Urzadzenia dla Energetyki 4/2011 by Urządzenia dla Energetyki

Urządzenia Energetyki dla

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 4/2011 (55)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl| • Rozmowa z Radosławem Matiakowskim, dyrektorem zarządzającym firmy JM-Tronik • • Rozmowa z Jackiem Mszycą, weryfikatorem procesów Kogeneracji TÜV Rheinland Polska • • Rozmowa ze Sławomirem Gojdziem, właścicielem firmy Paula-Trans • Energetyka wiatrowa •

urządzenia dla energetyki 4/2011 (55)

Odkryj jak efektywny może być Twój biznes

Dzięki izolacji oszczędzisz energię i zwiększysz swoje zyski Izolacja instalacji technicznych, takich jak rury ciepłownicze, kotły i zbiorniki, może przynieść duże korzyści w Twoim przedsiębiorstwie: wiąże się to z oszczędnością energii i zmniejszoną emisją CO2. Inwestycja w izolację zwraca się natychmiastowo! Potencjał oszczędności wynikający z zastosowania izolacji nie został jeszcze w pełni doceniony przez sektor przemysłowy. Właśnie dlatego Rockwool Technical Insulation (RTI) jako lider branży izolacyjnej oferuje Ci ekonomiczne i energooszczędne rozwiązania izolacyjne, chroniące zarówno środowisko, jak i Twoją inwestycję. Zastanów się nad dodatkowi zyskami, które możesz osiągnąć.

Więcej informacji uzyskacie Państwo pod nr telefonu +48 68 3850149

w numerze

Spis treści n wywiadY 30 lat doświadczenia............................................................................. 6 Kogeneracja – energetyczna szansa dla organizacji...............23 OZE to prestiż i dowód nowoczesnego myślenia....................52

n WYDARZENIA I INNOWACJE Nowe perspektywy w zarządzaniu energią w produkcji ........ 8 SWAN........................................................................................................... 8 500 stacja transformatorowa z ENERGOBUDU Leszno.......... 9 Samolot zasilany energią słoneczną................................................ 9 „Pol-lighting” – czyli jak wspólnie dbać o interesy ogółu..... 10 Tunel solarny ......................................................................................... 10 Polskie odpady pod kontrolą ONZ...................................................11 Superwydajne silniki gazowe Jenbacher firmy GE nawet dla małych przedsiębiorstw..................................................12 Kogeneracja kwitnie w Polsce...........................................................13 Turcja uruchamia elektrownię wytwarzającą energię z gazu, wiatru i słońca......................................................................... 14 Enea Operator sprawdza z powietrza........................................... 14 Cienkowarstwowe krzemowe ogniwa słoneczne 3D o wyższej wydajności...........................................................................16 Złoty medal dla ENERGOBUDU Leszno na targach EXPOPOWER....................................................................16 GE WattStation – elektryzująca ikona stylu w Mediolanie.......18 Oszczędność energii w Unii Europejskiej.....................................19 Pierwsza na świecie elektrownia typu IRCC powstała w Turcji w oparciu o nową technologię GE FlexEfficiency....... 20 Europa zasilana energią z Sahary...................................................22

n technologie, produkty informacje firmowe Moduły automatyki SZR Relpol.......................................................24 Utrzymywanie sprawności płytowych wymienników ciepła na najwyższym poziomie......................................................27 Centrum Badań i Rozwoju Zrównoważonych Technologii Energetycznych SENERES............................................................... 30 Inteligentne sieci energetyczne, zdalne sterowanie i nowe standardy. Niezawodna i bezpieczna komunikacja dzięki modułowi zenon Process Gateway...................................32 Najnowsze technologie laserowe wykorzystywane do produkcji wysokosprawnych kotłów energetycznych i nowe standardy jakości w ENERGOINSTAL SA.................... 36 Rockwool Technical Insulation określa potencjał skutecznej izolacji.................................................................................38 Radiomodemy Westermo w monitoringu pompowni terenowych w KWK Pniówek...........................................................40 Blok 858 MW w Elektrowni Bełchatów....................................... 42

n energetyka wiatrowa SKF WindCon – diagnostyka turbin wiatrowych..................... 54 PKO Bank Polski dla polskiej „zielonej” energii. Sukces parku wiatrowego „Lipniki”.............................................55 Energia z wiatru.................................................................................... 56 Budowa farmy wiatrowej w Łukaszowie i Modlikowicach.....58

n eksploatacja i remonty Wiertarko-wkrętarki akumulatorowe GSR 14,4/18 V-LI z linii Dynamic firmy Bosch ............................................................ 60

n targi i konferencje Energetyczne konferencje i targi w Expo Silesia......................62 Konferencja ELKOMTECH..................................................................63 EXPOPOWER 2011 – raport podsumowujący........................... 64 Międzynarodowa konferencja transformatorowa „TRANSFORMATOR ‘11”..................................................................... 68

n energetyka na świecie Europejskie społeczeństwo za solidarnością energetyczną........................................................ 70

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com

Urządzenia Energetyki dla

Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyr. ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 500 258 433, e-mail: marek.w.bielski@o2.pl Redaktor wydawniczy: Tomasz Niedziółka Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska Dr inż. Mariusz Andrzejczak, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), mgr Marta Olszewska, prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, mgr inż. Leon Wołos, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko

Redaktor Techniczny Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Projekt szaty graficznej: Piotr Wachowski Opracowanie graficzne: Robert Lipski, Piotr Wachowski, www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Współpraca reklamowa: JM TRONIK.............................................................................................I rockwool.........................................................................................II PKO Bank polski........................................................................... 3 bank bgż............................................................................................ 3 flir........................................................................................................15 cantoni group............................................................................. 17 energoelektronika.pl..........................................................19 relpol................................................................................................25 energetyka.xtech.pl..............................................................35 energetab.......................................................................................51 ormazabal...................................................................................... III sprecher automation............................................................iv

urządzenia dla energetyki 4/2011

www.bgz.pl

Dla Firm i Rolników KREDYT ZIELONA ENERGIA

EKORZYSTNE INWESTYCJE Zarabiaj na odnawialnych źródłach energii! Skorzystaj z doskonałych warunków Kredytu Zielona Energia przeznaczonego na finansowanie budowy elektrowni wiatrowych, instalacji do wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej z biomasy lub biogazu. www.bgz.pl Infolinia 801 123 456 (tel. stacjonarne, T-Mobile, Orange, Plus, Play), +48 22 530 71 00 (pozostałe sieci i z zagranicy). Opłata za połączenie według cennika operatora.

wywiad

30 lat doświadczenia Rozmowa z Radosławem Matiakowskim, dyrektorem zarządzającym firmy JM Tronik.

8 W tym roku Pańska firma obchodzi 30-lecie działalności. To dobry czas na podsumowania. Proszę powiedzieć, co uważa Pan z perspektywy tego czasu za szczególnie osiągnięcie spółki JM Tronik i co najmocniej określało Wasz potencjał rozwoju lub co o nim przesądziło? Nasze największe osiągnięcia to: zaufanie Klientów, bogate doświadczenie i wspaniały zespół ludzi, którzy pracują z pasją. Przez 30 lat z małego zakładu staliśmy się średniej wielkości Spółką, która posiada duży potencjał wzrostu i notuje coroczny wzrost przychodów i zysku. Wypracowaliśmy sobie unikatową kulturę organizacyjną, która pozwala nam szybko rosnąć, wchodzić w nowe obszary działalności oraz docenia ludzi kreatywnych i pracowitych. 8 Jak świętujecie swój jubileusz i jakie atrakcje przygotowaliście na tegoroczne, jesienne targi? Na 2011, jubileuszowy rok dla naszej Spółki, przewidzieliśmy wiele nowości, które będą prezentowane podczas jesiennego ENERGETABU w Bielsku-Białej. Część będzie skupiać się w zakresie liczników energii elektrycznej w aspekcie „smart metering”, będziemy prezentować nowinki dotyczące rozdzielnic zarówno technologiczne jak również, konstrukcyjne, będą też nowości z dziedziny zabezpieczeń w aspekcie „smart grid”. Ponieważ nowinki owiane są jeszcze tajemnicą, zapraszam na nasze stoisko, by je osobiście obejrzeć i wymienić opinie z naszymi przedstawicielami. 8 W ofercie JM Tronik znajduje się szerokie spektrum zarówno produktów, jak i usług dla sektora energetyki zawodowej i przemysłowej. Obserwując rynek, można dojść do wniosku, że o sukcesie i jakości marki decyduje dziś właśnie rozbudowany, kompleksowy profil działalności. Jak w Pańskiej firmie wyglądał taki rozwój i poszerzanie oferty i co Państwa do tego skłoniło?

Zaczęliśmy jako firma czysto aparaturowa produkując od 1981 roku zabezpieczenia średnich napięć. Po kilku latach weszliśmy w segment aparatury łączeniowej w postaci styczników i wyłączników próżniowych, rozłączników w izolacji SF6. Kilka lat temu nasi Klienci podpowiadali nam, by wejść w rozdzielnice SN jako tzw. „opakowanie dla naszej aparatury”. Podejście wydało się słuszne zarówno dla nas, zwiększając sprzedaż aparatury, jak również dla Klienta, który kupując naszą rozdzielnicę dostaje w pełni kompatybilną aparaturę i gwarancję jednego producenta na wszystkie komponenty. W razie serwisu, Klient nie musi uczestniczyć w dyskusjach: czy to wina rozdzielnicy, zabezpieczenia, a może wyłącznika. Serwis to jedna kompetentna ekipa mogąca w pełni usunąć każdą usterkę w każdym komponencie. Mając już w ofercie rozdzielnice i obserwując rynek przetargów, byliśmy niejako z natury zmuszeni do stania się rozgrywającym w segmencie budowy lub modernizacji stacji elektroenergetycznych i trakcyjnych. Tak też weszliśmy w rynek generalnych realizacji inwestycji, który w dalszym ciągu dynamicznie rozwijamy.

8 Wśród produktów JM Tronik, prócz produkowanych od wielu lat zabezpieczeń dla energetyki, dominują rozdzielnice SN, jak również liczniki i systemy pomiarowe. Które z nich stanowią obecnie największą część przychodów? Obecnie największa część przychodów to liczniki, ale zaraz za nimi są rozdzielnice i generalna realizacji inwestycji. Staramy się rozwijać równomiernie nasze poszczególne obszary działalności, które są komplementarne względem siebie, a w przypadku kryzysów gospodarczych dają nam dużą dywersyfikację działalności. 8 Który z oferowanych przez JM Tronik produktów uznałby Pan za najbardziej nowatorski? Wydaje mi się, że są to na dziś liczniki L1F/L3F do systemów smart metering mające możliwość załączania/odłączania odbiorcy, mające wbudowaną komunikację PLC/GPRS/CLO, mając interfejs WiFi do HAN, czyli Home Area Network i sterowników domowych. Liczniki te po zainstalowaniu i podaniu napięcia same zgłaszają się w systemie, komunikują się mię-

urządzenia dla energetyki 4/2011

wywiad dzy sobą na wzór sieci internet zwielokratniając tym samym zasięg komunikacji, pozwalają czytać liczniki innych mediów. To przełomowy produkt na obecne i przyszłe potrzeby Spółek Dystrybucyjnych. 8 Prowadzicie kompleksowe realizacje inwestycji dla zakładów przemysłowych i energetycznych. Nie tylko tworzycie projekty, dostarczacie aparaturę, ale też prowadzicie generalne realizacje, wykonując m.in. modernizacje stacji WN i SN w rozmaitych sektorach. Jak udaje się Wam logistycznie zapanować nad tego rodzaju przedsięwzięciami? Korzystamy ze sprawdzonych metod. Zarządzamy projektami inwestycyjnymi według metodologii PRINCE2, kierownicy projektów i zespoły projektowe korzystają z platformy serwerowej MS-Project. Jeżeli wchodzimy w nowy segment np. budowa GPZ-u, wtedy kosztem wyniku finansowego na kontrakcie, bierzemy renomowanego podwykonawcę, który zapewnia wysoką jakość, zadowolenie Klienta, a nam pozwala to zebrać kompetencje, by w przyszłości samemu zaoferować najwyższą jakość i sprawdzone metody. Na dziś ta strategia sprawdza się do-

a nam umożliwia rozwój i ciągłe doskonalenie naszych kompetencji. Dużym wyzwaniem była realizacja przebudowy stacji 110/6kV dla LW Bogdanka w systemie „zaprojektuj i zbuduj”. Wykonywaliśmy tam projekty, uzyskiwaliśmy pozwolenia na budowę, dokonywaliśmy dostaw aparatury rozdzielczej nn, SN, WN, transformatory 110/6kV, kable 6kV, wykonywaliśmy szereg prac budowlanych, kablowych, elektromontażowych. Temat został zamknięty w rekordowo krótkim czasie i dziś z powodzeniem pracuje. Ciekawa w realizacji była modernizacja stacji RPZ Służewiec i Sielce dla RWE Polska w zakresie prac budowlanych, wymiany rozdzielnic SN i prac kablowych. Całą modernizacja była prowadzona na ruchu, co mając na względzie okres 4 miesięcy na prace obiektowe i liczbę ponad 120 pól SN, było nie lada wyzwaniem. 8 Wśród Waszych klientów są m.in. RWE Stoen, Vattenfall, KGHM Polska Miedź, Lafarge i wiele innych potężnych koncernów krajowych i zagranicznych. Czy – z tak szerokiej perspektywy rynkowej – dostrzega Pan jakieś dominujące lub nowe, ważne tendencje w rozwoju sektora energetycznego lub branż korzystających

Osobiście cieszy mnie taka sytuacja, zarówno z perspektywy osoby zarządzającej średniej wielkości firmą jak również z perspektywy innych średnich polskich firm, którym życzę, by wyrosły na europejskich i światowych potentatów. Powinniśmy kibicować naszym firmom, by polski przemysł elektrotechniczny mający wspaniałe karty w historii [np. zakłady Szpotańskiego] pięknie lśnił na arenie międzynarodowej. 8 JM Tronik prowadzi szkolenia przeznaczone dla projektantów, ekip eksploatacyjnych, rozruchowych i innych specjalistów, którzy obsługują urządzenia i korzystają z usług Państwa firmy. Proszę powiedzieć jak wyglądają te szkolenia, kto je prowadzi i jakie korzyści one przynoszą? Receptą udanego szkolenia jest komfortowy ośrodek szkoleniowy, ciekawy program i uznani wykładowcy. Na naszych szkoleniach zawsze obecni są wykładowcy z Działu Rozwoju mający ogromną wiedzę o produkcie oraz wieloletni praktycy z którymi współpracujemy i widzą tematykę przez pryzmat eksploatacji. 8 Współpracujecie z kilkoma instytucjami naukowymi w kraju – proszę powiedzieć na czym polega i jak wygląda ta kooperacja? W zależności od potrzeb uruchamiamy programy badawcze, do których angażujemy instytucje naukowe tj. Wyższe Uczelnie Techniczne, Instytuty Naukowe bądź samodzielne zespoły naukowców. Na dziś mogę stwierdzić z całą stanowczością, że współpraca ta daje dużo nowych ciekawych rozwiązań technicznych i utwierdza mnie w opinii, że polskie zaplecze naukowe jest mało dostrzegane przez polski przemysł. 8 Jak wyglądają najbliższe plany i kierunki rozwoju JM Tronik? Czy przygotowujecie jakieś nowe produkty?

skonale, a z naszych usług generalnej realizacji inwestycji korzystały takie Spółki jak: RWE Polska, Vattenfall Heat Polska, KGHM, Grupa Ciech, PKP Energetyka, Metro Warszawskie, Kompania Węglowa, Lubelski Węgiel Bogdanka i wiele innych Spółek. 8 Które z prowadzonych w ostatnim czasie inwestycji uznałby Pan za najważniejsze, stanowiące największe wyzwanie bądź powód do dumy? Jesteśmy dumni z każdego projektu, który daje satysfakcję Inwestorowi

z rozwiązań dla energetyki? Nasz krajowy rynek stał się bardzo konkurencyjny i dojrzały na wzór rynków europy zachodniej. Inwestorzy wybierają sprawdzonych partnerów, oferujących konkurencyjne rozwiązania dzięki temu coraz mniej jest firm niewiarygodnych, a zarazem coraz mniej jest również dużych firm, które były przekonane, że klient będzie ponosił nieuzasadnione koszty znanej marki. Widać duże przeobrażenia w branży, konsolidacje, przejęcia. Dziś jest zdecydowanie najlepszy czas dla elastycznych średnich Spółek, umiejących słuchać potrzeb Klienta.

urządzenia dla energetyki 4/2011

Na chwilę obecną prowadzimy zaawansowane badania nad alternatywnymi metodami izolacji rozdzielnic opartymi na żywicach, silikonach i azocie, który nie jest szkodliwy i niebezpieczny jak produkty rozpadu SF6. Mocno zaawansowane są prace nad algorytmami adaptacyjnymi w zabezpieczeniach, które będą monitorować i zabezpieczać sieć w sposób bardziej rozumny, przy wykorzystaniu większej ilości danych niż dotychczas. Od strony biznesowej firma rozwija się dynamicznie, ciągle powiększa się nasz zespół, budujemy nowe budynki biurowo-produkcyjne, zwiększamy przychody i zyski. 8 Dziękuję za rozmowę. Rozmawiała Marta Olszewska

wydarzenia i innowacje

Nowe perspektywy w zarządzaniu energią w produkcji Siemens rozszerzył funkcjonalność swoich systemów do zarządzania energią w przemyśle. Oprogramowanie SIMATIC PowerRate, które mierzy i monitoruje wartości energii w produkcji, w nowej wersji 4.0 pracuje również ze sterownikami SIMATIC S7-315 i rozwiązaniami z wykorzystaniem komputerów PC z systemem SIMATIC WinAC RTX 2010.

nowej wersji oprogramowanie SIMATIC PowerRate, mające już zastosowanie dla systemu wizualizacji SIMATIC WinCC i systemu sterowania procesami SIMATIC PCS 7, wykonuje również zadania związane z zarządzaniem poborem energii w prostszych aplikacjach. Kreator konfiguracji zwalnia użytkowników z wykonywania bardziej skomplikowanych prac planistycznych, redukując znacząco nakłady związane z inży-

nieringiem. Ponadto, użytkownicy mogą teraz wybrać pomiędzy domyślnym układem interfejsu użytkownika lub dowolnie konfigurowalnym ekranem wizualizacyjnym. Program narzędziowy B.Data w najnowszej wersji 5.2, który umożliwia optymalizację kosztów energii oraz efektywne i przejrzyste zarządzanie, może być również używane w systemach operacyjnych Windows Server 2008 oraz Windows 7.

Licencja Oracle obowiązująca wcześniej dla programu narzędziowego B.Data nie jest już wymagana i użytkownik czerpie korzyści ze znacznie tańszego i prostszego modelu licencjonowania. Więcej informacji można znaleźć pod: www.siemens.com/simatic-powerrate

SWAN Powstaje Smart Water Networks (SWAN), globalne porozumienie przemysłowe na rzecz promocji inteligentnych sieci wodociągowych. Schneider Electric gospodarzem inauguracyjnej sesji Forum SWAN na temat najnowszych technologii w dziedzinie inteligentnych sieci wodociągowych arszawa, 19 maja 2011 – Schneider Electric we współpracy z Derceto, Echologics (oddział Mueller Water), i2O Water, TaKaDu i Telvent, ogłosił powstanie Smart Water Networks (Inteligentne Sieci Wodociągowe – SWAN), globalnego porozumienia przemysłowego zawiązanego w celu promocji rozwoju i wdrażania systemów sterowanych danymi dla lepszego zarządzania i funkcjonowania sieci wodociągowych. „SWAN to kompletny ekosystem wspierający rozwój inteligentnych sieci wodociągowych stworzony z myślą o integratorach systemów, ekspertach oraz liderach przemysłu wodociągowego” – powiedział Guy Horowitz, Przewodniczący SWAN i Vice Dyrektor ds. Marketingu TaKaDu. „Jako że zarządzanie sieciami staje się coraz bardziej złożone i generuje nieustannie rosnącą ilość danych, sprawą zasadniczą dla firm z branży stało się połączenie sił, by zaproponować inteligentne rozwiązania.” Członkowie porozumienia SWAN chcą promować ulepszoną obróbkę zebranych danych, aby zracjonalizować i zwiększyć

wydajność sieci dystrybucji wody, zapewniając tym samym lepsze zarządzanie infrastrukturą zarówno dla sprzedawców usług jak i zakładów użyteczności publicznej. W miarę wzrostu roli, jaką aparatura kontrolno-pomiarowa i telemetryczna odgrywają w branży, możliwe stało się zastosowanie nowej warstwy inteligentnych aplikacji obróbki danych. Pierwsze Forum SWAN odbyło się 17 i 18 maja w siedzibie firmy Schneider Electric we Francji, globalnego specjalisty w zarządzaniu energią. Uczestnicy forum wymienili poglądy na temat rozwiązań i technologii, które uczynią sieci wodociągowe inteligentniejszymi, wydajniejszymi i bardziej zrównoważonymi. Na przestrzeni dwóch dni przywódcy i członkowie Porozumienia przedyskutowali szanse, wyzwania i kolejne kroki na drodze promocji wdrażania inteligentnych wodociągów. Na forum zaprezentowano również rozwiązania zaprojektowane z myślą o usprawnieniu pomiarów, zbieraniu i analizy danych tak aby stały się jeszcze bardziej „inteligentne”. „Bardziej inteligentna sieć wodociągowa umożliwia nam zwiększenie wydajności

energetycznej przy jednoczesnej optymalizacji procesu, zarówno dystrybucji wody pitnej jak i oczyszczania ścieków” – zaznacza Pascal Bonnefoi, Dyrektor Schneider Electric Water Segment. To forum jest znakomitą okazją dla każdego z uczestników na rozwijanie innowacyjności w oparciu o wymianę z innymi firmami aktywnymi na tym polu.” Już siedemnaście firm zdecydowało się na przystąpienie do Porozumienia. Oprócz komitetu założycielskiego, SWAN posiada też komitet konsultacyjny składający się z Thames Water i Vienna Waterworks. SWAN jest otwarty na zakłady użyteczności publicznej, firmy usługowe, analityków, konsultantów, ekspertów branży, inwestorów i inne strony mogące wnieść cenny wkład w przyszłość zarządzania wodociągami. Dziś głównym celem SWAN jest zjednoczenie jak największej ilości partnerów, aby pobudzić bardziej produktywną refleksję na temat ulepszania sieci wodociągowych. Schneider Electric Anna Szymczyk

urządzenia dla energetyki 4/2011

wydarzenia i innowacje

500 stacja transformatorowa z ENERGOBUDU Leszno Halę produkcyjną ENERGOBUDU Leszno Sp. z o.o., należącego do Grupy Kapitałowej ENEA, opuściła 500 małogabarytowa stacja transformatorowa. d rozpoczęcia produkcji pierwszej stacji minęło ponad osiem lat. Są to stacje wolnostojące, przeznaczone do zasilania odbiorców komunalnych i przemysłowych z sieci rozdzielczych o napięciu 6, 10, 15 i 20 kV. Budynek stacji wykonany jest z wysokiej klasy betonu z wykorzystaniem specjalnych technologii zbrojenia i wylewania form, zapewniających wodo- i olejoszczelność. Składa się z jednego monolitycznego odlewu ścian zewnętrznych i działowych (dolna część stacji stanowi jednocześnie fundament) i osobno montowanego dachu. Całość uzupełnia najwyższej jakości stolarka aluminiowa z zawiasami montowany-

mi od strony wnętrza stacji, co eliminuje praktycznie konieczność przeprowadzania jej okresowej konserwacji. Budynki dostarcza niemiecka firma BETONBAU. Stacje spełniają surowe wymogi ochrony środowiska. W przypadku awarii transformatora do gleby nie przedostaje się ani odrobina oleju transformatorowego, gdyż w całości mieści się on w specjalnej misie olejowej. Na hali montażowej ENERGOBUDU, dostarczone budynki zostają wyposażone w rozdzielnice średniego i niskiego napięcia oraz transformatory i ewentualnie baterie kondensatorów. Na miejsce przeznaczenia dostarczane są gotowe stacje, które po do-

prowadzeniu kabli są włączane do pracy w systemie energetycznym. Charakterystyczne żółto-niebieskie stacje produkcji ENERGOBUDU można coraz częściej zobaczyć na osiedlach mieszkaniowych, w pobliżu centrów handlowych i powstających przedsiębiorstw. Wchodząca w skład Grupy Kapitałowej ENEA, firma działa na rynku elektroenergetycznym od 1997 roku. Oferuje usługi w zakresie doradztwa, projektowania, montażu i rozruchu, serwisu, remontów i pomiarów sieci elektroenergetycznych.

Samolot zasilany energią słoneczną Jedną z największych atrakcji odbywającej się między 24 a 27 maja w Brukseli konferencji Green Week był pokaz samolotu Solar Impulse, zasilanego energią ze słońca. Wydarzenie ocenia się jako krok milowy w historii energetyki i lotnictwa, tworzenie samolotu Solar Impulse to istotnie przełomowe osiągnięcie w dotychczasowym myśleniu o czystych technologiach i wydajności energetycznej. Pilotowi samolotu udało się przeprowadzić lot trwający 26 godzin – dzień i noc – bez kropli paliwa i przy zerowej emisji dwutlenku węgla. Znajdujące się na samolocie 12 tysięcy ogniw słonecznych zdołało zmagazynować taką ilość energii podczas dnia, że maszyna bez problemu kontynuowała lot nocą. Wydarzenie to zaprezentowane zostało – przez fundatora projektu Bertranda Piccarda i pilota Andre Borschberga – jako dowód triumfu czystych technologii nad konwencjonalnymi, świadczący o tym, że każdy wynalazca i użytkownik dokonać może również na ziemi, w codziennym życiu, tego, co udało się w powietrzu. Jak przekonywali fundator i pilot: – To dowodzi, że nie ma rzeczy niemożliwych. Jeśli ma się marzenia, należy podążać za nimi, realizując nawet najśmiel-

sze wizje. Wystarczy, jeśli ośmielimy się przekroczyć granice wyobraźni. Swoje osiągnięcia porównali oni do dokonań pierwszych lotników, a nawet pierwszych kroków człowieka na Księżycu. W stolicy Belgii, pod patronatem Komisji Europejskiej i przewodniczącego Parlamentu Europejskiego Jerzego Buzka, od 23 do 29 maja odbywał się cykl wydarzeń przybliżających zasadę działania i konstrukcję samolotu szerokiej publiczności. Lotnisko w Brukseli było pierwszym celem międzynarodowych wojaży ekipy Solar Impulse. Kolejnym będzie Paryż, gdzie technologia będzie prezentowana od 20 do 29 czerwca. Choć samolot unieść może zaledwie jednego człowieka, leci z prędkością ok. 50 km/godz, a system oszczędzania energii wymaga, by temperatura w kabinie wynosiła ok. minus 15 stopni Celsjusza, to, jak przekonywał Piccard, ma on do odegrania ważną rolę w przełamaniu stereotypów związanych z zielonymi technologiami. – Jeśli udało nam się skonstruować system pozyskiwania

urządzenia dla energetyki 4/2011

i oszczędności energii, który sprawdził się w samolocie, nikt nie może powiedzieć, że jest to niemożliwe np. w naszych domach. Możemy funkcjonować, w pełni opierając się na czystych technologiach. Dowodził też, że błędem jest sądzić, jakoby energia produkowana z naturalnych źródeł była droga. Takie kalkulacje nie uwzględniają bowiem wszystkich kosztów, w tym środowiskowych, związanych z tradycyjnymi paliwami. Według inicjatora projektu Solar Impulse przyszłość należy do świata czystej i efektywnej energii. Konstruktorzy Solar Impulse mają ambicję wysłać swój samolot na lot dookoła kuli ziemskiej, podczas którego miałby on korzystać wyłącznie z energii solarnej. Na zrealizowanie tego celu dali sobie trzy lata. Więcej informacji o projekcie Solar Impulse na stronie: http://www.solarimpulse.com OM

wydarzenia i innowacje

„Pol-lighting” – czyli jak wspólnie dbać o interesy ogółu Czy istnieje możliwość połączenia sił konkurujących ze sobą producentów, po to, by wspólnie działać na rzecz rozwoju innowacyjności i konkurencyjności branży, które sprzyjają środowisku naturalnemu? Tak! W wyniku takich działań 14 producentów sprzętu oświetleniowego w 2006 roku utworzyło wspólną organizację – Związek Producentów Sprzętu Oświetleniowego „Pol-lighting”. Związek jest organizacją o wysokiej reprezentatywności dla sektora źródeł światła i profesjonalnych opraw oświetleniowych.

chwili obecnej „Pol-lighting” zrzesza firmy reprezentujące 80% polskiego rynku źródeł światła i profesjonalnego sprzętu oświetleniowego, w tym: AGA Light SA; BEGA Limburg; ES-SYSTEM SA; ES-SYSTEM Wilkasy Sp. z o.o.; GOLLAND Sp. z o.o.; HELIOS Fabryka Żarówek Sp. z o.o.; IMPERIAL Sp.j.; LUG SA; NARVA Sp. z o.o.; OSRAM Sp. z o.o.; PHILIPS LIGHTING SA Oddział w Pile; PHILIPS LIGHTING SA Oddział w Kętrzynie; SCHREDER Sp. z o.o., SITECO LIGHTING Sp. z o.o.; THORN LIGHTING Sp. z o.o. Łącznie członkowie Pol-lighting zatrudniają w Polsce ponad 7000 osób, co stanowi 70% ogółu zatrudnionych w przemyśle oświetleniowym. Podstawowym zadaniem „Pol-lighting” jest szerzenie wiedzy oświetleniowej i prezentowanie niezależnych, rzetelnych i obiektywnych informacji na temat źródeł energii. Związek w imieniu członków współdziała z instytucjami administracji publicznej, instytucjami badawczo-naukowymi oraz osobami, które podejmują decyzje w zakre-

sie oświetlenia. – Działania te mają na celu wykorzystanie potencjału rozwojowego branży oświetleniowej do podnoszenia innowacyjności i konkurencyjności gospodarki – podkreśla Narcyza Barczak-Araszkiewicz Dyrektor Generalny Polskiego Związku Producentów Sprzętu Oświetleniowego Pol-lighting. – Związek wskazuje na rozwiązania z zakresu poprawy efektywności wykorzystania energii na cele oświetleniowe, które muszą być realizowane łącznie z zapewnieniem odpowiednich wymogów jakościowych, funkcjonalnych i ekologicznych. Wykorzystanie wiedzy i doświadczenie branży decyduje o tym, że europejskie i krajowe strategie rozwoju są realizowane efektywnie, na zasadach WIN-WIN tj. z korzyścią dla wszystkich uczestników. Zadaniem związku jest także współpraca z europejskimi organizacjami branżowymi w celu formułowania postulatów i reprezentowania branży oświetleniowej na forum Unii Europejskiej, gdzie zapadają najważniejsze decyzje dotyczące kierunków rozwoju gospodarczego.

