalowanych jest 8 bloków energetycznych, z czego 6 posiada systemy sterowania firmy ABB. Spółka od dawna z powodzeniem działa w sektorze systemów automatyki dla elektrowni. „Świadczymy usługi w zakresie modernizacji systemów automatyki oraz elektrycznych dla bloków energetycznych oraz urządzeń i instalacji pomocniczych, pozablokowych. Realizujemy zadania kompleksowo. Zakres naszych usług obejmuje: doradztwo techniczne, wybór rozwiązania, projekt, oprogramowanie systemów automatyki, montaż, uruchomienie obiektowe, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny oraz szkolenia techniczne. W tym roku naszą ofertę usługową rozszerzyliśmy o audyty efektywności energetycznej dla elektrowni” – mówi Wojciech Kowal. Jak dodaje, na przestrzeni ostatnich 17 lat ABB realizowała zadania w większości polskich elektrowni. Obecnie największe realizowane projekty modernizacyjne to systemy automatyki dla instalacji obniżania emisji tlenków azotu na modernizowanych blokach w elektrowniach Jaworzno, Łaziska, czy EC Siekierki. Ponadto ABB przeprowadza m.in. modernizację systemu automatyki i części elektrycznej w EC Dalkia Poznań w związku z modernizacją bloku nr 1 dla potrzeb spalania biomasy oraz systemu sterowania częścią elektryczną na blokach nr 1 i 2 w Elektrowni Opole.

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Rozdzielnica małogabarytowa średniego napięcia typu Xiria jako ekologiczne rozwiązanie dla sieci dystrybucyjnych Bogatą ofertę Eaton Electric w zakresie urządzeń średniego napięcia otwiera małogabarytowa rozdzielnica typu Xiria. Produkowana już od 2003 roku, zaprojektowana na bazie kilkudziesięcioletnich doświadczeń firmy Holec w dziedzinie izolacji stało-powietrznej oraz łączników próżniowych, stanowi doskonałe rozwiązanie dla sieci elektroenergetycznych rozdziału wtórnego. Trendy energetyki zawodowej Współczesne trendy energetyki zawodowej w zakresie dystrybucji wtórnej wyraźnie wskazują na rozwiązania oparte na liniach kablowych SN, w których punktami węzłowymi są kontenerowe stacje transformatorowe i złącza kablowe zlokalizowane na terenach będących własnością zakładów energetycznych lub dzierżawionych na podstawie umów, które skonstruowane są w sposób gwarantujący ich pewną i swobodną obsługę. Praktycznie zupełnie zrezygnowano ze stacji wkomponowanych w obiekty odbiorców energii elektrycznej. Wyjątek stanowią obszary o dużym stopniu zurbanizowania, gdzie urządzenia najczęściej można ulokować tylko i wyłącznie wewnątrz obiektów. Zdecydowane zalety linii kablowych powodują, że na szeroką skalę prowadzi się również projekty kablowania linii napowietrznych. Rozdzielnica małogabarytowa typu Xiria produkcji Eaton bardzo dobrze wpisuje się w aktualne trendy. Małe gabaryty (głębokość podstawy: 600mm, podziałka zestawu trójpolowego: 1110mm, wysokość: 1305mm), szeroki zakres tempe-

ratury pracy (-25°C do +55°C) oraz wysokie parametry elektryczne powodują, że może być powszechnie stosowana zarówno w wolnostojących złączach kablowych i stacjach transformatorowych jak i w stacjach wkomponowanych. Ważnym tematem związanym z dystrybucją energii elektrycznej jest bez wątpienia ciągłość i pewność zasilania. Aktualnie energetyce zawodowej stawia się coraz większe wymagania w tym zakresie. Utrzymanie współczynników SAIDI i SAIFI na odpowiednim poziomie spowodowało, że coraz częściej korzysta się z rozwiązań umożliwiających automatyzację także w stacjach rozdziału wtórnego. Dzięki rezygnacji z pól rozłącznikowo-bezpiecznikowych na rzecz pól wyłącznikowych z zabezpieczeniami autonomicznymi oraz dostępnych opcji zdalnych rozdzielnice typu Xiria są wręcz idealnym rozwiązaniem dla stacji zautomatyzowanych. Dużą zaletą jest możliwość dobudowania napędów elektrycznych, styków pomocniczych i wyzwalaczy w zainstalowanej już rozdzielnicy. Pozwala to na ewentualną automatyzację także w przyszłości. Zastosowane autonomiczne przekaźniki

Rys. 1. Przekrój rozdzielnicy SN typu Xiria

urządzenia dla energetyki 1/2012

zabezpieczeniowe typu WIB1 i WIC1 realizują dwa stopnie zabezpieczenia nadprądowego (próg pierwszy z opcją wyboru charakterystyki zabezpieczeniowej) oraz jeden stopień zabezpieczenia ziemnozwarciowego. Prąd zadziałania przekaźników typu WIB1 zaczyna się już od wartości 7,2A, co umożliwia zabezpieczanie małych jednostek transformatorowych.

Bezpieczeństwo Jednym z najistotniejszych zagadnień, które były brane pod uwagę podczas projektowania rozdzielnicy typu Xiria było bezpieczeństwo obsługi. Szczelną obudowę rozdzielnicy wypełnia powietrze o niskim poziomie wilgotności utrzymywanym poprzez silikażel. Z uwagi na małe gabaryty i odstępy izolacyjne szyny zbiorcze izolowane są żywicą epoksydową. Izolacja międzyfazowa aparatury wzmocniona jest poprzez osłony z tworzyw sztucznych. Wszelkie czynności łączeniowe związane z przerwaniem lub zamknięciem toru prądowego, w których może wystąpić jakikolwiek prąd elektryczny, wykonywane są w komorach próżniowych.

Rys. 2. Przekaźnik zabezpieczeniowy typu WIC1

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 3. Sekwencja łączeń podczas przejścia z pozycji pracy do uziemienia kabla

Komory próżniowe działają w oparciu o zasadę dyfuzji (rozproszenia) łuku elektrycznego na całą powierzchnię styku. Zmniejsza to energię łuku elektrycznego, co przekłada się na małe zużycie styków a tym samym dużą trwałość komór próżniowych (wytrzymałość elektryczna 30.000 operacji łączeniowych - w tym 100 na zwarcie). Styki główne wyłączników posiadają wbudowane specjalne obwody magnetyczne generujące osiowe pole magnetyczne, które potęguje zjawisko rozproszenia łuku elektrycznego. Jest to szczególnie istotne przy dużych prądach zwarciowych, dla których łuk elektryczny ma tendencję do koncentracji. Zastosowane technologie praktycznie eliminują ryzyko wystąpienia łuku elektrycznego wewnątrz rozdzielnicy. Jednak, aby spełnić wymagania normy IEC 6271-200 w zakresie łukoochronności rozdzielnica wyposażona została w dwa otwory wydmuchowe: dolny i tylny. Przemyślana konstrukcja i schemat pola powodują, że również końcowy etap operacji uziemienia kabla wykonujemy poprzez komorę próżniową. Gwarantuje to bezpieczeństwo obsługi także w przypadku uziemienia „na zwarcie”. Znamionowy prąd załączalny zarówno wyłączników jak i rozłączników próżniowych dla napięcia 24kV wynosi bowiem 40kA. Kłódkowa blokada pozycji uziemienia zapobiega przypadkowemu otwarciu wyłącznika/rozłącznika (odziemieniu pola) poprzez naciśnięcie przycisku „otwórz” lub wyłączenie elektryczne wskutek zadziałania przekaźnika zabezpieczeniowego.

Dostęp do przedziału kablowego możliwy jest tylko po uziemieniu pola. Każde pole wyposażone jest w pojemnościowy wskaźnik obecności napięcia typu WEGA posiadający funkcję ciągłego autotestu. Dodatkowa kontrola wskaźnika odbywa się poprzez urządzenie zewnętrzne typu ORION, pełniące jednocześnie funkcję uzgadniacza faz. Ponieważ operacje łączeniowe są wykonywane w komorach próżniowych możemy je wykonać nawet w przypadku rozszczelnienia obudowy rozdzielnicy. Opcjonalnie rozdzielnice można wyposażyć w szereg dodatkowych blokad mechanicznych (kłódkowe, nożycowe). Aby zwiększyć bezpieczeństwo obsługi pulpit sterowniczy rozdzielnicy wyposażony został we wzierniki inspekcyjne, za pośrednictwem, których możemy naocznie sprawdzić stan położenia łączników. Odwzorowanie stanu położenia

łączników widoczne jest także na schemacie synoptycznym. Dużą zaletą rozdzielnic typu Xiria jest brak zastosowania w niej gazu SF6. Gaz SF6 w otoczeniu wysokiej temperatury ulega reakcji rozpadu, której efektem są związki toksyczne (HF, SOF2 SF4, S2F10, SF5CF3). Sytuacja taka ma miejsce także podczas operacji łączeniowych, w których pojawia się łuk elektryczny. Najczęściej rozdzielnice SN, w których medium izolacyjnym i gaszącym łuk elektrycznym jest gaz SF6, wykonane są, jako hermetycznie zamknięte. Rozszczelnienie takiego układu lub zwarcie łukowe, podczas, którego następuje wyrzucenie gazów na zewnątrz obudowy, mogą stanowić zagrożenie dla znajdującej się w pobliżu obsługi. We wszystkich układach z gazem SF6 nawet, gdy jest on wykorzystany tylko, jako medium izolacyjne (bez funkcji gaszenia łuku elektrycznego) należy zwracać uwa-

Rys. 4. Komory próżniowe z wyładowaniem dyfuzyjnym

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

schemat synoptyczny

otwory manewrowe

wskaźnik obecności napięcia wzierniki inspekcyjne

Rys. 5. Czytelny panel sterowniczy

gę na odpowiednią wentylację pomieszczeń. Jak wiadomo gaz SF6 jest cięższy od powietrza, przez co w przypadku nawet niewielkiego rozszczelnienia, może on zalegać w pomieszczeniach znajdujących się na najniższych kondygnacjach.

Ekologia Wśród użytkowników urządzeń elektrycznych coraz widoczniejszym jest również aspekt ekologiczny stosowanych rozwiązań. Protokół z Kyoto oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego nr. 842/2006 wyraźnie wskazują na ograniczanie emisji gazów cieplarnianych. Jednym z nich jest właśnie powszechnie stosowany w rozdzielnicach SN sześciofluorek siarki (SF6). O ile procentowy udział gazów fluorowanych w efekcie cieplarnianym jest na chwilę obecną niewielki, to nie wolno bagatelizować faktu, iż znaczący wzrost ilości gazu SF6 w atmosferze rozpoczął się na przełomie lat 6070 wskutek działalności człowieka, a jego żywotność w atmosferze wynosi ok. 2000-3000 lat. Czas życia CO2 w atmosferze to tylko 8 lat, a zdecydowana większość jego emisji do atmosfery pochodzi z procesów naturalnych zachodzących na ziemi. Cykliczny obieg CO2 w atmosferze, pomimo wpływu działalności człowieka, wydaje się być póki co kontrolowany przez Ziemię. Warto zadać sobie

pytanie jak Ziemia reagować będzie na przestrzeni kilkudziesięciu następnych lat na „nowy” gaz, którego ilość w atmosferze będzie się kumulować. Bez względu na różne opinie pojawiające się w trwającej aktualnie debacie dotyczącej efektu cieplarnianego oraz panujące uwarunkowania gospodarcze problemu tego nie da się uniknąć. Wcześniej czy później i tak przyjdzie się nam z nim zmierzyć. Wydaje się jednak oczywistym, że zawsze tam gdzie mamy tylko alternatywę dla gazu SF6 powinniśmy z niej skorzystać. Takim rozwiązaniem jest właśnie rozdzielnica SN typu Xiria.

Korzyści ekonomiczne W rozważaniach dotyczących korzyści wynikających z zastosowania danego urządzenia nie sposób pominąć kwestii ekonomicznych. W kontekście urządzeń, których praca planowana jest przez dłuższy okres czasu (ok. 30 lat) należy brać pod uwagę nie tylko koszty inwestycyjne, lecz również koszty eksploatacyjne i związane z wycofaniem z eksploatacji (utylizacją). O ile faktycznie ciężko porównywać koszty produkcji wyłączników próżniowych współpracujących z przekładnikami i zabezpieczeniami autonomicznymi z rozłącznikami bezpiecznikowymi, to można wskazać wyraźne korzyści finansowe pojawiające się podczas

ich eksploatacji. Jak powszechnie wiadomo wkładka bezpiecznikowa z uwagi na niewielki przekrój toru prądowego stanowi element o istotnym parametrze rezystancji. Większość dostawców wkładek bezpiecznikowych SN podaje straty mocy wytrącające się na wkładce bezpiecznikowej dla prądu znamionowego. Znając ten parametr oraz zakładając średni współczynnik obciążenia jesteśmy w stanie oszacować straty mocy w danym polu transformatorowym. Jeżeli kalkulację dopełnimy o ilość stacji transformatorowych (pracujących np. na terenie danego oddziału lub rejonu dystrybucji) i odpowiednie koszty kWh ujęte w pewnych ramach czasowych otrzymamy wymierny wynik. Kolejną sprawą jest kwestia możliwości automatyzacji stacji. Niestety stacji z polami z rozłącznikami bezpiecznikowymi nigdy nie da się w pełni zautomatyzować. Po przepaleniu wkładki bezpiecznikowej odpowiednie służby muszą przyjechać na miejsce zdarzenia, aby je wymienić. I tutaj pojawiają się koszty kolejnych 3 wkładek bezpiecznikowych (konieczna wymiana w 3 fazach), roboczo-godzin służb serwisowych i koszty związane z transportem. Przewidując długoletnią pracę rozdzielnic pierścieniowych (ok. 30 lat) zazwyczaj podczas ich zakupu nie poświęca się dużej uwagi etapowi wycofania urządzenia z eksploatacji. Decydując się na rozdzielnice z gazem SF6 powinniśmy mieć świadomość, że z uwagi na niebezpieczeństwo przedostania się do atmosfery gazu SF6 i ewentualnych toksycznych produktów jego rozpadu mogą być one utylizowane tylko przez wyspecjalizowane firmy. Najczęściej zapłatą za utylizację jest samo bogactwo materiałów, które jest wewnątrz rozdzielnicy. W przypadku rozdzielnic typu Xiria utylizację rozdzielnicy może wykonać użytkownik. Pozostały materiał może zostać przez niego powtórnie wykorzystany lub sprzedany. Przedstawione powyżej zalety rozdzielnic typu Xiria oraz korzyści wynikające z ich zastosowania powodują, że znajdują one uznanie i są stosowane przez coraz większą grupę Klientów. Mariusz Hudyga Eaton Electric Sp. z o.o.

