WYDARZENIA I INNOWACJE
100-lecie firmy EMIT S.A. Historia dzisiejszego Zakładu Maszyn Elektrycznych EMIT S.A. należącego do Grupy Cantoni rozpoczęła się w 1921 roku. Wtedy to inż. Zygmunt Okoniewski po 12 latach prowadzenia przedstawicielstwa firmy Brown-Boveri Co. najpierw w Kijowie, a następnie w Warszawie przekształcił je w Polskie Zakłady Elektryczne Brown-Boveri S.A. jednocześnie zostając ich naczelnym dyrektorem.
S
półka miała nie tylko promować na rynku polskim wyroby fabryki z Baden, ale także rozpocząć produkcję w polskich zakładach. Zatem równocześnie z tworzeniem spółki akcyjnej Okoniewski nabył teren po dawnej cukrowni Walentynów w Żychlinie i założył tam fabrykę maszyn elektrycznych. Produkcję uruchomiono w 1922 roku. Początkowo fabryka produkowała jedynie silniki indukcyjne, jednak zakres produkcji szybko się rozszerzał. Już w 1928 r. budowano silniki o mocy do kilkuset kilowatów, maszyny prądu stałego o mocy do kilkudziesięciu kilowatów, transformatory olejowe o mocy do około 1600 kVA oraz trójfazowe prądnice wolnobieżne 125-250 obr./min do sprzężenia z silnikami parowymi i spalinowymi. Po raz pierwszy w Polsce produkowano silniki tramwajowe budowy zamkniętej stosowane w tramwajach łódzkich,
14
lwowskich i warszawskich. Realizowano również dostawy specjalnych prądnic do oświetlenia wagonów kolejowych. Pod koniec lat 20 dynamiczny rozwój spółki wyhamował i zaczęła ona przynosić straty. Przyczynił się do tego wielki kryzys gospodarczy, który skutkował brakiem zamówień i spadkiem obrotów. Pomimo podejmowanych wysiłków, w sierpniu 1931 roku spółkę zamknięto, a w efekcie w 1932 roku rozwiązano. Dzięki inicjatywie Okoniewskiego fabryka w Żychlinie została zakupiona przez firmę Rohn-Zieliński i przekształcona w Zakłady Elektromechaniczne Rohn-Zieliński S.A. licencja Brown Boveri. Produkcję udało się wznowić w marcu 1933 roku. Nastąpił ponowny rozwój fabryki. Szczególnie istotne było podnoszenie poziomu technicznego przedsiębiorstwa, które stopniowo rozszerzało swój program produkcyjny. Pojawiły się silni-
ki elektryczne i transformatory z Żychlina powstałe w znacznej mierze według rodzimej myśli technicznej. Wytwarzano głównie silniki prądu stałego i przemiennego, silniki tramwajowe, stacje rozdzielcze, transformatory, ale również silniki do lokomotyw trakcji dołowej w górnictwie, prądnice do oświetlania wagonów oraz pompy wodne. Charakterystyczną część produkcji maszyn prądu stałego stanowiły ponadto maszyny morskie. Początkowo z uwagi na wysokie wymagania ograniczano się do prostych maszyn, jednak w miarę wzrostu zapotrzebowania (zwłaszcza ze strony marynarki wojennej) zaczęto wykonywać nawet bardzo skomplikowane konstrukcje. Szczytowym osiągnięciem były dwie maszyny główne typu GCUB 75/8 o łącznej mocy 1100kW przeznaczone do napędu ORP SĘP. W Żychlinie wyprodukowano również transformatory du-
URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 5/2021
