Urządzenia dla Energetyki 6/2011 by Urządzenia dla Energetyki

Urządzenia Energetyki dla

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 6/2011 (57)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl| • Nowe rozłączniki izolacyjne bezpiecznikowe – APATOR • Przetwornice częstotliwości VLT – DANFOSS • • Trójfunkcyjny łącznik SN – ZPUE SA • Dobór nowoczesnych kabli elektroenergetycznych NN – Technokabel SA • • Wyłącznik próżniowy z automatyką zabezpieczeniową – TAVRIDA ELECTRIC •

urządzenia dla energetyki 6/2011 (57)

w numerze

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE Ziemia przestawia się na energię ze Słońca................................. 6 Unia sprzyja rozwojowi polskiego rynku gospodarki odpadami.....8 Światło z butelki ..................................................................................... 8 W Katowicach powstanie budynek o najniższym zużyciu energii ...................................................................................... 10 Panele słoneczne bez słońca?.......................................................... 10 Nowoczesne i efektywne odazotowanie w Kozienicach.........12 Konopie zamiast drewna.....................................................................13 Zakończono okres konsultacji publicznych w sprawie wniosku GE Hitachi Nuclear Energy o koncesję dla reaktora ESBWR............................................................................. 14 TAURON przejmuje GZE od Vattenfall..........................................15 GE Hitachi Nuclear Energy podpisało kolejną umowę o współpracy z polską uczelnią ......................................................16 PBG przejmuje większościowe udziały w RAFAKO i zdecydowanie wchodzi w rynek budownictwa energetycznego....18 Energetyka wodna – sektor OZE wołający o wsparcie......... 20 Motorola zdobywa kontrakt na dostawę systemu TETRA dla Vattenfall w Polsce.........................................................22 Dwucyfrowy wzrost przychodów i zysków Grupy TAURON w I półroczu 2011 r................................................24 Energia ze źródeł rozproszonych...................................................27 Polska stawia na inteligentne sieci energetyczne ...................28

n technologie, produkty informacje firmowe STADIONY EURO 2012 ZASILANIE GWARANTOWANE – NATURALNIE… ENERIA..... 30 Reklozer KTR firmy Tavrida Electric – wyłącznik zintegrowany z automatyką zabezpieczeniową.......................32 SPRECON®-E-C. Wielofunkcyjna i uniwersalna platforma dla systemów sterowania i nadzoru obiektów energetycznych i przemysłowych................................................. 36 Nowe rozłączniki izolacyjne bezpiecznikowe typu RBK 1 pro i RBK 1.........................................................................38 Przetwornice częstotliwości VLT® firmy Danfoss rozwiązaniem problemu wyższych harmonicznych............... 40 Wybrane aspekty techniczne i ekologiczne konstrukcji urządzeń energetycznych średniego napięcia......................... 44 Firma Kontron wprowadza zestaw rozwojowy Machine-to-Machine Smart Services Developer Kit............... 48 Sonel S.A. wprowadza nowe modele kamer z rodziny KT........ 50 Dobór nowoczesnych kabli elektroenergetycznych niskich napięć........................................................................................ 54 „ZEG” Tychy – producent urządzeń EAZ dla energetyki (wczoraj, dziś i jutro).......................................................................... 56 Wyłącznik TGI. Trójfunkcyjny łącznik średniego napięcia.... 60 System bezpieczeństwa pożarowego E30, E90 firmy BAKS........62 Pomiarowe przekładniki prądowe w klasie dokładności 0,2S oraz 0,5S........................................................................................ 68 Do czego służą rejestratory zakłóceń elektrycznych............. 70 Oświetlenie drogowe z zastosowaniem słupów spełniających wymagania normy pn-en 12767..........................................72

n eksploatacja i remonty BENNING – wszestronność, bezpieczenstwo, niezawodność....74 Precyzyjna i wygodna w użytkowaniu..........................................78 Ukośnica GCM 12 GDL Professional firmy Bosch......................78

n targi ENERGETAB 2011 – ponad 650 wystawców.............................. 80

n felieton Polska w cieniu elektrowni jądrowych..........................................82

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com

Urządzenia Energetyki dla

Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyr. ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 500 258 433, e-mail: marek.w.bielski@o2.pl Redaktor wydawniczy: Tomasz Niedziółka Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska Dr inż. Mariusz Andrzejczak, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), mgr Marta Olszewska, prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, mgr inż. Leon Wołos, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko

Redaktor Techniczny Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Projekt szaty graficznej: Piotr Wachowski Opracowanie graficzne: Robert Lipski, Piotr Wachowski, www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Współpraca reklamowa: Eneria.................................................................................................................... I apator.................................................................................................................. II elektrobudowa sa..................................................................................... 3 medcom................................................................................................................ 5 eaton..................................................................................................................... 7 kopex..................................................................................................................... 9 technokabel...................................................................................................11 kpb intra polska.........................................................................................13 bezpol.................................................................................................................15 polimex mostostal sa.............................................................................17 elektromontaż............................................................................................19 gph.........................................................................................................................21 sn-promet........................................................................................................23 sprecher automation............................................................................25 energoelektronika.pl..........................................................................27 orMazabal......................................................................................................29 tavrida electric.........................................................................................35 taurus................................................................................................................39 danfoss............................................................................................................ 43 sonel....................................................................................................................51 energetyka.xtech.pl...............................................................................53 kontratech....................................................................................................59 baks......................................................................................................................65 expopower.....................................................................................................67 polcontact................................................................................................... 69 tronia..................................................................................................................71 lange Łukaszuk..........................................................................................75 energetics......................................................................................................77 energetab........................................................................................................81 kontron............................................................................................................. III zpue...................................................................................................................... iv

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Powstało Narodowe Centrum Badań Jądrowych Z dniem 1 września br. powołano rozporządzeniem Rady Ministrów Narodowe Centrum Badan Jądrowych. Decyzja rządu o połączeniu Instytutu Energii Atomowej POLATOM i Instytutu Problemów Jądrowych w Świerku k/Otwocka podyktowana została potrzebą silnego wsparcia przez naukę polską realizacji programu budowy elektrowni jądrowych w naszym kraju. Reaktor MARIA w Świerku jest jednym z lepszych w Europie pod względem mocy i strumienia neutronów. To bardzo cenne narzędzie do kształcenia kadr, a także prowadzenia badań i produkcji radioizotopów. Szczególnie cenne dla energetyki jądrowej jest badanie własności różnych materiałów pod wpływem silnego promieniowania. Dlatego badania materiałowe będą jednym z silniej rozwijanych w NCBJ kierunków. Nowa instytucja będzie projektować m. in. urządzenia wykorzystywane w elektrowniach jądrowych. Ma też prowadzić badania nad składowaniem wypalonego paliwa jądrowego i szkolić specjalistów, którzy będą dbać o bezpieczeństwo oraz odpowiednią eksploatację przyszłych polskich elektrowni jądrowych. Budowane jest obecnie Centrum Informatyczne Świerk zapewniające odpowiednią do zadań infrastrukturę obliczeniową. Przez ostatnie dwa lata w IEA i w IPJ intensywnie kształcili się młodzi informatycy i fizycy pod okiem doświadczonych specjalistów. Ich zadaniem będzie przeprowadzanie analiz bezpieczeństwa, symulacji różnych zdarzeń w reaktorach, ocen skutków ewentualnych awarii. Niezależnie od bieżącego wsparcia krajowej energetyki jądrowej NCBJ włączać się będzie w międzynarodowe prace nad reaktorami IV generacji i fuzją termojądrową. Kontynuowane będą prace teoretyczne, eksperymentalne i budowa podzespołów do reaktorów ITER w Cadarache i W7X w Greifswald. (ab)

Ziemia przestawia się na energię ze Słońca Jak donosi Międzynarodowa Agencja Energetyczna, do roku 2050 energetyka słoneczna zaspokajać może już jedną czwartą światowego zapotrzebowania na energię. Warunkiem jest wdrożenie przez państwa długoterminowej polityki wsparcia rozwoju tej technologii.

harmonogramie rozwoju ogniw fotowoltaicznych, zarówno panelowych (PV), jak i wykorzystujących zespół luster do ogrzania czynnika grzewczego i wytworzenia napędzającej turbiny pary wodnej (CSP), który opublikowała IEA, czytamy, że każda z tych technologii ma potencjał zaspokojenia do połowy bieżącego stulecia ponad 11 procent światowego zapotrzebowania na energię. Pozwoli to do 2050 roku ograniczyć rocznie prawie 60 mld ton emisji CO2. Zdaniem Agencji obie technologie nie tylko ze sobą nie rywalizują, lecz wzajemnie się wspierają i uzupełniają. Ogniwa PV mają być wykorzystywane głównie przez rozproszone punkty inteligentnej sieci energetycznej, zaś CSP w instalacjach na skalę przemysłową – wygenerowana w ten sposób energia będzie następnie transmitowana do skupisk ludności. Jak informuje Nobuo Tanaka, dyrektor wykonawczy IEA – Stała wydolność i elastyczność farm CSP pomoże operatorom inteligentnych sieci zintegrować różne rodzaje energii odnawialnej, takie jak energia wytwarzana dzięki ogniwom panelowym (PV) czy energia wiatrowa. Dzięki ogniwom PV możliwe będzie wytwarzanie czystej, odnawialnej energii bezpośrednio u użytkowników końcowych. Szacowany dla przemysłu wzrost rynku ogniw panelowych to 17 procent w skali w skali roku w ciągu najbliższych 10 lat. Jak podaje natomiast Europejskie Stowarzyszenie Przemysłu Fotowoltaicznego (EPIA), jeszcze w roku bieżącym oczekiwać powinniśmy globalne-

go wzrostu sumarycznej mocy instalacji słonecznych o co najmniej 40 procent. Ogniwa panelowe mogą w wielu regionach – przy odpowiednim wsparciu ustawodawczym – stać się do roku 2020 konkurencją dla paliw kopalnych w zakresie zaopatrywania w energię budynków mieszkalnych i biurowych. Do roku 2030 zaś – w najbardziej nasłonecznionych miejscach – również w zastosowaniach przemysłowych. Usytuowane w takich obszarach elektrownie słoneczne typu CSP już do roku 2020 mają szansę stać się konkurencyjne w godzinach szczytowego zapotrzebowania na energię. IEA podkreśla w swoim raporcie, że stopień wykorzystania potencjału tych technologi zależy od wsparcia rządów, które powinny przygotować długoterminowy program wsparcia wczesnych etapów projektowania, uwzględniający specyfikę nowej branży, a przede wszystkim zapewnić środki na badania i rozwój. W przypadku technologii PV wyzwaniem będzie integracja wielu małych instalacji PV z siecią, a w przypadku CSP dalekosiężny przesył energii. Projekty przesyłania dużych ilości energii słonecznej wytwarzanej w północnej Afryce do Europy za pomocą linii wysokiego napięcia stanowią zapowiedź kierunku rozwoju tej technologii. IEA przewiduje, że do połowy bieżącego stulecia Afryka północna zyska status największego producenta energii pozyskiwanej z elektrowni CSP.Tuż za nią uplasują się pozostałe kraje kontynentu afrykańskiego, Indie oraz państwa Bliskiego Wschodu. OM

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Unia sprzyja rozwojowi polskiego rynku gospodarki odpadami Jak donosi globalna firma doradcza Frost & Sullivan, coraz więcej firm zagranicznych zainteresowanych jest udziałami w polskim rynku gospodarki odpadami. Przyczyną jest głównie konieczność sprostania wymaganiom dyrektyw unijnych w tym zakresie, a także sprzyjająca polityka inwestycyjna. Wedle najnowszych szacunków polski rynek gospodarki odpadami osiągnie do roku 2017 wartość aż 4 621,1 mln dolarów. o dane z najnowszej, sporządzonej przez Frost & Sullivan analizy, zatytułowanej „Możliwości rozwoju polskiego rynku gospodarki odpadami”. Zestawienie – obok gigantycznej kwoty prognozowanej – podaje też bieżącą: w roku 2010 polski rynek gospodarki odpadami zanotował przychód w wysokości 2 955,5 mln dolarów. Zdaniem analityków Frost & Sullivan tempo wzrostu zawdzięczamy unijnym dyrektywom, które określają ramy gospodarki odpadami w Polsce, skłaniając do efektywnej i bezpiecznej dla środowiska polityki w tym zakresie, a także funduszom ułatwiającym budowę nowych i bardziej wydajnych zakładów utylizacyjnych. To ostatnie wymaga sporych nakładów inwestycyjnych, które pozwolą na rozwój infrastruktury przetwarzania odpadów, magazynowanych dziś głównie na składowiskach. Jak podkreśla Emilia Jeleńska, analityk Frost & Sullivan – Na rozwój rynku w Polsce wpływa obowiązek wypełniania dyrektyw UE w zakresie gospodarki odpadami. Dyrektywy europejskie nakładają bowiem na kraje członkowskie konieczność realizacji bardziej efektywnej i bez-

piecznej dla środowiska polityki gospodarowania odpadami. Specjaliści Frost & Sullivan zauważają jednocześnie, że inwestycje w zakłady unieszkodliwiania stałych odpadów komunalnych (ZUSOK) obok usług recyklingu stałych odpadów komunalnych (SOK), mają największy potencjał dochodowy w perspektywie długofalowej. Utylizacja SOK poprzez spalanie to źródło generowania energii, a biologiczne przetwarzanie i recykling pozwalają na ponowne wykorzystanie SOK na wiele innych sposobów. Wzrost poziomu utylizacji ma zatem przyczynić się do zmniejszenia obciążenia składowisk i umożliwić bardziej wydajne, a zarazem bezpieczne powtórne wykorzystanie odpadów. Barierami dla szybkiego rozwoju inwestycji w tym zakresie są oczywiście częste zmiany prawne i stosunkowo opieszałe przyswajanie wymagań dyrektyw UE. Na skutek obowiązywania niejasnych przepisów uczestnicy rynku niejednokrotnie zmuszeni są podejmować działania nieformalne i tymczasowe – za sprawą administracji publicznej, która zwleka z dostosowaniem się do zmian.

– Kwestią absolutnie konieczną dla segmentu SOK jest przyspieszenie rozwoju infrastrukturalnego całego sektora gospodarki odpadami – komentuje Emilia Jeleńska. – Takie przyspieszenie będzie motorem wzrostu w tym segmencie i umożliwi Polsce szybsze spełnienie wymagań przepisów o ochronie środowiska naturalnego i gospodarce odpadami. O rozwoju rynku stałych odpadów komunalnych zdecyduje też to, czy uczestnicy będą w stanie zaoferować rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami oparte na technologiach bardziej efektywnych niż składowanie. Byłoby to, jak podkreślają analitycy, znakomitym bodźcem do przekształcenia rynku w bardziej uporządkowany i rozwinięty sektor, na wzór zachodnioeuropejskich rynków gospodarki odpadami. – Firmy międzynarodowe są na najlepszej pozycji, aby ułatwić rozwój skutecznych metod utylizacji SOK, ponieważ posiadają najlepsze technologie oraz możliwości finansowe, jak również odpowiedni know how połączony z dotychczasowym doświadczeniem rynkowym – podsumowuje Emilia Jeleńska. OM

Światło z butelki W slumsach Quezon City, najgęściej zaludnionego miasta Filipin, zastosowano zadziwiający prosty – i niemal darmowy – patent na oświetlenie wnętrz domów. Wystarczy wypełniona wodą z niewielkim dodatkiem wybielacza plastikowa butelka. Projekt o nazwie «Litr światła» (Isang Litrong Liwanag), którego pomysłodawcą jest Ilak Diaz, stanowić ma rozwiązanie problemu braku dostępu do elektryczności, jak również gwałtownego wzrostu jej kosztów, dla biednej ludności Manili. o superproste rozwiązanie polega na zamontowaniu w dachu domu butelki z wodą i wybielaczem tak, aby jej połowa wystawała na zewnątrz i była wystawiona na działanie słońca, a druga połowa znajdowała się wewnątrz pomieszczenia. Woda zagęszczona kilkoma łyżkami wybielacza załamuje światło i rozprasza je wewnątrz pomieszczeń, co daje oświetlenie bliskie temu, którego dostarcza 60 watowa żarówka. Powyższa metoda nie sprawdza się oczywiście w nocy, nie jest to jednak najwięk-

szy problem dla mieszkańców Quezon City, których domy w większości w ogóle nie posiadają oświetlenia i toną w ciemnościach także za dnia. Co więcej, taki sposób oświetlania pomieszczeń może być również przydatny dla osób, które co prawda posiadają elektryczne zasilanie, wolałyby jednak skorzystać z darmowych źródeł światła za dnia i tym samym zaoszczędzić pieniądze na ważniejsze wydatki. Dzięki wykorzystaniu naturalnego, obfitego w niektórych rejonach i uniwersalnie trwałego zasobu, jakim jest

światło słoneczne, metoda działa przez prawie 10 miesięcy w roku. Jako pierwsi na taki pomysł wykorzystania butelki z wybielaczem wpadli studenci z Massachusetts Institute of Technology w USA. Butelki mają przetrwać pięć lat, a dodatek wybielacza (z chlorem) ma zapobiegać powstawaniu glonów i blokowaniu światła. W ramach projektu „Litr światła” ramach zainstalowano już ponad 10 tys. butelkowych „żarówek”. MO

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

W Katowicach powstanie budynek o najniższym zużyciu energii Przybliża się moment realizacji projektu budynku pasywnego w Katowicach, na powstanie którego umowę podpisano jeszcze w lipcu tego roku. Inwestycja opierać się będzie o szereg rozwiązań, które nie tylko obniżą zużycie energii, ale też generować ją będą ze źródeł odnawialnych, co maksymalnie ograniczy zapotrzebowanie na energię. nergooszczędny budynek stanie w katowickim parku technologiczno-naukowym. Jego budowa potrwa 18 miesięcy. Koszt inwestycji, którego wykonawcą jest firma Budus, to 37 mln zł. W Katowicach powstał już jeden budynek o obniżonym zużyciu energii – to tzw. Innowacyjny Budynek Energooszczędny, który stanął w katowickim Euro-Centrum w 2009 roku – jego zapotrzebowanie na energię termalną ograniczono do 32 kW na metr kwadratowy rocznie, co daje liczbę prawie czterokrotnie niższą niż w przeciętnych budynkach w Polsce. Zużycie energii nadal jednak dwukrotnie przewyższa normę przewidzianą dla budownictwa pasywnego. Nowa inwestycja natomiast, o powierzchni 6 tys. metrów kwadratowych, która powstanie tuż obok, będzie pochłaniała zaledwie 12% energii zużywanej w tradycyjnych budynkach. Tak dra-

styczne obniżenie zapotrzebowanie na energię uda się osiągnąć m.in. dzięki zastosowaniu kolektorów słonecznych oraz paneli fotowoltaicznych. Pierwsze zamienią energię słoneczną w elektryczną, drugie podgrzewać będą wodę użytkową. W biurowcu zamontowane zostaną również umieszczone 50 m pod ziemią sondy geotermalne, pompy ciepła, stropy chłodząco-grzewcze (tzw. BKT), które zastąpią tradycyjny system grzania i chłodzenia. System wspomagany będzie przez wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła (tzw. rekuperatorem). Pasywne okna i żaluzje zewnętrzne zapewnią zaś odpowiednią izolację. Jak poinformował jeszcze w lipcu prezes Euro-Centrum Roman Trzaskalik, nowy biurowiec pasywny stanie się podstawowym obiektem infrastruktury Parku i jego sercem. Budynek będzie prawie trzykrotnie przewyższał wymiarami i objętością stojący obok obiekt energo-

oszczędny. Na powierzchni ponad 6 tys. m kw. znajdą się pomieszczenia administracyjno-biurowe, laboratoria technologiczne (m.in. hale do badań na urządzeniach wielkogabarytowych), sale konferencyjno-szkoleniowe oraz urządzenia pomiarowe i atestujące, oprogramowanie i komputery. Obiekt przeznaczony będzie dla jednostek badawczych oraz firm technologicznych, zwłaszcza tych, które działają w obszarze technologii energooszczędnych. Projekt „Utworzenie Parku Naukowo-Technologicznego Euro-Centrum – rozwój i zastosowanie nowych technologii w obszarze poszanowania energii i jej odnawialnych źródeł” realizowany jest przy udziale środków unijnych. Z tego względu najemcy dostaną 30 procent rabatu na cały okres wynajmowania pomieszczeń. OM

Panele słoneczne bez słońca? W osławionym Massachusetts Institute of Technology powstał kolejny zaskakujący inwencją projekt, tym razem usprawniający zasilanie słoneczne. Grupa naukowców opracowała wbudowany w mikroskopijnej wielkości generator smartfona fotowoltaiczny panel, który… nie potrzebuje światła słonecznego. Urządzenie może zasilać smartfon przez tydzień bez przerwy. owe generatory energii, zaledwie nieco większe od dużego paznokcia, zaopatrzone są w cieniutkie przewody, którymi doprowadza się paliwo (np. butan) i powietrze – na skutek tego dochodzi do wytworzenia energii cieplnej. Materiał, z którego wykonane są generatory, ma miliardy wgłębień o wartości nano –pod wpływem podgrzewania emitowane jest z nich światło o kilku długościach fal. Dzięki umieszczeniu w pobliżu ogniwa fotowoltaicznego dostosowanego do tych samych długości fal, powstaje energia elektryczna. Genialny w swojej prostocie system zamiany ciepła w elektryczność, na jakim

opiera się stworzony w MIT generator, to, jak twierdzą specjaliści, potężny krok w kierunku maksymalizacji wydajności wytwarzania energii z paliwa. Wszystko za sprawą specjalnej konstrukcji materiału, który emituje energię tylko jako światło, wykorzystywane przez ogniwa fotowoltaiczne Plusem jest też brak jakichkolwiek ruchomych części. Choć w prototypach urządzenia użyto butanu, według konstruktorów można użyć każdego źródła ciepła - węgla, drewna, benzyny, uranu, a nawet rozgrzanych części laptopa i oczywiście światła słonecznego. To dobra wiadomość dla konsumentów – obecne prototypy generatorów

z MIT są w stanie przerobić paliwo na energię elektryczną z około trzykrotną wydajnością baterii litowo-jonowych. Ponieważ działają na butan, można go po prostu uzupełnić, kiedy zachodzi potrzeba i urządzenie jest natychmiast gotowe do pracy. Zespół badawczy z MIT jest także pewien, że już wkrótce będzie w stanie zwiększyć aż trzykrotnie poziom wydajności generatora, a równocześnie zmniejszyć wymiary samego urządzenia. Według naukowców MIT, już niedługo fotoelektryczny generator będzie mógł zasilać smarfona przez cały tydzień. OM

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Nowoczesne i efektywne odazotowanie w Kozienicach RAFAKO wykona w Elektrowni Kozienice nowoczesną instalację odazotowania spalin metodą katalityczną, wartą 191,5 mln zł netto. Umowa na realizację inwestycji w systemie „pod klucz” została podpisana 28 czerwca br. nstalacja, która ma być wykonana w Kozienicach będzie największą tego typu w Polsce. Ma za zadanie oczyszczanie spalin z niebezpiecznych tlenków azotu z 5 węglowych bloków energetycznych o łącznej mocy 1125 MW. Inwestycja będzie realizowana w pięciu etapach w latach 2012-2016. Kontrakt podpisany z Kozienicami jest następstwem regulacji wyznaczonych energetyce przez Unię Europejską. Na ich mocy wymagana jest m.in. redukcja niebezpiecznych i szkodliwych dla środowiska tlenków azotu, które powstają w trakcie spalania paliw, w tym węgla. Elektrownia Kozienice w ramach dostosowania emisji tlenków azotu do regulacji europejskich ogłosiła przetarg na instalację odazotowania. Wygrała oferta RAFAKO. - Na wybór naszej oferty wpłynęły dwa czynniki – bardzo dobre parametry techniczne i relatywnie niska cena – mówi Wiesław Różacki, prezes zarządu i dyrektor generalny RAFAKO S.A. Jak dodaje, z trzech sposobów redukcji tlenków azotu metoda katalityczna jest najnowocześniejsza i najbardziej efektywna. - Najstarsza i powszechnie stosowana dotychczas metoda pierwotna polega na tym, że proces spalania prowadzi się tak, aby powstawało jak najmniej tlenków. Ma ona dosyć ograniczone możliwości, szczególnie w jednostkach na bardzo wysokie parametry termodynamiczne. Druga metoda, nazywana niekatalityczną, jest eksploatacyjnie bardzo droga i również ograniczona jeśli chodzi o możliwość i głębokość odazotowania. Obie powyższe metody mają dodatkowo negatywny wpływ na trwałość kotłów. Natomiast metoda katalityczna umożliwia w sposób nieomal technicznie nieograniczony redukcję tlenków azotu. Dzisiejsze normy unijne, które będą obowiązywały od roku 2016, obligują przedsiębiorstwa emitujące tlenki azotu do redukcji tego poziomu do 200 mg/m3, jednakże już w tej chwili przygotowywane są kolejne dyrektywy unijne, które w bardzo krótkim czasie spowodują konieczność zastosowania redukcji do poziomu 100 mg.

Ze strony RAFAKO kontrakt podpisali prezes Wiesław Różacki i wiceprezes Krzysztof Burek, natomiast ze strony Elektrowni Kozienice Krzysztof Zborowski i Stanisław Potyra

Umożliwia to wyłącznie metoda, na którą podpisaliśmy kontrakt z Elektrownią Kozienice – mówi W. Różacki. Krzysztof Krotla, dyrektor biznesu i pełnomocnik zarządu ds. odazotowania w RAFAKO S.A. podkreśla, że technologia katalitycznego odazotowania spalin (SCR) ma nadany przez Unię Europejską status technologii BAT, czyli jest najlepszą dostępną technologią i pozwala na bardzo efektywną redukcję tlenków azotu. - Jej podstawą jest zastosowanie katalizatorów, czyli elementów, które nie biorą bezpośrednio udziału w procesach chemicznych. W ich obecności następuje natomiast reakcja amoniaku z tlenkami azotu. W wyniku tego powstaje azot atmosferyczny, odrobina pary wodnej i tlenu. Jest to więc technologia, która nie powoduje skutków ubocznych, po której nie ma żadnych pozostałości. W Polsce jest jeszcze wiele obiektów, które do 2016 r. powinny zostać wyposażone w takie instalacje. Dla naszej firmy jest to istotny kierunek rozwoju. Ponad 80 proc. kotłów, które pracują w Polsce, zostało wyprodukowanych w RAFAKO. Dzięki naszemu doświadczeniu i znajomości tych urządzeń możemy wybrać optymalne rozwiązanie dla każdego z nich, a jednocześnie zaoferować nowoczesną technologię katalityczną, która idealnie będzie do każdego kotła pasować – mówi K. Krotla. Umowę w imieniu RAFAKO podpisali prezes Wiesław Różacki oraz wiceprezes Krzysztof Burek. Obecni byli ponadto: Piotr Karaś, Mirosław Koziarski, Krzysztof Krotla i Andrzej Szmatloch. Ze strony Elektrowni Kozienice kontrakt podpisali Krzysztof Zborowski, prezes zarządu El. Kozienice S.A.i Stanisław Potyra – wiceprezes Zarządu El. Kozienice ds. Eksploatacji. Obecny również był Maciej Owczarek, prezes Zarządu Enei S.A., właściciela Elektrowni Kozienice. -

Nasza działalność inwestycyjna ma na celu głównie zwiększenie sprawności i niezawodności bloków oraz spełnienie wymogów narzucanych nam przez Unię Europejską. Instalacja odazotowania spalin zapewni nam dotrzymanie wszystkich norm unijnych i pozwoli na eksploatowanie elektrowni przez następnych wiele lat – powiedział po podpisaniu umowy prezes Krzysztof Zborowski podczas konferencji prasowej. - RAFAKO dało się poznać jako wiarygodny partner, z którym łączą nas długotrwałe relacje. Jakość świadczonych przez tę firmę usług jest nam znana i nie budzi wątpliwości. Bardzo cieszę się, że mamy tak zaufanych i dobrych partnerów jak RAFAKO – zapewnia prezes zarządu Enea S.A. M. Owczarek. Instalacja odazotowania w Kozienicach będzie już drugą tego typu wykonywaną przez RAFAKO. - Pierwsza jest budowana w Płocku. Będzie ona pracowała na innego typu spalinach , s, gdyż występuje tam inny rodzaj paliwa i dotyczy tylko jednego bloku. Ponadto – w odróżnieniu do Kozienic - jest ona częścią nowego kotła, który dostarczamy do Płocka. Jej oddanie do użytku planowane jest na przyszły rok. Instalacja w Kozienicach natomiast jest największą tego typu w Polsce. Elektrownia Kozienice jest nam dobrze znanym klientem. Zapewniamy dla niej również dostawę elektrofiltra i tam też będziemy realizować następny etap oczyszczania spalin, tym razem właśnie z tlenków azotu. Ubiegamy się także o kolejne zlecenia u tego inwestora, m.in. startujemy wspólnie z konsorcjum Alstom – PBG w przetargu na budowę bloku 1000 MW – mówi Krzysztof Burek, wiceprezes zarządu ds. handlu w RAFAKO S.A. Aleksandra Dik Adventure Media s.c.

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Konopie zamiast drewna Energetyka może stać się pierwszym obszarem, na którym nastąpi częściowa chociaż rehabilitacja konopi. O ich przewadze nad tradycyjnymi w naszym rejonie metodami ogrzewania przekonuje Dyrektor Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich (IWNiRZ). ak dowodził podczas zorganizowanego przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi Marka Sawickiego spotkania prof. Grzegorz Spychalski, paździerze konopne są idealnym materiałem na biomasę, bezwzględnie przewyższającym pod względem wydajności drewno – przy ich spalaniu powstaje bowiem znacznie więcej energii. Na konferencji prasowej w Sejmie zachwalano zwłaszcza właściwości polskich odmian konopi włóknistych – prawnie dozwolonych, których zawartość THC nie przekracza 0,2 procent. Mogą one znaleźć zastosowanie w energetyce, budownictwie i ekologii. W IWNiRZ prowadzone są już badania nad wykorzystaniem konopi do produkcji biomasy. Jak donosi PAP, zdaniem ekspertów paździerze konopne charakteryzuje najwyższa z podstawowych produktów rolniczych wydajność energetyczna – z jednego hektara uprawy konopi można uzyskać do 15 ton suchej masy. Ten właśnie czynnik sprawia, że konopie zyskują

status ważnej alternatywy dla wszelkich źródeł energii, zwłaszcza drewna. Co więcej, konopie mają też dużą zdolność absorbowania dwutlenku węgla – jeden hektar upraw tej rośliny w czasie wegetacji pochłania z atmosfery ponad 2,5 tony CO2. Zdrowy rozsądek nakazywałby zatem uprawiać konopie przynajmniej do celów energetycznych – hodowle takie miałyby dobroczynny wpływ na środowisko naturalne. Pprof. Grzegorz Spychalski poinformował, że badania przeprowadzone przez jego instytut udowodniły, iż konopie mają bardzo dobre właściwości izolacyjne, co pozwoliłoby stosować je do ocieplania budynków. Nie tylko przepuszczają bowiem ciepła, ale też – w przeciwieństwie do nadużywanego w budownictwie styropianu – są materiałem przenikalnym, co oznacza, że nie zamykają dostępu powietrza, a tym samym redukują ryzyko pojawienia się grzybów i zawilgoceń. Instytut wykorzystuje również konopie do produkcji mat dezynfekcyjnych,

urządzenia dla energetyki 6/2011

używanych m.in. w wypadku zagrożeń epidemiologicznych, a ponadto ma pomysł na wykorzystanie włókien konopi do produkcji środka ognioodpornego. Jak tłumaczy prof. Spychalski, środek taki nanosi się na materiały łatwopalne, co zabezpiecza się je przed spaleniem – nawet w temperaturze do 800 st. C. Z biokompozytów przygotowywane są również ogniotrwałe wkładki, które można włożyć np. między skrzydła drzwi, a które przedłużają czas przedostawania się ognia przez przeszkodę. Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich to interdyscyplinarna jednostka badawcza, powstała po połączeniu w 2009 roku Instytutu Włókien Naturalnych oraz Instytut Roślin i Przetworów Zielarskich. Instytucja prowadzi badania w dziedzinie pozyskiwania, przetwarzania i zastosowania roślin włókienniczych i zielarskich, a także z zakresu biologii molekularnej, inżynierii genetycznej, biotechnologii, nanotechnologii i agrotechniki. MO

wydarzenia i innowacje

Zakończono okres konsultacji publicznych w sprawie wniosku GE Hitachi Nuclear Energy o koncesję dla reaktora ESBWR ESBWR jest bliski uzyskania ostatecznej koncesji dla projektu reaktora jesienią 2011 r. Nowy reaktor GEH jako jeden z pierwszych projektów generacji III+ uzyska zgodę na budowę w Stanach Zjednoczonych

irma GE Hitachi Nuclear Energy (GEH) ogłosiła, że amerykańska Komisja Dozoru Jądrowego (NRC) zakończyła 75-dniowy okres konsultacji publicznych w sprawie wniosku GEH o uzyskanie ostatecznej koncesji dla projektu ekonomicznego uproszczonego wodnego reaktora wrzącego generacji III + (ESBWR). ESBWR to najnowszy reaktor zaprojektowany przez GEH, oferujący gamę najnowocześniejszych na świecie systemów bezpieczeństwa biernego i charakteryzujący się uproszczoną budową i eksploatacją. Podczas 75-dniowego okresu konsultacji publicznych wyznaczonego przez NRC i zakończonego 7 czerwca 2011 r. organowi regulacyjnemu przekazano trzy uwagi (w tym jedną pozytywną dotyczącą właściwości nowego systemu bezpieczeństwa biernego ESBWR), które należy uwzględnić w ramach ostatecznej procedury decyzyjnej w sprawie koncesji dla projektu. Według stanu na marzec, kiedy rozpoczął się okres konsultacji publicznych, ESBWR był bliski uzyskania ostatecznej koncesji jesienią 2011 r.

