urządzenia dla Energetyki nr. 6/10 by Urządzenia dla Energetyki

Urządzenia Energetyki dla

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 6/2010 (50) w tym cena 16 zł ( 7% VAT )

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl| • Napędy w wyłącznikach próżniowych SN • Eksploatacja olejów transformatorowych • • Zarządzanie, a sterowanie oświetleniem ulicznym i drogowym •

urządzenia dla energetyki 6/2010(50)

w numerze

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE

Jedyny czynny polski reaktor jądrowy otwarty dla zwiedzających.................................................................. 6 Atom dla Polski........................................................................................ 6 Nowa bateria... z parafiny i mydła?................................................... 7 Polski wynalazek .................................................................................... 8 Chińskie inwestycje................................................................................ 8 Samoczyszczące ogniwa słoneczne................................................ 9 Inwestycje w gaz łupkowy................................................................. 10 Łupkowe perspektywy........................................................................ 10 PCE przenosi produkcję MERZ-a do Polski...................................11 Inteligentne sieci synonimem elektroenergetyki XXI wieku....................................................................................................11 Rafako wyróżnione................................................................................12 Transsystem dla Westfalen.................................................................12 APS zmodernizuje Siekierki...............................................................13 Tradycyjne żarówki odchodzą do historii.................................... 14 System ładowania pojazdów elektrycznych w pełni zintegrowany z systemami zarządzania mobilnością w mieście........................................................................ 14

n technologie, produkty informacje firmowe

Czysta energia – agregaty CAT® Kogeneracja..............................................................................................16 Rozwój współczesnych napędów stosowanych w wyłącznikach próżniowych średnich napięć..........................18 Odwadnianie olejów transformatorowych w warunkach przemysłowych..........................................................22 Eksploatacja olejów transformatorowych...................................22 Zarządzanie, a sterowanie oświetleniem ulicznym i drogowym Tania inwestycja w nowoczesność.................................................26 Oświetlenie drogowe z zastosowaniem słupów spełniających wymagania normy pn-en 12767........................ 30 Najszybszy serwer KISS......................................................................32 Kable, przewody oraz osprzęt kablowy do systemów fotowoltaicznych oraz elektrowni wiatrowych Najwyższa jakość od HELUKABEL®. ............................................ 34 Rotoblok VCB Rozdzielnica SN nowej generacji................................................... 36 Innowacje Colt........................................................................................38 Zastosowanie kondensatorów w kompensacji mocy biernej...........................................................40 Doświadczenia eksploatacyjne układu lokalizacji doziemień w sieciach DC.................................................................. 42 Nowe zestawy instalacyjne ZI firmy SPAMEL........................... 44 Sieć inteligentna. Od strategii do wykonania............................ 46

n Prezentacje

„ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. – prezentacja firmy.............. 50 Rola Centrum Integracji Badań Energetycznych CENERG i projektów europejskich w rozwoju działalności badawczej Instytutu Energetyki........51

n prawo

Zmiany w prawie technicznym. Produkt prawie tak dobry jak nowy. Cykl życia wyrobu. Zasady oceny ryzyka....................................52

n eksploatacja i remonty

SlimTechnology – innowacja w narzędziach dla elektryków....58 Wkrętaki i szczypce dla elektryków..............................................62 Akumulatorowe zakrętaki i klucze udarowe Metabo............. 66 Nowy Vulcan Plus – przecinanie bez wysiłku............................ 68 Laur Klienta dla NORTON................................................................. 68 NORTON Quantum – nowa generacja ściernic do przecinania....................................................................................... 69 Anty(korozja) w energetyce - skorodowane znaki zapytania? ....70

n konferencje i seminaria

XX Jubileuszowe Sympozjum PTZE w Książu...........................74 Świadectwa i handel energią – szkolenie.....................................75

n Wydawnictwa fachowe............................................76 n felieton

Przekupić kandydata na inżyniera ................................................78

Urządzenia Energetyki dla

Energetyczny homo faber Po wakacyjnym dolce far niente, przychodzi czas na ofensywę zawodową. Homo ludens zamienia się w homo faber. Dla wszystkich pracowników wrzesień zaznacza się w kalendarzu wyjątkową mnogością biznesowych spotkań, forów, sympozjów, konferencji, sesji, zjazdów, kongresów i oczywiście targów. Zanim Szanowni Czytelnicy wybierzecie się na kolejna imprezę - z Targami Energetab włącznie - najpierw proponujemy „małą aromatyczną kawę” z lekturą „UdE”w ręku. Przygotowaliśmy wspólnie ze specjalistami czołowych firm specjalny „pakiet informacyjny”. Dotyczy on najnowszych rozwiązań technicznych, jakie w ostatnim czasie powstały w czołowych firmach sektora elektroenergetycznego i współpracujących z nim branż. Posiłkując się informacjami zawartymi w aktualnym numerze – żywimy przekonanie – iż będzie Państwu łatwiej nawiązywać biznesowe kontakty. Zatem niech „UdE” będzie owocnym pośrednikiem pomiędzy wszystkimi działami gospodarki. I serdecznie proszę koniecznie pamiętać o odwiedzeniu naszego stoiska nr 25 w pawilonie K na Targach w Bielsku. Marek W. Bielski Redaktor Naczelny

Współpraca reklamowa: eneria......................................................................................I baks........................................................................................II lapp insulators.................................................................3 spamel....................................................................................5 helukabel............................................................................7 technokabel..................................................................... 13 energoprojekt................................................................ 15 energetab.......................................................................... 17 tavrida electric............................................................. 19 pfisterer............................................................................. 21 energoaudyt....................................................................23 ormazabal.........................................................................25 energomiar.......................................................................27 elektromontaż rzeszów.......................................... 29 kontron..............................................................................33 lopi........................................................................................ 41 bms polska........................................................................ 45 ENERGETYKA.X.TECH.PL ...................................................57 wiha..................................................................................... 59 scc......................................................................................... 61 lange Łukaszuk.............................................................. 63 metabo................................................................................ 65 ENERGOELEKTRONIKA.PL.................................................75 expopower........................................................................77 schneider electric........................................................ III zpue....................................................................................... IV

urządzenia dla energetyki 6/2010

Ręczny Ostrzegacz Pożarowy OP1 - Spamel Zastosowanie Ręczny ostrzegacz pożarowy przeznaczony jest do stosowania w pomieszczeniach przemysłowych użytku publicznego. Wykonywany jest w dwóch wersjach: podtynkowej i nadtynkowej. Każda z wersji oferowana jest w dwóch typach: A i B. OP1 typ A w sytuacji alarmowej wymaga tylko zbicia szybki co powoduje zwolnienie przycisku. W OP1 typ B po zbiciu szybki należy wcisnąć przycisk z samoczynnym powrotem. W każdej obudowie mogą być zainstalowane trzy łączniki SP22-10-1 (zwierny) lub SP22-01-1 (rozwierny). Dodatkowo w każdym wykonaniu może być zamontowana dioda , którą można podłączyć do łącznika lub bezpooerednio do instalacji alarmowej danego obiektu.

Dane techniczne Napięcie znapionowe izolacji Ui Prąd znamionowy ciągły Iu=Ith Prądy znamionowe łączeniowe: - Ie/AC-15 230/400/500V - Ie/DC-13 24/110/220V

500 [V] 10 [A] 2,5/1,6/1,6 [A] 4/1/0,25 [A]

Stopień ochrony IP65 Przekrój przewodów przyłączeniowych: - jednodrutowych 2x1...2,5 [mm2] - wielodrutowych (linek) 2x0,75...1,5 [mm2]

Spółdzielnia Inwalidów „Spamel” ul. Wojska Polskiego 3 56-416 TWARDOGÓRA

(0-71) 31 58 201 tel. Centrala (0-71) 31 59 068 tel./fax Dział sprzedaży (0-71) 31 50 268 tel./fax Dział marketingu (0-71) 31 58 036 fax

www.spamel.com.pl e-mail:spamel@spamel.com.pl

wydarzenia i innowacje

Jedyny czynny polski reaktor jądrowy otwarty dla zwiedzających Podczas tegorocznego warszawskiego Festiwalu Nauki będzie można bezpłatnie odwiedzić reaktor jądrowy Maria w Świerku. Organizator – Instytut Energii Polatom – zaplanował dwie wycieczki, które odbędą się 22 i 23 września. nstytut Energii Atomowej Polatom w Świerku pod Warszawą prowadzi badania naukowe, prace rozwojowe i stosowane w zakresie fizyki i techniki reaktorów jądrowych, fizyki fazy skondensowanej materii, fizyki jądrowej, wykorzystania technik jądrowych w ochronie zdrowia i środowiska, ekologii, bezpieczeństwa jądrowego, ochrony radiologicznej i gospodarki wypalonym paliwem jądrowym. Podczas 3-godzinnej wizyty w Instytucie będzie można wysłuchać wykładu o budowie elektrowni jądrowej w Polsce, o podstawowych zagadnieniach związanych ze zjawiskiem promieniotwórczości oraz o wpływie promieniowania jonizującego na środowisko i ludzi. Goście zwiedzą też Laboratorium Badań Materiałowych i jedyny działający w Polsce reaktor badawczy Maria. Reaktor, uruchomiony w 1974 roku, poddany gruntownej modernizacji w 1985 roku, i wyposażony w wiele nowoczesnych układów zabezpie-

czających, służy m.in. do prowadzenia badań radiochemicznych. Moc cieplna reaktora, noszącego imię polskiej badaczki Marii Skłodowskiej-Curie, wynosi 30 MW. To drugi w Polsce doświadczalny reaktor jądrowy. Pierwszy uruchomiony został w 1958 roku również w Świerku, w ówczesnym Instytucie Badań Jądrowych. – Polski reaktor Maria jest obecnie jednym z najlepszych reaktorów w Europie. Wysoki strumień neutronów w rdzeniu, możliwość dostosowania konfiguracji rdzenia do wymogów użytkowników, stosunkowo młody wiek urządzenia oraz lokalizacja z dala od dużych aglomeracji ludzkich to jego główne zalety – zapewniają przedstawiciele Polatomu. Szczegóły dotyczące udziału w wycieczce można zaleźć na stronie Instytutu: http://iea.cyf.gov.pl/ http://www.naukawpolsce.pap.pl/