Rys. 6 Xiria w wykonaniu 3, 4 i 5 – polowym

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Czy Inteligentne Technologie otworzą drogę do E-mobilność? Od wizji do rzeczywistości Dr Inż. Bartosz Wojszczyk, Globalny Dyrektor ds. Rozwoju Technologii dla Inteligentnych Sieci, GE Energy, USA hoć do niedawna wprowadzenie inteligentnych sieci na masową skalę wydawało się odległą perspektywą, to dziś na świecie realizuje się ponad 600 projektów w tym zakresie. Pike Research prognozuje, że do 2015 roku inteligentne technologie przyciągną inwestycje warte 200 mld USD. Zależnie od określonych celów i wymagań stawianych regionom, krajom czy przedsiębiorstwom energetycznym, testowane i wdrażane są różnorodne rozwiązania, zarówno adresowane do producentów, dystrybutorów jak i odbiorców. W tej ostatniej kate-

gorii dynamicznie rozwija się oferta emobilność (E-mobility). Wiele raportów branżowych prognozuje, że do roku 2015 europejski rynek pojazdów elektrycznych (EV) osiągnie poziom pomiędzy 500,000 a 3,000,000 pojazdów, a perspektywicznie - do 2030 roku – może osiągnąć skalę 50 milionów pojazdów. E-mobilność może zapewnić szereg korzyści przekładających się na ograniczanie zużycia paliw ropopochodnych, zwiększania efektywności energetycznej transportu, ograniczania kosztów utrzymania transportu i redukcji emisji gazów cieplarnianych. Pomimo niepew-

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe ności dotyczącej rzeczywistego poziomu penetracji rynkowej w prognozach przyszłości pojazdów elektrycznych, możemy poczynić rozsądne założenie, że rozwiązania z dziedziny e-mobilności staną się dla nas codziennością i że za ich sprawą dokona się transformacja branży transportowej i energetycznej. Jednak, by taka wizja przyszłości pojazdów elektrycznych mogła się zrealizować, musimy stawić czoła wyzwaniom związanym z takimi kwestiami jak: rosnące ceny energii elektrycznej, starzejąca się infrastruktura sieciowa, poprawa niezawodności zasilania, zmniejszenie ceny pojazdów elektrycznych, standaryzacja technologii oraz upowszechnienie tych rozwiązań wśród konsumentów na dużą skalę. Ich złożoność będzie wymagać od nas tworzenia perspektywicznych uregulowań, zastosowania nowych podejść do procesów innowacji i komercjalizacji nowych technologii, projektowania, eksploatacji i wykorzystania infrastruktury energetycznej oraz edukacji klientów. Dla wielu z tych wyzwań odpowiedzią mogą być inteligentne technologie i rozwiązania systemowe. Firma GE aktywnie angażuje się w kształtowanie rynku e-mobilności jako lidera w następujących dziedzinach: 8 sieci inteligentnych, jako infrastruktury umożliwiającej efektywne wdrażanie koncepcji pojazdów elektrycznych, 8 realizacji koncepcji pojazdów elektrycznych przez tworzenie wartości dodanej i skali wdrożenia (np. zakup do 2015 roku 25 000 pojazdów elektrycznych, które zostaną wykorzystane jako samochody firmowe i samochody wypożyczane klientom korporacyjnym), 8 rozwiązań technologicznych i systemowych do zarządzania EV. GE aktywnie uczestniczy w inicjatywach branżowych, w zakresie: badań, rozwoju i komercjalizacji koncepcji EV na skalę masową, jak również edukacji klientów i tworzenia nowych modeli biznesowych. Wszystkie te działania realizowane są w ścisłej współpracy z partnerami, takimi jak PSA Peugeot Citroën, Nissan Motor Co., czy instytucjami naukowmi. Firma GE rozpoczęła w Europie sprzedaż pierwszej generacji stacji ładowania pojazdów elektrycznych, o nazwie DuraStation, które zaprojektowano z myślą o zastosowaniach w centrach handlowych, na parkingach publicznych i firmowych. Stacje mogą zostać zaprogramowane tak, aby wykorzystywały taryfy pozaszczytowe i mogą być sterowane zdalnie przez system sterowania budynkiem firmy GE - Habi-TEQ. Dlatego stanowią atrakcyjną propozycję dla firm i instytucji poszukujących podstawowej infrastruktury, która umożliwi im wykorzystywanie pojazdów elektrycznych w celach biznesowych lub ułatwi ich wykorzystywanie przez pracowników.

Kolejny krok milowy to fakt, że najwięksi producenci samochodów osobowych zaczęli wprowadzać samochody elektryczne na rynek masowy. Jednak by zapewnić powszechną akceptacją EV po stronie klientów, konieczna będzie modernizacja sieci elektroenergetycznej oraz zapewnienie dostępności, szybkości działania i łatwości obsługi infrastruktury do ładowania. Właściciele pojazdów będą musieli mieć dostęp do szybkich stacji ładowania, takich jak oferowana przez GE DuraStation. Obserwując trendy w branży dotyczące szybkości przyjmowania się koncepcji EV, należy przyjąć, że w najbliższej przyszłości wszystkie stacje ładowania pojazdów elektrycznych będą wyposażone w inteligentne rozwiązania systemowe zapobiegające przeciążeniom infrastruktury energetycznej oraz rozwiązania eliminujące ograniczenia związane z ładowaniem EV. Wymagać to będzie wyposażania stacji ładowania pojazdów elektrycznych w bardziej zintegrowane, „inteligentne” możliwości programowe i komunikacyjne zapewniające ich współpracę z inteligentnymi systemami pomiaru energii oraz z sieciami inteligentnymi. Nowoczesne rozwiązanie ładowania pojazdów elektrycznych firmy GE – WattStation - wyposażone będzie w szereg zaawansowanych funkcji „inteligentnych” i będzie oferowane w dwóch wersjach: w wersji wolnostojącej przeznaczonej do stosowania w środowisku miejskim i przez firmy, oraz w wersji do montażu naściennego, przeznaczonej do użytku domowego. Przyjazna użytkownikowi budowa i wzornictwo zapewnią możliwość modernizacji tych urządzeń w przyszłości, gdy upowszechnią się nowe technologie inteligentne oraz różnorodne opcje komunikacyjne i rozliczeniowe. Wersja przeznaczona do montażu naściennego będzie dostępna w Europie już w roku 2012. Dostępność pojazdów elektrycznych, które można „podłączyć do kontaktu”, wymagać będzie powszechnego wdrożenia infrastruktury elektroenergetycznej do ładowania takich pojazdów. W tym zakresie można wyróżnić trzy rodzaje infrastruktury ładującej: 8 Urządzenia do wolnego ładowania (typu „parkuj i ładuj” – „Park-andCharge”), w których pojazd podłączony jest do sieci na czas mierzony w godzinach. Są to względnie proste stacje ładowania instalowane w siedzibach właścicieli i/lub pracodawców, zaspokajające podstawowe wymagania w zakresie ładowania pojazdów elektrycznych. 8 Stacje szybkiego ładowania („Ładuj i jedź” – „Charge-and-Go”), w których pojazd podłączany jest do sieci na okres mierzony w minutach. Proces ładowania tego typu realizowany jest przy bardzo dużym zapotrzebowaniu mocowym („high energy”)

urządzenia dla energetyki 1/2012

z sieci elektroenergetycznej. Stacje ładowania tego typu będą wymagane w celu zwiększania zasięgu lub częstotliwości użycia pojazdów elektrycznych, np. miejski transport EV. 8 Punkty wymiany akumulatorów. Ta koncepcja przewiduje rozlokowanie stacji wymiany akumulatorów, które umożliwią przejazd pojazdów elektrycznych na trasach dłuższych niż wynikające z pojemności ich akumulatorów (najczęście komunikacja międzymiastowa). To podejście może wiązać się z problemami standaryzacyjnymi z uwagi na zróżnicowaną budowę pojazdów elektrycznych. Wymagania w zakresie infrastruktury ładowania, wymuszają również różne strategie koordynacji ładowania samochodów elektrycznych z pracą sieci elektroenergetycznych. Przykłady tych strategii uwzględniają: 8 Stałe ładowanie przy minimalnej koordynacji z siecią. W tym przypadku, pojazd elektryczny podłączany jest tak samo, jak każde inne obciążenia („pasive load”). Komunikacja z siecią elektroenergetyczną jest ograniczona lub całkowicie jej brak. W związku z tym istnieją ograniczone możliwości zarządzania procesem ładowania pojazdu elektrycznego w oparciu o dostępność energii w sieci i ograniczenia eksploatacyjne. Scenariusz taki może być przydatny wyłącznie w stacjach ładowania o niskiej mocy lub w przypadku ograniczonej penetracji pojazdów elektrycznych. 8 Stałe ładowania z koordynacją sieciową. Po podłączeniu pojazdu do stacji ładowania nawiązywana jest komunikacja pomiędzy stacją (użytkownikiem), a siecią (dostawcą energii). Umożliwia to zarządzanie, np. za pomocą zmienności cen („timeof-use rates”), „okresu” ładowania samochodu elektrycznego. Podejście to może być pomocne w efektywnym zarządzaniu poziomem obciążenia sieci elektro-energetycznej przy dużej penetracji pojazdów elektrycznych. 8 Ładowanie ze zmienną wydajnością. To podejście umożliwia wykorzystanie pojazdów elektrycznych do procesów zarządzania pracą sieci w czasie rzeczywistym, np. wsparcie regulacji napięcia i częstotliwości, poprawa jakości dostaw energii w obszarze „lokalnym”, magazynowanie/dostarczanie energii na podstawie impulsów cenowych, itp. 8 Pojazd, jako rozproszona generacja. W tym przypadku samochód elektryczny może być ładowany, a następnie oddawać energię do sieci zgodnie z bieżącymi warunkami eksploatacyjnymi albo jako generacja zastępcza („back-up power”). Integracja pojazdów elektrycznych na dużą skalę przyniesie ze sobą wiele wy-

technologie, produkty – informacje firmowe

zwań technicznych i eksploatacyjnych dla sieci elektro-energetycznej. Dokładny charakter oddziaływania na sieć elektro-energetyczną zależeć będzie od szeregu czynników, specyficznych dla systemu, od preferencji konsumentów oraz ich stylu jazdy, jak również od tego, w jaki sposób przedsiębiorstwa energetyczne będą zarządzać obciążeniami sieci z uwzględnieniem pojazdów elektrycznych. Przykładami oddziaływań technicznych mogą być między innymi: 8 Przekraczanie parametrów technicznych istniejących urządzeń. Wysoka penetracja pojazdów elektrycznych może prowadzić do przekroczenia parametrów termicznych istniejącej infrastruktury elektro-energetycznej. 8 Skrócenie „żywotności” eksploatacyjnej obecnej infrastruktury. Wzrost szczytowych zapotrzebowań na energię elektryczną może prowadzić do skrócenia „żywotności” eksploatacyjnej wielu istniejących urządzeń technicznych, np. transformatorów (skutki mające wpływ na zwiększenie kosztów eksploatacyjnych). 8 Zwiększony poziom wykorzystania urządzeń może wymagać lokalnego „wzmocnienia” infrastruktury elektroenergetycznej.

8 Wdrażanie bardziej zaawansowanych i skomplikowanych rozwiązań systemowych prowadzić będzie do zmian obecnych podejść i praktyk związanych z projektowaniem, wdrażaniem, eksploatacją/zarządzaniem oraz bezpieczeństwem sieci elektroenergetycznych. Aby odpowiedzieć na te wyzwania oraz, aby umożliwić integrację pojazdów elektrycznych z siecią i zarządzanie nimi w czasie rzeczywistym, konieczne będzie zastosowanie rozwiązań technologicznych i aplikacji systemowych z grupy sieci inteligentnych. Firma GE oferuje szeroką gamę rozwiązań i aplikacji dla sieci inteligentnych przeznaczonych do integracji i do zarządzania pojazdami elektrycznymi. Można je podzielić na następujące kategorie: Rozwiązania z zakresu wydajności sieciowej: czyli zaawansowane systemy automatyzacji i zabezpieczeń; wykrywanie parametrów sieci na obszarach rozległych, systemy monitoringu i sterowania (systemy oceny sytuacyjnej oparte na PMU); kondycjonowanie i optymalizacja wydajności elementów infrastruktury (CBM); dynamiczne zarządzanie sieciami i inne. Zaawansowane aplikacje sieciowe: czyli systemy zarządzania sieciami

w czasie rzeczywistym (DMS - Distribution Management Systems); rozwiązania z dziedziny zarządzania popytem i podażą (DR - demand response); zarządzanie rozproszonymi źródłami energii i aktywnym obciążeniem, zaawansowana analityka wspierająca procesy decyzyjne (Business Intelligence); zarządzanie przestrzenne aktywami (GIS -Geospatial Asset Management ) i inne. Rozwiązania Konsumenckie: np. zaawansowana infrastruktura pomiarowa (AMI - Advanced Metering Infrastructure); automatyzacja domu/budynku (HAN); systemy zarządzania energią i portale wizualizacyjne.