Ostateczna koncesja dla technologii reaktora udzielona przez NRC jest elementem niezbędnym do udzielenia przez organ regulacyjny koncesji na budowę i eksploatację zezwalającej na budowę nowej elektrowni jądrowej z wykorzystaniem tego modelu reaktora. Proces kontroli przeprowadzanej przez organ regulacyjny obejmuje dogłębne, wieloletnie badania właściwości systemów bezpieczeństwa reaktora oraz specyfikacji technicznych. GEH przedłożyła organowi regulacyjnemu swój wniosek o koncesję dla projektu reaktora ESBWR w sierpniu 2005 r. „Niewielka liczba otrzymanych uwag w ramach konsultacji publicznych jest wynikiem skrupulatności NRC przy rozpatrywaniu naszego wniosku oraz skutecznych starań ze strony naszego zespołu w celu dostarczenia NRC niezbędnych informacji najszybciej jak to możliwe”, powiedziała Caroline Reda, prezes oraz dyrektor generalny GEH. „GEH wyraża gotowość przekazania NRC wszelkich dodatkowych informacji, które mogłyby okazać się pomocne w celu zapewnienia terminowego zakończenia procesu decyzyjne-

go na szczeblu federalnym, i tym samym uzyskania długo oczekiwanej koncesji dla projektu budowy reaktora ESBWR w Stanach Zjednoczonych”. W marcu 2011 r. zakończono ostatni kluczowy test bezpieczeństwa uzyskaniem przez ESBWR pozytywnej oceny w ostatecznym raporcie z oceny bezpieczeństwa (FSER) oraz wydaniem decyzji o ostatecznym zatwierdzeniu projektu [FDA]. Pozytywna ocena w raporcie FSER utorowała drogę do uzyskania ostatecznej koncesji dla projektu ESBWR wymaganej dla jego wdrożenia w Stanach Zjednoczonych. Jednocześnie FDA stanowi przesłankę do uznania ESBWR przez NRC za reaktor bezpieczny i spełniający wymogi techniczne. Wydanie decyzji FDA toruje drogę dla budowy ESBWR w innych krajach uznających FDA za zatwierdzenie projektu reaktora przez „kraj pochodzenia”. W Stanach Zjednoczonych Spółka DTE Energy, działająca w stanie Michigan, wybrała projekt reaktora ESBWR do ewentualnej inwestycji zlokalizowanej w sąsiedztwie istniejącej elektrowni Fermi 2, położonej na południe od Detroit. Obecnie NRC rozpatruje wniosek DTE o przyznanie koncesji na projekt Fermi 3, co stanowi „referencyjny wniosek o wydanie koncesji na budowę i eksploatację” dla projektu ESBWR. Za granicą, państwowe przedsiębiorstwo Nuclear Power Corporation of India Ltd. oraz GE Hitachi Nuclear Energy wspólnie prowadzą dyskusje w sprawie projektu technicznego oraz warunków handlowych realizacji elektrowni jądrowej obsługującej szereg reaktorów ESBWR w ramach programu rozwoju energetyki jądrowej Indii. Wdrożenie pojedynczego projektu reaktora ESBWR pozwoliłby na stworzenie kilku tysięcy miejsc pracy przy jego budowie oraz kilkuset stałych stanowisk inżynierskich, stwarzając jednocześnie możliwości biznesowe dla lokalnych dostawców sprzętu i usług oraz nowe źródło przychodów dla władz lokalnych. inf. pras.

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

TAURON przejmuje GZE od Vattenfall Podpisanie umowy sprzedaży TAURON Polska Energia przejmuje od Vattenfall AB jej spółkę zależną – Górnośląski Zakład Elektroenergetyczny S.A. (GZE). Obie spółki podpisały umowę sprzedaży 99,98 proc. akcji GZE. Całkowita wartość transakcji wynosi 4,6 mld zł, co odzwierciedla wartość firmy oraz środki pieniężne netto w wysokoci 1,1 mld zł. Akwizycja będzie sfinansowana z nowej transzy istniejącego programu obligacji oraz gotówką. Transakcja musi być jeszcze zatwierdzona przez UOKiK, a jej finalizacja spodziewana jest w ciągu sześciu miesięcy. - Tego typu transakcje przeprowadzone na zasadach czysto biznesowych to dobry znak, że spółka tak ważna dla polskiej gospodarki potrafi skorzystać z pojawiającej się na rynku możliwości zwiększenia swojej wartości – powiedział Aleksander Grad, Minister Skarbu Państwa.

- Akwizycja GZE wpisuje się w strategię Grupy TAURON. Przejmując te aktywa wykorzystujemy okazję, która pojawiła się na polskim rynku energetycznym. Możliwość integracji infrastruktury dystrybucyjnej na południu Polski, gdzie głównie koncentruje się nasza działalność, jest dla nas korzystna – powiedział Dariusz Lubera, prezes zarządu TAURON Polska Energia S.A. - Zyskujemy aktywa, które uzupełnią naszą działalność i pozwolą wygenerować dodatkową wartość w postaci większego bezpieczeństwa dla naszych obecnych i potencjalnych klientów, know-how i lepszy dostęp do dużego i chłonnego rynku Górnego Śląska. Akwizycja pozwoli TAURONOWI stać się kluczowym dystrybutorem energii na terenie Polski południowej. Dzięki tej transakcji wzrośnie także liczba klientów końcowych oraz wolumen dystrybuowanej i sprzedawanej energii elektrycznej. Grupa TAURON spodziewa się, że transakcja będzie dodatkowo źródłem synergii wynikających z integracji nabytych aktywów. Transakcja będzie sfinansowana długiem i gotówką, co umożliwia stabilna

urządzenia dla energetyki 6/2011

sytuacja finansowa TAURONA i niski poziom zadłużenia.

Co zyska Grupa TAURON dzięki akwizycji GZE: 8 Wzrost w wybranych kluczowych segmentach działalności TAURON: Dystrybucja (+11 TWh dystrybucji, +1,1 mln klientów), Obrót (+6,8 TWh sprzedaży, +1,1 mln klientów), Odnawialne Źródła Energii (+30 MW generacji). 8 Korzystne położenie geograficzne oraz uzyskanie potencjalnych synergii. 8 Redukcja ryzyka związanego z ekspozycją na CO2 poprzez nabycie 30 MW farmy wiatrowej. 8 Najlepsze wzorce z obydwu grup zostaną wdrożone w połączonej organizacji. 8 Optymalizacja kosztów związanych z aktywnym zarządzaniem ryzykiem rynkowym. Doradcami TAURON przy transakcji byli BNP Paribas - jako wyłączny doradca finansowy oraz Weil, Gotshal & Manges - jako doradca prawny. inf. pras.

wydarzenia i innowacje

GE Hitachi Nuclear Energy podpisało kolejną umowę o współpracy z polską uczelnią Firma GE Hitachi Nuclear Energy podpisała umowę o współpracy z Akademią Górniczo-Hutniczą w celu kształcenia i certyfikowania inżynierów na potrzeby przyszłych przedsięwzięć energetyki jądrowej w Polsce

RAKÓW, POLSKA – 6 września 2011 r. — firma GE Hitachi Nuclear Energy (GEH) podpisała umowę z krakowską Akademią Górniczo-Hutniczą dotyczącą współpracy w obszarze kształcenia wykwalifikowanej kadry inżynierskiej na potrzeby energetyki jądrowej. Kadra ta weźmie udział w budowie i eksploatacji przyszłych elektrowni atomowych, których powstanie planuje się w Polsce w celu dywersyfikacji źródeł energii. Zgodnie z podpisaną umową GEH będzie wspierać prowadzone przez AGH programy kształcenia i certyfikacji dla studentów na kierunkach energetyki jądrowej, inżynierii mechanicznej, elektrycznej i chemicznej. List intencyjny jest najnowszym w serii porozumień, które firma GEH zawarła z najważniejszymi uczelniami technicznymi, firmami zarządzającymi projektami i potencjalnymi dostawcami części w ramach programu poszerzania bazy lokalnych dostawców, którzy wezmą udział w polskim programie energetyki jądrowej. GEH zatrudni obecnie ponad 10 tysięcy pracowników w Polsce, w tym ponad tysiąc inżynierów. „AGH jest dumna, że może współpracować z GE Hitachi Nuclear Energy pomagając w realizacji polskich celów dotyczących energetyki jądrowej, robiąc to, co jest naszą specjalnością, czyli kształcąc przyszłych inżynierów, aby Polska mogła mieć przez wiele lat lepszą i bezpieczniejszą przyszłość pod względem gospodarczym i energetycznym” powiedział profesor dr hab. inż. Tomasz Szmuc, Prorektor ds. nauki, AGH. Spółka PGE wyznaczyła 2020 rok jako datę oddania do eksploatacji pierwszej polskiej elektrowni atomowej. GEH jest wiodącym na świecie projektantem technologii BWR i dostawcą usług z ponad 50-letnim, nieprzerwanym doświadczeniem we budowaniu nowych zakładów. „List intencyjny zawarty z uczelnią AGH i innymi uczelniami podkre-

śla nasze strategiczne zaangażowanie w Polsce i pomoc w utworzeniu krajowego zasobu inżynierów i wykwalifikowanych pracowników, którzy będą niezbędni podczas budowy i eksploatacji pierwszych elektrowni jądrowych w Polsce”, powiedział Danny Roderick, wiceprezes ds. nowych projektów w GEH. „AGH odegra kluczową rolę w zapewnieniu, aby kadra inżynierska posiadała kwalifikacje niezbędne do pracy w sektorze energetyki jądrowej w Polsce”. Podobny list intencyjny GEH podpisała wcześniej w 2011 r. z Politechniką Gdańską, Politechniką Zachodniopomorską w Szczecinie, Uniwersytetem Szczecińskim i Politechniką Koszalińską. W roku 2010 GEH poinformowała, że przekazała jako darowiznę wartościowe pakiety oprogramowania GateCycle™ politechnikom w Warszawie i Gdańsku, a także AGH. Opracowane przez GE oprogramowanie GateCycle stosuje się do modelowania procesów jądrowych dla elektrowni parowych. Jest ono narzędziem w szkoleniu studentów w zakresie zaawansowanych metod modelowa-

nia dla elektrowni oraz rozwiązywania problemów w celu optymalizacji pracy elektrowni. Latem 2011 r. GEH gościła również czternastu stażystów, w tym pięciu z AGH, z polskich uczelni w centrali firmy w Wilmington w Karolinie Północnej (USA). Przez 10 tygodni studenci mieli bezpośredni kontakt z takimi aspektami działalności GEH jak inżynierskim, finansowym, regulacyjnym i zarządzania informacjami.

GE Hitachi Nuclear Energy GEH z siedzibą w miejscowości Wilmington w stanie North Carolina, jest czołowym światowym dostawcą zaawansowanych technologii reaktorowych i usług dla energetyki jądrowej. W czerwcu 2007 r. powstał globalny sojusz pomiędzy GE oraz Hitachi, którego celem jest obsługa ogólnoświatowej branży energetyki jądrowej. GEH kieruje się strategią zakładającą budowę szerszej gamy rozwiązań, które umożliwiają pełniejsze wykorzystanie parametrów nowych reaktorów i świadczenie zaawansowanych usług. Sojusz oferuje klientom z całego świata najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, niezbędne, aby skutecznie zwiększać wydajność reaktorów, uzyskiwaną moc i poziom bezpieczeństwa.

Akademia Górniczo-Hutnicza AGH to jedna z najlepszych i najbardziej renomowanych oraz nowoczesnych polskich uczelni, od lat zajmująca czołowe miejsca w rankingach wyższych uczelni. Jest uczelnią przodującą w Polsce w dziedzinie nowoczesnych technologii, zajmującą wysoką lokatę w skali międzynarodowej. O popularności uczelni decyduje również długa i bogata tradycja – Akademia ma 90 lat i w ciągu wszystkich tych lat doskonale kształciła kadry najbardziej potrzebnych Polsce inżynierów. inf. pras.

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

PBG przejmuje większościowe udziały w RAFAKO I zdecydowanie wchodzi w rynek budownictwa energetycznego Firmy w jednej grupie kapitałowej starać się będą o wielomiliardowe inwestycje 8 PBG włącza do swojej grupy kapitałowej RAFAKO, jedną z największych firm aktywnych na rynku budownictwa energetycznego w Polsce i zagranicą 8 PBG nabędzie pakiet 50% + 1 akcja spółki RAFAKO za blisko 541 mln zł 8 Współpraca kapitałowa PBG z RAFAKO pozwoli obu spółkom znacząco zwiększyć działalność w sektorze budownictwa energetycznego 8 Transakcja pozwoli stworzyć silną polską grupę wykonawstwa energetycznego PBG podpisało umowę przedwstępną dotyczącą kupna akcji spółki celowej, w 100% zależnej od Elektrim SA, posiadającej 50% + 1 akcja RAFAKO SA. Za 34 800 001 akcji stanowiących ogółem 50% + 1 akcja udziału w kapitale i ogólnej liczbie głosów na WZA, PBG zapłaci 540,840 mln zł. Warunkiem koniecznym do sfinalizowania transakcji jest uzyskanie przez PBG zgody na koncentrację wydanej przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. RAFAKO działa w branży energetycznej od kilkudziesięciu lat, jest firmą polską, znaną i cenioną w świecie. Ta transakcja doskonale wpisuje się w realizowaną przez PBG strategię rozwoju opartą o rynek budownictwa energetycznego. Pozyskujemy w ten sposób kwalifikacje, których do tej pory nie mieliśmy w Grupie, a jednocześnie znacząco zwiększamy skalę działalności. Uważam, że profile RAFAKO i PBG doskonale się uzupełniają. Wierzę, że transakcja jest dobra dla obu stron. Poza tym zwiększamy swoje szanse na wielomiliardowe kontrakty w energetyce. Dzisiaj energetyka jest dla nas najważniejsza, bo daje największe możliwości rozwoju.– powiedział Jerzy Wiśniewski, Prezes Zarządu PBG.

RAFAKO to poważny gracz na rynku energetycznym Aktualnie, RAFAKO jest jedną z czterech firm europejskich - obok ALSTOM, Hitachi Power Europe i Doosan Babcock - która dysponuje kompleksową technologią na budowę tradycyjnych bloków energetycznych. Jest jednym z największych w Europie podmiotów zajmujących się produkcją kotłów oraz urządzeń ochrony środowiska dla energetyki. Na rynku działa już ponad 60 lat. Spółka dostarczała kotły dla praktycznie wszystkich krajowych elektrowni zawodowych i realizowała kontrakty na

rynkach zagranicznych, w tym: w Chinach, Turcji, Indiach, Jugosławii, Niemczech, Francji, Szwajcarii, Belgii, Czechach i Skandynawii. W 2010 roku przychody skonsolidowane RAFAKO wyniosły niemal 1,2 mld zł, EBITDA 72,1 mln zł, a zysk netto podmiotu dominującego 43,6 mln zł.

Rynek budownictwa energetycznego w Polsce będzie jednym z największych motorów napędowych polskiego sektora budowlanego przez następne kilka lat W zależności od źródła, szacuje się, że inwestycje w sektor energetyczny w Polsce sięgną od 150 do 200 miliardów zł* w przeciągu następnych dziewięciu lat. Czterech czołowych graczy na rynku energii - PGE, Tauron, Energa i Enea - planują znaczne zwiększenie swoich nakładów inwestycyjnych w nadchodzących latach. Chcą się skupić nie tylko na wybudowaniu nowych tradycyjnych elektrowni, ale również tych napędzanych odnawialnymi źródłami energii. Inwestycje związane będą również z utrzymaniem i modernizacją obecnych jednostek. W związku z przygotowaniami do udziału w największych projektach inwestycyjnych w Polsce, Grupa PBG nawiązała sojusze strategiczne z zagranicznymi podmiotami specjalizującymi się w budownictwie energetycznym i posiadającymi niezbędne kwalifikacje. Takim partnerem jest dla PBG firma ALSTOM. Po włączeniu do swojej Grupy spółki RAFAKO szanse na pozyskanie kontraktów energetycznych dodatkowo wzrosną. Aktualnie, konsorcja z udziałem PBG starają się o projekty o wartości ponad 30 miliardów zł. Włączenie RAFAKO do Grupy PBG zwiększa nasze szanse na pozyskanie wielomiliardowych kontraktów na perspektywicznym rynku budownictwa energetycznego, a przez to w naszym przekonaniu pozytywnie wpłynie na wyniki finansowe Grupy. RAFAKO jest spółką o cennych referencjach i dobrej sytuacji finansowej. Cena transakcyjna, która wynosi 15,54 zł za akcję jest wyższa od obecnych notowań, ale biorąc pod uwagę perspektywy rynku energetycznego, jest uzasadniona. Transakcja sfinanso* Źródło: Raport „Budownictwo energetyczne w Polsce 2011 - Prognozy rozwoju i planowane inwestycje”, PMR Publications. Ministerstwo Gospodarki. Strategia Rozwoju Kraju 2007– 2015. Urząd Regulacji Energetyki

wana zostanie z wykorzystaniem kredytu długoterminowego. – komentuje Przemysław Szkudlarczyk, Wiceprezes PBG.

Struktura transakcji Warunkiem koniecznym do sfinalizowania transakcji jest uzyskanie zgody Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na koncentrację oraz dostosowanie struktury korporacyjnej w Grupie Kapitałowej Elektrim na potrzeby transakcji. Po otrzymaniu zgody na koncentrację, PBG przeprowadzi due diligence Spółki pod względem finansowoekonomicznym, prawnym, podatkowym i technologicznym. Cena nabycia może zostać obniżona w przypadku ujawnienia istotnych okoliczności wpływających na wartość RAFAKO. Po spełnieniu warunków koniecznych 50% + 1 akcja spółki RAFAKO trafi do PBG. Kolejnym etapem będzie ogłoszenie wezwania na akcje RAFAKO do 66% udziału w głosach na WZA. Cena akcji w wezwaniu ustalona zostanie na poziomie ceny transakcyjnej wynoszącej 15,54 zł za 1 akcję. Przewidujemy, że transakcja nastąpi pod koniec bieżącego roku, a wezwanie przeprowadzone zostanie na początku przyszłego. Transakcję finansować będziemy z kredytu inwestycyjnego. Spowoduje to wzrost zadłużenia Grupy Kapitałowej PBG, ale nadal w bezpiecznych granicach. Spółka RAFAKO nie korzysta z kredytów, więc włączenie jej do Grupy nie przełoży się na dodatkowe obciążenie bilansu. – powiedział Przemysław Szkudlarczyk, Wiceprezes PBG.

Rola RAFAKO w Grupie Kapitałowej PBG Zamierzamy oprzeć naszą działalność w obszarze energetyki na RAFAKO jako spółce wiodącej, odpowiedzialnej za konsolidację tego segmentu w Grupie Kapitałowej PBG. Dodatkowym wzmocnieniem i uzupełnieniem zakresu wykonawstwa będą spółki Energomontaż-Południe oraz Hydrobudowa Polska. Taki układ zapewni możliwość kompleksowej realizacji zadań w formule Generalnego Wykonawstwa w zakresie inżynieringu, dostaw technologii, montażu urządzeń i konstrukcji stalowych oraz części instalacyjnej i budowlanej. Pragnę podkreślić, że przejęcie RAFAKO nie zmieni naszego podejścia do współpracy z Alstomem. Planujemy kontynuować strategiczną współpracę przy realizacji największych kontraktów w Polsce. – dodał Jerzy Wiśniewski, Prezes Zarządu PBG. inf. pras.

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Energetyka wodna – sektor OZE wołający o wsparcie Energetyka wodna jest ważnym odnawialnym źródłem energii. Jej wykorzystanie ma w Polsce długą tradycję. Jednak w ciągu ostatnich 30 lat rozwój tzw. dużej energetyki wodnej został zatrzymany, a budowa małych elektrowni wodnych napotyka wciąż na rozliczne trudności. Zmianie tego stanu rzeczy służą wspólne działania podmiotów przekonanych, że ta gałąź energetyki ma przed sobą przyszłość, a jej pozytywne znaczenie dla dalszego rozwoju kraju wykracza daleko poza produkcję „zielonej” energii elektrycznej.

Polsce w takowe działania angażują się głównie organizacje pozarządowe - Towarzystwo Elektrowni Wodnych i Towarzystwo Małych Elektrowni Wodnych. Na poziomie europejskim czyni to Europejskie Stowarzyszenie Małych Elektrowni Wodnych (ESHA European Small Hydropower Association). Członkami ESHA są przede wszystkim krajowe stowarzyszenia skupiające wła-

ścicieli małych elektrowni wodnych, ale również inne organizacje pozarządowe, instytucje badawczo-rozwojowe, firmy, osoby prywatne zainteresowane rozwojem energetyki wodnej. Polskimi członkami ESHA są TRMEW i Instytut Maszyn Przepływowych PAN (IMP PAN). Od szeregu lat ESHA współpracuje z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Energetyki Wodnej (International Hydropower Association, IHA). Jej efek-

tem jest rosnące zainteresowanie ESHA całym sektorem energetyki wodnej. Dużą część zadań statutowych, a zwłaszcza gromadzenie informacji o sektorze oraz działalność edukacyjną i promocyjną, ESHA realizuje w ramach projektów współfinansowanych przez Komisję Europejską. Jednym z najważniejszych projektów ESHA jest SHP STREAMMAP (Mapa Strumieni rozwoju MEW w Unii Europejskiej), który bezpośrednio odnosi się do Krajowych Planów Działania w zakresie Odnawialnych Źródeł Energii. Cel to zebranie informacji dotyczących całego sektora energetyki wodnej i wypracowanie na tej bazie "mapy strumieni" - dokumentu strategicznego zawierającego zalecenia dotyczące rozwoju tej energetyki w Unii Europejskiej Podstawowa część zgromadzonych informacji umieszczana jest w komputerowej bazie danych HYDI. Od połowy lutego br. baza ta jest dostępna bezpłatnie pod adresem internetowym http://www.streammap.esha.be. Pozyskiwaniem informacji z terenu Polski, Czech i Słowacji zajmuje się Towarzystwo Elektrowni Wodnych, występujące w roli jednego z 11 członków konsorcjum realizującego projekt. Mimo wielu luk, HYDI stanowi już dziś bogate źródło wiedzy o warunkach funkcjonowania europejskiej hydroenergetyki. Projekt wspomnianego wcześniej dokumentu strategicznego stanie się przedmiotem dyskusji podczas cyklu Warsztatów Walidacyjnych organizowanych w 10 państwach członkowskich Unii. Oczekuje się, że w dyskusjach panelowych wezmą udział przedstawiciele agencji energetycznych i statystycznych, władz lokalnych, stowarzyszeń hydroenergetycznych, operatorzy sieci i elektrowni wodnych, ministerstw, kręgów opiniotwórczych, przedsiębiorstw związanych z energetyką wodną. Warsztaty Walidacyjne w Polsce odbędą się w dniu 27 października br. na terenie Warszawskiego Centrum EXPO XXI przy ul. Gen. I. Prądzyńskiego 12/14 w Warszawie. Będzie to jedno z wydarzeń towarzyszących I Międzynarodowym Targom Energetycznych RENEXPO

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje Poland (www.renexpo-warsaw.com) organizowanym przez spółkę REECO Poland Sp. z o.o. Warsztaty stanowić będą wydarzenie otwarte i bezpłatne - udział w nich wymaga tylko przesłania zgłoszenia na adres biura TEW (ul. Piaskowa 18, 84-240 Reda, tel./faks 58 67 87 951, e-mail: biuro@tew.pl). Zaproszenia imienne będą kierowane do wybranych uczestników w Polsce, w Czechach i na Słowacji. Formularze rejestracyjne Warsztatów oraz dalsze informacje można uzyskać ze strony internetowej TEW www.tew.pl oraz w Punkcie Konsultacyjnym Energetyki Wodnej (IMP PAN, ul. Fiszera 14, 80-231 Gdańsk, tel. 58 6995 130, e-mail: pkew@imp.gda.pl). Debata będzie rejestrowana, a raport z niej zostanie przekazany zespołowi redakcyjnemu "mapy strumieni".

RENEXPO® i Konferencja "Dziś i jutro energetyki wodnej w Polsce i w Unii Europejskiej" Tego samego dnia przewiduje się konferencję programową na temat perspektyw rozwoju energetyki wodnej w trzech ww. krajach. Zaproszenia do przedstawienia swojej opinii w formie wystąpienia konferencyjnego kierowane są do przedstawicieli urzędów centralnych, wybranych inwestorów i biur projektowych oraz konsultacyjnych, a także stowarzyszeń działających na rzecz energetyki wodnej. Konferencję organizują wspólnie TEW i REECO Poland przy wsparciu ze strony IMP PAN. Organizatorzy oczekują, że przedstawiciele urzędów centralnych zachęcą do wykorzystać oba wydarzenia w celu konsultacji swojej polityki, a w szczególności wprowadzanych aktów prawnych, z przedstawicielami środowiska hydroenergetyków.

Polska wykorzystuje tylko niewielką część (około 17 %) swojego technicznego potencjału hydroenergetycznego. Duże zainteresowanie inwestorów budzi jego dalsze zagospodarowanie. Z uwagi na narzucone uwarunkowania prawno-administracyjne rozwój polskiej energetyki wodnej ogranicza się jednak do modernizacji istniejących obiektów oraz budowy małych elektrowni wodnych – głównie przy istniejących piętrzeniach.

O Grupie REECO Organizator targów REECO Poland Sp. z o.o. jest częścią Grupy REECO z siedzibą główną w Niemczech i oddziałami w Salzburgu(Austria), Brukseli (Belgia), Warszawie (Polska), Budapeszcie (Węgry) i Aradzie (Rumunia). Od roku 1997 ponad 50.000 odwiedzających z 70 krajów uczestniczyło w targach i konferencjach organizowanych przez REECO. Terminy targów i konferencji dostępne są na stronie internetowej www.reeco.eu. Małgorzata Bartkowski

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Motorola zdobywa kontrakt na dostawę systemu TETRA dla Vattenfall w Polsce Vattenfall Distribution Poland, polski operator systemu dystrybucyjnego, zwiększy efektywność i bezpieczeństwo dostaw energii dzięki nowemu radiowemu systemowi TETRA

arszawa, Polska – 11 lipca 2011 r. – Firma Motorola Solutions (NYSE: MSI), poinformowała dziś o zdobyciu kontraktu na dostawę cyfrowego systemu radiowego Dimetra IP TETRA (TErrestrial TRunked RAdio) dla firmy Vattenfall Distribution Poland. Rozwiązanie gwarantuje niezawodną, natychmiastową i bezpieczną komunikację między pracownikami rozproszonymi na kilku tysiącach kilometrów kwadratowych, oferując wysoką wydajność operacyjną, krótszy czas napraw i przerw w dostawach prądu, a także bezpieczne medium transmisyjne na potrzeby telemechaniki i telemetrii. Głównym Wykonawcą Projektu jest partner Motoroli – firma IT Partners Telco, która poza dostawą rozwiązań Dimetra IP ma w swoim zakresie m.in. przygotowanie infrastruktury skojarzonej (wieże telekomunikacyjne, kontenery, po-

mieszczenia, zasilania, transmisja, etc.), integrację rozwiązania TETRA z istniejącymi aplikacjami SCADA i konsol dyspozytorskich oraz wszelkie prace związane z instalacją i utrzymaniem systemu. Sieć zostanie uruchomiona w południowej Polsce, na Śląsku i pozwoli na szybsze przywracanie zasilania 1,1 mln klientów. Wdrażanie systemu rozpoczęło się w kwietniu tego roku i zakończy w 2012 roku.

KLUCZOWE FAKTY 8 Szwedzki koncern energetyczny Vattenfall jest czołowym europejskim koncernem energetycznym, który zajmuje się zarówno produkcją energii elektrycznej i cieplnej, jak i dostawami energii do milionów użytkowników. 8 System cyfrowej dwukierunkowej radiotelefonii TETRA zastąpi obecnie używany system analogowy.

8 System TETRA zapewni firmie Vattenfall Distribution Poland dostęp do baz danych i do publicznej sieci telefonicznej. Wdrożone rozwiązanie umożliwi również zdalne, radiowe sterowanie urządzeniami, a także na monitoring odległych obiektów energetycznych. 8 System TETRA pozwoli firmie Vattenfall Distribution Polska na szerokie zastosowanie procesów telemechaniki i telemetrii. Rozwiązanie przyczyni się tym samym do znacznej poprawy funkcjonowania sieci elektrycznej i umożliwi szybkie i skuteczne reagowanie na wszelkie sytuacje w ramach sieci. Dzięki temu użytkownicy końcowi będą mieli zapewnioną najwyższą dostępność energii elektrycznej. 8 System składa się z 28 stacji bazowych. Dostarczonych zostanie również 1000 radiotelefonów TETRA MTP850 S oraz terminali mobilnych

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje MTM5400 TETRA. MTM5400 zapewnia stałą łączność dzięki wysokiej jakości dźwięku i dużej czułości odbiornika i jest pierwszym terminalem mobilnym TETRA z obsługą głosu oraz TEDS (TETRA Enhanced Data Services). 8 Sieć TETRA Motoroli opiera się na skalowalnej architekturze IP, którą w razie potrzeby można rozszerzać o obsługę dodatkowych funkcji i nowych użytkowników. 8 Wdrożenie systemu TETRA odbędzie się w kilku etapach. Ostateczne przejście z systemu analogowego na cyfrowy jest planowane na 2012 r.