Promieniowanie Czerenkowa, reaktor „Maria” Autor: A. Rumińska

Atom dla Polski Instytut Globalizacji opracowuje raport nt. energetyki jądrowej w Polsce. To kolejny etap projektu realizacji programu edukacyjno-badawczego pt. „Atom dla Polski”, który zakłada badania nad uruchomieniem w Polsce elektrowni jądrowej. ramach projektu eksperci Instytutu Globalizacji opracowują raport, który zostanie opublikowany w połowie września, dotyczący perspektyw energetyki jądrowej w kraju. – Instytut Globalizacji niezmiennie wspiera ideę budowy w Polsce jak największej liczby reaktorów jądrowych, których funkcjonowanie stanowi podstawę bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju – mówi dr Tomasz Teluk, prezes Instytutu Globalizacji. – Budowa własnych reaktorów będzie opłacalna dla polskiej gospodarki, również w kontekście unijnej polityki klimatycznej – dodaje. Projekt „Atom dla Polski” przewiduje też debatę z udziałem ekspertów, która

będzie miała miejsce podczas cyklicznych Śniadań Instytutu Globalizacji. Zaplanowano także przeprowadzenie badań opinii publicznej na temat postaw i oczekiwań Polaków wobec energetyki jądrowej. Zdaniem Instytutu Globalizacji na decyzji o budowie elektrowni atomowych zaważyć powinny głównie czynniki technologiczne i ekonomiczne. Tym samym dobry partner zagraniczny do budowy elektrowni atomowych w Polsce miałby nie tylko zapewnić technologię bezpieczną i opłacalną, ale też zagwarantować szybki proces wdrożenia technologii oraz zapewnić wykorzystanie zasobów lokalnych, przede wszystkim udział partnerów biznesowych

i wykorzystanie istniejącej siły roboczej. – Partner powinien zagwarantować terminowe wykonanie projektu. Nie bez znaczenia są też korzyści dla lokalnej gospodarki i dla konsumentów – wyjaśnia Tomasz Teluk. Według Instytutu, budowę elektrowni atomowych w Polsce powinna poprzedzić debata publiczna na ten temat. Jest to sprawa fundamentalna dla kraju, społeczeństwo powinno więc poznać motywy i okoliczności wszelkich podejmowanych w tym zakresie decyzji. Będą one bowiem miały długoterminowe skutki dla wszystkich obywateli, powinny więc być podejmowane w sposób przejrzysty i zrozumiały.

urządzenia dla energetyki 6/2010

wydarzenia i innowacje ogłoszenie

Nowa bateria... z parafiny i mydła? Popularne, z racji swojego krótkiego czasu ładowania i wysokiej pojemności, baterie litowo-jonowe wymagają – niestety - drogich komponentów, jak kobalt i nikiel. Uczeni z Pacific Northwest National Laboratory (PNNL) poinformował portal Daily Tech. -zastąpili je innymi tańszymi materiałami jak związki manganu. nżynierom z Pacific Northwest National Laboratory (PNNL) współdziałającym z Departamentem Energii USA chodziło o zastąpienie drogich tlenków kobaltu i niklu stosowanych w dotychczas produkowanych bateriach litowo-jonowych. Zamiast tlenków wprowadzili oni do metod produkcyjnych, dla zmniejszenia kosztów, fosforany i związki manganowe. Według zajmującego się inżynierią materiałową w PNNL dr Daiwona Choi, nowa metoda produkcji jest prostsza niż inne metody otrzymywania katod litowo-managanowo-forsforanowych i polega wyłącznie na ich zmieszaniu i wygrzewaniu, podczas gdy inne są „skomplikowanymi wieloetapowymi procesami”. Proces ten wymaga jedynie obecności kwasów oleinowych (mydła) oraz parafiny i ciepła. Parafina wiąże długie łańcuchy molekuł i pomaga we wzroście kryształów, podczas gdy kwasy oleinowe, jako czynnik powierzchniowy, ułatwiają rozmieszanie najważniejszych części składowych. W temperaturze 400 st. C do jakiej roz-

twór zostaje następnie podgrzany, parafina i kwasy oleinowe wyparowują, a pozostają niewielkie kryształy fosforanu manganowo-litowego (LMP). Mają one wielkość 50x2000x2000 nanometrów. Dla porównania włos ludzki posiada wielkość 50-60 tys. nm. Kryształy te zostają następnie podgrzane, alby utworzyć jednolitą płytkę katody. W teorii LMP są raczej konkurencyjne w stosunku do tradycyjnych baterii litowo-jonowych, mających pojemność 170 miliAmp na gram materiału. W testach po stworzeniu nowego typu baterii z fosforanami otrzymywano 120 miliAmp, zaś dr Choi i jego zespołowi udało się dojść do 168 miliAmp na gram. Niestety w trybie szybkiego ładowania pojemność spada do 54 miliAmp na gram, co jest wielkością daleką od zadowalającej dla naukowców z PNNL . Planują oni obecnie stworzyć nowe katody z udziałem węglików spiekanych, na których osadzone byłyby płytki z LMP.

urządzenia dla energetyki 6/2010

„POLNA” S.A. wiodący krajowy producent poszukuje partnerów handlowych na terenie województw: podlaskiego, lubelskiego, mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego. Oczekujemy: - znajomości rynku, - podstawowej wiedzy z zakresu: automatyki przemysłowej i ciepłowniczej, - zaangażowania i rzetelności. Oferujemy: - specjalistyczne szkolenia, - atrakcyjne rabaty, - korzystne terminy płatności, - wsparcie doradczo-techniczne, - materiały reklamowe. Kontakt: Tel. 16 678 66 01 wew. 379; 693 920 446, e-mail: marketing@polna.com.pl Więcej informacji o ofercie: www.polna.com.pl.

(An-ka)

wydarzenia i innowacje

Polski wynalazek Na Wydziale Technologii Chemicznej Politechniki Poznańskiej opracowano nowatorskie folie przewodzące prąd elektryczny. Prace nad stałymi elektrolitami polimerowymi, które nie wyciekają z urządzeń, mają postać wspomnianych folii –elastycznych i wytrzymałych – i które otrzymać można w krótkim czasie, w dowolnym kształcie i wymiarach, prowadzone są w zespole prof. Ewy Andrzejewskiej i dr inż. Izabeli Stępniak.

olie, które zastosować można jako elektrolit (czynnik przewodzący prąd) w różnego typu urządzeniach prądowych (kondensatorach, bateriach, ogniwach słonecznych i innych, o płaskiej geometrii i małej masie), wyróżnia wysokie przewodnictwo jonowe w temperaturze pokojowej (ok. 1-50 mS/cm) i szeroki zakres napięcia rozkładowego. Stałe elektrolity polimerowe uważane są za obiecujące i możliwe do zastosowania w przyszłości w wielu urządzeniach, o czym decydują ich unikalne właściwości – elastyczność, wysokie przewodnictwo jonowe i dobry kontakt na granicy faz elektroda/elektrolit. Chociaż prace nad tego typu elektrolitami polimerowymi prowadzi wiele ośrodków i placówek naukowych to w Polsce nie były otrzymywane stosowaną na Politechnice Poznańskiej metodą, a badane na świecie elektrolity tego typu charakteryzuje niższe przewodnictwo w temperaturze pokojowej. Są one obecnie wykorzystywane jako membrany w chemicznych źródłach prądu, co pozwala na zaprojektowanie odpowiednich kształtów i wymiarów ogniw do telefonów komórkowych, laptopów, kamer, czy sprzętu o bardzo małych rozmiarach bez ryzyka wycie-

kania cieczy. Stałe elektrolity polimerowe wykorzystywane w istniejących na rynku źródłach prądu mają niskie przewodnictwo jonowe. Folie z Politechniki w Poznaniu przewodzą w zakresie ok. 1 - 50 mS/cm. Badacze z Wydziału Technologii Inżynierii Chemicznej Politechniki Poznańskiej wykorzystują jako elektrolity ciecze jonowe, zbudowane z wolnych jonów i posiadające interesujące właściwości: niskie temperatury topnienia, szeroki zakres napięcia rozkładowego, a także stosunkowo wysokie przewodnictwo jonowe. Elektrolity otrzymane na ich bazie metodą polimeryzacji przebiegającej pod wpływem naświetlania promieniowaniem z zakresu UV lub widzialnego, czyli fotopolimeryzacji, uzyskuje się w ciągu zaledwie kilku minut – w przeciwieństwie do klasycznych metod, które wymagają kilkunastu do kilkudziesięciu godzin. – W momencie, gdy został zgłoszony nasz patent, na świecie istniało jedynie kilka prac na temat otrzymywania stałych elektrolitów polimerowych metodą polimeryzacji inicjowanej światłem UV – podkreśla prof. Ewa Andrzejewska. – Stosowana przez nas metoda fotopolimeryzacji skraca czas wytwarzania folii do rzędu kilku minut, a nawet sekund.