Bierzemy udział w konsultacjach społecznych projektów ustaw istotnych z punktu widzenia branży, ostatnio dotyczących nowej ustawy o efektywności energetycznej, która niebawem wejdzie w życie. Związek producentów nie reprezentuje interesów żadnej z firm członkowskich. „Pol-lighting”, jest platformą wymiany informacji i wypracowywania opinii ,które są dostępne dla obywateli poprzez stronę internetową oraz prezentacje na konferencjach o tematyce związanej z oświetleniem. Jest to także miejsce, gdzie wykuwa się jeden, wspólny głos polskiej branży oświetleniowej prezentowany w organizacjach europejskich, a za ich pośrednictwem na forum Unii Europejskiej. „Pol-lighting” należy do europejskich organizacji CELMA – europejskiej federacji zrzeszającej organizacje narodowe producentów opraw oświetleniowych i komponentów oświetleniowych , oraz europejskiej organizacji producentów źródeł światła ELC.

Tunel solarny Na doskonały pomysł wykorzystania terenów kolejowych wpadły władze Antwerpii, tworząc na trasie kolejowej między Paryżem a Amsterdamem tunel solarny. Gromadzona w nim energia zasilać ma stację kolejową i pociągi w Belgii. a wkomponowanej w krajobraz trasie ustawiono – na odcinku trzech kilometrów – 16 tysięcy paneli fotowoltaicznych, które tworzą tunel solarny. Produkowana w nim energia zasilać ma stację kolejową w Antwerpii, a także generować ruch „zielonego pociągu”. Dzięki inwestycji rosnące wzdłuż trasy stare drzewa, spadające niekiedy na tory, które dotąd były wycinane, by nie stanowiły zagrożenia dla ruchu pocią-

gów, zostaną ocalone – również z korzyścią dla budżetu zarządu kolei. Energia wytwarzana w tunelu solarnym zasilać ma nie tylko stację kolejową, ale też napędzać pociągi. Ruszył już pierwszy „zielony pociąg”, całkowicie zasilany mocą pozyskaną z paneli słonecznych. Pokonał on bez problemu odcinek o długości 25 kilometrów. Zasiliły go panele rozstawione na odcinku 3,4 km – o łącznej powierzchni 50 tysięcy metrów kwadratowych.

Wszystkie panele są w stanie wygenerować 3,3 tysiące MWh. Każdego dnia tunel wytwarzać ma ok. 3,3 gigawatów czystej energii. Inwestycja wyniosła 20 milionów dolarów. Jak podają władze Belgii, jest jeszcze za wcześnie, aby oszacować, po jakim czasie wydatek się zwróci. Podobnym pomysłem zainteresowane są Niemcy. Możemy więc niedługo zobaczyć takie tunele u naszych zachodnich sąsiadów. OM

urządzenia dla energetyki 4/2011

wydarzenia i innowacje

Polskie odpady pod kontrolą ONZ W Polsce gościł Calin Georgescu, przedstawiciel ONZ. Celem jego wizyty było zbadanie, jak nasz kraj rozwiązuje problem gospodarowania toksycznymi odpadami.

eorgescu jako Specjalny Sprawozdawca Rady Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych ds. negatywnych skutków przemieszczania i składowania toksycznych i niebezpiecznych produktów i odpadów na korzystanie z praw człowieka przebywał w Polsce z oficjalną misją od 25 do 31 maja. Na tej podstawie przygotuje raport dla Rady Praw Człowieka ONZ – będzie on przedstawiony we wrześniu bieżącego roku. Rada to powołany w 2006 roku organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego ONZ, który zastąpił Komisję Praw Człowieka ONZ. Wysłannik ONZ w Polsce oceniał środki stosowane do likwidowania lub ograniczania do minimum zagrożeń związanych z substancjami toksycznymi. W swoim raporcie zrecenzuje, jaki wpływ mają zagrożenia przemysłowe i rolnicze na pracowników zakładów oraz lokalne społeczności, a także dostęp społeczeństwa do informacji o środowisku. Oceni też udział obywateli w decyzjach związanych ze środowiskiem. Jak napisał w oświadczeniu zamieszczonym na stronie internetowej Ośrodka Informacji ONZ w Warszawie, uproszczenia wymaga złożona struktura organizacyjna odpowiedzialna za wdrażanie przepisów prawa i polityki w obszarze gospodarki niebezpiecznymi produktami i odpadami oraz ich usuwania. Zdaniem Georgescu warto rozważyć utworzenie krajowej platformy współpracy pomiędzy ministerstwami i instytucjami państwowymi, co usprawniłoby obieg informacji i poprawiło koordynację działań poszczególnych agencji. Usprawnienia wymaga także współpraca między wieloma organami centralnymi i lokalnymi odpowiedzialnymi za nadzór nad przestrzeganiem przepisów krajowych o ochronie środowiska, gospodarce odpadami i substancjami chemicznymi oraz zdrowiu publicznym. Kolejnym obszarem, który wymaga poprawy jest system gospodarki odpadami komunalnymi. Obecnie odpady komunalne zbierają firmy prywatne na podstawie umów z właścicielami nieruchomości, co nie pozwala na oddzielanie odpadów niebezpiecznych zawartych w mieszanym strumieniu odpadów komunalnych. Sprawozdawca zwraca też uwagę, że ze względu na brak od-

powiedniej liczby instalacji termicznego przekształcania mieszanych odpadów komunalnych, ogromną ich część (ok. 86 procent) nadal składuje się na wysypiskach odpadów komunalnych. W swoim oświadczeniu zawarł też apel do sejmu, aby w porozumieniu z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego przyjął rozpatrywany właśnie projekt ustawy o odpadach, i zalecił, aby Rzeczpospolita Polska rozważyła przyjęcie szczegółowej ustawy regulującej zagadnienie przyjaznego dla środowiska zarządzania odpadami medycznymi oraz ich transportu i usuwania w zależności od rodzaju odpadów (w podziale na odpady zakaźne, chemiczne i radioaktywne). Wskazał, iż odpady medyczne należy zawsze usuwać w województwie, w którym powstały, zaś nowa ustawa powinna zawierać szczegółowe zapisy gwarantujące zbiórkę przeterminowanych leków oddzielnie od odpadów z gospodarstw domowych oraz ich usuwanie przy użyciu metod termicznego przekształcania. Kolejną kwestią, na którą zwrócił uwagę jest dostęp do informacji o niebezpiecznych substancjach chemicznych i odpadach toksycznych – w tej mierze zalecił, aby Polska podjęła dodatkowe środki ułatwiające taki dostęp, obecnie utrudniony, szczególnie dla osób bez Internetu, starszych oraz mieszkańców obszarów wiejskich. W opublikowanym oświadczeniu możemy przeczytać m.in.: Ograniczony udział społeczeństwa w gospodarowaniu substancjami chemicznymi i odpadami stanowi obszar szczególnego zainteresowania mojego mandatu. Podczas mojej wizyty nie udało mi się odnaleźć żadnej organizacji społeczeństwa obywatelskiego zajmującej się zarówno prawami człowieka, jak i środowiskiem. Organizacje pozarządowe, z których przedstawicielami się spotkałem, nie posiadały wystarczającej specjalistycznej wiedzy na temat substancji chemicznych i zarządzania odpadami, nie znały też kluczowych problemów związanych z wdrażaniem prawodawstwa krajowego w tych dziedzinach. (…) W związku z powyższym, wzywam władze krajowe i odpowiednie instytucje UE do przeznaczenia dodatkowych funduszy na organizacje pozarządowe w celu umożliwienia udziału społeczeństwa obywatelskie-

urządzenia dla energetyki 4/2011

Oświadczenie specjalnego sprawozdawcy, Ośrodek Informacji ONZ, 31 maja 2011 r.

Konferencja prasowa, Ośrodek Informacji ONZ, 31 maja 2011 r.

go w działalności organów władzy publicznej i zagwarantowania wzmocnienia kontroli działań rządu na tych polach. Wezwał też władze państwowe naszego kraju do podjęcia wszelkich starań, by zagwarantować obywatelom możliwości świadomego, przejrzystego i należnego im uczestnictwa we wszelkich decyzjach dotyczących proponowanej budowy elektrowni atomowej. Georgescu jest dyrektorem wykonawczym Krajowego Centrum Zrównoważonego Rozwoju w Bukareszcie (Rumunia). Rada Praw Człowieka mianowała go specjalnym sprawozdawcą w 2011 r. Status ten oznacza, że jest niezależny od rządów, organizacji i działa we własnym imieniu. OM

wydarzenia i innowacje

Superwydajne silniki gazowe Jenbacher firmy GE

nawet dla małych przedsiębiorstw · Silniki gazowe firmy GE typu Jenbacher J624 wykorzystywane już w uprawach szklarniowych we Francji · Sprawność silnika - ponad 90 procent · Gwarancja niezależnego generowania ciepła i energii elektrycznej oraz przychodów w miesiącach zimowych

lastyczne i wysokowydajne dwustopniowe silniki gazowe Jenbacher J624 z turbodoładowaniem, produkowane przez firmę GE (NYSE:GE), są rozwiązaniem korzystnym również dla małych przedsiębiorstw. Od początku roku umożliwiają francuskiemu plantatorowi, firmie Serres Vinet, całkowicie samodzielne generowanie ciepłej wody oraz energii elektrycznej niezbędnych do ogrzania rozległych upraw szklarniowych pomidorów i sałaty w miejscowości Machecoul, w regionie Loire-Atlantique. Są to pierwsze tego typu silniki wykorzystywane we Francji. Stanowią one obecnie podstawę działania dwóch elektrowni skojarzonych zasilających należące do Serres Vinet szklarnie oraz uprawy o powierzchni 17-hektarów (42 akrów). Silniki gazowe GE Jenbacher J624 były prezentowane podczas ostatnich targów POWERGEN Europe w Mediolanie. Silniki Jenbacher wyposażone są w generator ciepła i energii posiadający certyfikat ecomagination GE. Wraz z 14-megawatowym kotłem opalanym biomasą drewnianą oraz 20-megawatowym kotłem gazowym umożliwiają one Serres Vinet swobodny wybór formy generowania energii (elektrycznej, cieplnej lub z paliw) w zależności od panujących warunków ekonomicznych. Ponadto, silniki Jenbacher umożliwiają sprzedaż elektryczności do sieci energetycznej, dzięki czemu generują dodatkowe przychody w miesiącach zimowych. Sprawność i efektywność rozwiązania GE sprawiła, że należąca do Eiffage S.A. spółka Forclum, której działalność obejmuje generalną realizację inwestycji, zakupiła (poprzez dystrybutora oraz usługodawcę Clarke Energy France) dwa dodatkowe silniki Jenbacher. Zostaną one zainstalowane w szklarniach kolejnych francuskich plantatorów. „Wydajność, elastyczność i niezawodność tych dwustopniowych, turboładowanych silników gazowych jest niesamowita”, stwierdził Gilles Marguerat, dyrek-

tor działu produkcji energii spółki Forclum. „Silniki gazowe Jenbacher są potężnymi rozwiązaniami, które możemy zaoferować naszym klientom i sprawić, że uzyskają oni niezależność energetyczną oraz elastyczność działań”. Żaden inny producent silników gazowych nie oferuje obecnie równie wydajnych dwustopniowych silników z turboładowaniem. Każdy silnik Jenbacher J624 zapewnia co najmniej 4,4 MW wyjściowej mocy elektrycznej i 4 014 kW wyjściowej mocy termicznej przy sprawności elektrycznej odpowiednio 44,4 procent i 47 procent. Urządzenia zastosowane w szklarniach Serres Vinet zasilane są gazem ziemnym. Dzięki nim klient może skonfigurować swoje elektrownie kogeneracyjne tak, aby osiągać sprawność energetyczną przekraczającą 90 procent, a jednocześnie utrzymać poziom emisji NOx na stałym poziomie nieprzekraczającym 350mg/Nm³. Firma GE dostarcza również systemy sterowania dla tych urządzeń. „Naszym zadaniem jest dostarczanie klientom narzędzi oraz rozwiązań, które pozwolą im sprostać wyzwaniom oraz w najwyższym stopniu wykorzystać dostępne możliwości”, stwierdził Rafael Santana, dyrektor działu Power & Water firmy GE zajmującego się m.in. silnikami gazowymi. „Rolnictwo to jeden z bardziej konkurencyjnych sektorów na świecie, a silniki Jenbacher pozwalają spółce Forc-

lum zaopatrywać Serres Vinet oraz innych francuskich plantatorów, a także klientów z różnych branż w najbardziej zaawansowane technologicznie rozwiązania, gwarantujące im lepszy start w przyszłość”. Szereg produktów z rodziny Jenbacher zostało już wyróżnionych certyfikatami ecomagination. Jest to strategia biznesowa firmy GE, której celem jest zaspokajanie wymagań klientów oczekujących przyjaznych dla środowiska produktów podnoszących wydajność i zwiększających wyniki ich działalności. Tego typu rozwiązania sprawiają, iż GE jest firmą przynoszącą znaczne zyski inwestorom. Ecomagination stanowi odzwierciedlenie zaangażowania GE w inwestycje przyszłościowe, które prowadzą do powstawania nowatorskich rozwiązań ekologicznych. Firma GE zadeklarowała, że od 2010 do 2015 roku podniesie nakłady na badania i rozwój do 10 miliardów dolarów, będzie zwiększać również przychody związane ze strategią ecomagination dwukrotnie szybciej, niż całkowity przychód firmy. GE ograniczy także zużycie energii i wody wykorzystywanej w swojej działalności odpowiednio o 50 procent i 25 procent, a także będzie inspirować do działań na rzecz konkurencyjnej przyszłości energetycznej. Karina Sękowska Piotr Dobosz

urządzenia dla energetyki 4/2011

wydarzenia i innowacje

Kogeneracja kwitnie w Polsce Dzięki technologii silników gazowych Jenbacher firmy GE, największy w Polsce hodowca kwiatów oszczędza pieniądze i redukuje emisję

ogeneracja (CHP – Combined Heat and Power) to proces jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i energii cieplnej. Kogeneracja to również jedna z metod uznanych przez polski rząd za skuteczną metodę osiągania celu efektywności energetycznej. Zgodnie z założeniami polityki energetycznej, rząd postanowił do roku 2020 dwukrotnie zwiększyć produkcję energii w wysokosprawnej technologii kogeneracji w porównaniu z rokiem 2006. Rosnąca świadomość ekologiczna połączona z wiedzą o wyczerpywaniu się paliw kopalnych skłania firmy do bardziej ekonomicznego wykorzystywania istniejących źródeł energii. Doskonałym przykładem tego trendu jest firma JMP Flowers, największy polski hodowca kwiatów mający siedzibę w Stężycy pod Dęblinem (województwo lubelskie). Budując jednostkę pracującą w systemie kogeneracyjnym, w której obecnie wytwarzana jest cała energia elektryczna i ciepło niezbędne do działania firmy, właściciel wybrał silniki gazowe Jenbacher firmy GE. Kluczowymi elementami mającymi wpływ na działalność i wyniki finansowe JMP Flowers, są poprawa efektywności energetycznej farmy oraz redukcja kosztów zakupu i produkcji energii elektrycznej. Obecnie, jednym z największych kosztów w ogrodnictwie jest energia elektryczna niezbędna do zasilania maszyn oświetlających i ogrzewających uprawy szklarniowe podczas zimy. „Osiągnęliśmy punkt, w którym kupowanie energii elektrycznej stało się dla nas zbyt dużym obciążeniem. To właśnie wtedy podjęliśmy decyzję o zainstalowaniu systemu kogeneracji Jenbacher firmy GE”, powiedział Jarosław Ptaszek, założyciel JMP Flowers. JMP Flowers zdecydowało się na silniki gazowe Jenbacher firmy GE także z uwagi na wiarygodność, doświadczenie i doskonałą opinię, jaką cieszą się one w Holandii. Silniki gazowe o łącznej mocy 5,6 MW doskonale pasują do warunków szklarniowych. Rozwiązanie to było wykorzystywane przez wielu holenderskich hodowców, a ich jednoznacznie pozytywne opinie dotyczące współpracy z zespołem GE Jenbacher wpłynęły na decyzję JMP Flowers o rozpoczęciu współpracy z firmą. Pierwsze trzy silniki gazowe JMS420

zostały zakupione przez JMP Flowers na początku 2004 roku. W latach 2007 i 2008 firma zbudowało kolejną, nowoczesną szklarnię pod uprawę orchidei i, według danych firmy, dzięki temu zajęła czołową pozycję na rynku polskich upraw szklarniowych. W związku z rozwojem, we wrześniu 2007 roku został zainstalowany dodatkowy silnik o mocy 1,4 MW. Proces rozbudowy został ukończony w sierpniu 2008 roku. Jedna z jednostek JMS420 Jenbacher zainstalowanych w firmie JMP Flowers wyposażona jest w system CodiNOx, a wszystkie silniki podłączone są do systemu umożliwiającego sterowanie natężeniem światła w szklarniach. W zakładzie jest również zainstalowany system umożliwiający nawożenie CO2, który przetwarza wydobywające się z silnika bogate w CO2 gazy w specjalny nawóz roślinny. Proces ten eliminuje uwalnianie dwutlenku węgla do atmosfery. Zakłady skojarzonej gospodarki energetycznej (CHP) generują elektryczność i ciepło lokalnie – tam, gdzie są one potrzebne. Oferują maksymalną sprawność w konwersji energii i są zgodne z najbardziej rygorystycznymi przepisami dotyczącymi emisji. Zakłady takie są również bardziej wydajne energetycznie, ponieważ zużywają mniej paliw kopalnych niż oddzielne systemy wytwarzające energię elektryczną i cieplną. Sposób ich działania wpisuje się w rządową politykę redukcji emisji. „Dzięki systemowi kogeneracji, udało się nam zredukować koszty zakupu płynnego dwutlenku węgla. Obecnie produkujemy go we własnym zakresie. Zainstalowanie systemu Jenbacher firmyGE znacząco przyczyniło się do rozwoju naszej firmy, pozwalając nam stać się jednym z najbardziej nowoczesnych obiektów szklarniowych, w których hoduje się kwiaty cięte”, powiedział Jarosław Ptaszek. Systemy CHP firmy Jenbacher, będącej częścią GE, utylizują odpady cieplne powstałe podczas działania silnika, co przekłada się na ogólną wydajność zakładu sięgającą powyżej 90 procent. Tak wydajna forma konwersji energii pozwala na uzyskanie pierwotnych oszczędności na poziomie około 40 procent. Tak doskonałe wyniki osiągane są dzięki wykorzystaniu systemu kogeneracji opartego na silniku gazowym zamiast oddzielnych systemów wytwarzających energię

urządzenia dla energetyki 4/2011

elektryczną i cieplną. Straty przesyłowe i dystrybucyjne są również redukowane, lub nawet eliminowane, ponieważ zdecentralizowane źródło energii uruchamiane jest dokładnie tam, gdzie zachodzi potrzeba. Portfolio rozwiązań kogeneracyjnych działu Jenbacher firmy GE, przeznaczonych również dla upraw szklarniowych, pomyślnie przeszło proces zgodności z globalną inicjatywą GE ecomagination, w ramach której firma proponuje klientom innowacyjne technologie pozwalające sprostać najbardziej rygorystycznym wymaganiom środowiskowym. Aby uzyskać zgodność z ecomagination, technologia musi przejść szczegółowy, przeprowadzony przez niezależnych badaczy audyt, a także oferować klientom rozwiązania bardziej korzystne pod względem gospodarczym i środowiskowym od istniejących. „W niedalekiej przyszłości planujemy rozwinąć proces produkcyjny upraw szklarniowych i nabyć więcej silników Jenbacher w celu wdrożenia kolejnych ulepszeń, a także zmniejszyć ilość energii elektrycznej kupowanej od dostawców publicznych. Oczywiście, chcemy również zwiększyć korzyści płynące z stosowania procesu kogeneracji oraz własnej produkcji dwutlenku węgla”, dodał Jarosław Ptaszek. Łączna ilość energii produkowanej w województwie lubelskim wynosi w przybliżeniu 1800 gigawatogodzin (GWh) rocznie. W tym regionie znajdują się liczne źródła energii odnawialnej, które mogą zostać użyte w samodzielnej produkcji prądu, ale wykorzystanie odnawialnych źródeł energii jest tu obecnie bardzo niskie – 7,14 gigawatogodzin (GWh) w roku 2006, co stanowi około 0,4 procenta całkowitej produkcji energii w regionie*. Silniki gazowe Jenbacher stworzone są z myślą o wykorzystaniu alternatywnych źródeł energii (na przykład biogazu, gazu wysypiskowego, metanu czy gazu koksowego), co odpowiada celom państwa dotyczącym energii odnawialnej. Magdalena Pakosińska Region Market Development Leader Eastern Europe, GE Energy * Źródło: http://www.lubelskie.pl/index.php?pid=871 (Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Wydział Rolnictwa i Ochrony Środowiska)

wydarzenia i innowacje

Turcja uruchamia elektrownię wytwarzającą energię z gazu, wiatru i słońca W 2015 roku uruchomiona zostanie w Turcji nowoczesna elektrownia hybrydowa zawierająca turbinę gazową, panele słoneczne i turbinę wiatrową. Projekt konstrukcji, opracowanej przez specjalistów i badaczy z USA na zlecenie firmy technologicznej eSolar oraz koncernu GE, mają się stać optymalnym rozwiązaniem energetycznym przyszłości.

ieszana konstrukcja elektrowni umożliwia manewrowanie źródłami energii, co oznacza nie tylko ich maksymalnie efektywne wyzyskanie, ale też, co za tym idzie, obniżenie ceny pozyskania energii, dzięki czemu cały kompleks nie musi korzystać z rządowych subsydiów dla energii odnawialnej. Ponadto, choć tego typu konstrukcje mają się sprawdzać najlepiej w tych częściach świata, gdzie w ciągu roku notowana jest wysoka liczba godzin z dużą ilością słońca w ciągu dnia lub silne wiatry, to częstotliwości, w jakich pracują zastosowane w niej urządzenia (50 Hz, jak i 60 Hz), pozwalają na zastosowanie ich w sieciach energetycznych większości krajów świata. W elektrowni hybrydowej zastosowano zmodyfikowany system pozyskiwa-

nia energii ze światła słonecznego DSS (Distributed Solar Systems) – kilka luster lub luster-soczewek ustawianych jest automatycznie tak, aby podążały za ruchem Słońca. Koncentrują one całe pozyskane światło na względnie małej przestrzeni, gdzie umieszczone są kolektory ogrzewające i sprężające parę. Cały system paneli słonecznych jest przy tym modułowy, łatwy do zamontowania i modernizacji. Konstruktorzy firmy z eSolar zastosowali w pełni innowacyjny system sprężania pary, pozwalający wytwarzać znacznie więcej energii. W systemie tym Słońce zasila kocioł, który wytwarza parę, ta zaś, po sprężeniu, trafia do nowego typu wysokowydajnej turbiny parowogazowej z wielowarstwowym wirnikiem i układem wtórnego odzyskiwania ener-

gii ze spalin. System komputerowy sterujący elektrownią hybrydową, może przełączyć się na zasilanie z części wiatrowej, którą stanowi farma, czyli kilka rotorów wiatrowych podłączonych do generatorów nowego typu. System korzystać będzie również z tradycyjnych rozwiązań wykorzystywanych już w elektrowniach wiatrowych oraz z konwencjonalnego źródła energii w postaci gazu ziemnego. Według przedstawicieli GE, nowy, hybrydowy typ elektrowni będzie aż w 70 procentach bardziej wydajny od obecnie działających elektrowni. Moc pierwszej na świecie elektrowni hybrydowej to 530 MW. Ma ona dostarczać energię elektryczną do 600 tysięcy odbiorców. OM

Enea Operator sprawdza z powietrza Przez najbliższe dwa miesiące ENEA Operator będzie prowadziła monitoring sieci energetycznych, sprawdzając ich stan techniczny. Nad liniami 110 kV będzie latał śmigłowiec, którego praca posłuży do stworzenia dokumentacji sieci i jej otoczenia. aszyna wykona loty nad wszystkimi liniami 110 kV, pokonując w sumie 5600 km. Dokumentacja zostanie wykonana przy pomocy kilku różnych technik. Do celów inwentaryzacyjnych oraz zbadania stanu linii i konstrukcji słupów posłużą zdjęcia ukośne, wykonywane przez pięć różnych kamer jednocześnie. Na podstawie zdjęć prostopadłych do gruntu zostanie stworzona ortofotomapa, obrazująca aktualną

sytuację na danym terenie, która umożliwiać będzie dokładne określenie współrzędnych oraz pomiar odległości. Skanowanie laserem pozwoli na stworzenie trójwymiarowego modelu pasa technologicznego linii. Całość uzupełni zapis z pomiarów termowizyjnych, pozwalający na zlokalizowanie usterek niewidocznych gołym okiem. Projekt realizowany będzie za pomocą śmigłowca Hughes 500, który na swo-

im pokładzie ma system sensorów, kamer i aparatów cyfrowych. Operatorem maszyny jest olsztyńska firma Visimind Ltd., która doświadczenie w podobnych projektach zdobywa w Polsce od 2002 roku. Dzięki zastosowaniu nowoczesnej technologii ENEA Operator będzie mogła efektywniej eksploatować i konserwować swoje linie. OM

urządzenia dla energetyki 4/2011

FLIR T640 / FLIR T620 Nowoczesne kamery termowizyjne

Obrotowy obiektyw

Pozwala zaglądać we wszelkie niedostępne i niewygodne miejsca.

640x480 Pikseli

Pozwala wykrywać najmniejsze róznice.

5MP Kamera Cyfrowa

Wyraziste i ostre zdjęcia badanych elementów.

NOWA generacja kamer termowizyjnych dla profesjonlistów.

• • • • • • •

640x480 pikseli - nowa generacja detektorów 17um

WIFI

Okular Bezprzewodowe połączenie z iPhone i iPad Duży, dotykowy wyświetlacz LCD Obrotowe i wymienne obiektywy Kamera cyfrowa 5 megapikseli Wbudowany MeterLink

Więcej informacji o kamerach termowizyjnych FLIR T640 / FLIR T620 lub innych modelach FLIR można otrzymać tutaj: Przedstawicielstwo Handlowe Paweł Rutkowski Warszawa Tel. : +48 (22) 849 71 90 Fax : +48 (22) 849 70 01 e-mail: rutkowski@kameryir.com.pl

* po zarejestrowaniu zakupionego produktu na stronie: http://support.flir.com

www.kameryir.com.pl www.kamerytermowizyjne.info.pl

wydarzenia i innowacje

Cienkowarstwowe krzemowe ogniwa słoneczne 3D o wyższej wydajności Polscy i czescy naukowcy stworzyli projekt cienkowarstwowych ogniw słonecznych bez dodatkowej krzemowej masy. Ma on usprawnić produkcję paneli słonecznych. adania dofinansowane z projektu Elastyczne technologie produkcyjne i urządzenia oparte na przetwarzaniu plazmy pod ciśnieniem atmosferycznym w celu uzyskania nanostrukturalnych powierzchni 3D otrzymał 7,4 mln EUR z tematu Nanonauki, nanotechnologie, materiały i nowe technologie produkcyjne (NMP) Siódmego Programu Ramowego (7PR) UE. Efekty prac, które zaprezentowano w czasopiśmie „Applied Physics Letters”, przynoszą rozwiązanie problemu długofalowej i niskokosztowej produkcji przemysłowej paneli słonecznych. Naukowcy z Czeskiej Akademii Nauk i eksperci ze szwajcarskiej grupy Oerlikon Solar dowodzą, że są nim właśnie ogniwa słoneczne z krzemu amorficznego oraz ogniwa tandemowe z mikrokrystalicznego krzemu. Mają one wysoce usprawnić produkcję energii. Chociaż dr Milan Vanecek, który kiero-

wał grupą fotowoltaiczną w Instytucie Fizyki w Pradze, wskazuje jako słaby punkt tych ogniw niższą stabilną sprawność panelu niż płytki z krzemu krystalicznego, to jest to jedyny słabszy punkt opracowanego patentu. – Aby ogniwa z amorficznego i mikrokrystalicznego krzemu były bardziej stabilne, muszą być bardzo cienkie z powodu ciasnego rozmieszczenia styków elektrycznych, a uzyskiwana absorpcja optyczna nie jest wystarczająca. Są zasadniczo płaskimi urządzeniami. Grubość krzemu amorficznego wynosi od 200 do 300 nanometrów, a mikrokrystalicznego ponad 1 mikrometr – wyjaśnia Vanecek. Nowy projekt ogniw słonecznych 3D opiera się na wykorzystywanej już w elektronice, silnie absorpcyjnej technologii amorficznego krzemu do produkcji ekranów ciekłokrystalicznych, do której dodano nowy substrat nanostrukturalny do osadzania ogniwa słonecznego. Składa

się on z nanokolumn tlenku cynku (ZnO) lub mikrootworów, czy też nanootworów, w układzie plastra miodu, wytrawianych w przezroczystej, przewodzącej warstwie tlenkowej. Zespół nazywa ten drugi układ „serem szwajcarskim”. – To drugie podejście okazało się skuteczne na potrzeby osadzania ogniw słonecznych – tłumaczy dr Vanecek. – Potencjał tych sprawności jest oceniany z zastosowaniem różnych, obecnych ogniw słonecznych z płytek multikrystalicznych, które dominują w przemysłowej produkcji ogniw słonecznych. A znacząco niższy koszt paneli w technologii Micromorph, przy tej samej sprawności co w przypadku paneli z krzemu multikrystalicznego (od 12% do 16%), może spopularyzować ich produkcję na skalę przemysłową. Zespół zapowiedział, że będzie kontynuować prace nad dalszą optymalizacją i zwiększaniem sprawności. OM

Złoty medal dla ENERGOBUDU Leszno na targach EXPOPOWER ENERGOBUD Leszno, spółka z Grupy Kapitałowej ENEA, otrzymała złoty medal Międzynarodowych Targów Poznańskich. Jej małogabarytowa stacja transformatorowa została uznana za najlepszy produkt pośród prezentowanych w czasie majowych targów EXPOPOWER 2011. ury doceniło szczegóły techniczne produktu mające wpływ na bezpieczeństwo i warunki użytkowania stacji transformatorowej. W uzasadnieniu wskazano na dobre właściwości odprowadzania ciepła z transformatora, co umożliwia stosowanie transformatorów większych mocy bez konieczności zabudowy układów wentylacji wymuszonej. Dodatkowo doceniono zastosowanie w stacji systemu chłodzenia gazów, co zapewnia pełne bezpieczeństwo pracowników obsługi oraz osób postronnych w przypadku powstania łuku elektrycznego wewnątrz rozdzielnicy SN. Małogabarytowe stacje transformatorowe produkowane są od ponad ośmiu lat. Niedawno halę produkcyjną opuściła 500 stacja. To drugie wyróżnienie dla produktów ENERGOBUDU. W 2004 roku, podczas targów ENERGETAB, firma otrzymała nagrodę za „złącze kablowe SN typu UK 1700-15”.

urządzenia dla energetyki 4/2011

www.cantonigroup.com

SILNIKI O MOCACH MOCACH SILNIKI ELEKTRYCZNE ELEKTRYCZNE O

OD OD 0,04KW 0,04KW DO DO

5000KW. 5000KW.