Infrastruktura komunikacyjna i integracyjna W Polsce, rynek e-mobilności dopiero się rozwija. Przed nami stoi wiele wyzwań zarówno technologicznych, formalnych, jak i to największe – edukacja społeczeństwa. W kwestii inteligentnych technologii nie możemy pozwolić sobie, by pozostać w tyle, gdyż w niedalekiej przyszłości to właśnie takie rozwiązania będą stanowić o poziomie rozwoju cywilizacyjnego kraju.

urządzenia dla energetyki 1/2012

Smart Grids to w dziedzinie pomiarów energii elektrycznej i zagadnień związanych z transmisją danych pomiarowych obowiązujący standard. Niestety w wielu przypadkach jego wytyczne to tylko teoria. Dla tych, którzy chcą jednak zrobić krok w kierunku praktyki, przedstawiamy narzędzie, doskonale spełniające funkcję jednego z kluczowych ogniw inteligentnego pomiaru. proBOX jest w pełni programowalnym sterownikiem zbudowanym z wykorzystaniem najnowocześniejszych technologii. Jego zadaniem jest pozyskanie danych pomiarowych (oraz innych informacji towarzyszących) z przeróżnych mierników oraz ich przekazanie do nadrzędnych systemów komputerowych. Dzięki największej mocy obliczeniowej wśród urządzeń tego typu na rynku, proBOX może nie tylko pozyskać dane z mierników i przesłać je we wskazane lokalizacje sieciowe z wykorzystaniem szerokiego spektrum mediów transmisyjnych, ale także je przetworzyć w ustalonym zakresie, a nawet zaprezentować na swojej wbudowanej stronie WWW. Jest urządzeniem niezastąpionym w procesie budowy inteligentnych sieci o przeróżnej skali. Bogata funkcjonalność urządzenia proBOX pozwala mu w skrajnym przypadku zastąpić drogie i skomplikowane aplikacje odczytowe. Cechy funkcjonalne: • akwizycja danych pomiarowych z różnych mierników z wykorzystaniem dowolnych interfejsów komunikacyjnych, • transmisja danych pomiarowych różnymi drogami, • dostęp do danych dla wielu odbiorców, • komunikacja dwukierunkowa (parametryzacja licznika, itp.), • bezpieczeństwo przechowywania i transmisji danych, • elastyczność konfiguracji sprzętowej i programowej, • prostota montażu/konfiguracji/obsługi, • kompaktowa obudowa, • zdalna aktualizacja oprogramowania urządzenia. Dlaczego proBOX? proBOX to urządzenie wyróżniające się na rynku modułów komunikacyjnych nadzwyczajną mocą obliczeniową i uniwersalnością zastosowań. Cechuje go cały szereg funkcjonalności będących całkowicie unikalnymi na naszym rynku. Należy zaliczyć do nich: • • • • • • • •

mechanizm autokonfiguracji komunikacji z podłączonym miernikiem oraz połączenia z siecią (HAN), możliwość ręcznej konfiguracji urządzenia bez konieczności podłączania źródła zasilania (zasilanie z USB), brak konieczności stosowania programów parametryzacyjnych i konfiguracyjnych (do konfiguracji urządzenia wystarczy jedynie przeglądarka WWW), największa na rynku moc obliczeniowa, opcjonalny mechanizm szyfrowania sprzętowego, możliwość eksportu danych pomiarowych do dowolnego systemu komputerowego w dowolnym formacie, możliwość wizualizacji podstawowych zestawień danych i sporządzenia podstawowych raportów bezpośrednio ze strony WWW urządzenia, wysoka jakość wykonania.

www.numeron.pl numeron@numeron.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

System iEnergia® – Smart Grid w praktyce Co wchodzi w skład systemu iEnergia®? Jako kompleksowy system akwizycji i analizy danych z układów pomiarowych, iEnergia® integruje ze sobą warstwę sprzętową, gwarantującą niezawodną, szybką i wygodną akwizycję danych pomiarowych z warstwą programową, na którą składa się odpowiednio dobrany dla indywidualnego Klienta pakiet aplikacji komputerowych. Ponieważ nie jesteśmy związani z żadnym producentem urządzeń, nasze rozwiązanie pozwala na współpracę z wszystkimi popularnymi licznikami dostępnymi na rynku. Eliminuje to konieczność posiadania kilku odrębnych systemów do obsługi różnych punktów pomiarowych.

Warstwa sprzętowa Niezawodną, wygodną i pewną akwizycję danych pomiarowych zapewniają inteligentne urządzenia, umożliwiające współpracę z odczytywanymi urządzeniami, zarówno przy wykorzystaniu interfejsów cyfrowych, jak i wyjść impulsowych. Wśród wykorzystywanych przez system iEnergia® urządzeń znajdują się: 8 eMajler® – urządzenie transmisyjne dysponujące jednym interfejsem cyfrowym służącym do odczytu urządzeń pomiarowych (RS232/RS485/ CLO) i modemem transmisyjnym (PSTN lub GSM/GPRS) i/lub interfejsem sieciowym. Dzięki swojej konstrukcji może służyć do szybkiego i sprawnego pozyskiwania danych pomiarowych maksymalnie z czterech liczników (także różnego typu). 8 iSerwer GP – zaawansowane urządzenie dysponujące dwoma cyfrowymi interfejsami odczytowymi (w dowolnej kombinacji RS232/RS485/CLO) oraz standardowo wyjściem ethernetowym oraz modemem transmisyjnym (GSM/ GPRS i/lub PSTN). Dodatkowo urządzenie może dysponować wbudowanym modułem synchronizacji czasu (wykorzystującym sygnał DCF lub GPS) dla odczytywanych urządzeń oraz modułem impulsowym, umożliwiającym akwizycję danych pomiarowych z 8 wejść impulsowych. Dzięki swojej konstrukcji urządzenie doskonale nadaje się do akwizycji danych pomiarowych nawet z 16 liczników (także różnych typów i z różnymi interfejsami komunikacyjnymi). 8 iKoncentrator® – przydatne urządzenie dysponujące konfigurowalnymi wejściami impulsowymi, umożliwia-

jącymi akwizycję danych pomiarowych z przeróżnych liczników energii elektrycznej, wody lub ciepła. Gromadzone dane udostępniane mogą być z wykorzystaniem interfejsu sieciowego (Ethernet) urządzenia. 8 eMBox – prosty, ale niezawodny modem GSM/GPRS zapewniający pewną i bezpieczną transmisję danych pomiarowych przy wykorzystaniu telefonii cyfrowej.

8 proBox – zaawansowany technologicznie mikrokomputer, oparty o system operacyjny Linux, zapewniający stały i bezpieczny dostęp do danych pomiarowych. Standardowo posiada jeden interfejs RS485, przy czym może zostać rozbudowany jeszcze o dwa kolejne np. RS232, RS485 lub CLO. Dzięki dużej mocy obliczeniowej i ogromnych możliwościach programowych, proBox potrafi spełnić wymagania najbardziej wymagających Klientów.

iSerwer GP

iKoncentrator ®

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

eMailer ®

proBox

Warstwa programowa Warstwę programową systemu iEnergia® tworzą odpowiednio dobrane i przygotowane na indywidualne potrzeby Klienta aplikacje komputerowe. Znajdują się wśród nich następujące produkty: 8 Energia®3/Energia®4 – aplikacja stanowiąca rdzeń warstwy programowej systemu iEnergia®. To łatwo skalowalne narzędzie realizujące wszystkie podstawowe zadania akwizycji i archiwizacji pozyskanych danych pomiarowych, ale także ich prezentacji, wizualizacji oraz analizy z wykorzystaniem szerokiej biblioteki raportów, wykresów czy zestawień. Aplikacja może zostać dostarczona w jednej z wielu wersji licencyjnych, pozwalając na analizę danych pomiarowych z ustalonej liczby punktów pomiarowych oraz dając możliwości pracy odpowiedniej liczbie użytkowników. 8 ePlan – moduł dla Odbiorców, którzy przygotowują grafiki zapotrzebowania energii elektrycznej lub innych mediów. Silne narzędzie wydatnie wspomagające osoby odpowiedzialne za przygotowywanie takich grafików, wprowadzające mechanizmy hierarchii i automatyzacji zakładowych procesów (np. produkcyjnych). 8 ePrognoza – zaawansowany moduł do prognozowania zużycia energii elektrycznej (lub innych mediów) w oparciu o informacje takie jak prognozy pogody, plany produkcyjne czy dane historyczne. Moduł ePrognoza jest produktem specjalizowanym i jego wdrożenie wymaga obszernej bazy danych historycznych oraz szeregu uzgodnień.

eMBox

Dla kogo jest system iEnergia®? System iEnergia ® to zaawansowane narzędzie do wspierania zadań związanych z szeroko pojętą gospodarką energetyczną w przedsiębiorstwie. Mnogość i różnorodność wersji oraz elementów składowych czyni je niezwykle przydatnym dla Klientów sytuujących się w niemal każdym segmencie rynku – świetnie sprawdza się zarówno u producentów energii elektrycznej, w spółkach obrotu, jak i u konsumentów mediów energetycznych, zarówno tych największych, gromadzących dane pomiarowe z kilku tysięcy punktów pomiarowych, jak i tych mniejszych, dysponujących opomiarowaniem jednego lub kilku punktów.

urządzenia dla energetyki 1/2012

Szeroka gama możliwych do włączenia do systemu urządzeń komunikacyjnych gwarantuje możliwość pozyskiwania danych z przeróżnych urządzeń pomiarowych oraz ich transmisji z wykorzystaniem dowolnych mediów transmisyjnych. Jeśli uwzględnić przy tym dodatkowo różnorodność dostępnych licencji oprogramowania oraz bogactwo modułów dodatkowych, potencjalni Użytkownicy systemu iEnergia® zyskują szansę zdobycia elastycznego, rozbudowywalnego narzędzia, doskonale dopasowanego do ich potrzeb oraz wydajnie wspomagającego procesy związane z gospodarką energetyczną, takie jak np. sprawne funkcjonowanie na rynku energii (TPA).

technologie, produkty – informacje firmowe

Nowa seria metalowych przycisków sterowniczych i lampek sygnalizacyjnych NEK22M Firma SN PROMET wprowadza na rynek nową serię przycisków sterowniczych typu NEK22M z metalowymi korpusami, przeznaczoną do montażu w znormalizowanych otworach o średnicy Ø22,5mm. Dzięki modułowej budowie i uniwersalnej sygnalizacji możliwe jest przystosowanie przycisków do indywidualnych potrzeb klienta. Rozszerzeniem serii są lampki sygnalizacyjne NEK22M-LD oraz wskaźniki diodowe NEK22M-W, których wygląd idealnie współgra z estetyką przycisków i stanowi ich uzupełnienie.

Rys. 1. Napędy uszczelnione wystający NEK22M-UWc i kryty NEF22M-UKn

rzyciski sterownicze serii NEK22M służą do realizowania podstawowych funkcji sygnalizacji i sterowania. Przeznaczone są do wbudowania w różnego rodzaju urządzenia sterownicze i sygnalizacyjne lub do wbudowania bezpośrednio w korpusy maszyn i urządzeń. Stopień ochrony IP65 pozwala na zastosowanie przycisków tej serii w różnych rodzajach środowisk, zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz budynków.

Napędy przycisków Napędy przycisków serii NEK22M, których korpusy wykonane są ze stopu me-

tali mają budowę członową i składają się z dwóch części, tj. 8 napędu przycisku, 8 korpusu pośredniego. Seria NEK22M oferuje następujące rodzaje wykonania napędów: 8 napędy powrotne z guzikiem krytym, wystającym lub dłoniowym 8 napędy powrotne z guzikiem krytym lub wystającym z dodatkowym uszczelnieniem, umożliwiającym uzyskanie wysokiego stopnia ochrony IP65 8 napędy piórkowe z dwiema pozycjami (0 – I) oraz trzema (I – 0 – II) w wersji monostabilnej i bistabilnej

Rys. 2. Elementy łączeniowe EF22X (1NO) i EF22Y (1NC) oraz uniwersalny blok podświetlający EF22L

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 3. Kompletne przyciski sterownicze: uszczelniony kryty NEK22M-UKn, wystający NEK22M-Wg oraz dłoniowy awaryjny NEK22M-DR

8 napędy zamkowe z dwiema pozycjami (0 – I) oraz trzema (I – 0 – II) w wersji monostabilnej i bistabilnej z kluczykiem wyciągającym się w pozycji 0 8 napędy dłoniowe ryglowane awaryjne, odryglowywane przez obrót bądź wyciągnięcie guzika. Napędy są dostępne w 6 kolorach guzików: czerwonym, zielonym, żółtym, czarnym, niebieskim, białym.

Elementy łączeniowe Do podłączenia przewodów w serii NEK22M wykorzystano element łączeniowy typu EF22, znany z serii przycisków sterowniczych NEF22 (wykonanie z tworzywa), produkowanych przez SN PROMET. Elementy łączeniowe EF22 posiadają dwa zaczepy montażowe – stały i ruchomy. Mocowane są zatrzaskowo do

korpusu pośredniego przycisku w sposób szybki i łatwy. Charakteryzuje je łatwy dostęp do przewodów wiodących prąd, które mocowane są za pomocą wkrętów M3. Element łączeniowy EF22X w kolorze zielonym posiada jeden zestyk zwierny (1NO), a EF22Y w kolorze czerwonym jeden zestyk rozwierny (1NC). Zastosowanie elementów w odmiennych kolorach ma na celu prostą i szybką identyfikację kombinacji styków przycisku. Przyciski serii NEK22M z napędem pokrętnym, zamkowym oraz z elementem podświetlającym pozwalają na zamontowanie maksymalnie 4 elementów łączeniowych EF22. Pozostałe rodzaje przycisków umożliwiają instalację elementów łączeniowych aż z 6 torami prądowymi w dowolnej konfiguracji. Elementy łączeniowe EF22Y spełniają wymagania otwierania skutecznego.

Element podświetlający Podświetlanie zastosowano w kilku rodzajach przycisków z guzikami: krytymi, wystającymi, dłoniowym oraz w przyciskach pokrętnych z podświetlanym piórkiem. Jako element podświetlający użyte zostały diody LED. W elementach podświetlających wykorzystano uniwersalny moduł elektroniczny, który może pracować z dowolnym napięciem podświetlającym z zakresu 24V-230V zarówno prądu stałego jak i przemiennego. Elementy podświetlające typu EF22L są dostępne w kolorach odpowiadających kolorom guzików: czerwony, zielony, żółty, niebieski, biały.

Montaż przycisków Montażu przycisku dokonuje się poprzez włożenie członu napędowego wraz z uszczelką do otworu montażowego od strony czołowej pulpitu, a następnie nakręcenie do oporu nakrętki mocującej pod pulpitem. Do tak unieruchomionego napędu mocuje się korpus pośredni. Elementy łączeniowe EF22 oraz element podświetlający EF22L mocowane są zatrzaskowo do korpusu pośredniego.

Lampki sygnalizacyjne i wskaźniki

Rys. 4. Lampki sygnalizacyjne NEK22M-LDb (biała) i NEK22M-LDSn (niebieska)

urządzenia dla energetyki 1/2012

Diodowe lampki NEK22M-LD oraz wskaźniki NEK22MWsą rozszerzeniem i uzupełnieniem serii najnowszych przycisków sterowniczych NEK22M. Lampki i wskaźniki, podobnie jak przyciski, posiadają metalowe korpusy i są przeznaczone do montażu w znormalizowanych otworach Ø 22,5 mm. Jako element podświetlający wykorzystano ten sam uniwersalny moduł podświetlający co w przyciskach. Daje on jednakową jasność świecenia w pełnym zakresie zasilania 24-230V AC/DC.

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 5. Wyposażenie dodatkowe: osłony przeciwbryzgowe, tabliczki informacyjne i pierścienie żółte

Rys. 6. Uniwersalne wskaźniki diodowe serii NEK22M: wskaźnik położenia, uziemienia, położenia wyłącznika i faz

Lampki NEK22M-LD występują w wersji z kloszem płaskim oraz sferycznym. Klosze dostępne są w pięciu podstawowych kolorach: żółtym, czerwonym, zielonym, niebieskim i białym. Natomiast wśród wskaźników NEK22MW pojawiły się wszystkie odmiany wcześniej wprowadzonych na rynek wskaźników metalowych o średnicy

montażowej 30 mm, czyli: wskaźnik położenia, uziemienia, położenia wyłącznika i wskaźnik faz. Nowa seria przycisków sterowniczych i lampek sygnalizacyjnych NEK22M wykonanych z metalu jest połączeniem wszystkich atutów jakie charakteryzują serie przycisków NEF22 i NEF30 oraz lampek NEF30-LD.