Tego rodzaju folie przewodzące możemy wytworzyć praktycznie na każdym podłożu i o różnych kształtach i wymiarach – dodaje. Folie przewodzące, uzyskane w Zakładzie Polimerów mają przeważnie grubość 0,019 - 0,035 cm, ale ich grubość może wynosić od kilku mikrometrów do kilku milimetrów, a ich powierzchnia może być zarówno bardzo mała, jak i bardzo duża. Ich zastosowanie w tzw. superkondensatorze (kondensatorze elektrochemicznym o krótkim czasie ładowania i rozładowania, gdzie ładunek gromadzony jest na granicy faz elektroda/elektrolit dzięki tworzeniu się podwójnej warstwy elektrycznej) sprawia, że urządzenie to może również przybierać różne kształty i wymiary, elektrolit nie wycieknie, a cały układ pozostanie stabilny. Źródło: PAP – Nauka w Polsce * Na zdjęciu przykład folii stałej elektrolitów polimerowych z separacją faz. Zdjęcie pochodzi z publikacji: E. Andrzejewska, A. Marcinkowska, M. Podgórska, I. Stępniak, M. Sądej; Fotopolimeryzacja: nowe badania, nowe materiały; Polimery, 54, (2009) 327-33

Chińskie inwestycje Chiny zainwestowały 736 mld dolarów w produkcję taniej energii pochodzącej z odnawialnych źródeł. Fundusze przeznaczone będą . na rozwój nowych technologii energetycznych – atomowej, słonecznej, wodnej i pochodzącej z biomasy. ak poinformował portal Onet.pl, Chiny planują stopniowo zmniejszać zużycie węgla, aby energia odnawialna w 2020 roku stanowiła 15 procent rynku energetycznego. Chcą też o 45 procent zredukować emisję dwutlenku węgla. Zgodnie z prognozami ekspertów, do 2015 roku powstanie tam aż 20 elektrowni nuklearnych o mocy 20 GW każda. Jeśli ten cel zostanie osiągnięty, Chiny zyskają pozycję lidera w dziedzinie produkcji „zielonej energii”. Priorytetem w tym zakresie stała się hydroenergia,

która ma w znacznym stopniu przyczynić się do osiągnięcia 15-procentowego progu, a której produkcję zaniechano kilka miesięcy wcześniej w związku z problemami z przesiedlaniem ludności z obszarów pod elektrownie oraz restrykcyjnymi przepisami ekologicznymi. Dziś jednak ponownie apeluje się o inwestycję w budowę tam wodnych. Aby inwestycje tego rodzaju były rentowne, niezbędne stanie się podniesienie cen węgla, które zachęci do korzystania ze źródeł alternatywnych. Rząd Chin oczekuje, że w długofalowy pro-

jekt zaangażują się na szeroką skalę firmy międzynarodowe. Pekin zapewnia, że straty przejmą przedsiębiorstwa państwowe. W Chinach niezbędne jest zmniejszenie emisji dwutlenku węgla, ponieważ jego poziom w uprzemysłowionych miastach jest najwyższy nieprzerwanie od 2007 roku. Poza tym, jak zapewnia Yan Kefeng z Cambridge Energy Research Associates, kwestie ekologii są bardzo istotne dla chińskich władz. Źródło: biznes.onet.pl Fot. sxc.hu

urządzenia dla energetyki 6/2010

wydarzenia i innowacje

Samoczyszczące ogniwa słoneczne

aktualności Zielone Warmia i Mazury

fot: fotolia

Elektrownie słoneczne, budowane zazwyczaj na pustyniach i terenach podmiejskich, szybko pokrywają się pyłem i kurzem, a tym samym wymagają regularnego czyszczenia paneli. Opracowano jednak technologię elektrostatycznego czyszczenia, która rozwiązać ma ten problem. echnologia elektrostatycznego oczyszczania, zaprezentowana na spotkaniu American Chemical Society w Bostonie, pozwala usuwać kurz i wymusza zatrzymywanie go na krawędziach paneli słonecznych. Jak twierdzi kierujący zespołem badawczym profesor Malay Mazumder z Boston Univeristy, pomaga ona usunąć aż 90 procent kurzu z panelu w dwuminutowym cyklu czyszczenia. Pył często uszkadza instalacje słoneczne. Mycie paneli jest czasochłonne i wymaga sporych nakładów finansowych, wymusza też spore zużywa wiele wody, surowca niezwykle cennego na pustyni. Jak twierdzi Mazumder, nowa technologia spowoduje, iż panele słoneczne będą czyszczone bez użycia wody i pracy ludzkiej. System wykorzystuje ładunek elektryczny większości drobinek kurzu, zwłaszcza w suchym środowisku. Przezroczysta elektroda z tlenku cynowoindowego wprowadza odmienny rodzaj ładunku na górną powierzchnię panelu. Pomiędzy biegunami dodatnimi i ujemnymi tworzy się pole elektryczne, które odrzuca naładowane cząsteczki. Pole ładuje też nienaładowane cząsteczki kurzu, dzięki czemu na skutek kontaktu z panelem są one szybko odrzucane. Naukowcy skonstruowali system tak, by pole elektryczne przesuwało pył, zanim jeszcze spadnie on na panel. – System ten nie potrzebuje wiele energii – zużycie prądu elektrycznego jest niewielkie i potrzeba jego działania jedynie w czasie jednej do dwóch minut dziennie – twierdzi Mazumder. – Technologia nie działa jednak, jeśli pył jest mokry lub gliniasty, stąd trzeba usuwać pył zanim spadnie deszcz – dodaje.

Nowa technologia to jedna z dwóch, które NASA przeznaczyła do oczyszczania paneli słonecznych. Druga wprowadza w wibracje cały panel i strząsa z niego pył i kurz. – Nie wiadomo jeszcze, czy będzie to praktyczne w misjach kosmicznych – twierdzi Surampudi, który uczestniczył w przygotowywaniu obu technik oczyszczania z kurzu. – Technika wibracyjna jest prostsza i wymaga zaledwie kilku zmian w panelu, ale nie usuwa dużych cząsteczek tak dobrze jak pole elektryczne – zauważa. W ziemskich zastosowaniach technologia Mazumdera może rywalizować z innymi sposobami oczyszczania paneli słonecznych bez użycia wody, jak oczyszczanie poprzez przepływ powietrza, czy dodanie warstwy, z którą pył nie może mieć kontaktu. – Technologia pola elektrycznego jest prosta w produkcji, większość producentów paneli słonecznych posiada bowiem sprzęt do rozmieszczania przezroczystych elektrod, które mogą generować takie pola – zauważa Mazumder. Następnym krokiem będzie według niego wytwarzanie takich rozwiązań na poziomie 1 proc. kosztu całego panelu słonecznego. Wartość tego systemu potwierdzi się jednak dopiero, gdy zakurzone panele znajdą się w różnych lokalizacjach – dla przykładu operator paneli dachowych Southern California Edison twierdzi, że w ich przypadku dla oczyszczenia wystarczy zwykłe umycie. PAP - Nauka w Polsce http://www.naukawpolsce.pap.pl

urządzenia dla energetyki 6/2010

Samorządy Warmii i Mazur podpisały umowy na inwestycje w energię odnawialną, opiewające na kwotę 25 mln zł. Inwestycje związane z zieloną energią prowadzą gminy Olsztyn, Ełk, Biskupiec Pomorski i Kisielice. Ta ostatnia wyłoży na powyższy cel najwięcej, bo aż 8,8 mln zł. Z tej kwoty gmina otrzymała ponad 7 mln zł dofinansowania z Regionalnego Programu Operacyjnego. Za tą kwotę rozbuduje sieć ciepłowniczą połączoną z kotłownią miejską na biomasę. Wcześniej na terenie gminy powstała farma wiatrowa hiszpańskiego koncernu Ibedrola. Wiosną 2007 roku w gminie Kisielice oddano do użytku farmę wiatrową. Wybudowano 27 elektrowni wiatrowych 1,5 MW każda, o łącznej mocy 40,5 MW. Cały kompleks składa się z trzech sektorów, w których znajdują się kolejno: 13, 8 oraz 6 elektrowni. W Olsztynie ogrzewanie słoneczne dostanie m.in. centrum rehabilitacji. W Ełku zieloną energią ogrzewany będzie Park Wodny i zespół szkół. Jak powiedział marszałek Jacek Protas: – Obecnie w regionie około 8 proc. energii pochodzi ze źródeł odnawialnych. Naszym celem jest systematyczne zwiększanie tego udziału. Stawiamy na energię z wiatru i biomasy. Źródło: rp.pl

Dodatkowe uprawnienia dla polskich elektrowni Unijna Komisarz ds. Klimatu formalnie potwierdziła doniesienia o przyznaniu dodatkowych uprawnień dla polskich instalacji energetycznych. Dotyczą one prawie 15 tys. MW w nowych elektrowniach, których budowa została już rozpoczęta zgodnie z prawem budowlanym. Wstępne, ustne potwierdzenie Unijna Komisarz wydała już miesiąc wcześniej. Na tę informację rynek zareagował wtedy bardzo negatywnie. Firmy dowodziły, że darmowe uprawnienia oznaczają spadek cen. Według Pawła Jankowskiego z Consus S.A., przyznanie darmowych uprawnień daje zielone światło dla technologii węglowych w czasie, gdy kopalnie są nierentowne i wymagają restrukturyzacji albo są zamykane. Zdaniem ekspertów jednak, nawet jeśli Unia Europejska podejmie decyzje o zmianie poziomu redukcji emisji gazów cieplarnianych z 20 na 30 procent, przyznane nam pozwolenia i tak nie pokryją całości zapotrzebowania kraju. Źródło: CONSUS S.A.

wydarzenia i innowacje aktualności Rosyjska elektrownia dla Chin

Rosja buduje nową elektrownię wodną. Wytwarzany w niej prąd trafi do Chin. Inwestycja wyniesie miliard dolarów. Budowa nowej elektrowni wodnej Niżnie-Buriejska GES rozpoczęła się w obwodzie Amurskim przy granicy z Chinami na rzece Bureja (dopływ Amuru). Wykonawca, koncern Rushydro, to największy w Rosji producent wodnej energii. Posiada 60 elektrowni, których łączna moc wynosi 26,4 tys. MW. Firma obecna jest na giełdach. Roczne dostawy prądu wytwarzanego w nowej elektrowni do Chin wyniosą ok. 3-4 mld kWh. W 2014 roku uruchomione zostaną pierwsze turbiny, dwa lata później elektrownia osiągnie pełną moc 320 MW.