SZEROKI SZEROKI ASORTYMENT ASORTYMENT SILNIKÓW SILNIKÓW SPECJALNYCH SPECJALNYCH ORAZ ORAZ SILNIKÓW SILNIKÓW ENERGOOSZCZĘDNYCH ENERGOOSZCZĘDNYCH WG WG IEC IEC 60034-30 60034-30 -- IE1, IE1, IE2, IE2, IE3. IE3.

wydarzenia i innowacje

GE WattStation – elektryzująca ikona stylu w Mediolanie GE Energy wprowadza na europejskie ulice unikalną ładowarkę pojazdów elektrycznych WattStation arszawa, 14 czerwca 2011 Firma GE wybrała Mediolan - włoską stolicę mody - jako miejsce europejskiej prezentacji innowacyjnego systemu stacji ładowania pojazdów elektrycznych WattStation. System WattStation zaprezentowano we wtorek, 7 czerwca, podczas targów PowerGen Europe odbywających się w centrum wystawienniczym Fiera Milano City. Łącząc funkcjonalność z piękną formą autorstwa Yvesa Behara, renomowanego projektanta przemysłowego, GE WattStation umożliwiają skrócenie czasu ładowania z około ośmiu godzin (w przypadku stosowania standardowych systemów) do nawet niecałej godziny (dla pojazdów wyposażonych w akumulator o pojemności 24 kWh z pełnym cyklem ładowania). W prezentowanym w Mediolanie rozwiązaniu zastosowano specjalistyczne urządzenia i złącza, dzięki czemu możliwe jest osiągnięcie takich wyników. GE WattStation stanowi ważny krok na drodze ku popularyzacji samochodów elektrycznych „Obecnie niemal wszyscy najwięksi producenci wprowadzają samochody elektryczne do masowego użytku. Muszą jednak zdawać sobie sprawę z tego, że powszechna akceptacja tego środka lokomocji wśród konsumentów wymaga modernizacji sieci energetycznej, zapewnienia łatwej dostępności stacji zasilających oraz skrócenia i uproszczenia procesu ładowania pojazdów,” stwierdził Todd Johnstone, dyrektor generalny europejskiego działu Industrial Solutions GE Energy. ”GE Energy wprowadza rodzinę stacji ładowania na rynek europejski, dzięki czemu użytkownicy zyskują dostęp do szerokiej gamy łatwych w użyciu, elastycznych i atrakcyjnych stylistycznie systemów, które sprawią, iż pojazdy elektryczne będą mogły stać się nieodłącznym elementem naszego codziennego życia”, podsumował Todd Johnstone. Stacje ładowania WattStation dostępne są w dwóch wersjach: wolnostojąca (przeznaczonej do zastosowania na ulicach miast i w firmach) oraz w wersji domowej (przeznaczonej do montażu w miejscach postojowych i garażach). Sposób konstrukcji stacji umożliwia także jej przyszłą modernizację w miarę pojawiania się kolejnych inteligentnych technologii z zakresu transmisji danych i rozliczeń z klientem.

GE aktywnie promuje ideę pojazdów elektrycznych. W ubiegłym roku firma ogłosiła plany zakupu 25 000 pojazdów elektrycznych do końca 2015 roku, z zamiarem wykorzystania ich jako

samochodów służbowych oraz leasingu klientom korporacyjnym za pośrednictwem działu Fleet Services. Jeff Immelt, Dyrektor Generalny i Prezes Zarządu GE, oczekuje, że planowany zakup „uczyni wizję rzeczywistością”. System WattStation stanowi kolejny ważny krok na drodze ku wprowadzeniu pojazdów elektrycznych do codziennego użycia. Oprócz stale rozbudowywanej oferty ładowarek, GE udostępnia także pełną gamę systemów elektrycznych oraz technologii inteligentnych sieci energetycznych niezbędnych do stworzenia kompleksowej infrastruktury pojazdów elektrycznych. Poprzez swoje działy Capital oraz Fleet Services, firma GE może również zapewnić niezbędne finansowanie oraz udostępniać wiedzę na temat pojazdów i zarządzania flotą, tym samym wspierając proces upowszechniania technologii związanych z pojazdami elektrycznymi.

Więcej informacji na temat systemu GE WattStation dostępnych jest na stronie internetowej: www.ecomagination.com/wattstation

Informacje dodatkowe 8 System GE WattStation otrzymał ostatnio wyróżnienie magazynu PC World jako jedno z Najbardziej innowacyjnych rozwiązań 2011 roku („2011 Best of Innovations Honoree”). Magazyn Electrical Contractor przyznał systemowi nagrodę „NECA Showstopper 2010”, a dziennik The Huffington Post zaliczył go do grona 15 najbardziej futurystycznych produktów 2011 roku („2011: 15 Awesome Products from the Future”). Stacje GE zawdzięczają te wyróżnienia swojemu rewolucyjnemu projektowi oraz funkcjonalności. 8 W wersji komercyjnej, stacja GE WattStation ma wysokość 120,5 cm, kształt walca o średnicy 20 cm oraz ściankę przednią o średnicy 35,6 cm. Karina Sękowska, Piotr Dobosz

urządzenia dla energetyki 4/2011

wydarzenia i innowacje

Oszczędność energii w Unii Europejskiej Jak informuje Ministerstwo Infrastruktury, powstanie odrębna ustawa dotycząca świadectw energetycznych. Dokument o nazwie „O charakterystyce energetycznej budynków”, który sankcjonować będzie świadectwa energetyczne, spełniać ma wymagania unijnej dyrektywy z 2010 r. łaściciele oraz zarządcy budynków wielorodzinnych, którzy będą prowadzić ich modernizację, zobowiązani zostaną z mocy ustawy do sporządzenia świadectwa energetycznego, które dołączane będzie do książki obiektu. Te same jednostki administracyjno-prawne mają, zgodnie z dyrektywą, obowiązek przygotowania świadectw energetycznych dla budynków (lub lokali), które zamierzają sprzedać lub wynająć. Znowelizowane przepisy unijne, do których dostosować się muszą polskie uregulowania, wprowadzają pojęcie budynku o niemal zerowym zużyciu energii. W związku z tym Polska określić powinna wartość wskaźnika energii zużywanej m.in. na ogrzewanie i ciepłą wodę, jaka uznana będzie za „niemal zerową”.

Unijna dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek przekazywania – raz na trzy lata – sprawozdań z jej realizacji. Jeżeli Polska nie będzie spełniała wymagań, jakie stawia przed nią Unia Europejska, grożą jej kary finansowe określane przez Komisję Europejską. Nowe budynki użyteczności publicznej będą musiały spełniać kryteria dyrektywy od 2019 r., a pozostałe nowe od 2021 r. W chwili obecnej świadectwo energetyczne jest obowiązkowe wyłącznie dla nowych budynków – ci inwestorzy, którzy go nie dostarczą, nie dostaną pozwolenia na użytkowanie. We wszystkich pozostałych przypadkach najemca bądź kupujący może żądać okazania od strony transakcji świa-

urządzenia dla energetyki 4/2011

dectwa energetycznego, ale nie jest to normą ani obowiązkiem. Za brak świadectwa energetycznego mogłyby grozić takie kary, jak obowiązujące obecnie za niedotrzymanie obowiązku prowadzenia okresowej kontroli w obiekcie budowlanym. Inne wprowadzane przez ustawę zmiany dotyczą kontroli – dziś prawo budowlane nakłada obowiązek przeprowadzenia przeglądów kotłów, systemów grzewczych i klimatyzacyjnych, co nie jest przestrzegane. Nowy dokument wprowadzi w związku z tym obowiązek kontrolę, czy tego rodzaju przeglądy są przeprowadzane. Sprawdzeniu będą też podlegać świadectwa energetyczne. OM

wydarzenia i innowacje

Pierwsza na świecie elektrownia typu IRCC powstała w Turcji w oparciu o nową technologię GE FlexEfficiency • • •

Innowacyjny projekt elektrowni pozwoli na większe wykorzystanie wiatru, słońca i gazu ziemnego w procesie generowania energii Technologia GE, dzięki wykorzystaniu energii słonecznej i wiatrowej umożliwi osiągnięcie wydajności elektrowni przekraczającej 70 procent, Technologia zintegrowanej wieży słonecznej firmy eSolar zostanie wykorzystana w nowej elektrowni

arszawa, 8 czerwca 2011 - Przełomowa technologia FlexEfficiency*, opracowana przez firmę GE (NYSE: GE), zostanie zastosowana w innowacyjnej elektrowni skonstruowanej przez tureckiego dewelopera, grupę MetCap Energy Investments. Informację tę obydwie firmy ogłosiły podczas targów energetycznych POWER-GEN Europe 2011. Efektem wspólnego projektu będzie pierwsza na świecie Zintegrowana Elektrownia Energii Odnawialnej w Cyklu Skojarzonym1 (Elektrownia typu IRCC). Inżynierowie projektujący elektrownię, pracowali z zamiarem połączenia wyposażenia i systemów kontroli

oraz pełnego wykorzystania elastyczności oferowanej przez technologię GE FlexEfficiency, dzięki czemu byli w stanie dokonać sprawnej integracji energii słonecznej, wiatrowej oraz gazu ziemnego. Elektrownia FlexEfficiency 50 IRCC została zaprojektowana tak, aby w elastyczny sposób korzystać z Turbiny Gazowej 50 Hz 9FB najnowszej generacji, turbiny parowej, generatora mocy, turbin wiatrowych GE o łącznej mocy 22 MW oraz technologii skoncentrowanej wieży słonecznej firmy eSolar. Całość zintegrowana została w systemie kontroli elektrowni GE Mark* VIe.

„Kiedy niedawno ogłaszaliśmy opracowanie przełomowej technologii FlexEfficiency, kładliśmy nacisk na możliwość lepszej integracji zasobów odnawialnych z gazem ziemnym, umożliwiającej produkcję bardziej ekologicznej, niezawodnej i tańszej energii,” wyjaśniał Paul Browning, prezes działu produktów cieplnych GE Energy. „Ten projekt łączy w sobie dwie technologie oparte na źródłach odnawialnych i gazie ziemnym w jednej elektrowni, demonstrując przy tym korzyści płynące z jego przyszłego zastosowania w sieciach energetycznych. Zintegrowana elektrownia energii odnawialnej w cyklu skojarzo-

urządzenia dla energetyki 4/2011

wydarzenia i innowacje nym to możliwość znaczącego rozwoju dla koncernu GE Energy. W warunkach oferowanych przez lokalizację MetCap osiągniemy wydajność na poziomie 69 procent, zaś sama technologia pozwala na osiągnięcie wydajności przekraczającej 70 procent w warunkach nakreślonych przez magazyn Gas Turbine World”, podkreślał Browning. „MetCap Energy to wiodąca firma w dziedzinie rozwoju nowych technologii energetycznych. Ten projekt ustanawia nowe światowe standardy skutecznej i wydajnej integracji gazu ziemnego i źródeł energii odnawialnej. To również pierwszy przykład sposobu, w jaki nasza inwestycja w firmę eSolar może otworzyć przed GE Energy szersze możliwości rozwoju. Już teraz zauważamy coraz większe zainteresowanie branży tego typu technologią. To kolejny wielki krok w ramach naszej inicjatywy ecomagination, spójny z naszą strategią stworzenia przyszłości, w której energia będzie nie tylko tańsza, ale również bardziej przyjazna środowisku”, dodał Paul Browning. Elektrownia będzie mieściła się w tureckiej miejscowości Karaman, a jej wydajność w panujących tam warunkach ocenia się na 530 megawatów – co wystarcza na zaopatrzenie w energię ponad 600 000 gospodarstw domowych. Rozpoczęcie działalności elektrowni planowane jest na rok 2015. Usługi inżynierii, zaopatrzenia i działań konstrukcyjnych (usługi EPC) dla obiektu będzie świadczyła firma Gama Power Systems Engineering and Contracting, Inc. „W MetCap Energy uważamy, że nasze projekty muszą jednocześnie zaspokajać zwiększające się zapotrzebowanie energetyczne, być przyjazne środowisku i przyczyniać się do rozwoju gospodarczego, przy rozsądnej gospodarce cennymi zasobami wodnymi. Opracowaną przez GE technologię FlexEfficiency ocenialiśmy w zestawieniu z alternatywnymi, również zaawansowanymi technicznie rozwiązaniami. Technologia GE okazała się być najbardziej zgodna z naszą wizją przyszłości,” stwierdził dr. Celal Metin, prezes firmy MetCap Energy Investments. „Oprócz rekordowej wydajności zużycia paliwa, planowana elektrownia będzie się charakteryzowała zerowym wydalaniem cieczy, niskim poziomem emisji oraz zdolnością do szybkiego reagowania – uruchomienie pracy zajmować będzie tylko 28 minut. Wszystko to możliwe będzie dzięki wykorzystaniu zintegrowanego systemu kontroli, pozwalającego na uruchomienie wszystkich elementów elektrowni IRCC za pomocą jednego przycisku. Dodatkowo, ten rewolucyjny projekt udało nam się zrealizować na bardzo atrakcyjnych warunkach finansowych. Naszym zdaniem tak właśnie

przedstawia się przyszłość branży energetycznej,” podkreślił dr Metin. „Firma GAMA z radością uczestniczy w tym pierwszym na świecie projekcie zintegrowanej elektrowni energii odnawialnej w cyklu skojarzonym realizowanym wraz z GE. Nasza firma zawsze chętnie angażowała się w nowoczesne, stanowiące wyzwanie projekty, w związku z czym nie możemy już doczekać się, aż ten projekt zostanie zrealizowany. Decyzja firmy MetCap o wykorzystaniu najnowszej, zaawansowanej technologii sprawiła, że projekt obejmuje liczne innowacje: technologię FlexEfficiency, zerowe wydalanie cieczy, proste uruchomienie oraz wiele innych rozwiązań. Uważamy, że projekt ten wyznaczy nowe standardy dla inwestycji energetycznych nowej generacji w miejscach obfitujących w światło słoneczne i wiatr – takich, jak właśnie Bliski Wschód”, mówił Gökhan İnanç, członek Zarządu oraz zastępca dyrektora zarządzającego firmy Gama Power Systems. „Od zeszłego roku, czyli od czasu kiedy po raz pierwszy poruszyliśmy temat technologii FlexEfficiency 50 w rozmowach z naszymi klientami, zainteresowanie tym unikalnym połączeniem elastyczności i wydajności elektrowni nieustannie rosło”, powiedział Ricardo Cordoba, prezes GE Energy w Europie Zachodniej. „W ciągu ostatnich dwóch tygodniu ogłosiliśmy współpracę z naszym pierwszym klientem na terenie Europy, firmą MetCap Energ,. Nasi klienci są przychylnie nastawieni do dokonanego przez nas przełomu technologicznego. Jesteśmy pewni, że ta technologia zmieni oblicze całej branży”. 6 czerwca br. koncern GE ogłosił wspólną inwestycję oraz zawarcie umowy licencyjnej z firmą eSolar, dostawcą technologii skoncentrowanej wieży słonecznej najnowszej generacji. Na mocy tej umowy firma GE skorzysta z licencji na technologię i oprogramowanie eSolar i wykorzysta je w elektrowni IRCC oraz samodzielnych elektrowniach cieplno-słonecznych. „Firma eSolar jest dumna, że może uczestniczyć w tak przełomowym projekcie, integrującym naszą technologię wieży cieplno-słonecznej z technologiami wiatrowymi oraz gazowymi FlexEfficiency opracowanymi przez GE,” stwierdził John Van Scoter, prezes firmy eSolar. Znaczącą korzyścią płynącą z wykorzystywania technologii wieży cieplno-słonecznej w porównaniu z innymi technologiami pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, jest możliwość jej integracji z elektrowniami cieplnymi, co pozwala na uniknięcie zagrożeń związanych z okresowymi zmianami pogody, wpływającymi na dostępność wiatru i słońca. To całkiem nowe i bardzo ciekawe zastosowanie dla naszej technologii. Jesteśmy przekonani, że współpraca z GE oznacza dla naszej firmy nowe możliwości wzrostu i rozwoju”, wyjaśnił Van Scoter.

urządzenia dla energetyki 4/2011

Powstanie elektrowni FlexEfficiency 50 jest wynikiem inwestycji ponad 500 milionów USD poczynionej przez koncern GE na rzecz prac rozwojowo-badawczych mających na celu opracowanie metod dostarczania czystszej i wydajniejszej energii. Firma GE ogłosiła również plany inwestycji w wysokości 170 milionów USD, w wyniku której powstanie pierwszy rodzaju tego typu ośrodek testowy działający przy pełnej prędkości i pełnym obciążeniu w miejscowości Greenville (Karolina Południowa, USA), w którym badane będą najnowsze technologie firmy. Oprócz porozumień zawartych z firmami MetCap Energy i eSolar, koncern GE podpisał również list intencyjny z przedsiębiorstwem Harbin Electric Co. Ltd., na mocy którego technologia FlexEfficiency ma zostać wprowadzona do Chin. Firma Harbin współpracuje z GE już od 2003 roku, sprowadzając dla chińskich inwestycji wysokowydajne turbiny gazowe. Więcej informacji dostępnych jest na stronach internetowych www.ge-flexibility.com oraz www.ecomagination.com/ technologies/flex-efficiency. *Znak towarowy zastrzeżony przez General Electric Company.

Informacja o MetCap Energy Investments MetCap Energy Investments należy do grupy firm Met Group, której działania skoncentrowane są wokół inwestycji energetycznych i rolnych. Grupa powstała w roku 1998, a jej siedziba znajduje się w Istambule (Turcja). Met Cap Energy ma na swoim koncie wiele sukcesów związanych z projektami dotyczącymi gazu ziemnego i energii wiatrowej w Turcji. Zrealizowane przedsięwzięcia i inwestycje firmy generują ponad 2000 MW energii. Komet Energy oraz Verbena Energy są spółkami należącymi do MetCap Energy Investments. www.metcap.com Karina Sękowska, Piotr Dobosz

Elektrownia działająca w cyklu skojarzonym pozwala na osiągnięcie większej wydajności zużycia paliwa poprzez wykorzystanie energii cieplnej pochodzącej z odpadów. Ciepło odpadów pobierane jest z turbiny gazowej, przekształcane w parę, a następnie dostarczane do turbiny parowej, w ten sposób stanowiąc dodatkowe źródło energii. Elektrownie typu IRCC łączą technologię cyklu skojarzonego oraz zasoby energii odnawialnej (wiatrowej, słonecznej) w celu wytworzenia dodatkowej energii bez jednoczesnego zwiększenia szkodliwych dla środowiska emisji. * Znak towarowy zastrzeżony przez General Electric Company. 1

wydarzenia i innowacje

Europa zasilana energią z Sahary W Niemczech prężnie rozwija swoją działalność gigantyczne konsorcjum energetyczne, złożone z największych firm tamtejszego rynku – w tym E.ON, RWE, Deutsche Bank i Siemens. Ma ono zająć się pozyskiwaniem energii wiatrowej i słonecznej na Saharze. rojekt o nazwie Desertec zrodził się w Niemczech już w roku 2009, kiedy to zaproponowano utworzenie potężnej elektrowni słonecznej na Saharze. Inicjatorem był Klub Rzymski, którego częścią jest siatka Współpracy Regionu Morza Śródziemnomorskiego na rzecz Energii Odnawialnej (TREC). Dziś konsorcjum zrzesza łącznie kilkanaście firm, również francuskich, które zamierzają zrealizować plan stworzenia systemu przekazującego energię wytworzoną w północnej Afryce do Europy poprzez wysokonapięciowe połączenie kablowe. Szacuje się, że w okolicach roku 2050 projekt pozwoli w całości pokryć zapotrzebowanie na energię wszystkich krajów na Bliskim Wschodzie i 15% zapotrzebowania na energię w Europie. Zwolennicy projektu sieci elektrowni słonecznych na Saharze przekonują,

że należy zbudować wielkie farmy ruchomych luster, kierujących skoncentrowaną energię słoneczną na gigantyczne zbiorniki z wodą. Ta, po podgrzaniu, przekształci się w parę, która napędzać będzie turbiny produkujące prąd, przesyłany już prosto do odbiorców. Straty energii po drodze mają być znikome. Podobne elektrownie, choć mniejsze niż mająca powstać na Saharze, działają z powodzeniem w USA i Hiszpanii. Jak podaje „Le Monde”, koszt całego przedsięwzięcia szacowany jest na 400 mld euro. Tak poważna inwestycja związana jest z wyborem energii odnawialnej, jako źródła zasilania Niemiec, które zrezygnowały z energii atomowej. Projekt stał się okazją do ponownego przedyskutowania kwestii wspólnej polityki Unii w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, która może okazać

się polem starcia odmiennych koncepcji poszczególnych państw. Jak wskazują badania Niemieckiego Centrum Aeronautycznego, elektrownia słoneczna jest w stanie wyprodukować więcej energii niż wynoszą łącznie potrzeby połowy Europy, Środkowego Wschodu i Północnej Afryki przez 40 lat. Szef rady nadzorczej fundacji Desertec Gerhard Knies wskazuje ponadto inne liczne korzyści natury politycznej, gospodarczej i społecznej, związane z uruchomieniem projektu: – W Maroku, Egipcie i Tunezji powstałyby w ten sposób tysiące miejsc pracy dla miejscowej ludności. Energia zasiliłaby ich gospodarki a europejsko-afrykańskie solarne joint-ventures otworzyłoby nowe możliwości współpracy w tym zapalnym regionie świata. OM

Mapa Desertec obrazująca schemat zaopatrzenia Europy w czysty prąd z Sahary

urządzenia dla energetyki 4/2011

wywiad

Kogeneracja – energetyczna szansa dla organizacji 8 I czerpać z tego faktu wiele korzyści… Dokładnie. Aby obrazowo ukazać możliwości przedsięwzięcie posłużę się konkretnym przykładem - szpitala. Przede wszystkim w kontekście tego typu organizacji, kwestią fundamentalną jest zapewnienie energetycznego bezpieczeństwa. Posiadanie własnej jednostki, jest jego gwarancją w przypadku awarii sieci zewnętrznej. Oczywiście, tworzenie układów kogeneracyjnych to wielkie korzyści dla środowiska. Obniżenie ilości zużywanego paliwa, emisji CO2 oraz brak strat przesyłowych to tylko część pozytywnych rezultatów. 8 Nie można pominąć korzyści finansowych. Oczywiście. Oszczędności możliwe do uzyskania w procesie kogeneracji są imponujące. Posłużę się raz jeszcze przykładem szpitala i moimi, konkretnymi wyliczeniami. W przypadku danej placówki zużywającej około 1000 MWh/rok energii elektrycznej, oszczędność kosztów jej zakupu może wynieść nawet ponad 40%. Co więcej, część energii elektrycznej będzie kwalifikowana do wydania świadectw pochodzenia, generując przychody rzędu 100 tys. złotych rocznie, co pozwoli jednostce na obniżenie kosztów zakupu energii elektrycznej rzędu 60%. 8 Od czego powinien zacząć podmiot zainteresowany stworzeniem własnej instalacji?

Budowa własnej jednostki kogeneracyjnej to dla każdej organizacji ogromna szansa. To gwarancja energetycznego bezpieczeństwa, własny wkład w działania proekologiczne, a także – a może przede wszystkim – perspektywa znacznych oszczędności. O konkretnych możliwościach opowiada Pan Jacek Mszyca, Weryfikator Procesów Kogeneracji TÜV Rheinland Polska – lidera usług certyfikacyjnych i badawczych w kraju. 8 Z możliwości stworzenia własnej jednostki kogeneracji skorzystać może wiele organizacji. Często ich przedstawiciele to laicy w dziedzinie energetyki. Stąd, moje pierwsze pytanie brzmi – co kryje się pod pojęciem kogeneracji? Kogeneracja, mówiąc najprościej to proces jednoczesnego wytwarzania

energii elektrycznej i użytkowej energii cieplnej. Jest to tak zwane wytwarzanie skojarzone, którego sprawność jest o wiele wyższa niż w przypadku procesów rozdzielonych. Tak naprawdę każda organizacja, mająca zapotrzebowanie na energię elektryczną i cieplną, może, po spełnieniu odpowiednich warunków formalnych, uruchomić własną jednostkę kogeneracji.

urządzenia dla energetyki 4/2011

Przede wszystkim, niezbędny jest audyt energetyczny. Przeprowadzany przez ekspertów, także firmy TÜV Rheinland Polska pozwala na stworzenie planu, określającego perspektywy gospodarki energetycznej danego obiektu. Niezbędne jest uzyskanie pozwolenia na budowę oraz koncesji udzielanej przez Urząd Regulacji Energetyki. 8 Oraz oczywiście zebranie niezbędnych środków… To prawda. Jednak należy pamiętać o fakcie, iż inwestycja zwraca się już po ok. 2-3 latach. Co więcej, możliwe jest otrzymanie dofinansowania ze środków unijnych, między innymi w ramach programów regionalnych. 8 Dziękuję za rozmowę.

technologie, produkty – informacje firmowe

Moduły automatyki SZR Relpol – dobór i praktyczne zastosowanie Zadaniem automatyki Samoczynnego Załączenia Rezerwy (SZR) jest przełączenie zasilania podstawowego na rezerwowe w przypadku zaniku lub nadmiernego obniżenia się napięcia w torze zasilania podstawowego, przy jednoczesnej pełnej sprawności urządzeń zasilania rezerwowego. Automatyka SZR ma na celu poprawienie niezawodności dostaw energii elektrycznej lub jej zastąpienie w przypadku całkowitego braku zasilania z sieci.

ziałanie układu SZR jest konieczne po wyeliminowaniu uszkodzonego źródła zasilania (transformatora, linii). Aby układ SZR spełniał swoje zadanie, źródło rezerwowego zasilania powinno charakteryzować się dostatecznym zapasem mocy, zapewniającym prawidłową pracę awaryjnie przyłączonych odbiorników. W przypadku, gdy tor zasilania rezerwowego nie jest w stanie przejąć całkowitego obciążenia, układ SZR musi być wyposażony dodatkowo w automatykę odciążającą, która wyłączy mniej ważne odbiory. Moduły automatyki produkowane przez naszą firmę spełniają wszystkie powyższe warunki i minimalizują czas pozostawienia odbiorników bez energii elektrycznej. Moduły wyposażone są w blokady mechaniczne, elektryczne oraz programowe nie pozwalające na kombinację łączeń zabronionych i pracują zgodnie z zadanym algorytmem pozwalającym na:

8 automatyczne przełączanie zasilania pomiędzy źródłami (zasilaczami) podstawowymi 8 a rezerwowymi, którymi może być linia zasilająca, transformator lub agregat prądotwórczy wraz z automatycznym uruchomieniem agregatu 8 automatyczne, lub po ręcznym zatwierdzeniu, przełączanie powrotne na zasilanie podstawowe 8 ręczne (zdalne lub miejscowe) sterowanie aparatami wykonawczymi 8 wyłączanie pożarowe źródeł za pomocą „głównego wyłącznika prądu”; 8 sygnalizację optyczną, miejscową obecności prawidłowych napięć źródeł, położenia (otwarty/zamknięty) aparatów, zadziałania wyzwalaczy wyłączników i wyłącznika pożarowego oraz prawidłowego działania automatyki SZR 8 możliwość odstawienia układu SZR w celu wykonania przeglądów i remontów rozdzielnicy.

Dobór modułu automatyki SZR Przy wyborze modułu prosimy kierować się tabelą klasyfikacji oraz elementami wykonawczymi jakie mają być zastosowane w rozdzielnicy, oraz prądem obciążenia (należy zwrócić uwagę iż podane wartości prądów dotyczą kategorii AC-1). Moduły automatyki SZR wykonywane są w 3 postaciach: 8 moduł na płycie montażowej wraz z elementami wykonawczymi (styczniki) 8 moduł automatyki na płycie do wbudowania w rozdzielnicę, wyłączniki mocy wraz z napędami zdalnymi w tej samej lub innej rozdzielnicy 8 moduł automatyki wraz z elementami wykonawczymi zamontowany w szafie (styczniki lub wyłączniki). Wymiary płyt i obudów podstawowych modułów SZR podane są na stronie www.szr.pl, prosimy pamiętać zawsze istnieje możliwość wykonania specjal-

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe Klasyfikacja odbiorców energii elektrycznej ze względu na wymagania dotyczące pewności zasilania kategoria

wymagania dot. pewności zasilania

Sposób realizacji zasilania

odbiorcy

Podstawowe. Uszkodzenia i przerwa w zasilaniu może trwać stosunkowo długo rzędu wielu minut.

Jedną linią z sieci rozdzielczej energetyki. Nie wymaga się rezerwowego zasilania.

Domy jednorodzinne. Domy wielorodzinne niskie.

Podwyższone. Przerwa w zasilaniu powinna być ograniczona do kilku lub kilkunastu sekund.

Dwiema niezależnymi liniami z sieci energetyki lub jedną linią i agregatem prądotwórczym.

Domy wielorodzinne wysokościowe

III

Wysokie. Przerwa w zasilaniu powinna być minimalna ≤ 1 s.

Dwiema niezależnymi liniami z sieci energetyki oraz urządzenie rezerwowego zasilania z automatyką samoczynnego załączania.

Domy wielorodzinne wysokie, duże hotele, banki, szpitale, rozgłośnie RTV, lotniska, budynki administracji centralnej

Bardzo wysokie (zasilanie bezprzerwowe). Nie dopuszcza się przerwy w zasilaniu wybranych odbiorników.

Jak wyżej lecz jedno z urządzeń rezerwowego zasilania, wirujące lub statyczne, powinno zapewniać bezprzerwowe zasilanie odbiorników.