CYTATY Janusz Kurpas, Wicedyrektor ds. Planowani i Rozwoju Sieci, Vattenfall Distribution Poland „Wdrożony system TETRA to gwarancja bezpieczeństwa informacji, która w branży energetycznej ma fundamentalne znaczenie. Posiadanie niezależnego, stałego i pewnego dostępu do danych w sytuacjach takich jak utrata zasilania, zapewnia kontrolę nad sytuacją i umożliwia szybkie usuwanie awarii. Mamy nadzieję, że po wdrożeniu systemu skrócenie przerw w zasilaniu zauważą nasi klienci”. Tomasz Piktel, Key Account Director, Motorola Solutions “Jesteśmy niezwykle zadowoleni z faktu, że firma Vattenfall Distribution Poland wybrała rozwiązania Motoroli. Standard TETRA to technologia bardzo wysokiej skuteczności i niezawodności, których nie gwarantują konkurencyjne rozwiązania. Niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych sprawia, że rozwiązania TETRA wybierane są na całym świecie, zarówno przez firmy z sektora energetycznego, jak również służby bezpieczeństwa publicznego oraz jednostki ratownictwa. Motorola zaopatruje w cyfrowe radiotelefony TETRA klientów z ponad 100 krajów. Firma dostarczyła ponad 1,5 mln radiotelefonów na całym świecie”.

Informacje o firmie Motorola Solutions Motorola Solutions jest wiodącym producentem rozwiązań komunikacyjnych dla przedsiębiorstw oraz organizacji z sektora publicznego. Najwyższej klasy innowacyjne technologie Motoroli wspierają jej klientów w kluczowych momentach. Motorola Solutions jest notowana na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (New York Stock Exchange: NYSE) pod symbolem „MSI”. Więcej informacji jest dostępnych na stronie www.motorolasolutions.com. Bieżące komunikaty na temat firmy znaleźć można w centrum prasowym.

Informacje o firmie Vattenfall Distribution Poland (VDP) VDP zajmuje się dystrybucją energii elektrycznej. Swoją działalnością obejmuje teren Górnego Śląska gdzie obsługuje 1.1 mln klientów. Dostarcza do klientów 11% energii elektrycznej sprzedawanej w kraju. Jest właścicielem linii energetycznych o łącznej długości 25.759 km, rozmieszczonych na obszarze 4.221 km2. VDP wchodzi w skład koncernu Vattenfall, czwartego w Europie producenta energii elektrycznej i największego wytwórcy ciepła.

Informacje o firmie IT Partners Telco IT Partners Telco jest dostawcą rozwiązań I usług w zakresie profesjonalnych systemów radiowych na potrzeby klientów korporacyjnych oraz przemysłowych. Dzięki wieloletniemu doświadczeniu oraz wysoce wykwalifikowanej kadrze inżynierów, firma prowadzi pionierskie projekty w dziedzinie telekomunikacji oraz teleinformatyki. inf. pras.

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Dwucyfrowy wzrost przychodów i zysków Grupy TAURON w I półroczu 2011 r. Przychody Grupy TAURON w I półroczu 2011 r. wyniosły ponad 10,3 mld zł. Po doprowadzeniu do porównywalności1 przychody Grupy wyniosłyby około 8,1 mld zł, co oznacza wzrost o 11,4 proc. w stosunku do I połowy 2010 r., kiedy to Grupa TAURON wypracowała niemal 7,3 mld zł przychodów. 8 Nastąpiło zwiększenie EBITDA (zysk operacyjny powiększony o amortyzację) o 11,2 proc. do ponad 1,6 mld zł w I połowie 2011 r. z niemal 1,5 mld zł rok temu. Marża EBITDA wyniosła 15,8 proc., a po doprowadzeniu do porównywalności1 20,2 proc., co oznacza utrzymanie jej na identycznym poziomie w stosunku do I półrocza 2010 r. 8 Wzrósł zysk netto o 27,1 proc. z 573 mln zł w I półroczu 2010 r. do 728 mln zł w I półroczu 2011 r. 8 Program redukcji kosztów operacyjnych o 1 mld zł na lata 2010-2012 zrealizowany został w 50 proc.; 112 mln zł oszczędności przypada na II kwartał 2011 r.

8 Dalszy stabilny wzrost zapotrzebowania na energię Grupy potwierdzony wzrostem wolumenów wyprodukowanej, dystrybuowanej i sprzedanej energii. 8 Znacząca część popytu pokryta przez własne źródła; ponad 11,2 TWh wyprodukowane przez segment Wytwarzanie łącznie z OZE w I półroczu 2011 r., czyli o 9,8 proc. więcej niż rok wcześniej. 8 Zwiększony wolumen dostarczonej energii przez segment Dystrybucji. W I półroczu 2011 r. było to ponad 19,4 TWh, czyli o 3,5 proc. więcej niż przed rokiem. 8 Wzrost sprzedaży detalicznej energii elektrycznej o 10,2 proc. z 16,9 TWh

w półroczu 2010 r. do blisko 18,6 TWh w I półroczu 2011 r.; zwiększony wolumen sprzedaży osiągnięty na dotychczasowej bazie klientów oraz dzięki pozyskaniu nowych. 8 Dalszy wzrost liczby klientów w segmencie Dystrybucji. W I półroczu 2011 r. TAURON miał ich blisko 4,13 mln, czyli 10 tys. więcej niż na koniec I półrocza 2010 r. 8 Blisko 50-proc. wzrost wartości inwestycji do 789 mln zł w I półroczu 2011 r.; zapowiadane projekty inwestycyjne w większości segmentów działalności w toku; restrukturyzacja Grupy Kapitałowej realizowana zgodnie z planem.

Najważniejsze dane operacyjne i wyniki finansowe Kluczowe dane operacyjne

II kwartał 2010 r.

II kwartał 2011 r.

Zmiana

I półrocze 2010 r.

I półrocze 2011 r.

Zmiana

Wydobycie węgla kamiennego (mln ton)

0,86

1,44

67,9%

2,22

2,60

17,0%

Wytwarzanie energii elektrycznej (produkcja netto) (TWh)

4,90

5,31

8,3%

10,21

11,21

9,8%

W tym: ze źródeł odnawialnych

0,3

0,23

-23,2%

0,53

0,46

-13,1%

Wytwarzanie ciepła (PJ)

2,41

2,04

-15,4%

10,52

9,40

-10,6%

Dystrybucja (TWh)

9,11

9,41

3,3%

18,76

19,42

3,5%

Sprzedaż energii elektrycznej (TWh)

8,27

9,34

12,8%

16,90

18,57

10,2%

Liczba klientów – Dystrybucja (tys.)

4 118

4 128

0,3%

4 118

4 128

0,3%

Wyniki finansowe za II kw. i I pół. 2011 r.

II kwartał 2010 r.

II kwartał 2011 r.

Zmiana

I półrocze 2010 r.

I półrocze 2011 r.

Zmiana

Przychody (mln zł)

3 466

5 032

45,2%

7 260

10 331

42,3%

doprowadzone do porównywalności1

3 466

3 941

13,7%

7 260

8 086

11,4%

EBITDA (mln zł)

648

775

19,5%

1 470

1 635

11,2%

EBIT (mln zł)

307

427

39,2%

783

938

19,8%

Zysk netto (mln zł)

213

340

59,3%

573

728

27,1%

1 W związku ze zmianą modelu sprzedaży energii elektrycznej, wartość przychodów z obowiązkowej sprzedaży wytworzonej energii poprzez obrót publiczny w I półroczu 2010 r. stanowiła sprzedaż wewnętrzną w Grupie i podlegała wyłączeniu konsolidacyjnemu.

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje - II kwartał oraz całe I półrocze tego roku z pewnością możemy zaliczyć do udanych. Wzrost wyników daje powody do zadowolenia. To efekt intensywnej pracy i konsekwentnie realizowanej strategii. Dzięki wielu programom prowadzonym we wszystkich segmentach uzyskujemy efekty zarówno po stronie przychodowej, jak i kosztowej. W rezultacie rosną przychody i jeszcze szybciej zyski – mówi Dariusz Lubera, prezes zarządu TAURON Polska Energia. – Nadal widzimy rezerwy w Grupie, które można uwolnić, a skutecznie realizowana restrukturyzacja i program efektywności tylko nam w tym mogą pomóc.

wzrost wyników finansowych zarówno w II kwartale, jak i całym półroczu oraz utrzymanie marży EBITDA na ponad 20 proc. poziomie przy rosnącej sprzedaży, zawdzięczamy przede wszystkim działaniom prowadzonym w Grupie, a także dobrej sytuacji na rynku energii. Z pewnością na uwagę zasługuje fakt, że uporaliśmy się z problemami geologicznymi związanymi z wydobyciem węgla, co znalazło odzwierciedlenie w wynikach tego segmentu. Zyski były wyższe niemal w każdym z obszarów naszej działalności – komentuje Krzysztof Zawadzki, wiceprezes zarządu ds. ekonomiczno-finansowych TAURON Polska Energia.

Przychody

EBITDA i zysk netto

Grupa TAURON odnotowała w I półroczu 2011 r. przychody na poziomie ponad 10,3 mld zł. Po doprowadzeniu do porównywalności2 przychody Grupy wyniosłyby

Wskaźnik EBITDA (zysk operacyjny powiększony o amortyzację) Grupy TAURON wyniósł w I półroczu 2011 r. ponad 1,6 mld zł, co oznacza wzrost o po-

około 8,1 mld zł, co oznacza wzrost o 11,4 proc. w stosunku do I półrocza 2010 r., kiedy Grupa wypracowała blisko 7,3 mld zł przychodów. Wyższe przychody to w głównej mierze efekt wzrostu wolumenu wytworzonej i sprzedanej energii, jak i przychodów z tytułu jej dystrybucji. W I półroczu 2011 r. spadły natomiast przychody z tytułu kontraktów długoterminowych (KDT). Wyniosły one około 168 mln zł przy 1,6 proc. udziale w przychodach, wobec 221 mln zł i 3 proc. udziału w przychodach w I półroczu 2010 r. Jest to już trwała tendencja, która potwierdza uniezależnianie się Grupy TAURON od tego źródła przychodów. - Za nami dobry kwartał i dobre półrocze. Nadal poprawiamy wyniki, mimo że baza jest coraz wyższa. Tak dynamiczny

nad 11 proc. w stosunku do niemal 1,5 mld zł wypracowanych w tym samym okresie roku ubiegłego. Marża EBITDA wyniosła 15,8 proc., a po doprowadzeniu do porównywalności 20,2 proc., czyli dokładnie tyle samo co w I półroczu 2010 r. Grupa odnotowała wzrost EBITDA w większości segmentów. Wartość EBITDA Wytwarzania wyniosła ponad 655 mln zł, czyli blisko 4 proc. więcej niż w I połowie 2010 r. W segmencie Dystrybucja wzrost był znacznie większy i wyniósł niemal 21 proc., a EBITDA miała wartość ponad 664 mln zł. Obszary te zapewniły ponad 80 proc. EBITDA Grupy w I półroczu 2011 r., podobnie jak przed rokiem. Największy wzrost dotyczy segmentu Wydobycia, gdzie spółka osiągnęła ponad 61 proc. wzrost EBITDA

w I półroczu 2011 r. do ponad 97 mln zł z ponad 60 mln zł przed rokiem. Dobre wyniki operacyjne przełożyły się na wzrost zysku netto Grupy TAURON, który w I półroczu 2011 r. wyniósł 728 mln zł, tj. o 27,1 proc. więcej niż rok wcześniej, kiedy to spółka miała 573 mln zł zysku netto. Poprawa wyników to także efekt konsekwentnie realizowanej polityki poprawy efektywności. Program na lata 2010-2012 r. przyniósł już niemal połowę zakładanych oszczędności z zaplanowanego 1 mld zł. W II kwartale 2011 r. program zapewnił 112 mln zł oszczędności.

Inwestycje i zadłużenie Grupa TAURON znacząco zwiększyła wartość inwestycji w I półroczu 2011 r. Wyniosły one 789 mln zł i były o 48,8 proc. wyższe niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Większość inwestycji (88 proc.) koncentrowało się na segmentach Dystrybucji i Wytwarzania. Znaczący wzrost CAPEX w obszarze Wytwarzania wynika ze wzrostu nakładów na nowe moce wytwórcze (z 51 do 122 mln zł) oraz pozostałych nakładów (w tym głównie na instalacje NOx oraz modernizację istniejących kotłów na kotły biomasowe). W obszarze Dystrybucji wzrost CAPEX wynika ze wzrostu wydatków na modernizację istniejącego majątku sieciowego (o ok. 70 mln zł). Wzrost nakładów na budowę nowych przyłączy wynosił ok. 8 mln zł. Potrzeby inwestycyjne finansowane są przy dalszym spadku zadłużenia, które wyniosło na koniec czerwca 1,3 mld zł. 3 miesiące wcześniej było to 1,4 mld zł, a na koniec ubiegłego roku około 1,5 mld zł. Pozytywnym zjawiskiem jest wzrost środków pieniężnych z 850 mln zł na koniec marca 2011 r. do niemal 1,4 mld zł na koniec czerwca tego roku. TAURON Polska Energia SA jest spółką holdingową w grupie kapitałowej, która zajmuje się wydobyciem węgla, wytwarzaniem, dystrybucją i sprzedażą energii. Grupa TAURON obejmuje swoim działaniem 17 proc. powierzchni kraju, zatrudnia ok. 27,8 tys. osób i jest jednym z największych podmiotów gospodarczych w Polsce. Zysk netto Grupy TAURON wyniósł w ubiegłym roku blisko 1 mld zł przy przychodach ze sprzedaży na poziomie 15,4 mld zł. W skład Grupy TAURON wchodzą m.in. Południowy Koncern Węglowy SA, Południowy Koncern Energetyczny SA, Enion SA, EnergiaPro SA, TAURON Sprzedaż sp. z o.o., TAURON Obsługa Klienta sp. z o.o., Elektrownia Stalowa Wola SA, EC Tychy SA, Elektrociepłownia EC Nowa, PEC Katowice SA, PEC w Dąbrowie Górniczej oraz TAURON Ekoenergia sp. z o.o. inf. pras.

2 W związku ze zmianą modelu sprzedaży energii elektrycznej, wartość przychodów z obowiązkowej sprzedaży wytworzonej energii poprzez obrót publiczny w I półroczu 2010 r. stanowiła

urządzenia dla energetyki 6/2011

wydarzenia i innowacje

Energia ze źródeł rozproszonych Jak wynika z najnowszych analiz, rozwiązaniem problemów związanych z zawodnością sieci elektrycznych, emisją gazów cieplarnianych, a zarazem stratami w transmisji i dostawach energii jest jej rozproszone wytwarzanie. ecentralizacja produkcji energii, jak dowodzi ostatni raport Frost & Sullivan pt. „Zdecentralizowane wytwarzanie energii: przegląd technologii i roadmapping”, oznacza – za sprawą mniejszej transmisji i mniejszych strat w sieci elektrycznej – większą niezawodność i niższą emisję gazów cieplarnianych. Ten sposób wytwarzania energii, który może już wkrótce zastąpić przynajmniej częściowo duże, centralne elektrownie, pozwoliłby wyeliminować lub wydatnie zredukować przypadki przerw w dostawach energii w sytuacji, gdy główna elektrownia ulega awarii. Zaletą generacji rozproszonej jest bowiem usytuowanie jednostek wytwarzania energii niedaleko miejsca, w którym zlokalizowany jest użytkownik końcowy, co gwarantuje ograniczenie strat w transmisji. Najnowszy raport dowodzi, że niewielkie jednostki wytwarzania energii zlokalizowane (rozproszone) w miejskiej sieci elektrycznej mogą częściowo zaspokoić zapotrzebowanie na

energię i zmniejszyć obciążenie głównych linii przesyłowych pomiędzy centralną elektrownią a stacjami dystrybucji. Generatory rozproszone stanowią istotny element przyszłych inteligentnych sieci (smart grids). Umożliwiają one pracę sieci w trybie wyspowym, co oznacza dostarczanie energii elektrycznej, a czasem również ciepła, zlokalizowanym w pobliżu konsumentom w przypadku awarii w głównej elektrowni. Technologie wytwarzania rozproszonego przynoszą korzyści nie tylko bezpośrednio zakładom użyteczności publicznej, ale też użytkownikom końcowym. Jak mówi Tomasz Kamiński z Frost & Sullivan: – Oprócz domowych jednostek CHP (Combined Heat and Power), wśród użytkowników końcowych popularne będą również niewielkie turbiny wiatrowe i panele fotowoltaiczne (photovoltaic – PV) montowane na dachu, jako że umożliwiają one sprzedawanie nadmiaru energii wytwarzanej przez te jednostki z powrotem do głównej sieci.

urządzenia dla energetyki 6/2011

Najczęściej wykorzystywaną dziś technologią generowania energii rozproszonej są panele solarne służące do wytwarzania ciepłej wody użytkowej. W ciągu najbliższych kilku lat spopularyzują się technologie magazynowania energii elektrycznej, które choć same nie są generatorami, stanowić będą bardzo ważną część sieci rozproszonej. Wcześniej jednak dostawcy energii muszą rozwiązać kwestię integracji tych rozwiązań z główną siecią elektryczną, w czym pomóc mogą systemy magazynowania energii elektrycznej, a także doskonalenie istniejących technologii. Wsparciem są też, jak podkreślają analitycy w swoim raporcie, rządowe programy finansowania badań i współpraca z instytucjami badawczymi. Eksperci spodziewają się, że rynek technologii zdecentralizowanego wytwarzania energii wzrośnie trzykrotnie do roku 2015 i będzie się dalej rozwijał w perspektywie długoterminowej. MO

wydarzenia i innowacje

Polska stawia na inteligentne sieci energetyczne Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uruchamia program dofinansowania budowy inteligentnych sieci energetycznych w latach 2012-2018. Głównymi beneficjentami będą przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, zarządzający specjalnymi strefami ekonomicznymi oraz konsorcja naukowoprzemysłowe. Na wsparcie ISE w tych latach NFOŚiGW przeznacza 320 mln złotych.

– Inteligentne domy – inteligentne osiedla, to przyszłość, w której odbiorca energii sam będzie decydował, z której taryfy energetycznej skorzysta. Przy rosnących opłatach za energię nowoczesne rozwiązania pozwalają osiągać spore oszczędności. Proponowane przez fundusz programy pilotażowe mają zmniejszyć zużycie gazu i ciepła o 5 procent, a energii elektrycznej o 8 procent – poinformowano w komunikacie, jaki udostępnił NFOŚiGW. Wśród przedsięwzięć, na które będzie można otrzymać dofinansowanie – w wysokości od 30 do 70 procent – znajdują się między innymi wdrażanie pilotażowych programów ISE, zakup oraz montaż energooszczędnego oświetlenia, a także budowa urządzeń magazynujących energię oraz budowa OZE. Założenia programu, którego rozpoczęcie ma być ogłoszone jeszcze w tym roku, przedstawił Jan Rączka, Prezes Zarządu NFOŚiGW. Program ma na celu stworzenie precyzyjnego systemu łączącego nie tylko konsumentów z producentami energii, ale również nowej grupy prosumentów – odbiorców energii, którzy są również jej wytwórcami. – Polacy, którzy wezmą udział w programie Inteligentne Sieci Energetyczne,

rocznie zaoszczędzą od 6 do 10 procent na wydatkach za korzystanie z energii elektrycznej, ciepła i gazu. Takim zyskiem będzie można cieszyć się po zastosowaniu inteligentnych liczników, korzystaniu z dostaw energii poza szczytowym poborem mocy oraz wsparciu energii sieciowej małymi źródłami energii odnawialnej (wiatraki horyzontalne, kolektory słoneczne czy fotowoltaiczne) – poinformował NFOŚiGW. Powyższe dane potwierdza Wojciech Stawiany, doradca NFOŚiGW, który zwraca uwagę, że takie właśnie oszczędności osiągają odbiorcy energii w krajach starej Unii, gdzie wprowadzono już podobne rozwiązania. Inteligentne sieci energetyczne to rozwiązania umożliwiające i usprawniające łączenie, komunikację i optymalizujące sterowanie rozproszonymi częściami sieci energetycznych, których wdrażanie ogranicza zapotrzebowanie na energię po stronie zarówno producentów, jak i odbiorców energii. Rozwiązania z zakresu ISE testują już niektóre koncerny energetyczne, m.in. Energa, która wdraża pilotażowy program montażu inteligentnych liczników mierzących w ciągłym trybie pobór energii i analizujących reguły, jakimi

rządzi się popyt. PSE Operator realizuje natomiast program inteligentnego zarządzania siecią przesyłową. ISE wchodzi także w zakres zainteresowań Vattenfalla i RWE Polska. Budżet programu NFOŚiGW jest szacowany na 320 mln zł. Z tej kwoty 150 mln zł zostanie rozdysponowane na przedsięwzięcia z zakresu inteligentnych sieci energetycznych, a 170 mln zł na wdrażanie rozproszonych odnawialnych źródeł energii czy instalowanie energooszczędnego oświetlenia, urządzeń magazynowania energii lub kondensatorów kompensujących moc bierną. Dofinansowanie obejmie gospodarstwa domowe, małe i średnie przedsiębiorstwa, obiekty usługowe i handlowe na obszarach „inteligentnych” dzielnic, miast czy regionów. O dojściu danej jednostki do etapu inwestycyjnego zdecyduje jednak przeprowadzenie przez nią kampanii edukacyjnych, opracowanie standardów rozwiązań z zakresu ISE, a także opracowanie systemów zarządzających obciążeniami szczytowymi i integracją opomiarowań. Pierwszy konkurs zostanie ogłoszony pod koniec tego roku. MO

urządzenia dla energetyki 6/2011

Rozdzielnice gazowe pierwotnego i wtórnego rozdziału energii, transformatory olejowe

do 36 kV

Ormazabal Polska Sp z o.o. 95-100 Zgierz ul. Dąbrowskiego 6/8 tel./fax: +48 42 659 36 13 www.ormazabal.com

Posiadamy certyfikaty Instytutu Energetyki i Energopomiaru

technologie, produkty – informacje firmowe

STADIONY EURO 2012 ZASILANIE GWARANTOWANE – NATURALNIE… ENERIA Ostatnie lata to okres intensywnych przygotowań do Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej – Euro 2012. Elementem krytycznym dla ich organizacji była i jest wysokiej jakości infrastruktura sportowa. Zgodnie z wymogami UEFA, stadiony, na których będą przeprowadzane rozgrywki piłkarskie, powinny spełniać określone, najwyższe wymagania co do jakości w zakresie między innymi obsługi kibiców, czy szeroko rozumianego bezpieczeństwa. Stąd wynikła konieczność budowy nowych bądź gruntownej modernizacji istniejących obiektów, tak jak to było w przypadku Stadionu Miejskiego w Poznaniu. Takie inwestycje wiążą się nie tylko z ogromem prac budowlanych, instalacyjnych ale również kwestią zapewnienia pełnego bezpieczeństwa energetycznego.

Źródło: NCS www.stadionnarodowy.org.pl

Po pierwsze jakość Gdy mówimy o bezpieczeństwie, konieczne jest podkreślenie znaczenia jakości, jako jednego z najistotniejszych kryteriów, który powinien być brany pod uwagę przy wyborze agregatu. Jedynie niezawodny i sprawdzony produkt może być gwarantem bezpieczeństwa energetycznego. Jednymi z najbardziej znanych i cenionych są zespoły prądotwórcze światowego lidera - amerykańskiej firmy CATERPILLAR®, mogącej się poszczycić ponad 85-letnim doświadczeniem w zakresie produkcji i rozwoju technologii silników diesla. W Polsce CAT® jest reprezentowany przez firmę Eneria, posiadającą w swojej ofercie agregaty o mocach od 13,5 do 3100 kVA. Dzięki tak szerokiej ofercie oraz olbrzymiemu doświadczeniu w doborze i kompleksowej instalacji zespołów, Eneria realizuje projekty

zarówno dla odbiorców prywatnych, jak i dla dużych fabryk, serwerowni czy stadionów. O jej doświadczeniu świadczy ponad 320 MVA zainstalowanych w Polsce, w tym ponad 170MVA w jednostkach o mocy >800kVA oraz 80% kontraktów zrealizowanych z pełnymi instalacjami towarzyszącymi.

Eneria na Euro 2012 Urządzenia Caterpillar są często wykorzystywane przy zasilaniu i zabezpieczaniu energetycznym dużych imprez sportowych, olimpiad. W Polsce już szereg stadionów korzysta z zasilania awaryjnego, zapewnianego przez agregaty CAT, dostarczone i zainstalowane przez Enerię. Na Mistrzostwach Euro 2012 aż trzy stadiony będą miały zasilanie gwarantowane o łącznej mocy 10MVA – właśnie dzięki agregatom CAT.

Stadion Narodowy w Warszawie – główny stadion piłkarski powstający na turniej Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012™, posiada zasilanie gwarantowane 5MVA. Jest ono zapewniane przez dwa agregaty prądotwórcze Caterpillar, pracujące równolegle z siecią. Szereg skomplikowanych instalacji zapewnia odpowiednie warunki pracy dla agregatów przy jednoczesnym spełnieniu rygorystycznych norm emisji hałasu. Ma to szczególne znaczenia jako, że Stadion Narodowy to nie tylko arena piłkarska, ale także wielofunkcyjny obiekt, umożliwiający organizację imprez masowych, wydarzeń kulturalnych, koncertów czy wystaw. Kolejnym stadionem, którego bezpieczeństwo energetyczne zapewniają agregaty Caterpillar jest PGE Arena

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Źródło: pgearena.emmerson.pl Źródło: pol-and.eu

w Gdańsku. Wkład Enerii w budowę tego obiektu stanowiła instalacja dwóch zespołów prądotwórczych o łącznej mocy 2200kVA, w ramach zasilania gwarantowanego oświetlenia płyty boiska oraz odbiorów pomocniczych, związanych z kwestiami bezpieczeństwa. Zmodernizowany Stadion Miejski w Poznaniu, może pomieścić ponad 43 tysiące widzów. Będzie on wykorzystywany nie tylko przy organizacji EUFA Euro 2012™, ale również na potrzeby Poznania, klubów rozgrywających na nim mecze oraz mieszkańców miasta. Kwestia wyciszenia była tam elementem kluczowym całej instalacji. Cztery jednostki o łącznej mocy 2800kVA, dzięki specjalnej instalacji są bardzo mocno wyciszone.

urządzenia dla energetyki 6/2011

Kompleksowe rozwiązania Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego jest obecnie jednym z kluczowych zagadnień. Niezależnie czy potrzeba bezprzerwowego zasilania dotyczy niedużego stadionu czy areny rozgrywek międzynarodowych – kluczowym elementem jest instalacja agregatu prądotwórczego diesla. To pewność, że niezależnie od stanu sieci, częstych zaników napięcia czy też ewentualnych uszkodzeń linii energetycznych, dany obiekt ma pełną gwarancję zasilania. Agnieszka Zawadka

Eneria Sp. z o.o. – wyłączny przedstawiciel firmy CATERPILLAR® w zakresie agregatów prądotwórczych www.eneria.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

Reklozer KTR firmy Tavrida Electric – wyłącznik zintegrowany z automatyką zabezpieczeniową

Stale zaostrzane wymagania w odniesieniu do niezawodności sieci sprawiają, że spółki dystrybucyjne coraz bardziej interesują się i chętniej instalują samoczynne napowietrzne wyłączniki próżniowe KTR (reklozery) firmy Tavrida Electric. W artykule chcemy przybliżyć Państwu wyłącznik, zwracając uwagę na jego integrację z automatyką zabezpieczeniową i systemami komunikacji bezprzewodowej. Użytkownik instalując reklozer KTR w głębi sieci ma do dyspozycji zdalnie sterowany, a w określonych sytuacjach samoczynny, wyłącznik próżniowy z w pełni konfigurowalnym układem automatyki zabezpieczeniowej oraz układem pomiaru parametrów sieci.

Rys. 1. Stanowisko z reklozerem KTR

BUDOWA Reklozer KTR zbudowany w oparciu o wyłącznik próżniowy firmy Tavrida Electric składa się z dwóch podstawowych zespołów: • zespołu łączeniowego OSM/TEL; • zespołu sterowniczego RC/TEL. Zespół łączeniowy, którego podstawowym elementem jest wyłącznik próżniowy z napędem elektromagnesowym typu VCB/TEL, umieszczony w szczelnej obudowie metalowej (IP65), wyposażony jest w kombinowane przekładniki napięciowo-prądowe: • 3 przekładniki prądowe do pomiaru prądów fazowych; • 3 przekładniki prądowe do pomiaru składowej zerowej prądu; • 6 przekładników napięciowych do pomiaru napięć po obu stronach wyłącznika.

Zespół sterowniczy RC/TEL, współpracujący z zespołem łączeniowym, jest wyposażony w: • moduł przetwarzania, realizujący funkcje automatyki zabezpieczeniowej; • moduł sterowania wyłącznikiem; • zasilacz; • akumulator; • jeden lub dwa moduły wejść / wyjść dwustanowych; • układy zapewniające współpracę z urządzeniami łączności i zdalnego sterowania RTU. Elementem integralnie związanym z reklozerem KTR jest program TELUS, przeznaczony do obsługi reklozera za pośrednictwem komputera PC. Program pozwala na: • rekonfigurację nastaw reklozera; • sterowanie pracą reklozera;

• zbieranie informacji o pracy urządzenia oraz stanie sieci SN w warunkach normalnych i awaryjnych. Szczegółowe informacje na temat budowy reklozera KTR i wyłącznika VCB/TEL można znaleźć na stronie internetowej firmy (www.tavrida.pl).

UKŁADY ZABEZPIECZEŃ REKLOZERA KTR Moduł przetwarzania zespołu sterowniczego umożliwia przygotowanie czterech grup nastaw automatyki zabezpieczeniowej. W każdej grupie można dobrać dowolną konfigurację zabezpieczeń korzystając z następującego zestawu funkcji: • zabezpieczenie nadprądowe od zwarć międzyfazowych OC: –– OC1+/OC1- - niskonastawialne, zwłoczne człony nadprądowe kie-

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe runkowe, dla przepływu mocy „do przodu/do tyłu”, –– OC2+/OC2- - niskonastawialne człony nadprądowe kierunkowe, dla przepływu mocy „do przodu/ do tyłu”, –– OC3+/OC3- - wysokonastawialne, bezzwłoczne człony nadprądowe kierunkowe, dla przepływu mocy „do przodu/do tyłu”; • zabezpieczenia nadprądowe, kierunkowe od zwarć doziemnych EF: – EF1+ / EF1- - niskonastawialne, zwłoczne człony nadprądowe kierunkowe od zwarć doziemnych, – EF2+ / EF2- - niskonastawialne, człony nadprądowe kierunkowe od zwarć doziemnych, – EF2+ / EF2- - wysokonastawialne, bezzwłoczne człony nadprądowe kierunkowe od zwarć doziemnych; • czułe zabezpieczenia ziemnozwarciowe SEF+ / SEF-; – SEF+ / SEF- - czułe człony zabezpieczenia ziemnozwarciowego kierunkowego; • OV, UV – człony nadnapięciowe i podnapięciowe; • układ załączenia na zimne obciążenie CLP (okresowa zmiana minimalnego prądu rozruchu zabezpieczeń, po przerwie w dostawie energii, uwzględniająca wzrost obciążenia spowodowanego rozruchem sprzętu np. chłodniczego lub urządzeń klimatyzacyjnych); • układ ograniczenia udarów IR (okresowa zmiana nastawień minimalnego prądu rozruchu zabezpieczeń uwzględniająca udar prądu spowodowany załączeniem linii obciążonej transformatorami oraz samorozruchami silników); • układ praca na linii LL– dodatkowe zabezpieczenia nadprądowe bezzwłoczne OCLL i EFLL, które są uruchamiane podczas prac eksploatacyjnych na linii; • układ samoczynnego odciążenia częstotliwościowego UF; • układ samoczynnego załączenia rezerwy – SZR; • układ kontroli zaniku zasilania LSD; • układ automatyki trzykrotnego SPZ.