Inwestycje w gaz łupkowy Jak informuje „Dziennik Gazeta Prawna”, w bieżącym roku Polskie Górnictwo i Gazownictwo Naftowe zainwestuje w poszukiwania złóż gazu łupkowego około 100 milionów złotych. Pod koniec listopada PGNiG planuje rozpocząć wiercenia w okolicach Wejherowa, a pod koniec grudnia – pierwsze badania geofizyczne w rejonie Płońska. W następnym roku koncern zamierza przeznaczyć na ten cel 150 milionów złotych. W tym roku rozpo-

częto także prace w okolicach Puław. Firma posiada 13 z 62 koncesji na poszukiwanie gazu łupkowego. Pozostali ważni inwestorzy na Polskim rynku to m.in. Shell i Cheveron.

Koniec podwyżek energii w tym roku

Jak poinformował w sierpniu Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Mariusz Swora, nie ma podstaw do zmian taryf na energię elektryczną w bieżącym roku. Do URE wpłynęły oczywiście wnioski o podwyżkę cen. Najwięksi dostawcy energii elektrycznej: RWE, Vattenfall, Enea, EnergaPro i Enion, domagają się w nich o kilkunastoprocentowe korekty cen, uzasadniane spadkiem sprzedaży w drugim kwartale br., który związany jest z ograniczeniem zużycia energii przez firmy zmagające się ze spowolnieniem gospodarczym. Zdaniem prezesa URE brak jednak podstaw do zmiany taryf obowiązujących w tym roku. Urząd zatwierdził w styczniu wnioski taryfowe dla przedsiębiorstw sprzedających i dystrybuujących energię elektryczną dla grupy taryfowej G, czyli gospodarstw domowych, ze wzrostem cen na rachunku odbiorcy o średnio 5,8 proc. Taryfy mają obowiązywać do końca 2010 roku. Źródło: PAP

Stocznia Gdańska uruchomi produkcję elektrowni wiatrowych

Jak informuje „Dziennik Gazeta Prawna”, Stocznia Gdańska produkować będzie wieże dla elektrowni wiatrowych. Pomoże to uporać się przedsiębiorstwu z problemami finansowymi. Spółka Gdańsk Shipyard ma przeznaczyć na projekt w Stoczni Gdańskiej około 160 milionów złotych. Początkowo ma ona produkować 100 wież rocznie. Sukcesywnie ich ilość ma w kolejnych latach wzrastać. Jak informują władze firmy, produkcja ma ruszyć już w październiku bieżącego roku. Fundusze na inwestycje pochodzić będą w większości ze środków własnych, a po części od instytucji finansowych. Cena jednej wieży wyniesie od 300 do 400 tysięcy euro. Po wprowadzeniu zmian przychody stoczni powinny znacznie wzrosnąć, nawet do około 250 milionów złotych rocznie. Źródło: „Dziennik Gazeta Prawna”

źródło: wnp.pl

Łupkowe perspektywy Powracający od dłuższego czasu temat pozyskiwania gazu z łupków wzbudza w mediach niemałą sensację. Spora część publicystów uznała, że rozpoczęcie odwiertów uczyni z Polski gazowe mocarstwo. hoć rozwiercenie i udostępnienie do produkcji złóż gazu ziemnego w łupkach jest procesem znacznie bardziej skomplikowanym i czasochłonnym niż paliwa pozyskiwanego ze złóż konwencjonalnych i zająć może nawet kilkanaście lat, apetyty zaostrzają prognozy amerykańskich specjalistów, szacujących, że w Polsce może być nawet 3 bln m sześciennych tego surowca. Daje to ponad 200 razy więcej energii, niż zużywamy u nas w ciągu jednego roku. Gdyby te prognozy potwierdziły się, najprawdopodobniej stalibyśmy się krajem samowystarczalnym pod względem zaopatrzenia w gaz. Sceptycy wątpią jednak w wiarygodność danych i zwracają uwagę, że bazują one wyłącznie na prostym porównaniu warunków geologicznych panujących w Polsce i USA. Podkreślają też, że wydobycie tego gazu może okazać się nieopłacalne, wziąwszy pod uwagę, że ceny surowca niekonwencjonalnego są wyższe od tradycyjnego, co wiąże się oczywiście z kosztami technologii eksploatacji tego typu złóż. Z eksploatacją

gazu z łupków związane są też komplikacje środowiskowe, przede wszystkim z utylizacją dużych ilości zanieczyszczonej wody, transportem samochodowym i emisją hałasu. Co istotne, Polski rząd podjął uzasadnioną ekonomicznie decyzję o ograniczeniu opłat za wydobycie gazy łupkowego. Poszukiwania i wydobycie tego surowca – jako działalność gospodarcza – obciążone będą tylko 19-procentowym podatkiem CIT i niewielkimi opłatami koncesyjnymi, które wynoszą zaledwie około 5 zł za 1 000 m sześc. gazu. Tym samym inwestorzy, w tym najwięksi światowi potentaci, angażujący w odwierty potężny kapitał, zachęceni perspektywą wysokich zysków, przyczynią się do stworzenia u nas tysiąca nowych miejsc pracy i podniesienia poziomu lokalnej infrastruktury. Terminy pierwszych wierceń dla poszukiwania gazu w łupkach przewidziano wstępnie na koniec 2011 roku, a ewentualną eksploatację tego gazu za około 10 lat.

urządzenia dla energetyki 6/2010

wydarzenia i innowacje

PCE przenosi produkcję MERZ-a do Polski Zakończono prace nad adaptacją hali do produkcji łączników METRZ. To pierwszy w Polsce obiekt, gdzie powstawać będą produkty tej marki. roku 2006 firma PCE nabyła pakiet większościowy firmy MERZ, niemieckiego producenta łączników i rozłączników krzywkowych oraz obudów metalowych i rozdzielnic. Produkcja MERZ-a mieści się w dwóch zakładach, w Gaildor niedaleko Stuthartu oraz w Chodow w Czechach. Od dwóch lat powoli wdrażamy plan, którego celem jest przeniesienie produkcji łączników do Polski. PCE Polska kupiła w tym celu dwa lata temu obiekt o powierzchni ponad 1600 metrów kwadratowych i w sierpniu bieżącego roku została zakończona adaptacja pod hale produkcyjną. Produkcja będzie się składała z trzech działów: 8 dział wtryskarek, obecny park maszynowy, zostanie poszerzony o kolejne wtryskarki, licząc docelowo 12 sztuk 8 dział mechaniczny, prasy i tłoczarki do produkcji elementów metalowych 8 dział montażu, stanowiska pracy ręcznej, gdzie następuje montaż łączników. Do końca października planowane jest przeniesienie produkcji dwóch serii łączników, w kolejnych miesiącach kolejnych pięć serii. Docelowo w nowym obiekcie ma pracować do 40 pracowników, którzy będą zaangażowani tylko i wyłącznie w produkcje łączników.

Zostanie stworzony dział technologiczny, który będzie opracowywał wykonania nietypowe. Przez pierwsze miesiące produkcja będzie w 100 procentach przeznaczona na export, następnie spróbujemy oferować łączniki na rynku polskim. Biorąc pod uwagę fakt, że będą one produkowane na miejscu, możemy spróbować konkurować z polskimi, silnymi producentami.

Rozwój w trudnych latach to bardzo pozytywny sygnał. PCE szuka cały czas innych możliwości rozwoju, nie koncentrując się tylko na konkurencji i walce wewnątrz rynku, co praktykują mniejsze firmy z branży. Ważne jest, aby dawać nowe miejsca pracy, rozwijać się i tworzyć linię nowych produktów. Jeśli dodatkowo są one bardzo dobrej jakości i mają „polską” cenę, to sprzedaż jest kwestią czasu.