Całe budynki lub wydzielone oddziały i zespoły urządzeń o szczególnie ważnym przeznaczeniu w budynkach zaliczanych do kategorii III.

nego, dopasowanego do istniejącej lub projektowanej rozdzielnicy. Moduł po wykonaniu połączeń według dokumentacji jest gotowy do pracy bez dodatkowych czynności programowania czy parametryzacji. Moduły zawierają: 8 zabezpieczenia przekaźników pomiarowych 8 przekaźniki pomiarowe napięcia (nadzorcze) 8 przekaźnik programowalny

8 zabezpieczenia napięć pomocniczych 8 styczniki mocy 8 blokadę mechaniczna 8 listwę zaciskową 8 elementy kontrolno-sterujące (przełączniki, lampki kontrolne itd...). Realizujemy systemy automatyki z dowolną ilością pól zasilających, sprzęgłowych oraz systemów zasilania awaryjnego UPS lub agregatów prądotwórczych łącznie z agregatami i ich synchronizacją do pracy z siecią zasilającą (również elektrownie wodne i wiatrowe).

Podstawowe układy modułów należy konfigurować wg systemu opisanego powyżej w przypadku zamówienia samego modułu automatyki należy przedstawić wielkości prądów dla naszej informacji. Ważne również jest przy zamawianiu, określenie napięcia dla zasilania modułu oraz napędów zdalnych wyłączników jak i cewek wzrostowych. www.relpol.pl www.szr.pl

Tabele wykonań modułów standardowych.

Kompletne moduły dla zasilania podstawowego i rezerwowego z elementami wykonawczymi – styczniki, zmontowane na płycie

Typ PA1100-30/30/0/0-K..

Prąd zasilania podstawowego

Prąd zasilania rezerwowego

Zasilanie

Podstawowe-Rezerwowe

PA1100-55/55/0/0-K..

Podstawowe-Rezerwowe

PA1100-80/80/0/0-K..

Podstawowe-Rezerwowe

PA1100-100/100/0/0-K..

100

Podstawowe-Rezerwowe

PA1100-160/160/0/0-K..

160

Podstawowe-Rezerwowe

PA1100-210/210/0/0-K..

210

Podstawowe-Rezerwowe

PA1100-300/300/0/0-K..

300

Podstawowe-Rezerwowe

PA1100-400/400/0/0-K..

400

Podstawowe-Rezerwowe

Kompletne moduły dla zasilania podstawowego i agregatu prądotwórczego z elementami wykonawczymi – styczniki, zmontowane na płycie

Typ

Prąd zasilania podstawowego

Prąd zasilania z agregatu

Zasilanie

PA1001-30/0/0/30-K..

Podstawowe-Agregat

PA1001-55/0/0/55-K..

Podstawowe-Agregat

PA1001-80/0/0/80-K..

Podstawowe-Agregat

PA1001-100/0/0/100-K..

100

Podstawowe-Agregat

PA1001-160/0/0/160-K..

160

Podstawowe-Agregat

PA1001-210/0/0/210-K..

210

Podstawowe-Agregat

PA1001-300/0/0/300-K..

300

Podstawowe-Agregat

PA1001-400/0/0/400-K..

400

Podstawowe-Agregat

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Utrzymywanie sprawności płytowych wymienników ciepła na najwyższym poziomie ydajność płytowych wymienników ciepła ma bezpośredni wpływ na efektywność procesów produkcyjnych i osiągane wyniki ekonomiczne. Zablokowane kanały przepływu wymienników nie tylko obniżają ich sprawność cieplną, ale też mogą doprowadzić do niezaplanowanych przestojów produkcji. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem tego problemu są planowane serwisy profilaktyczne lub konserwacyjne, w wyniku których następuje czyszczenie wymiennika. Niestety decyzje o ich częstotliwości zapadają często w oparciu o praktyki stosowane w przeszłości i czasami nie odpowiadają faktycznym potrzebom urządzenia. Przerwy konserwacyjne przeprowadzane za rzadko mogą doprowadzić do zatykania się kanałów oraz do nadmiernych oporów przepływu obniżając w ten sposób efektywność cieplną wymiennika. Aby zapewnić żądaną temperaturę wyjściową, wymiennik taki zużywa więcej energii, niż gdyby działał ze swoją maksymalną sprawnością. Przeprowadzanie zaś czynności serwisowych za często powoduje straty produkcyjne wywołane zbędnymi przestojami i wyższymi kosztami usług serwisowych.

Działania profilaktyczne Alfa Laval w zakresie utrzymania sprawności wymienników Alfa Laval przygotowała pakiet usług profilaktycznych, który ułatwia utrzymanie sprawności wymiennika ciepła na najwyższym poziomie. Za pomocą przenośnego systemu pomiarowego można uzyskać dokładne informacje na temat sytuacji wewnątrz wymiennika i jego efektywności działania bez konieczności rozkręcania. Przez porównanie aktualnych parametrów pracy i sprawności z parametrami i sprawnością fabrycznie nowego i czystego wymiennika wyznacza się termin czyszczenia lub regeneracji wymiennika, tak aby efektywność wymiany ciepła nie spadła poniżej akceptowalnego poziomu. Prowadzenie zaś dalszej eksploatacji wymiennika bez podjęcia uzasadnionych działań serwisowych jest dla użytkownika nieekonomiczne, a dodatkowo znacznie zwiększa ryzyko nieplanowanego postoju.

Korzyści z przeprowadzenia działań prewencyjnych Możliwość dokładnego zdefiniowania wydajności urządzenia oraz określenia potrzeb serwisowych jest dużym ułatwieniem przy serwisowaniu wymienników ciepła. Znając już dokładnie stan swoich płytowych wymienników ciepła, można łatwo podjąć decyzje czy i kiedy należy przeprowadzić serwis urządzenia. Koszty tej analizy będą zrównoważone poprzez: 8 wyeliminowanie kosztów przeprowadzania rutynowych działań konserwacyjnych, gdy nie ma potrzeby ich wykonywania, 8 minimalizację kosztów wynikających z ograniczeń produkcji lub odstawienia procesu produkcyjnego w sytuacji, gdy nie ma potrzeby wykonywania regeneracji wymiennika, 8 zmniejszenie częstości rozkręcania wymiennika do czyszczenia mechanicznego w ramach niezoptymalizowanego cyklu remontowego i minimalizacja kosztów wynikających z konieczności ponownego doszczelnienia wymiennika, 8 utrzymanie sprawności wymiennika na odpowiednim poziomie, co wpływa na mniejsze zużycie energii, minimalizację kosztów produkcji, wyższy odzysk ciepła, wyższą wydajność produkcji i jakość produktu oraz przedłużenie czasu stosowania mediów biorących udział w wymianie ciepła.

urządzenia dla energetyki 4/2011

Poprzez określenia potencjalnych strat generowanych przez „nieefektywny” wymiennik oraz nieoptymalny cykl regeneracji, łatwo można wyliczyć oszczędności, jakie przynosi analiza proponowana przez Alfa Laval nawet dla pojedynczego urządzenia. Zdecydowanie najwyższą korzyścią jest eliminacja niezaplanowanych przestojów, których skutki mogą wpłynąć znacznie na obniżenie wyniku finansowego przedsiębiorstwa.

Jak zatem dobrać optymalny harmonogram prac serwisowych? Realizacja tego zadania odbywa się poprzez monitorowanie stanu wymiennika ciepła za pomocą specjalnie opracowanego urządzenia AlfaCheck firmy Alfa Laval. AlfaCheck składa się z czujników temperatury i przepływu oraz przenośnego komputera z zaawansowanym programem do analizy wymiany ciepła, w którym zostały zapisane fabryczne kryteria wydajności dla każdego wymiennika Alfa Laval oraz większości występujących na rynku wymienników innych producentów. Czujniki są montowane na zewnętrz linii, w pobliżu wlotu i wylotu po stronie ciepłego i zimnego medium. W ten sposób następuje pomiar oraz zapis różnic poziomu temperatury i natężenia przepływu. Wykorzystując zebrane dane, AlfaCheck określa optymalny ładunek ciepła w płytowym wymienniku ciepła

technologie, produkty – informacje firmowe i przyrównuje go do obecnego obciążenia cieplnego w celu obliczenia aktualnego poziomu wydajności. AlfaCheck przedstawia graficznie poziom wydajności w funkcji czasu, różnicę temperatury, potencjalne straty energii oraz ich koszty. Mając taką wiedzę odniesioną do charakterystyk identycznych, fabrycznie nowych wymienników można efektywnie planować czyszczenie wymiennika i jego pracę na stale optymalnym poziomie. System AlfaCheck stosuje się do wymienników pracujących w dowolnych aplikacjach ciecz-ciecz. Monitorowanie, pomiar właściwy i analiza odbywa się podczas normalnej pracy wymiennika, w dowolnych warunkach obciążenia, bez konieczności przerywania produkcji i trwa zwykle około 1-2 godziny. Wyniki analizy zebrane są w postaci kompleksowego raportu.

Kiedy wiadomo już, że wymiennik potrzebuje czyszczenia, Alfa Laval może dostarczyć odpowiednie rozwiązanie, które pozwoli przywrócić optymalną wydajności urządzenia a tym samym wydłużyć czas jego pracy.

Czyszczenie na miejscu Jednostki CIP Alfa Laval są ekonomicznym sposobem na odzyskiwanie sprawności wymiany ciepła, poprzez przeprowadzenie czyszczenia na miejscu (Cleaning in Place) bez konieczności otwierania płytowych wymienników ciepła. W rezultacie zastosowania tej metody skraca się czas przestoju spowodowany czyszczeniem, zmniejsza się ryzyko uszkodzenia mechanicznego wymiennika, oraz wydłuża czas eksploatacji uszczelek. Jednostki CIP podłączane są do wlotów i wylotów wymiennika. Środek my-

jący miesza się z wodą w zbiorniku, a następnie roztwór myjący krąży w obiegu cyrkulacyjnym przez 8-12 godzin. Po zakończeniu czyszczenia roztwór kieruje się do spustu i przeprowadza płukanie wodą. Do czyszczenia wymiennika Alfa Laval stosuje się przyjazne dla środowiska naturalnego wysokoskuteczne środki myjące (AlfaPhos do rozpuszczania osadów nieorganicznych, AlfaCaus do rozpuszczania osadów organicznych), które oprócz przywrócenia sprawności wymiany ciepła wszystkich rodzajów wymienników przedłużają ich żywotność bez ryzyka uszkodzenia płyt czy uszczelek.

Czyszczenie HydroBlast Inną metodą przywracania sprawności wymiany ciepła płytowych, skręcanych wymienników ciepła jest czyszczenie

Poziom wydajności

Regularny postój serwisowy

Postój z tytułu czyszczenia

07 Miesiące

Regularny postój serwisowy

Wykres 1. Czyszczenie przeprowadzane zbyt rzadko.

Poziom wydajności

Miesiące w roku 01

Czyszczenie wynikające z założenia

Wykres 2. Czyszczenie przeprowadzane zbyt często.

Czyszczenie wynikające z założenia

Czyszczenie Wymagane wynikające czyszczenie z założenia z tytułu obniżonej wydajności

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe HydroBlast. Operacja ta wymaga rozkręcenia wymiennika i przeprowadzenia czyszczenia płyt za pomocą strumienia wody pod ciśnieniem, podczas którego następuje szybkie i skuteczne usunięcie zanieczyszczeń.

Usługi serwisowe Alfa Laval w zakresie regeneracji płytowych wymienników ciepła Jeśli samo czyszczenie powierzchni wymiany ciepła nie wystarcza, aby gruntownie zregenerować wymiennik i konieczne jest wyeliminowanie wycieków czynnika lub zabezpieczenie przed przyszłym rozszczelnieniem, Alfa Laval proponuje przeprowadzenie dodatkowych prac. Mogą one być wykonywane na miejscu zainstalowania urządzenia lub w autoryzowanym warsztacie remontowym Alfa Laval w Łodzi. Jakość prac wykwalifikowanych inżynierów serwisu Alfa Laval jest gwarantowana przez 70 lat doświadczeń w serwisowaniu płytowych wymienników ciepła. Do wszelkich prac serwisowych wykorzystywane są oryginalne części zamienne Alfa Laval. Wszystko to razem sprawia, że zregenerowany wymiennik ciepła posiada sprawność nowego urządzenia, włącznie z gwarancją udzielaną na dostarczone części zamienne oraz osiągane parametry techniczne. Do najczęściej wykonywanych usług serwisowych w zakresie regeneracji płytowych wymienników ciepła należą: 8 Podstawowe trawienie chemiczne 8 Odnowienie ramy i regeneracja płyt 8 Wymiana uszczelek 8 Hydrotest – próby ciśnieniowe 8 Kompleksowy serwis i umowy serwisowe Podstawowe trawienie chemiczne W celu optymalizacji wydajności płytowego wymiennika ciepła i usunięcia zgromadzonych zanieczyszczeń, płyty z uszczelkami są poddawane specjalnie opracowanym kąpielom kwaśnym do 30 minut. Jeśli jest konieczne, płyty są myte w celu usunięcia wszelkich pozostałości kleju. W przypadku silnego zabrudzenia, proces jest powtórzony. Odnowienie ramy i kontrola płyt pod kątem perforacji i mikropęknięć Alfa Laval przeprowadza kontrolę i mycie ramy oraz jej elementów pod kątem przydatności do dalszego zastosowania. Po otworzeniu wymiennika ciepła, następuje demontaż płyt. W przypadku wystąpienia podejrzenia perforacji płyty, dokonuje się szczegółowej kontroli płyt pod kątem korozji, erozji, odkształceń i mikropęknięć. Do tego celu wykorzystuje się specjalne preparaty penetrujące, które pozwalają zlokalizować wady płyty. Na umyte i skontrolowane płyty montuje się nowe, orygi-

nalne uszczelki. Następnie płyty są ponownie montowane na ramie a wymiennik jest ściskany do wymiaru A. Wymiana uszczelek Nowe uszczelki Alfa Laval są dobierane pod kątem zapewnienia optymalnej wydajności i przy uwzględnieniu mediów roboczych, ciśnienia i temperatur dla danej aplikacji. Uszczelki Alfa Laval mają zakodowany stopień materiału, są oznaczone logiem Alfa Laval oraz datą produkcji. Alfa Laval oferuje dwa rodzaje uszczelek. Bezklejowe uszczelki montowane są przy użyciu bezklejowych środków chemicznych według procedur fabrycznych produkcji. Klejone uszczelki gumowe są przytwierdzane do płyty za pomocą taśmy z dwuskładnikowym klejem epoksydowym o specjalnej formule zamiast standardowego kleju do uszczelek. Po ściśnięciu, pakiet płyt jest poddawany procesowi ogrzewania w piecu w celu zapewnienia właściwego związania płyt i uszczelek. Następnie Alfa Laval dokonuje sprawdzenia ułożenia uszczelek w rowkach, a nadmiar kleju zostaje usunięty. Hydrotest W celu zweryfikowania efektywności uszczelnienia, Alfa Laval przewiduje jedno- lub dwustronne wodne próby ciśnieniowe. Przy testach jednostronnych, pierwotna i wtórna strona wymiennika ciepła są sprawdzane indywidualnie w celu określenia wewnętrznych i zewnętrznych wycieków. Strona pierwotna jest poddawana testowi ciśnieniowemu przez przynajmniej 30 minut. Po dokonaniu dokładnej zewnętrznej kontroli, strona pierwotna jest opróżniana, a proces jest powtarzany dla strony wtórnej. Wszystkie rezultaty testów są certyfikowane.

urządzenia dla energetyki 4/2011

Przy hydrotestach dwustronnych, strony pierwotna i wtórna poddawane są testom jednocześnie w celu wykrycia wycieku. Wszystkie rezultaty testów są certyfikowane. Kompleksowy serwis i umowy serwisowe Alfa Laval ponosi całkowitą odpowiedzialność za odnowę i wszelkie usługi serwisowe płytowych wymienników ciepła większości producentów (tzw. program AllBrands). Prace serwisowe możemy wykonać zarówno na miejscu zainstalowania urządzenia, jak i w Centrum Serwisowym w Łodzi, do którego zapewniamy transport. W ramach współpracy z Alfa Laval można podpisać również umowy serwisowe, które zobowiązują Alfa Laval do utrzymywania płytowych wymienników ciepła na gwarantowanym poziomie sprawności, a co za tym idzie magazynowania części zamiennych, niezbędnych do przeprowadzenia prac serwisowych, przeprowadzania regularnych prac konserwacyjnych, monitorowania sprawności wymienników ciepła, a w przypadku awarii natychmiastowej reakcji na zaistniałą sytuację. Warto więc ograniczyć awarie i nieplanowane przestoje na rzecz ciągłego i zaplanowanego procesu. Dodatkowych informacji w zakresie przywracania sprawności płytowych wymienników ciepła udziela Dział Serwisu i Części Zamiennych, Alfa Laval Polska. Alfa Laval Polska Sp. z o.o. Dział Serwisu i Części Zamiennych ul. J. Dąbrowskiego 113, 93-208 Łódź tel. 42 642-66-00, fax: 42 641-71-78

technologie, produkty – informacje firmowe

Centrum Badań i Rozwoju Zrównoważonych Technologii Energetycznych SENERES W lipcu 2010 roku Komisja Europejska ogłosiła konkurs mający na celu rozwój potencjału badawczego europejskich regionów konwergencji (regionów o poziomie Produktu Krajowego Brutto poniżej 75% średniego poziomu PKB Unii Europejskiej) i regionów oddalonych UE (jak na przykład Wyspy Kanaryjskie, Azory, Madera). Konkurs był częścią działań 7. Programu Ramowego Badań i Rozwoju Technologicznego UE. O wsparcie finansowe mogły ubiegać się najbardziej zaawansowane centra badawcze, instytuty i szkoły wyższe w różnych dziedzinach nauki. W konkursie złożone zostały łącznie 294 wnioski projektowe. W wyniku ewaluacji finansowanie otrzymały 22 projekty, z czego 5 z Polski. ednym z pięciu finansowanych polskich projektów będzie, koordynowany jest przez Instytut Energetyki w Warszawie, projekt Sustainable Energy Research and Development Centre SENERES, który w procedurze ewaluacyjnej otrzymał najwyższą możliwą ocenę. Obok niego sukces odniosły projekty ATLAB Instytutu Nauk Geologicznych PAN, NOBLESSE Instytutu Chemii Fizycznej PAN, OMICRON Wydziału Lekarskiego UJCM z Krako-

wa i WULS-Plant Health Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Projekt SENERES będzie jedynym polskim projektem obejmującym obszar technologii energetycznych. Celem projektu jest wzmocnienie i rozwój potencjału badawczowdrożeniowego najbardziej zaawansowanych, doświadczonych i perspektywicznych części Instytutu Energetyki oraz stworzenie na tej bazie Centrum Badań i Rozwoju Zrównoważonych

Pion Cieplny Instytutu Energetyki, Warszawa, Siekierki

Technologii Energetycznych SENERES. Budżet projektu SENERES wynosi ponad 2,5 mln euro, a wkład Komisji Europejskiej około 2,26 mln euro. Czas realizacji projektu wynosi 3 lata, a start przewidywany jest w drugiej połowie 2011 roku. W realizację projektu zaangażowane będą najbardziej zaawansowane w rozwój nowych technologii energetycznych działy Instytutu: Pion Cieplny (Zakład Procesów Cieplnych, Pracownia Ogniw Paliowych, Pracownia Ekonomiki Energetyki, Centrum Integracji Badań Energetycznych CENERG) oraz Oddział Ceramiki w Boguchwale koło Rzeszowa, które wspólnie utworzą Centrum SENERES. Projekt będzie koordynowany przez wyspecjalizowane w przygotowaniu projektów i ich zarządzaniu Centrum CENERG. Tematyka projektu SENERES obejmuje trzy powiązane ze sobą obszary technologii energetycznych: energetyczne wykorzystanie biomasy, czyste technologie węglowe i ogniwa paliwowe. Technologie energetycznego wykorzystania biomasy to procesy konwersji biomasy do celów produkcji energii elektrycznej i ciepła (również w kogeneracji) - spalanie i współspalanie z węglem oraz technologie zgazowania. Czyste technologie węglowe to wysokoefektywne technologie konwersji węgla z bliską zera emisją zanieczyszczeń (w szczególności CO2), wśród nich spalanie tlenowe i zgazowanie. Ogniwa paliwowe to przyszłościowa, z natury czysta technologia bezpośredniej elektrochemicznej konwersji paliw (wodoru, gazu ziemnego, metanu, a nawet węgla) w energię elektryczną. Tematyka ta jest od kilku lat rozwijana w Instytucie Energetyki w dużej mierze dzięki udziałowi zespołów Instytutu w projektach badawczych UE. Projekt SENERES nie jest sensu stricto projektem badawczym, lecz wspiera-

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe jącym badania. Jednym z najważniejszych działań przewidzianych w projekcie jest wymiana naukowa między Instytutem Energetyki, a siedmioma wiodącymi centrami badawczymi w Europie: Centrum Badań Energetycznych ECN (Petten, Holandia), Techniczny Uniwersytet w Delft (Holandia), Uniwersytet Cambridge (Wielka Brytania), Centrum Badawcze CIRCE (Saragossa, Hiszpania), Królewski Instytut Technologiczny KTH (Sztokholm, Szwecja), Uniwersytet w Stuttgarcie (Niemcy) oraz Instytut Nauk i Technologii Materiałów Ceramicznych CNR-ISTEC (Bagnacavallo, Włochy). Naukowcy Instytutu Energetyki w czasie krótko- i średnio- terminowych wyjazdów będą mogli uczestniczyć w zaawansowanych badaniach tych ośrodków wzbogacając swoją wiedzę i gromadząc nowe doświadczenia. Z kolei doświadczeni badawcze ośrodków zachodnich przyjadą do Instytutu w celu prowadzenia warsztatów i seminariów naukowych. Projekt umożliwi również zatrudnienie na okres co najmniej dwóch lat kilku doświadczonych naukowców zagranicznych w celu prowadzenia wspólnych badań z zespołami Instytutu. Duże wzmocnienie potencjału badawczego Instytutu stanowić będzie modernizacja infrastruktury i zakup ze środków projektu wyspecjalizowanego wyposażenia badawczego. Istniejąca już bogata baza laboratoryjna uzupełniona będzie przez zakup instalacji do przygotowywania biomasy (składającej się między innymi z mikronizera, homogenizera, systemu suszenia biomasy), instalacji do pomiaru czystości gazów, systemów kalibracji, różnego typu analizerów i systemów pomiarowych oraz niezbędnego oprogramowania. Przewidywany całkowity koszt zakupu urządzeń wyniesie ponad 0,65 mln euro. W przypadku tego projektu Komisja Europejska pokrywa pełny koszt zakupu netto, a nie, jak w większości przypadków, koszt amortyzacji, co jest ogromnie korzystne dla zespołu realizującego projekt. Pewnym problemem będzie natomiast podatek VAT, który nie jest kosztem kwalifikowanym i będzie musiał być pokryty ze środków własnych Instytutu. Oprócz wymienionych działań w projekcie przewidziano szereg działań służących szerokiemu rozpowszechnianiu wiedzy i promocji projektu. Organizowane będą seminaria i warsztaty naukowe, wydawane artykuły i publikacje, broszury, foldery, plakaty i filmy. Prowadzona będzie aktywna strona internetowa projektu i wydawany będzie newsletter. Realizacja projektu z pewnością wpłynie na przyspieszenie rozwoju badanych technologii. W dużym stopni wzmocni istniejący, niemały już po-

Laboratorium Oddziału Ceramiki, Instytut Energetyki, Boguchwała k/Rzeszowa

tencjał badawczy Instytutu w zakresie nowych technologii energetycznych i umożliwi udział w badaniach najlepszych ośrodków europejskich. Pozwoli to na nawiązanie nowych kontaktów z naukowcami z innych krajów, co może zaowocować nowymi projektami.

Dr inż. Andrzej Sławiński Kierownik Centrum Integracji Badań Energetycznych CENERG Instytut Energetyki, Warszawa andrzej.slawinski@ien.com.pl

Zbiorniki kriogeniczne

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Inteligentne sieci energetyczne, zdalne sterowanie i nowe standardy Niezawodna i bezpieczna komunikacja dzięki modułowi zenon Process Gateway Po osiągnięciu znaczącego udziału w rynku amerykańskim koncepcja „inteligentnych sieci energetycznych” zyskuje na znaczeniu również wśród klientów europejskich. Dzisiejsze wysiłki zmierzające do efektywnego wykorzystania energii wymagają realizowania różnych zadań. Elektryczność nie będzie już tylko dostarczana do odbiorców, ale również klienci będą zasilać sieć energetyczną. Autostrady energetyczne muszą być projektowane w taki sposób, by zapewniać przepływ energii w obydwu kierunkach. Podmioty dostarczające energię będą musiały również uwzględnić w swoim bilansie wielu niewielkich wytwórców. Zdecentralizowane wytwarzanie energii Pojęcie inteligentnej sieci energetycznej ewoluowało w odpowiedzi na potrzebę zdecentralizowanego wytwarzania energii. Oznacza to, że obok licznych dużych producentów elektryczności, sieć energetyczną może również zasilać bardzo wielu „niewielkich” wytwórców, jak na przykład: prywatne turbiny wiatrowe, hydroelektrownie, elektrownie zasilane biogazem, ogniwa solarne na dachu dużego domu itp.

Aby była możliwość podłączenia tego typu producentów do sieci, musi istnieć możliwość przepływu energii od producenta (np. z generatora prywatnej elektrowni na biogaz) do firmy energetycznej. To duże wyzwanie dla sieci energetycznej, ponieważ musi ona zostać zaprojektowana do dwukierunkowego przepływu energii. W związku z tym trzeba podjąć odpowiednie kroki – w szczególności w przypadku transformatorów i ich urządzeń zabezpieczających.

Elektrownie wirtualne Bardzo ważne jest, aby w sieci energetycznej utrzymać stabilną częstotliwość i napięcie elektryczne. W Europie częstotliwość prądu zmiennego wynosi 50 Hz. Aby zapewnić stabilność systemu, energia elektryczna musi być wytworzona w momencie wystąpienia zapotrzebowania na nią. Jeżeli zapotrzebowanie spada, w sieci może pojawić się nadwyżka energii, co spowoduje wzrost częstotliwości. I na odwrót: jeżeli zapotrzebowanie na elektryczność przekracza ilość dostarczanej energii, częstotliwość zmniejszy się. Aby osiągnąć optymalną równowagę, pomiarów częstotliwości w sieci dokonuje na bieżąco, a skojarzona z nią wartość nastawy – zależna od odchylenia od wartości nominalnej – wysyłana jest do stacji regulacji napięcia. W związku z integracją wielu małych źródeł zasilających – począwszy od turbin wiatrowych, a kończąc na prywatnych bateriach ogniw słonecznych – operatorzy sieci energetycznych mają coraz większą trudność ze zbilansowaniem wahań częstotliwości. Efektywną techniką przeciwdziałania tego typu zmianom częstotliwości jest wykorzystanie „klastrów”. Klaster powstaje w wyniku zgrupowania kilku niewielkich źródeł elektryczności, dzięki czemu można traktować je jako pojedyncze duże źródło. Dzięki temu da się zadawać im pożądane wartości. Grupy takie noszą nazwę elektrowni wirtualnych (EW).

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe Inteligentna sieć energetyczna i oprogramowanie zenon Energy Edition A zatem co znaczą inteligentne sieci energetyczne dla firmy COPA-DATA i oprogramowania zenon Energy Edition? Rozległe sieci energetyczne muszą być wyposażone tak, by obsłużyć przepływ energii w obydwu kierunkach. Wiąże się z tym konieczność zapewnienia możliwości monitorowania i wizualizacji takich przepływów. Do tego służy oprogramowanie zenon Energy Edition. Oprogramowanie zenon dzięki kolorowaniu topologicznemu realizowanemu przez moduł automatycznego kolorowania linii (ALC – Automatic Line Coloring) może ilustrować przepływy elektryczności w formie zmian barw. Nawet w topologii, w której użyte są transformatory, istnieje możliwość precyzyjnego zilustrowania dwukierunkowego przepływu energii elektrycznej. Oprogramowanie zenon pełni również inną ważną funkcję: zapewnia optymalną komunikację. Aby wdrożyć inteligentną sieć energetyczną, wiele obiektów (np. stacje transformatorowe) musi być wyposażonych w urządzenia najnowszej generacji. Poza wymianą przekaźników zabezpieczających często zachodzi potrzeba aktualizacji lub wymiany technologii sterowania procesem. Składa się ona najczęściej z jednostek sterujących, urządzeń IED oraz systemu SCADA. W tych zastosowaniach zazwyczaj korzysta się z protokołu komunikacyjnego zgodnego z normą IEC 61850. W Stanach Zjednoczonych już teraz określa się ją jako normę dotyczącą inteligentnych sieci energetycznych. Nie jest to jednak dostatecznie dobry standard do przesyłania danych do poziomów nadrzędnych, ponieważ nie został on opracowany z myślą o zastosowaniu w systemach zdalnego sterowania. Aby zrealizować przesyłanie danych między urządzeniami, użytkownicy oprogramowania zenon mogą skorzystać z modułu zenon Process Gateway, co wyeliminuje konieczność korzystania z jednostek RTU. Pełna funkcjonalność odpowiednika jednostki RTU została zintegrowana w oprogramowaniu zenon, co gwarantuje jego zgodność z amerykańskimi standardami dla inteligentnych sieci energetycznych.

Moduł zenon Process Gateway a inteligentne sieci energetyczne Standard inteligentnych sieci energetycznych IEC 61850 sprawdza się w przypadku podstacji, ale nie w przypadku zdalnego sterowania. Natomiast IEC 60870 i DNP3 są tradycyjnymi protokołami wykorzystywanymi w zdalnym sterowaniu. Oferują one zintegrowane mechanizmy zabezpieczania transmisji danych i można z nich korzystać zarówno w przypadku komunikacji szere-

gowej, jak i w sieciach Ethernet. Ponadto stacje sterowania siecią i rozdzielnie elektryczne mogą być obsługiwane jedynie przy użyciu tych protokołów. Standardy IEC 60870 i DNP3 mają również inne zalety. Rozważmy przykład, w którym musimy zarządzać wieloma podstacjami w firmie produkcyjnej. W takim przypadku dane muszą być dostarczane do dwóch jednostek: po pierwsze do sterowni firmy produkcyjnej, a po drugie do stacji sterującej dostawcy energii elektrycznej. W tym przypadku, aby zapewnić optymalne wyniki, zalecamy wykorzystanie modułu zenon Process Gateway pracującego w dwóch niezależnych trybach. Komunikacja ze sterownią firmy produkcyjnej powinna być realizowana za pomocą architektury OPC, natomiast komunikacja ze stacją sterującą dostawcy energii – z użyciem standardu IEC 60870. Moduł zenon Process Gateway umożliwia skonfigurowanie wielu jednostek, tak by zrealizować transmisję różnorodnych danych za pomocą odmiennych protokołów. Jaki ma to związek z koncepcją inteligentnych sieci energetycznych? Jednym z problemów w inteligentnych sieciach energetycznych jest przesyłanie do poziomu nadrzędnego danych z podstacji wykorzystującej standard IEC 61850. Czynione są wysiłki, aby osiągnąć optymalne mapowanie danych z podstacji do protokołu sterowania zdalnego (DNP3 lub IEC 60870). Czynność ta nosi nazwę „harmonizacji” lub „standaryzacji” i opisana jest między innymi w standardzie IEC 61850-80. Norma ta, która w chwili obecnej jest jedynie zaleceniem komisji IEC, opisuje, w jaki sposób dokonywać mapowania danych IEC 61850 do punktów danych protokołu DNP3 lub IEC 60870. Określa ona również, jak łączyć ze sobą pliki konfiguracyjne oparte

urządzenia dla energetyki 4/2011

na formacie XML wykorzystywane przez protokół DNP3 lub IEC 60870. Dzięki modułowi zenon Process Gateway możliwe jest już łączenie danych z podstacji z protokołem zdalnego sterowania. Wszystkie dane odbierane przez oprogramowanie zenon przez protokół IEC 61850 mogą być przeniesione do punktu danych innego protokołu i przesłane dalej. Moduł zenon Process Gateway stanowi część systemu SCADA zenon, dzięki czemu ma dostęp do wszystkich jego danych.