Rys. 7. Osłony do przycisków: osłona DR i osłona KWD z klapką (możliwość zamknięcia na kłódkę)

8 Metalowe korpusy, 8 modułowa budowa przycisków i lampek, 8 uniwersalne elementy podświetlające na napięcie 24V-230V AC/DC, 8 możliwość konfiguracji elementów łączeniowych do 6 torów prądowych, 8 wysoki stopień ochrony IP, 8 bardzo dobra trwałość mechaniczna, 8 montaż do najbardziej popularnych otworów o średnicy Ø22,5mm, 8 estetyka wykonania. Jako uzupełnienie serii proponowane są nowe osłony przeciwbryzgowe dodatkowo chroniące przyciski przed wodą i pyłem. Osłony przeznaczone są do przycisków z guzikiem krytym, wystającym oraz pokrętnym. Do całej serii pasują również pozostałe akcesoria do przycisków produkowane przez SN PROMET, takie jak żółte pierścienie czy tabliczki opisowe. Dodatkowo w ofercie PROMET znajdują się również osłony do przycisków zabezpieczające przed przypadkowym załączeniem / wyłączeniem. Wszystko to sprawia, że seria NEK22M jest funkcjonalna i pozwala na elastyczne dobranie konfiguracji do konkretnych potrzeb.

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Innowacyjne baterie kondensatorów SN typu BKWTX dedykowane do zastosowań w energetyce zawodowej Firma Taurus-Technic Sp.j. ze swoją siedzibą w Osielsku k. Bydgoszczy (woj. kuj-pom.) to krajowy lider w zakresie kompensacji mocy biernej nn/SN. Firma szczyci się ponad 20-sto letnią tradycją, bogatą wiedzą oraz doświadczeniem. Nowoczesny park maszynowy, własny wydział mechaniczny oraz malarnia proszkowa pozwala na realizację wielu bardzo skomplikowanych oraz indywidualnych projektów. Wieloletnia i stała współpraca ze światowym liderem firmą Nokian Capacitors z Finlandii pozwoliła na stosowanie najnowszych rozwiązań technicznych w naszych krajowych produktach. riorytetem firmy jest zadowolenie Klienta oraz dostarczanie wyrobów najwyższej jakości, które zapewnią wieloletnią i bezawaryjną pracę. Potwierdzeniem tej jakości są posiadane liczne atesty, certyfikaty i wyróżnienia a także bogata lista referencyjna. To właśnie wychodząc naprzeciw naszym Klientom firma w roku 2009 opracowała innowacyjne rozwiązanie baterii kondensatorów typu BKWTX przeznaczonych do statycznej kompensacji mocy biernej w sieciach elektroenergetycznych średniego napięcia. Kompensowana sieć powinna być symetryczna i praktycznie wolna od wyższych harmonicznych. Bateria jest przystosowana do kompensacji indywidualnej i grupowej przy stałych obciążeniach, kiedy

nie jest wymagane ciągłe dostrajanie mocy biernej pojemnościowej baterii do mocy biernej indukcyjnej pobieranej przez układ energetyczny. Ideą było stworzenie baterii o kompaktowej budowie, kompatybilnej ze starymi konstrukcjami istniejącymi na obiektach typu GPZ. Celem projektantów była konstrukcja, która bezproblemowo może zastąpić stare, wysłużone BKRy, które zgodnie z ustawą o PCB nie powinny już być eksploatowane. Taka, która przy instalacji nowej baterii zminimalizuje nakłady finansowe oraz czasowe. Konstrukcja baterii oparta jest na ceownikach ocynkowanych. Dostępna zarówno w układzie poziomym (fot. 1) jak i pionowym (fot. 2). Powłoka cynkowa wykonana jako cynkowanie ognio-

we metodą zanurzeniową o odpowiedniej grubości pozwala na montaż baterii także w środowisku silnie zanieczyszczonym o kategorii korozyjności C4 wg. PN-EN ISO12944-2. Stosowane mogą być kondensatory jedno lub dwuizolatorowe. Najczęściej jednak baterie wyposażane są w jednostki dwuizolatorowe połączone w układ podwójnej gwiazdy z przekładnikiem zabezpieczenia zero-prądowego (wykorzystuje się zabezpieczenie z pola zasilającego rozdzielnicy SN). Kondensatory lokowane są w konstrukcji i łączone w taki sposób aby w razie konieczności zapewnić maksymalnie szybką i bezproblemową rozbudowę baterii o kolejne jednostki. Ogromną zaletą baterii typu BKWTX jest stosowany przez Taurus-Technic

Fot. 1.

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Fot. 2.

Sp.j. system ochrony baterii przed zwarciem spowodowanym przez czynniki zewnętrzne takie jak np. siadające na konstrukcji ptaki (fot.3). Częstą niedogodnością przy tego typu bateriach jest gromadzenie się wody deszczowej, rosy bądź wody powstałej na skutek topniejącego śniegu na górnej części kondensatorów. Aby temu zapobiec firma opracowała specjalny system umożliwiający bardzo łatwy sposób poziomowania baterii tak aby woda spływała z elementów baterii. Jest on seryjnym wyposażeniem każdej baterii Baterie wyposażone są w dwa przekładniki napięciowe w układzie V pracujące jako układ dodatkowego, szybkiego rozładowania kondensatorów. Standardowym wyposażeniem są ograniczniki przepięć. Zgodnie z wymaganiem Zamawiającego bateria może być przystosowana do podłączenia kabli od góry, od dołu oraz do podłączenia liniami napowietrznymi. Podstawowym elementem wyposażenia bardzo ułatwiającym komfort obsługi jest zastosowanie zaprojektowanych i opracowanych przez Taurus-Technic Sp.j. tzw. rożków uziemiających. Służą one do łatwego i bezpiecznego montażu ręcznych uziemiaczy przenośnych przy pracach konserwacyjnych. Zarówno proponowana bateria typu BKWTX jak i stosowane w niej kondensatory posiadają certyfikaty przydatności do instalowania w energetyce polskiej wydany przez Zakłady Pomiarowo-Badawcze Energetyki Energopomiar Sp. z o.o.

W przypadku bliższego zainteresowanie się ofertą firmy prosimy o kontakt: Taurus-Technic Sp.j., ul. Sokola 8 86-031 Osielsko k. Bydgoszczy tel. +48 52 320 33 11, fax. +48 52 320 33 38 www.taurus-technic.com.pl taurus@taurus-technic.com.pl lub bezpośrednio w temacie baterii BKWTX:

Fot. 3.

urządzenia dla energetyki 1/2012

Maciej Reiwer tel. +48 52 320 33 34, fax. +48 52 320 33 38, m.reiwer@taurus-technic.com.pl Tomasz Modry tel. +48 52 320 33 40, fax. +48 52 320 33 38, t.modry@taurus-technic.com.pl Władysław Bąk tel. +48 52 320 33 26, fax. +48 52 320 33 38, w.bak@taurus-technic.com.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

Modemy telefoniczne oraz rutery 3G w stacjach zlewczych ścieków Firma ENKO S.A. jest w Polsce jednym z głównych dostawców urządzeń potocznie zwanych „stacjami zlewczymi”. Są one wykorzystywane w oczyszczalniach do przyjmowania ścieków dowożonych samochodami asenizacyjnymi z obszarów bez kanalizacji sanitarnej. Zadaniem stacji jest nadzorowanie procesu poprzez rejestrację ilości i parametrów ścieków, miejsca z którego pochodzą, a także przewoźnika.

tacje wyposażone są w sterownik przemysłowy, który realizuje funkcje sterujące oraz prowadzi rejestrację wymaganych danych w pamięci. Najnowsze stacje są wyposażone dodatkowo w komputer przemysłowy – w takich rozwiązaniach występuje rozdział funkcji sterujących i rejestracji między sterownik i komputer. Firma ENKO S.A. dostarcza wraz ze stacjami

oprogramowanie komputerowe SODA oraz WizSTZ wspomagające obsługę stacji zlewczych. WizSTZ jest to program, który wykorzystując połączenie komunikacyjne, standardowo RS-485 i protokół ModbusRTU, między komputerem, np. w dyspozytorni, a sterownikiem stacji umożliwia wyświetlanie na ekranie monitora bieżących informacji o dostawie ścieków – ich

parametrach i ilości, występujących alarmach, numerze dostawcy, itp. Przykładem wykorzystania takiej aplikacji jest O.Ś. Kujawy w Krakowie funkcjonująca w ramach MPWiK S.A. w Krakowie, gdzie firma ENKO S.A. dostarczyła dwie stacje zlewcze ścieków typu STZ-201. Wymaganiem klienta w zakresie wizualizacji było wykorzystanie w tym celu istniejącej sieci teletechnicznej – „zwykłych”

Modem telefoniczny TD-29 Westermo

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Wizualizacja oprogramowania

kabli telefonicznych, gdyż układanie odpowiednich dla standardu RS-485 kabli z uwagi na rozległość i zagospodarowanie terenu było nieuzasadnione. „Doskonałym rozwiązaniem okazały się modemy telefoniczne firmy Westermo typu TD-29, umożliwiające przesył danych w protokole Modus RTU z prędkością 9600 b/s po linii telefonicznej na odległości kilkuset metrów. Zastosowanie w/w modemów jest rozwiązaniem „przeźroczystym” dla aplikacji WizSTZ - nie wymagało żadnych zmian w programie – nadal program komunikuje się przez dostępny port szeregowy komputera. Dzięki takiej funkcjonalności przedstawione rozwiązanie może być wykorzystane również w przypadku dowolnych innych aplikacji typu SCADA współpracujących ze stacjami zlewczymi. Modemy firmy Westermo pracują bezawaryjnie od kilku lat.” – Tomasz Ochman, Kierownik Działu Badań i Rozwoju Elektroniki w firmie ENKO S.A.

SODA jest to program komputerowy służący do przetwarzania danych ze stacji zlewczych głównie pod kątem rozliczeń dostawców za przywiezione ścieki. Standardowo program wykorzystuje dane zgromadzone w stacji, które okresowo „przenoszone” są za pomocą dedykowanego modułu pamięci do biura, gdzie następuje ich odczyt w programie. Firma ENKO S.A. wdraża w najnowszych rozwiązaniach stacji wyposażonych w komputer przemysłowy możliwość pobrania danych ze stacji zdalnie, tj. bez konieczności „odwiedzania” stacji przez pracownika obsługi. Takie rozwiązanie ma na celu ułatwienie czynności rozliczeniowych, które ze względu na przepisy fiskalne muszą zostać wykonane w pierwszych dniach każdego miesiąca. Funkcjonalność taka może być szczególnie przydatna w dużych aglomeracjach typu Kraków, Poznań, Łódź, gdzie jest zwykle wiele tzw. punktów zlewnych (czyli stacji zlewczych) roz-

proszonych na obrzeżach, a istnieje jedno wspólne centrum rozliczeniowe, zwykle w centrum aglomeracji. ENKO S.A. jest największym polskim producentem przepływomierzy elektromagnetycznych i jedynym, produkującym przepływomierze w wykonaniu Ex oraz system opomiarowania samochodów asenizacyjnych. Firma specjalizuje się również w produkcji urządzeń do mechanicznego oczyszczania ścieków (stacje zlewcze ścieków dowożonych, kraty, prasy do skratek, piaskowniki wirowe, zgarniacze piasku, płuczki piasku, separatory piasku, sitopiaskowniki, sita bębnowe i kanałowe, sita z prasą do skratek, podajniki ślimakowe, układy do poboru próbek oraz wapnowania osadów. Jarosław Kapturski spec. ds. Promocji i Marketingu Tekniska Polska Przemysłowe Systemy Transmisji Danych Sp. z o.o.

Router 3G MRD-310 Westermo

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

System do wykrywania i zapobiegania zapłonom i pożarom w kulowo–misowych młynach węglowych Pożary w kulowo–misowych młynach węglowych są zjawiskiem niepożądanym i niebezpiecznym, a ich szczególne nasilenie objawia się przy współspalaniu biomasy. Występuje tutaj zjawisko odkładania się biomasy w komorze mielenia, co stwarza warunki do zapłonu, a następnie pożaru w młynie. Szczególne zagrożenie występuje w przypadku przesypu materiału do komór pirytowych. Obecność biomasy (o wysokiej zawartości części lotnych) w komorze zabierakowej istotnie zwiększa prawdopodobieństwo zapłonu. W czasie eksploatacji młynów przy współspalaniu biomasy obserwuje się większą niż dla węgla liczbę zapłonów mieszanek paliwo-powietrznych w czasie ruchu, w czasie odstawiania zespołów młynowych oraz rozruchu młyna węglowego. W Instytucie powstał system do wykrywania i zapobiegania zapłonom i pożarom w kulowo–misowych młynach węglowych polegający na wykorzystaniu, w pierwszej kolejności układu wykrywania braków węgla w młynie węglowym, który zapobiega przedmuchom do zasobnika węgla, a następnie układu do wykrywania pożarów w młynie węglowym bazujących na modelu młyna węglowego.

Układ do wykrywania braków węgla w młynie węglowym bazujący na modelu młyna węglowego W układzie tworzy się różnicę pomiędzy zamodelowaną mocą silnika młyna (utworzonej po przetworzeniu sygnału prędkości obrotowej podajnika węgla w wieloinercyjnym członie dynamicznym) i rzeczywistą mocą silnika młyna oraz porównuje się ją z zadaną wartością progową (w członie sygnalizatora przekroczeń z określoną histerezą), po przekroczeniu której sygnalizuje się sygnałem logicznym wykrycie braku węgla. Jest on rejestrowany i sygnalizowany, a także użytecznie wy-

korzystywany w celu likwidacji zakłócenia. Sygnały logiczne o wystąpieniu braku węgla oraz sygnał różnicowy przedstawiający dynamiczny charakter i wielkość tego zakłócenia są wykorzystywane do zmniejszenia niekorzystnego wpływu tego zakłócenia na pracę obwodów regulacji bloku energetycznego, na przykład w układzie regulacji obciążenia i ilości powietrza całkowitego. Informacja ta jest istotna, gdyż zakłócenia w dopływie paliwa do kotła destabilizują pracę większości obwodów regulacji, doprowadzając do powstania nadmiernych, szkodliwych odchyłek parametrów technologicznych od ich wartości nominalnych. Powoduje to szybsze zużycie urządzeń oraz ich uszkodzenia, przegrzanie młyna węglowego, pogarsza komfort pracy obsługi i stanowi potencjalne zagrożenie życia ludzi przebywających w pobliżu pracujących młynów węglowych. Celowym jest więc niedopuszczenie do powstawania „zawiśnięć” węgla w zasobnikach przykotłowych lub w rurach zsypowych do młyna, zaś w sytuacji wystąpienia takiego zakłócenia istotne jest uzyskanie informacji o jego wystąpieniu. Układ charakteryzuje się dużą wiarygodnością wytwarzanego sygnału informującego o zakłóceniu w szerokim zakresie zmian obciążenia młyna, dużą czułością oraz łatwością zastosowania dla już pracujących młynów, które z reguły wyposażone są w przetworniki mocy.