Reklozer KTR może pracować w dwóch trybach sterowania i komunikacji: • lokalnym (z konsoli operatora lub przy użyciu komputera PC); • zdalnym (poprzez układ wejść/wyjść dwustanowych, ze stanowiska inżynierskiego lub za pośrednictwem systemów SCADA). Zewnętrzne urządzenia komunikacyjne są zasilane napięciem 12 V DC, bezpośrednio z zespołu sterowniczego RC/

Rys. 2. Zespół sterowniczy RC/TEL

TEL. Ciągłość zasilania zapewnia zasilacz bezprzerwowy wyposażony w akumulator o pojemności 26 Ah.

KOMUNIKACJA BEZPRZEWODOWA Programowalne układy wejść/wyjść dwustanowych, w połączeniu z urządzeniami telemechaniki i łącznością trankingową, pozwalają na odbiór 12 sygnałów sterujących i wyprowadzenie 12 sygnałów do systemu SCADA, dając podstawowy obraz o sytuacji w punkcie zainstalowania urządzenia. W zależności od przyjętego w spółce dystrybucyjnej systemu, stosowane są moduły Ex-ML firmy Elkomtech (rys. 3), moduły telemechaniki firmy Mikronika oraz sterowniki telemechaniki fir-

WYPOSAŻENIE KOMUNIKACYJNE REKLOZERA KTR Funkcje komunikacyjne reklozera KTR są realizowane przez jego zespół sterowniczy RC/TEL (rys. 2), który posiada port szeregowy RS-232 oraz port RS232/485. Reklozer ma zaimplementowaną obsługę protokołów DNP3.0 oraz IEC 60870-5-101. Oprócz portów szeregowych zespół sterowniczy wyposażony jest w programowalne moduły wejść/ wyjść dwustanowych, które w połączeniu z układami telemechaniki umożliwiają sterowanie i odwzorowanie stanu pracy reklozera KTR w systemach SCADA.

my Sprecher Automation. Urządzenia telemechaniki, oprócz sterownika firmy Sprecher Automation, są instalowane wewnątrz szafki zespołu sterowniczego RC/TEL. Łączność z centrum dyspozytorskim jest realizowana poprzez modem radiowy połączony z telemechaniką. Połączenie bezprzewodowe oparte o usługę pakietowej transmisji danych GPRS

Rys. 3. Zespół RC/TEL i moduły Ex-ML

urządzenia dla energetyki 6/2011

W spółkach dystrybucyjnych coraz chętniej zamiast łączności trankingowej jest wykorzystywana komunikacja oparta o pakietową transmisję danych GPRS. Zaletą takiej transmisji jest możliwość utrzymywania stałego połączenia z siecią komórkową, przy naliczaniu opłat wyłącznie za ilość przesłanych danych, a nie za czas połączenia. Ogólnokrajowy zasięg sieci GSM poszerza możliwości zdalnego sterowania i nadzoru obiektów zainstalowanych wewnątrz sieci SN. Komunikacja GPRS może funkcjonować jako uzupełnienie tradycyjnych środków łączności (np. trankingu) lub jako podstawowy sposób zdalnej komunikacji z reklozerem. Układy komunikacji zdalnej GPRS zbudowane są w oparciu o moduły wyposażone w modemy GSM/GPRS. Połączenia realizowane są przez sieć transmisji danych operatora sieci komórkowej, do której dostęp umożliwia dedykowany punkt dostępowy APN (Access Point Name). Moduły wyposażone są w karty SIM z przypisanymi statycznymi adresami IP, należącymi do danego APN-u. Bezpieczeństwo transmisji zapewnia kontrola pozwolenia na dostęp do danego punktu dostępowego oraz odseparowanie transmisji od pozostałego ruchu w sieci operatora. Można korzystać z karty SIM różnych dostawców, z zachowaniem warunku, że karty posiadają przypisany statyczny adres IP. Na rys. 4. przedstawiono schemat układu komunikacyjnego, który umożliwia zdalną komunikację z reklozerem KTR wykorzystującą transmisję pakietową GSM/GPRS i program TELUS. W rozwiązaniu wykorzystano to,

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 4. Komunikacja poprzez sieć GSM z usługą GPRS.

że moduły komunikacyjne GSM/GPRS są przezroczyste dla protokołu komunikacyjnego, co umożliwia bezpośrednią komunikację pomiędzy reklozerem a programem TELUS lub systemem SCADA. Połączenie zdalne z pakietową transmisją GPRS daje możliwość pełnego wykorzystania programu TELUS. Dostępne funkcje to: • sterowanie zespołem łączeniowym reklozera, • wizualizacja stanu pracy zespołu łączeniowego reklozera, • monitorowanie wielkości elektrycznych sieci (napięcie, prąd, moc, energia, częstotliwość, współczynnik mocy), • włączanie/wyłączanie układów automatyki zabezpieczeniowej, • zmiana aktywnej grupy nastaw układów automatyki zabezpieczeniowej, • parametryzacja nastaw układów automatyki zabezpieczeniowej, • odczyt danych z dzienników zdarzeń oraz rejestratora zakłóceń, • konfiguracja wejść/wyjść dwustanowych oraz parametrów komunikacji zdalnej, • kontrola stanu pracy reklozera (sygnalizacja usterek, stan akumulatora, sygnalizacja otwarcia drzwi szafki zespołu sterowniczego). Łączność bezprzewodowa w oparciu o sieć WiFi Ciekawym rozwiązaniem łączności bezprzewodowej wykorzystywanym przez użytkowników reklozerów, jest łączność bezprzewodowa oparta na sieci WiFi (Wireless Fidelity). Standardowo do komunikacji lokalnej z reklozerem KTR wykorzystywany jest kabel komunikacyjny, który z jednej strony podłączony jest do portu RS-232 komputera PC z zainstalowanym oprogramowaniem TELUS, a z drugiej do portu RS-232 na konsoli operatora MMI zespołu sterowniczego. W takiej sytuacji, aby nawiązać połączenie lokalne, użytkownik musi bezpośrednio podejść do reklozera, otworzyć drzwi szafki zespołu sterowniczego

i włożyć wtyczkę kabla komunikacyjnego do złącza. Wykonanie tych operacji często wymaga użycia drabiny, gdyż zespół sterowniczy mocowany jest często do słupa na wysokości ok. 3 metrów. W trudnych warunkach pogodowych lub terenowych wykonanie tych operacji może być utrudnione. Dlatego w terenie trudnodostępnym (obszar podmokły, zaspy śnieżne) można do komunikacji wykorzystać łączność bezprzewodową w standardzie WiFi. Zasięg transmisji w przestrzeni otwartej wynosi do 150 metrów. Do realizacji komunikacji wykorzystujemy bezprzewodowy serwer portu szeregowego z interfejsem WiFi oraz komputer z kartą WiFi, która jest już standardowym wyposażeniem komputerów typu laptop. Należy zwrócić uwagę, że zastosowane rozwiązanie

• wyłączenie zwarcia przez reklozery w głębi sieci; • ograniczenie do minimum zasięgu awaryjnego wyłączenia; • znaczne skrócenie lokalizacji miejsca zwarcia; • wykorzystanie systemów telekomunikacyjnych, coraz powszechniej stosowanych w polskiej energetyce. Reklozer KTR wyposażony w wejścia i wyjścia dwustanowe, porty szeregowe RS-232/485, a także w obsługę popularnych protokołów transmisyjnych DNP3.0 oraz IEC 60870-5-101 pozwala na realizację komunikacji zdalnej i łatwą integrację z systemami SCADA. Bezproblemowa współpraca reklozerów KTR z systemami komunikacyjnymi takich firm, jak Elkomtech S.A., Mikronika oraz Sprecher Automation została potwierdzona wieloma wdrożeniami w Polsce. Reklozer KTR zintegrowany z systemem SCADA, to możliwość: • zdalnego sterowania i monitorowania pracy wyłącznika i automatyki reklozera; • przesyłanie zarejestrowanych pobudzeń i zadziałań każdego z zabezpieczeń; • przesyłanie pomiarów (prądów fazowych, prądu zerowego, napięć fazowych i międzyfazowych, mocy oraz energii). Przy ustalaniu ceny stanowiska z reklozerem KTR nie bez znaczenia jest mała masa i prosty montaż aparatu oraz fakt,

Rys. 5 Komunikacja w oparciu o sieć Wi-Fi

nie blokuje możliwości komunikacji reklozera z systemem dyspozytorskim, gdyż w tym przypadku jest wykorzystany drugi port szeregowy. Takie połączenie również w pełni wykorzystuje możliwości jakie oferuje oprogramowanie TELUS. Opisany układ przedstawia rys. 5.

że obecnie moduły GPRS wszystkich producentów działających na rynku polskim są zabudowywane wewnątrz zespołu sterowniczego RC/TEL. Gabaryty urządzenia stwarzają także możliwość łatwej jego zabudowy w stacjach wnętrzowych.

PODSUMOWANIE Automatyka zdecentralizowana, zrealizowana według koncepcji przedstawionej w artykule, zapewnia: • szybką i samoczynną lokalizację uszkodzonego odcinka sieci;

Zespół Tavrida Electric Polska sp. z o. o. 43-100 Tychy, ul. Towarowa 23a tel. (32) 3271986, tel./faks (32) 3271987 www.tavrida.pl, e-mail: telp@tavrida.pl

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

SPRECON®-E-C

Wielofunkcyjna i uniwersalna platforma dla systemów sterowania i nadzoru obiektów energetycznych i przemysłowych SPRECON®-E-C SERIA SPRECON-E zdalny system sterowania i automatyki Zdalny system sterowania staje się niezbędnym narzędziem w obsłudze, monitoringu i sterowaniu procesów rozlokowanych geograficznie w energetyce jak i też w przemyśle. Zależnie od ulokowania sterownika i jego przeznaczenia musi on spełniać następujące zadania: 8 Różnorodność wejść i wyjść 8 Przetwarzanie i obróbka sygnałów 8 Warunki środowiskowe 8 Transmisję protokołów 8 Transmisję technologii 8 Funkcje logiczne Koncepcja wykorzystania urządzeń SPRECON-E w automatyce i systemach sterowania jest oparta na technicznych i ekonomicznych uwarunkowaniach zapewniając optymalne wykorzystanie tych urządzeń. System automatyki i zdalnego sterowania SPRECON-E składa się z następujących komponentów rodziny SPRECON-E-C: 8 Wielofunkcyjnych sterowników SPRECON-E-Cx2/-Cx4/-Cx6 8 Kompaktowych sterowników RTU SPRECON-E-T3 8 Zabezpieczeń SPRECON-E-P Wszystkie urządzenia bazują na unikalnej architekturze systemowej w zakresie struktury danych, komunikacji, funkcji logicznych jak również narzędzi do projektowania i obsługi. Urządzenia różnią się rozmiarami jak również parametrami aplikacyjnymi.

SPRECON-E-C seria Ze względu na dużą funkcjonalność i elastyczność urządzeń oraz dużą dowolność tworzenia różnych wykonań, systemy budowane w oparciu o urządzenia SPRECON-E-Cxx mają zastosowanie zarówno w małych, jak i dużych instalacjach. Unikalna konstrukcja urządzeń pozwala na tworzenie aplikacji urządzeń pracujących jako konwerter protokołów, komputer stacyjny, komputer polowy, urządzenie zdalnie sterowane lub dowolny rodzaj automatyki. Standardowe wbudowane protokoły takie jak IEC 61850, IEC 60870-5-101, -103 i -104, DNP 3.0, MODBUS RTU czy TCP/ IP zapewniają wymianę danych do nad-

rzędnych systemów sterowania SCADA oraz urządzeń stacyjnych. Urządzenia umożliwiają również obsługę wielu protokołów firmowych takich jak ABB®Indactic 35/P214,Siemens SAT® 1703-PCMBA-EE SSI, PCBE Siemens®FW537, Sinaut8-FW.

Obszary zastosowań Rodzina urządzeń SPRECON-E może być stosowana w: 8 Energetycznych układach zasilania - Stacje energetyczne SN/WN/NN - Systemy rozdzielniane i dystrybucyjne - Elektrownie wodne - Systemy zasilania trakcji - Farmy wiatrowe - Sieci przemysłowe 8 Przemyśle komunalnym - Wodociągi, oczyszczalnie i stacje uzdatniania wody - Gazownie i petrochemie - Ciepłownie - Systemy kontroli transportu, tunele - Spalarnie śmieci

Konfiguracja Każde urządzenie SPRECON-E zawiera moduł CPU oraz moduły I/O , które są łączone poprzez wewnętrzną szynę danych. Panel sterowniczy lub alarmo-

wy może być opcjonalnie podłączony do każdego urządzenia bez względu na realizowaną funkcję. Poprzez kombinację interfejsów komunikacyjnych oraz kart I/O, urządzenie może być dowolnie konfigurowane spełniając nawet najbardziej zaawansowane wymagania użytkownika. Każda funkcja może być dowolnie tworzona w procesie konfiguracji w ramach projektu lub indywidualnie. Konfiguracja jest wykonywana z użyciem oprogramowania SPRECON-E-DESIGNER

Współpraca z oprogramowaniem HMI Oprócz możliwości współpracy urządzeń tej serii ze standardowymi stacjami HMI systemów dyspozytorskich istnieje możliwość wyposażenia urządzeń w panel LCD o wysokiej rozdzielczości lub doposażenia urządzeń w lokalną lub zdalną stację HMI Sprecon-E-V460, która umożliwia dowolne konfiguracje w architekturze klient/serwer oraz udostępnia funkcjonalność WEB Serwera. Można np. zabudować redundantne serwery V460 i połączyć je sieciowo ze stacjami operatorskimi (klientami) oraz urządzeniami klasy PDA lub telefonami komórkowymi.

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

WIELOFUNKCYJNA PLATFORMA

Panel sterowniczy SPRECON-CP

Panel alarmowy SPRECON-AP

Konfiguracja za pomocą SPRECON-E DESIGNER

DANE TECHNICZNE (fragment) Moduły (W x S x G) 8 Cx2 / 24HP: 131 x 176 x 170 mm 8 Cx4 / 40HP: 212 x 176 x 170 mm 8 Cx6 / 84HP: 436 x 176 x 170 mm 8 montaż natablicowy i zatablicowy 8 indywidualne podłączenie Wielkości charakterystyczne 8 Maks. ilość wejść/wyjść jednego modułu - Do 20 wejść cyfrowych 24 do 220 V DC i 110 do 230 V AC / 50/60 Hz - Do 20 wyjść sterowniczych przekaźnikowych 250 V AC/DC - Do 10 wyjść sterowniczych przekaźnikowych mocnych podwójnych 250 V AC/DC - Do 8 wejść analogowych lub 4 wyjść 0 do ±20 mA / 0 do ±10V - Do 8 wejść PT100 - Do 8 wejść pomiarowych - 1 A, 2 A, 5 A lub 10 A - 50 V do 130 V - 16,7/50/60 Hz - Do 32 wejść cyfrowych 24/48/60 V DC - Do 32 wyjść sygnalizacyjnych 24/48V DC (zabezpieczone) 8 Zasilanie - 24 do 60 V DC lub 110 do 250 V DC Protokoły komunikacyjne 8 IEC60870-5-101/-103/-104 8 IEC61850 8 Modbus, Courier 8 DNP3.0 8 ABB®Indactic 35/P214 8 Siemens SAT® 1703-PCMBA-EE SSI 8 PCBE Siemens®FW537 8 Sinaut8-FW 8 wiele innych i dodatkowe na życzenie

Interfejsy komunikacyjne 8 LAN - 1/2/3 x Ethernet 10/100BASE-TX 8 LAN - Switch światłow. 100BASE-FX do ringu optycznego + 1/2/3 10/100BASE-TX 8 RS232 8 RS422/485/CL 8 Interface optyczny, wielomodowy szklany lub plastikowy 8 Star coupler do 32 portów na grupę urządzeń 8 Porty do liczników energii Testy Zgodnie z IEC60068-2, IEC60255-5, IEC60255-21, IEC60870-2-1, IEC61000-4, EN55022, znak CE Funkcje 8 Sterowanie i monitoring urządzeń elektrycznych i elementów procesu 8 jedno- lub dwubitowe sterowanie 1-, 1½-, 2-wyłącznikowymi polami 8 Wyjścia sterownicze wysokoobciążalne dla bezpośredniego sterowania z urządzenia 8 Sterowanie przełącznikiem zaczepów i cewką Petersena 8 Funkcje automatyki sekwencji łączeniowych 8 Programowalne logiki (IEC 61131) 8 Autoryzacja operacji łączeniowych 8 Blokady polowe i międzypolowe 8 Rejestracja wielkości analogowych i binarnych oraz liczników 8 Blokady polowe i stacyjne urządzeń 8 Blokowanie łączników 8 Rejestracja zdarzeń i grup alarmów 8 Powiadamianie SMS 8 Grupowanie sygnałów oraz blokowanie na podstawie dowolnej informacji binarnej lub analogowej 8 Monitorowanie granic pomiarowych 8 Kalkulowanie wielkości maksymalnych 8 Kalkulowanie wielkości zadanych

8 Konfigurowalny tryb transmisji mierzonych wielkości 8 Automatyki step by step 8 Wymiana danych poprzez GOOSE 8 Programowalny system diagnozowania 8 Zdalna konfiguracja i serwisowanie 8 Synchronizacja czasu z wykorzystaniem DCF77, GPS, IRIG-B, NTP 8 Sterowanie zdalne/lokalne 8 Ciągła samokontrola i testowanie 8 Wbudowane funkcje takie jak kontrola synchronizmu, regulacja napięcia ARN, SPZ, SZR, SCO, edytor PLC 8 Wsparcie dla standardowych protokołów oraz opcjonalnie dla firmowych 8 Komunikacja z max. 16 niezależnymi magistralami/portami do urządzeń IED jednocześnie na jednej karcie CPU 8 Kaskadowanie sterowników i kart CPU Panel sterowniczy HMI 8 Panel plug and play odłączalny 8 Pełnograficzny wyświetlacz wysokiej rozdzielczości 320x240 8 25 indywidualnie konfigurowalnych LED 8 Rozszerzenie o panel alarmowy Panel alarmowy 8 100 indywidualnie konfigurowalnych LED 8 Rozszerzenie o dodatkowy panel alarmowy do 200 LED Warunki środowiskowe 8 Zalecana temp. pracy: -5 do +55°C 8 Maksymalny zakres pracy -25 do +70°C

Sprecher Automation Polska Sp z o.o., ul. Łączna 4, 58-100 Świdnica, Tel: +48 74 85135-31, Fax: +48 74 85135-32 info-pl@sprecher-automation.com, www.sprecher-automation.pl, www.sprecher-automation.com

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Nowe rozłączniki izolacyjne bezpiecznikowe typu RBK 1 pro i RBK 1 W 2011 roku do oferty produktów Apator S.A. wprowadzono nową generację rozłączników izolacyjnych bezpiecznikowych skrzynkowych typu RBK wielkości 1. Produkowane są dwa rodzaje wykonań, w zależności od zastosowania: RBK 1 pro i RBK 1. BEZPIECZEŃSTWO

Zdj. 1.

BK 1 pro zaleca się do aplikacji, gdzie wymagane są najwyższe parametry techniczne, tj. urządzeń rozdzielczych niskich napięć w stacjach transformatorowych, tablic rozdzielczych w instalacjach przemysłowych. Rozłączniki RBK 1 natomiast przeznaczone są do zastosowań w złączach lub szafach kablowych. Na specjalną uwagę zasługują rozłączniki RBK 1 pro-S - wykonanie rozłącznika RBK 1 pro do montażu na most szynowy. Oto niektóre korzyści płynące z ich zastosowania:

ROZŁĄCZANIE OBWODÓW SILNIE INDUKCYJNYCH Kategoria użytkowania AC-23B, 250 A przy 400 V Rozłączniki posiadają certyfikat niemieckiego laboratorium (VDE Verband der Elektrotechnik).

Zdj. 2.

ROZSZERZONE MOŻLIWOŚCI MONTAŻU Montaż na most szynowy o rozstawie 60 lub 100 mm i grubości szyn zbiorczych w zakresie od 3 do 10 mm, odejście przewodami od dołu lub od góry aparatu Produkt można zamontować dla dwóch rozstawów, różnych grubości szyn oraz na dwa sposoby odejścia przewodami. Tory prądowe nie zawierają połączeń śrubowych. Rozwiązanie takie eliminuje dodatkowe źródło ciepła.

SYSTEM APATOR 60 mm Profesjonalne rozwiązanie – prosty, tańszy, szybki montaż System APATOR 60 mm umożliwia zainstalowanie na jeden most szynowy o rozstawie 60 mm aparatów RBK 1 pro-S, RBK 00 pro-S, RBK 000-S oraz RBK 2-S (zdj. 1).

Zdj. 3.

Komory gaszeniowe Komory gaszeniowe wykonane są z tworzywa samogasnącego o wysokiej wytrzymałości termicznej, wyposażone w metalowe płytki dejonizacyjne. Konstrukcja komór gwarantuje skuteczne gaszenie łuku elektrycznego, co skutkuje spełnieniem wymogów dla kategorii AC-23B, 250 A przy 400 V. Osłony zacisków hakowych (zdj. 2) Rozłączniki mogą być montowane na moście szynowym pod napięciem przy użyciu narzędzi izolowanych. Osłony maskujące szyny zbiorcze Rozłączniki RBK 1 pro-S wyposażone są w innowacyjne osłony (zdj. 3) maskujące szyny zbiorcze (ochrona przed przypadkowym dotykiem). Osłony dodatkowe rozszerzające pole maskowania W przypadku zastosowania końcówek kablowych, wystają one poza obrys aparatu. Aby rozszerzyć pole maskowania można zastosować osłony dodatkowe (zdj. 4), które współpracują z dolną oraz górną osłoną zacisków. Dodatkową ich zaletą jest to, że nie ma potrzeby ich plombowania ze standardowymi osłonami, ponieważ są one instalowane „od spodu” (nie można ich zdemontować, gdy rozłącznik jest zamknięty). Dobra odporność ogniowa tworzywa klasa palności V0, odporność na prądy pełzające CTI 600 V Wysoka jakość pod względem elektrycznym i mechanicznym, tworzywo uniepalnione ekologicznie, bezhalogenowe.

Zdj. 4.

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Przetwornice częstotliwości VLT® firmy Danfoss rozwiązaniem problemu wyższych harmonicznych Przetwornice częstotliwości firmy Danfoss znajdują zastosowania w różnych aplikacjach, począwszy od systemów pompowych i wentylatorowych, aż po bardzo zaawansowane aplikacje przemysłowe. W dzisiejszych czasach rynek napędów regulowanych podąża w kierunku standaryzacji wykonań i obejmuje coraz to większy zakres mocy urządzeń. standardowych rozwiązaniach liczą się najwyższej jakości komponenty spełniające wymogi specyfikacji. Przetwornice częstotliwości VLT® Low Harmonic Drive dużych mocy idealnie wpisują się w to zapotrzebowanie zarówno w wersji z filtrem aktywnym jak i 12pulsowej.

Idealne rozwiązanie 8 Gdy w grę wchodzi spełnienie wymagań najostrzejszych standardów i norm odnośnie harmonicznych 8 Dla instalacji zasilanych z generatorów 8 Dla instalacji z rezerwowym generatorem 8 Dla sieci „miękkich” o wysokiej wartości impedancji zwarcia

8 Dla napędów w sieciach z ograniczoną mocą dyspozycyjną Rozwój tego działu nie jest czymś nowym w działalności Danfoss Drives, lecz tylko efektem wprowadzenia nowatorskich rozwiązań do urządzeń dla przemysłu. W branży tej firma Danfoss od lat jest na pozycji lidera. Na całym świecie

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe ponad 60 firm produkuje przetwornice częstotliwości, jednak tylko 15 z nich oferuje urządzenia o mocach dochodzących do megawatów. Wśród nich znajduje się Danfoss Drives, dla którego napędy elektryczne są głównym produktem w ofercie. Jako lider rynku oferuje innowacyjne rozwiązania. Posiada ogromne doświadczenie wynikające z wdrożonych aplikacji oraz oferuje niezawodną i ekonomiczną technologię.

Eliminacja harmonicznych Przetwornice częstotliwości VLT® AQUA Drive, VLT® AutomationDrive oraz VLT® HVAC Drive w najnowocześniejszych wersjach typu: „Low Harmonic” w jednym z wariantów występują jako wyposażone w aktywne filtry. Filtry te identyfikują zniekształcenia harmoniczne obciążeń nieliniowych, a następnie w celu ich eliminacji wprowadzają w przeciw fazie prądy harmoniczne do sieci zasilającej. W ten sposób zostaje przywrócony optymalny kształt sinusoidy zasilania przy współczynniku mocy bliskim 1.

Innowacyjne rozwiązania Napędy VLT® Low Harmonic Drive przejęły od standardowych napędów dużych mocy oprócz budowy modułowej również bardzo wysoką sprawność, wydzielony tylny kanał chłodzący oraz prostą obsługę. Projektanci firmy Danfoss opracowali przetwornice częstotliwości VLT®AQUA Drive, VLT® AutomationDrive oraz VLT® HVAC Drive w zakresie dużych mocy, a priorytetem była spraw-

CECHY

KORZYŚCI

Oszczędność energii Funkcja oszczędzania energii (np. tryb uśpienia, tryb standby). Zmienna częstotliwość kluczowania dla obniżenia strat łączeniowych.

Obniżony koszt eksploatacji

Ograniczona emisja harmonicznych Dedykowany tylny kanał chłodzący, w którym jest rozpraszanych ok. 85% strat cieplnych Niezrównana odporność Odporna obudowa Unikalna koncepcja chłodzenia bez wymuszonego obiegu powietrza chłodzącego elektronikę Elementy elektroniczna pokryte specjalnym zabepieczeniem Napęd całkowicie testowany w fabryce Najwyższa możliwa redukcja harmonicznych Współczynnik odkształcenia prądu THiD nie większy niż 5% Odporność na niezrównoważenie napięcia i na zastane odkształcenie sieci Dynamiczna, nadążna regulacja w funkcji zmian obciążenia Wiele istotnych cech w jednym urządzeniu Modułowa koncepcja oraz szeroka oferta opcji dodatkowych Sterowanie przez magistralę szeregową Zintegrowany filtr EMC/RFI Łatwość obsługi Nagradzany grafi czny wyświetlacz, 27 języków Pełny podgląd stanu sieci

urządzenia dla energetyki 6/2011

Oszczędność energii Poprawiony współczynnik mocy w sieci zasilającej, możliwość zastosowania mniejszego transformatora, mniejsze straty w rozdzielniach i kablach Mniejsza wydajność wentylatorów chłodzących pomieszczenie z napędami. Wentylatory chłodzące zużywają mniej energii Wydłużona żywotność Niski koszt eksploatacji Wysoka bezawaryjność w surowych warunkach środowiskowych Wysoka bezawaryjność w surowych warunkach środowiskowych Wysoka bezawaryjność eksploatacyjna Oszczędza koszty instalacji i eksploatacji Spełnia wymagania najostrzejszych norm i standardów Zapewnia optymalny dobór transformatora, generatora oraz umożliwia zasilanie większej liczby napędów z jednego transformatora Optymalizacja poboru energii Niski koszt inwestycji Niski koszt początkowy inwestycji, możliwość zmian konfiguracji i szeroki zakres modernizacji w przyszłości Obniżony koszt połączeń kablowych z zewnętrznym sterownikiem Spełnia standard EN55011 (A1 opcja, A2 standardowo) Oszczędność kosztów uruchomienia i eksploatacji Sprawny rozruch i efektywna eksploatacja Redukcja kosztów i ułatwiona obsługa

technologie, produkty – informacje firmowe

ność. Nowatorska konstrukcja i wysoka jakość elementów decydują o bardzo wysokiej sprawności energetycznej naszych urządzeń. Przetwornice częstotliwości VLT® przekazują do silnika 98 % dostarczonej energii elektrycznej. Jedynie około 2 % energii jest zużywane na zasilanie obwodów elektroniki oraz jest usuwane w postaci ciepła. Funkcja automatycznej optymalizacji zużycia energii (AEO) dostępna standardowo dla przetwornic częstotliwości VLT® wykorzystuje sterowanie wektorowe, które zapewnia, że wielkość strumienia w silniku zmniejsza się wraz z malejącym momentem obciążenia, co dodatkowo podnosi sprawność układu napędowego. VLT® są zaprojektowane tak, aby umożliwić pełny dostęp od frontu przetwornicy. Dostęp do wszystkich komponentów możliwy jest po otwarciu drzwi szafy i nie wymaga dodatkowych czynności. Jest to możliwe nawet w przypadku montażu przetwornic jedna przy drugiej. Przetwornice VLT® Low Harmonic Drive są napędami współpracującymi z silnikami spełniającymi normy IEC60034-17/25 oraz NEMA-MG1-1998 część 31.4.4.2. Napędy VLT® Low Harmonic Drive spełniają najostrzejsze wymogi dotyczące ograniczenia wyższych harmonicznych, zapewniając jednocześnie użytkownikowi dostęp do pełnej informacji odnośnie bieżącej współpracy napędu z siecią zasilającą. Graficzny interfejs użytkownika umożliwia podgląd chwilowych wartości parametrów sieci.

VLT® Low Harmonic Drive w wersji 12-pulse Najnowszym elementem w ofercie Danfoss są napędy VLT® w wersji 12-pulso-

we. Stanowią one optymalne rozwiązanie, wszędzie gdzie jest wymagana redukcja harmonicznych oraz zwiększona stabilność sieci zasilającej. Układ prostownikowy 12-pulsowy jest tworzony poprzez równoległe połączenie dwóch 6-pulsowych prostowników z 30° stopniowym przesunięciem fazowym. Przesunięcie fazowe uzwojeń wtórnych transformatora prowadzi do eliminacji z widma prądu strony pierwotnej harmonicznych rzędu 5, 7, 17, 19. Prostownik 12-pulsowy obniża THiD do ok 10% w porównaniu do THiD dla prostownika 6-pulsowego, które wynosi od 30% do 50%. Napędy 12-pulsowe firmy Danfoss zapewniają obniżenie poziomu harmonicznych bez dodatkowych elementów pasywnych, których stosowanie wymaga niejednokrotnie analizy sieci w celu uniknięcia problemów związanych ze zjawiskami rezonansowymi. Napęd VLT® 12-pulsowy jest przetwornicą częstotliwości o wysokiej sprawności zbudowaną z tych samych modułów jak napędy 6-pulsowe, co zapewnia wysoką pewność działania oraz funkcjonalność w wymagających przemysłowych aplikacjach. Wersje 12 pulsowe dostępne w zakresie mocy od 250 kW – 1,4 MW dla napięć 380 – 690 VAC.

Odprowadzanie ciepła Przetwornice VLT® Low Harmonic Drive zawierają unikalne rozwiązanie wykorzystujące kanały wentylacyjne, za pomocą, których można skutecznie chłodzić urządzenie, a ciepłe powietrze odprowadzać na zewnątrz. Inteligentne zarządzanie ciepłem przetwornic częstotliwości VLT® to system, w którym po-

wietrze przepływające w specjalnym kanale chłodzącym, znajdującym się z tyłu urządzenia, usuwa 85% strat cieplnych oddawanych z radiatorów umieszczonych na modułach mocy. Pozostałe 15% strat cieplnych jest usuwane z obszaru elektroniki przez niewielkie, wolnoobrotowe wentylatory drzwiowe. Nadmiar ciepła z tylnego kanału jest rozpraszany w sterowni lub może być bezpośrednio odprowadzany poza pomieszczenie. W ten sposób zredukowane są koszty urządzeń wentylacyjnych oraz zużytej energii. Uzyskujemy skuteczne chłodzenie, a jednocześnie ograniczamy wpływ związków zawartych w powietrzu na ewentualną korozję.