Moduł zenon Process Gateway jako „programowa jednostka RTU” Moduł zenon Process Gateway może być traktowany jako programowa jednostka RTU. Oferuje on wszystkie podstawowe funkcje jednostki RTU z tą różnicą, że uruchamiany jest na komputerze. Aby zapewnić maksymalny poziom wsparcia i niezawodności, można uruchomić moduł zenon Process Gateway jako jednostkę RTU jednocześnie na dwóch komputerach, co zapewnia użytkownikom bezpieczeństwo systemu redundantnego. Programowa jednostka RTU ma oczywiste korzyści. Znacznie upraszcza prace inżynierskie, ponieważ dane z podstacji są już w systemie SCADA i nie ma potrzeby przesyłania ich do dodatkowego urządzenia. Łatwo także skonfigurować przesył danych. Trzeba jednak pamiętać, że konfigurowane jest podrzędne urządzenie zdalnego sterowania. Oznacza to, że może zajść konieczność skonfigurowania znacznej ilości danych. Ze względu na to, że konfiguracje podstacji często są do siebie bardzo podobne, niezwykle przydatna jest możliwość ponownego wykorzystywania konfiguracji podsta-

technologie, produkty – informacje firmowe

cji. W module Process Gateway realizowane jest to poprzez prosty mechanizm eksportowania i importowania konfiguracji przy użyciu formatu XML. Dzięki temu pracochłonne konfiguracje mogą być łatwo przenoszone i adaptowane lub edytowane bezpośrednio w pliku XML. Znacznie ogranicza to nakład prac inżynierskich.

Systemy rozdzielni elektrycznych Istnieje tylko kilku dostawców systemów dla dużych rozdzielni elektrycznych. Każdy z dostępnych systemów korzysta z własnej metody akwizycji danych. Niektóre wymagają pewnego rodzaju „odświeżania” danych transmitowanych przez protokół IEC 60870, co nie jest powszechną praktyką w spontanicznym transferze danych. Aby pogodzić te systemy w protokole IEC 60870, zdefiniowano okresowy transfer danych – moduł zenon Process Gateway już obsługuje tę funkcję. Dzięki niej np. aktualizacja ustawień przełączników wysyłana jest do nadrzędnego systemu rozdzielni elektrycznej. Jest to konieczne, ponieważ niektóre systemy rozdzielni elektrycznych błędnie ustawiają stan przełączników, jeżeli nie odbierają regularnie bieżących wartości, nawet jeżeli dana wartość nie uległa zmianie.

Moduł zenon Process Gateway: konfiguracja zabezpieczeń Ze względu na to, że moduł zenon Process Gateway pracuje pod kontrolą systemu Windows, istnieje niebezpieczeństwo, że użytkownik przypadkowo go zamknie. Z tego powodu moduł zenon Process Gateway może być obsługiwany również jako niewidoczna aplikacja uruchomiona na komputerze z systemem SCADA. Standardowa aplikacja systemu

SCADA wyświetla użytkownikowi niezbędne informacje, a dane wysyłane są w tle za pomocą dodatkowej aplikacji, niewidocznej dla użytkownika. Takie podejście skutecznie zapobiega przypadkowemu lub celowemu zamknięciu połączenia z rozdzielni elektrycznej.

Moduł zenon Process Gateway: przetwarzanie poleceń Dzięki modułowi zenon Process Gateway system rozdzielni elektrycznej może również służyć podstacji, np. wysyłając polecenia przełączania. Polecenia z systemu rozdzielni elektrycznej mapowane są przez moduł Process Gateway do przypisanej zmiennej polecenia sterownika zenon. Następnie sterownik przesyła polecenia do przypisanego urządzenia IED (np. sterownika pola rozdzielni), które przełącza główne urządzenie przełączające.

Moduł zenon Process Gateway: nieograniczony transfer plików System SCADA, np. zenon, musi również pełnić funkcję swoistej skrzynki pocztowej dla wiadomości z terenu. Mechanizm ten nazywany jest szacowaniem wielkości zakłócających. Zapis wielkości zakłócenia to plik dziennika udostępniany przez przekaźnik zabezpieczający. W szczególności po zdarzeniu, które spowoduje załączenie przekaźnika zabezpieczającego, bardzo ważne jest przeanalizowanie, co się stało tuż przedtem i tuż potem. Nowoczesne przekaźniki zabezpieczające rejestrują w pliku wszystkie istotne wartości, w tym napięcia i natężenia prądu fazy. Po załączeniu przekaźnika plik może zostać przesłany do systemu SCADA podstacji. Zazwyczaj specjaliści, którzy analizują te dzienniki z błędami, nie znajdują się przy podstacji, ale w po-

bliżu nadrzędnej rozdzielni elektrycznej. Z tego względu ważne jest przesłanie danych o zakłóceniu z systemu SCADA podstacji do systemu rozdzielni elektrycznej. Można to wykonać za pomocą funkcji przesyłania plików implementacji podrzędnej protokołu IEC 60870 modułu zenon Process Gateway. Pozwala to na przesyłanie plików w obrębie całego systemu: od urządzenia ochronnego (zabezpieczającego) do rozdzielni elektrycznej.

Podsumowanie Koncepcja inteligentnych sieci energetycznych ulega zmianom wymuszanym przez wyzwania stawiane przed nowoczesnymi systemami zasilającymi. Odpowiednie organizacje pracują nad stworzeniem dedykowanych temu zagadnieniu standardów. W Stanach Zjednoczonych podjęto już pierwsze kroki, a w Europie tematyka ta systematycznie zyskuje na znaczeniu. Firma COPA-DATA oferuje dwie łatwe w obsłudze aplikacje – zenon Energy Edition oraz zenon Process Gateway – które wyposażają dostawców energii w narzędzia potrzebne do zaimplementowania inteligentnej sieci energetycznej. Dzięki temu będą oni mogli wydajnie i bezpiecznie spełniać oczekiwania stawiane przed nowoczesną energetyką. Aby uzyskać więcej informacji na temat inteligentnych sieci energetycznych oraz aplikacji zenon Process Gateway i zenon Energy Edition, prosimy o kontakt pod adresem energy@copadata.com. Jürgen Resch, Product Manager firmy COPA-DATA Ing. Punzenberger GmbH źródło: COPA-DATA Polska

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Najnowsze technologie laserowe wykorzystywane do produkcji wysokosprawnych kotłów energetycznych i nowe standardy jakości w ENERGOINSTAL SA W dniu 6 czerwca 2011 roku Energoinstal SA otworzył pierwsze w świecie Centrum Innowacyjnych Technologii Laserowych (CITL) do produkcji wysokosprawnych kotłów energetycznych. Koszt utworzenia CITL wyniósł ok. 32 mln zł z czego ponad 10 mln zł pochodziło ze środków Unii Europejskiej w ramach programu „Innowacyjna Gospodarka”. Centrum jest najnowszym i unikalnym przedsięwzięciem w skali światowej i wyposażone jest w trzy najnowszej generacji lasery o mocy od 8 kW do 12 kW. Lasery wykorzystuje się do spawania paneli ścian szczelnych metodą hybrydową oraz do spawania rur ożebrowanych. ENERGOINSTAL SA uruchomił produkcję w oparciu o własną technologię, wieńcząc tym samym ponad 3 letni okres prac badawczo - rozwojowych. zięki wdrożeniu innowacyjnej i pierwszej w świecie technologii wytwarzania rur ożebrowanych z wykorzystaniem najnowszej generacji laserów dużej mocy,

powiązano dwie przeciwstawne cechy produktu i procesu tj. uzyskano bardzo wysoką jakość produktu przy jednoczesnym zwiększeniu wydajności procesu o 600 %. Rury ożebrowa-

ne z żebrem ciągłym bądź nacinanym (rys. 1.), spawanym na całej długości wykorzystywane są do produkcji nowoczesnych kotłów energetycznych, zwiększając ich sprawność, a tym sa-

a Rys. 1. Rury ożebrowane spawane laserem dużej mocy: a) z żebrem ciągłym, b) z żebrem nacinanym

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe mym zmniejszając ich gabaryty i ciężar. Produkcja rur odbywa się z wykorzystaniem dwóch nowoczesnych w pełni automatycznych liniach o łącznej długości 150 m, które wyposażono w automatyczną linie do zabezpieczania antykorozyjnego i pakowania rur po spawaniu (rys. 2). Wdrożono pierwszą w świecie innowacyjną technologię spawania hybrydowego Laser+MAG paneli ścian szczelnych wykorzystywaną w procesie produkcji wysokosprawnych kotłów energetycznych oraz spalarni odpadów. W Opolu 2011 r. wykonano pierwszy w świecie kocioł energetyczny wytworzony technologią laserową w ramach kontraktu ECO OPOLE. Do produkcji paneli ścian szczelnych wykorzystywane są dwa lasery dużej mocy, każdy po 12 kW z podziałem wiązki na 4 głowice laserowe (rys. 3). Wdrożenie innowacyjnej i pierwszej w świecie technologii hybrydowego spawania paneli ścian szczelnych umożliwiło zwiększenie wydajności o 400 %, 8-krotne zmniejszenie zużycia energii elektrycznej, 5-krotne zużycie materiałów dodatkowych i całkowitą eliminację stosowania topnika, a sam produkt końcowy charakteryzuje się wysoką jakością i dokładnością wymiarową wykonania. Trzecie urządzenie laserowe o mocy 8 kW wykorzystywane do produkcji rur ożebrowanych i na stanowisku zrobotyzowanym (rys. 4). Supernowoczesne stanowisko zrobotyzowane realizuje proces cięcia laserowego, spawania hybrydowego: laser-MAG oraz tradycyjnego spawania łukowego, a kontrola i korygowanie procesów spawania i cięcia realizowane jest z pulpitu sterowania robota przy wykorzystaniu sensora laserowago oraz sensora prądowego i dotykowego. Centrum Innowacyjnych Technik Laserowych to nie tylko nowoczesne w pełni zautomatyzowane i zrobotyzowane linie, ale dodatkowo supernowoczesne akredytowane laboratorium badań nieniszczących (RT, UT, MT, PT, MMM) i niszczących (próba rozciągania, gięcia oraz badanie udarności), które umożliwia szybki dostęp do wyników badań w zakresie opracowywania nowych technologii. Dr inż. Wojciech Gawrysiuk Dyrektor Biura Zapewnienia Jakości i Spawalnictwa Pełnomocnik Zarządu ds. Technicznych

Rys. 2. Automatyczna linia do spawania laserowego rur ożebrowanych

Rys. 3. Automatyczna linia do spawania hybrydowego laser+MAG paneli ścian szczelnych

Rys. 4. Zrobotyzowane stanowisko do spawania i cięcia laserowego oraz spawania łukowego

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rockwool Technical Insulation określa potencjał skutecznej izolacji Skuteczna izolacja instalacji technicznych w przemyśle może ograniczyć emisję CO2 o miliony ton. Umożliwia to nie tylko ochronę środowiska, ale też zapewnia oszczędność milionów euro, pozwalając zazwyczaj na zwrot pierwotnych kosztów inwestycji w izolację w okresie 2 lat lub krótszym. zrost cen energii jest zjawiskiem nieuniknionym. Reakcją na nie w budownictwie oraz wśród klientów końcowych jest wprowadzenie rozwiązań zapewniających oszczędność energii. Właściciele firm powinni być świadomi, że inwestowanie w ekologię przekłada się na natychmiastowe pozytywne efekty dla środowiska i finansów, takie jak redukcja emisji CO2, czy mniejsze zużycie energii prowadzące do obniżenia kosztów. Firma Rockwool Technical Insulation stawia sobie za cel zwrócenie uwagi na ten problem całego sektora przemysłowego i podjęcie odpowiednich działań. Doświadczenie nauczyło nas, że izolacja instalacji, takich jak rurociągi, kotły, kolumny czy zbiorniki, zawsze dostarcza pozytywne efekty, a zainwestowany w nią kapitał szybko się zwraca. Bardzo szybko okaże się, że takie działanie jest opłacalne – mówi Frank Jacobs, Dyrektor Zarządzający Rockwool Technical Insulation.

Opłacalność izolacji Z badań wynika, że 26% rocznego zużycia energii przypada na przemysł, który odpowiada za 40% ogółu emisji CO2. W ciągu ostatnich dziesięcioleci nastąpił wzrost wydajności wykorzystania energii w przemyśle i jednoczesny spadek intensywności wytwarzania CO2 w wielu sektorach. Proces ten został jednak zahamowany przez rosnący poziom produkcji przemysłowej na całym świecie. Przewidywania dotyczące zużycia energii i poziomu emisji wykazują, że bez podjęcia zdecydowanych kroków tendencje te będą się pogłębiać, a ceny energii stale wzrastać. Właściciele, projektanci i użytkownicy zakładów przemysłowych stoją przed zadaniem maksymalnego zredukowania zużycia energii, co pozwoli na osiągnięcie długotrwałego zrównoważenia podejmowanych działań.

Oszczędność energii i wydatków

Rockwool Technical Insulation oblicza efektywność energetyczną w zastosowaniach przemysłowych

Izolacje stosuje się głównie w celu zapewnienia bezpieczeństwa, czyli ochrony personelu przed oparzeniami. Kolejnym powodem jest hamowanie przepływu energii w obrębie procesów przemy-

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe słowych, czyli zmniejszanie strat ciepła do otoczenia. Chcąc oszacować wartość izolacji, warto wziąć pod uwagę jeszcze jeden ważny czynnik – energię zainwestowaną w utrzymanie temperatury medium w określonym limicie dla zapewnienia prawidłowego przebiegu procesów wytwórczych. Często instalacje procesowe, w których wykorzystywane są niższe temperatury, nie są w ogóle izolowane. Ciepłe powierzchnie instalacji rzadko grożą powstaniem oparzeń, jednak mogą być przyczyną znacznych strat energii, a przecież efektywność energetyczna to najzasobniejsze źródło energii.

Ukryty potencjał Całość emisji generowanej przez zakład przemysłowy może osiągnąć znaczny poziom. Przykładowo, w średniej wielkości rafinerii znajduje się 222 km zaizolowanych rurociągów. Powierzchnia izolacji pokrywającej sprzęt, zbiorniki i zbiorniki magazynowe odpowiada powierzchni ponad 26 boisk piłkarskich (130 000 m2). Temperatura wewnątrz nich może łatwo osiągnąć 600°C lub więcej. Izolacja jest zatem konieczna, aby ciepło nie wydostawało się na zewnątrz. Ogólna zasada mówi, że dobrze wykonana i utrzymana izolacja może zatrzymać ok. 80% ciepła. Badania przeprowadzone przez Holenderskie Centrum NCTI 1 wykazały, że w wielu zakładach ilość zachowanego ciepła wynosi od 50% do 60%. Nadal istnieje więc możliwość zaoszczędzenia co najmniej 20% energii. W oparciu o dane zebrane w ponad 700 zakładach przemysłowych, Amerykańskie Stowarzyszenie NIA 2 szacuje, że wdrożenie kompleksowego programu utrzymania i poprawy jakości izolacji skutkowałoby oszczędnością energii równą 3,5 miliarda euro rocznie, co odpowiada 43 milionom ton metrycznych CO2. Program taki oznaczałby utworzenie 89 000 miejsc pracy rocznie, zarówno dla osób zajmujących się produkcją systemów izolacyjnych, jak i w innych powiązanych przedsiębiorstwach. Oszczędności energii na poziomie 3,5 miliarda euro oznaczają: 8 45 miliardów kWh elektryczności, czyli moc wystarczającą do zaopatrzenia w energię 42 milionów gospodarstw domowych; 8 82 miliony baryłek ropy, czyli ładunek 41 dużych zbiornikowców; 8 19 milionów ton węgla, którymi można napełnić 190 000 wagonów kolejowych. Redukcja CO2 na poziomie 43 milionów ton metrycznych jest równa: 8 Zasadzeniu 1,9 miliarda dorosłych drzew lub 170 000 km2 nowego lasu, co odpowiada 3/4 powierzchni Wielkiej Brytanii.

Izolacja instalacji technicznych takich jak rury, kotły i zbiorniki, oferuje duży potencjał oszczędności energii i emisji CO2

8 Usunięciu 7,9 miliona samochodów z dróg. 8 Zamknięciu 11 elektrowni węglowych, czyli 16% tego typu zakładów w USA.

Koncentracja na izolacji Należy pamiętać, że odpowiednio zaprojektowana i utrzymana izolacja pozwala nie tylko zaoszczędzić energię, lecz także poprawić jakość pracy w zakładzie. Zmniejszenie zużycia energii przez zakład przemysłowy możliwe jest po zmodernizowaniu izolacji tak, aby straty ciepła zostały zredukowane do minimum. Wymaga to przemyślanego projektu i zastosowania izolacji o odpowiedniej grubości. Chociaż w ostatnich latach w budownictwie zaszły kolosalne zmiany związane z oszczędnością energii, to średnia grubość zakładanej izolacji w przemyśle jest nadal taka sama jak 30 lat temu. Nawet niewielka zmiana grubości izolacji (do 100 mm) przy ograniczonym wpływie na czas i koszt montażu pozytywnie wpływa na wygenerowany zysk.

Jak tego dokonać? Aby znacznie zmniejszyć zużycie energii i emisję CO2, należy zawsze postępować zgodnie z trzema podanymi poniżej wskazówkami. 8 Kontroluj i naprawiaj: Upewnij się, że izolacja jest niezwłocznie naprawiana i prawidłowo utrzymywana.

1 – NCTI – Nederlands Centrum Technische Isolatie 2 – NIA – National Insulation Association

urządzenia dla energetyki 4/2011

8 Bądź drobiazgowy: Zastosuj izolację na wszystkich mostkach termicznych. Nawet pojedynczy niezaizolowany zawór może być przyczyną znacznych strat ciepła, co zwiększa całościowe zużycie energii w zakładzie. 8 Myśl strategicznie: Zmodernizuj izolację, aby zredukować straty ciepła do minimum -> rozpocznij prace związane z izolacją już na etapie projektowania zakładu. W ciągu ponad 70 lat działania Rockwool zgromadził bogatą wiedzę o branży i zatrudnia specjalistów w dziedzinie izolacji, którzy z radością podzielą się swoją wiedzą. W przypadku jakichkolwiek pytań czy wątpliwości wystarczy skontaktować się z naszymi pracownikami. Warto więc już dziś zastanowić się, jak zoptymalizować wydatkowanie energii w zakładach przemysłowych i jakie realne oszczędności przyniesie ulepszona i odpowiednio utrzymana izolacja. Więcej informacji w zakresie pozytywnego wpływu izolacji technicznej na ograniczenie zużycia energii i redukcji CO2 uzyskacie Państwo pod nr telefonu 068 3850149. Zapraszamy tez do odwiedzenia naszej strony internetowej www.rockwool.pl i www.profitableinsulation.com. Agnieszka Nisiewicz Specjalista ds. Promocji i Analityk Rockwool Technical Insulation

technologie, produkty – informacje firmowe

Radiomodemy Westermo w monitoringu pompowni terenowych w KWK Pniówek Kopalnia Węgla Kamiennego Pniówek zarządza kilkoma pompowniami terenowymi przeznaczonymi do regulacji poziomu wody oraz zapobieganiu lokalnym podtopieniom. Pompownie zlokalizowany są w promieniu 6 km od kopalni. Od 2010 roku stopniowo realizowany jest program modernizacji pompowni oraz monitorowania ich w systemie wizualizacji a realizowany m.in. przez firmę RNT z Cieszyna.

NT Spółka z o. o. jest firmą specjalizującą się w produkcji systemów wizualizacji oraz sterowania, łączności światłowodowej w przestrzeniach zagrożonych wybuchem pyłu węglowego i metanu, a także w dostarczaniu specjalistycznych usług IT dla przemysłu - szczególnie dla górnictwa. RNT zajmuje się tworzeniem i dostarczaniem oprogramowania, specjalistycznej infrastruktury oraz dobranych do konkretnych warunków i potrzeb klienta przemysłowych stacji wizualizacji oraz akwizycji danych. „Na początku roku 2011 firma RNT Sp. z o. o. włączyła do systemu monitoringu SAURON działającym w KWK Pniówek monitoring dwóch pompowni terenowych, z którymi komunikacja realizowana jest za pomocą pary modemów RM80 Westermo oferowanymi przez Tekniska Polska. Do radiomodemów podłączone zostały anteny firmy Completech również oferowane przez Tekniska Polska. Pompownie te mają za zadanie regulację poziomu wody na terenach sąsiadujących z kopalnią. W skład każdej pompowni wchodzą cztery zestawy pompowe. Budowa pompowni umożliwia monitorowa-

nie parametrów pracy takich jak: praca pomp, stany awaryjne, stan sterowania automatyczny/ręczny oraz poziom wody w studniach. Odczyt stanów pracy

realizowany jest przez moduł kontrolnopomiarowy, do którego bezpośrednio wprowadzone zostały sygnały z obwodów wyjściowych sterownika odpowiadającego za kontrolę pracy pompowni. Poziom wody w studni odczytywany jest bezpośrednio z sondy wody za pomocą wbudowanego w modem portu RS-485. Wszystkie dane odczytywane są przez serwer systemu SAURON przy użyciu protokołu Modbus TCP/IP.” – Jan Dubiel Główny Automatyk z firmy RNT Sp. z o.o. „Użyte radiomodemy pracują stabilnie i bezawaryjnie. Od momentu instalacji pracowały w skrajnych warunkach atmosferycznych, cały czas funkcjonowały bez zastrzeżeń. Komunikacja jest stabilna, a urządzenia są praktycznie bezobsługowe. „ – kontynuuje Jan Dubiel. RM-80 zapewnia niezawodne i bezpieczne, szybkie, bezprzewodowe połączenie w standardzie Ethernet i przeznaczony jest do zastosowań w instalacjach automatyki przemysłowej. Jest bardzo dobrze dostosowany do połą-

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

czeń z PLC, HMI, DCS, przemysłowymi PC, urządzeniami gromadzącymi dane i urządzeniami video. RM-80 jest wyposażony w port Ethernet (10/100 BaseT), dwa porty szeregowe (RS-232/RS-485) i zintegrowane, monitorowane I/O (WE/WY) binarne, które można ustawiać zdalnie, lokalnie lub alternatywnie wysterować jako wyjście alarmowe. Prędkość może być ustalona w zakresie od 7.2 kbit/s do 76.8 kbit/s lub jest możliwy wybór automatycznego ustalenia prędkości transmisji. RM-80 został zaprojektowany i skonstruowany tak aby sprostać wymaganiom zastosowań przemysłowych. Wyjście radiowe wysokiej częstotliwości (High RF) i podwyższona czułość odbiornika daje w warunkach przemysłowych, powodujących dodatkowe utrudnienia w propagacji fal, znakomite rezultaty jeśli chodzi o przenikanie poprzez budynki, ściany fabryk oraz konstrukcje stalowe. RM-80 jest wyposażony w złącze antenowe współosiowe SMA i może być stosowany z wieloma, różnymi antenami. Czułość odbiornika pozwala na łączność typu LOS (line of sight) (bez przeszkód na drodze połączenia) w zasięgu do 5 km. Możliwe jest dalsze poszerzenie zasięgu dzięki pracy w trybie wzmacniaczy (regeneratorów).

Rys. 1. wycinek aplikacji do zarządzania pompowniami

Jarosław Kapturski Specjalista ds. Promocji i Marketingu Tekniska Polska Przemysłowe Systemy Transmisji Danych Sp. z o. o.

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Blok 858 MW w Elektrowni Bełchatów

charakterystyka części elektrycznej udziału Energotestu w realizacji 1. Wstęp Blok 858 MW w Elektrowni Bełchatów to największa, o najwyższej sprawności jednostka wytwórcza energii elektrycznej aktualnie budowana w Polsce. Jest, więc powodem do satysfakcji dla Energotestu, zrealizowanie kilku znaczących prac związanych z realizacją tego przedsięwzięcia, a konkretnie: 8 dostawy wraz z projektem podstawowych urządzeń automatyki elektroenergetycznej bloku, takich jak: system zabezpieczeń układu wyprowadzenia mocy i toru zasilania rezerwowego 110 kV, synchronizacja generatora, AVR transformatorów, rejestracja zakłóceń oraz pomiarów elektrycznych w układzie wyprowadzenia mocy, 8 wykonanie (w trakcie realizacji) badań i prób, rozruchu i nadzoru nad wstępną eksploatacją oraz prowadzenie ruchu części elektrycznej bloku. Powyższe prace realizowane są na bezpośrednie zlecenie firmy Alstom sp. z o.o.. Na zlecenie ABB Brno oraz firmy Ingeteam z Ostrawy zaprojektowaliśmy, dostarczyliśmy, zamontowaliśmy i uruchomiliśmy zabezpieczenia łukoochronne typu ZŁ-4 dla wszystkich pól rozdzielnic 10,5 kV. Wszystkie rozdzielnie 10.5, 0.69, 0.4 kV zostały wyposażone w automaty przełączania zasilań typu AZRS-2(3) oraz APZ-3 – zamówienia ABB Brno, Ingeteam z Ostrawy, Elektrobudowa. Transformatory suche dostarczone na blok przez Arevę z Mikołowa są wyposażone w zabezpieczenia ZŁ-2.

2. Podstawowe informacje nt. bloku 858 MW Ogólne dane o projekcie inwestycyjnym Decyzja o celowości budowy bloku została podjęta przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu już 9 stycznia 1996 roku. Jednak dopiero we wrześniu 2001 roku Właściciel - Ministerstwa Skarbu Państwa wydało zgodę na rozpoczęcie procesu inwestycyjnego. Postępowanie przetargowe na projektowanie, dostawę, montaż i rozruch bloku rozpoczęto w 2002 roku. Było ono prowadzone zgodnie procedurą i standardami Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR).

Komisja przetargowa, jako najlepszą ofertę wybrała ofertę konsorcjum firm ALSTOM (Alstom Power Centrales w Paryżu, Alstom Power Boiler w Stuttgardzie, Alstom Power sp z o.o. w Warszawie). W dniu 5 listopada 2004 roku doszło do ostatecznego uzgodnienia zapisów treści kontraktu, a 20 grudnia 2004 roku została podpisana umowa na realizację „pod klucz” bloku 833 MW. W ramach realizacji pierwszej fazy umowy konsorcjum Alstom wykonało kompletny projekt budowlany (zawierający Analizę Oddziaływania na Środowisko) wymagany dla otrzymania przez Inwestora decyzji o pozwoleniu na budowę. W rezultacie w dniu 18 października 2005 roku starosta bełchatowski wydał pozytywną decyzję o pozwoleniu na budowę. Decyzja ta poprzedzona została konsultacjami społecznymi prowadzonymi od lipca do września 2005 roku. Równocześnie Inwestor (BOT Elektrownia Bełchatów S.A.) prowadził intensywne działania w celu zapewnienia finansowania inwestycji budowy nowego bloku energetycznego 858 MW i szeroko zakrojonej modernizacji istniejących bloków. W dniu 10 sierpnia 2006 roku podpisano stosowne umowy kredytowe na finansowanie 55% kosztów inwestycji z bankami ING Bank N.V., ING Bankiem Śląskim S.A., Citibank International PLC, Bankiem Handlowym w Warszawie S.A. oraz Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju. Pozostałe koszty będą finansowane ze środków własnych. Po wydaniu przez Inwestora Polecenia Rozpoczęcia Prac Konsorcjum ALSTOM, w dniu 16 października 2006 odbyła się uroczystość wbicia pierwszej łopaty. Nowy blok będzie przyłączony do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE) na napięciu 400 kV. W dniu 20 maja 2003 roku uchwałą Zarządu PSE S.A. zostały wydane warunki przyłączenia bloku do KSE, potwierdzone Umową Przyłączeniową zawartą pomiędzy BOT Elektrownią Bełchatów S.A. a PSE S.A. i PSE - Operator S.A. w dniu 1 kwietnia 2005 roku. Według zapisów umowy nowy blok energetyczny zostanie podłączony do stacji Trębaczew poprzez nowobudowaną przy bloku czteropolową

rozdzielnię 400 kV oraz linię 400 kV o długości 43 km. Po uruchomieniu bloku 858 MW PGE Elektrownia Bełchatów SA będzie największą w Europie i prawdopodobnie również na świecie elektrownią opalaną węglem brunatnym. Ogólna charakterystyka techniczna bloku Przy projektowaniu bloku uwzględnione zostały najnowocześniejsze dostępne technologie oraz światowe doświadczenia. Dzięki temu nowy blok będzie spełniał wszystkie wymagania wynikające z Dyrektywy Unii Europejskiej w zakresie emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Spaliny kierowane będą po oczyszczeniu w instalacjach odsiarczania do chłodni kominowej o wysokości 160 m. Największym i zarazem kluczowym z punktu ochrony środowiska urządzeniem jest kocioł. Jest to kocioł pyłowy, przepływowy o konstrukcji wieżowej o wysokości 154 m, zaprojektowany na parametry nadkrytyczne 266 bar / 554°C. Wydajność trwała kotła wynosi 2400 t pary na godzinę. Schemat technologiczny całego bloku pokazano na rys. nr 1. Podstawowe parametry techniczne są następujące: 8 moc znamionowa bloku brutto – 858 MW (pierwotnie zakładano 833 MW), 8 moc bloku netto (bez strat transformatorów blokowych) - około 808 MW, 8 sprawność netto – 41,76%, 8 sprawność brutto w warunkach nominalnych - 44,4%, 8 produkcja energii elektrycznej brutto – 6 247 GWh/a, 8 produkcja energii elektrycznej netto (bez strat transformatorów blokowych) - ok. 5 900 GWh/a, 8 zużycie węgla gwarancyjnego - ok. 907,0 t/h; ok. 6 488 tys. ton/rok, 8 emisje: • pyłu – poniżej 50 mg/Nm3, • SO2 – poniżej 200 mg/Nm3, • CO – poniżej 200 mg/Nm3, • NOx – poniżej 200 mg/Nm3, Roczny czas pracy bloku wynosić będzie 8100 godzin. W 2010 roku, w ramach programu EU rozwoju technologii tzw „czystego spalania węgla i ograniczenia emisji CO2” Inwestor otrzymał zapewnienie współfinansowania budowy pilotażowej insta-

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty â&#x20AC;&#x201C; informacje firmowe

Rys. 1. Schemat technologiczny bloku

urzÄ&#x2026;dzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe lacji wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla powstającego w efekcie spalania węgla w kotle nowego bloku (tzw instalacja CCS - Carbon Dioxide Capture and Storage). Ze względu na specyficzne wymagania programu EU instalacja pilotażowa CCS dla bloku 858 MW będzie miała zdolność wychwycenia ok. 30 – 35 % całkowitej ilości CO2 generowanego z nowego bloku dla mocy 858 MW, czyli można przyjąć, ze ok. 300 MW energii elektrycznej produkowane będzie w procesie tzw „czystego spalania węgla”. Zaproponowany dla bloku 858 MW przez ALSTOM proces wychwytywania CO2 oparty jest na wykorzystaniu technologii tzw. „zaawansowanych amin” (AAP - Advanced Amine Process) opracowanej we współpracy z firmą Dow Chemical z USA. Jest to najbardziej dojrzała technologia stosowana do wychwytywania CO2 w porównaniu do innych alternatywnych rozwiązań i charakteryzuje się wysoką sprawnością wychwytywania CO2 (powyżej 90%), odpornością na zanieczyszczenia obecne w spalinach, niskimi wskaźnikami degradacji oraz korozyjności. Inwestor składając wniosek o udzielanie grantu EU na budowę pilotażowej instalacji CCS oparł się o rekomendowaną przez ALSTOM technologię i w rezultacie został zakwalifikowany na listę 12 projektów, dla których EU udzieliła wsparcia finansowego (grantu). W chwili obecnej trwają zaawansowane prace w celu opracowania projektu wstępnego instalacji CCS dla nowego bloku w Bełchatowie. Przewiduje się, że inwestycja budowy instalacji CCS ruszy jeszcze w 1-szej połowie b. roku i będzie podzielona na trzy „pakiety”: 8 wychwytywania CO2 (CCP - Carbon Dioxide Capture Plant). Zakłada się, że sekwestracji poddane będzie około 30 % spalin, co oznacza, że instalacja będzie wychwytywała CO2 w ilości około 1,8 miliona ton CO2 /a 8 sprężania i transportu CO2: rurociąg i powiązaną z nim infrastrukturę do transportu sprężonego do stanu nadkrytycznego CO2, 8 składowania CO2: zatłaczanie sprężonego CO2 pod powierzchnię ziemi (do głębokich warstw solankowych).