Inteligentne sieci synonimem elektroenergetyki XXI wieku 23 czerwca 2010 odbyło się w Warszawie specjalne spotkanie z dziennikarzami, w którym wziął udział Pan dr Bartosz Wojszczyk, wysokiej klasy specjalista w dziedzinie inteligentnych sieci elektroenergetycznych GE Energy w dziale przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej. Spotkanie było doskonałym, bardzo wyczerpującym wprowadzeniem do tematyki inteligentnych sieci (ang. Smart Grid). dr Wojszczyk mówił o bardzo wielu aspektach inteligentnych sieci zaczynając od systemów automatyki i sterowania, poprzez

rozwiązania izolujące uszkodzone odcinki sieci, aż do narzędzi wspomagających integrację odnawialnych źródeł energii. Wszyscy uczestnicy konferencji poznali szczegółowo, innowacyjną wizję GE dotyczącą zupełnie nowatorskiego patrzenia na energię. GE ma w swojej ofercie wiele rozwiązań wspomagających odbiorców energii, dzięki którym możliwa jest racjonalizacja jej zużycia oraz podejmowanie bardzo świadomych decyzji skutkujących finalnie dużymi redukcjami kosztów. Inne prezentowane rozwiązania

urządzenia dla energetyki 6/2010

nie tylko zmniejszają negatywny wpływ człowieka na środowisko naturalne ale także znacznie zwiększają niezawodność i wydajność architektury przez co staje się ona dużo oszczędniejsza. dr Wojszczyk mówił także o pierwszym Centrum Inteligentnych Sieci GE które rozpoczęło działalność na naszym kontynencie w grudniu 2009 roku, gdzie można obejrzeć technologie zwiększające efektywność i pomagające lepiej wykorzystywać energię elektyczną. GE Energy

wydarzenia i innowacje

Rafako wyróżnione Rafako S.A. uhonorowane zostało Certyfikatem Wiarygodności Biznesowej. To prestiżowe wyróżnienie, przyznawane od początku czerwca 2010 roku przez wywiadownię gospodarczą Dun & Bradstreet Poland, trafia wyłącznie do firm o najwyższej ocenie stabilności. – To przede wszystkim uznanie stabilności i wiarygodności biznesowej, nad którą pracujemy od dobrych kilku lat – mówi Bożena Kawałko, dyrektor finansowy Rafako. Firma jest największym europejskim producentem kotłów dla energetyki zawodowej i przemysłowej, urządzeń ochrony środowiska oraz dostawcą całych bloków energetycznych. Jak zauważa dyrektor Kawałko, w ciągu ostatnich lat raciborskie Rafako zmieniło się, a wiarygodność biznesowa przedsiębiorstwa sukcesywnie z roku na rok rośnie. Wyróżnieni Certyfikatem Wiarygodności Biznesowej, to firmy o danych finansowych dających gwarancję na wysoki poziom rentowności, zdolności i płynności finansowej, których poziom zadłużenia oraz zarejestrowanych przeterminowanych płatności jest znikomy. Fakt, że do tego grona dołączyło również Rafako z Raciborza komentuje dyrektor Kawałko: – To efekt konsekwentnie realizowanej polityki rozwoju naszej

firmy, której jednym z celów jest oczywiście utrzymanie na odpowiednim poziomie wskaźników płynności finansowej. Z sukcesem nam się to udaje, czego odzwierciedleniem jest rosnąca wielkość obrotów, ale i charakter realizowanych kontraktów. Dziś są to w większości kontrakty kompletacyjne, dotyczące m.in. budowy całych bloków energetycznych w systemie „pod klucz”. Natomiast kilka lat temu zaangażowani byliśmy głównie w umowy związane z wytwarzaniem tylko konkretnych elementów bloku energetycznego. Jak podkreśla Bożena Kawałko, kontrahenci stosują dziś powszechnie odroczone płatności, które wiążą się z ryzykiem utraty płynności finansowej. Na rynku coraz większą wartość zyskują więc te firmy, których dane finansowe dają gwarancję terminowych płatności za świadczone usługi i towary. – Takie certyfikaty, jak ten, którym uhonorowano naszą firmę, dają obiektywną ocenę zarówno danych finansowych, jak i rze-

Dyrektor Bożena Kawałko mówi, że choć wyróżnienie ma charakter prestiżowy, to jest niezwykle ważne, bo zwiększa atrakcyjność rynkową RAFAKO S.A.

telności Rafako jako partnera biznesowego. I choć jest to wyróżnienie wyłącznie prestiżowe, to dla nas niezwykle ważne – dodaje dyrektor Kawałko. Certyfikat Wiarygodności Biznesowej mogą zdobyć wyłącznie firmy spełniające ściśle określone kryteria. Certyfikat daje gwarancję, że jego właściciel jest wiarygodnym kontrahentem, z którym warto nawiązywać kontakty handlowe. Wyróżnienie przyznawane przez Dun & Bradstreet Poland, honorowane jest na całym świecie i przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności rynkowej firmy.

Transsystem dla Westfalen Firma Transsystem z Woli Dalszej (woj. Podkarpackie) dostarczy na zlecenie włoskiego koncernu Magaldi elementy instalacji suchego odpopielania dla elektrowni Westfalen w Niemczech. Planowane zakończenie prac będących przedmiotem kontraktu to koniec września 2010 roku. ystem suchego odpopielania stworzony przez Magaldi to nowoczesne rozwiązanie, które w szybkim tempie zastępuje na świecie tradycyjną metodę hydroodpopielania. Posiada ono szereg zalet, co sprawia, że kolejne koncerny energetyczne decydują się na jego wdrożenie w swoich zakładach. Metoda ta eliminuje konieczność użycia wody w procesie schładzania i transportu popiołu, pozwala na odzyskanie znacznej większości utraconego ciepła, redukuje emisję CO2, a także istotnie zmniejsza koszty produkcji i utrzymania systemu. Instalacje oparte na tej metodzie stają się powoli standardem w takich krajach, jak na przykład Niemcy, czy Holandia. W Polsce nadal jeszcze wykorzystywane są w niewielkim tylko stopniu. – Magaldi, światowy potentat dostarczający nowoczesne rozwiązania dla

energetyki, to kolejny, po firmach ThyssenKrupp, Babcock Borsig Service, czy FAM Magdeburg, duży i perspektywiczny partner Transsystemu w branży energetycznej – komentuje Rafał Tendaj, rzecznik Transsystemu. – Jego pozyskanie świadczy o coraz poważniejszej roli, jaką odgrywa firma na tym wymagającym rynku. Współpraca ta tworzy szanse na kolejne, wartościowe kontrakty. – Dywersyfikacja portfela zleceń i poszerzenie oferty firmy na takie obszary jak m.in. energetyka i górnictwo stanowiło odpowiedź Transsystemu na kryzys i sposób na dalszy, dynamiczny rozwój – informuje Stanisław Sroka, prezes Zarządu, dyrektor naczelny spółki. – Z perspektywy czasu widać, że przyjęta strategia okazała się słuszna. Firma obecnie zatrudnia ponad 1100 osób i z powodzeniem realizuje swoje kontrakty na wszystkich kontynentach. Cały czas otrzymuje-

my zapytania ofertowe od kolejnych koncernów działających na rynku. Transsystem specjalizuje się w wykonywaniu przedsięwzięć w branży systemów transportu technologicznego. Tworzy również systemy transportu publicznego oraz zaawansowane konstrukcje stalowe. Rozwiązania oferowane przez firmę kierowane są przede wszystkim do branży motoryzacyjnej i sektora energetycznego, jak również budowlanego i turystycznego Systemy stworzone przez Transsystem funkcjonują w zakładach takich marek jak Volkswagen, Audi, Mercedes, BMW, Toyota, Volvo, Fiat, Skoda, Opel, Seat, Porsche, Hyundai, a także Michelin, Goodyear, Kirchoff oraz w sektorze energetycznym: Vattenfall, Wartsila, RWE. Firma, oprócz swojej siedziby w Woli Dalszej, posiada oddziały w Niemczech, Rosji, Czechach i na Ukrainie.

urządzenia dla energetyki 6/2010

wydarzenia i innowacje

APS zmodernizuje Siekierki

godnie z umową zawartą z Vattenfall Heat Poland S.A., białostocka APS musi do końca roku wykonać modernizację instalacji elektrycznych oraz aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki układu nawęglania w największej w kraju i drugiej co do wielkości w Europie elektrociepłowni. Szczegóły umowy obwarowane są klauzulą poufności, wiadomo jedynie, że wartość kontraktu to siedmiocyfrowa liczba. – Jest to jeden z największych kontraktów realizowanych w historii naszej firmy, ale jego wartość jest adekwatna do wymagań inwestora – mówi prezes APS, Bogusław Łącki. – Sam fakt wygrania przetargu, organizowanego

przez jednego z głównych graczy na rynku energetyki w Polsce jest dla nas ważnym wydarzeniem. Jednak nie ma czasu na świętowanie tego zwycięstwa – cała firma została zaangażowana do realizacji zadania, bo terminy są bardzo krótkie – zima za pasem, a układ nawęglania musi być gotowy przed mrozami. Przed nami, naszymi dostawcami i współpracującymi podwykonawcami okres wytężonej pracy dla wymagającego klienta. – W branży energetyki cieplnej dokonuje się gruntowna modernizacja istniejących zasobów, więc zdobycie referencji z wykonanych kontraktów jest dla nas ogromnym wyzwaniem – dodaje prezes Łącki.

urządzenia dla energetyki 6/2010

fot. wikipedia

Kontrakt na modernizację Elektrociepłowni Siekierki w Warszawie podpisała białostocka spółka Automatyka Pomiary Sterowanie SA. To jedno z największych zleceń notowanej na New Connect APS.

APS oferuje kompleksowe usługi w zakresie automatyki przemysłowej, niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania nowoczesnych przedsiębiorstw. Na podstawie własnych rozwiązań i pomysłów technicznych projektuje urządzenia pomiarowe i sterujące, czuwające nad procesami technologicznymi. Te urządzenia to m.in. systemy zasilania, sterowania i nadzoru, instalacje elektryczne, a także układy pomiarowe, czy układy zabezpieczeń elektrycznych. Korzystają z nich głównie elektrociepłownie, zakłady ciepłownicze, wodociągi, szpitale, oczyszczalnie ścieków, ale także przemysł spożywczy.

wydarzenia i innowacje

Tradycyjne żarówki odchodzą do historii końcem sierpnia minął okres, kiedy można było nabyć w sklepach tradycyjne żarówki 75 W. Zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej, ich produkcja i sprzedaż zostały zakazane. Już teraz są systematycznie są wycofywane z handlu, a za dwa lata całkowicie znikną z rynku. Od września ubiegłego roku sklepy nie mogą zamawiać tradycyjnych żarówek matowych i przezroczystych o mocy 100 W. Od tamtego czasu obowiązu-

je także zakaz produkcji tego rodzaju oświetlenia. Zmiany klimatyczne, wysoki poziom zużycia energii i degradacja środowiska, związane w opinii Unii Europejskiej z użytkowaniem zwykłych żarówek, przemawiają za ich całkowitym wycofaniem. Tradycyjne żarówki przeważającą część energii zużywają na produkcję ciepła, a tylko niewielki procent na produkcję światła. Na miejsce wycofywanych

fot: sxc.hu

żarówek wprowadzane są świetlówki lud diody. Te energooszczędne źródła światła cechuje ponadto o wiele dłuższy okres używalności.