Gwarancja i serwis Firma bierze odpowiedzialność za każdy element w produkcji. Fakt, że sama rozwija i produkuje komponenty, oprogramowanie, moduły mocy, elektroniczne płytki drukowane oraz akcesoria daje gwarancję, że klient otrzyma najwyższej jakości, niezawodny w działaniu produkt. Usługi serwisowe Danfoss są obecnie dostępne w ponad 100 krajach, przez całą dobę, siedem dni w tygodniu. Ponadto, firma oferuje plany serwisowe, które obejmują kompletne rozwiązania serwisowe, pozwalające użytkownikom skupić się na swojej głównej działalności. Napędy VLT® pracują w aplikacjach na całym świecie, a eksperci Danfoss Drives kończą swoją pracę tylko wtedy, kiedy problemy klientów zostają rozwiązane. Zapraszamy do odwiedzenia targów Energetab 2011 w Bielsko-Białej w dniach 13-15 września 2011. W szczególności zapraszamy do odwiedzenia naszego stanowiska N26. Danfoss Sp. z o.o. 05-825 Grodzisk Mazowiecki ul. Chrzanowska 5 tel. 022 755 06 68 faks 022 755 07 01 info@danfoss.com www.danfoss.pl/napedy

urządzenia dla energetyki 6/2011

MAKING MODERN LIVING POSSIBLE

Harmoniczne – kosztowny problem prosty do rozwiązania dzięki napędom VLT® ﬁrmy Danfoss Firma Danfoss wprowadziła specjalną grupę produktów dedykowanych i ukierunkowanych na ograniczenie zawartości harmonicznych. Są to miedzy innymi przetwornice VLT® Low Harmonic Drives, przetwornice częstotliwości VLT® w wersji 12pulsowej oraz zaawansowane ﬁltry aktywne VLT® AAF i pasywne VLT® AHF. Dzięki temu jesteśmy w stanie najlepiej dobrać i dopasować rozwiązanie problemu wyższych harmonicznych. A wszystko to zawsze przy zachowaniu najwyższych standardów.

dłuższe życie produktów

zasilanych napięciem o obniżonej o 5% zawartości harmonicznych w napięciu

<40%

niższe obciążenie transformatora

we współpracy z rozwiązaniami napędowymi Danfoss VLT ograniczającymi zawartość harmonicznych.

www.danfoss.pl/napedy

Danfoss Sp. z o.o., ul. Chrzanowska 5, 05-825 Grodzisk Mazowiecki Telefon: (48 22) 755 06 68 • Telefax: (48 22) 755 07 01 info@danfoss.pl ; VLT_drives_support@danfoss.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

Wybrane aspekty techniczne i ekologiczne konstrukcji urządzeń energetycznych średniego napięcia We współczesnych systemach rozdzielnic SN coraz wyraźniej daje się zauważyć dominacja próżniowej aparatury łączeniowej z jednoczesnym ograniczeniem stosowania łączników wykorzystujących SF6. Prześledźmy to na podstawie danych opublikowanych przez dwa niezależne źródła w dużym odstępie czasowym. Wykres przedstawiony na rysunku 1. zaczerpnięty został z opracowania f-my Westinghouse [1] ukazuje udział w rynku zachodnioeuropejskim i amerykańskim poszczególnych kategorii wyłączników na przełomie lat 70-tych i 80-tych. ublikacja [2] zawierająca dane z rynku niemieckiego podaje, że udział aparatów próżniowych w całej puli wyłączników wynosił w roku 2010 ponad 80%. Na rysunku 2 przywołano za tą publikacją dane za ostatnie dwie dekady. To samo opracowanie zwraca uwagę na szereg zalet wyłączników próżniowych w porównaniu z wyłącznikami z SF6; czyli m.in:

Rys. 1.

8 wyższa trwałość mechaniczna i elektryczna; 8 prostsza budowa i większa niezawodność; 8 stabilność parametrów izolacyjnych w czasie; 8 bezobsługowość (w odniesieniu zwłaszcza do obwodów pierwotnych) przez praktycznie cały okres eksploatacji. Dość szybko wyeliminowano również początkowe problemy techniczne zwią-

zane z komutacją w środowisku próżni (zapłony wtórne, zrywanie prądu). Pionierskie dokonania położyła w tym obszarze firma Westinghouse (obecnie w strukturach korporacji EATON) prowadząc od lat 60-tych ubiegłego stulecia badania i wdrażając jedne z pierwszych wykorzystywanych na skalę przemysłową konstrukcji wyłączników próżniowych oraz tworząc podstawy teoretyczne technologii gaszenia łuku elektrycznego w środowisku próżni, wprowadzając jako pierwsza m.in. komory, w których łuk wirował wokół osi po powierzchni styków. Zapewniało to ich powolniejsze i równomierne zużycie jak również ograniczenie wydzielania ciepła podczas procesów komutacyjnych i umożliwiało zmniejszenie gabarytów komory próżniowej. Technikę tę wykorzystało następnie wielu innych producentów aparatury łączeniowej (ABB, SIEMENS). Równolegle technologię gaszenia łuku w próżni wdrażała i rozwijała firma Holec w Holandii (obecnie również w strukturach EATON). Oryginalnym rozwiązaniem opatentowanym przez firmę Holec są komory próżniowe, w których następuje dyfuzja łuku elektrycznego - rozbicie na cienkie strużki i rozproszenie po całej powierzchni styku. Jest to alternatywna, równie efektywna technika w stosunku do rozwiązania z „wirowaniem łuku” . Firma EATON konsekwentnie kontynuuje rozwój technologii próżniowej bazując na długoletnich doświadczeniach zrzeszonych w koncernie firm, preferując rozwiązania zaawansowane technicznie i czyste ekologicznie. W bieżącym roku zostaje wprowadzona nowa seria wyłączników próżniowych typu WVACi produkcji firmy EATON. Wyłączniki charakteryzują się zwartą, elegancką konstrukcją. Wytwarzane są w trzech

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe standardowych wielkościach (w odniesieniu do odstępów pomiędzy osiami biegunów oraz pomiędzy zaciskami torów głównych). W wersji wysuwnej będą stanowiły one podstawowe wyposażenie produkowanych przez EATON rozdzielnic przedziałowych UX i równolegle oferowane innym producentom rozdzielnic SN oraz – ze względu na standaryzowane gabaryty – oferowane jako zamienniki (retrofity) do modernizacji pracujących systemów rozdzielnic. Wyłączniki produkowane są na napięcia znamionowe 12, 17,5 i 24 kV oraz na prądy od 630 do 4000 A, ich trwałość mechaniczna i elektryczna wynosi 20.000 cykli, mogą bez konieczności obsługi technicznej wyłączyć do 100 zwarć przy znamionowych parametrach. Do całego typoszeregu wyłączników stosuje się jeden typ napędu elektrycznego, cewek załączających i wyłączających, bloków styków pomocniczych itp. Naturalną konsekwencją użycia w konstrukcji rozdzielnic SN próżniowej aparatury łączeniowej było równoczesne odejście od stosowania SF6 jako środka izolacji na rzecz izolacji z ciał stałych, przede wszystkim żywic epoksydowych. Materiały takie okazują się być bardzo użyteczne w konstrukcji urządzeń SN ze względu na swoje właściwości, wśród których wymienić należy: 8 wysoka rezystywność powierzchniowa i skrośna 8 stabilność w czasie własności dielektrycznych 8 dobre przewodnictwo cieplne 8 wysoka wytrzymałość mechaniczna 8 przydatność do recyklingu. Przykładem rozdzielnicy SN napięcia, gdzie najpełniej wykorzystano zalety izolacji stałej z żywic epoksydowych jest system SVS produkcji firmy EATON. W rozdzielnicy tej obwody pierwotne są w całości indywidualnie zabezpieczone izolacją stałą. Na rysunku 8 możemy prześledzić konstrukcję pola rozdzielnicy typu SVS/08 Jak widzimy, żywica epoksydowa pełni tu rolę zarówno izolacji jak materiału konstrukcyjnego. Indywidualna izolacja biegunów obwodów pierwotnych praktycznie wyklucza możliwość powstania zwarcia łukowego w obrębie pola typu SVS. Na rysunku 9 poniżej widzimy w przekroju budowę obwodu pierwotnego pola systemu SVS/08. W nowoczesnych obiektach dąży się do maksymalnego ograniczenia przestrzeni zajmowanej przez pomieszczenia tech-

Rys. 2.

Rys. 3.

Rys. 4.

Typ izolacji

Wysokość [mm]

Szerokość [mm]

SafeRing

SF6

1336

1021

751

RM6

SF6

1186

1142

710

0,811

FBX-C

SF6

1380

1000

720

0,720

TPM 24

SF6

1480

1250

745

0,931

XIRIA

Powietrzno - stała

1305

1110

600

0,666

Typ rozdzielnicy

urządzenia dla energetyki 6/2011

Głębokość Zajmowana pow. [mm] [m2] 0,767

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 5.

Rys. 6.

niczne na rzecz rozszerzenia przestrzeni użytkowej, toteż argumentem podnoszonym za stosowaniem SF6 w konstrukcji urządzeń SN była możliwość ich daleko idącej miniaturyzacji. Również jednak i na tym polu EATON udowadnia, że do podobnych rezultatów dojść można stosując izolację stałą i powietrzną. Prześledźmy to na bazie danych katalogowych w odniesieniu do rozdziel-

nic pierścieniowych najbardziej rozpowszechnionych na polskim rynku na przykładzie trzypolowej jednostki zawierającej dwa pola liniowe i pole transformatorowe (tabela). Jak widzimy rozdzielnica typu Xiria produkcji EATON zajmuje najmniejszą powierzchnię oferując przy tym jedne z najwyższych na rynku parametrów łączeniowych, pozbawiona jest natomiast

wszystkich niedogodności jakimi obarczone są systemy zawierające sześciofluorek siarki. Użycie SF6 obwarowane jest koniecznością ścisłego przestrzegania procedur ograniczających jego przenikanie do atmosfery i zabezpieczających ludzi przed kontaktem z produktami jego rozpadu. Jeśli więc nie mamy SF6 w rozdzielnicy, nie mamy konieczności monitorowania jego ciśnienia w zbiornikach, ewentualnego uzupełniania czy w końcu utylizacji. Niezależnie od kontrowersji jakie budzi sprawa „efektu cieplarnianego” (SF6 zostało jak wiemy zaliczone do gazów cieplarnianych przez protokół z Kioto z 2006 roku), do ograniczenia jego stosowania zobowiązują nas ratyfikowane przez Polskę międzynarodowe postanowienia jak np: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej w sprawie gazów fluorowych. Na jego mocy stosowanie SF6 w wielu branżach zostało już całkowicie zakazane, np: w przemyśle gumowym (produkcja opon, obuwia sportowego) czy szklarskim. Można się więc spodziewać stopniowej jego eliminacji również w elektrotechnice. Należy tu podkreślić, że brak SF6 w konstrukcji rozdzielnic SN z oferty EATON jest tylko jednym z elementów w ogólniej pojętym dążeniu do uczynienia oferowanych urządzeń jak najbardziej przyjaznymi użytkownikowi, bezpiecznymi i nie obciążającymi naturalnego środowiska. EATON wspiera czynnie inicjatywę Green Switching – skupiającą ogół działań proekologicznych uczestników rynku przetwarzania, użytkowania i dystrybucji energii elektrycznej (zobacz [3] oraz www.greenswitching.pl). Odejście od stosowania w konstrukcji rozdzielnic SN sześciofluorku siarki wpisuje się w szerszy obraz obecnych tendencji rynkowych nie tylko w odniesieniu do elektrotechniki ale ogółu materiałów i urządzeń stosowanych w budownictwie. Konkurencja na rynku budowlanym i rosnąca „świadomość ekologiczna” przejawia się w coraz powszechniejszym stosowaniu rozwiązań których wspólnym mianownikiem jest jak najmniejsza szkodliwość dla śro-

Rys. 7.

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe dowiska naturalnego energooszczędność, racjonalne wykorzystanie zasobów, harmonijność z otoczeniem. Prestiżowe obiekty muszą w tej materii legitymować się odpowiednimi międzynarodowymi certyfikatami, n.p.: LEED (Leadership in Energy and Enviromental Design), stworzony i rozwinięty w 1998 roku przez niezależną amerykańską organizację Green Building Council propagującą ideę Eko-Budownictwa. Organizacja ta zrzesza m.in. firmy, uczelnie wyższe, szkoły, jednostki rządowe zainteresowane podejmowaniem działań w kierunku promowania i tworzenia „zielonych budynków”. Znak LEED stał się globalnie rozpoznawalnym i miarodajnym dowodem na to, iż obiekt budowlany jest przyjazny dla środowiska naturalnego oraz jego użytkowników. Punkty w ramach klasyfikacji LEED przyznawane są m.in. za ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, do których SF6 się (zobacz np.[4]). Podsumowując: jeżeli rozpatrujemy systemy rozdzielnic SN w odpowiednich kategoriach funkcjonalnych (jak np: brane powyżej pod uwagę rozdzielnice pierścieniowe) możemy stwierdzić, że w porównaniu z rozdzielnicami izolowanymi SF6 rozdzielnice o izolacji powietrzno-stałej: 8 są bardziej przyjazne środowisku i łatwiejsze w eksploatacji 8 posiadają porównywalne parametry elektryczne 8 wymagają porównywalnej lub mniejszej powierzchni pod zabudowę 8 pozwalają uzyskać wyższą klasyfikację przy certyfikacji obiektów budowlanych (LEED). Ze względu na ograniczoną objętość tego artykułu nie możemy przedstawić szczegółowo całości oferty urządzeń SN. Zachęcamy do zapoznania się z ofertą f-my EATON na stronach: www. eatonelectrical.com i www.moeller.pl .

Rys. 8.

Rys. 9.

Rys. 10.

Zbigniew Kopacz Zbigniew Ancuta Autorzy są pracownikami firmy EATON Electric Sp. z o.o.

LITERATURA: [1] Paul G. Slade, R. William Long: The Technology of Choice for Medium Voltage Switching and Protection – publikacja f-my Westinghouse 1989 r. [2] Comparison: Vacuum vs. SF6 – Technology in Medium Voltage publikacja f-my Siemens AG 2009 r. [3] Program Green Switching – publikacja f-my EATON B.V. 2009 r. [4] Green Branch – publikacja Deutsche Bank 2009 r. oraz katalogi techniczne firm: ABB, Schneider, Areva, ZPUE, EATON.

Rys. 11.

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Firma Kontron wprowadza zestaw rozwojowy Machine-to-Machine Smart Services Developer Kit zbudowany w oparciu o procesor Intel® Atom™ i wyposażony w system zarządzania usługami Zaawansowane rozwiązanie „plug & play” M2M upraszcza i przyspiesza wejście na gwałtownie rozszerzający się rynek inteligentnych usług

ching, Niemcy, 14 czerwca 2011 — w dniu dzisiejszym firma Kontron ogłosiła wprowadzenie nowego zestawu rozwojowego „maszyna – maszyna” (M2M) Smart Services Developer Kit zbudowanego w oparciu o procesor Intel® Atom™ i wyposażonego w system zarządzania usługami. Opracowany wraz z Intel Corporation, zbudowany w oparciu o standardowy komputer modułowy zestaw ten jest mocnym rozwiązaniem projektowym i zastosowawczym udostępniającym prostą funkcjonalność „plug & play”, umożliwiającym projektantom opracowanie i przetestowa-

nie możliwości przyłączeniowych i wydajności ich rozwiązań, a następnie ich szybkie zastosowanie. Zestaw Kontron M2M Smart Services Developer Kit został zaprojektowany w celu zaspokojenia potrzeb klientów w zakresie szybszego wprowadzania obliczeń dla maszyn połączonych (M2M) przez usługi inteligentne wykorzystujące obliczenia „w chmurach” do komunikacji I agregowania danych w węzłach brzegowych sieci i bramach. W zestawie zastosowano komputer modułowy Kontron COM Express® nanoETXexpress-TT z procesorem Intel® Atom™, jak również płytę M2M Sys-

tem Carrier Board i płytę AV do obsługi innych konfiguracji. Zestaw rozwojowy Kontron M2M Smart Services Developer Kit zapewnia obsługę sieci bezprzewodowych w standardzie 802.11a/b/g/n WLAN (ang. Wireless Local Area Network) i 802.15.4 WPAN (ang. Wireless Personal Area Network), co umożliwia szybkie opracowywanie rozwiązań z zakresu komunikacji bezprzewodowej. Sieć w standardzie 3G WWAN (ang. Wireless Wide Area Network) jest albo wstępnie zainstalowana, lub też może zostać łatwo zainstalowana poprzez zastosowanie uprzednio certyfikowanego modułu PCI Express 3G/4G zwiększającego dodatkowo elastyczność szybkiej komunikacji bezprzewodowej. Zastosowanie modularnej architektury z wykorzystaniem komputera modułowego zapewnia firmom OEMowym, projektantom usług inteligentnych i niezależnym dostawcom oprogramowania wiele korzyści, łącznie z ograniczeniem kosztu prac rozwojowych, ograniczeniem ryzyka, zapewnieniem optymalnego czasu wprowadzenia produktu na rynek, dostępności do sprawdzonej, gotowej do produkcji platformy „z półki” (COTS) zawierającej wyposażenie montażowe ułatwiające instalację i zastosowanie. Rozwiązanie M2M i opakowanie zestawu mogą zostać łatwo dostosowane do wymagań klienta, co umożliwi umieszczenie marki operatora sieci, firmy OEMowej lub niezależnego dostawcy oprogramowania. Analitycy zajmujący się przemysłem szacują, że w przeciągu następnej dekady biliony urządzeń będą stosowane jako węzły brzegowe sieci i bramy wykorzystywane do zbierania i wysyłania danych. To zjawisko będzie występować w różnych gałęziach przemysłu i ma ono potencjał stać się siłą zmieniającą zasady gry, generującą potrzeby w zakresie możliwości przyłączeniowych, wysokiej

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe wydajności i tworzenia standardowych rozwiązań w postaci bardzo wielu nowych i istniejących już platform, które będą napędzać tworzenie nowych, inteligentnych usług. Inteligentne usługi M2M będą stosowane w szerokim zakresie produktów, łącznie z rozwiązaniami z zakresu m.in. automatyki budynków, energetyki, ochrony zdrowia, IT/sprzętu sieciowego, handlu detalicznego, bezpieczeństwa i transportu. „Poprzez zaprojektowane jako gotowe do produkcji rozwiązanie pomagające przyspieszyć zastosowanie inteligentnych usług, firma Kontron ułatwia rozwój zastosowań M2M dostarczając połączone inteligentne urządzenia M2M zbudowane w oparciu o architekturę Intel®, jak również bloki funkcjonalne umożliwiające zbieranie danych z technologii M2M od punktu połączenia, poprzez chmury, aż do punktu agregacji i podejmowania decyzji”, powiedział Dirk Finstel, Chief Technology Officer firmy Kontron. „Zestaw rozwojowy Kontron M2M Smart Services Developer Kit działa niezależnie, jego rozbudowane możliwości umożliwiają projektantowi przetestowanie zastosowania inteligentnych usług w połączonym środowisku, które będzie równoważne aktualnie stosowanemu”. Zestaw Kontron M2M Smart Services Developer Kit umożliwia stworzenie warunków rzeczywistych, co można wykorzystać na wiele sposobów do generowania, agregowania i przesyłania danych „maszyna-maszyna” do chmury. W systemie Kontron M2M zainstalowano 90-dniową, darmową wersję próbną systemu Wind River Linux 4.1. Zestaw zawiera również Wind River LiveUSB, udostępniający stosy programowe i sterowniki umożliwiające natychmiastowe testowanie komunikacji bezprzewodowej. Nośnik zawierający wstępnie zainstalowane oprogramowanie Wind River został zoptymalizowany do tworzenia, uruchamiania, debugowania i testowania oprogramowania wbudowanego bezpośrednio w systemie Kontron M2M za pomocą narzędzi rozwojowych Wind River. „Rozwiązanie „maszyna-maszyna” jest wszystkim, co potrzeba do pełnego i łatwego integrowania obliczeń i możliwości połączeniowych w „małych platformach inteligentnych”, ze szczególnym uwzględnieniem uproszczenia procesu rozwoju poprzez uwolnienie projektantów od konieczności posiadania dogłębnej wiedzy z zakresu bezprzewodowo połączonych technologii obliczeniowych. „Firma Intel jest bardzo entuzjastycznie nastawiona do możliwości inteligentnych usług „maszyna-maszyna” opracowanych i uruchomionych przy pomocy takich rozwiązań jak zestaw Kontron M2M Smart Services Developer Kit, będącego gotowym do produkcji rozwiązaniem umożliwiającym masowe zastosowanie techniki M2M”, powiedział Kevin D Johnson, Dyrektor Embed-

ded Connected Devices w Grupie Intel Embedded and Communications Group. „Zbudowany w oparciu o procesor Intel® Atom™ nowy zestaw i linia produktów stanowią dla projektantów małe, efektywne pod względem zasilania, wysokowydajne i gotowe do produkcji rozwiązanie, którego obsługa jest zapewniona poprzez niezawodny ekosystem sprzętowy i dostawców oprogramowania”. „Ekosystem M2M szybko się rozbudowuje, Wind River posiada światowej klasy rozwiązania z zakresu oprogramowania i middleware, wspierające stosowanie usług M2M”, powiedział Jens Wiegand, wice-prezydent i GM odpowiadający za rozwiązania przemysłowe, medyczne i M2M w Wind River. „Poprzez ścisłą integrację i optymalizację zestawu narzędzi programowych Wind River z systemem Kontron M2M, zestaw Kontron M2M Smart Services Developer Kit może drastycznie ograniczyć złożoność i pomóc klientom w szybszym wprowadzeniu produktów na rynek”. Omówienie zestawu dostępnych funkcji Nowy zestaw Kontron M2M Developer Kit składa się z komputera modułowego COM Express® Kontron nanoETXexpress-TT z procesorem Intel® Atom™ E640 1 GHz i innych płyt systemu Kontron M2M, zamkniętych w małej obudowie o wymiarach 67mm x 100mm x 27mm. Zewnętrzny port USB ułatwia wykorzystanie SDK M2M dostarczonych przez niezależnych dostawców oprogramowania M2M. Wewnętrzna karta pamięci MicroSD o pojemności 4 GB zapewnia efektywne przechowywanie aplikacji inteligentnych usług M2M, oprogramowania middleware i systemu operacyjnego. Wbudowany w system Kontron M2M miernik przyspieszenia, podwójne złącze HDMI oraz obsługa Audio HD umożliwiają projektantom implementację funkcji związanych zarówno ze śledzeniem przesunięcia, jak i obsługą inteligentnych usług związanych z obsługą audio/video. Zestaw Kontron M2M Developer Kit zapewnia obsługę Wi-Fi z przepustowością 300 Mbps poprzez 802.11 b/g/n na częstotliwości 2.4 GHz i 5 GHz dla standardu 802.11a. Wbudowany nadajnik-odbiornik 802.15.4 WPAN poprzez unikalny interfejs warstwy 802.15.4 MAC umożliwia elastyczną obsługę szerokiego zakresu protokołów i topologii sieci, takich jak 6LoPAN, Wireless HART, ZigBee® i innych. System Kontron M2M zapewnia również obsługę sterownika dla uprzednio certyfikowanego modułu Ericsson 5521gw, dostępna jest również opcja instalacji tego modułu. Możliwe jest również dodanie do systemy Kontron M2M innych uprzednio certyfikowanych modułów 3G/4G i sterowników, co umożliwi rozwój dodatkowych możliwości komunikacyjnych. Dzięki wprowadzeniu wyższych prędkości transmisji bezprzewodowych i rozwojowi sieci bezprzewodowych zbudo-

urządzenia dla energetyki 6/2011

wanych w oparciu o 4G LTE, operatorzy na całym świecie dostrzegają znaczący potencjał M2M oraz klienckich zastosowań i usług. Uwzględniając ich infrastruktury sieci bezprzewodowych i sieci obliczeniowe, firma Kontron zajęła dobrą pozycję w rankingu dostawców wyposażenia telekomunikacyjnego i sieciowego, dostarczając na rynek standaryzowane produkty „z półki” (COTS) będące otwartymi platformami komunikacyjnymi. Portfolio produktów obejmuje elementy sieci przesyłowej, platformy AdvancedTCA® i MicroTCA™ 10G i 40G oraz inne wyposażenie sprzętowe, jak również serwery montowane w stojakach stosowane w sieciach przesyłowych i krytycznych punktach sieci. Zestaw Kontron M2M Developer Kit będzie dostępny na całym świecie na początku III kwartału. Dodatkowe informacje dotyczące zestawu Kontron M2M Developer Kit dostępne są pod adresem: http://www.kontron.com/M2Mkit Dodatkowe informacje dotyczące rozwiązań Kontron i M2M dostępne są pod adresem: http://www.kontron.com/M2M

O firmie Kontron Firma Kontron jest globalnym liderem z zakresie wbudowanych rozwiązań obliczeniowych. Ponad 30% pracowników firmy pracuje w Dziale Badań i Rozwoju, dzięki czemu firma Kontron tworzy wiele standardów, które stają się wiodącymi w świecie wbudowanych platform obliczeniowych. Trwałość, lokalna dostępność wsparcia inżynierskiego i pomocy technicznej oraz usługi wnoszące wartość dodaną pomagają tworzyć trwałe i stabilne rozwiązania wbudowane wykorzystywane przez firmy OEMowe i integratorów systemów. Firma Kontron współpracuje blisko ze swoimi klientami w zakresie ich gotowych do użycia platform wbudowanych i rozwiązań klienckich, umożliwiając im skupienie się na swoich kluczowych kompetencjach. Wynikiem tego jest skrócenie czasu wprowadzenia produktu na rynek, ograniczenie całkowitego kosztu posiadania i lepsza jakość końcowego rozwiązania uzyskana poprzez zastosowanie najnowocześniejszej, wysoce niezawodnej technologii wbudowanej. Firma Kontron jest notowana na niemieckiej giełdzie TecDax, oznaczona jest symbolem „KBC”. Dodatkowe informacje dostępne są pod adresem: http://www.kontron.com/

technologie, produkty – informacje firmowe

Sonel S.A. wprowadza nowe modele kamer z rodziny KT Sukcesem w najlepszych barwach okazał się rynkowy debiut kamer KT-160 i KT-160A marki Sonel S.A.. Firma, wychodząc naprzeciw wymaganiom klientów, wprowadza nowe modele z rodziny KT, dwa modele zbliżone do obecnego już na rynku produktu: KT-140 i KT-150 oraz kamerę wysokiej rozdzielczości KT-384.

alety kamer termowizyjnych, a głównie prosty i bezinwazyjny sposób uzyskania informacji o badanym obiekcie spowodowały, że stają się one coraz popularniejsze w różnych dziedzinach życia człowieka. Praktycznie każde uszkodzone urządzenie lub instalacja charakteryzuje się zmianą temperatury całości, lub wybranych podzespołów i elementów. Zmiany te niekoniecznie musza być wyczuwalne, a tym bardziej widoczne gołym

okiem, dlatego termowizja znalazła szerokie zastosowanie w przeróżnych dziedzinach przemysłu. Głównymi branżami gdzie są stosowane kamery IR, pozostają nadal budownictwo i energetyka. Już w tych dwóch przypadkach kamery często pozwalają na spore oszczędności umożliwiając chociażby wykrycie wad konstrukcji, wykonania, braków w materiałach czy wykrywanie usterek przed wystąpieniem poważnych awarii. W budownic-

twie kamery mogą być wykorzystywane nie tylko przez firmy zajmujące się termomodernizacją budynków czy audytami energetycznymi, są również przydatnym narzędziem dla developerów, inwestorów a także spółdzielni czy wspólnot. Umożliwiają im bieżącą kontrolę stanu budynku (w tym instalacji elektrycznej, wodnej, klimatyzacyjnej, c.o., wilgotności, strat ciepła) jak i na sprawdzenie efektu prac zleconych wybranym wykonawcom, którzy nie zawsze zachowują najwyższą jakość nie mówiąc o uczciwości. Same firmy budowlane mogą posłużyć się kamerą, m.in. w celu sprawdzania zakończonych prac, ale także do kontroli bieżących prac w trakcie ich wykonywania, zwłaszcza jeżeli wykrycie usterki na kolejnym etapie często może być bardzo kosztowne (np. zalanie posadzką uszkodzonej instalacji ogrzewania podłogowego). Energetyka to dziedzina, gdzie awarie niemal zawsze pociągają za sobą konieczność dużych nakładów finansowych, a z drugiej strony badanie urządzeń i instalacji jest utrudnione ze względu na zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym. Kamera termowizyjna jest tu niezastąpiona, pozwala na łatwą i szybką kontrolę stanu urządzeń i instalacji z bezpiecznej odległości, dodatkowo pozwala na identyfikację problemów, których znalezienie w tradycyjny sposób byłoby ciężkie do wykonania, a często niemożliwe przed całkowitą awarią. Ważne jest to, że kamera obserwuje, dokonuje pomiaru danego obszaru a nie punktu. Eliminuje to możliwość pomyłki jaką jest ominięcie miejsca stanowiącego anomalie, co się zdarza czasem przy pomiarach punktowych. Przemysł znajduje niezliczoną liczbę zastosowań kamer termowizyjnych: od wspomnianej kontroli instalacji, urządzeń, w służbach utrzymania ruchu, przez kontrolę strat energii, po kontrolę procesów produkcji, gotowych wyrobów. Uniwersalność kamer termowizyjnych musiała spowodować rozpowszechnianie się ich także w innych dziedzinach życia. Jednym z ważniejszych obecnie elementów istnienia cywilizacji jest komunikacja, tu także można zapobiegać awariom i kontrolować poprawność działania urządzeń kamerami termowi-

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

NOWA RODZINA MIERNIKÓW IZOLACJI

MIC-10 MIC-30 50...1000V

ZGODNIE Z IEC 61557-2

MIC-2510

50...2500V Pomiar w współczynnikó

Ab1, Ab2, PI, DAR

Pomiar rezystancji izolacji Pomiar ciągłości połączeń ochronnych i wyrównawczych zgodnie z PN-EN 61557-4 prądem >200mA Pomiar prądu upływu. Pomiar pojemności podczas pomiaru RISO Profesjonalne oprogramowanie do odczytu danych i tworzenia protokołów. Przyrządy spełniają wymagania normy PN-EN 61557.