3. Charakterystyka części elektrycznej bloku Układ elektryczny bloku pokazano na schematach (rys nr 2, 3, 4). Blok 858 MW podłączony jest do KSE na poziomie 400 kV poprzez dwa olejowe transformatory BAT 10/20 o napięciach 400/27 kV i mocy 700 MVA każdy, chłodzone w systemie ONAN/ ONAF. Transformatory są wyposażone w przełączniki zaczepów (OLTC) posiadające 14 stopni umożliwiające regulację napięcia w zakresie ± 7x1,25% w stosunku do wartości nominalnej 400 kV. Punkty zerowe transformatorów są

uziemione poprzez odłączniki uziemiające (BAT10GS600). Odłączniki te mogą być otwarte lub zamknięte w zależności od wymagań systemowych. Transformatory dostarczone zostały przez koreańską firmę Hundai. Potrzeby własne-ogólne zasilane są za pośrednictwem dwóch trójuzwojeniowych, olejowych transformatorów BBT 10/20 o napięciach 27/10,5/10,5 kV i mocy 80 MVA każdy, chłodzone w systemie ONAN/ONAF. Transformatory wyposażone są w przełączniki zaczepów (OLTC) posiadające 16 stopni umożliwiając regulację napięcia w zakresie ± 8x1,25% w stosunku do wartości nominalnej 27 kV. Punkty zerowe transformatorów są uziemione przez rezystory ograniczające prąd zwarciowy do 100A. Rezerwowe zasilanie jest zapewnione poprzez trójuzwojeniowy, olejowy transformator BCT o napięciu 110/10,5 kV i mocy 80 MVA, chłodzony w systemie ONAN/ONAF. Transformator jest wyposażony w przełącznik zaczepów (OLTC) posiadający 16 stopni umożliwiający regulację napięcia w zakresie ± 8x1,25% w stosunku do wartości nominalnej 110 kV. Transformatory odczepowe i rezerwowy zostały dostarczone przez ABB sp. z o.o. z Łodzi. Blok wyposażony jest w generator MKA10 typu 50WT25E-138 o konstrukcji kompaktowej o parametrach 27 kV / 21,4 kA i mocy 1042 MVA. Materiały izolacyjne spełniają wymagania klasy F, a przyrosty temperatur nie przekraczają limitów określonych dla klasy B. Rdzeń stojana i uzwojenie wirnika są chłodzone bezpośrednio wodorem, zaś uzwojenie stojana destylatem wody. Generator wyposażony jest we wzbudzenie statyczne. Generator połączony jest z transformatorami blokowymi trójfazowym mostem szynowym z izolacją powietrzną. Punkt zerowy generatora jest uziemiony poprzez transformator umieszczony w szafie punktu zerowego BAA10. Zarówno generator, jak i 5 kadłubowa (3 części NP.) turbina oraz turbina pomocnicza do napędu PWZ są produktami własnymi ALSTOM. Również nadrzędny system sterownia nowego bloku ALSPA jest rdzennym produktem ALSTOM. Wyłącznik generatora BAC10 w izolacji SF6 dostarczyło ABB. Automatyczna synchronizacja bloku jest możliwa na wyłączniku generatora oraz na wyłączniku po stronie 400 kV, w przypadku pracy generatora na potrzeby własne. Układ zasilania potrzeb własnychogólnych bloku pokazany jest na rys. nr 2, składa się z: 8 7 dwusekcyjnych rozdzielnic 10,0 kV o symbolach BBx i BCx produkcji ABB (w sumie 110 pól). Główne rozdzielnie blokowe BBA-D zaprojektowane są na napięcie znamionowe 12,5 kV oraz prąd 2,5 kA. Prąd zwarciowy 1 s wynosi 50 kA, a szczytowy 125 kA,

8 5 dwusekcyjnych rozdzielnic 0,69 kV o symbolach BFx produkcji Elektrobudowy, 8 11 dwusekcyjnych rozdzielnic 0,4kV o symbolach BHx oraz 3 dwusekcyjnych rozdzielnic 0,4kV o symbolu BMx produkcji Elektrobudowy. Rozdzielnie 0,69 i 0,4 kV są zasilane poprzez 28 transformatorów suchych o napięciu 10/069/0,4 kV firmy Tesar z Włoch. W sumie na czterech poziomach napięć (10.5, 0.69, 0.4, 0.22 kV) układu potrzeb własnych-ogólnych zasilanych jest blisko 1700 odbiorów. W skład systemu bezprzerwowego zasilania DC i AC, wchodzą następujące podstawowe urządzenia: część DC 8 prostowniki 400VAC/220VDC – BTL10/20 i BTM10/20, BTL21/22, 8 zestaw akumulatorów 220VDC – BTA10/20 i BTB10/20, BTA21/22, 8 rozdzielnice 220VDC BUA10/20 – i BUB10/20, BUC21/22 część AC 8 przemienniki 220VDC/230VAC – BRU10/20, BRU12/1122, BRU21/22, BRU32, 8 rozdzielnice 230VAC BRA10/20 i BRB10/20, BRR10 i BRB21,22 oraz 24 VAC BUF10/20 i BUE10/20, BUE21/22 Odpowiedzialną za dostawy układu bezprzerwowego zasilania DC i AC jest firma Chloride z Francji. Układ ten zasila w sumie ponad 1500 odbiorów. Blok wyposażony jest awaryjny system zasilania zaprojektowany na bazie dwóch agregatów prądotwórczych z silnikami diesla typu EDG. Agregaty przyłączone są do rozdzielnic BMA/B oraz BMC/D/E/F

4. Zakres dostaw i usług inżynierskich Energotestu Prace Energotestu na bloku 858 MW można podzielić na następujące zadania: 8 dostawy wraz z projektem szaf systemu zabezpieczeń dla układu wyprowadzenia mocy oraz układu zasilania rezerwowego bloku 110 kV, 8 dostawy wraz z projektem układu synchronizacji generatora i regulacji napięcia transformatorów, 8 dostawy wraz z projektem układu rejestracji i zakłóceń, 8 dostawy wraz z projektem pomiarów elektrycznych w układzie wyprowadzenia mocy, 8 dostawy wraz z projektem, montażem i uruchomieniem zabezpieczeń łukoochronnych typu ZŁ-4 do 98 pól głównych rozdzielnic 10 kV o symbolu BBA-D, 8 dostawy wraz z projektem, montażem i uruchomieniem zabezpieczeń łukoochronnych typu ZŁ-4 dla 18 pól rozdzielnic 10 kV w układzie nawęglania o symbolu BBG/H,

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 2. Schemat układu zasilania elektrycznego potrzeb własnych-ogólnych bloku

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 3. Schemat pomiarów elektrycznych oraz zabezpieczeń układu wyprowadzenia mocy bloku

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 4. Schemat pomiarów elektrycznych oraz zabezpieczeń układu rezerwowego zasilania bloku

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 5. Szafa sytemu zabezpieczeń układu wyprowadzenia mocy – układ podstawowy

8 dostawy automatów przełączania zasilań typu AZRS-2(3) oraz APZ-3 dla rozdzielnic 10.5 0.69 i 0.4 kV, 8 dostawy zabezpieczeń łukoochronnych ZŁ-2 dla transformatorów suchych, 8 przeprowadzenie badań i prób, rozruchu i nadzoru nad wstępną eksploatacją oraz prowadzenie ruchu części elektrycznej bloku. Synchronizacja bloku planowana była w I kwartalne, a przekazanie Klientowi bloku do eksploatacji w II kwartale 2011. W dalszej części krótko zostaną scharakteryzowane poszczególne prace. Zabezpieczenia w układzie wyprowadzenia mocy i rezerwowego zasilania bloku 110 kV System zabezpieczeń dostarczony przez Energotest obejmuje „ochroną” następujące urządzenia: 8 generator, wraz z układem wzbudzenia i wyłącznikiem generatora,

8 transformatory blokowe BAT 10/20, 8 transformatory odczepowe BBT 10/20 8 transformator rezerwowy BCT, 8 linię 110 kV, 8 mosty szynowe w układzie wyprowadzenia mocy. Ideowy schemat systemu zabezpieczeń pokazano na rys. nr 3 i 4. System zbudowany jest głównie na bazie przekaźników typu MICOM P i obejmuje następujące przekaźniki: 8 układ wyprowadzenia mocy (dwie szafy): szafa A – układ podstawowy: 8 P345 – generator – 25 funkcji, 8 P632 - różnicowe BAT10 – 6 funkcji, 8 P632 - różnicowe BAT20 – 6 funkcji, 8 P132 - napięciowe i prądowe BAT10 – 6 funkcji, 8 P132 - napięciowe i prądowe BBT10 – 4 funkcje, 8 P132 - napięciowe i prądowe BBT20 – 4 funkcje, 8 MRP2 - mocy zwrotnej – 2 funkcje, 8 7XT33/34 -ziemnozwarciowe stojana 100% - 2 funkcje, szafa B - układ rezerwowy: 8 P345 – generatora – 22 funkcje, 8 P633 - różnicowe BBT10 – 3 funkcje, 8 P633 - różnicowe BBT20 – 3 funkcje, 8 P634 - różnicowe generator – transformatory – 1 funkcja, 8 P132 - napięciowe i prądowe BAT10 – 4 funkcje, generator – 1 funkcja, 8 P132 - napięciowe i prądowe BAT20 – 6 funkcji, 8 MRP2 - mocy zwrotnej -2 funkcje. System zabezpieczeń dla układu rezerwowego zasilania oraz linii (kabla) 110 kV wyposażony jest w następujące przekaźniki: 8 P633 – różnicowe transformatora BCT 10, 8 P132 – napięciowe i prądowe BCT 10, 8 RED670 – różnicowe linii 110 kV. Widok przykładowej szafy szaf pokazano na rys nr 5. W każdej szafie umieszczone są złącza probiercze umożliwiające sprawdzenie zabezpieczeń, bez potrzeby rozłączania obwodów. Do ochrony obwodów napięcia zasilającego stałego i przemiennego zastosowano wyłączniki samoczynne. Dodatkowo do ochrony przeciwporażeniowej urządzeń podłączonych do gniazd napięcia przemiennego 230VAC zastosowano wyłączniki przeciążeniowo-różnicowe. Szafa zasilana jest dwoma torami napięcia stałego, które jest dystrybuowane przy pomocy układu diodowego, umożliwiającego ciągłą pracę urządzeń i obwodów nawet w przypadku zaniku jednego z napięć zasilających. Zastosowane dio-

dy zostały tak dobrane, aby nie ulegały uszkodzeniu nawet w przypadku zwarć wewnątrz szafy. Obwody wyłączające zostały zaprojektowane w sposób ograniczający do minimum możliwość uszkodzenia wyjść zabezpieczeń, sterujących sygnałami wyłączającymi wyłączniki. Elementami składowymi tych obwodów są szybkie przekaźniki wyłączające typu RSH-3 z czasem działania 3ms, oraz przekaźniki zatrzaskujące wyłączenia typu BF3. Układ synchronizacji generatora i regulacji napięcia transformatorów Układ synchronizacji generatora został wykonany z zastosowaniem następujących urządzeń: 8 synchronizator SM06B, 8 synchrocheck SPM-D, 8 kolumna synchronizacyjna KS3-2 Widok szafy pokazano na rys nr 6. Możliwe są dwa tryby synchronizacji automatyczna i ręczna. Automatyczna synchronizacja odbywa się przy pomocy synchronizatora oraz synchrochecku i możliwa jest na wyłączniku generatora albo wyłączniku bloku. Synchronizacja ręczna odbywa się przy pomocy synchrochecku. Dla tego celu na elewacji szafy znajdują się klucze, które umoż-

Rys. 6. Szafa synchronizacji generatora oraz regulacji napięcia transformatorów

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe liwiają regulację napięcia oraz obrotów generatora w trybie ręcznym. Do wizualizacji procesu służy kolumna synchronizacyjna. Układ regulacji napięcia został wykonany dla transformatorów potrzeb własnych BBT10, BBT20 oraz transformatora rezerwowego BCT10 w oparciu o trzy regulatory napięcia typu ETT-02. Możliwa jest regulacja zdalna z systemu DCS ALSPA, a także bezpośrednia z szafy. Tryb regulacji ustalany jest przez przełączenie klucza odrębnie dla każdego transformatora. W szafie zabudowane są złącza probiercze, które umożliwiają sprawdzenie układu synchronizacji i regulacji napięcia. Układu rejestracji i analizy zakłóceń w układzie elektrycznym Układ rejestracji zakłóceń został wykonany w oparciu o rejestratory RZ40. W szafie zabudowano komputer przemysłowy typu ARK, klawiaturę, monitor oraz drukarkę co umożliwia bezpośrednią analizę oraz drukowanie przebiegów zakłóceniowych. Komunikacja realizowana jest za pośrednictwem Ethernetu. Analiza zdarzeń jest prowadzona z wykorzystaniem oprogramowania ET Analog. W szafie umieszczono złącza probiercze, które umożliwiają wymuszenie prądów i napięć na poszczególne rejestratory. Widok szafy pokazano na rys nr 7. Pomiary elektryczne w układzie wyprowadzenia mocy W zakres dostawy wchodzą urządzenia do pomiarów następujących wielkości: prądów, napięć, częstotliwości, mocy czynnej i biernej, współczynnika mocy i harmonicznych za generatorem (27 kV): analizatory sieci TRM – 3; kl.

0,2/0,5, energii czynnej i biernej za generatorem - pomiar podstawowy i kontrolny: liczniki ZMO202C; kl. 0,2, prądów, napięć, częstotliwości, mocy czynnej i biernej, współczynnika mocy i harmonicznych po stronie 10 kV transformatorów BBT 10/20; analizatory sieci TRM – 3; kl. 0,2/0,5. W szafie umieszczono złącza probiercze, które umożliwiają sprawdzenie poszczególnych układów. Zabezpieczenia łukoochronne W zabezpieczenia łukoochronne ZŁ-4 wyposażone są wszystkie pola rozdzielnic 10 kV. W sumie dostarczono 116 sztuk ZŁ-4. Zabezpieczenia umożliwiają selektywne wyłączanie konkretnego pola, w którym nastąpiło zwarcie. Informacja o zwarciu przekazywana jest bezpośrednie do systemu DCS za pomocą protokołu MODBUS. Transformatory suche bloku zostały wyposażone w zabezpieczenia łukoochronne typu ZŁ-2, zapewniające ich skuteczną ochronę przed skutkami zwarć łukowych. Sposób zabudowy zabezpieczeń ZŁ-4 w rozdzielniach 10 kV pokazany jest na rys. numer 8. Automatyka przełączania zasilań W poszczególnych rozdzielniach, w zależności od założonej koncepcji rezerwowego zasilania (jawna, ukryta) zabudowane są automaty typu AZRS-2, AZRS-3, bądź APZ-3 (8 sztuk w układzie zasilania nawęglania). Są to najnowocześniejsze, dostępne na rynku urządzenia umożliwiające, między innymi: 8 najbardziej wyrafinowane przełączenia (np przełączenia quasi-synchroniczne) z najkrótszym możliwym czasem, 8 samoczynną adaptacją do aktualnego układu pracy,

Rys. 7. Szafa rejestracji i analizy zakłóceń

8 deklarowanie priorytetów źródeł (kierunków działania automatyki SZR), 8 uaktywnianie lub blokowanie określonych rodzajów lub kierunków przełączeń,

Rys. 8. Zabezpieczenie ZŁ 4 zabudowane w przedziale obwodów wtórnych pola zasilania rezerwowego rozdzielni 10,5kV: A – jednostka polowa, B – zasilacz 24V oraz wyłączniki samoczynne zabezpieczające aplikacje, C – jednostka centralna

urządzenia dla energetyki 4/2011

technologie, produkty – informacje firmowe 8 współdziałanie z automatyką odciążania, 8 komunikowanie się z nadrzędnym układem sterowania, 8 uzyskiwanie pełnej informacji o zakłóceniach i wykonanych przełączeniach. Są to urządzenia autonomiczne co oznacza, że układy wejścia i wyjścia są bezpośrednio przystosowane do podłączania sygnałów obiektowych bez potrzeby stosowania, np. separatorów. Badania i próby, rozruch, nadzór nad wstępną eksploatacją oraz prowadzenie ruchu części elektrycznej bloku Układ elektryczny bloku 858 MW w PGE Elektrowni Bełchatów, różni się w sposób istotny od struktury układu elektrycznego typowego bloku w elektrowni tym, że poza potrzebami własnymi występują tutaj liczne odbiory, które w układach wieloblokowych mają charakter potrzeb ogólnych (nawęglanie, gospodarka olejowa, pompownia wody surowej, stacja przygotowania wody, gospodarka wapnem i gipsem, układ awaryjnego zasilania, warsztat i administracja). Powyższy fakt oraz wielkość bloku powoduje, że zakres prac związanych z uruchomieniem i przekazaniem bloku do eksploatacji jest kilkakrotnie, ok. 3,0 razy większy w porównaniu, np. z blokiem 200 MW. Wszystkie prace commissioningowe będą prowadzone zgodnie z procedurami obowiązującymi w Alstomie oraz wymaganiami stosownych norm i przepisów obowiązujących w Polsce z zachowaniem wymagań jakościowych ustanowionych w tym projekcie. Urządzenia i układy po zakończeniu montażu, przed przekazaniem do commissioningu będą przechodzić określone sprawdzenia i próby pomontażowe, których zakres jest ściśle określony. Prace te będą prowadzić dostawcy urządzeń, lub firmy przez nich upoważnione oraz firmy montażowe w odniesieniu do swojego zakresu prac. Protokoły z badań i prób pomontażowe oraz dokumentacja red-correx będzie podstawą przyjęcia urządzeń i układów do rozruchu. Dla prowadzenia prac commissioningowych Alstom ustanowił odrębną strukturę organizacją. Energotest poza realizacją badań, prób i uruchomienia ma również w swoim zakresie koordynację podawania napięć oraz całodobowe prowadzenie ruchu układu elektrycznego oraz nadzór inżynierski w okresie rozruchu i wstępnej eksploatacji do czasu przekazania bloku do eksploatacji PGE Elektrownia Bełchatów.

4. Podsumowanie Dorobek Energotestu w zakresie automatyki elektroenergetycznej mie-

rzony ilością kompleksowych realizacji układów zabezpieczeń, synchronizacji, wzbudzenia i regulacji napięcia generatorów, systemów przełączania zasilań, systemów sterowania,... związanych z modernizacją istniejących, bądź budową nowych bloków elektroenergetycznych jest bardzo duży (blisko 150 zrealizowanych projektów). Pomimo tego prace dla bloku nr 14 (13) w PGE Elektrownia Bełchatów mają dla firmy szczególne znaczenie i są powodem do satysfakcji, między innymi dlatego, że jest to największy blok w Polsce w największej w Europie Elektrowni. Pozyskanie kontraktów w tym zakresie odbyło się w drodze przetargów, w których skutecznie konkurowaliśmy, między innymi z ABB ze Szwajcarii i Arevą z Francji. Zabudowa zabezpieczeń łukoochronych typu ZŁ na podstawowych urządzeniach (rozdzielnicach 10 kV i transformatorach suchych) w układzie zasilania potrzeb własnych-ogólnych bloku 858 MW jest potwierdzeniem wysokiej świadomości służb inżynierskich Inwestora – PGE Elektrownia Bełchatów oraz projektantów tych układów. Warto przy okazji zauważyć, że współczesne urządzenia (rozdzielnie, stacje transformatorowe) są projektowane i wykonane tak, aby maksymalnie bezpiecznie można było prowadzić czynności łączeniowe oraz prace diagnostyczno – remontowe. Pamiętając jednak, że poza przyczynami związanymi z cechami konstrukcyjnymi, istnieją również inne czynniki (błędy ludzkie stanowią ponad 60% wszystkich przyczyn), należy wykorzystywać wszelkie, dostępne działania ograniczające skutki zwarć łukowych dla ludzi i urządzeń. Zgodnie z zaleceniami przedmiotowych norm, najskuteczniejszym sposobem ograniczającym skutki zawarć łukowych jest stosowanie zabezpieczeń reagujących na światło łuku elektrycznego. Takimi właśnie są światłowodowe zabezpieczenia typu ZŁ. Układ rejestracji i analizy zakłóceń elektrycznych bloku został zbudowany na bazie rejestratora typu RZ, który jest nowoczesnym, stosowanym na wielu obiektach rozwiązaniem, między innymi w elektrowniach: Opole, Pątnów, Skawina, Łagisza, Siersza, Jaworzno III, Pomorzany, elektrociepłowniach: Gdynia, Żerań, Elbląg, Zielona Góra, Będzin oraz na stacjach 220/110 kV w Kędzierzyn-Kożle, 110 kV Siersza, Żerań, 132/33 kV Aloji w Nigerii. W sumie w elektroenergetyce i przemyśle pracuje już ponad 300 szt naszych rejestratorów. Na bazie rejestratorów oraz specjalistycznego oprogramowania ET Analog i ET History tworzone są systemy rejestracji i analizy zdarzeń i zakłóceń o nazwie ET-Expert. Rozwiązanie to zostało wyróżnione na Międzynarodowych Targach „ENERGE-

TAB 2008”. Oprogramowanie umożliwia „ujednorodnienie” zapisów z autonomicznych rejestratorów i modułów rejestracji, i co najważniejsze zsynchronizowanie podstawy czasowej. Tym sposobem tworzony jest „wirtualny rejestrator”. Dysponując takim wieloźródłowym zasobem zarejestrowanych wielkości pomiarowych i przeliczonych oraz zdarzeń o charakterze dwustanowym, możliwe jest szybkie i precyzyjne analizowanie stanów zakłóceniowych. Jest to jedyne na rynku krajowym, nie są nam również znane tego typu narzędzia w świecie, stwarzające tak dające takie możliwości w zakresie analizy stanów zakłóceniowych w systemach elektroenergetycznych. Potwierdzeniem unikalnych cech naszego systemu rejestracji i analizy zdarzeń i zakłóceń jest zaaprobowanie tego rozwiązania przez Instytut Energetyki w Warszawie w roku 2009, do stosowania na wszystkich stacjach Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (PSE Operator S.A.). Uwzględnienie w projekcie rozdzielnic bloku automatów typu AZRS i APZ potwierdza, że są one uznanym, najwyższym standardem w elektroenergetyce zawodowej. Stało się tak dzięki cechom funkcjonalnym, nowoczesności rozwiązań technicznych i wysokiej jakości, jakimi cechują się te urządzenia. Wiedzę i doświadczenie w zakresie badań i prób oraz uruchomień urządzeń i układów elektrycznych, specjaliści Energotestu zdobywają nieprzerwanie przez, już ponad dwa pokolenia. W tym czasie przeprowadzili oni prace commissionigowe na ponad 165 blokach elektroenergetycznych energetyki zawodowej przemysłowej w kraju i za granicą o mocy od kilku po 360, 465 i 500 MW. Tak więc z dumą dopisujemy do dorobku prace commissioningowe na bloku 858 MW. Warto zauważyć, że Energotest z Alstomem współpracował już w realizacji prac commissioningowych w trakcie budowy 6 bloków 245 MW w Elektrowni Turów. mgr inż. Zbigniew Kochel Energotest sp. z o.o.

P.S. Autor dziękuje kolegom Łukaszowi Figlusowi i Grzegorzowi Żmudzińskiemu za przygotowanie materiałów, które pomogły w przygotowaniu niniejszego referatu. Materiały źródłowe: Dokumentacja techniczna bloku firmy Alstom Publikacje PGE Elektrowni Bełchatów Dokumentacja techniczna firmy Energotest

urządzenia dla energetyki 4/2011

wywiad – energetyka wiatrowa

OZE to prestiż i dowód nowoczesnego myślenia Wywiadu udzielił nam Sławomir Gojdź, właściciel firmy Paula-Trans, na terenie której uruchomiono turbinę wiatrową. 8 W ubiegłym roku na terenie Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej powstała siłownia wiatrowa, która zaopatruje w energię elektryczną Państwa firmę. To spore novum w skali naszego kraju, że turbina wiatrowa bezpośrednio zasila zakład przemysłowy. Co, poza względami ekonomicznymi, zdecydowało o tym, że firma Paula Trans przystąpiła do takiej inwestycji i kto był jej inicjatorem?

Paula Trans jest przedsiębiorstwem młodym ale bardzo dynamicznym. Stale poszukujemy nowoczesnych rozwiązań i usprawnień. Obserwujemy światowe trendy i wdrażamy najnowsze technologie stosowane w branży. Zastosowanie elektrowni wiatrowej szczególnie w przypadku energochłonnej branży chłodniczej od samego początku wydało się rozwiązaniem trafnym pod wieloma względami.

Bezpośrednie zaangażowanie energochłonnego przemysłu w odnawialne źródła energii jest dowodem na poszanowanie środowiska naturalnego i zrozumienie współczesnych problemów nadmiernej emisji CO2 do atmosfery. Dzięki tej inwestycji jesteśmy dobrze postrzegani przez naszych klientów, stanowiących często zagraniczne grupy, które już od dawna są zaangażowane w programy ochrony środowi-

urządzenia dla energetyki 4/2011

energetyka wiatrowa – wywiad ska naturalnego. OZE to prestiż i dowód nowoczesnego myślenia. Wybór dostawcy turbiny uznawanej za jedną z najnowocześniejszych jest dowodem realizacji tej strategii. Idea była wynikiem moich obserwacji, dokonywanych podczas europejskich podróży. Szczególnie Niemcy są tutaj doskonałym przykładem. Podczas jednej z nich pomyślałem, że jeżeli można w Niemczech, Hiszpanii, Anglii, to dlaczego nie zastosować tego rozwiązania w Polsce? 8 Dzięki siłowni wiatrowej o mocy dwóch megawatów, która w całości pokrywać ma zapotrzebowanie zakładu na energię, koszty związane z dysponowaniem energią miały zmniejszyć się w Państwa firmie aż o 80 procent. Czy te prognozy się sprawdziły? Jak wspomniałem, Paula jest na etapie stałego rozwoju i od czasu, kiedy podjęliśmy decyzję o jej budowie, upłynęło sporo czasu. Zakończyliśmy rozbudowę i montaż kolejnej linii produkcyjnej. Zapotrzebowanie na energię elektryczną wzrosło w tym czasie o ponad 100%, w związku z czym generacja energii przez turbinę wiatrową nie jest stanie pokryć całości naszego zapotrzebowania. Docelowo powinna pokryć ok. 50% potrzeb zakładu. Należy tu zwrócić uwagę na oczywistą nieprzewidywalność tego źródła związaną z uzależnieniem od warunków atmosferycznych. Specyfika naszej branży wiąże z sezonem w okresie jesienno-zimowym, co dobrze pokrywa się z wysoką produkcją energii w tym samym czasie. 8 Czy podczas realizacji projektu siłowni napotkali Państwo jakieś trudności i co stanowiło największe wyzwanie? Realizacja przebiegała bez problemów. Dostawca doskonale realizował podjęte zobowiązania. Zarówno w czasie projektowania, jak i budowy. Korzystaliśmy z jego wiedzy i doświadczenia. Dzisiaj elektrownia na terenie przemysłowym Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej doskonale komponuje się z otoczeniem i jest jednym z punktów rozpoznawczych naszego miasta. 8 Budowę siłowni wiatrowej kredytował PKO BP – dlaczego spośród wszystkich ofert wybraliście właśnie tę instytucję finansową? Solidne fundamenty finansowe oraz doświadczenie i profesjonalizm kadry to cechy charakteryzujące PKO BP. My mieliśmy dobry i gotowy do realizacji pomysł – nasz partner PBO BP posiadał dobre narzędzia, wiedzę i doświadczenie w realizacji projektów w zakresie odnawialnych źródeł energii.