Układ wykrywania pożarów w młynie węglowym

Układ zastosowano na 14 blokach energetycznych o łącznej mocy 3200 MW.

Układ zastosowano na 8 blokach energetycznych o łącznej mocy około 1600 MW.

Rys. 1. Schemat blokowy algorytmu wykrywania braku węgla w młynie węglowym przy wykorzystaniu zamodelowanego sygnału mocy silnika młyna. Przyjęto oznaczenia jak na rys. 1, SP – sygnalizator przekroczeń z ustawianą wartością progową i histerezą, SBW – sygnał logiczny braku węgla w młynie.

bazujący na modelu młyna węglowego Układ umożliwiający wykrycie zapłonów w młynach opiera się na porównaniu rzeczywistej temperatury mieszanki pyłowo–powietrznej z zamodelowaną temperaturą mieszanki pyłowo–powietrznej (utworzonej za pomocą uproszczonego modelu młyna węglowego, po przetworzeniu w członach dynamicznych sygnału strumienia ciepła wprowadzonego do młyna - strumienia węgla, powietrza pierwotnego, temperatury powietrza gorącego, strumienia ciepła niezbędnego do odparowania wody zawartej w węglu, strumienia masowego przepływu węgla i powietrza). W przypadku przekroczenia zadanego progu (w członie sygnalizatora przekroczeń z określoną histerezą) przez sygnał różnicy rzeczywistej temperatury mieszanki pyłowo–powietrznej i zamodelowanej temperatury mieszanki pyłowo–powietrznej wytworzonej w wyniku zachwiania bilansu cieplnego, na skutek zakłócenia nieuwzględnionego w utworzonym modelu młyna węglowego, tworzy się sygnał logiczny informujący o przegrzaniu zespołu młynowego. Jest on następnie użytecznie wykorzystywany w systemie zabezpieczającym młyn przed propagacją zagrożenia (pożar), np. przez podanie gazu obojętnego lub pary wodnej. Zastosowanie powyższego układu jest szczególnie skuteczne przy stosowaniu inercyjnych układów pomiarowych temperatury mieszanki pyłowo - powietrznej.

Rys. 2. Schemat blokowy algorytmu umożliwiającego wykrycie przegrzania lub pożaru w młynie. Przyjęto oznaczenia jak na rys. 1, SP – sygnalizator przekroczeń z ustawianą wartością progową i histerezą, SPT – sygnał logiczny przegrzania lub pożaru w młynie.

urządzenia dla energetyki 1/2012

INSTYTUT AUTOMATYKI SYSTEMÓW ENERGETYCZNYCH Sp. z o.o. Centru Badawczo-Rozwojowe www.iase.wroc.pl 51-618 Wrocław ul. Wystawowa 1 tel. centr. (071) 348 42 21; Sekretariat (071) 372 99 34 fax. (071) 348 21 83, 347 72 25

Zakres prac: • projektowanie systemów i urządzeń dla obiektów energetycznych i przemysłowych • kompletacja dostaw • uruchomienie systemów i urządzeń • szkolenie i usługi serwisowe • projekty „pod klucz”. Główne kierunki działania: • automatyzacja wytwarzania przesyłu, rozdziału i pomiarów energii elektrycznej, • automatyzacja procesów technologicznych i centrów dyspozytorskich, • telemechanizacja procesów przemysłowych. Instytut Automatyki Systemów Energetycznych Sp. z o.o. od stycznia br. Centrum Badawczo-Rozwojowe, od ponad 60 lat prowadzi prace badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe głównie w energetyce. Podstawowym kierunkiem działania spółki jest automatyzacja procesów technologicznych i centrów dyspozytorskich dla obiektów energetycznych (elektrowni i elektrociepłowni). Wiodącym produktem Instytutu jest jedyny polski system automatyki - system automatyki nowej generacji - MASTER. System służy do kontroli, sterowania i wizualizacji urządzeń wytwarzania w obiektach energetycznych i przemysłowych.. Jest oparty całkowicie na polskiej myśli technicznej. System dzięki zastosowaniu najnowszej techniki mikroprocesorowej, umożliwia jego dostosowanie do wszelkich urządzeń pomiarowych i wykonawczych pojawiających się na rynku. Oprócz zagadnień związanych z automatyzacją elektrowni i elektrociepłowni Instytut posiada w swojej ofercie szereg unikatowych prac dotyczących regulacji systemowej (ARCM) oraz problematyki tzw. pracy elastycznej jednostek wytwórczych. Ma to szczególne znaczenie w układach technologicznych produkcji energii przy współspalaniu biomasy. Bardzo ważną pozycją oferty Instytutu jest elektrohydrauliczny regulator turbin, opracowany na bazie systemu MASTER. Regulatory tego typu zastosowane w polskich elektrowniach obejmują około 45 % mocy wirującej w KSE (Krajowym Systemie Elektroenergetycznym). Ponad 35-letnie doświadczenie w projektowaniu systemów automatyki i doświadczenia inżynierów zebrane podczas realizacji przez Instytut szeregu inwestycji w energetyce polskiej i światowej posłużyły i nadal służą doskonaleniu produktów i usług zgodnie ze światowymi tendencjami rozwojowymi w technologii i informatyce. Stały, wysoki poziom jakości usług i wyrobów pozwala Spółce utrzymać się na rynku oraz pomaga konkurować nie tylko z firmami krajowymi ale również koncernami o zasięgu światowym. Potwierdzeniem poziomu technicznego produktów i usług Instytutu są liczne odznaczenia i nagrody otrzymane na międzynarodowych targach, sympozjach i wystawach. Również działalność wynalazcza i innowacyjna zaowocowała otrzymaniem złotych, srebrnych i brązowych medali w Brukseli (Eureka i Innova) i w Paryżu (Concours Lepine). Najnowszymi działaniami Instytutu w kierunku innowacyjności jest udział w Konsorcjum Smart Power Grids - Polska, którego celem jest rozwój innowacyjnych rozwiązań dotyczących inteligentnych sieci elektroenergetycznych i związanych z nimi narzędzi aplikacyjnych, technicznych, pomiarowych, komunikacyjnych i decyzyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb branży elektroenergetycznej.

technologie, produkty – informacje firmowe

ENERGYFLEX Zapewnia długotrwałą niezawodność i wysoką jakość działania słonecznych fotowoltaicznych systemów zasilania

oszty energii elektrycznej i opłaty za emisję gazów cieplarnianych szybują nieustannie w górę, nic więc dziwnego, że właściciele budynków mieszkalnych, biurowych i fabrycznych w coraz większym stopniu korzystają z energii słonecznej, stanowiącej niezawodne i stabilne źródło taniego zasilania. Przy swoim 35% rocznym wzroście rynek słonecznych fotowoltaicznych (PV) systemów zasilania już wkrótce osiągnie w wielu rejonach świata opłacalność porównywalną z energią konwencjonalną. Jako producent paneli słonecznych, firma instalująca systemy lub wyspecjalizowany dystrybutor, pragniecie dysponować wysokiej jakości kablem do łączenia fotowoltaicznych paneli z „inwerterem”, który zamienia prąd z ogniw słonecznych na prąd przemienny o użytecznych parametrach. Ponieważ wasi klienci nie zamierzają wymieniać co kilka lat okablowania systemu, interesuje was rozwiązanie zdolne zapewnić – przez co najmniej 30 lat – niezawodność i wysoką jakość połączeń, w najtrudniejszych warunkach pogodowych, od burzy lodowej, po piekący żar pustyni. Oczekujecie, że oferowany kabel będzie odporny na degradację pod wpływem promieni ultrafioletowych i będzie na tyle giętki, aby instalacja mogła przebiegać bezproblemowo i sprawnie. Wszystko to jest w stanie zapewnić Nexans – uznany dostawca wysokiej jakości kabli o utrwalonej reputacji.

Wysokiej jakości kabel Nexans ENERGYFLEX PV Kabel Nexans ENERGYFLEX PV przeznaczony jest do stosowania w systemach paneli słonecznych i posiada doskonałe charakterystyki robocze, ułatwia instalowanie systemów i charakteryzuje się długotrwałą niezawodnością. Ten jednożyłowy kabel w podwójnej izolacji poliolefinowej przenosi napięcie stałe od 0,6 do 1 kV, przy dużej sprawności i niezawodności obliczonej na dziesiątki lat bezawaryjnej pracy. Charakterystyki kabla nie tylko są zgodne z aktualnymi przepisami, ale spełniają z naddatkiem stosowne wymagania, zwłaszcza te, które dotyczą odporności na temperaturę i czynniki zewnętrzne oraz zdolności do długotrwałej eksploatacji. Bezhalogenowe materiały użyte do budowy kabla zapewniają optymalne bezpieczeństwo pożarowe w przypadku rozprowadzenia instalacji po dachu – kabel spełnia także wymagania najświeższych dyrektyw RoHS, które dotyczą ograniczenia stosowania niebezpiecznych substancji w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.

ENERGYFLEX zapewnia… • Wytrzymałość w całym okresie eksploatacji: produkt wytrzymuje do 30 lat eksploatacji nawet w ciężkich warunkach zewnętrznych • Trwałość w zastosowaniach na wolnym powietrzu: wytrzymałość na skrajne temperatury (od -40°C do

+120°C), produkt bezpieczny dla warstwy ozonowej • Odporność na promieniowanie UV: pełna ochrona przed degradacją pod wpływem promieni ultrafioletowych • Materiały bezhalogenowe: zwiększone bezpieczeństwo pożarowe przy instalowaniu na dachu, produkt niskodymny, opóźniający palenie • Giętkość kabla i łatwość zdejmowania powłoki: szybka i łatwiejsza instalacja • Produkt opracowany z myślą o zgodności z aktualnie stosowanymi typami złączek: zgodność co do średnicy i wymaganej dokładności pasowania • Opakowanie uwzględniające wymogi logistyki i ergonomii: szybkie dostawy i łatwość posługiwania się produktem • Aprobata TÜV: badania przeprowadzone w laboratoriach niemieckich zgodnie z normami WE • W pełni odzyskiwalne materiały: zgodność z nowymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska Barbara Halfar – Starszy specjalista ds. sprzedaży Nexans Polska sp. z o.o. ul. Wiejska 18, 47-400 Racibórz tel.: 032/4149649, Mobil: 666 856 089 Fax: 032 415 79 77

urządzenia dla energetyki 1/2012

at the core of performance

Because so much of your performance runs through caBles Kable i systemy kablowe Nexans są obecne w każdym miejscu naszego codziennego życia. Tworzą infrastrukturę energetyczną i telekomunikacyjną, występują w przemyśle, budownictwie, statkach, farmach wiatrowych, pociągach, samochodach, samolotach, … Prawdopodobnie nawet o tym nie wiesz, bo nie widzisz ich na co dzień. Nasze kable i systemy kablowe otwierają drzwi do światowego postępu.

Nex_Performance_148_210_PL_jul11.indd 1

Nexans Polska sp. z o.o. ul. Wiejska 18, 47-400 Racibórz marcom.info@nexans.com www.nexans.pl

Światowy ekspert w dziedzinie kabli i systemów kablowych

05.07.11 8:56:28 Uhr

technologie, produkty – informacje firmowe

Wkład zenon’a w energię odnawialną w Polsce Projekt w fabryce peletu Produkcja pelletu w Polsce pod kontrolą zenona

Energia uzyskiwana z peletu - to przyszłość. Zwiększa bezpieczeństwo energetyczne kraju, uniezależnia od rosnących cen paliw i pozwala Polsce na wypełnienie dyrektyw Unii Europejskiej. Wciąż również poszukiwane są sposoby na doskonalenie produkcji tak aby uzyskiwać tani produkt o wysokiej kaloryczności. Fabryka produkcji pelletu w Ząbkowicach Śląskich zlokalizowana jest w województwie Dolnośląskim w południowo-zachodniej Polsce. Należy ona do firmy Polish Energy Partners S.A. (PEP S.A.), której główną działalnością jest wdrażanie i zarządzanie projektami w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej ze źródeł odnawialnych, budowa i eksploatacja obiektów energetycznych oraz wytwarzanie i dostawy energii odnawialnej z biomasy. Na stronie internetowej firmy http://www.pepsa.com. pl, podana jest informacja, że ponad 5% energii odnawialnej wyprodukowanej w Polsce pochodzi ze źródeł zarządzanych przez PEP S.A. Realizacja budowy fabryki w Ząbkowicach Śląskich rozpoczęła się w 2009 roku kiedy spółka Grupa PEP - Biomasa Energetyczna Południe Sp. z o.o. zakupiła teren w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej. W 2010 realizacja została zakończona i ruszyła produkcja. Pellet produkowany w fabryce w Ząbkowicach Śląskich wytwarzany jest ze słomy zbożowej, rzepakowej lub miskanta z dodatkiem wapnia i trafia do podmiotów grupy EDF Polska oraz innych polskich elektrowni.