System ładowania pojazdów elektrycznych w pełni zintegrowany z systemami zarządzania mobilnością w mieście chneider Electric i Parkeon poinformowały o podpisaniu umowy dotyczącej opracowania systemu ładowania pojazdów elektrycznych, łączącego technologie zarządzania energią oraz płatności parkomatowych (pay by space). Umowa ta pozwoli partnerom na stworzenie komercyjnej i technicznej oferty dla kierowców pojazdów elektrycznych oraz infrastruktury niezbędnej do ich ładowania. Oferta dostępna będzie w Europie i Ameryce Północnej już w tym roku. Kwestie zarządzania parkowaniem i ładowania pojazdów elektrycznych w infrastrukturze publicznej są ze sobą ściśle powiązane. Proponowane rozwiązania będą początkowo wykorzystywane do parkowania na ulicach i parkingach, a także do innych, podobnych celów. Przedsięwzięcie to opiera się na szerokich doświadczeniach Schneider Electric jako globalnego eksperta w zakresie zarządzania energią oraz kompetencjach Parkeon – światowego lidera w dziedzinie mobilności, transportu, parkowania i płatności. Projekty realizowane w ramach współpracy obu firm umożliwią im opracowanie odpowiednich rozwiązań i przygotowanie się na rozpoczęcie instalacji infrastruktury ładowania pojazdów elektrycznych na ulicach i parkingach w roku 2011. – Współpraca z firmą Parkeon potwierdza zaangażowanie Schneider Electric

w rozwój prostych, wydajnych i łatwo dostępnych rozwiązań w zakresie ładowania pojazdów elektrycznych – tłumaczy Frédéric Abbal, prezes Schneider Electric France – Współpraca pomiędzy naszymi firmami, zajmującymi silną pozycję w swoich sektorach, to najlepszy sposób na stymulację rozwoju rynku pojazdów elektrycznych. – Dzięki oczywistej synergii działalności obu firm, firma Parkeon będzie mogła wesprzeć władze miast w kwestii zarządzania planami transportu miejskiego, a także rolą, jaką odgrywać będą pojazdy elektryczne w przyszłości. Nasza współpraca pozwoli nam ponadto na dalszy rozwój oferty skierowanej do firm parkingowych i transportowych – twierdzi Yves Chambeau, prezes Parkeon. Dzięki połączeniu swoich specjalistycznych umiejętności, Parkeon i Schneider Electric zaoferują władzom lokalnym jedyne w swoim rodzaju rozwiązanie pozwalające zarządzać miejskimi obiektami do parkowania, zintegrowane z infrastrukturą ładowania pojazdów elektrycznych. Schneider Electric jest globalną firmą specjalizująca się w zarządzaniu energią elektryczną. Oferuje swoim klientom w ponad 100 krajach świata zintegrowane rozwiązania w wielu różnorodnych segmentach rynku. Koncentrując się na rozwiązaniach, które przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa, niezawodności, wydajno-

ści i efektywności energii w roku 2009 grupa uzyskała 15,8 mld Euro przychodów ze sprzedaży. Ponad 100 000 pracowników Schneider Electric aktywnie angażuje się w to, aby pomagać zarówno jednostkom, jak i organizacjom „Korzystać w pełni ze swojej energii”. Parkeon jest liderem w dziedzinie zarządzania transportem i parkowaniem i działa obecnie w 50 krajach. 35-letnia historia firmy stanowi potwierdzenie jej potencjału innowacji. Systemy i urządzenia Parkeon stanowią dziś podstawę zarządzania mobilnością w ponad 3 tysiącach miast na całym świecie. Parkeon – lider wśród dostawców systemów płatności parkingowych i transportowych – zatrudnia ponad 1 100 osób na całym świecie. W roku 2009 obroty firmy wyniosły 156 milionów euro. Główna siedziba firmy znajduje się we Francji. Parkeon posiada oddziały w Australii, Belgii, Niemczech, Włoszech, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i USA. Podstawą działalności firmy jest międzynarodowa sieć partnerów działających na innych rynkach. (opr .An-ka)

urządzenia dla energetyki 6/2010

wydarzenia i innowacje

Bezprzewodowa elektryczność? ytanie w tytule to nie science fiction, ale rokujący nadzieję zaawansowany eksperyment. Czy dzięki pracom naukowców z Massachusetts Institute of Technology, z naszego domu znikną kable przesyłające... energię elektryczną? Niewykluczone, że badaczom z Wydziałów Fizyki, Inżynierii Elektrycznej oraz Nauk Komputerowych udało się przybliżyć ten dzień. Zespół pod kierunkiem j profesora Marina Soljacica już przed trzema laty zapalił 60-watową żarówkę, która znajdowała się w odległości 2 metrów od źródła zasilania. Pomiędzy żarówką a źródłem nie było żadnego fizycznego połączenia. Nowa technologia została nazwana WiTricity, od wireless electricity (bezprzewodowa elektryczność). Idea rozpoczęcia badań nad bezprzewodowym przesyłaniem energii elektrycznej zrodziła się w głowie profesora Soljacica przed dziewieciu laty, gdy po raz kolejny obudził go telefon komórkowy sygnalizujący, że wyczerpują się baterie. Soljacicowi zamarzył się dzień, w którym urządzenia same będą się ładowały, bez pomocy człowieka. Profesor zaczął zastanawiać się nad zjawiskiem fizycznym, które można by wykorzystać do bezprzewodowego przesyłania energii elektrycznej. Takie zjawiska znane są od dawna. Energia przesyłana jest przez promieniowanie elektromagnetyczne, wykorzystywane np. w transmisji radiowej. Jest to świetna metoda przesyłania informacji, jednak mało skuteczna podczas przesyłania energii. Promieniowanie rozchodzi się we wszystkich kierunkach, więc do odbiornika tra-

fiałaby niewielka część emitowanej energii. Można oczywiście wykorzystać lasery, ale jest to metoda niepraktyczna i często niebezpieczna. WiTricity wykorzystuje obiekty, które rezonują. Dwa takie obiekty, których rezonans ma tę samą częstotliwość, wymieniają energię bardzo efektywnie, a jednocześnie niemal nie oddziałują z innymi obiektami. Przykładem takich obiektów może być np. głos śpiewaka operowego i kieliszek z winem. Jeśli w pokoju ustawimy szereg kieliszków, napełnionych w różnych stopniu winem, będą miały one różne częstotliwości rezonansu. Gdy w tym samym pokoju solista operowy zacznie śpiewać to, przynajmniej teoretycznie, kieliszek o tej samej częstotliwości rezonansu co jego głos może zakumulować tyle energii, że pęknie. Inne kieliszki pozostaną nienaruszone. W każdym układzie dwóch rezonatorów istnieje pewna granica, która, po osiągnięciu, gwarantuje bardzo efektowne przesyłanie pomiędzy nimi energii. Zespół z MIT skupił się na badaniach nad rezonatorami magnetycznymi. Badania wykazały, że wspomniana granica efektywnego przesyłania energii może zostać osiągnięta nawet wówczas, jeśli odległość pomiędzy rezonatorami jest kilkukrotnie większa, niż same rezonatory. Zjawisko rezonansu magnetycznego byłoby szczególnie użyteczne przy przesyłaniu energii pomiędzy urządzeniami domowymi, ponieważ materiały, z których są one zbudowane, powodują, że emitowane przez nie

pole magnetyczne wpływałoby bardzo słabo na otocznie. Ważnym czynnikiem jest też fakt, że pole magnetyczne słabo oddziałuje na organizmy żywe, a więc jest dla nich bezpieczne. Uczeni z MIT wykorzystali dwa miedziane zwoje z własnymi rezonatorami. Jeden z nich, podłączony do źródła prądu, był nadajnikiem. Wytwarzał on pole magnetyczne o częstotliwości mierzonej w megahercach. Oddziaływało ono na drugi rezonator, odbiornik. Jednocześnie oddziaływanie z otoczeniem było bardzo słabe. Akademicy udowodnili, że można w bezpieczny sposób przesyłać energię elektryczną. Wykorzystanie pola magnetycznego ma tę przewagę nad polem elektromagnetycznym, że jest bezpieczne. Jego minusem jest zaś fakt, że odległość, na jaką można przesłać energię, jest stosunkowo niewielka. Jest jednak wystarczająco duża, by np. zasilić laptop znajdujący się w pomieszczeniu. Co więcej, w przesłaniu prądu nie przeszkadzają ani inne znajdujące się tam przedmioty, ani kształt samego pomieszczenia. WiTricity może nieco przypominać zjawisko indukcji magnetycznej, ale nim nie jest. Dzięki indukcji można przesłać prąd na minimalne odległości. Gdy zwiększymy odległość pomiędzy zwojami, energia nie zostanie przesłana. Oto magia zjawiska rezonansu. Zwykła indukcja magnetyczna jest około miliona razy mniej efektywna, niż nasz system - mówi Aristeidis Karalis, jeden z członków zespołu badawczego. (BMW/An-Ka)

ENERGOPROJEKT®

Zakład Doświadczalny Spółka z o. o. ul. Z. Nałkowskiej 41, 60–573 POZNAŃ, tel.: (061) 841 16 81, fax: (061) 847 23 31 e-mail: biuro@energoprojektzd.pl, http://www.energoprojektzd.pl

Nowa ekologiczna “linia” rezystorów wymuszających ENERGOPROJEKT Zakład Doświadczalny Spółka z o.o. już od wielu lat jest producentem m.in. olejowych rezystorów wymuszających typu AWPd. W ramach działań pro-ekologicznych została opracowana i wprowadzona do produkcji nowa “linia” rezystorów wymuszających. W trosce o ekologię zrezygnowano w nich z dotychczasowego rozwiązania, w którym środkiem izolacyjnym i odprowadzającym ciepło był olej elektroizolacyjny. Obecnie, preferujemy rozwiązanie opierające się na izolacji powietrznej z zastosowaniem jako łącznika, wbudowanego w rezystor wyłącznika próżniowego. Ułatwia to zarówno przeglądy okresowe rezystora (nie jest konieczne badanie własności elektroizolacyjnych oleju), jak również upraszcza przygotowanie stanowiska pracy rezystora (np. nie jest potrzebna misa olejowa pod rezystorem).