8 Proszę opisać na czym polegała i jak przebiegała współpraca z PKO BP, na co bank kładł największy nacisk i czemu zdecydował się przystąpić do współpracy z Paulą Trans? Współpraca przebiegała bardzo sprawnie. Zależało nam, aby współpracować z instytucją, która ma odpowiednie doświadczenie, rozumie zasady i specyfikę inwestycji w OZE. Wszystkie te warunki spełniał nasz partner PKO BP. Czemu bank zdecydował się na współpracę? Myślę, że w naszej firmie widział potencjał i oddanie temu, co tworzymy i budujemy. 8 Jak układały się relacje z Bankiem podczas realizacji inwestycji i jak oceniacie Państwo jakość współpracy? Bez zarzutu. Przy realizacji dużych projektów inwestycyjnych trudno jest przewidzieć wszystkie zdarzenia. Czuliśmy wsparcie i mobilizację zespołu PKO BP w odpowiednim czasie. Efekty są dzisiaj doskonale widoczne! 8 Jak oceniacie Państwo wydajność turbiny wiatrowej i innych metod pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych w porównaniu do tradycyjnych technologii? Niezaprzeczalną zaletą wytwarzania energii z siły wiatru jest fakt, iż jest on „surowcem” niewyczerpalnym i bezpłatnym. Nie ma problemu z dostawami, logistyką czy zatrudnieniem. Obsługą elektrowni zajmuje się wyspecjalizowany serwis zdalnie monitorujący urządzenie przez całą dobę. Dodatkowo wybór bezprzekładniowego typu turbiny gwarantuje nam jej pracę już przy prędkości wiatru 2,5 m/s. Jest ona posadowiona blisko zakładu, w związku czym nie ponosimy strat związanych z przesyłem energii. 8 Jak w naszych warunkach sprawdza się metoda pozyskiwania energii z wiatru? Jak widać na naszym przykładzie, metoda sprawdza się doskonale. Wiatry występujące na Pomorzu w zupełności wystarczają na efektywną elektrowni wiatrowych. Dowodem są powstające nowe parki wiatrowe. Budowa turbiny była poprzedzona rocznym badaniem siły i kierunku wiatru, co stanowiło ważny element przy podejmowaniu decyzji przy doborze typu i mocy elektrowni. 8 Czy uruchomienie siłowni wiatrowej i przestawienie się na korzystanie z tego źródła energii wpisuje się w szerszą politykę energetyczną i ekologiczną Państwa firmy? Tak. Jak wspominałem zależy nam na opinii firmy nowoczesnej i dbającej o środowisko naturalne. Rybołówstwo

urządzenia dla energetyki 4/2011

i przetwórstwo rybne jest całkowicie uzależnione od jakości i ilości poławianego surowca rybnego, a te czynniki są powiązane ze stanem środowiska naturalnego. Paula Trans specjalizuje się w chłodnictwie oraz transporcie i spedycji – rządowy raport dotyczący strategii gospodarowania energią i inne dokumenty planujące zwiększenie wydajności w tej sferze podkreślają szczególną wagę tej ostatniej branży w zakresie spełnienia przez Polskę norm wydajności energetycznej. Zużycie energii w sektorze transportu drogowego stanowi przy tym aż 26 proc. unijnego zapotrzebowania na energię, postanowiono więc do roku 2012 ograniczyć emisje pochodzące z samochodów dwutlenku węgla do 120 g na kilometr oraz wprowadzić etykiety energetyczne celu promowania pojazdów energooszczędnych. Jak Paula Trans realizuje tę strategię? Kluczowym w przypadku transportu chłodniczego jest terminowość i niezawodność. Mamy stałych i wieloletnich partnerów, co, jak myślę, jest wynikiem wypełniania tych warunków i spełniania oczekiwań klientów. Wspomnianą niezawodność można w tej branży osiągać przy zastosowaniu nowoczesnego taboru transportowego i nie ma tu szans na oszczędności. Inwestujemy w samochody najnowsze spełniające wszystkie normy ekologiczne. 8 Czy Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna, w ramach której działacie, wyróżnia się czymś szczególnym, jeśli idzie o sposób zarządzania i dystrybuowania energii? Czy jako całość działa wedle ściśle określonych reguł pod tym względem, czy firmy wchodzące w jej skład prowadzą specjalną politykę energetyczną? Konstrukcja prawa energetycznego i wzrastająca konkurencja na rynku dostaw energii raczej wyklucza możliwość współpracy w tym zakresie ze strefą ekonomiczną. Oczywiste jest jednak stałe wsparcie Zarządu strefy dla podejmowanych przez nas inwestycji również w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej. Lokalizacja naszego zakładu na terenie Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej była dobrym wyborem. Otrzymaliśmy teren z uzbrojeniem technicznym gwarantującym realizację naszych planów. Bliskość zaplecza surowcowego gwarantuje nam możliwość, ważnej w naszym sektorze, szybkiej dostawy na linie produkcyjne. 8 Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Marta Olszewska

energetyka wiatrowa

SKF WindCon – diagnostyka turbin wiatrowych Efektywna energetyka wiatrowa, która jeszcze kilka lat temu była tylko wizją jest obecnie jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi przemysłu. Konkurencja na rynku jest duża a o sukcesie decyduje zastosowanie zaawansowanych rozwiązań technologicznych.

trzymanie poszczególnych elementów turbiny w dobrym stanie to sprawa kluczowa dla prawidłowego jej działania a jednocześnie niełatwa z uwagi na utrudniony dostęp do turbiny. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom SKF wprowadził na rynek SKF WindCon – łatwy w obsłudze system monitorujący, który umożliwi operatorowi farmy wiatrowej kontrolę pracy urządzenia jak również obniżenie kosztów dzielności. Może on być zamontowany na turbinach różnych typów i rozmiarów; na ziemi lub na morzu. System w sposób ciągły monitoruje pracę poszczególnych elementów lub całej farmy i wskazuje, jakie działania serwisowe lub naprawcze powinny zostać podjęte. Korzystając z czujników drgań zamontowanych na łożyskach wału głównego turbiny, elementach układu przeniesienia napędu, przekładni i generatora oraz dzięki dostępowi do układu sterowania turbiny system zbiera, analizuje i przetwarza różne dane dotyczące pracy siłowni wiatrowej. Oprócz wczesnego wykrywania nieprawidłowości system daje również możliwość określenia przyczyn awarii na podstawie analizy danych z pomiarów. SKF WindCon pozwala operatorom na monitorowanie pracy turbiny w czasie rzeczywistym za pomocą komputera lub przenośnego urządzenia, posiadającego dostęp do Internetu. SKF WindCon otrzymał oficjalny certyfikat Germanischer Lloyd oraz akceptację Allianz Versicherungs-AG. Szerszych informacji na temat SKF WindCon oraz innych rozwiązań SKF dla segmentu energetyki wiatrowej udziela Krzysztof Kowalczyk (tel. 48 22 5494721, e-mail: krzysztof.kowalczyk@skf.com) SKF Polska S.A., czerwiec 2011

urządzenia dla energetyki 4/2011

energetyka wiatrowa

Sukces parku wiatrowego „Lipniki” W gminie Kamiennik, w powiecie nyskim na Opolszczyźnie, dobiega końca rozpoczęta we wrześniu 2010 roku inwestycja, która może być wzorem sprawnej organizacji i zarządzania. To park wiatrowy „Lipniki” o mocy 30,75 MW, którą zapewnia 15 nowoczesnych turbin niemieckich REpower MM92. Udziałowcem spółki celowej „Lipniki” i właścicielem parku jest koncern WSB Neue Energien GmbH z Drezna i jest to jego pierwsza duża polska inwestycja.

oczątki projektu „Lipniki” związane są z hiszpańskim koncernem Gamesa, który w latach 20062008 wykonał niezbędne prace deweloperskie, uwieńczone umową przyłączeniową z koncernem TAURON EnergiaPro oraz pozwoleniem na budowę. Ostatecznie, Hiszpanie zrezygnowali z budowy tego parku i w listopadzie 2009 roku odsprzedali udziały w spółce „Lipniki”, wraz z projektem, WSB Neue Energien GmbH. WSB (skrót od „Wiatr”, „Solary” i „Biomasa”) to znana w Niemczech firma na rynku „zielonej” energii, której wizytówką stał się park najwyższych na świecie turbin wiatrowych w Sprembergu koło Cottbus. Inwestuje we Francji, Republice Czeskiej i Rumunii, a od 2008 roku obecna jest także w Polsce, poprzez spółkę WSB Parki Wiatrowe z siedzibą we Wrocławiu. Plany WSB przewidują na najbliższe lata budowę następnych parków wiatrowych, m.in. również na Dolnym Śląsku, o łącznej mocy 120-150

MW i nakłady inwestycyjne rzędu 500 mln złotych. Po trzech miesiącach od transakcji zakupu projektu, w lutym 2010 roku, nowy właściciel podpisał 15-letnią umowę sprzedaży energii ze spółką Gigawat (obecnie TAURON Sprzedaż), a w maju uzgodnił z EnergiaPro korektę-aneks do umowy przyłączeniowej. Potwierdzeniem aktywności WSB było w sierpniu 2010 roku zawarcie 15-letniej umowy kredytowej z PKO Bankiem Polskim, gwarantującej wsparcie finansowe dla spółki „Lipniki” rzędu 145 mln złotych. Zgodnie z biznes-planem, całość nakładów na park wiatrowy „Lipniki” przekroczy kwotę 180 mln złotych. Warto tutaj podkreślić, iż jest to największa z dotychczas sfinansowanych przez PKO Bank Polski inwestycja w sektorze odnawialnych źródeł energii i zrealizowana bez konsorcjum z innymi bankami. Niemniej ważny jest fakt, iż oferta kredytowa przygotowana przez Centrum Korporacyjne PKO BP w Bydgoszczy, pod bezpośrednim nadzorem warszawskiej centrali, okazała się, - w porównaniu z propozycjami wielu renomowanych banków zagranicznych, - najlepsza i najstaranniej dopasowana do potrzeb budowy dużego parku wiatrowego w Polsce. Przed przyłączeniem parku wiatrowego „Lipniki” do sieci i rozpoczęciem wytwarzania energii elektrycznej dokonano zmian w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Kamiennik - ze względu na podjętą przez WSB decyzję wymiany turbin, z hiszpańskich Gamesa G90 na niemieckie REpower MM92. Chcąc jak najlepiej i najefektywniej wykorzystać potencjał współpracujących firm niemieckich i polskich, WSB podzieliła zadania pomiędzy dwóch generalnych wykonawców. Spółka WSB Projekt GmbH koordynowała wybór i zatrudnianie firm niemieckich, a WSB Parki Wiatrowe - firm polskich. Wszystkie z nich zostały wybrane drogą przetargów - to samo dotyczyło dostawców sprzętu, urządzeń i kabli. Np. budowę i montaż stacji transformatorowej na potrzeby parku zrealizowała Areva, natomiast ponad 100 km kabli elektroenergetycznych

urządzenia dla energetyki 4/2011

i światłowodowych dostarczyła i ułożyła GA - obie firmy z Niemiec. Drogi i fundamenty były domeną lokalnej firmy Falbud z Nysy, wspieranej w zakresie wzmacniania podłoża przez brytyjską firmę Keller. Natomiast za montaż, gwarancje i serwis turbin wiatrowych odpowiada bezpośrednio producent: REpower Systems AG z Hamburga. W lipcu 2011 roku rozpocznie się wytwarzanie i przesył – dzięki specjalnie wybudowanemu przyłączu tymczasowemu – energii elektrycznej, a na przełomie 2011/2012 roku TAURON Oddział w Opolu odda do użytku nowy GPZ Cieszanowice, co umożliwi ostateczne, docelowe przyłączenie parku „Lipniki” do polskiej sieci elektroenergetycznej. Park Wiatrowy „Lipniki” to najnowszy i bardzo udany przykład współpracy pomiędzy niemieckimi firmami, a polskimi przedsiębiorstwami i instytucjami. Wielka w tym zasługa PKO Banku Polskiego, który umożliwił Grupie WSB wzorową realizację inwestycji w Polsce i przyczynił się do zmiany krajobrazu Opolszczyzny. Doświadczenia zebrane przy wspieraniu budowy parku wiatrowego „Lipniki” potwierdzają wiodącą rolę PKO Banku Polskiego w finansowaniu inwestycji w odnawialne źródła energii - w skali całego kraju. Decyduje o tym nie tylko potencjał finansowy PKO BP, ale również jego innowacyjne, wychodzące naprzeciw potrzebom inwestorów, tak polskich, jak i zagranicznych, traktowanie projektów w tym sektorze. Bank obsługuje te projekty, zarówno na etapie wstępnych przygotowań deweloperskich, jak i w trakcie budowy, a także rozruchu. Chcąc jak najlepiej spełnić swe zadania, Bank zaleca bezpośrednie kontakty ze swoimi doradcami już na etapie przygotowania inwestycji. To oczekiwane przez obie strony bezpieczeństwo gwarantuje m.in. wspieranie Banku przez zewnętrznych, niezależnych audytorów (audyty techniczne, prawne i ubezpieczeniowe). Nie ma przy tym różnic w traktowaniu projektów - finansowane są zarówno działające firmy, jak i nowe podmioty. Zapraszamy do współpracy z PKO Bankiem Polskim!

energetyka wiatrowa

Energia z wiatru Firma Eneria działa na Polskim rynku już od prawie 20 lat. Jest wyłącznym przedstawicielem firmy CATERPILLAR®, światowego lidera w produkcji agregatów prądotwórczych i silników przemysłowych. Mało kto, jednak wie, że od 2006 roku firma Eneria działa również w branży energetyki wiatrowej i na tym polu ma już szereg sukcesów i ważnych osiągnięć. owstanie w Polsce działu zajmującego się rozwojem i realizacją projektów wiatrowych nie było dziełem przypadku. Firma Eneria należy do dużej grupy Monnoyeur wywodzącej się z Francji i obecnej nie tylko w Polsce ale również w Belgii, Rumunii, Mołdawii oraz Algierii. We Francji firma Eneria w energetyce wiatrowej działa już od ponad 25 lat! Sukcesy we Francji spowodowały że uważnie przyglądano się zmianom regulacji prawnych w Polsce i gdy okazało się, że zaistniały możliwości działania w tej

branży postanowiono wykorzystać doświadczenie zdobyte we Francji i przenieść je na rynek Polski. Utworzenie działu okazało się strzałem w dziesiątkę. Zespół rozpoczął działania mające na celu wspieranie Inwestorów przy rozwoju projektów wiatrowych. Przygotowanie raportów, analiz, uzyskiwanie pozwoleń oraz przygotowywanie dokumentacji technicznych okazało się bardzo potrzebne, szczególnie zagranicznym Inwestorom, którym trudno było poruszać się w gąszczu polskich

przepisów prawnych i procedur administracyjnych. Okazało się również że polski zespół doświadczony w wykonawstwie instalacji przemysłowych jest w stanie poprowadzić realizację budów parków wiatrowych bez najmniejszego problemu. W 2007 roku firma Eneria nawiązała kontakty z Grupą Iberdrola, będącą światowym liderem w dziedzinie energetyki wiatrowej. Grupa Iberdrola od dłuższego czasu poszukiwała wykonawcy, który spełniałby wysokie wymagania jakościowe oraz podjął się budowy par-

urządzenia dla energetyki 4/2011

energetyka wiatrowa ku wiatrowego z uwzględnieniem bardzo krótkich terminów realizacji, wymagających wysokiej kultury pracy, perfekcyjnej organizacji i zegarmistrzowskiej koordynacji prac budowlanych. Firma Eneria podjęła się tego zadania i już w maju 2007 na zlecenie grupy Iberdrola rozpoczęła budowę największego parku wiatrowego w Polsce – w rejonie miejscowości Karścino na Pomorzu. Na wykonanie 46 fundamentów, 46 placów montażowych, 27 kilometrów dróg i położeniu ponad 100km kabli firma Eneria potrzebowała jedynie 7 miesięcy, tym samym spełniła bardzo rygorystyczne wymagania hiszpańskiego Inwestora. Budowa zakończyła się sukcesem, który zaowocował kolejnymi zleceniami od Inwestora. Działania zespołu Eneria przy rozwoju projektów wiatrowych w krótkim czasie zaowocowały kolejnymi projektami. Rozpoczęte w 2007 roku działania na rzecz zagranicznego Inwestora mające na celu uzyskanie pozwolenia na budowę dla projektu który składał się zaledwie z umów dzierżawy terenów i warunków przyłączenia, w marcu 2009 roku zakończyły się również sukcesem. Szybki postęp przy uzyskiwaniu kolejnych uzgodnień jak i sprawna organizacja działań spowodowały, że Inwestor w 2008 roku zakupił kilka kolejnych projektów. Na chwilę obecną firma Eneria rozwija projekty o mocy ponad 200 MW, jednocześnie zbiera i analizuje pomiary wiatru z siedmiu masztów pomiarowych. W latach 2008 i 2009 zrealizowane zostały kolejne dwa parki wiatrowe łącznie 7 turbin. W 2011 roku firma Eneria zrealizowała już jeden park dla polskiego inwestora prywatnego i jest w trakcie negocjacji na generalne wykonawstwo kolejnych trzech projektów inwestycyjnych. Doświadczony zespół jest gwarantem najwyższej jakości usług jak i sprawnej i terminowej realizacji, co powoduje, że firma Eneria wyrobiła sobie markę wśród inwestorów jako rzetelny partner przy realizacji zadań w zakresie energetyki wiatrowej. W sumie do chwili obecnej firma Eneria zrealizowała w Polsce parki wiatrowe o łącznej mocy 87 MW ( łącznie w zrealizowanych parkach zainstalowanych jest 55 turbin), co stanowi około 1/9 całkowitej mocy zainstalowanej w energetyce wiatrowej do końca 2010 roku. Mimo światowego kryzysu ostatnich lat, firma spodziewa się dalszego dynamicznego rozwoju energetyki wiatrowej w Polsce i na rok 2011 przewiduje realizację przynajmniej trzech parków wiatrowych oraz uzyskanie pozwolenia na budowę dla kolejnego dużego projektu. Paweł Leszczuk Dyrektor Działu Elektrowni Wiatrowych Eneria Sp. z o.o.

urządzenia dla energetyki 4/2011

energetyka wiatrowa

Budowa farmy wiatrowej w Łukaszowie Farma Wiatrowa Łukaszów o mocy 34 MW budowana jest w miejscowości Łukaszów w gminie Zagrodno niedaleko Złotoryi przez spółkę Amon. Farma ta składać się będzie docelowo z 17 nowych turbin wiatrowych wyprodukowanych specjalnie na potrzeby farmy przez wiodącego producenta wiatraków firmę Vestas z Danii.

nwestor – Amon Sp. z o.o. jest spółką zależną uznanego uczestnika polskiego rynku energii odnawialnej – Polish Energy Partners S.A. PEP wspiera Amon w realizacji inwestycji m.in. poprzez wsparcie organizacyjno-techniczne oraz wkład kapitałowy. Poza PEP budowę Farmy Wiatrowej Łukaszów finansuje konsorcjum czterech banków, w skład którego wchodzą: PKO BP, Raiffeisen Bank, BZ WBK oraz Bank DNB Nord. Inwestycja finansowana jest nadto ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Warto wskazać, że udział środków pomocowych w realiza-

cji inwestycji jest bardzo znaczny – umowa dotacji opiewa bowiem na 40 milionów złotych. Prace budowlane rozpoczęte zostały w lipcu 2010 r., w ich ramach wybudowano ok. 4,6 km dróg dojazdowych do turbin wiatrowych oraz wylano fundamenty pod 17 turbin wiatrowych. Ponadto, ułożona została podziemna kablowa sieć elektroenergetyczna o długości ok. 19,4 km. Począwszy od 24.05.2011 r. rozpoczął się montaż wiatraków. Zostały już posadowione pierwsze maszty i rozpoczęto instalację śmigieł.

urządzenia dla energetyki 4/2011

energetyka wiatrowa

Budowa farmy wiatrowej w Modlikowicach Farma Wiatrowa Modlikowice o mocy 24 MW budowana jest w miejscowości Modlikowice w gminie Zagrodno niedaleko Złotoryi przez spółkę Talia. Farma ta składać się będzie docelowo z 12 nowych turbin wiatrowych wyprodukowanych specjalnie na potrzeby farmy przez wiodącego producenta wiatraków firmę Vestas z Danii.

nwestor – Talia Sp. z o.o. jest spółką zależną uznanego uczestnika polskiego rynku energii odnawialnej – Polish Energy Partners S.A. PEP wspiera Talia w realizacji inwestycji m.in. poprzez wsparcie organizacyjno-techniczne oraz wkład kapitałowy. Poza PEP budowę Farmy Wiatrowej Modlikowice finansuje konsorcjum czterech banków, w skład którego wchodzą: PKO BP, Raiffeisen Bank, BZ WBK oraz Bank DNB Nord. Inwestycja finansowana jest nadto ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura

i Środowisko (POIiŚ). Warto wskazać, że udział środków pomocowych w realizacji inwestycji jest bardzo znaczny – umowa dotacji opiewa bowiem na 40 milionów złotych. Prace budowlane rozpoczęte zostały w lipcu 2010 r., w ich ramach wybudowano ok. 4,6 km dróg dojazdowych do turbin wiatrowych oraz wylano fundamenty pod 12 turbin wiatrowych. Ponadto, ułożona została podziemna kablowa sieć elektroenergetyczna o długości ok. 5,6 km.

urządzenia dla energetyki 4/2011

eksploatacja i remonty

Wiertarko-wkrętarki akumulatorowe GSR 14,4 V-LI i GSR 18 V-LI z linii Dynamic firmy Bosch

Nowe, lekkie i poręczne wiertarko-wkrętarki GSR 14,4 V-LI Professional i GSR 18 V-LI Professional z linii Dynamic ustanawiają nowy standard pracy – na jednym cyklu ładowania akumulatora mogą wkręcić do 500 wkrętów. O ich wydajności decydują przede wszystkim nowa przekładnia i czteropolowy silnik Boscha. Narzędzia są dostępne w sprzedaży od lutego. owe wiertarko-wkrętarki akumulatorowe GSR 14,4 V-LI Professional i GSR 18 V-LI Professional Bosch z linii Dynamic ustanawiają nowy standard obsługi i komfortowej pracy. Urządzenia spełniają marzenia profesjonalnych użytkowników o lżejszych i bardziej poręcznych wiertarko-wkrętarkach, charakteryzujących się jednocześnie długim czasem pracy akumulatora. Dzięki bardzo krótkiemu korpusowi (tylko 185 mm) są to najmniejsze akumulatorowe wiertarko-wkrętarki w swojej klasie. Ponadto są niezwykle lekkie – ważą zaledwie 1,5/1,6 kg (14,4/18 V) wraz z akumulatorem Compact, a wąska rękojeść z miękką okładziną sprawia, że doskonale leżą w dłoni. Zwarta konstrukcja urządzenia powoduje natomiast, że narzędzia są ide-

alnie wyważone. Na jednym cyklu ładowania akumulatora (18 V) potrafią wkręcić nawet do 500 wkrętów, dzięki czemu można je uznać za wyjątkowo wydajne. Innowacyjny, czteropolowy silnik Boscha, osiągający moment obrotowy 67 Nm (w wersji z akumulatorem 18 V 3,0 Ah), gwarantuje szybkie tempo pracy. Nowa, 2-biegowa przekładnia planetarna pozwala na np. wiercenie w drewnie do średnicy 32/35 mm (14,4/18 V) oraz wiercenie w metalu do średnicy 13 mm. Wiertarko-wkrętarki GSR 14,4/18 V-LI Professional bez problemu wkręcają wkręty o średnicy do 7 lub 8 mm w drewnie. Uchwyt wiertarski 13 mm z systemem Autolock umożliwia błyskawiczną wymianę osprzętu. W przypadku seryjnego wkręcania wkrętów precy-

zyjną pracę zapewnia wbudowany hamulec silnika. Zintegrowana dioda LED optymalnie oświetla miejsce pracy, także w ciemnych zakamarkach. Wszystkie wymienione cechy docenią zwłaszcza stolarze i rzemieślnicy pracujący przy wykańczaniu wnętrz, montażu elementów suchej zabudowy, wykonawcy tarasów oraz elewacji.

Odpowiednie urządzenie do każdego zadania Program profesjonalnych elektronarzędzi Boscha z akumulatorami litowo-jonowymi 14,4 oraz 18 V został podzielony na trzy linie narzędzi oferujących różne zalety: Robust, Dynamic i Light. Nowe wiertarko-wkrętarki akumulatorowe GSR 14,4 V-LI Professional i GSR 18 V-LI Professional należą do linii Dynamic,

urządzenia dla energetyki 4/2011

eksploatacja i remonty Warianty dostawy wiertarkowkrętarek akumulatorowych

L-BOXX 2 akumulatory x 3,0 Ah

L-BOXX 2 akumulatory x 1,3 Ah

Linia Dynamic 14,4 V

1536 PLN

1167 PLN

Linia Dynamic 18 V

1782 PLN

1413 PLN Sugerowane ceny detaliczne brutto (luty 2011)

obejmującej urządzenia o bardzo długim czasie pracy akumulatora. Wyjątkowa trwałość w połączeniu z dużą mocą i zwartą konstrukcją sprawia, że narzędzia stanowią uniwersalną propozycję dla wszystkich profesjonalnych użytkowników, zajmujących się wykańczaniem wnętrz, stolarką czy dekarstwem.

Elastyczny system akumulatorowy System Bosch Flexible Power oferuje wyjątkową możliwość wyboru jednej z dwóch wersji akumulatora Li-Ion w klasie napięcia 14,4 lub 18 V: akumulator Premium o pojemności 3,0 Ah, który zapewnia wyjątkowo długi czas pracy, przydatny np. przy seryjnym wkręcaniu wkrętów, lub akumulator Com-

Fot. Bosch pact o pojemności 1,3 Ah. Akumulator Compact jest lżejszy i mniejszy od wersji Premium.

Akumulatory litowo-jonowe Bosch Premium z systemem ECP (Electronic Cell Protection) Długą żywotność akumulatora litowo-jonowego Premium zapewnia system elektronicznej ochrony ogniw ECP (Electronic Cell Protection). Chroni on akumulator przed przeciążeniem, przegrzaniem i całkowitym rozładowaniem ogniw. Akumulatory nie wykazują przy tym efektu pamięci ani samorozładowania, dzięki czemu są w pełni gotowe do użycia nawet po kilku miesiącach przechowywania. Praktyczny wskaźnik stanu naładowania akumulatora informuje użytkownika o dostępnych rezerwach energii. Fot. Bosch

Dane techniczne

GSR 14,4 V-LI Professional/ akumulator Compact

GSR 14,4 V-LI Professional/ akumulator Premium

GSR 18 V-LI Professional/ akumulator Compact

GSR 18 V-LI Professional/ akumulator Premium

Pojemność akumulatora

1,3 Ah

3,0 Ah

1,3 Ah

3,0 Ah

Prędkość obrotowa bez obciążenia (1.bieg / 2. bieg)

0 – 500 / 1 600 min-1

0 – 500 / 1 700 min-1

Maks. moment obrotowy, wkręcanie twarde

53 Nm

60 Nm

67 Nm

Maks. średnica wiercenia w drewnie/ metalu

28/13 mm

32/13 mm

35/13 mm

Maks. średnica wkrętu

7 mm

8 mm

Ciężar

1,5 kg

1,7 kg

1,6 kg

1,8 kg

urządzenia dla energetyki 4/2011

targi

Energetyczne konferencje i targi w Expo Silesia TAURON Polska Energia oraz prof. Tadeusz Chmielniak z Politechniki Śląskiej to tegoroczni laureaci nagrody „Lider Czystych Technologii w Energetyce”. Statuetki zostały wręczone podczas konferencji i wystawy Silesia Power Meeting, organizowanej pod patronatem Parlamentu Europejskiego w dniach 11-12 maja. W tym samym czasie w Expo Silesia odbyła się także konferencja i wystawa poświęcona kablom i przewodom wykorzystywanym w przemyśle.

tatuetki „Lider Czystych Technologii w Energetyce” przyznano po raz drugi. Ich pierwszymi laureatami w ubiegłym roku byli prof. Jerzy Buzek – Przewodniczący Parlamentu Europejskiego oraz prof. Marek Ściążko, Dyrektor Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla z Zabrza. Tym razem tytuł w kategorii osobowość powędrował do prof. Tadeusza Chmielniaka z Politechniki Śląskiej, specjalizującego się w zagadnieniach energetyki jądrowej. Natomiast statuetkę dla firmy TAURON Polska Energia S.A. za wyjątkowe osiągnięcia służące poprawie efektywności energe-

tycznej osobiście odebrał prezes Dariusz Lubera. To właśnie o głównych planach inwestycyjnych TAURON-u w regionie śląskim oraz instalacjach w sektorze czystych technologii węglowych można było dowiedzieć się podczas organizowanej w Expo Silesia konferencji „Inwestycje w polski sektor energetyczny”. Wśród prelegentów znaleźli się także przedstawiciele Urzędu Regulacji Energetyki, Ministerstwa Gospodarki Głównego Instytutu Górniczego, jak również firm: Foster Wheeler, ENERGOPOMIAR Sp. z o.o., UNISERV SA, RAFAKO SA, SENER Sp. z o.o. czy Alstom Power.

Tematyka konferencji „Zabezpieczenia dla energetyki przemysłowej” była z kolei szczególnie ważna dla firm z regionu śląskiego, z których wciąż wiele działa w przemyśle ciężkim i na co dzień boryka się z problemami zabezpieczenia przewodów przed ogniem, wysoką temperaturą i trudnymi warunkami fizycznymi. W dyskusji wzięli udział specjaliści ze Stowarzyszenia Elektryków Polskich oraz Polskiej Izby Gospodarczej Elektrotechniki. Prelegentami byli również przedstawiciele TELE-FONIKA Kable Sp. z o.o., KGHM Polska Miedź S.A., TECHNOKABEL S.A. czy firmy EMAG. Wydarzenie odbyło się dzięki współpracy ze Stowarzyszeniem Elektryków Polskich oraz firmą Eti Polam. Branżowe konferencje uzupełniły – Targi Energetyczne Silesia Power Meeting oraz Targi Technologii, Wykorzystania Kabli i Przewodów w Przemyśle, podczas których prezentowano m. in.: urządzenia wykorzystywane w energetyce zawodowej i przemysłowej, maszyny do wytwarzania, przetwarzania kabli, osłony kablowe, światłowody, gniazdka, osprzęt elektroinstalacyjny. Nie brakło również prezentacji nowych rozwiązań technologicznych i aktualnych nowinek z zakresu elektrotechniki i elektryki. Więcej informacji na temat konferencji i targów można znaleźć na stronach: www.powermeeting.pl oraz www.expocable.pl.

urządzenia dla energetyki 4/2011

KONFERENCJE

Konferencja ELKOMTECH Jak co roku, w maju, firma ELKOMTECH S.A. zorganizowała konferencję naukowo – techniczną zapraszając na nią specjalistów z branży energetycznej. Mottem przewodnim konferencji była „Integracja i rozwój systemów wspomagających zarządzanie sieciami elektroenergetycznymi”.