zyjnymi. Nikomu nie trzeba tłumaczyć jak katastrofalne skutki mogą mieć awarie sieci, serwerów, centrali czy innych urządzeń teleinformatycznych. Duży wzrost udziału termowizji odnotowuje się w medycynie i weterynarii. Termografia umożliwia nie tylko pomoc w diagnostyce schorzeń, urazów ale także kontrolę nad postępami leczenia, m.in. na podstawie analizy sekwencji termogramów wykonanych w odpowiednio dobranych odstępach czasowych. Profesjonalne, w pełni radiometryczne kamery Sonel rejestrują temperaturę oddzielnie dla każdego punktu obrazu. Pozwala to dokonać szczegółowej analizy zapisanego obrazu termicznego; w przeciwieństwie do kamer, gdzie oferowana jest pozornie duża rozdzielczość obrazu, a faktycznie wykorzystuje się interpolację. Kamera KT-384 jest ofertą dla wymagających użytkowników, którzy potrzebują wysokiej rozdzielczości i jakości obrazu termicznego. Kamera posiada matrycę IR o rozdzielczości 384x288 co powoduje, że w tym samym czasie rejestrowana jest temperatura dla każdego z 110952 punktów obrazu (matrycy). Użytkownik dostaje w tym przypadku, przedstawioną w prosty sposób, ogromną ilość danych, co daje mu możliwość dokładnego przeanalizowania rozkładu tempera-

tur badanego obiektu. Do każdego obrazu IR rejestrowany jest obraz rzeczywisty. Zastosowana technologia InfraFusion pozwala na łączenie tych obrazów bezpośrednio na ekranie kamery na dwa sposoby: obraz IR stanowi część obrazu widzialnego lub obraz IR przenika obraz widzialny tylko dla wybranego zakresu temperatur. Obrazy zapisywane do pamięci wewnętrznej lub na kartę SD można łatwo przenieść do komputera i tam, za pomocą dostarczanego wraz z kamerą profesjonalnego oraz intuicyjnego oprogramowania, odpowiednio przeanalizować termogram oraz przygotować raport. Do każdego zapisanego w pamięci obrazu można dołączyć notatkę głosową. Kamera posiada dodatkowo możliwość filmowania w podczerwieni i to zarówno z zapisem na kartę SD jak i bezpośrednio na dysk komputera (tu jedynym ograniczeniem długości filmu jest pojemność dysku komputera). Zarejestrowany materiał , podobnie jak w przypadku obrazów statycznych, zawiera zapisaną wartość temperatury dla każdego punktu obrazu. Użytkownik otrzymuje pełną informację temperaturową dla dowolnie wybranej klatki filmu, każdą z klatek, po zatrzymaniu filmu w dowolnym momencie, można przy pomocy oprogramowania PC zapisać jako niezależny obraz i poddać osobnej analizie.

urządzenia dla energetyki 6/2011

MIERNIKI BEZPIECZEŃSTWA SPRZĘTU ELEKTRYCZNEGO

PAT-800 PAT-805

tel. +48 85 83 878 fax +48 85 83 808

dh@sonel.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

W razie potrzeby przedstawienia obrazu z KT-384 na ekranie telewizora lub przesłania do zewnętrznej nagrywarki do dyspozycji jest wyjście wideo PAL/ NTSC. Proste w obsłudze MENU w języku polskim pozwala na: automatyczną korekcję temperatury na podstawie odległości badanego obiektu lub wilgotności względnej z uwzględnieniem właściwości transmisji atmosferycznej i optyki zewnętrznej, regulację współczynnika emisyjności oraz wprowadzenie temperatury otoczenia. Przydatnymi funkcjami jest pomiar punktu rosy oraz wskazanie temperatury różnicowej. Wybór jednej z ośmiu palet kolorystycznych, cyfrowy zoom 2x, 4x oraz wbudowany celownik laserowy i latarka LED dodatkowo ułatwiają pracę z KT-384. Kamery KT-140 i KT-150 skierowane są do osób potrzebujących profesjonalnych urzędzeń w przystępnej cenie. Kamery te idealnie sprawdzą się m.in. w służbach utrzymania ruchu, przy okresowych przeglądach różnego ty-

pu instalacji i urządzeń. Rozdzielczość 160x120 pikseli pozwala na rejestrowanie bardzo dobrej jakości obrazów termicznych i zapisywanie ich na kartach pamięci SD, a dla KT-150 dodatkowo w pamięci wewnętrznej. KT-150 w trakcie wykonywania zdjęcia termicznego wykonuje również zdjęcie rzeczywiste w rozdzielczości 2 megapikseli, co jest niezwykle pomocne w opisywaniu badanych obiektów. W przeciwieństwie do wielu kamer występujących na rynku nie ma tutaj problemów z ostrością zdjęć rzeczywistych. Inną przydatną funkcją jest tryb połączonych obrazów zwany InfraFusion, czyli połączenie obrazu rzeczywistego z obrazem termicznym. Poziom przenikania obrazów może być dowolnie wybrany przez użytkownika. W urządzeniach zastosowano rozwiązania, zapewniające prostą obsługę przy jednocześnie dużych możliwościach pomiarowych. Ochronę elementów optycznych zapewnia zastosowanie technologii AGT (Auto Gate Tech-

nology), gdzie obiektyw kamery chroniony jest dodatkową migawką, otwierającą się tylko podczas wykonywania pomiarów. Kolejną wielką zaletą jest zastosowanie zasilania akumulatorami AA lub bateriami AA, co eliminuje uciążliwe przerwy w pracy na ładowanie występujące w kamerach o dedykowanych akumulatorach. Kamery KT posiadają wbudowaną ładowarkę, w zestawie znajdują się dwa komplety akumulatorów, ale jeżeli nawet nie będziemy posiadać już naładowanych akumulatorów i nie chcemy tracić czasu na proces ładowania, wystarczy zakup ogólnodostępnych baterii i można spokojnie dokończyć pomiary. Dodatkową zaletą jest fakt, że kamery serii KT mogą pracować dowolnie długo, podłączone do sieci za pomocą zasilacza. Oprogramowanie dołączone do kamery pozwala na prowadzenie analizy zapisanych obrazów termicznych. Program umożliwia między innymi: dokonanie korekcji obrazów, dobór współczynnika emisyjności, palety kolorów odzwierciedlających najlepiej poszczególne zakresy temperatur, odczyt temperatur w dowolnym punkcie termogramu, wyliczenie temperatury średniej, określenie miejsc o najwyższej lub najniższej temperaturze, przedstawienie rozkładów temperatur w formie histogramów oraz przy pomocy izoterm. Każdą funkcję można zastosować dla całości bądź dowolnie określonej części termogramu. Użytkownik może wybrać zakresy temperatur i barwy je odzwierciedlające. Funkcja łączenia obrazu termicznego i rzeczywistego działa podobnie, jak na ekranie kamery; użytkownik ma możliwość ustawienia stopnia przezroczystości obrazu, oraz zakresu wartości temperatur dla jakich na tle obrazu rzeczywistego pojawi się obraz termiczny, co pozwala na dokładne lokalizowanie miejsc o określonej temperaturze. Paleta kolorów, w której zarejestrowany został termogram, może być zmieniona na dowolną z dziewięciu dostępnych. Program umożliwia również obsługę kamery w trybie wideo w podczerwieni. Analizę można przeprowadzać w czasie rzeczywistym, lub na podstawie zarejestrowanego filmu, co pozwala zobrazować zmiany temperatury danego obiektu w czasie. Raport z pomiarów można wykonać według własnego lub na podstawie jednego spośród dostarczonych szablonów. Kamery serii KT to profesjonalne rozwiązanie dla wielu użytkowników w różnych branżach, mogą być stosowane wszędzie tam, gdzie konieczne jest poznanie rozkładu temperatur, a jednocześnie, dzięki swojej prostocie i łatwości obsługi, mogą być wykorzystywane nawet przez osoby o niewielkim doświadczeniu. Łukasz Baran

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Dobór nowoczesnych kabli elektroenergetycznych niskich napięć Różne zastosowania kabli elektroenergetycznych niskich napięć wymuszają zmiany konstrukcyjne i sprawiają pojawianie się na rynku nowych odmian uwzględniających specyfikę konkretnych aplikacji. Projektanci stawiają sobie pytanie, jakie względy eksploatacyjne powinny zostać uwzględnione przy doborze kabli, aby instalacja była bezpieczna i realizowała trwale swoje funkcje? Poniżej spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie poprzez analizę budowy kabli i wpływu elementów konstrukcji kabli na ich własności. Obciążalność prądowa kabli Podczas doboru kabli elektroenergetycznych należy zwrócić uwagę na zagadnienia dopuszczalnej obciążalności prądowej. Wynika ona nie tylko z przekroju i zastosowanego materiału żyły. Składa się na nią jeszcze wiele innych aspektów związanych ze sposobem instalowania kabli, takich jak miejsce ułożenia, ich konstrukcja, ilość żył w kablu. Wszystkie aspekty instalacji brane pod uwagę związane są ze zjawiskiem grzania się kabli i zdolnością odprowadzenia ciepła. Pod tym względem istotnym parametrem kabla jest dopuszczalna temperatura pracy przy żyle. Parametr ten zależy od rodzaju użytego na izolację materiału. Do niedawna popularne były kable z izolacją polwinitową, dla których dopuszczalna temperatura pracy przy żyle wynosi 70°C, a przy zwarciach 160°C. Dobrą alternatywą jest izolacja z polietylenu usieciowanego, dla której dopuszczalna temperatura przy żyle wynosi 90°C, a przy zwarciach 250°C. Zastosowanie takiej izolacji pozwala dobrać mniejsze przekroje żył. Dodatkowo mamy korzyści wynikające ze zmniejszonej grubości izolacji a tym samym mniejszych wymiarów i ciężaru kabli w stosunku do kabli z izolacją polwinitową. Z podawanych w normach wartości dopuszczalnej obciążalności długotrwałej kabli, dla różnych sposobów wykonania instalacji wynika, że dla izolacji z usieciowanego polietylenu dopuszcza się o około 20% większe obciążalności. Również współczynniki poprawkowe dla temperatury otoczenia są mniejsze. W kablach o zwiększonej niepalności izolacja żył wykonywana jest z usieciowanych materiałów

bezhalogenowych. Dopuszczalna temperatura pracy przy żyle i przy zwarciach dla tych materiałów jest taka sama jak dla izolacji z polietylenu usieciowanego.

Dobór żył przewodzących Najważniejszym parametrem żył przewodzących jest ich rezystancja. Wynika ona z przekroju i zastosowanego materiału. Wartości maksymalnej rezystancji żył dla stosowanych w kablach materiałów (miedź i aluminium) można znaleźć w normie europejskiej PN-EN 60228 „Żyły przewodów i kabli”. Należy pamiętać, że wartości te różnią się dla różnych klas giętkości. W przeważającej liczbie zastosowań kable o przekrojach poniżej 25 mm2 posiadają żyły jednodrutowe klasy 1. Żyły o przekroju powyżej 16 mm2 wykonuje się, jako wielodrutowe w 2-giej klasie giętkości. W przypadkach, gdy zależy nam na dużej elastyczności kabli i małym promieniu gięcia wykonuje się kable z żyłami w 5-tej klasie giętkości. W instalacjach narażonych na drgania należy stosować kable z żyłami wielodrutowymi, które dają większą pewność połączenia. Przy doborze przekroju żył należy zwrócić uwagę na zjawisko zmiany rezystancji w funkcji temperatury. Jest to szczególnie ważne dla kabli podtrzymujących swoje funkcje w warunkach pożaru. Temperatura pracy kabli w takim przypadku może osiągnąć nawet 1000°C.

Liczba żył przewodzących w kablu Kable elektroenergetyczne wykonuje się o liczbie żył od 1 do 5. Często ze względu na gabaryty i warunki odpro-

wadzenia ciepła w instalacjach zasilających stosuje się kable jednożyłowe. Jest to powszechne dla przekrojów powyżej 95 mm2. Dla zmniejszenia wymiarów kabli wykonuje się żyły sektorowe, które mają zastosowanie głównie w kablach czterożyłowych.

Bezpieczeństwo pożarowe kabli Patrząc na zagadnienie palności poprzez zachowanie się pojedynczego kabla, większość rozwiązań konstrukcyjnych kabli elektroenergetycznych nie rozprzestrzenia płomienia. Wyjątkiem będą rzadko spotykane kable w powłoce polietylenowej. W praktyce jednak rzadko mamy do czynienia z pojedynczo ułożonymi kablami. W większości kable układane są w wiązkach na drabinkach i w korytkach. W takim przypadku rozprzestrzenianie płomienia przebiega w inny sposób, w wyniku czego powstaje konieczność zastosowania innych rozwiązań konstrukcyjnych. Osiąga się to między innymi poprzez stosowanie materiałów o zwiększonej niepalności. Produkty spalania kabli w połączeniu z wilgocią lub wodą tworzą substancje żrące stanowiące również zagrożenie dla urządzeń elektronicznych i budowanych instalacji. Szczególnie jest to ważne dla urządzeń i elementów instalacji, które nie ucierpią w wyniku bezpośredniego oddziaływania ognia. Zastosowanie kabli wykonanych z polwinitów o zmniejszonej emisji dymów, a co za tym idzie i chlorowodoru sprawia, że korozyjne oddziaływanie produktów spalania takich wykonań jest w znacznym stopniu ograniczone. Najlepszym

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

rozwiązaniem jest zastosowanie materiałów bezhalogenowych. Kable bezhalogenowe są nie do zastąpienia w okablowaniu budynków, gdzie ważna jest nie tylko mała korozyjność wydzielanych w wyniku palenia gazów, ale toksyczność i gęstość dymu. Przezroczyste dymy w wypadku pożaru nie utrudniają ewakuacji przebywających w obrębie pożaru osób. W przypadku instalacji pożarowych kablom wraz z systemem mocowań stawia się dodatkowo wymaganie zachowania swoich funkcji w pożarze przez określony czas. Wymóg ten wynika z potrzeby funkcjonowania systemów alarmowych, ewakuacyjnych i służących do walki z pożarem. Dla tego rodzaju aplikacji stosuje się specjalne rozwiązania konstrukcyjne kabli.

Kompatybilność elektromagnetyczna Rozwój elektroniki spowodował konieczność ekranowania kabli elektroenergetycznych. Jeżeli znajdują się one w bliskiej odległości od urządzeń elektronicznych, koniecznym jest stosowanie wersji ekranowanych w celu ograniczenia emisji do otoczenia zakłóceń elektromagnetycznych. Najbardziej skutecznym ekranem jest ekran wykonany z taśm miedzianych. Podobnie skutecznym jest ekran w postaci oplotu z drutów miedzianych. Najniższy stopień ekranowania zapewniają laminowane ta-

śmy aluminiowe z żyłą uziemiającą – jest to najtańsze rozwiązanie.

Wzmocnienie mechaniczne kabli Występowanie podczas eksploatacji zagrożeń mechanicznych, jest przyczyną stosowania kabli opancerzonych. Pancerz wykonany z taśm stalowych ocynkowanych chroni kabel przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz stanowi zabezpieczenie przed gryzoniami. Pancerz wykonany z drutów stalowych ocynkowanych jest dodatkowo w stanie przenieść obciążenia wzdłużne powstające w kablu podczas jego układania i eksploatacji.

Oferowane kable elektroenergetyczne na napięcie 0,6/1 kV W śród najbardziej zaawansowanych technicznie kabli będących w ciągłej ofercie Technokabla znajdują się kable bezpieczeństwa, podtrzymujące swoje funkcje w pożarze przez 30 do 90 min (FE180 PH30-PH90/E30-E90). Są to kable bezhalogenowe typu NHXH i z koncentryczną żyłą ochronną NHXCH. Poza instalacjami przeciwpożarowymi w okablowaniu budynków wykorzystuje się bezhalogenowe kable N2XH oraz z żyłą ochronną N2XCH. W tunelach i instalacjach przemysłowych, gdzie wymagana jest bezhalogenowość kabli, często zastosowanie znajdują kable XnKXSżo oraz wersje ekranowane XnKXSektmxn-

urządzenia dla energetyki 6/2011

żo lub XnKXSekwżo. W przeważającej liczbie instalacji przemysłowych zwraca się głównie uwagę na to, aby kable nie rozprzestrzeniały płomienia. Najczęściej wykorzystuje się wtedy kable uniepalnione typów: YnKXSżo, ekranowane YKXSektmynżo i YnKXSekwżo oraz w miejscach narażonych na mechaniczne oddziaływania kable opancerzone taśmami stalowymi ocynkowanymi YKXSFtynżo lub drutami stalowymi ocynkowanymi YKXSFoynżo. Dla ograniczenia wpływu produktów spalania kabli na korozję instalacji nieobjętej działaniem ognia wprowadza się wykonania z rozszerzeniem LSF, w których zastosowane polwinity charakteryzują się podczas palenia zmniejszoną emisją do otoczenia korozyjnych gazów.

Podsumowanie Dobierając kable elektroenergetyczne niskich napięć trzeba brać pod uwagę wszystkie aspekty zastosowania. Analizując ofertę Technokabla można z pewnością dobrać rozwiązanie, które będzie kompromisem pomiędzy kosztem a oferowanymi własnościami i w perspektywie całego okresu funkcjonowania instalacji zapewni wymierne korzyści wynikające z własności i odpowiedniego wyboru. mgr inż. Dariusz Ziółkowski Technokabel S.A.

technologie, produkty – informacje firmowe

„ZEG” Tychy – producent urządzeń EAZ dla energetyki (wczoraj, dziś i jutro) Ostatni kwartał 2011 r. będzie kolejnym okresem zmian w historii Zakładu Elektroniki Górniczej „ZEG” Tychy - producenta urządzeń elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej. „ZEG” jest także znanym wytwórcą elektronicznych urządzeń automatyki górniczej, aparatury kontrolno-pomiarowej, sygnalizacji i łączności dla kopalń. 40 lat doświadczeń. Początek Zakładu Elektroniki Górniczej w Tychach to 1 kwiecień 1964 roku. Niedługo później w zakładzie rozpoczęto produkcję elektronicznych przekaźników i automatyki zabezpieczeniowej dla energetyki. Przełomowy dla tej działalności był rok 1970, kiedy to w ramach pionu rozwojowego powołano do życia Zakład Budowy Urządzeń dla Energetyki. Powołując się na tą datę można mówić o 40-leciu obecności firmy w polskiej energetyce. Od lat 70-tych większość budowanych w Polsce elektrowni i prze mysłowych źródeł energii była wyposażana w zespoły automatyki zabezpieczeniowej systemu ZAZ (rys. 1). Sporo tych urządzeń funkcjonuje jeszcze do dzisiaj.

Okres ZEG-ENERGETYKI Sp. z o.o. W 1998 roku wydzielono ze struktury „ZEG” SA. samodzielną spółkę z ograniczoną odpowied zialn ością ZEGENERGETYKA. Pod tą firmą zbudowa-

na została szeroka oferta urządzeń nowej generacji i nastąpił powrót na rynek w nowych warunkach – konkurencji, wahań koniunktury i intensywnej modernizacji polskiej energetyki.

Obecna i przyszła konsolidacja grupy. Kolejny zwrot nastąpił w 2008 roku wraz z kupnem spółki-matki przez KOPEX SA. Decyzją zarządu KOPEX rozpoczęto konsolidację należących do grupy firm. W 2009 roku nastąpiło włączenie spółki ZEG-ENERGETYKA do ZEG SA. Ten i następny, 2010 rok, to z kolei restrukturyzacja firmy. W październiku 2011 r. przewidziane jest połączenie z „ZEG” SA. spółki Elgór+Hansen z Chorzowa - wiodącego producenta aparatury elektrycznej dla górnictwa. Nowy zakład w dwu lokalizacjach (Tychy i Chorzów) pod nazwą „KOPEX Electric Systems” przejmie dane handlowe Tyskiego ZEG (KRS, NIP etc.). Połączenie wzmocni siłę innowa-

cyjną „dywizji” elektrycznej, co umożliwi podniesienie poziomu technicznego oferowanych rozwiązań. Dla KOPEX-u jako lidera całej grupy wspólna oferta łączących się firm będzie elementem kompleksowej oferty w skali globalnej.

Działalność dla energetyki, ekologii i ochrony środowiska. Urządzenia EAZ dla energetyki są w tych planach częścią gałęzi, która będzie rozwijana obok automatyki i elektryki górniczej, mianowicie działalności dla energetyki zawodowej. Możliwości rozwoju są też wiązane z ekologią i ochroną środowiska, z wykorzystaniem między innymi doświadczenia „ZEG” w zagospodarowaniu metanu z wyrobisk górniczych. Zakład ma też propozycję technologii dezintegracji ultradźwiękowej odpadów w oczyszczalniach ścieków, a także technologii mikrofalowej dla uzdatniania pozostałości po obróbce odpadów komunalnych. Obie te technologie mogą być włączane w skojarzone procesy kogeneracyjne na potrzeby przedsiębiorstw komunalnych.

Dział Energetyki. Dla odbiorców pochodzących z „ZEG” urządzeń EAZ takich jak wytwórcy energii elektrycznej, zachodzące zmiany paradoksalnie oznaczają zwiększenie bezpieczeństwa realizacji dostaw. Duża i silna organizacja stabilizuje bieżącą pozycję producenta, sprzyja zwiększeniu możliwości rozwoju technicznego wyrobów i poziomu kwalifikacji kadry. Organizacyjnie istnieje obecnie i również przewidziany jest po połączeniu firm Dział Energetyki podlegający Dyrektorowi ds. Urządzeń Energetyki. Dział posiada własne zespoły rozwoju, służby handlowe, produkcję i serwis dla wyrobów energetyki.

Bieżące prace.

Rys. 1. ZAZ-M1 – 1986 r.

W obecnym kształcie organizacyjnym, w 2011 r. „ZEG” z powodzeniem realizuje sprzedaż urządzeń EAZ takich jak zespoły zabezpieczeń bloków - Elektrowni Bełchatów (blok 6), Elektrociepłowni Siekierki (blok 7 i 8), Elektrowni Ła-

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe gisza (blok 7), Koksowni Przyjaźń (blok 6 MW), w Cukrowni Gostyń, Malbork oraz dostawy innych grup wyrobów jak zespoły średniego napięcia czy przekaźniki zabezpieczeniowe. Spółka jest wciąż jedynym polskim producentem i liczącym się dostawcą zespołów zabezpieczeń części elektrycznej dużych jednostek wytwarzania energii. Nie licząc starych urządzeń typu ZAZ, nowe zespoły produkcji ZEG zabezpieczają w elektrowniach systemowych moc ponad 9000 MW, co oznacza ponad 30% zasobów polskiego systemu elektroenergetycznego. Zakład jest otwarty na współdziałanie z otoczeniem przy realizacji prac według wymagań klienta. W razie potrzeby Dział Energetyki ZEG współpracuje z firmami zewnętrznymi – projektowymi, montażowymi, usługowymi i komple tacyjnymi oraz jednostkami naukowobadawczymi, a nawet dostarcza swoje urządzenia firmom konkurencyjnym.

Nowe produkty. Cyfrowe przekaźniki zabezpieczeniowe serii mZAZ Szybko zmieniające się wymagania użytkowników oraz postępy technologii powodują, że wśród producentów urządzeń elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej odbywa się stały „wyścig zbrojeń” nowych rozwiązań. ZEG SA. posiadając w ofercie szereg przekaźników zabezpieczeniowych długo obecnych na rynku, proponuje nowe rozwiązanie w postaci niewielkiego, ekonomicznego wyrobu, który będzie produkowany w wielu odmianach na bazie uniwersalnej platformy sprzętowej i programowej. Urządzenia mZAZ integrują w sobie funkcje pomiarowe, zabezpieczeniowe, sterownicze i rejestracyjne. Przeznaczone są do stosowania w układach elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej w aplikacjach zarówno wysokiego, średniego jak i niskiego napięcia. Typoszereg przewidziany przez producenta obejmuje przekaźniki z funkcjami zabezpieczeniowymi takimi jak: prądowe, napięciowe, ziemnozwarciowe, admitancyjne, częstotliwościowe, mocy, specjalne np. silnikowe. Przewidziane są również automatyki takie, jak SPZ, SPZ po SCO czy SZR niskiego napięcia. Seria przekaźników mZAZ w zależności od konfiguracji sprzętowej i programo wej będzie składać się z m. in. następujących zabezpieczeń: 8 uniwersalne nadprądowe typu mZAZ-I 8 uniwersalne napięciowe typu mZAZ-U 8 transformatora SN typu mZAZ-T 8 silnikowe typu mZAZ-M 8 linii SN typu mZAZ-L 8 ziemnozwarciowe WN typu mZAZ-IoK

Rys. 2. CZAZ-U - 2005 r.

Rys. 3. Zespół zabezpieczeń bloku generator – transformator – CZAZ-GT

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe nikiem zabezpieczeniowym serii mZAZ przeznaczonym do stosowania w układach elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej do ochrony urządzeń przed skutkami zwarć, przeciążeń ruchowych i asymetrii prądowej. Zestaw zabezpieczeń: 8 50/51 nadprądowe, trójfazowe zwłoczne niezależne, trójstopniowe 8 51 nadprądowe, trójfazowe zwłoczne zależne 8 50N/51N ziemnozwarciowe nadprądowe, zwłoczne niezależne, dwustopniowe, bezkierunkowe 8 51N ziemnozwarciowe nadprądowe, zwłoczne zależne, bezkierunkowe 8 49M nadprądowe cieplne z charakterystyką zależną, trójfazowe 8 49R nadprądowe cieplne z charakterystyką zależną, trójfazowe 8 46 nadprądowe składowej przeciwnej zwłoczne niezależne i zależne 8 46G nadprądowe składowej przeciwnej zwłoczne zależne. Wejścia analogowe – cztery niezależne wejściowe transformatory prądowe, umieszczone wewnątrz urządzenia. 8 od mocy zwrotnej typu mZAZ-Pz 8 nadprądowe prądu stałego typu mZAZ-Idc 8 napięciowe napięcia stałego typu mZAZ-Udc 8 częstotliwościowe generatora typu mZAZ-G 8 napięciowe z automatyką SZR typu mZAZ-SZR 8 zwarciowe bezkierunkowe z blokadą kierunkową typu mZAZ-IK 8 zespół automatyki SCO i SNO typu mZAZ-SCNO W ramach bazy sprzętowej, dzięki możliwości zestawiania właściwości funkcjo nalnych, ZEG SA będzie w stanie szybko tworzyć inne odmiany przekaźników, przygotowane według wskazań projektantów lub odbiorców. Ogólna charakterystyka sprzętu 8 Ilość wejść analogowych – cztery wejścia pomiarowe z konfigurowanymi modułami 8 Ilość wejść dwustanowych – 2 lub 4 8 Ilość wyjść przekaźnikowych, programowalnych – 7 (zwierne) 8 Wyjście przekaźnikowe „BZ” (awaria lub brak Up) – 1 (przełączny) 8 Łącze komunikacyjne – 1xRS485/1xCAN – na tych samych zaciskach 8 Zaciski przyłączeniowe – 8 szt. – dla przewodów o przekroju do 4 mm2 – 25 szt. – dla przewodów o przekroju do 2,5mm2 8 Klawiatura – 6 przycisków 8 Wyświetlacz LCD – 2x16 znaków 8 Wyjścia sygnalizacji optycznej (LED) – 6 programowalnych z wymiennym opisem + „OK.”.

8 Zakres dopuszczalnej temperatury podczas pracy – -20°C ÷ +55°C 8 Obudowa – CNS100AK Ogólna charakterystyka oprogramowania – dla danej konfiguracji sprzętowej wbudowane są programowo zestawy funkcji zabezpieczeniowych będących w otwartej bibliotece funkcji zabezpieczeniowych producenta. mZAZ-I Uniwersalne zabezpieczenie nadprądowe Uniwersalne zabezpieczenie nadprądowe typu mZAZ-I jest cyfrowym przekaź-

Wejścia dwustanowe z możliwością programowej konfiguracji dwóch zabezpieczeń zewnętrznych jako blokady wybranych zabezpieczeń albo kasowania zdalnego sygnalizacji wewnętrznej. Wyjścia przekaźnikowe z możliwością programowej konfiguracji siedmiu przekaźników wyjściowych. Pomiary bieżących wartości prądów, kątów fazowych i częstotliwości. Liczniki prądu kumulowanego wyłącznika i liczniki reagujące na zbocze impulsów funkcji logicznych przypisanych do danego licznika. Rejestracja zdarzeń i zakłóceń (rejestracja zdarzeń ARZ i zdarzeń systemowych, rejestracja próbek przebiegu i amplitud sygnałów oraz rejestracja parametrów ostatniego zakłócenia). Komunikacja lokalna i zdalna w oparciu o port szeregowy RS 485 i protokół MODBUS . Program obsługi - przyjazny, uniwersalny i jednolity dla rodziny zespołów CZAZ oraz indywidualnych przekaźników produkowanych przez „ZEG” S.A . Zgodność z wymaganiami norm potwierdzona badaniami niezależnych jednostek zewnętrznych, w tym badań na kompatybilność elektromagnetyczną (EMC) według normy PN-EN 6025526:2010.

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Trójfunkcyjny łącznik średniego napięcia Międzynarodowe Energetyczne Targi Bielskie Energetab to okazja do zaprezentowania nowych rozwiązań i doroczna możliwość poddania pod ocenę klientów i użytkowników tego, co producenci mają do zaoferowania.

2010 r. firma ZPUE S.A. uruchomiła produkcję wyłącznika TGI. Premiera wyłącznika TGI będzie miała miejsce na targach Energetab 2011.

Nowy produkt odpowiada też na ogólnoświatowe tendencje proekologiczne poprzez minimalizowanie zastosowania technologii i materiałów stanowiących zagrożenie dla środowiska.

Innowacyjność

Podstawowe dane techniczne

Polega na zastosowaniu trójfunkcyjnego łącznika izolacyjnego SN, zastępującego trzy stosowane w energetyce aparaty: wyłącznik, odłącznik i uziemnik. Pozwala to znacząco zmniejszyć gabaryty pól (zarówno podziałkę polową, jak i kubaturę całej rozdzielnicy). Ponadto zastosowane rozwiązania upraszczają znacznie czynności manewrowe i eksploatacyjne. Specjalna konstrukcja oraz zastosowane materiały gwarantują dużą trwałość, niezawodność oraz bardzo wysokie bezpieczeństwo obsługi. Modułowa budowa pól rozdzielnicy wyposażonej w wyłącznik TGI umożliwia dowolne konfigurowanie i łączenie z typoszeregiem pól rozdzielnic innego typu.

8 napięcie znamionowe – do 24 kV 8 częstotliwość znamionowa – 50 Hz 8 napięcie probiercze o częstotliwości sieciowej – 50 kV/60 kV 8 napięcie probiercze udarowe piorunowe (1,2/50 µs) – 125 kV/145 kV 8 prąd znamionowy ciągły – 630 A/1250 A 8 prąd znamionowy krótkotrwały wytrzymywany – 16 kA (3s)/ 20 kA (1s) 8 prąd znamionowy szczytowy wytrzymywany – 40 kA/50 kA

Zgodność z normami: 8 PN-EN 62271-1 „Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Cześć 1: Postanowienia wspólne”

8 PN-EN 62271-100 „Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 100: Wyłączniki wysokiego napięcia prądu przemiennego” 8 PN-EN 62271-200 „Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 200: Rozdzielnice prądu przemiennego w osłonach metalowych na napięcie znamionowe wyższe niż 1 kV do 52 kV włącznie”

Geneza Średnionapięciowa aparatura łączeniowa na rynku polskim to po likwidacji ZWAR-u w Lęborku domena zagranicznych koncernów. Firmy, które przez lata badań dopracowały się konstrukcji z powodzeniem stosowanych na rynkach światowych z różnym skutkiem promują swoje rozwiązania także w Polsce. Upadek komunizmu i Wspólnota Europejska otworzyły dla krajowej energetyki okno na świat, dając

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Schemat elektryczny, widoki i gabaryty pola z wyłącznikiem TGI

nieograniczony dostęp do nowoczesnych technologii. Jednak sytuacja ta stała się także przyczyną upadku polskiego przemysłu energetycznego, nie przystosowanego do realiów wolnego rynku. ZPUE S.A. we Włoszczowie, podejmuje wyzwania narzucane przez koncerny światowe. Wykorzystując potencjał polskiej myśli inżynierskiej tworzą produkty, które z czasem stają się alternatywą i skuteczną konkurencją dla rozwiązań importowanych. Tak było z rozdzielnicami SN w izolacji powietrznej i rozłącznikami do tych rozwiązań, tak było również z technologią mało gabarytowych rozdzielnic w izolacji SF6, za które krajowa energetyka płaciła ogromne pieniądze koncernom korzystającym z pozycji monopolistycznej. Teraźniejszość to rozwiązania proekologiczne z minimalizacją zastosowania technologii i materiałów stanowiących zagrożenie dla środowiska. Nasze rozwiązanie pozwala na zastosowanie jednego trójfunkcyjnego wyłącznika zamiast zastosowania trzech aparatów wyłącznik, odłącznik i uziemnik. Kolejna możliwość dla energetyki polskiej, by korzystać z rozwiązań opracowanych i produkowanych w kraju oraz kolejne produkty polskie eksportowane również na rynek zachodni.