Nowa „linia” rezystorów wymuszających obejmuje swoim zakresem (pod względem elektrycznym) zarówno dotychczasowe rezystory typu AWPd 40/15-I i III, AWPd 40/20-I i III ale również rezystory wymuszające o innych parametrach takich jak np.: – prąd znamionowy do 500A, – napięcie znamionowe sieci do 20kV, – rodzaj obudowy napowietrzny lub wnętrzowy, – typ zastosowanego przepustu SN różnych typów i firm jak Euromold, Pfisterer, SPN, SP oraz , – wykonanie z przekładnikiem prądowym lub bez, – oraz o innych parametrach uwzględniających indywidualne potrzeby klienta.

Energoprojekt Zakład Doświadczalny Sp. z o.o. w Poznaniu a za chwilę z siedzibą w Palędziu k. Poznania stawia nacisk na urządzenia dla energetyki 6/2010 nowoczesne, ekologiczne rozwiązania w swojej otwartej na potrzeby klienta i środowiska produkcji. 15

technologie, produkty – informacje firmowe

CZYSTA ENERGIA – AGREGATY CAT® KOGENERACJA Czysta energia ychodząc naprzeciw aktualnym dążeniom do jak najbardziej efektywnego wykorzystania energii przy możliwie jak najmniejszej uciążliwości dla środowiska, Eneria od wielu lat propaguje i rozwija projekty kogeneracyjne w oparciu o niezawodne agregaty prądotwórcze marki CAT®. Ponad 15 lat doświadczenia w tym zakresie oraz partnerstwo z firmą CATERPILLAR® pozwalają Enerii realizować wysokosprawne instalacje w oparciu o pracę skojarzoną. Wieloletnie doświadczenie i profesjonalizm działania firmy został doceniony przez Polską Izbę Gospodarczą „Ekorozwój”, która rekomenduje Enerię przy wszelkich realizacjach wysokosprawnej kogeneracji. Dodatkowo wymagania Unii Europejskiej 3 x 20 w zakresie efektywnego i ekologicznego wykorzystania energii, w ramach określonych do 2020r. sprzyjają wykorzystaniu technologii CAT® – zarówno przez odbiorców indywidualnych, jak i w ramach zastosowań przemysłowych czy publicznych.

Kogeneracja, czyli? Kogeneracja, zwana również pracą skojarzoną pozwala na w pełni efektywne wykorzystanie potencjału agregatu prądotwórczego. Energia paliwa (gazu, oleju napędowego lub biopaliwa) jest przekształcana w energię elektryczną oraz cieplną. Ta ostatnia, przy zastosowaniu tradycyjnych technologii jest wypromieniowywana przez blok silnika oraz tracona w spalinach. Instalacja kogeneracyjna poprzez odpowiednie instalacje odzysknicowe umożliwia odbiór ciepła w postaci: 8 wody ciepłej 90/70°C, 8 wody gorącej 139°C, 8 pary nasyconej, przegrzanej. Woda ciepła zazwyczaj znajduje zastosowanie przy projektach związanych z ogrzewaniem obiektów mieszkalnych, przemysłowych jak i procesach produkcyjnych. Podobnie woda gorąca – ta jednak częściej jest wykorzystywana przez przedsiębiorstwa energetyki cieplnej, przy ogrzewaniu węzłów ciepłowniczych przystosowanych do temperatur powyżej 90°C. Oprócz tradycyjnych rozwiązań, instalacje kogeneracyjne pozwalają również na wysokoefektywny podgrzew olejowego nośnika ciepła (oleju termalnego). Przy zastosowaniu odpowiednich kotłów odzysknicowych, na spalinach możliwe jest podgrzanie oleju do temperatury 350°C,

a następnie wykorzystanie go do uzyskania nawet kilku czynników (np. wody ciepłej, wody gorącej, jak również pary – do poszczególnych etapów danego procesu produkcyjnego), przy wykorzystaniu jednej instalacji. Pozwala to na bardzo efektywne i ekonomiczne wykorzystanie potencjału takiej instalacji, np. przy produkcji ściernic, frontów meblowych czy powłok termoizolacyjnych. Eneria dzięki swojemu „know-how” oraz doświadczeniu, zapewnia zarówno doradztwo, jak i pełne usługi projektowe i realizacyjne dla tego typu rozbudowanych instalacji kogeneracyjnych. Projektowane przez firmę instalacje kogeneracyjne w oparciu o agregaty CAT®, znajdują również zastosowanie w tzw. trigeneracji, której końcowym produktem jest woda lodowa, produkowana na bazie wody o temp 80/90°C. Rozwiązanie to pozwala na jednoczesną produkcję energii elektrycznej np. na potrzeby zakładu i jednoczesne wykorzystanie wody lodowej do chłodzenia np. hal produkcyjnych, biur etc.

zarówno profesjonalne doradztwo techniczne przy modernizacji przedsiębiorstw energetyki cieplnej, jak i przy indywidualnych projektach. Przeprowadza analizy finansowe i opracowuje biznesplany, oferuje również pomoc w uzyskiwaniu warunków przyłączenia do sieci energetycznej i cieplnej oraz przy uzgodnieniach administracyjnych. Projektuje i realizuje instalacje w budynkach oraz w mobilnych, wysokowyciszonych kontenerach (o wyciszeniu nawet do 45dB z 1m). Dzięki wysokosprawnym instalacjom kogeneracyjnym, realizowanym w oparciu o niezwykle „elastycz-

Agregaty CAT® – niezawodność i ekologia Sercem układów kogeneracyjnych oferowanych przez Enerię są agregaty prądotwórcze CATERPILLAR o mocach od 463 do 3663kW. Są to niezwykle trwałe jednostki, oparte o zespół silnik-prądnica najwyższej jakości. Doświadczenie w pracy i obsłudze prawie jednego gigawata funkcjonujących instalacji w Europie oraz tysięcy jednostek na świecie potwierdza wysoką sprawność i niezawodność tych urządzeń. To co wymaga szczególnego podkreślenia – to ich wielostronność. Są one przystosowane do wykorzystania różnego rodzaju gazów - zarówno wysokokalorycznych, jak i tych o niskiej wartości opałowej. Możliwość wykorzystania np. gazu syntezowego po pyrolizie odpadów komunalnych czy koksowniczego, nie tylko wyróżnia firmę na rynku, ale przede wszystkim pozwala klientom i partnerom firmy Eneria na efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów.

Moc doświadczenia O doświadczeniu Enerii świadczy ponad 900MW funkcjonujących instalacji kogeneracyjnych w Europie. Firma zapewnia

ne” pod względem paliwa agregaty CAT®, Eneria jest w stanie zaprojektować i zrealizować nawet najbardziej skomplikowane projekty, z wykorzystaniem jednego lub wielu czynników grzewczych: wody ciepłej, gorącej czy nawet wody lodowej. Dodatkowo dzięki partnerstwu z firmą CAT Financial – zapewnia finansowanie nawet do 100% wartości inwestycji. Ponad 15 lat doświadczenia w utrzymaniu ruchu i eksploatacji silników CAT® oraz najbardziej rozwinięta sieć serwisowa CAT® w Polsce predestynują Enerię do roli jednego z liderów na rynku kogeneracyjnym. Agnieszka Zawadka

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

Rozwój współczesnych napędów stosowanych w wyłącznikach próżniowych średnich napięć Streszczenie. W przedstawionym referacie podjęto tematykę rozwoju napędów w próżniowych wyłącznikach średnich napięć. Porównano napęd typu zasobnikowo-sprężynowego z nowoczesnym napędem elektromagnesowym. Podjęto dyskusję o niezawodności aparatów łączeniowych . oraz usystematyzowano parametry przedstawionych napędów.