Fot. 1. Dyr. Piotr Domaradzki omawia kierunki rozwoju technik integracyjnych systemów IT

trakcie konferencji poruszano problematykę związaną z potrzebą bezpośredniej współpracy systemów informatycznych wdrożonych w spółkach energetycznych m.in. typu SCADA, systemów zarządzania majątkiem, systemów paszportyzacji (w tym: technologie oparte na GIS), ERP czy ASSET MANAGEMENT. Zaproponowano techniki integracyjne oraz pokazano przykłady wdrożeń integracji systemu WindEx z innymi systemami, w tym systemami typu GIS. Jako przykład systemu działającego w oparciu o architekturę SOA zaprezentowano system gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji danych o sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia WindEx LVS. Ze swoimi doświadczeniami z tego wdrożenia podzielił się w trakcie konferencji przedstawiciel jednego z użytkowników. Innym ważnym tematem poruszanym w trakcie konferencji był kierunek rozwoju systemów nadzoru i sterowania stacją energetyczną. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszył się wykład „Metodologia wdrażania standardu IEC 61850 (wnioski i doświadczenia)”. Szerokie

Fot. 2. Przedstawiciel jednego z użytkowników dzieli się doświadczeniami z wdrażania systemu Ex-WindEx_LVS

grono specjalistów miało okazję zapoznać się z doświadczeniami z wdrożeń tego standardu na obiektach energetycznych. Wiele uwagi w trakcie konferencji poświęcono tematowi automatyki zabezpieczeniowej z użyciem szybkiej komunikacji GOOSE w IEC 61850. Uczestnicy konferencji mogli praktycznie przekonać się, na specjalnie przygotowanym stanowisku pokazowym, w jaki sposób przebiega współpraca, zgodnie ze standardem IEC 61850, pomiędzy cyfrowymi urządzeniami różnych producentów m.in. zabezpieczeniami cyfrowymi P139, P632 (firmy Schneider-Electric), REL670, REC650 (firmy ABB), 7SJ633, 7SA522 (firmy Siemens) oraz sterownikiem polowym Ex-MST2_ LU, centralną sygnalizacją Ex-SSC2, rejestratorem zakłóceń EX-BEL i dwoma koncentratorami danych Ex-MST2_EU podstawowym i rezerwowym (firmy ELKOMTECH). Na konferencji firma ELKOMTECH zaprezentowała najnowsze rozwiązania sterowników z łącznością bezprzewodową. Z myślą o dostawcach energii, którzy zdecydowali się na zdalny nadzór

Fot. 3. Z metodologią wdrażania standardu IEC 61850 uczestników konferencji zapoznał dr Witold Szaniawski

urządzenia dla energetyki 4/2011

stacji energetycznych przeznaczonych do zasilania sieci rozdzielczej niskiego napięcia przygotowano sterownik ExmBEL_LVC. Integruje on w sobie funkcje kilku urządzeń działających do tej pory na tego typu obiektach. W szczególności zapewnia: zdalny dostęp do obiektu (synoptyka, telesterowanie), wykrywanie przepływu prądu zwarciowego po stronie średniego napięcia, pomiar prądów, napięć, mocy i energii po stronie niskiego napięcia, pomiar wybranych elementów jakości energii po stronie niskiego napięcia. Zaprezentowano także nowy moduł wykonawczy do sterownika Ex-SIMON. Podstawową różnicą pomiędzy funkcjonalnością dotychczasowych telemechanik a nowo zastosowanym modułem Ex-mBEL_S jest możliwość wykrywania przez niego przepływu prądu zwarciowego po stronie średniego napięcia. W trakcie konferencji, swoje najnowsze rozwiązania, prezentowały także zaproszone firmy: Siemens, NEC Display Solutions, Schneider-Electric, ABB oraz Barco. ELKOMTECH

Fot. 4. Prezentacja najnowszych rozwiązań sterowników z łącznością bezprzewodową

targi

EXPOPOWER 2011 – raport podsumowujący Około 10.500 zwiedzających zapoznało się z ekspozycją Międzynarodowych Targów Energetyki EXPOPOWER, które już po raz piąty odbyły się w Poznaniu w dniach 24-26 maja 2011 r. Oznacza to wzrost o 5 proc. w porównaniu do poprzedniej edycji. Profesjonalna publiczność Z rozmów przeprowadzonych z wystawcami wynika, że firmy uczestniczące w targach wysoko oceniają profesjonalizm targowych gości, wśród których dominowali przedstawiciele

biur projektowych, zakładów energetycznych, firm wykonawczych, hurtowni elektrycznych, działów energetycznych firm i zakładów przemysłowych, a także stowarzyszeń i instytucji z branży elektroenergetycznej. Dla zarejestro-

wanych profesjonalistów wstęp na targi był bezpłatny.

Większa ekspozycja Nieco większa niż w roku ubiegłym była także tegoroczna ekspozycja. Naj-

urządzenia dla energetyki 4/2011

targi

nowsze rozwiązania z zakresu energetyki i elektrotechniki przedstawiło 220 wystawców i firm reprezentowanych z 11 państw (Austrii, Chin, Czech, Finlandii, Francji, Holandii, Korei Południowej, Korei Północnej, Niemiec, Polski i Włoch). W targach uczestniczyli wiodący przedstawiciele branży energetycznej i elektrotechnicznej (m.in. ABB, Apator, Elektrobudowa, Elektromontaż Poznań, Elektromontaż Lublin, ENEA, Energa, Es System, Hager, Kromiss-Bis, LUG, Mikronika, Philips, Tauron). Tematyka targów odbywających się pod hasłem „Energetyka przyszłości – przyszłość energetyki" obejmowała wytwarzanie, przesył i dystrybucję energii elektrycznej i cieplnej, maszyny i urządzenia elektryczne, przewody i łączniki, sterowanie i kontrolę, akcesoria układów automatyki, instalacje odgromowe, budownictwo energetyczne i oświetlenie. Ofertę targów EXPOPOWER dopełniły organizowane po raz trzeci Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej GREENPOWER oraz Międzynarodowe Targi Robotyki, Automatyki i Aparatury Kontrolno-Pomiarowej AUTOMA. Łącznie podczas majowego bloku targów energetycznych swoją ofertę przedstawiło w Poznaniu około 350 firm.

Wśród firm biorących udział w tej ekspozycji były m.in. Aga Light, ES System, LUG Light Faktory, Narva Polska, Osram, Philips Lighting Poland, Schreder Polska, Siteco Lighting Poland oraz Thorn Lighting Polska. Ekspozycji towarzyszyła dwudniowa konferencja „Energooszczędność w oświetleniu”. Podczas tego wydarzenia przedstawione zostało m. in. porównanie efektywności energetycznej instalacji oświetlenia drogowego wykonanych w technologii LED z instalacjami wykonanymi na tradycyjnych lampach wyładowczych. Omówione zostały również zagadnienia dotyczące energooszczędnego oświetlenia dla kolei i transportu publicznego. Ważnymi tematami pierwszego dnia konferencji był także wpływ opraw z diodami LED na sieć energe-

tyczną oraz bilbordy z diodami LED a bezpieczeństwo ruchu. Drugi dzień konferencji poświęcony był oświetleniu LED w architekturze. Przedstawione zostało zastosowanie opraw LED w oświetleniu ogólnym, w przestrzeni publicznej, do iluminacji obiektów zabytkowych oraz w obiektach handlowych. W „studium trzech przypadków” można było zapoznać się z zaletami stosowania opraw LED w biurze, butiku i hotelu.

Konferencje, seminaria, warsztaty Targom EXPOPOWER 2011 towarzyszył bogaty program wydarzeń. Liczne spotkania, seminaria, konferencje i prelekcje były doskonałą okazją do wymiany doświadczeń między specjalistami z branży oraz cennym źródłem wiedzy o naj-

Salon OŚWIETLENIE W ramach EXPOPOWER zorganizowany został Salon OŚWIETLENIE – profesjonalna prezentacja ofertą firm z branży oświetleniowej odbywająca się pod patronatem Polskiego Komitetu Oświetleniowego i Związku Producentów Sprzętu Oświetleniowego Pol-lighting. Wystawa cieszyła się sporym zainteresowaniem zwiedzających.

urządzenia dla energetyki 4/2011

targi nowszych trendach w sektorze elektroenergetycznym. W trakcie targów odbyło się 11 specjalistycznych konferencji tematycznych przygotowywanych z myślą o poszczególnych grupach zwiedzających. Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, wzorem roku ubiegłego, zorganizowało podczas targów II Forum Elektroenergetyki Polskiej. Tegoroczna konferencja odbyła się pod hasłem „Nowe Prawo energetyczne potrzebne od zaraz”. Zamiarem organizatorów było, z jednej strony, poinformowanie zainteresowanych o prowadzonych pod auspicjami Ministerstwa Gospodarki pracach zmierzających do przygotowania projektu nowej ustawy, z drugiej, poddania do rozważenia wybranych tez szerszemu gronu osób. Celem wspólnej dyskusji praktyków z sektora energetycznego i prawników o nowej ustawie Prawo energetyczne było przyczynienie się do ustanowienia lepszego prawa. Awaria w japońskiej elektrowni atomowej w Fukushimie sprawiła, że społeczne zaufanie wobec energetyki jądrowej zostało poważnie nadwątlone. Organizatorzy konferencji „Energetyka jądrowa – bezpieczne i ekologiczne źródło energii” – Instytut Energii Atomowej POLATOM, Centralne Laboratorium Ochrony Radiologicznej, Fundacja Forum Atomowe i Fundacja Wszechnicy Budowlanej przekonywali podczas EXPOPOWER, że obawy przed inwestowaniem w nowoczesne technologie pozyskiwania energii atomowej są nieuza-

sadnione. W trakcie konferencji przedstawione zostały wnioski po uwolnieniach substancji radioaktywnych z elektrowni Fukushima oraz korzyści środowiskowe energetyki jądrowej. Uczestnicy otrzymali informację na temat reaktorów jądrowych generacji III. Przedstawiony został także prototyp przenośnej stacji monitoringu powietrza planowanej wokół elektrowni jądrowej, która ma powstać w Polsce. Stowarzyszenie Elektryków Polskich Oddział Poznański oraz Wielkopolska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa zorganizowały wraz z Targami Poznańskimi podczas EXPOPOWER kolejną, dziewiątą już edycję Konferencji Naukowo-Technicznej z cyklu „Instalacje elektryczne niskiego, średniego i wysokiego napięcia”. Tegoroczny temat to „Wybrane zagadnienia pracy sieci elektroenergetycznej”. Sesja pierwsza dotyczyła kompensacji mocy biernej oraz zasilania gwarantowanego. Podczas drugiej równoległej sesji przedstawione zostały wymagania jakościowe dla elementów służących do budowy ochrony odgromowej zgodnie z normą PN-EN 50164. ABB i Stowarzyszenie Elektryków Polskich Oddział Poznański zaprosiły specjalistów podczas EXPOPOWER do udziału w konferencji „Nowości techniczne w rozdzielnicach SN – zastosowanie i projektowanie”. W jej trakcie omówione zostały następujące zagadnienia: programy wspierające projektowanie rozdzielnic SN produkcji ABB, zintegrowane wyłączniki próżniowe SN – na podstawie wyłącznika eVD4 ABB, nowoczesne metody projektowania obwodów wtórnych rozdzielnic SN z wykorzystaniem komunikatów GOOSE standardu IEC 61850 oraz poprawa bezpieczeństwa obwodów wtórnych rozdzielnic SN dzięki wykorzystaniu sensorów pomiarowych. Pełna informacja o programie targów znajduje się na stronie www.expopower.pl

Nowości na targach Największą atrakcją dla zwiedzających targi profesjonalistów były nowości prezentowane na stoiskach. Targi to bowiem doskonała okazja do zapoznania się z najnowszymi produktami i technologiami, które wprowadzane są na polski rynek. Wystawcy EXPOPOWER zaprezentowali kilkadziesiąt nowych rozwiązań. Stoiska wystawców, którzy zgłosili swoje nowości, zostały specjalnie oznakowane. Szczegółowa lista nowości także jest dostępna na stronie www.expopower.pl.

Nagrody dla najlepszych Podczas targów zostały wręczone nagrody w licznych prestiżowych konkursach. 10 szczególnie innowacyjnych produktów prezentowanych podczas targów nagrodzono Złotymi Me-

urządzenia dla energetyki 4/2011

targi dalami Międzynarodowych Targów Poznańskich: 8 Lokalizacja uszkodzeń w sieciach rozproszonych z zastosowaniem systemu rozłączników sterowanych zdalnie w technologii GPRS Przedsiębiorstwo Produkcyjne Aparatów i Konstrukcji Energetycznych „ZMER” Sp. z o.o., Kalisz 8 Małogabarytowa stacja transformatorowa SN/nn w obudowie betonowej z obsługą zewnętrzną typu UKL 3119 EP PUE ENERGOBUD LESZNO Sp. z o.o., Gronówko 8 Rozdzielnica średniego napięcia „POLE WYŁĄCZNIKOWE ROTOBLOK VCB” ZPUE S.A. Włoszczowa 8 System BOYEN LED ES –SYSTEM Wilkasy, Wilkasy Zgłaszający: ES –SYSTEM S.A., Kraków 8 Rozdzielnica SN typu UniSec ABB SpA, Włochy zgłaszający: ABB Sp. z o.o./o. Łódź 8 Home Manager 7”- panel dotykowy KOS ELEKTRO SYSTEM Sp. z o.o., Września 8 Licznik energii LE 3000 plus ELSTER- PKP Sp. z o.o., Łódź 8 Hybrydowy izolator wsporczy Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL S.A., Boguchwała 8 System obiegu dokumentów i informacji Infos.net ZEP – INFO Sp. z o.o., Płock 8 Słupy rurowe wg normy PN-EN 50341 dla napowietrznych linii elektroenergetycznych o napięciu 400 KV KROMISS – BIS Sp. z o.o., Częstochowa

podczas targów nowoczesnych technologii przemysłowych ITM Polska. Nowa inicjatywa okazałą się strzałem w dziesiątkę. Już pierwsza edycja zgromadziła ponad 100 wystawców i firm reprezentowanych z Polski, Chin, Czech, Holandii, Korei Południowej i Stanów Zjednoczonych. Każda następna była znacząco większa od poprzedniej. W ciągu kolejnych lat EXPOPOWER stało się jednym z dwóch najważniejszych spotkań przedstawicieli branży energetycznej w kraju.

Patronat Poznańskim targom energetycznym patronowało Ministerstwo Gospodarki, przewodniczący Parlamentarnego Ze-

społu ds. Energetyki Andrzej Czerwiński oraz najważniejsze izby i stowarzyszenia sektora energetycznego: Izba Gospodarcza CIEPŁOWNICTWO POLSKIE, Izba Gospodarcza Energetyki i Ochrony Środowiska, Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki, Polska Izba Producentów Urządzeń i Usług na Rzecz Kolei, Polskie Stowarzyszenie Elektroinstalacyjne, Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, Stowarzyszenie Elektryków Polskich oraz Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie. Kolejna edycja EXPOPOWER odbędzie się w dniach 8-10 maja 2012 r.

Z kolei Nagrodami Acanthus Aureus wyróżnionych zostało 7 stoisk targowych najlepiej zaprojektowanych i przygotowanych do realizacji strategii marketingowej wystawcy. Pełna lista firm nagrodzonych w powyższych konkursach dostępna na stronie www.expopower.pl. Na targach wręczono nagrody także w następujących konkursach: 8 Medal Prezesa Stowarzyszenia Elektryków Polskich za krajowy produkt z obszaru energetyki 8 Puchar Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego.

Bilans pięciolecia Targi EXPOPOWER, których pierwsza edycja odbyła się w 2007 r. są wynikiem rozmów i bliskiej współpracy MTP z partnerami z sektora energetycznego. Na ich życzenie MTP podjęły decyzję o organizacji w maju odrębnego wydarzenia targowego dla energetyków. Wcześniej oferta tej branży prezentowana była w Poznaniu w ramach Salonu Energia organizowanego w czerwcu

urządzenia dla energetyki 4/2011

konferencje

Międzynarodowa konferencja transformatorowa „TRANSFORMATOR ‘11” Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej po raz trzeci było organizatorem międzynarodowej konferencji „Transformator’11”. Konferencja odbyła się w dniach 1 - 3 czerwca 2011 roku, w Toruniu. angę tego spotkania podkreśla uczestnictwo w nim ponad osiemdziesięcioosobowej grupy specjalistów z dziedziny transformatorów z kraju i liczna 20-osobowa grupa specjalistów z zagranicy. Pojawili się goście z Niemiec, Szwecji, Finlandii, Węgier, Belgii, Francji, Danii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Arabii Saudyjskiej a nawet z Meksyku, Kanady Brazylii i USA co niewątpliwie świadczy o interesującej tematyce konferencji, a także o zainteresowaniu osób z zewnątrz „polskim” podejściem do niektórych zagadnień techniki transformatorowej. O poziomie konferencji świadczy również fakt, że po raz kolejny odbyła się ona pod patronatem CIGRE. Przyjęta, na pierwszej zorganizowanej w 2007 przez PTPiREE konferencji „Transformator”, zasada tłumaczenia symultanicznego wszystkich wystąpień, dała możliwość pokonania bariery językowej i śledzenia ze zrozumieniem każdego referatu. Ma to szczególne znaczenie podczas dyskusji, która jak zwykle jest forum wymiany poglądów i udzielania wyjaśnień w przypadku pojawiających się wątpliwości. Konferencję rozpoczęło wystąpienie Dyrektora Biura PTPiREE Pana Andrzeja Pazdy, który po powitaniu uczestników zwrócił uwagę na mały jubileusz związany z Konferencją „Transformator”. Wątek ten podtrzymał także, w swym przemówieniu, były Prezes ENERGA-OPERATOR Odział w Toruniu Pan Roman Kuczkowski a uzupełnienie o 60-letniej już historii spotkań środowiska transformatorowego pojawiło się także w końcowym podsumowaniu konferencji. Przypomniano, że konferencje transformatorowe w Polsce mają długą i bogatą historię. Pierwsza, odnotowana w kronikach w 1951r. i druga w 1958r. były wielkimi konferencjami krajowymi z udziałem gości zagranicznych, zorganizowanymi w Łodzi pod przewodnictwem profesora Eugeniusza Jezierskiego, twórcy polskiej szkoły transformatorowej. Później drobniejsze jednodniowe konferencje organizowane były także w Łodzi przez Politechnikę Łódzką oraz Eltę. W latach sześćdziesiątych dokonano rozdzielenia tematyki konferencji. Wyodrębniły

się zagadnienia obejmujące eksploatację, wytwarzanie i remonty transformatorów i tę tematykę pod nazwą „Transformator” przejął Oddział Bydgoski SEP oraz Oddział Gliwicki SEP wraz z Energopomiarem. Były to zjazdy organizowane nieregularnie a ich celem była wymiana doświadczeń, analiza problemów eksploatacyjnych, dyskusja dotycząca

uszkodzeń i zakłóceń występujących podczas użytkowania transformatorów. Tematyka ta została zaakceptowana przez środowisko specjalistów transformatorowych. Lata siedemdziesiąte przyniosły konferencjom, organizowanym przez Oddział Gliwicki a następnie Bydgoski przy współudziale innych Oddziałów SEP wyraźną krystalizację te-

urządzenia dla energetyki 4/2011

konferencje

matyki. Charakter konferencji stał się naukowo techniczny wiążąc doskonale wywody teoretyczne z doświadczeniem praktycznym. Materiały konferencyjne można było bezsprzecznie uznać za materiały źródłowe. Te właśnie cechy konferencji „Transformator” ustaliły się i są zachowane do dzisiaj. Przekształcenie się konferencji z krajowej na międzynarodową wskazuje na znaczenie tematyki i potrzebę szerokich kontaktów między transformatorowcami – zarówno użytkownikami, jak i wytwórcami i remontowcami. Konferencja „Transformator” niezależnie od referatów indywidualnych powinna być jednocześnie pewnym odzwierciedleniem prac prowadzonych na świecie, mamy tu na myśli przede wszystkim dokumenty CIGRE. Jeden z referatów, może właśnie referat generalny powinien ujmować w sposób syntetyczny ostatnie osiągnięcia. Takie postępowanie pozwoli na stworzenie podstaw do dyskusji na kolejnych konferencjach. . W przypadku ostatniej konferencji był to referat przedstawiony w panelu dyskusyjnym przez Pana Petera Wereliusa pt. „Problemy zawilgocenia izolacji transformatorów w pracach CIGRE”. W trakcie konferencji przedstawiono 23 referaty, w tym 10 z zagranicy, podzielonych według tematyki najbardziej zbliżonej do naturalnych problemów związanych z utrzymaniem transformatorów. Były to: eksploatacja i diagnostyka, monitoring transformatorów, oleje transformatorowe. Pojawił się także interesujący

temat teoretyczny- badania modelowe. Referaty na obecnej konferencji pozwalają stwierdzić, że ciągła i zautomatyzowana kontrola wyładowań niezupełnych występujących w transformatorze oraz w izolatorach przepustowych WN, umożliwia dobrze prognozowaną eksploatację dużych jednostek. Informacje, jak zmieniają się poszczególne parametry transformatora w toku eksploatacji i kiedy wskazują na zagrożenie wewnętrzne ułatwiają diagnostykę, mają wielką wagę dla wszystkich użytkowników. Podobne wnioski można wyciągnąć na podstawie poruszanych w referatach zagadnień dotyczących oleju transformatorowego. Nowe idee dotyczące materiałów elektroizolacyjnych, nowe trendy badawcze tych materiałów, potężne narzędzia badawcze ujęte programami komputerowymi pozwalają przypuszczać, że zarówno sam transformator jak i ci, którzy się zajmują transformatorami mogą liczyć na ciekawą pracę w dalszej przyszłości. Trzeba pamiętać, że cały szereg doświadczeń eksploatacyjnych może docierać do wytwórcy poprzez wnioski z konferencji i że jest to miejsce, które pozwala mu zastanowić się nad modernizacją swych rozwiązań. Zagadnienie konkurencyjności między wytwórcami, powstawanie wielkich koncernów w coraz większym stopniu stawia na piedestale czas realizacji zamówień, łączny koszt zakupu i eksploatacji, realny „czas życia”, niezawodność i eliminację punk-

urządzenia dla energetyki 4/2011

tów słabych powodujących ich obniżanie. Te elementy stają się podstawami walki konkurencyjnej Należy też wspomnieć, że konferencji towarzyszyła wystawa producentów i dystrybutorów urządzeń do diagnostyki, monitorowania transformatorów itp. Uczestnicy spotkania mieli okazję zapoznać się z najnowszymi ofertami takich firm jak: GPH Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcyjne „BEZPOL” Sp.J., SERGI France, HAEFELY SERVICE CONSULTING, EnerTest testery i diagnostyka Sp. z o.o., ORGREZ a.s., PUH „POLTRADE” s.c., HYDAC Sp. z o.o. Organizatorzy zdając sobie sprawę, że konferencja umożliwia bezpośrednie kontakty między specjalistami, co jest nie mniej ważne niż zgromadzenie ciekawych materiałów starali się je ułatwić zarówno przez stworzenie pola do dyskusji jak i na płaszczyźnie towarzyskiej w możliwie najlepszej oprawie. Na koniec dziękując wszystkim autorom artykułów, prelegentom, prowadzącym poszczególne sesje, wystawcom a w sposób szczególny uczestnikom konferencji z zagranicy i z Polski chcielibyśmy już teraz zaprosić na kolejną konferencję w podobnym gronie za dwa lata. Otrzymane słowa uznania będą dla nas zachętą do dalszego lepszego działania. Przygotowali: Andrzej Bagiński, PGE Dystrybucja SA Oddział Łódź-Miasto, Jarosław Tomczykowski, PTPiREE

energetyka na świecie

Europejskie społeczeństwo za solidarnością energetyczną Najnowsze badania Eurobarometru wskazują na to, że aż 80% społeczeństw Unii Europejskiej opowiada się za solidarnością energetyczną poszczególnych krajów Europy w przypadku wystąpienia trudności z zaopatrzeniem w energię któregokolwiek z państw UE.

przeprowadzonego badania wynika, że społeczeństwo Europy posiada świadomość tego, że Staremu Kontynentowi potrzebna jest sprawna koordynacja polityki energetycznej oraz wprowadzenie zasady solidarności pomiędzy państwami członkowskimi UE w sytuacji kryzysu dostaw energii. Z przeprowadzonego badania wynika również, że aż 60% Europejczyków uważa, iż Europa będzie bezpieczniejsza pod względem energetycznym, gdy wszystkie państwa UE będą ze sobą współdziałać w dziedzinie energetyki. Jedynie 32% ankietowanych jest zdania, iż kwestiami swojego bezpieczeństwa energetycznego poszczególne kraje powinny zajmować się indywidualnie.

Zasada solidarności nie obca Europejczykom Warto odnotować, że zasada solidarności energetycznej cieszy się w świetle przeprowadzonych badań takim samym poparciem, jak miało to miejsce w kwestii solidarności finansowej, w obliczu problemów gospodarczych poszczególnych Państw UE. W badaniu na ten temat przeprowadzonym w październiku 2010 r., za solidarnością finansową opowiedziały się niemal te same państwa, które obecnie optują za solidarnością energetyczną. Za koncepcją solidarności finansowej oraz energetycznej w największym stopniu opowiedziały się społeczeństwa Danii, Cypru, Szwecji oraz Luksemburga. W najmniejszym stopniu chętne do solidarnościowej współpracy okazały się Rumunia, Słowenia oraz Bułgaria.

Należy stwierdzić, że sytuacja ta jest wynikiem indywidualnej kondycji finansowej oraz energetycznej poszczególnych państw. Zjawisko to widoczne jest m.in. na przykładzie państw takich jak Dania oraz Czechy w odniesieniu do pytania o to, co jest szczególnie istotne w zakresie skoordynowanej współpracy energetycznej poszczególnych państw UE. W przypadku Czech, czynnikiem tym okazała się stabilność cen energii, na którą wskazało 45% respondentów. W Danii natomiast na to właśnie zagadnienie wskazało jedynie 8% badanych. Różnica ta wynika z faktu, iż w Czechach cena energii w ciągu ostatniego roku wzrosła najbardziej spośród wszystkich krajów Unii. Dania natomiast zanotowała spadek cen energii na poziomie 28%. Analizując to zjawisko przez pryzmat udzielanych przez społeczeństwa tych państw odpowiedzi, łatwo zauważyć istniejące różnice interesów.

Bezpieczeństwo dostaw oraz efektywność energetyczna – najważniejsze W interesujący sposób przedstawia się postrzeganie bezpieczeństwa dostaw energii, jako priorytetu współpracy pomiędzy państwami UE. W przypadku Cypru, który uzależniony jest w 100% od zewnętrznych dostaw energii, jedynie 6% respondentów wskazało na to, iż bezpieczeństwo energetycznych dostaw powinno stać się priorytetem w kooperacji wszystkich państw UE. W Niemczech natomiast, na istotę tego właśnie zagadnienia wskazało 30% badanych. Kraj ten w 62% uzależnionych jest od zewnętrznych dostaw energii. Polskę, jako kraj w 25% uzależniony od importu energii, charakteryzowało 28% odpowiedzi wskazujących na priorytetowość europejskiej współpracy w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii. W świetle przeprowadzonych badań, wśród priorytetów w zakresie współpracy pomiędzy poszczególnymi państwami znalazła się także efektywność energetyczna. Co ciekawe, w przypadku Polski i Portugalii na ten właśnie priorytet wskazało po 9% ankietowanych. W Finlandii i Szwecji wskazało na niego aż 25% badanych. Różnice te wynikają z różnic kulturowych w zakresie efektywnego korzystania z energii przez każde z tych państw.

Dania, Szwecja i Luksemburg to państwa najbardziej skłonne do współpracy Ciekawych informacji o nastawieniu społeczeństw poszczególnych krajów do pomocy innym krajom dostarcza pytanie o to, czy obywatele poszczególnych państw są za tym, aby to właśnie ich kraj – a nie ogólnie pojęta współpraca wspólnotowa - świadczył pomoc na rzecz innego kraju lub też krajów. Aż 89% Luksemburczyków, Duńczyków oraz Szwedów wyraziło taką gotowość. Najniższa liczba wskazań miała natomiast miejsce na Malcie – 34%, Słowenii – 26%, oraz … Wielkiej Brytanii – 24%. Pomimo istniejących różnic pomiędzy poszczególnymi państwami, średnia odpowiedzi dla wszystkich państw UE pozwala wysnuć jednoznaczny wniosek, iż społeczeństwo Europy opowiada się jednoznacznie za europejską solidarnością energetyczną. Czy jednak tego rodzaju oczekiwania maja szansę przełożyć się na realne działania w tym kierunku ? Tak, ale jedynie w przypadku, jeśli wypracowane zostaną wspólnotowe mechanizmy, skłaniające poszczególne państwa członkowskie do współpracy, oraz przestrzegania poczynionych na szczeblu europejskim ustaleń. Jak do tej pory nie udało się bowiem wdrożyć w życie skutecznego sposobu, który pozwoliłby na koordynację wspólnotowych działań w dziedzinie energetyki. Poszczególne państwa działały jak dotąd jedynie z myślą o własnych korzyściach, zawierając sojusze, które miały na celu wzmocnienie ich partykularnych interesów. Czy zatem głos większości społeczeństw Europy będzie miał wpływ na urzeczywistnienie się zasady solidarności energetycznej w całej Unii ? Nie jest to wykluczone biorąc pod uwagę fakt, iż glos obywateli słyszany jest przez polityków szczególnie mocno w okresie zbliżających się wyborów. Te zaś będą miały miejsce w większości europejskich państw już wkrótce. Tomasz Niedziółka Autor jest ekspertem ds. polityki gospodarczej UE w Fundacji Aleksandra Kwaśniewskiego Amicus Europae

urządzenia dla energetyki 4/2011

Rozdzielnice gazowe pierwotnego i wtórnego rozdziału energii, transformatory olejowe

do 36 kV

Ormazabal Polska Sp z o.o. 95-100 Zgierz ul. Dąbrowskiego 6/8 tel./fax: +48 42 659 36 13 www.ormazabal.com

Posiadamy certyfikaty Instytutu Energetyki i Energopomiaru