Pozycje pracy aparatu

Dlaczego wyłącznik trójfunkcyjny TGI 8 kompaktowe rozwiązanie, realizujące trzy funkcje: wyłącz, odłącz i uziem; 8 miniaturyzacja pól, a tym samym całej rozdzielnicy przy zachowaniu parametrów elektrycznych i użytkowych (dotychczas szerokość najmniejszego pola z wyłącznikiem wynosiła 700 mm, a w przypadku rozdzielnicy z wyłącznikiem TGI wynosi 500 mm); 8 bezpieczeństwo, dzięki systemowi blokad mechanicznych i elektrycznych; 8 aparatem można sterować lokalnie, jak również zdalnie (drogą radiową); 8 wysokie bezpieczeństwo obsługi, poprzez wymuszone poprawne czynności łączeniowe; 8 dwie widoczne, pełne przerwy izolacyjne w powietrzu zapewniają największy poziom bezpieczeństwa dla obsługi; 8 aparat w pozycji wyłączeniowej i otwartej swoją konstrukcją mechaniczną oraz izolacyjną stanowi przegrodę pomiędzy przedziałem szyn zbiorczych a częścią przyłączy kablowych; 8 wyeliminowanie wielu połączeń szynowych, przez co zwiększono przewodność, eliminując spadki napięć, a tym samym straty energii;

Widok izolacyjnego wału głównego z wyłącznikiem próżniowym

urządzenia dla energetyki 6/2011

8 możliwość wymiany modułu łączeniowego (szuflada z wyłącznikiem) bez konieczności ingerencji w konstrukcję pola; 8 niezawodność; 8 prostota i przejrzystość obsługi; 8 atrakcyjna cena; 8 wzorcowa jakość wykonania; 8 produkt polski.

Podsumowanie Wyłącznik TGI to rezultat długoletniej pracy na rynku energetycznym, zebranych doświadczeń własnych i oczekiwań klientów.

Widok pola rozdzielnicy z wyłącznikiem TGI

technologie, produkty – informacje firmowe

System bezpieczeństwa pożarowego E30, E90 firmy BAKS BAKS to polska firma działająca w branży od 1986 roku. Aktualnie jest jednym z najbardziej znaczących producentów systemów nośnych dla kabli i przewodów energetycznych i telekomunikacyjnych oraz pneumatycznych i wodnych w Polsce. Asortyment to ponad 20 000 rodzajów wyrobów katalogowych. woją pozycje zawdzięcza nieustającym inwestycjom w rozwój technologii oraz zaangażowaniu ponad 300 pracowników. Zgodnie z przyjętą misją, firma BAKS stara się gwarantować wysoki poziom zadowolenia Klienta, poprzez oferowanie wyrobów wysokiej jakości, konkurencyjnej ceny i terminowej realizacji. Produkowane wyroby posiadają certyfikaty potwierdzające ich wysoką jakość - zgodną z wymogami określanymi w międzynarodowych standardach.

Certyfikaty wyrobów firmy Baks 8 Certyfikat zgodności na wyroby firmy BAKS; TM 61000061. 001 zgodnie z Normą PN-EN 61537 : 2007 – jego uzyskanie dopuszcza do badań zgodnie z DIN 4102-12

8 Certyfikat jakości ISO 9001; 8 Certyfikat GOST; dopuszczający stosowanie wyrobów BAKS na Rosję; 8 Rekomendacja Techniczna ITB; 8 Certyfikaty systemów bezpieczeństwa pożarowego wydanych przez niezależne instytuty: 8 ITB Warszawa 8 DMT Dortmund Niemcy, 8 FIRES Batizovce; Słowacja, 8 Aprobata Techniczna CNBOP AT0602-0151/2008; 8 Certyfikat Zgodności CNBOP Józefów nr 2621/2008; 8 Certyfikat Zgodności E90 Nr 1699/W wydany przez ITB; 8 Aprobata Techniczna CNBOP Józefów nr AT-0602-0270/2010; 8 Certyfikat Zgodności E90 Nr 2756/2011 wydany przez CNBOP – jako pierwsza firma w Polsce uzyskali-

śmy certyfikat zgodności na zespoły kablowe (przewody i kable wraz z zamocowaniem) o klasie podtrzymania funkcji elektrycznych E30, E60, E90; 8 Świadectwo dopuszczenia CNBOP wyrobów BAKS; Nr 0773/2010

Rzetelna firma Realizowane projekty na terenie Polski to min: Stadion Narodowy Warszawa; Stadion Baltic Arena Gdańsk; Stadion Miejski Wrocław; Stadion Miejski Poznań; Stadion Legia Warszawa; Stadion Ślaski Chorzów; Stadion Wisła Kraków; Oczyszczalnia Ścieków Czajka w Warszawie; Oczyszczalnia Ścieków Sitkówka-Nowiny; Oczyszczalnia Ścieków WOŚ Wrocław; Port Lotniczy Okęcie Warszawa; Port Lotniczy Wrocław Strachowice; Port Lotniczy Modlin;

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Port Lotniczy w Jasionka k. Rzeszowa; Kopalnia Ropy i Gazu LMG Sowia Góra; Podziemny Magazyn Gazu Wierzchowice; Kopalnia Bogdanka-Stefanów; Podziemny Magazyn Gazu Rylowa-Rajsko; Rafineria Orlen; Rafineria Lotos; Sky Tower Wrocław; Millenium Hall Rzeszów; Galeria Echo Kielce; Galeria Słoneczna Radom; Galeria Jurajska Częstochowa; Pittsburgh Glass Works Środa Śląska; IKEA Orla; Stora Enso Ostrołęka; Elektrownia Szczecin; Elektrownia Bełcha-

Rys. 1. Systemy nośne firmy Baks są certyfikowane zgodnie z wymaganiami międzynarodowych regulacji

tów; Zakłady Azotowe Puławy; Cementownia Ożarów; Elektrociepłownia Kraków; Elektrociepłownia Siekierki Warszawa; Rafineria Gorlice; Galeria Mokotów- Warszawa; VW Poznań; Philips Morris-Kraków; Metro Warszawa. Koncentrując się na zapewnieniu najwyższej jakości swoich produktów i na zagwarantowaniu satysfakcji Klientów,

BAKS kładzie ogromny nacisk na kontrolę każdego etapu procesu produkcji za pomocą ściśle określonych i przestrzeganych procedur. Efekt to współpraca z ponad 500 hurtowniami i dystrybutorami. Na naszej liście priorytetów firmy BAKS jest również doradztwo i pomoc techniczna, potwierdzają to praktyczne po-

Rys. 2. Rozkład temperatury w czasie podczas badania zgodnie z normą DIN 4102-12

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe Tabela 1. Porównanie założeń normy DIN 4102 cz. 12 i założeń ponadnormatywnych, którym poddano produkty Baks

Założenia normy

Założenia ponadnormatywne potwierdzone pozytywnym wynikiem

Maksymalny rozstaw podpór dla korytek, drabinek kablowych i korytek siatkowych 1,2m

Maksymalny rozstaw podpór dla korytek, drabinek kablowych i korytek siatkowych 1,5m

Maksymalna szerokość korytek kablowych=300mm przy maksymalnym obciążeniu 10kg/m

Maksymalna szerokość korytek kablowych=400mm przy maksymalnym obciążeniu 10kg/m

Maksymalny rozstaw szczebli w drabinkach kablowych=150mm przy maksymalnym obciążeniu 20kg/m

Maksymalny rozstaw szczebli w drabinkach kablowych=300mm przy maksymalnym obciążeniu 20kg/m

Grubość materiału korytka kablowego=1,5mm przy maksymalnym obciążeniu 10kg/m

Grubość materiału korytka kablowego=1,0mm (stal kwasoodporna) i 1,2mm przy maksymalnym obciążeniu 10kg/m

Grubość materiału drabinki kablowej=1,5mm przy maksymalnym obciążeniu 20kg/m

Grubość materiału drabinki kablowej=1,2mm przy maksymalnym obciążeniu 20kg/m

Materiał, z którego wykonana jest trasa kablowa: stal cynkowana metodą Sendzimira

Materiał, z którego wykonana jest trasa kablowa: stal cynkowana metodą zanurzeniową, stal kwasoodporna

Mocowanie trasy kablowej do betonu

Mocowanie trasy kablowej do konstrukcji stalowej i gazobetonu

Konstrukcja trasy kablowej typu sufit z odciągiem z pręta gwintowanego

Konstrukcja trasy kablowej typu sufit bez pręta gwintowanego

Maksymalny rozstaw podpór dla uchwytów kablowych 0,3m

Maksymalny rozstaw podpór dla uchwytów kablowych 0,6m

rady podczas składania zamówień, obszerne katalogi i organizowane prezentacje oraz szkolenia dla partnerów i Klientów. Obszary zastosowania innowacyjnych produktów firmy BAKS stają się coraz bardziej różnorodne, a wymagania coraz bardziej złożone. Konsekwentny rozwój produktów od 25 lat ukierunkowany jest na potrzeby i korzyści użytkownika takie jak: szybki montaż, krót-

kie terminy dostaw, indywidualne projekty. Konsekwentne zarządzanie jakością gwarantuje ciągłe ulepszanie produktów, usług i procesów wewnętrznych. Firma BAKS, od wielu lat obecna jest na rynkach zagranicznych: Austrii, Belgii, Białorusi, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Estonii, Francji, Hiszpanii, Kazachstanu, Litwy, Łotwy, Niemiec, Rosji, Rumunii, Serbii, Słowacji, Ukrainy, Węgier, Wielkiej Brytanii.

Eksport ciągle wzrasta i jest wizytówką jakości firmy.

System bezpieczeństwa pożarowego E30, E90 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. ze zmianą z dnia 12 marca 2009 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.Ust. 2002 nr 75 poz. 690)w§187 pkt 3 stanowi, że:

Rys. 3. Produkty Baks poddane badaniom ponadnormatywnym

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe „Przewody i kable elektryczne oraz światłowodowe wraz z ich zamocowaniami, zwane dalej „zespołami kablowymi”, stosowane w systemach zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej, powinny zapewniać ciągłość dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnału przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia” W Polsce nie ma szczegółowych wytycznych/norm, które regulują wymagania, jakie powinny spełniać produkty, nie uregulowano sposobu przeprowadzania badań, ani uprawnionych do tego jednostek. Powszechnie stosowaną w Europie (także w Polsce), jedyną normą regulującą tę kwestię jest niemiecka Norma DIN 4102:12. Rozporządzenie ministra infrastruktury wymaga, aby odbiorniki elektryczne ratujące życie ludzkie w czasie pożaru (oświetlenia alarmowe, windy, pompy pompujące wodę do tryskaczy, klapy wentylacyjne itp.) miały zapewnioną nieprzerwaną dostawę energii elektrycznej przez czas wymagany do uruchomienia i działania urządzenia”, co ma umożliwić bezpieczną ewakuację ludzi z płonącego obiektu budowlanego. W branży budowlanej przyjęła się, zaczerpnięta z niemieckiej normy, skrócona nazwa tego typu systemów „E30”, „E90”. Norma DIN 4102:12 powstała w Instytutach niemieckich w wyniku wieloletnich doświadczeń i przeprowadzonych badań w zakresie podtrzymywania funkcji przewodzenia prądu przez instalacje elektryczne podczas pożaru. Podstawowym założeniem omawianej normy jest przebadanie zespołów kablowych (przewodów i kabli wraz z zamocowaniami) w celu sprawdzenia, czy tak skonstruowany system dostarczy prąd elektryczny do urządzeń ratujących życie w warunkach pożaru. Firma BAKS przeprowadziła wiele badań swoich wyrobów udokumentowanych 45 raportami z następującymi producentami kabli: Bitner, Dätwyler, Elkond, Eupen, Faber, Nexsans, Prakab, Studer, Technokabel, Telefonika. Wszystkie badania odbyły się w trzech instytutach: DMT Dortmund, Fires Batizovce i ITB Zakład Badań Ogniowych Warszawa, co zostało potwierdzone certyfikatami. Badania te wykonano na stropach z betonu komórkowego i betonu B20. Podstawą badania przeprowadzanego wg normy DIN 4102 jest zgodne z praktyką zamontowanie badanych produktów w piecu. Badanie przebiega zgodnie z ustaloną międzynarodowo krzywą temperatura – czas.

nia przewyższające założenia określone w normie DIN 4102 cz.12, jeżeli chodzi o konstrukcję i obciążenie samej trasy kablowej. Zakończone sukcesem badania ponadnormatywne są podstawą do zaproponowania Klientom nowych rozwiązań. Firma BAKS swoje doświadczenie przekazuje w ramach udzielanych konsultacji oraz organizowanych szkoleń. W celu szybkiego uzyskania informacji skorzystaj ze strony www.baks.com.pl Firma BAkS jest stałym uczestnikiem targów "ENERGETAB" w Bielsku Białej gdzie corocznie prezentowane są nowe produkty. Marcin Sobolewski

Kontakt z firmą Fabryka i centrala firmy BAKS Ul. Jagodne 5 05-480 Karczew tel. 22 710 81 00 fax 22 710 81 01 e-mail baks@baks.com.pl Magazyn BAKS Katowice Al. Roździeńskiego 190B 40-203 Katowice tel. 32 781 01 31 fax 32 781 01 32 e-mail magazyn.katowice@baks.com.pl

Główne założenia normy DIN 4102 cz.12 oraz badania ponadnormatywne Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów firma BAKS przeprowadziła z wybranymi producentami kabli tzw. badania ponadnormatywne. Są to bada-

Rys. 4. Zdjęcia z badań ogniowych E90 w instytutach na Słowacji i w Niemczech. Po lewej stan przed badaniem, po prawej po badaniu

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Pomiarowe przekładniki prądowe w klasie dokładności 0,2S oraz 0,5S Zakłady POLCONTACT WARSZAWA Sp. z o. o. to największy w Polsce producent przekładników prądowych i napięciowych, a także przetworników i przekształtników niskiego napięcia. Z roku na rok w firmie powstają nowe konstrukcje aparatów energetycznych. Obecnie są prowadzone badania nad rozszerzeniem asortymentu przekładników z klasą dokładności 0,2S i 0,5S. omiar energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym jest jednym z ważniejszych pomiarów. Na jego podstawie regulowane są rozliczenia pomiędzy odbiorcą i dostawcą energii elektrycznej. Dlatego też ważną kwestią jest to, aby był on jak najdokładniejszy. W skład układu pomiarowego energii elektrycznej wchodzą przekładniki oraz liczniki połączone z przekładnikami przewodami elektrycznymi. Obecnie bardzo często wykorzystywane są liczniki elektroniczne.

O niewłaściwie dobranych parametrach przekładników prądowych zasilających tory prądowe liczników świadczy zbyt duża różnica pomiędzy ilością energii wskazanej przez układ pomiarowy a rzeczywistym poborem energii elektrycznej. Jedną z przyczyn zawyżonych

dza do pomiaru prądu, wynikający z tego, że rzeczywista przekładnia nie jest równa przekładni znamionowej. Błąd kątowy jest to kąt fazowy między wektorami prądu pierwotnego i wtórnego. W idealnym przekładniku kąt ten jest równy zeru.

2 ∆i [%]

1,5

1 0,75 0,5 0,2

Ipn [%]

0 -0,2

100

120

-0,5 -0,75

Przekładniki typu „ELA 1” oraz „ELA 1 W20"

Budowane są one w różnych klasach dokładności, np. 0,1; 0,5; 1; 2. Dokonując oceny dokładności pomiaru energii, należy zwrócić uwagę nie tylko na licznik, ale także na inne elementy układu, które mają równie istotny wpływ na dokładność pomiaru. W wielu przypadkach błąd, którego źródłem są przekładniki, może mieć wartość znacznie większą od błędu wprowadzanego przez licznik.

Przekładniki typu „ISN 3”

-1

granice klasy dokładności 0,5S granice klasy dokładności 0,2S

-1,5

granice klasy dokładności 0,5 -2 -∆i [%]

Rys. 1.

opłat nieodpowiadającym rzeczywistemu poborowi energii może być dobór przekładnika o nieodpowiedniej klasie dokładności do charakterystyki obciążenia obwodu. Dokładność pomiaru energii czynnej zależy m.in. od odpowiedniej klasy dokładności przekładnika prądowego. W układach pomiarowo-rozliczeniowych należy stosować przekładniki o klasie dokładności co najmniej 0,5. Przekładnik prądowy powinien możliwie dokładnie transformować prąd pierwotny na stronę wtórną. Jednak nie jest możliwa idealna transformacja, występują więc błędy. W pomiarowym przekładniku prądowym wyróżnia się błędy prądowe oraz kątowe. Błąd prądowy przekładnika prądowego jest to błąd przekładni, który przekładnik wprowa-

Moc znamionowa przekładników prądowych jest ściśle związana z klasą dokładności. Przekładnik pomiarowy obciążony niezgodnie z podanym obciążeniem znamionowym nie zapewnia przyjętej klasy dokładności. W pomiarowych przekładnikach prądowych klasa dokładności oznaczana jest przez największy dopuszczalny procentowy błąd prądowy przy prądzie znamionowym przypisanym tej klasie. Przekładniki prądowe w klasach dokładności 0,5; 0,2; 0,5S i 0,2S mają określone dopuszczalne błędy prądowe i kątowe w przedziale znamionowego prądu pierwotnego Ipn.. W klasie dokładności 0,5 oraz 0,2 określa się je w przedziale od 5% do 120% znamionowego prądu pierwotnego, natomiast w klasie dokładności 0,5S i 0,2S – od 1% do 120%.

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe Rysunek 1. przedstawia dopuszczalne granice błędów prądowych dla przekładników prądowych w klasie 0,5 oraz w klasach 0,5S i 0,2S. Analizując charakterystyki dopuszczalnych błędów prądowych dla przekładników prądowych w klasach dokładności 0,5 i 0,5S, można zauważyć, że w klasie dokładności 0,5 błąd prądowy ± 0,5% gwarantowany jest jedynie w zakresie od 100% do 120% znamionowego prądu pierwotnego, natomiast dla klasy dokładności 0,5S błąd ten zagwarantowany jest w szerszym przedziale – od 20% do 120%. Jeśli użytkownik zmniejszy pobór mocy tak, że prąd w obwodzie będzie mniejszy o 20% od znamionowego prądu pierwotnego przekładnika, to zakład energetyczny nakłada karę, żą-

dając opłaty za pełne obciążenie, motywując to wzrostem błędu przekładnika prądowego. Wówczas te przekładniki zazwyczaj wymieniane są na przekładniki o mniejszej przekładni. Jednakże ze zmniejszeniem przekładni proporcjonalnie maleje wytrzymałość zwarciowa przekładnika i wtedy trzeba stosować przekładniki o większej wytrzymałości zwarciowej, które są znacznie droższe. W tej sytuacji najdogodniej jest od razu instalować przekładniki z klasą dokładności S np. 0,5S. Takie przekładniki nawet przy spadku prądu pierwotnego o 80% nie przekraczają błędu prądowego, jaki jest określony w warunkach 100% pierwotnego prądu znamionowego. Jeżeli konieczne jest zachowanie błędu prądowego w granicach ± 0,2% w sze-

rokim zakresie znamionowego prądu pierwotnego wynikającego ze zmiennego obciążenia obwodu elektrycznego, należy zamiast klasy 0,2 zastosować klasę 0,2S. Podobnie, w przypadku gdy istnieje potrzeba zachowania błędu prądowego w granicach ± 0,5 w szerokim zakresie prądu pierwotnego, powinno się zastosować zamiast przekładnika o klasie dokładności 0,5 przekładnik w klasie 0,5S. Przekładniki prądowe niskiego napięcia klasy 0,5S oraz 0,2S znajdują się w ofercie Zakładów POLCONTACT WARSZAWA. Obecnie prowadzone są prace nad dalszym poszerzaniem oferty tego typu konstrukcji. mgr inż. Jakub Strużyna Zakłady POLCONTACT WARSZAWA Sp. z o.o.

Producent aparatów i aparatury przemysłowo-energetycznej

ZAKŁADY POLCONTACT WARSZAWA Sp. z o.o. ul. Goździków 26, 04-231 Warszawa

Oferujemy kompletny asortyment przekładników niskiego napięcia, w tym: u u u u u u u u

przekładniki przekładniki przekładniki przekładniki przekładniki przekładniki przekładniki przekładniki

prądowe do pomiarów i zabezpieczeń prądowe o prądzie wtórnym 20 mA i 25 mA prądowe z dzielonym rdzeniem prądowe sumujące prądowe nakładane na kabel średniego napięcia (do 24 kV) prądowe miniaturowe prądowe i napięciowe do pracy w paśmie częstotliwości od 16 Hz do 300 kHz napięciowe

Jesteśmy również producentami: u u u

przetworników prądowo-napięciowych AC/AC przekształtników prądowo-napięciowych AC/DC przekształtników prądowych AC/DC

DZIAŁ SPRZEDAŻY: tel./faks: 022 815 93 38 (39); e-mail: zbyt@polcontact-warszawa.pl DZIAŁ TECHNICZNY: tel./faks: 022 815 67 17; e-mail: ju@polcontact-warszawa.pl

www.polcontact-warszawa.pl

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Do czego służą rejestratory zakłóceń elektrycznych Żyjemy w erze elektryczności. Elektryczne jest zasilanie urządzeń codziennego użytku, jak również elektryczne są najczęściej sygnały odbierane z różnych czujników. Sygnały stałe lub wolno-zmienne mogą wskazywać na przykład stan naładowania akumulatora, czy temperaturę obiektu; sygnały małej częstotliwości stosowane są do zasilania różnych silników i oświetlenia, zaś sygnały o dużej częstotliwości i impulsowe wykorzystywane są w diagnostyce, czy w komunikacji.

ejestratory zakłóceń elektrycznych, np. typu SRZ-AMP firmy TRONIA Sp. z o.o., kontrolują stabilność sygnałów. Użytkownik ustala wartości graniczne dolną i górną, których sygnał nie powinien przekraczać (w przypadku sygnałów przemiennych kontrolowane są moduły wartości maksymalnych). Przekroczenie jednej z wartości granicznych powoduje wykonanie rejestracji, obejmującej pewien czas sprzed tego zdarzenia i pewien czas po nim. Ponieważ jednocześnie rejestrowane są wszystkie sygnały z danego obiektu (również stany przekaźników, czy przełączników), użytkownik może uzyskać pełną informację o przebiegu zdarzenia. Urządzenie kontroluje nawet przez wiele lat stabilność danego sygnału, zaś użytkownik nie musi przeglądać setek megabajtów danych, żeby znaleźć zakłócenie. Taki sposób kontroli sygnałów może znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach.

Analiza zakłóceń w obwodach energetycznych Monitorowanie napięć i prądów generowanych przez elektrownie, przekazywanych przez rozdzielnie i odbieranych przez użytkowników jest głównym zadaniem rejestratorów zakłóceń elektrycznych. Możliwość przedstawienia kolejności zdarzeń, zmian sygnałów w czasie, reakcji urządzeń i obsługi na różne zdarzenia – umożliwia z jednej strony odtworzenie i analizę przebiegu zakłócenia, a z drugiej strony - dopracowanie procedur, wskazanie wadliwych urządzeń, czy niewłaściwych połączeń. Wspomniane rejestratory SRZ-AMP wyróżniają funkcje automatycznego przetwarzania rejestracji, takie jak analiza punktu pracy wirnika generatora, wskazywanie miejsca zwarcia w liniach przesyłowych wysokiego napięcia, czy chronologiczny wykaz zmian sygnałów dwustanowych.

Starzenie urządzeń elektrycznych Doświadczenie uczy, że większość awarii urządzenia występuje w pierwszych godzinach jego pracy. Przyczyny są znane: błędy montażu, wadliwe lub nieodpowiednie komponenty, naprężenia mechaniczne, ujawniające się podczas pracy itp. Często więc urządzenia, po zmontowaniu, a przed wysłaniem do nabywców, pracują przez pewien czas (czasem nawet kilka dób) w warunkach zbliżonych do normalnego środowiska pracy, lub w warunkach zaostrzonych, symulujących wpływ czasu na urządzenie. Zwykle przyjmuje się, że urządzenie jest sprawne, jeśli po okresie starzenia jego stan (cokolwiek to znaczy w danym przypadku) jest poprawny. Ale przecież kilka godzin wcześniej urządzenie mogło przerwać pracę, a po pewnym czasie ponownie ją wznowić. Użytkownik nie wie zatem, że dostarcza odbiorcy niesprawne urządzenie. Jeśli można wskazać sygnał, który świadczy o poprawnym działaniu urządzenia (może to być na przykład natężenie prądu zasilania, czy stan wybranego przekaźnika), wówczas rejestrator zakłóceń elektrycznych może non stop kontrolować pracę starzonego urządzenia. Przy odpowiednio ustawionych parametrach, można wykryć nie tylko przerwy w pracy, ale również stosunkowo niewielkie, chwilowe pogorszenie parametrów. Zaletą wspomnianych rejestratorów SRZ-AMP jest możliwość ustawienia dwóch górnych i dwóch dolnych wartości granicznych. Dzięki temu rejestrator może wykonywać rejestracje z oznaczeniem „A” w nazwie przy stosunkowo niewielkim pogorszeniu stanu badanego urządzenia, zaś rejestracje z oznaczeniem „B” - w przypadku stanu dyskwalifikującego. Użytkownik dowiaduje się więc natychmiast nie tylko o przebiegu procesu starzenia, ale również o skali problemu.

Monitorowanie zanieczyszczenia środowiska naturalnego W przypadku monitorowania zanieczyszczenia środowiska naturalnego, a więc wody, czy powietrza, najważniejsza jest ciągła, długotrwała praca urządzeń kontrolujących. Zrzut ścieków, czy wyłączenie filtrów spalin może nastąpić po wielu miesiącach prawidłowej pracy urządzeń, w nocy, czy przy innych niesprzyjających wykryciu warunkach (podczas deszczu, pod lodem itp.). Rejestrator zakłóceń elektrycznych z zasady jest przeznaczony do pracy przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu. Jest jak czarna skrzynka w samolocie: nikt o nim nie pamięta w normalnych warunkach, a wszyscy liczą na niego, kiedy trzeba wyjaśnić przyczynę i / lub przebieg awarii. Rejestrator SRZ-AMP i towarzyszące mu oprogramowanie ma pewne zalety, które predestynują go do tego typu zadań. Z jednej strony może kontrolować sygnały ze stosunkowo niewielką częstotliwością próbkowania: nawet 1 próbkę co 2 sekundy. Jest to wystarczająco częste próbkowanie, aby wykryć nieprawidłową wartość sygnału z czujnika, a jednocześnie możliwe jest wykonanie rejestracji trwającej ponad dobę. To zwykle wystarczający czas, żeby pokazać pełny przebieg zdarzenia. Z drugiej strony, dołączony program Analiza umożliwia dynamiczne pokazywanie przebiegu rejestracji. Użytkownik może obserwować jak na filmie, kiedy wystąpił pierwszy wyciek, kiedy otwarto zasuwy, czy wyłączono filtry - nawet jeśli zmiany były początkowo nieznaczne.

Kontrolowanie dostaw energii elektrycznej Wiele firm stosuje urządzenia wymagające właściwej jakości otrzymywanej energii elektrycznej. Czasem ważna jest stabilność amplitudy dostarczanego napięcia, czasem brak zakłóceń har-

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

monicznych, a w innych przypadkach niedopuszczalne są nawet krótkotrwałe zaniki zasilania. Często można usłyszeć historie o nagle wyłączających się urządzeniach, przy czym zakłócenia są na tyle krótkie (mogą trwać na przykład kilka, czy kilkanaście milisekund), że operator nawet ich nie zauważy. Skutki mogą być jednak bardzo poważne: zatrzymanie taśmy produkcyjnej, zastygnięcie surówki w kadzi, czy zatrzymanie automatów spawalniczych w pozycji spawania karoserii – to tylko wybrane przykłady. Frustrująca jest przy tym świadomość, że przyczyna i przebieg zakłócenia nie mogły zostać wyjaśnione i przeanalizowane i podobna awaria w przyszłości może spowodować podobne skutki. Rejestratory zakłóceń elektrycznych pozwalają, dzięki stosunkowo dużej częstotliwości próbkowania (na przykład ponad 3000 próbek na sekundę w przypadku rejestratora SRZ-AMP), pokazać zakłócenia o czasie trwanie rzędu ułamka milisekundy! Jednocześnie rejestrują wszystkie sygnały, a więc użytkownik może dokładnie przeanalizować kolejność zdarzeń: który przekaźnik zadziałał najpierw, a który dopiero po pewnym czasie, kiedy operator zareagował i w jaki sposób, itd. Wykres rejestracji, z podanymi dokładnymi znacznikami czasu, może być argumentem w dyskusji z zakładem energetycznym, czy z sąsiadem, w którego firmie uruchomiono w tym czasie na przykład wtryskarkę lub obrabiarkę. Rejestratory SRZ-AMP nie tylko mogą pokazać zakłócenia harmoniczne prądu lub napięcia, ale mogą również wskazać, które zakłócenia zostały wprowadzone przez urządzenia użytkownika, a które przyszły z zewnątrz oraz jaką moc miały jedne i drugie. Informacje o zakłóceniach generowanych przez urządzenia użytkownika są również istotne. Z jednej strony wskazują, czy trzeba wprowadzać odpowiednie przeciwdziałania, a z drugiej pozwalają stwierdzić, czy jedne urządzenia mogą zakłócać pracę innych w tej samej firmie.