Szarpacz – element do rozdrobnienia surowca

Ząbkowice Śląskie –panorama miasta

Stawiamy na zenona po raz drugi Na głównego realizatora została wybrana firma inżynierska ANIRO Engineering Sp. z o.o. oferująca kompleksowe realizacje systemów sterowania i automatyki dla przemysłu drzewnego, produkcji peletu z drewna i słomy, systemów odpylania, przemysłu papierniczego, przemysłu maszynowego, systemów transportowych, migracje sterowników z SIMATIC S5 do SIMATIC S7 oraz systemy wizualizacji zenon i inne. Firma PEP S.A. miała okazję zapoznać się ze standardami pracy ANIRO Engineering Sp. z o.o. podczas pierwszego, wspólnego projektu realizowanego w 2009 roku w Sępólnie Krajeńskim gdzie została uruchomiona propotypowa instalacja do produkcji peletu ze słomy. Innowacyjność polegała na zastąpieniu tradycyjnej linii suszenia metodą chemicznego wiązania wilgoci w surowcu i umożliwienia prowadzenia procesu peletowania. System oparty został na sterownikach Siemens SIMATIC S7 oraz wizualizacji procesu przy pomocy oprogramowania zenon firmy COPA-DATA. ,,Od kil-

Główne korzyści dla klienta końcowego: • Proces produkcji pod 100% kontrolą • Bieżące dane z produkcji w czasie rzeczywistym • Zdalny podgląd danych rzeczywistych • Przesyłanie informacji z produkcji do centrum zarządzania • Niskie koszty szkolenia nowych operatorów • Poprawa kaloryczności peletu • Możliwość zaplanowania procesu produkcji • Obniżenie kosztów • Unikanie nieprzewidzianych awarii • Kontrola i planowanie kosztów ku lat współpracujemy z firmą COPA-DATA, przeszliśmy szereg szkoleń oraz wykonaliśmy kilkanaście projektów z wykorzystaniem oprogramowania zenon. Firma PEP S.A. wybierając ANIRO Engineering Sp. z o.o. do realizacji projektów w Sępólnie i Ząbkowicach miała pewność, że posiadamy konieczne doświadczenie w bran-

Prasy do granulowania surowca w pelet wraz z panelami do sterowania

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe ży i implementacji oprogramowania” mówi Pan Jarosław Białkowski - ANIRO Engineering Sp. z o.o. (koordynator projektu w zakresie technologii procesu). ,,Cechy, które sprawiły, że do projektu w Ząbkowicach Śląskich i innych projektów wybieramy zenon’a to: elastyczna rozbudowa projektu o dodatkową ilość zmiennych i moduły opcjonalne, serwisowanie przez internet, stabilna komunikacja ze sterownikami S7-300 poprzez TCP/ IP, redundancja, jedno narzędzie do tworzenia systemu wizualizacji SCADA oraz HMI.’’ kontynuuje Pan Paweł Lieder - projektant systemu sterowania w firmie ANIRO Engineering Sp. z o.o..

zenon kompleksowo – od początku do końca Realizacja projektu w zakresie energetyki i automatyki rozpoczęła się w 2010 roku, a zakończyła na początku 2011 roku. Cała linia złożona jest z dwóch bliźniaczych ciągów o łącznej rocznej wydajności 100.000 ton. System sterowania zrealizowany jest w oparciu o sterowniki z rodziny SIMATIC S7 i system SCADA/HMI zenon, firmy COPA-DATA. W Ząbkowicach Śląskich, podobnie jak w Sępólnie Krajeńskim ponownie wykorzystano instalacje z opatentowaną metodą chemicznego suszenia produktu. Realizacja projektu przebiega-

ła wieloetapowo zarówno jeśli chodzi o prace kablowe i dostawę rozdzielnic jak i rozbudowę projektu sterowania i wizualizacji. Część prac w kolejnych etapach była prowadzona przy jednoczesnym prowadzeniu procesu produkcyjnego. Główne założenia Klienta końcowego oraz cele jakie zamierzał osiagnąć poprzez projekt zlecony firmie ANIRO Engineering Sp. z o.o. to: 8 optymalne (9 pętli regulacji PID) sterowanie procesem produkcyjnym uniezależnione od parametrów (wilgotność) surowca wejściowego, 8 stworzenie redundantnego systemu wizualizacji, sterowania, archiwizacji i analizy SCADA w sterówce, 8 stworzenie interfejsu wizualizacji i sterowania HMI kluczowych urządzeń dla operatora na obiekcie.

Łatwość obsługi – czytelne menu

Hasłem stanowiącym filozofię firmy COPA-DATA i oprogramowania zenon jest ,,easy to use’’ - prostota obsługi. Czytelne i jasne menu pozwala uniknąć pomyłek oraz zaoszczędzić na kosztach szkoleń pracowników a także nie przysparzać dodatkowego stresu nowym pracownikom. Podobnie było w Ząbkowicach Śląskich, gdzie system wizualizacji został stworzony w taki sposób aby operator znający obsługę

komputera nie miał problemu na przykład z logowaniem zmiany (A, B, C, D, Z,) za pomocą nazwy użytkownika i hasła, itp.. Po bezpiecznym zalogowaniu się na każdym ekranie użytkownik bez problemu znajdzie przyciski wyboru pozostałych ekranów (menu dolne) oraz przyciski otwierania stacyjek funkcyjnych (menu górne). Stacyjki funkcyjne to między innymi: ,,sekwencje automatyczne”, ,,produkcja zmianowa”, ,,wydajności godzinowe”, ,,parametry serwisowe”, ,,zdalna diagnostyka sterownika PLC oraz stacji I/O”, ,,zdalna diagnostyka sieci Profinet i Profibus”. W menu górnym cały czas wyświetlane są najważniejsze parametry produkcyjne (np. obciążenia głównych napędów, wydajność, produkcja, zalogowana zmiana, data, czas, informacja o połączeniu ze sterownikiem i jego obciążenie). Stacyjki poszczególnych napędów są otwierane po kliknięciu na symbol danego silnika. Tutaj operator może uzyskać dokładne informacje o aktualnym trybie pracy napędu, obciążeniu, prędkości i ewentualnych błędach. Stąd też może dany napęd włączyć zdalnie lub wprowadzić wartość zadaną dla pętli regulacji. Na jednym z ekranów wizualizacji wyświetlane są parametry stacji transformatorowej co pozwala między innymi kontrolować poziomy pobieranej mocy czynnej i oddawanej mocy biernej.

oprogramowanie HMI/SCADA

Zobacz jak... uzyskać jeszcze więcej korzyści z zenon’em.

? CZYTAĆ AĆ? POBIER AĆ? W O T U K DYS ujesz! d y c e d y T

a Wejdź n ata.pl w.copad sales.PL@copadata.com ww www.copadata.pl

technologie, produkty – informacje firmowe Zdalny dostęp do informacji z produkcji. Dzisiaj aby sprawnie zarządzać zakładem produkcyjnym trzeba posiadać nieograniczony i natychmiastowy dostęp do informacji z każdego miejsca zakładu produkcyjnego a także poza nim. zenon zadbał o to również w fabryce peletu, dzięki funkcji ,,Remote Transport” (zdalne przesyłanie plików runtime) oraz ,,Remote Desktop” (zdalny pulpit). Opcja ,,Network active” pozwala skonfigurować dwa komputery do pracy w trybie redundantnym Server/Standby Server. Dzięki temu jeden z komputerów pracuje jako serwer a drugi jako jego klient. W przypadku odstawienia jednego z komputerów drugi działa dalej, a po ponownym dostawieniu komputera zaczyna on uaktualniać utracone w czasie odstawienia dane. Praca w takim trybie ma swoje zalety również na etapie uruchomienia i zdalnego serwisowania. Wystarczy, że zmiany wprowadza się na serwerze, a klient uaktualniany jest na bieżąco.

Wysokiej jakości pelet otrzymuje się w wyniku wciąż udoskonalanego procesu Grupa PEP S.A. w swoich zakładach posiada własną procedurę archiwizacji i przetrzymywania danych. Dzięki zenonowi realizowanie tej procedury nie jest już żmudną pracą lecz prostym i szybkim procesem. Wartości procesowe są archiwizowane cyklicznie z okresem 1 s do wewnętrznej bazy danych *.arx ze-

non’a i przetrzymywane w niej przez okres 1 miesiąca. Po tym czasie najstarsze archiwa są automatycznie usuwane. Moduł Extended Trend pozwala na podgląd i analizę przebiegów bieżących oraz historycznych danych. Przygotowano odpowiednio skonfigurowane profile trendów dla najważniejszych urządzeń w celu ułatwienia szybkiego podglądu parametrów pracy linii. Analiza przebiegów pozwala identyfikować szkodliwe zachowania w pracy linii (np. poślizg rolek w granulatorze powodujący wzrost prądu co w rezultacie prowadzi do przegrzania silnika bez materiału). Ogromnym atutem jest dla inżyniera możliwość ustawienia wyglądu wykresu i wydruku.Aby otrzymywać doskonałej jakości pelet należy cały czas monitorować produkcję i zapobiegać ewentualnym awariom i błędom. Aby to robić efektywnie trzeba umieć szybko je identyfikować i śledzić ich przyczyny. Nieodzowne w tym odpowiedzialnym zadaniu są: Moduły alarmów (Alarm List) i zdarzeń (Chronologic Event List).

Przejrzysty monitoring, łatwa kontrola pozwalająca na właściwe zarządzanie produkcją

sób ich sterowania (najczęściej umożliwiający płynną regulację prędkości). Miały również miejsce próby mechaniczne mające na celu zwiększenie przepustowości podajników. Niejasności związane z wdrażaniem innowacyjnych rozwiązań z zakresu SCADA/HMI rozwiązywaliśmy samodzielnie w krótkim czasie z pomocą wsparcia technicznego zapewnionego przez firmę COPA-DATA.’’ - mówi Przemysław Kurowski (projektant systemu wizualizacji). Zakład ma w planie produkować ok. 100 000 ton peletu rocznie. „Dzięki efektywnemu zarządzaniu procesem produkcji, na który składają się: praktyczna obsługa systemu wizualizacji i sterowania dla operatorów, możliwość zdalnego serwisowania systemu wizualizacji i sterowania przez internet, łatwość utrzymania systemu na ruchu, redundantny system wizualizacji, możliwość analizy zależności pomiędzy wartościami procesowymi (np. obciążenia, prędkości, wydajności, nastawy, itp.) na bieżąco i w historii produkcji na pewno uda się osiągnąć zakładaną wydajność’’ mówi Andrzej Rogulski (technolog i konstruktor w firmie PEP S.A.-Biomasa Południe).

Realizacja projektu została zakończona wiosną 2011 roku. ,,Podczas realizacji projektu napotkaliśmy problemy typowe przy uruchamianiu tak dużej fabryki. Były one konsekwencją prób technologicznych kiedy zwiększano moce niektórych napędów lub zmieniano spo-

Widok procesu granulacji surowca (słomy)

Odbiór gotowego produktu

Trendy

Alarmy

Przemysław Kurowski – ANIRO Engineering Sp. z o.o. (projektant systemu wizualizacji) Urszula Bizoń-Żaba – COPA-DATA Polska Sp. z o.o. (z-ca dyrektora generalnego)

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

Kamery termowizyjne Sonel – sukces w najlepszych barwach Okazał się nim rynkowy debiut kamer KT-160(A) marki Sonel S.A.. Wychodząc naprzeciw wymaganiom klientów, oferta została poszerzona o dwa modele zbliżone do obecnego już na rynku produktu: KT-140 i KT-150 oraz kamerę wysokiej rozdzielczości KT-384.

alety kamer termowizyjnych, a głównie prosty i bezinwazyjny sposób uzyskania informacji o badanym obiekcie spowodowały, że stają się one coraz popularniejsze w różnych dziedzinach życia człowieka. Praktycznie każde uszkodzone urządzenie lub instalacja charakteryzuje się zmianą temperatury całości, lub wybranych podzespołów i elementów. Zmiany te niekoniecznie muszą być wyczuwalne, a tym bardziej widoczne gołym okiem, dlatego termowizja znalazła szerokie zastosowanie w przeróżnych dziedzinach przemysłu.

Głównymi branżami gdzie są stosowane kamery IR, pozostają nadal budownictwo i energetyka. Już w tych dwóch przypadkach kamery często pozwalają na spore oszczędności umożliwiając chociażby wykrycie wad konstrukcji, wykonania, braków w materiałach czy wykrywanie usterek przed wystąpieniem poważnych awarii. W budownictwie kamery umożliwiają bieżącą kontrolę stanu budynku (w tym instalacji elektrycznej, wodnej, klimatyzacyjnej, c.o., wilgotności, strat ciepła) jak i na sprawdzenie efektu zakończonych prac, ale także do kontroli bieżących prac

w trakcie ich wykonywania, zwłaszcza jeżeli wykrycie usterki na kolejnym etapie często może być bardzo kosztowne (np. zalanie posadzką uszkodzonej instalacji ogrzewania podłogowego).

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

NOWA RODZINA MIERNIKÓW IZOLACJI

MIC-10 MIC-30 50...1000V

ZGODNIE Z IEC 61557-2

MIC-2510

Energetyka to dziedzina, gdzie awarie niemal zawsze pociągają za sobą konieczność dużych nakładów finansowych, a z drugiej strony badanie urządzeń i instalacji jest utrudnione ze względu na zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym. Kamera termowizyjna jest tu niezastąpiona, pozwala na łatwą i szybką kontrolę stanu urządzeń i instalacji z bezpiecznej odległości, dodatkowo pozwala na identyfikację problemów, których znalezienie w tradycyjny sposób byłoby ciężkie do wykonania, a często niemożliwe przed całkowitą awarią. Ważne jest to, że kamera obserwuje, dokonuje pomiaru danego obszaru a nie punktu. Eliminuje to możliwość pomyłki jaką jest ominięcie miejsca stanowiącego anomalie, co się zdarza czasem przy pomiarach punktowych. Przemysł znajduje niezliczoną liczbę zastosowań kamer termowizyjnych: od wspomnianej kontroli instalacji, urządzeń, w służbach utrzymania ruchu, przez kontrolę strat energii, po kontrolę procesów produkcji, gotowych wyrobów.

Profesjonalne, w pełni radiometryczne kamery Sonel rejestrują temperaturę oddzielnie dla każdego punktu obrazu. Pozwala to dokonać szczegółowej analizy zapisanego obrazu termicznego; w przeciwieństwie do kamer, gdzie oferowana jest pozornie duża rozdzielczość obrazu, a faktycznie wykorzystuje się interpolację. Kamera KT-384 jest ofertą dla wymagających użytkowników, pozwala uzyskać wysoką rozdzielczość i jakość obrazu termicznego w optymalnej cenie. Kamera posiada matrycę IR o rozdzielczości 384x288 co powoduje, że w tym samym czasie rejestrowana jest temperatura dla każdego z 110952 punktów obrazu (matrycy). Użytkownik dostaje w tym przypadku, przedstawioną w prosty sposób, ogromną ilość danych, co daje mu możliwość dokładnego przeanalizowania rozkładu temperatur badanego obiektu. Do każdego obrazu IR rejestrowany jest obraz rzeczywisty. Zastosowana technologia InfraFusion pozwala na łączenie tych obrazów bezpośrednio na ekranie

50...2500V Pomiar w współczynnikó

Ab1, Ab2, PI, DAR

Pomiar rezystancji izolacji Pomiar ciągłości połączeń ochronnych i wyrównawczych zgodnie z PN-EN 61557-4 prądem >200mA Pomiar prądu upływu. Pomiar pojemności podczas pomiaru RISO Profesjonalne oprogramowanie do odczytu danych i tworzenia protokołów. Przyrządy spełniają wymagania normy PN-EN 61557.

ZAPRASZAMY NA IX KONFERENCJĘ TECHNICZNĄ Pomiary Ochronne oraz Diagnostyka Instalacji i Urządzeń Elektrycznych, która odbędzie się 23-25.05.2012r. w Mikołajkach

MIERNIKI BEZPIECZEŃSTWA SPRZĘTU ELEKTRYCZNEGO

PAT-800 PAT-805 urządzenia dla energetyki 1/2012

tel. +48 74 85 83 878 fax +48 74 85 83 808

dh@sonel.pl

technologie, produkty – informacje firmowe kamery na dwa sposoby: obraz IR stanowi część obrazu widzialnego lub obraz IR przenika obraz widzialny tylko dla wybranego zakresu temperatur. Obrazy zapisywane do pamięci wewnętrznej lub na kartę SD można łatwo przenieść do komputera i tam, za pomocą dostarczanego wraz z kamerą profesjonalnego oraz intuicyjnego oprogramowania, odpowiednio przeanalizować termogram oraz przygotować raport. Do każdego zapisanego w pamięci obrazu można dołączyć notatkę głosową. Kamera posiada dodatkowo możliwość filmowania w podczerwieni i to zarówno z zapisem na kartę SD jak i bezpośrednio na dysk komputera (tu jedynym ograniczeniem długości filmu jest pojemność dysku komputera). Zarejestrowany materiał, podobnie jak w przypadku obrazów statycznych, zawiera zapisaną wartość temperatury dla każdego punktu obrazu. Użytkownik otrzymuje pełną informację temperaturową dla dowolnie wybranej klatki filmu, każdą z klatek, po zatrzymaniu filmu w dowolnym momencie,

można przy pomocy oprogramowania PC zapisać jako niezależny obraz i poddać osobnej analizie. Kamera jest oferowana w dowolnej konfiguracji z obiektywami wybieranymi przez użytkownika o ogniskowych: 25mm, 42mm , szerokokątnym 13mm, teleobiektywem 70mm; pozwala to dopasować odpowiednie dla indywidualnych wymagań pole widzenia i uzyskiwać szczegółowe termogramy w każdych warunkach, również z dużej odległości. W razie potrzeby przedstawienia obrazu z KT-384 na ekranie telewizora lub przesłania do zewnętrznej nagrywarki do dyspozycji jest wyjście wideo PAL/ NTSC. Proste w obsłudze MENU w języku polskim pozwala na: automatyczną korekcję temperatury na podstawie odległości badanego obiektu lub wilgotności względnej z uwzględnieniem właściwości transmisji atmosferycznej i optyki zewnętrznej, regulację współczynnika emisyjności oraz wprowadzenie temperatury otoczenia. Przydatnymi funkcjami jest pomiar punktu rosy oraz wskazanie temperatury różnicowej. Wybór jednej z ośmiu palet kolorystycznych, cyfrowy zoom 2x, 4x oraz wbudowany celownik laserowy i latarka LED dodatkowo ułatwiają pracę z KT-384. Kamery KT-140 i KT-150 skierowane są do osób potrzebujących profesjonalnych urządzeń w przystępnej cenie. Kamery te idealnie sprawdzą się m.in. w służbach utrzymania ruchu, przy okresowych przeglądach różnego typu instalacji i urządzeń. Rozdzielczość 160x120 pikseli pozwala na rejestrowanie bardzo dobrej jakości obrazów termicznych i zapisywanie ich na kartach pamięci SD, a dla KT-150 dodatkowo w pamięci wewnętrznej. KT-150 w trakcie wykonywania zdjęcia termicznego wykonuje również zdjęcie rzeczywiste w rozdzielczości 2 megapikseli, co jest niezwykle pomocne w opisywaniu badanych obiektów. W przeciwieństwie do wielu kamer występujących na rynku nie ma tutaj problemów z ostrością zdjęć rzeczywistych. Inną przydatną funkcją jest tryb połączonych obrazów zwany InfraFusion, czyli połączenie obrazu rzeczywistego z obrazem termicznym. Poziom przenikania obrazów może być dowolnie wybrany przez użytkownika. W urządzeniach zastosowano rozwiązania, zapewniające prostą obsługę przy jednocześnie dużych możliwościach pomiarowych. Ochronę elementów optycznych zapewnia zastosowanie technologii AGT (Auto Gate Technology), gdzie matryca kamery chroniony jest dodatkową migawką, otwierającą się tylko podczas wykonywania pomiarów. Kolejną wielką zaletą wszystkich kamer z rodziny KT jest zastosowanie

zasilania akumulatorami AA lub bateriami AA, co eliminuje uciążliwe przerwy w pracy na ładowanie występujące w kamerach z dedykowanymi akumulatorami. Kamery posiadają wbudowaną ładowarkę, w zestawie znajdują się dwa komplety akumulatorów, ale jeżeli nawet nie będziemy posiadać już naładowanych akumulatorów i nie chcemy tracić czasu na proces ładowania, wystarczy zakup ogólnodostępnych baterii i można spokojnie dokończyć pomiary. Dodatkową zaletą jest fakt, że kamery serii KT mogą pracować podłączone do sieci za pomocą zasilacza. Oprogramowanie dołączone do kamery pozwala na prowadzenie analizy zapisanych obrazów termicznych. Program umożliwia między innymi: dokonanie korekcji obrazów, dobór współczynnika emisyjności, palety kolorów odzwierciedlających najlepiej poszczególne zakresy temperatur, odczyt temperatur w dowolnym punkcie termogramu, wyliczenie temperatury średniej, określenie miejsc o najwyższej lub najniższej temperaturze, przedstawienie rozkładów temperatur w formie histogramów oraz przy pomocy izoterm. Każdą funkcję można zastosować dla całości bądź dowolnie określonej części termogramu. Użytkownik może wybrać zakresy temperatur i barwy je odzwierciedlające. Funkcja łączenia obrazu termicznego i rzeczywistego działa podobnie, jak na ekranie kamery; użytkownik ma możliwość ustawienia stopnia przezroczystości obrazu, oraz zakresu wartości temperatur dla jakich na tle obrazu rzeczywistego pojawi się obraz termiczny, co pozwala na dokładne lokalizowanie miejsc o określonej temperaturze. Paleta kolorów, w której zarejestrowany został termogram, może być zmieniona na dowolną z dziewięciu dostępnych. Program umożliwia również obsługę kamery w trybie wideo w podczerwieni. Analizę można przeprowadzać w czasie rzeczywistym, lub na podstawie zarejestrowanego filmu, co pozwala zobrazować zmiany temperatury danego obiektu w czasie. Raport z pomiarów można wykonać według własnego lub na podstawie jednego spośród dostarczonych szablonów. Oprogramowanie może być wykorzystywane przez użytkownika na dowolnej liczbie komputerów. Kamery serii KT to profesjonalne rozwiązanie dla wielu użytkowników w różnych branżach, mogą być stosowane wszędzie tam, gdzie konieczne jest poznanie rozkładu temperatur, a jednocześnie, dzięki swojej prostocie i łatwości obsługi, mogą być wykorzystywane nawet przez osoby o niewielkim doświadczeniu. Łukasz Baran

urządzenia dla energetyki 1/2012

technologie, produkty – informacje firmowe

FLIR SC8400 Super rozdzielczość 1280 x 1024 pikseli! Super czułość (NETD) <25 mK (typowo 18mK) Super konstrukcja ….

o trzy podstawowe cechy opisujące najnowsze rozwiązanie firmy FLIR Systems. Ta super kamera FLIR SC8400 dedykowana jest zaawansowanym pracom naukowym i rozwojowym w każdym tego słowa znaczeniu! I tak: 1. Detektor posiada 1280 x 1024 pikseli bez żadnej interpolacji, uśredniania, nakładania, dodawania itd. To jest po prostu prawdziwa kamera HD w wydaniu termowizyjnym, czyli o rozdzielczości >1M punktów w obrazie. Dzięki temu Użytkownik otrzymuje narzędzie o najwyższej z możliwych rozdzielczości geometrycznej, co pozwala na znacznie dokładniejsze zobrazowanie ekstremalnie małych obiektów! 2. Super czułość <25mK (typowo 18mK), wspomagana dokładnością +/-1°C lub +/-1% oraz nową funkcją „super exposure”, która automatycznie ustawia zakres temperatur to najbardziej optymalnego dla danej scenerii termalnej w zakresie nawet do +3000°C. 3. Częstotliwość rejestracji dla pełnej >1M ramki to 100 klatek/sek z możliwością okienkowania i przyspieszenia do 3000 Hz. 4. Dodatkowo Użytkownik otrzymuje dostęp do unikatowych funkcji (jedynie w kamerach chłodzonych firmy FLIR) jak – CLUT™- zwiększenie użytecznego zakresu detektora – CNUC™- specjalne wzorcowanie kamery zapewniające optymalny obraz i stabilność pomiarową – HyperCalc™- zapewnienie optymalnego zakresu pomiarowego z najwyższą czułością

5. „Superframing” czyli jednoczesna akwizycja danych z maksymalnie czterech zdefiniowanych przez użytkownika zakresów temperaturowych i połączenie tych rejestracji w jedną co efektywnie zwiększa dynamikę zapisu z 14 do 16 bitów! 6. Wbudowana kamera dzienna? Tak, tak. SC8000 otrzymała dodatkowe oprzyrządowanie w postaci wbudowanego aparatu, dzięki czemu Użytkownik może wykonywa zdjęcia referencyjne instalacji jaka poddawana jest badaniom. Przy niewystarczającym poziomie światła diody włączyć można diody doświetlające. 7. Wi-Fi to kolejna inowacja. Transmisja pojedynczych obrazów lub sterowanie kamerą może odbywa się z poziomu smart fonów (Iphone) lub tabletów (Ipad). Jeżeli dodamy do tego odłączany ekran dotykowy również pozwalający na ustawianie parametrów i kontrolę nastaw kamery przed rozpoczęciem badań to łatwo można zauważyć, że uniwersalność nowej kamery FLIR SC8000 nie ma sobie równych! 8. Co jeszcze jest potrzebne? Szeroka gama nowoczesnej optyki. A tu mamy samo identyfikujące się obiektywy (od Tele do makro) oraz koło z filtrami (do 4 filtrów). W wielu miejscach optyki wprowadzono wbudowane czujniki temperatury w celu kompensacji najdrobniejszych zmian temperatury podczas eksploatacji urządzenia! 9. Oczywiście po uzyskaniu super obrazu o super czułości trzeba go zapisać z super szybkością bez straty

urządzenia dla energetyki 1/2012

nawet jednej ramki. Do tego służą połączenia typu Cam-Link, Gigabit Ethernet do akwizycji danych oraz standardowe BNC do synchronizacji detektora czy wyzwalania akwizycji (triggering). W kamerze zamontowano również czytnik kart MicroSD oraz wyjście DVI (1080p) 10. 6 cyfrowych We/Wy aby podłączyć zewnętrzne urządzenia, IRIG-B, analogowe wyjście sygnału liniowej temperatury, dodatkowe analogowe wejścia dla akwizycji sygnałów z zewnętrznych czujników to wszystko oferuje tzw. panel rozszerzonych funkcji i podłączeń. I na koniec trzeba podkreślić, że kamera cały czas informuje nas o swoim stanie przez rząd diod pokazujących bądź kolorem, bądź częstotliwością migania poprawność wprowadzonych nastaw. Oczywiście do nowej kamery dodano nowe oprogramowanie, co w całości tworzy najbardziej zaawansowane technologicznie rozwiązanie wśród kamer naukowych, jakie można sobie wyobrazić! Dane adresowe: Przedstawicielstwo Handlowe Paweł Rutkowski ul. Rakowiecka 39A/3 02-521 Warszawa tel.: +48(22) 849 71 90 fax. +48(22) 849 70 01 e-mail: rutkowski@kameryir.com.pl www.kameryir.com.pl

targi

EXPOPOWER 2012 – Energetyczne technologie jutra Już po raz szósty specjaliści z branży elektroenergetycznej zjadą w maju do Poznania, by wziąć udział w Międzynarodowych Targach Energetyki EXPOPOWER i zapoznać się z najnowszymi produktami i innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi dla energetyki.

ematyka targów EXPOPOWER (Poznań, 8-10.05.2012) odbywających się pod hasłem „Energetyka przyszłości – przyszłość energetyki” obejmuje wytwarzanie, przesył i dystrybucję energii elektrycznej i cieplnej, maszyny i urządzenia elektryczne, przewody i łączniki, sterowanie i kontrolę, akcesoria układów automatyki, instalacje odgromowe, budownictwo energetyczne i oświetlenie. „W krótkim czasie poznańskie targi energetyczne stały się jednym z najważniejszych spotkań branży w kraju. Coraz więcej firm oferujących nowoczesne rozwiązania z zakresu elektroenergetyki wybiera Poznań na miejsce oficjalnego przedstawienia ich najnowszych produktów. W tym kierunku chcemy teraz specjalizować naszą ofertę, by w rezultacie EXPOPO-

WER były najskuteczniejszą promocyjnie areną prezentacji energetycznych premier roku”, mówi dyrektor targów EXPOPOWER Marcin Gorynia. Organizatorzy spodziewają się, że w ciągu trzech targowych dni z ekspozycją zapozna się ponad 10.000 specjalistów z całego kraju. Oferta targów skierowana jest głównie do przedstawicieli biur projektowych, zakładów energetycznych, firm wykonawczych, hurtowni elektrycznych, działów energetycznych firm i zakładów przemysłowych, stowarzyszeń i instytucji z branży elektroenergetycznej i energii odnawialnej, spółdzielni mieszkaniowych, firm komunalnych, władz samorządowych, uczniów i nauczycieli oraz studentów i wykładowców szkół o profilu elektroenergetycznym.

Ekspozycje specjalne Ofertę EXPOPOWER wzbogacą interesujące ekspozycje tematyczne. Już po raz trzeci zorganizowany zostanie Salon OŚWIETLENIE – profesjonalna prezentacja ofert firm z branży oświetleniowej. W ubiegłym roku wystawa, w której uczestniczyło wielu wiodących producentów i dystrybutorów sprzętu oświetleniowego, cieszyła się sporym zainteresowaniem zwiedzających. W tym roku w ramach EXPOPOWER zorganizowany zostanie także Salon AUTOMA – Automatyka dla energetyki. Zgodnie z nazwą ekspozycja ta koncentrować się będzie na nowoczesnych rozwiązaniach z zakresu automatyki i sterowania przeznaczonych dla branży energetycznej i elektrotechnicznej.

urządzenia dla energetyki 1/2012

targi

Tradycyjnie targom towarzyszyć będzie bogaty program wydarzeń. Liczne spotkania, seminaria, konferencje i prelekcje będą doskonałą okazją do wymiany doświadczeń między specjalistami z branży oraz cennym źródłem wiedzy o najnowszych trendach w sektorze elektroenergetycznym. W ubiegłym roku w trakcie EXPOPOWER odbyło się 11 specjalistycznych konferencji tematycznych przygotowywanych z myślą o poszczególnych grupach zwiedzających. Program tegorocznych targów jest jeszcze w przygotowaniu. Szczegółowe informacje będzie można znaleźć wkrótce na stronie www.expopower.pl.

Patronat Poznańskim targom energetycznym patronuje Ministerstwo Gospodarki oraz najważniejsze izby i stowarzyszenia sektora energetycznego: Izba Gospodarcza CIEPŁOWNICTWO POLSKIE, Izba Gospodarcza Energetyki i Ochrony Środowiska, Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki, Polska Izba Producentów Urządzeń i Usług na Rzecz Kolei,

Polskie Stowarzyszenie Elektroinstalacyjne, Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, Stowarzyszenie Elektryków Polskich oraz Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie.