Badania laboratoryjne W badaniach laboratoryjnych transformatorów, silników, czy innych urządzeń energetycznych, istotne jest uzyskanie informacji o zmianach jednego lub większej liczby parametrów w czasie. Może to być prąd rozruchu silnika, czy napięcie wtórne transformatora. Czas trwania zdarzenia nie jest zwykle długi, natomiast istotna jest możliwość zobrazowania i dokładnej analizy danego zdarzenia. Program Analiza ma kilkadziesiąt różnych funkcji analitycznych – od konfigurowanych wykresów i wydruków, po zautomatyzowane przetwarzanie (np. analiza częstotliwościowa, wykresy fazowe, wyliczenia mocy czynnych i biernych, składowych symetrycznych, impedancji itp.). W tym przypadku, zaletą rejestratora SRZ-AMP jest jego modułowa konstrukcja i intuicyjne oprogramowanie. Użytkownik może w ciągu kilkunastu minut zmienić konfigurację zarówno sprzętową jak i programową rejestratora. Można zestawiać systemy do kontrolowania od pojedynczych do nawet 128 sygnałów analogowych jednocześnie, ale

urządzenia dla energetyki 6/2011

można również zastosować przenośną wersję (8 wejść analogowych, 8 dwustanowych) z wbudowanym komputerem (również konstrukcji firmy TRONIA), żeby wykonywać badania w terenie. To tylko niektóre zastosowania naszych rejestratorów. Można korzystać z prostych, dostępnych intuicyjnie funkcji typu wykres zarejestrowanego przebiegu, ale można uzyskiwać wiele innych informacji, niedostępnych w inny sposób. Nasze rejestratory mogą być stosowane w wielu nietypowych sytuacjach. Czasem samo określenie „rejestrator zakłóceń elektrycznych” jest na tyle niejasne, że wielu potencjalnych użytkowników nie wie, o jakie urządzenie chodzi i do czego można je użyć. Choć mają problemy związane ze stabilnością sygnałów, nie wiedzą, że rejestratory SRZ-AMP firmy TRONIA Sp. z o.o. są właśnie po to, aby im pomóc. Janusz Proniewicz TRONIA Sp. z o.o. Tel. 781 991 168 tronia@poczta.onet.pl www.tronia.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

Oświetlenie drogowe z zastosowaniem słupów spełniających wymagania normy pn-en 12767 Słupy stosowane do celów oświetlenia drogowe ulegały na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat wielu przeobrażeniom. Najbardziej kiedyś popularne słupy drewniane, zostały z biegiem czasu wyparte przez słupy żelbetowe, które utrzymywały się na rynku przez kilka dziesięcioleci. Rywalizowały z nimi słupy spawane ze stalowych rur grubościennych. Takie słupy produkowała nasza firma w latach 70-ch i 80-ch ub. wieku.

oczątek lat 90-ch XX w., to rewolucja w podejściu do konstrukcji drogowych, w tym i słupów oświetleniowych. Pojawiły się lekkie słupy z blachy stalowej a ich dodatkowych atutem stało się zabezpieczenie antykorozyjne w postaci cynkowania zanurzeniowego. „Elektromontaż-Rzeszów” był pierwszą polską firmą, która rozpoczęła produkcję słupów oświetleniowych w tej technologii. Na przestrzeni prawie 20 lat produkcji zmieniał się asortyment wyrobów, wprowadzane były nowe technologie produkcji. Rozpoczynaliśmy od słupów profilowanych z blachy (wielokątne i stożkowe), poprzez rurowe przetłaczane, wielostopniowe a nasza najnowsza technologia opiera się na walcowaniu rury stalowej lub aluminiowej, standardowo na kształt stożka, chociaż możliwe są też inne wzory. Wejście Polski do Unii Europejskiej wymusiło na producentach słupów stosowanie normy PN-EN 40. Określa ona szczegółowo proces produkcji konstrukcji stalowych i aluminiowych: projektowanie, obliczenia, weryfikację, stosowane materiały, wymiary i ich tolerancje, spawanie, obróbkę powierzchni, zabezpieczenie antykorozyjne, znakowanie (w tym, znakiem CE) i in. Najnowsze wyzwanie dla producentów słupów oświetlenia drogowego, to spełnienie wymagań normy PN-EN 12767 dotyczącej bezpieczeństwa biernego. Problem ten dotyczy też wytwórców konstrukcji wsporczych pionowego oznakowania dróg oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu. Wszystkie powyżej wspomniane konstrukcje powinny być tak zbudowane, aby nie stwarzały zagrożenia dla uczestników ruchu drogowego, w przypadku nieprzewidzianych sytuacji, prowadzących do wypadku. Omawiana norma nie stawia wymagań odnośnie technologii wykonania kon-

urządzenia dla energetyki 6/2011

technologie, produkty – informacje firmowe ją, w głównej mierze dwa, obliczane na podstawie testów, parametry: 8 wskaźnik przyspieszenia (ASI); 8 teoretyczna prędkość uderzenia głowy (THIV).

strukcji, lecz zwraca uwagę na takie ich cechy, które mogą wpływać bezpośrednio na skutki zderzenia pojazdu z konstrukcją oraz na stopień bezpieczeństwa osób znajdujących się w pojeździe w przypadku kolizji. Stanowi wzorzec do klasyfikowania, m. in. słupów oświetlenia drogowego, według ich potencjalnego zagrożenia w tych przypadkach. W praktyce, sprawdzenie wyrobów na zgodność z normą i przypisanie konstrukcji do odpowiedniej grupy polega na przeprowadzeniu testów zderzeniowych. Prowadzone badania zmierzają do udowodnienia, że tylko specjalne konstrukcje są w stanie znacznie zredukować powstającą w chwili zderzenia siłę przeciążenia poniżej niebezpiecznej dla ludzkiego życia wartości.

Norma PN-EN 12767 klasyfikuje trzy przedziały poziomu pochłaniania energii przez konstrukcje wsporcze i określa je, jako: 8 pochłaniające energię w wysokim stopniu (HE); 8 pochłaniające energię w niskim stopniu (LE); 8 nie pochłaniające energii (NE). Określenie biernego bezpieczeństwa konstrukcji odnosi się do trzech definiowanych poziomów prędkości w chwili zderzenia, tj. 50, 70 i 100 km/h. Poziom bezpieczeństwa użytkownika pojazdu liczony jest od 1 do 3 (konstrukcje zapewniające wzrost bezpieczeństwa) a cyfra 4 oznacza tzw. konstrukcje nieszkodliwe. Na końcowy wynik określający poziom bezpieczeństwa konstrukcji wpływa-

Przykładowym oznaczeniem poziomu bezpieczeństwa konstrukcji może być zestaw cyfr i liter – 100HE2. Oznacza to, że przy prędkości 100 km/m, testowana konstrukcja wykazuje cechy wysokiego pochłaniania energii (HE) i osiągnęła 2 poziom bezpieczeństwa użytkowników pojazdu. „Elektromontaż-Rzeszów” S.A. prowadzi badania w tym zakresie od kilku lat. Powyższy projekt realizujemy dwuwarstwowo. Nasi konstruktorzy przygotowują teoretyczne podstawy. Tworzą komputerowe modele idealnych (bezpiecznych) słupów a, w zasadzie, kompletu „słup – fundament”. Na podstawie takich projektów budowane są konstrukcje testowane później na poligonach badawczych. Norma PNEN 12767 szczegółowo określa sposób przeprowadzenia takich testów. Opisuje pojazd doświadczalny, sposób zamocowania badanej konstrukcji, aparaturę pomiarową i procedurę przeprowadzania prób. Nasza firma wykonała już kilkadziesiąt prób uderzeniowych słupów. Testujemy konstrukcje przewidziane, przede wszystkim, do celów oświetlenia miejsc o dużym natężeniu ruchu samochodowego (oświetlenie uliczne, drogowe, węzłów autostradowych itp.), a więc słupy o wysokości 10-12 m. Dodatkowo, aby zaspokoić estetyczne potrzeby klientów, przygotowaliśmy dla nich bezpieczne słupy ośmiokątne i stożkowe. Zaczynaliśmy od poligonów krajowych. Za każdym razem zdobywaliśmy nowe doświadczenia, co powodowało wprowadzanie nowych zmian w konstrukcji a, tym samym, kolejne próby przynosiły coraz lepsze efekty. Od dwóch lat próby zderzeniowe przeprowadzamy za granicą w instytucji posiadającej prawo certyfikowania konstrukcji. Uwieńczeniem testów jest otrzymany we wrześniu 2009 certyfikat na zgodność z europejską normą EN 12767 na: 8 słupy ośmiokątne typu S-100/8-PS (S-110/8-PS, S-120/8-PS) wraz z fundamentem typu F-150/200-PS; 8 słupy stożkowe typu S-100C-PS (S-110C-PS, S-120C-PS) wraz z fundamentem typu F-150/200-PS. Omawiane słupy i fundamenty są chronione w Urzędzie Patentowym RP. Na marginesie należy wspomnieć, że dzięki naszej niekonwencjonalnej technologii produkcji słupów z blachy stalowej, posiadały one od samego początku cechy bezpieczeństwa biernego, na co mamy dowody w postaci zdjęć powypadkowych i opinii policji. Elektromontaż Rzeszów S.A.

urządzenia dla energetyki 6/2011

eksploatacja i remonty

BENNING – wszestronność, bezpieczenstwo, niezawodność Każdy z nas, czy to w pracy, w domu, czy przy samochodzie potrzebuje posłużyć się miernikiem, aby sprawdzić np. napięcie, przejście między dwoma punktami, zlokalizować uszkodzenie. Ważne jest wtedy, aby mieć odpowiedni sprzęt. Możemy posłużyć się jednym urządzeniem z wieloma funkcjami albo wybrać któryś z określoną funkcją. Przy wyborze odpowiedniego miernika kierujemy się oczywiście zasobnością portfela oraz tym ile funkcji potrzebujemy. ajbardziej popularnymi oraz najczęściej używanymi przyrządami są wskaźniki napięcia. Najprostsze umożliwiają tylko pomiar napięcia, ale bardziej rozbudowane, tak jak te oferowane przez firmę BENNING pozwalają sprawdzić przewodność danego odcinka instalacji. Można nimi sprawdzić wyłączniki różnicowo-prądowe. Za pomocą przycisków w sondach uzyskujemy dostęp do funkcji, która pozwala nam wyeliminować wpływ pasożytniczych indukcyjności oraz pojemności. Wskaźniki probiercze BENNINGA mają dodatkowe zabezpieczenie w postaci alarmu wibracyjnego, który informuje nas, że napięcie, które mierzymy ma wartość powyżej 200 V. Bardziej zaawansowane urządzenia, multimetry, które dedykowane są dla osób potrzebujących mierników z dużą ilością funkcji powinny być zawsze „pod ręką” u ludzi, którzy wykonują pomiary wielu parametrów. Tego typu urządze-

nia najczęściej używane są przez elektroników, w serwisach sprzętu RTV. W miernictwie elektrycznym wyróżnia się dwie metody pomiaru wartości sygnału: pomiar wartości skutecznej (RMS) oraz rzeczywistej wartości skutecznej (TRUE RMS). Z reguły pomiar wartości skutecznej jest wystarczający jednak w wielu przypadkach, gdy mamy do czynienia z nieliniowym lub zniekształconym sygnałem, wynik może być obciążony bardzo dużym błędem. Wtedy, zwłaszcza w zastosowaniach przemysłowych, wskazany jest pomiar rzeczywistej wartości skutecznej True RMS. W zależności od potrzeb i wymagań użytkownika BENNING ma w swojej ofercie przyrządy mierzące wartości skuteczne (RMS) lub rzeczywiste wartości skuteczne (TRUE RMS). Oprócz podstawowych funkcji(pomiaru napięcia, prądu, rezystancji, częstotliwości, pojemności) multimetry BENNINGA pozwalają w sposób bezdotyko-

wy wykrywać napięcie, dokonywać pomiaru temperatury. Mierniki te pozwalają wykonywać seryjne pomiary – 40000 jednostek pamięci. Przy zakupie miernika warto zwrócić uwagę na kategorię pomiarową, w zależności w jakiej części instalacji elektrycznej będziemy go używać, tak będzie dopasowana jego izolacja- jego zabezpieczenia przed porażeniem elektrycznym. W ofercie BENNINGA znajdziemy multimetry mające kategorie pomiarowe do IV włącznie. Niektóre z przyrządów mają możliwość obróbki wyników na komputerze dzięki odpowiedniemu oprogramowaniu, jest to ważne, jeżeli chcemy stworzyć np. wykresy. Dla użytkowników, którzy potrzebują miernik uniwersalny, ale interesują ich pomiary dużych prądów dedykowane są cyfrowe mierniki prądowe. Te urządzenia wykorzystywane są przez elektryków/energetyków przy pomiarach prądów do 1000A. Oprócz pomiaru prądu w bardziej rozbudowanych urządzeniach mamy możliwość pomiaru m.in. rezystancji, częstotliwości, mocy, temperatury. Mierniki cęgowe, które mogą mierzyć bardzo małe prądy są alternatywą dla pomiaru izolacji instalacji/urządzeń. Takim miernikiem jest CM9, która pozwala na pomiar prądu od 1uA. Ludzi zajmujących się profesjonalnie pomiarami bardzo często interesują tzw. „Kombajny”, czyli bardzo rozbudowane mierniki, które mierzą wszystkie parametry sieci/instalacji. Takim miernikiem w BENNINGU jest IT120B, który dokładnie mierzy parametry m.in. wyłączników różnicowo-prądowych (również prądu stałego), impedancji pętli, napięcie, prąd, natężenie światła, rezystancje uziemień. Jest to sprzęt dla ludzi, którzy wykonują odbiory budynków. Urządzenia tego typy umożliwiają wydruk wyników pomiarów celem dołożenia ich do sprawozdania z dokonanych pomiarów. Bardzo często musimy dostarczyć urządzenie do punktu, gdzie będzie sprawdzone. Czasami jest to problem ze względu na gabaryty itp.

urządzenia dla energetyki 6/2011

eksploatacja i remonty

Rozwiązaniem są mierniki, które posiadają odpowiednie funkcje ale są małe i przenośne. Benning w ofercie posiada również miernik, który ułatwi pracę niejednemu elektrykowi. Jest nim przenośny miernik ST710, który pozwala na proste, niezależne od sieci testy urządzeń silnikowych, elektronarzędzi, opraw oświetleniowych, przedłużaczy, urządzeń gospodarstwa domowego. Aby wykonać pomiar wystarczy użyć jednego z trzech przycisków. Badanie trwa jedynie 10 sekund. Wszystkie wartości graniczne (zgodne z normami VDE) zapisane są w pamięci urządzenia. Dzięki dodatkowym, opcjonalnym, elementom/urządzeniom możemy zwiększyć możliwości miernika o pomiar prądów różnicowych, prądu upływu.

W ofercie BENNINGa dostępne jest urządzenie, które kontroluje również urządzenia medyczne (ST750). Miernik ten dzięki profesjonalnemu oprogramowaniu pozwoli stworzyć archiwum wykonanych testów. Na rynku możemy znaleźć wiele urządzeń, które różnią się ceną, a wyglądają podobnie. Musimy wtedy zwrócić uwagę na zakresy pomiarowe tych mierników, dlatego że zakres pomiarowy ma duży wpływ na cenę-decyduje do jakich pomiarów (w jakiej dziedzinie) możemy dane urządzenie wykorzystać. Produkt Menedżer Tomasz Milczarek www.langelukaszuk.pl

urządzenia dla energetyki 6/2011

eksploatacja i remonty

Fot. Bosch

Ukośnica GCM 12 GDL Professional firmy Bosch Nowa ukośnica ustanawia nowe standardy komfortowej i precyzyjnej pracy. Innowacyjny mechanizm przesuwu zapewnia lżejszą pracę piłą oraz dodatkowo nie wymaga żadnych czynności konserwacyjnych. Natomiast precyzja cięcia jest gwarantowana przez wbudowany podwójny laser oraz tarczę „Top Precision”. Produkt jest dostępny w sprzedaży od września 2011. zięki zastosowanym w niej innowacyjnym rozwiązaniom ukośnica GCM 12 GDL Professional firmy Bosch ułatwia pracę i podnosi jakość wykonywanych zadań. Naj-

większą zaletą urządzenia jest całkowicie nowy i innowacyjny mechanizm przesuwu piły polegający na tym, że jest ona prowadzona z wykorzystaniem ramienia wykonanego z wytrzy-

małego odlewu aluminium, a nie prowadnicy saneczkowej, jak ma to miejsce w większości tego typu urządzeń. Ramię osadzone w łożysku kulkowym jest całkowicie bezobsługowe i gwa-

urządzenia dla energetyki 6/2011

eksploatacja i remonty rantuje komfort pracy przez cały okres eksploatacji narzędzia. Wyeliminowanie prowadnicy saneczkowej daje użytkownikom także możliwość wygodniejszego niż dotychczas ustawiania urządzenia tuż przy ścianie, ponieważ elementy prowadnicy saneczkowej już nie wystają z tyłu poza obrys urządzenia.

Ukośnica GCM 12 GDL Professional może być wykorzystywana do większości popularnych zadań, takich jak przycinanie profili drewnianych, z tworzyw sztucznych oraz aluminiowych, cięcie deski podłogowej, paneli ściennych i sufitowych oraz dopasowywanie elementów konstrukcyjnych na budowie. Urządzenie może wykonywać cięcia pod kątem, ukośne oraz szczelinowe. Maksymalna szerokość cięcia wynosi 341 mm, zaś jego maksymalna wysokość – 104 mm – zależna jest od wybranego kąta cięcia i nachylenia tarczy. Szerokość maksymalna może być jednak zwiększona do 110 mm po zastosowaniu elementu dystansowego, dostępnego jako wyposażenie dodatkowe.

Funkcjonalność wyposażenia pomaga osiągnąć precyzję Nowy model ukośnicy Bosch jest wyposażony w wydajny silnik o mocy 2 000 W. Wbudowany ogranicznik prądu rozruchowego gwarantuje łagodny start maszyny i tym samym chroni przed przeciążeniem inne urządzenia elektryczne, pracujące w tym samym czasie. Aby ułatwić użytkownikowi wykonanie precyzyjnych cięć, przebieg każdego z nich wskazywany jest przez podwójną linię lasera – każda z linii wskazuje krawędź cięcia przez lewą i prawą krawędź tarczy pilarskiej. Wszystkie elementy obsługowe ukośnicy umieszczono z przodu urządzenia co dodatkowo podnosi komfort pracy. Ponadto ukośnica posiada dwie wysuwane po bokach przedłużki, które umożliwiają stabilną obróbkę dłuższych elementów, a także przyłącze do odkurzacza i zintegrowany uchwyt transportowy ułatwiający przenoszenie urządzenia.

Fot. Bosch

Precyzyjna piła dla wszystkich branż demontażowych

Dane techniczne Bosch GCM 12 GDL Professional Moc nominalna

2000 W

Prędkość obrotowa bez obciążenia

3800 min-1

Ø nominalna tarczy

305 mm

Maks. szerokość cięcia

341 mm

Maks. wysokość cięcia

104 mm / 110 mm z osprzętem

Wydajność cięcia przy 0°/0°

104 x 341 mm

Wydajność cięcia przy 0°/45°

51 x 341 mm

Wydajność cięcia przy 45°/0°

104 x 240 mm

Wydajność cięcia przy 45°/45°

51 x 240 mm

Ustawienie kąta

52° L do 60° P

Ustawienie nachylenia

47° L do 47° P

Ciężar

32,1 kg

W wyposażeniu standardowym urządzenia znajduje się tarcza „Top Precision Best for Wood“ firmy Bosch, która wyróżnia się wysoką skutecznością tłumienia drgań i hałasu, dużym tempem pracy i wysoką jakością cięcia. Natomiast użytkownikom, którym zależy na mobilności, Bosch oferuje stół roboczy GTA 2500 W Professional, dostępny oddzielnie. Sugerowana cena detaliczna brutto (wrzesień 2011): 4919 zł

urządzenia dla energetyki 6/2011

Fot. Bosch

Osprzęt

targi

ENERGETAB 2011 – ponad 650 wystawców 24. Międzynarodowe Energetyczne Targi Bielskie, które odbędą się w dniach od 13 do 15 września będą rekordowe zarówno pod względem liczby wystawców jak i powierzchni zajętej przez ekspozycje. ruga dekada września to dla energetyków czas wyjazdu do Bielska – Białej, gdzie na międzynarodowych targach spotykają się z dostawcami oferującymi najbardziej zaawansowane technologicznie maszyny, urządzenia, aparaty i konstrukcje, służące zwiększeniu niezawodności przesyłania energii elektrycznej oraz podniesienia efektywności jej wytwarzania i użytkowania. We wtorek 13 września rozpocznie się 24ta edycja targów ENERGETAB - najważniejszego i największego w Polsce wydarzenia prezentującego innowacyjne rozwiązania dla przemysłu energetycznego. Produkty i technologie prezentowane na targach ENERGETAB 2011 związane są z wytwarzaniem, przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej i cieplnej, odnawialnymi źródłami energii, maszynami i wyposażeniem elektrycznym, kablami i przewodami, konstrukcjami przemysłowymi, oświetleniem oraz aparaturą pomiarową i kontrolno - sterującą a także usługami dla energetyki, itp. W tym roku targi te zgromadziły rekordową liczbę wystawców – ponad 650 wiodących na świecie dostawców technologii dla energetyki z kilkunastu krajów europejskich i Chin przygotowanych jest do spotkania z dotychczasowymi i potencjalnymi ich klientami – wymagającymi i odpowiadającymi za poważne inwestycje i modernizacje przeprowadzane bądź przygotowywane w polskiej energetyce. Szybki postęp techniczny i technologiczny w dziedzinie konstrukcji urządzeń i aparatów dla energetyki powoduje, że także w tym roku należy się spodziewać wielu nowości – świadczy o tym także zgłoszenie ponad 50 produktów do konkursu targowego na wyróżniający się produkt prezentowany na targach ENERGETAB. Spośród zgłoszonych produktów są zarówno urządzenia stanowiące element toru przesyłu energii elektrycznej, jak np. innowacyjne rozwiązania stacji transformatorowych, wyłączników, czy rozłączników, jak i aparaty i systemy nadzoru, pomiarów i zabezpieczeń, maszty oświetleniowe i oprawy, zwłaszcza przystosowane do LED-owych źródeł światła, urządzenia UPS czy pojazdy specjalistyczne dla energetyki. Już z tego przeglądu widać jak różnorodne produkty prezentowane są na targach i jak trudne zadanie

stoi przed komisją konkursową, która we wtorek o godzinie 15-tej ogłosi swój werdykt. A do zdobycia są, cieszące się wysokim prestiżem, nagrody i wyróżnienia, jak: puchar Ministra Gospodarki, puchar Prezesa Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, statuetka „energia w dobrych rękach” PSE - OPERATOR S.A., medale (złoty, srebrny lub brązowy) Targów ENERGETAB 2011, medale (złoty, srebrny lub brązowy) PGE Energia Odnawialna S.A., medal Prezesa SEP, statuetka Izby Gospodarczej Energetyki i Ochrony Środowiska, statuetka „Lwa” Fundacji im. Kazimierza Szpotańskiego, czy wyróżnienia Honorowe Targów ENERGETAB 2011. Po raz pierwszy przyznane będą też statuetki „VOLTA” (złota, srebrna i brązowa) Polskiej Izby Gospodarczej Elektrotechniki oraz puchar Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego. Targom będą towarzyszyły konferencje i seminaria a także liczne - formalne i nieformalne spotkania energetyków. W przeddzień targów rozpoczyna się w Bielsku – Białej międzynarodowa konferencja „Rozwój energetyki innowacyjnej – budowanie bezpieczeństwa energetycznego miast i gmin”, organizowana przez Miasto Bielsko- Biała, Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cites”, Związek Miast Polskich i Śląski Związek Gmin i Powiatów. Na konferencji są prezentowane przedsięwzięcia organizacyjne oraz konkretne projekty realizacyjne dotyczące efektywności energetycznej i rozpowszechniania użytkowania odnawialnych źródeł energii a wynikające z podpisania w 2009 r. przez Miasto Bielsko-Biała europejskiego „Porozumienia między Burmistrzami”. Była to dobrowolna inicjatywa gmin Europy, zobowiązujących się do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla o co najmniej 20% do 2020 roku. Pierwszego dnia targów w hali „A” odbędzie się czwarty panel tej konferencji, poświęcony współpracy samorządów lokalnych z przedsiębiorstwami energetycznymi. Podczas tego panelu przedstawiciele Miasta Bielska-Białej, Grupy TAURON i miejskiej spółki ciepłowniczej THERMA przedstawią mechanizmy współpracy, która doprowadziła do budowy w mieście elektrociepłowni o wzorcowych parametrach efektywności energetycznej. Natomiast drugiego dnia targów Bielsko – Bialski

Oddział SEP zorganizuje w hotelu ZIAD konferencję pt. „Przeciwdziałanie długotrwałym przerwom w dostawie energii elektrycznej będących wynikiem ekstremalnych warunków pogodowych”. Zachęcamy do zainteresowania się specjalnymi prezentacjami wystawców odbywającymi się w salach wykładowych w budynku głównym ZIAD. Honorowy patronat nad Targami ENERGETAB 2011 objęli: • Minister Gospodarki • Prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich • Prezes Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej • Prezydent Miasta Bielska–Białej oraz inne ważne izby gospodarcze i stowarzyszenia, jak: • PGE Energia Odnawialna SA • Izba Gospodarcza Energetyki i Ochrony Środowiska • Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki • Polskie Stowarzyszenie Elektroinstalacyjne • Polska Izba Producentów Urządzeń i Usług na Rzecz Kolei Warto podkreślić, że Generalnym Partnerem targów ENERGETAB jest Grupa TAURON Polska Energia S.A. – największy dystrybutor energii elektrycznej w kraju i drugi pod względem wielkości wytwórca energii elektrycznej w Polsce. Mimo, iż wstęp na targi jest bezpłatny, zachęcamy zwiedzających do zarejestrowania swojego pobytu lub w jednym z punktów informacyjnych targów – zostanie to nagrodzone katalogiem targów na płytce CD. W punktach informacyjnych będzie też można kupić obszerny katalog targowy w wydaniu książkowym (prawie 800 str. w 2 tomach), uzyskać użyteczne informacje o wystawcach a także otrzymać inne bezpłatne wydawnictwa. Targi wspierane są przez liczne media i portale internetowe, głównie związane z branżą energetyczną i elektrotechniczną. Godziny otwarcia targów ENERGETAB 2011 dla zwiedzających: • w dniach 13 i 14. września: od 9:00 - 17:00 • w dniu 15 września: od 9:00 - 15:00

urządzenia dla energetyki 6/2011

felieton

Polska w cieniu elektrowni jądrowych Szanownych Czytelników prosimy o niedoszukiwanie się w tytule tego tekstu żadnych negatywnych konotacji związanych z funkcjonowaniem elektrowni jądrowych. To zwykła konstatacja geograficznego faktu. Wystarczy tylko spojrzeć na mapę. Geografia rozmieszczenia elektrowni jądrowych wokół Polski stanowi bardzo ciekawy przyczynek do racjonalnych rozważań nad przyszłością nie tylko energetyki jądrowej w Polsce, ale i pozycji gospodarczej kraju.

Atomowy krąg Polska otoczona jest ciasnym wianuszkiem elektrowni jądrowych. Nasi sąsiedzi obecnie eksploatują 83 bloki jądrowe, a w budowie znajduje się aktualnie dalszych 15 bloków. Ponadto w bezpośrednim sąsiedztwie polskich granic planuje się budowę kolejnych kilkunastu bloków. Może być ich powstać nawet dwadzieścia, a niektóre z tych nowych elektrowni jądrowych będą usytuowane od Polski w odległości być może mniejszej niż 50 km. (Pozostawmy w tym momencie już zupełnie na uboczu dywagacje dotyczące zagwarantowania wysokiego poziomu bezpieczeństwa elektrowni atomowych, skoro bardzo blisko granic Polski

w obwodzie kaliningradzkim powstanie do roku 2016 elektrownia jądrowa). Tymczasem oprócz tych oczywistych faktów o charakterze geograficznym, argumentacja uzasadniająca potrzeby budowy elektrowni jądrowych w Polsce jest i powinna być wielopłaszczyznowa. Zawiera się ona w obszarze gospodarki, ekonomii, techniki i technologii oraz środowiska. Stanowi zatem wypadkową wszystkich uwarunkowań: politycznych, społecznych, biznesowych (w tym wysokości nakładów inwestycyjnych oraz chętnych do ich pokrycia), krajowego poziomu hig tech, gwarancji bezpieczeństwa, przestrzegania standardów oraz norm ekologicznych etc., etc. Taka naprawdę w praktyce rzecz się ma zupełnie identycznie przy podejmowaniu każdej inne decyzji dotyczącej inwestycji sektora elektroenergetycznego, niezależnie od źródła generowania energii. Podobnie, jak i wszystkich inwestycji niezależnie od ich skali i przeznaczenia. Wniosek nasuwa się jeden – twierdzą zwolennicy energetyki jądrowej: jeśli w Polsce nie zbudujemy własnych elektrowni atomowych, zaspokajających rosnące potrzeby energetyczne, będziemy eksportować prąd elektryczny generowany … z zagranicznych elektrowni jądrowych. Płacąc oczywiście za prąd i jego przesył – co zrozumiałe – odpowiednio drożej, niż gdybyśmy tę samą ilość energii wytwarzali we własnych elektrowniach wyposażonych w bloki jądrowe. Tego rodzaju argumentacja ma jednak w sobie coś deterministycznego, gdyż sugeruje, że jesteśmy skazani na istnienie elektrowni jądrowych w Polsce. To błąd psychologiczny kiedy mówimy o tym w kategoriach. Nie jesteśmy „skazani”.To na pewno nie jest „dopust Boży”! Po prostu trzeba wybrać najlepszą opcję. A na dziś i najbliższe kilkadziesiąt lat jest nią właśnie energetyka jądrowa. I tu nie alternatywy!

Mity i fakty au rebours W każdej dziedzinie ludzkiej aktywności funkcjonują fakty i mity. Dlaczego w energetyce miałoby być inaczej. Go-

rzej kiedy eksperci jednej strony uznają fakty za mity i dokładnie odwrotnie. Proponuje skromny wybór takich „faktów i mitów”: czy światowy kryzys uda się zażegnać dzięki energii jądrowej?; energia słoneczna jest zbyt kosztowna, co stanowi przeszkodą w jej szerokim rozpowszechnianiu?; nie można polegać na energii wiatru?; energia z fal morskich ślepą uliczką energetyki?; biopaliwa są szkodliwe dla środowiska?; duże elektrownie są najbardziej wydajne? złoża gazu łupkowego są alternatywą dla energetyki? Obserwując dotychczasową dyskusje na temat realizacji programu budowy elektrowni i jądrowych w Polsce nie trudno nie zauważyć demonizowanie faktów lub ich wirtualną kreację. A taka postawa na pewno nie służy racjonalnym, wolnym od emocji wyborom. Argumentum ad iudicium, zamiast argumentum ad populum. Ale doświadczenie społeczna poprzednich pokoleń mówi nam, że – niestety – nie zawsze argumentacja przemawiająca do zdrowego rozsądku wygrywa. Miał chyba rację Cyprian Kamil Norwid gdy pisał, iż wszelka bojaźń wynika z niewiedzy. Dlatego tylko kompetentnie realizowany program informacyjny o zasadach i pożytkach z funkcjonowania energetyki jądrowej odpowiednio kierowany do wszystkich grup społeczeństwa spełniłby rolę niebagatelną w kształtowaniu odpowiednich postaw społecznych. Warto tutaj sięgnąć po doświadczenia krajów, mających już takie kampanie za sobą, na przykład Francja, czy Stany Zjednoczone. Mówienie w tym wypadku o „kulturze jądrowej” nie jest figurą stylistyczną. To nie werbalny klucz, tylko kształtowanie racjonalnych postaw w oparciu o wiedzę, sprawdzona w toku wieloletniego funkcjonowania energetyki jądrowej w tych krajach. A te są ze wszech miar pożądane racjonalne postawy oparte na wiedzy – jak powszechnie wiadomo – mają o wiele szersze znaczenie społeczne, niż to co zwykliśmy przypisywać wyłącznie obecności energetyki jądrowej w gospodarce. Marek Bielski

urządzenia dla energetyki 6/2011

» What can I do to help reduce my time-to-market?« You can relax. Kontron’s product quality, global production facilities and unmatched support help accelerate you project's time-to-market. » Open Standards » Rugged Commercial-Off-The-Shelf (COTS) » Broadest Embedded Computing Technology product portfolio

» Customization & ODM Services » Outstanding Support – high level Engineering » Extended Lifecycle Management

CRITICAL QUESTIONS … ANSWERED

nanoETXexpress-TT COM Express™ Type 10 compatible Intel® Atom™ E6xx processor

CP6002 6U CompactPCI Intel® Core™ i7 processor

CB752 Embedded Box-PC Intel® Atom™ N270 processor

HMITR EN50155 compliant Display Computer Intel® Atom™ E6xx processor

Call: +49(0)8165 77 777 Email: info@kontron.com www.kontron.com

If it’s embedded, it’s Kontron.