Zielona energia od A do Z Ofertę targów EXPOPOWER dopełni ekspozycja Międzynarodowych Targów Energii Odnawialnej GREENPOWER, które odbędą się już po raz czwarty. GREENPOWER to najbardziej kompleksowa prezentacja oferty firm branży OZE w kraju i skuteczne narzędzie komunikacji marketingowej. Wydarzenie to zwiedza co roku liczne grono prywatnych inwestorów zainteresowanych energooszczędnymi technologiami i nowoczesnymi rozwiązaniami z zakresu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, wytwórcy konwencjonalnej energii elektrycznej, przedstawiciele samorządu terytorialnego i firm działających w branży turystycznej, hotelarskiej i SPA. Ekspozycja targów GREENPOWER obejmuje swą tematyką energetykę wia-

trową, wodną, słoneczną, geotermalną, biopaliwa stałe i płynne, biogaz oraz energooszczędne technologie. W 2011 r. podczas tych targów, organizowanych we współpracy z Polską Izbą Gospodarczą Energii Odnawialnej najnowsze rozwiązania z zakresu wykorzystania OZE przedstawiły firmy z Austrii, Chin, Czech, Holandii, Niemiec, Polski i Włoch. Organizatorzy spodziewają się, że w tym roku w majowym bloku targów energetycznych w Poznaniu uczestniczyć będzie około 300 firm z kilkunastu krajów.

Dla zarejestrowanych wstęp wolny Zarejestrowani zwiedzający uprawnieni są do bezpłatnego wstępu na targi. Rejestracji można dokonać online w serwisie www.mtp24.pl lub w punkcie rejestracyjnym przed wejściem na teren ekspozycji. W tym roku po raz pierwszy zwiedzający mogą kupić specjalny pakiet mobilny uprawniający do wjazdu i parkowania bezpośrednio na terenie targów. Kacper Maćkowiak

urządzenia dla energetyki 1/2012

felieton

Weryfikacji Ampere’a – odsłona druga Wiadomo, że nic nie przynosi większej satysfakcji piszącemu, niż zainteresowanie jego tekstem Czytelników. Dziękując zatem za wyrażenie przez Szanownych Czytelników opinii w związku z publikacją w ostatnim ubiegłorocznym numerze „UdE” felietonu „Zweryfikować Ampere’a”, pragnę zaznaczyć, że w tym konkretnym wypadku - gdzie zacytowałem obszerne fragmentu tekstu napisanego przez prof. Arkadiusza Jadczyka – można rzec, że autorów było zatem jednak dwóch. oja skromna rola ograniczyła się wyłącznie do zaprezentowania poglądów profesora oraz zacytowania jego słów, za które wszak on bierze pełną odpowiedzialność. Tak za merytoryczną stronę swoich przemyśleń, jak i trafność przyjętej konwencji autorskiej narracji. Natomiast - co do mnie - pragnąłem zwrócić tylko uwagę na sferę socjologiczno-psychologiczną nauki i konsekwencje radykalnego przełamywania dotychczasowej tradycji dyskursu naukowców. Co jest wyraźnie widoczne w zmianie sposobu prezentacji opinii, poglądów, czy ustaleń naukowców, a przekazywanych za pośrednictwem Internetu. Meandry historii nauki o elektryczności okazały się jednak dla Czytelników na tyle ciekawe, iż czuję się zobligowany do podjęcia próby szerszego przedstawienia ustaleń prof. A. Jadczyka w kwestiach dotyczących recepcji dokonań samego Ampere’a, jak i innych fizyków Rys. 2.

mających swe niekwestionowane zasługi w dziele rozwoju elektrotechniki. Oddajmy głos prof. Arkadiuszowi Jadczykowi: „10 czerwca 1822 roku w czasopiśmie „Annales de Chimie et de Physique” (rys. 1) Ampere publikuje swój artykuł (rys. 2) z formułą na siłę pomiędzy dwoma nieskończenie małymi elementami prądu (rys. 3). W formule należy położyć n=2, zatem k=-1/2 (rys. 4).

Rys. 1.

W późniejszej publikacji podaje Ampere głębsze uzasadnienie dlaczego tak należy uczynić. I to jest oryginalne prawo Ampere’a – prawo po którym śladu nie ma w dzisiejszych podręcznikach. W dzisiejszych podręcznikach jako prawo Ampere’a podaje się zupełnie inne prawo – pochodzące od Grassmanna, a i to nie w formie podanej przez Grassmanna. Formuła Ampere’a ma dwa człony. Formuła Grassmanna ma tylko jeden człon.

Rys. 2.

urządzenia dla energetyki 1/2012

felieton

Rys. 4.

O co tu idzie? Z powyższej wymiany listów (cytowanych w n-rze 8/20011 – p.m.) wnioskować można, że nie bardzo przesadzałem pisząc, że Ampere zapewne przewraca się w grobie widząc co nazywa się „formułą Ampere’a” dzisiaj. Nastąpiło całkowite i dogłębne zafałszowanie historii. Dlaczego? I tu musimy przejść do kolejnych detali. Detale te nieźle przedstawione są w pracy dyplomowej fizyka szwedzkiego Larsa Johanssona „Longitudinal electrodynamic forces and their possible applications” . Słowem kluczowym jest tu słowo „podłużne”. Każdy piszący o czymś „podłużnym” gdy pisze o elektromagnetyzmie, naraża się na drwiny ze strony „głównego nurtu nauki”. Każdy taki zaliczany jest do oszołomów, fałszerzy propagujących ‚pseudonaukę’ – jakby to Łukasz Turski i Tomasz Witkowski nazwali. Żaden sceptyk i żaden racjonalista słowa „podłużny” nie przepuści. Każdy fizyk czy inżynier zajmujący się falami elektromagnetycznymi czy siłami „podłużnymi” zostaje automatycznie zaliczony do wyznawców „kultu Tesli”. Falami i napięciami podłużnymi zajmują się jedynie oszołomy i zawodowi dezinformatorzy. Chcącym mieć posady – wara od podłużności! Niemniej bywają wyjątki i Lars Johansson obronił pracę dyplomową na Uniwersytecie w Lund. Dopiero potem zajął się „dziwnościami” (wiry Schaubergera i podobne). Według formuły Ampere’a – tej oryginalnej, w kawałku przewodnika z prądem powstają siły podłużne – te siły powodują rozrywanie przewodnika niosącego duży prąd – ja w eksperymentach

Jana Nasiłowskiego. Lars Johansson porównuje przewidywania teorii Maxwella z przewidywaniami opartymi na formule Ampere’a i dochodzi do wniosku, że obydwie prowadzą do podobnych wniosków, zaś danych eksperymentalnych nie wystarcza, by rozstrzygnąć na korzyść jednej z tych teorii. Innymi słowy: nie ma wystarczających powodów by formułę Ampere’a uznać za błędną. Przyszłość może nawet pokazać, że jest to formuła słuszna, zaś niesłuszną jest elektrodynamika oparta na równaniach Maxwella. Ale jest to mało prawdopodobne, a to z tego powodu, że mało kto dowiaduje się o tym, że istnieją jakieś alternatywy dla elektrodynamiki Maxwella! Nastąpiło bowiem dogłębne zafałszowanie historii na wielką skalę. Jednym ze „świętych” praw fizyki jest prawo zachowania ładunku elektrycznego. Podważać tego prawa niech się nie waży żaden śmiałek – chyba, że dostał już Nobla a z nim taryfę ulgową. Ale wtedy zostanie po prostu zignorowany! Typowy przedstawiciel „głównego nurtu” fizyki ma tu gotowe stwierdzenie: milion doświadczeń potwierdziło prawo zachowania ładunku. Co jest jedynie objawem wyprania mózgu. Bowiem powinno to być sformułowane jako: milion doświadczeń mających na celu falsyfikację prawa zachowania ładunku było doświadczeniami nieudanymi. Bowiem choćby i sto milionów doświadczeń nie udowodni prawdziwości jakiejś zasady. Natomiast 100 milionów pierwsze może zasadę tą podważyć. Z prawa zachowania ładunku wynika, tak stoi zwykle w podręcznikach, że prąd elektryczny zawsze płynie w ob-

urządzenia dla energetyki 1/2012

wodzie zamkniętym. Prawo Ampere’a dotyczy elementu prądu a nie całego obwodu. Stąd fizycy (jak Weber wspomniany powyżej) stoją w kropce jak to prawo prawo sprawdzić. Nie przychodzi im do głowy jak by można oderwać element obwodu od całości obwodu. A gdy prawo Ampere’a wycałkujemy po całym zamkniętym obwodzie, uwzględniając prawo zachowania ładunku, wtedy oryginalna formuła Ampere’a daje dokładnie ten sam wynik co dzisiejsza okaleczona jej wersja pochodząca nie od Ampere’a ale od Grassmanna. Innymi słowy – ponieważ dziś nie rozumiemy na czym miałaby polegać różnica pomiędzy elektrodynamiką Ampere’a a elektrodynamiką Maxwella w jej współczesnym wydaniu, zatem ignorujemy Ampere’a i żaden student się o tych subtelnościach nie będzie uczył, bowiem mogłoby to mu zawrócić w głowie i utrudnić dalszą karierę. Metoda ta na ogół działa. Ciekawe rzeczy zaczynają się dziać dopiero w instytutach jądrowych czy instytutach badań nad plazmą, gdzie życie zmusza do modyfikacji elektrodynamiki Maxwella. Robi się to wtedy w sprytny sposób, nie odwołując się broń Panie Boże do Ampere’a czy Webera. Udaje się, że odkrywamy wszystko od nowa, wprowadzamy nową terminologię, eteru nie nazywamy eterem, podłużności nie nazywamy podłużnością. Idzie o to by żaden recenzent „poważnego” czasopisma się nie połapał o co idzie.(...) Spora cześć badań nad plazmą i niezwykłymi modyfikacjami i zastosowaniami elektromagnetyzmu jest otoczona klauzulą tajności. Sekrety wojskowe i sekrety przemysłowe. Do publikacji dostają się odpadki, to i owo trafia do publikacji przez przeoczenie. Niełatwo się w tym połapać. Jednak w historycznym fałszu na wielką skalę, tym dotyczącym tego co dziś się wbija w głowy biednym studentom jako „formuła Ampere’a” połapać się łatwo. A z takiego połapania się wnioski już każdy może wyciągać sam.” Jestem przekonany, że pełne przedstawienia wywodu profesora Arkadiusza Jadczyka jest koniecznym dopełnieniem felietonu „Zweryfikować Ampere’a”. Oczywiście jego konstatacja „wnioski już każdy może wyciągnąć sam” jest o tyle zasadna, że w obliczu każdej propozycji intelektualnej nie możemy pozostawać bierni, jeśli faktycznie ma ona nam coś naprawdę istotnego wyjaśnić. Przy okazji podajmy te wzory o których pisze profesor, że są „podawane na pęczki”. Postać wzoru podająca wartość natężenia pola magnetycznego

felieton

Amperomierz tablicowy elektromagnetyczny; Producent: LUMEL; Typ: EA19; Klasa: 1,5; przeznaczony do pomiaru prądu przemiennego z przekładnikiem prądowym 200/5A, wyskalowany dla wartości prądu pierwotnego

Postać wzoru podająca wartość indukcji magnetycznej czy, różniczkowej H – natężenie pola magnetycznego – w układzie SI w amperach na metr [H]=A/m B – indukcja magnetyczna – w układzie SI w teslach T = N/Am = kg/(As2) r – odległość punktu, w którym określane jest pole od przewodnika – w układzie SI w metrach m μ – μ0 μr przenikalność magnetyczna ośrodka μ0 – przenikalność magnetyczna próżni – jednostka w układzie SI – H/m (Henr na metr) μr – przenikalność relatywna ośrodka – wielkość bezwymiarowa Współcześnie wzór Ampere’a przedstawiany jest np. w postaci całkowej:

i co zrozumiałe jest to pozytywnym przejawem rozwoju nauki. Podobnie, jak i modyfikacje prawa Ampre’a dokonane przez Jamesa Clerka Maxwella są dobitnym dowodem jej postępu. Historyk nauki ma nie tylko prawo, ale i obowiązek weryfikacji nie tylko aktualnego stanu wiedzy, ale i dotyczącego przeszłości. Dociekanie prawdy i precyzowanie szczegółów, tym bardziej jeśli dotyczy to wzorów matematycznych zasługuje zawsze na najwyższe noty. Natomiast mówię stanowcze nie – dla zupełnie niepotrzebnych prób usensacyjnienia fizyki (Zakazana fizyka) za pomo-

cą specyficznej leksyki i frazeologii. I nie przyklasnę prof. A.Jadczykowi kiedy pisze: Ampere zapewne przewraca się w grobie, widząc, co nazywa się „formułą Ampere’a” dzisiaj. Nie jestem zwolennikiem mariażu konwencji narracyjnych. Oczywiście dobrze jest upowszechniać wiedzę w sposób atrakcyjny, a nawet przytaczać anegdoty, jak się to czyni w wielu opracowaniach, np. amerykańskich. Nie powinno to być jednak równoznaczne z sięganiem po sformułowania z innego, nie chcę powiedzieć niższego obiegu kulturowego. Profesor A.Jadczyk pisze: nawet sami Francuzi wstydzą się Ampere’a. Zasługi Ampere’a trudno przecenić i nikt mu nie odbierze tytułu „ojca elektrotechniki”, i myślę, że profesor A.Jadczyk (znający nota bene bardzo dobrze Francję i tamtejsze środowiska naukowe, gdzie realizował programy badawcze) wysnuł, nieuprawniony wniosek. Francuzi nie wstydzą się Ampere’a. Nawiasem, wszem wobec wiadomo, i nikt przecież racjonalnie myślący nie dziwi się, że Ampere opisał jedynie zależność siły oddziaływania od odległości, a nie wyraził swojego prawa w postaci równania pola. Jednak gdyby nie dokonania Ampere’a na polu teoretycznym i eksperymentalnym oraz technicznym - wynalazł galwanometr wykazujący przepływ prądu elektrycznego, używany w doświadczeniach przez Faraday’a - genialny angielski samouk miałby jeszcze więcej przeszkód na drodze do odkrycia pola sił, co zajęło mu i tak równo dziesięć lat życia i stało się dopiero w roku 1831. Po precyzyjnej próbie określenia przez A. Jadczyka faktów historycznie ważnych, lepiej chyba powstrzymać się od uogólnień, wykraczających poza naukowe konstatacje. I mam na myśli nie tylko tekst profesora. Zbyt często w przestrzeni medialnej widzimy próby, aby za wszelka cenę być medialnie skutecznym. Internet, jako medium jest szczególnie kuszącym miejscem, aby występować z pozycji eksperckiego guru. Myślę, że w wypadku naukowców w zupełności wystarczy wykorzystanie atutu wiedzy. Medialny sztafaż jest zupełnie niepotrzebny. Marek Bielski

Amperomierz prądu stałego AT10 (10A) JS Elektronik

urządzenia dla energetyki 1/2012