Rys historyczny ionierskie wykonanie pierwszej komory próżniowej w latach dwudziestych ubiegłego wieku przez firmę General Electric było dalekie od doskonałości. Znaczny postęp w ich konstrukcji nastąpił w okresie „zimnej wojny” w wyniku wyścigu technologiczno-zbrojeniowego dwóch bloków. Równolegle próbowano różne typy napędów, jak np. napęd gazowo-hydrauliczny, ale dopiero zastosowanie napędów zasobnikowo-sprężynowych dało zadowalający efekt. Wykorzystanie w konstrukcji komór pola magnetycznego wytwarzanego przez łuk elektryczny zmniejszyło wymaganą moc napędów. W roku 1967, w dawnym ZSRR, w Sewastopolu zostało utworzone wojskowe laboratorium naukowo-badawcze, kierowane przez dr inż. Michaiła Czałyja. Celem laboratorium było opracowanie wyłącznika odznaczającego się wysoką niezawodnością, wytrzymałością, cichym działaniem, odpornością na obciążenia udarowe i wibracje, konstrukcją przeciwwybuchową i przeciwpożarową. Ponadto miał to być aparat niewymagający obsługi serwisowej. Postawione zadanie zostało wykonane w roku 1974, kiedy to pojawił się prototyp współczesnego wyłącznika próżniowego Tavrida Electric, wówczas jeszcze z napędem zasobnikowo-sprężynowym. Twórcy zdawali sobie sprawę, że stosując ten napęd w pełni nie sprostają wysokim wymaganiom wojskowym. Po kilku latach, w roku 1982, skonstruowali nowy typ napędu, napęd elektromagnesowy z tzw. zatrzaskiem magnetycznym. Dzięki temu Tavrida Electric stała się twórcą pierwszego na świecie wyłącznika próżniowego z napędem elektromagnesowym z zatrzaskiem magnetycznym. Jego produkcja wyprzedziła o 15 lat europejskich producentów aparatury łączeniowej. W niniejszym referacie postanowiono porównać istotne cechy dwóch najpopularniejszych napędów: zasobnikowo-sprężynowego oraz elektromagnesowego.

Problem niezawodności wyłączników próżniowych średnich napięć Zdobyte doświadczenia producentów aparatury łączeniowej, w której jako medium gaszące wykorzystywana jest próżnia, doprowadziły do sytuacji, że obecnie stała się ona wysoce niezawodna. Potwierdzają to analizy wykonywane przez niezależne jednostki, jak np. CIGRE (Conseil International des Grands Reseaux Electriques), która jest międzynarodowym stowarzyszeniem, mającym na celu ułatwienie wymiany wiedzy technicznej i informacji dotyczących wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej. Analizując zebrane informacje [1] o awariach wyłączników stwierdzamy, iż zdecydowana większość uszkodzeń wyłączników ma charakter mechaniczny – sięgający 75%. Największy udział w uszkodzeniach wyłączników mają napędy i układy sterowania wraz z obwodami sterowniczymi. Naturalną odpowiedzią na ten fakt ze strony producentów stało się zwrócenie szczególnej uwagi na zagadnienia trwałości i niezawodności tych podzespołów, w tym na specyficzne zagadnienia mechaniki łączników [2,3]. Większość spotykanych na rynku konstrukcji oparta jest o napęd zasobnikowo-sprężynowy, bardzo popularny napęd mechaniczny, gdzie energia potrzebna do wykonywania operacji łączeniowych magazynowana jest w sprężynach. Zbrojenie wyłącznika następuje poprzez ręczne napinanie sprężyny lub wykorzystywany jest do tego celu silnik elektryczny. Współczesne konstrukcje dysponują trwałością mechaniczną od 10 000 do 30 000 operacji ZO. Jednakże, ze względu na swoją złożoną budowę, wymagają regularnych przeglądów i czynności serwisowych. Prowadzone w ostatnim okresie prace nad rozwojem tego typu napędów i wdrażane modernizacje nie spowodowały jednak poprawy trwałości mechanicznej urządzeń. Producenci aparatury łączeniowej widząc niedoskonałości napędu zasobnikowo-sprężynowego wprowadzili do

swojej oferty napęd elektromagnesowy. Osiągnięto podwójny cel, skonstruowano wyłącznik, który może bez najmniejszych przeszkód zastąpić dotychczasowe konstrukcje we wszystkich znanych zastosowaniach, a ponadto otwarły się przed nim nowe możliwości, gdzie dotychczasowe wyłączniki nie sprostały wymaganiom temperaturowym czy trwałościowym, np. zastosowania stycznikowe. Wyjątkowo prosta konstrukcja napędu elektromagnesowego o minimalnej ilości części ruchomych, absolutnie bezobsługowa w całym cyklu życia, stanowi znakomitą bazę do produkcji wyłączników o niespotykanej dotychczas trwałości. Wprowadzenie na rynek i spopularyzowanie wyłączników z napędem elektromagnesowym może zatem znacząco poprawić niezawodność i wydłużyć okres eksploatacji oferowanych aparatów.

Zasada działania napędu elektromagnesowego na przykładzie wyłącznika VCB/ TEL produkcji Tavrida Electric Wyłączniki próżniowe VCB/TEL przeznaczone są do pracy w sieciach o napięciu do 24 kV. Składają się z dwóch niezależnych zespołów: łączeniowego oraz sterowniczego. Oferowane są w wersji stacjonarnej oraz wysuwnej. Niezależność zespołów pozwala na łatwy i właściwy dobór urządzeń przy wyposażaniu w aparaturę dowolnego typu rozdzielnic, z uwzględnieniem jej parametrów technicznych i istniejących napięć pomocniczych. Wyłączniki mogą być stosowane w polach rozdzielnic wnętrzowych i napowietrznych, zarówno nowobudowanych jak i modernizowanych. Wyjątkowe cechy wyłączników VCB/TEL to: 8 bezobsługowa praca w całym okresie użytkowania, 8 wysoka trwałość mechaniczna i łączeniowa, 8 zastosowanie napędu elektromagnesowego w zespole łączeniowym, 8 szczególne predyspozycje do stosowania w układach samoczynnego ponownego załączenia,

urządzenia dla energetyki 6/2010

WYŁĄCZNIKI PRÓŻNIOWE SN TYPU VCB/TEL aparaty bezobsługowe w całym okresie eksploatacji komory próżniowe własnej produkcji o gwarantowanej zdolności łączeniowej: 30 tys., 50 tys., 150 tys. cykli ZO napęd elektromagnesowy o prostoliniowym ruchu elementów, w którym nie występuje problem zużycia podzespołów wykonanie stacjonarne oraz wysuwne

· · · ·

RETROFIT wymiana przestarzałych lub wyeksploatowanych wyłączników na nowoczesne aparaty próżniowe produkcji TAVRIDA ELECTRIC, przy nie zmienionej konstrukcji rozdzielnicy to równocześnie zastosowanie urządzeń bezobsługowych

REKLOZERY TYPU KTR/TEL SAMOCZYNNE NAPOWIETRZNE WYŁĄCZNIKI PRÓŻNIOWE SN reklozery KTR/TEL to wyłączniki zintegrowane z automatyką zabezpieczeniową łączące w sobie najnowsze osiągnięcia w dziedzinie cyfrowej automatyki zabezpieczeniowej oraz próżniowej techniki łączeniowej

TAVRIDA ELECTRIC POLSKA sp. z o.o. 43-100 Tychy; ul. Towarowa 23a tel. (32) 327 19 86, tel./faks (32) 327 19 87 email: tavrida@tavrida.pl, www.tavrida.pl,

technologie, produkty – informacje firmowe 8 możliwość zaadaptowania do dowolnego typu rozdzielnicy i systemu szyn, 8 energooszczędność, 8 zwarta budowa i mała masa, 8 brak uciążliwości dla środowiska naturalnego. Opatentowana konstrukcja wyłączników firmy Tavrida Electric, w odróżnieniu od większości tradycyjnych rozwiązań, zawiera trzy identyczne moduły wyłączające. Każdy moduł posiada własny napęd elektromagnesowy. Podwójna synchronizacja działania modułów, elektryczna i mechaniczna, gwarantuje pełną jednoczesność ich działania (badania typu potwierdzają aż pięciokrotnie lepszy wynik od wymaganego). Komora próżniowa i napęd elektromagnesowy są umieszczone na przeciwległych końcach obudowy elektroizolacyjnej. Zwora i trzpień napędu elektromagnesowego są sztywno połączone z dolnym stykiem komory próżniowej za pośrednictwem ruchomego izolatora (izolatora prowadzącego). Takie rozwiązanie układu przeniesienia napędu zapewnia prostoliniowy ruch trzpienia w obu kierunkach i wyklucza konieczność stosowania skomplikowanych układów mechanicznych występujących w napędach tradycyjnych. W efekcie nie występuje problem trwałości mechanicznej napędu. Zespół łączeniowy nie wymaga obsługi. Napędy elektromagnesowe poszczególnych modułów wyłączających usytuowane są wewnątrz wspólnej obudowy. Wał synchronizujący, sprzęgający je mechanicznie, spełnia trzy funkcje: 8 synchronizuje moment otwarcia/ zamknięcia zestyków głównych wyłącznika, 8 przełącza zestyki pomocnicze, 8 umożliwia mechaniczne zablokowanie pracy napędu. Trzpień napędu elektromagnesowego może pozostawać w jednym z dwóch skrajnych położeń, bez konieczności stosowania blokady mechanicznej. W poło-

żeniu zestyku OTWARTY, trzpień utrzymywany jest siłą sprężyny działającą w kierunku otwarcia. W położeniu zestyku ZAMKNIĘTY, trzpień utrzymywany jest siłą strumienia magnetycznego wytwarzanego przez pierścieniowy magnes trwały. W celu zamknięcia zestyku w komorze próżniowej, do cewki napędu elektromagnesowego doprowadzany jest sygnał prądowy z zespołu sterowniczego, pochodzący z kondensatora obwodu zamykania. Prąd wytwarza w cewce strumień magnetyczny zamykający się przez

Podsumowanie

jarzmo górne i zworę. Pod działaniem sił elektromagnetycznych zespół: zwora, trzpień, izolator prowadzący, styk ruchomy zaczyna się poruszać do góry, ściskając równocześnie sprężynę otwierającą. Gdy zestyk się zamknie i ruch zespołu się kończy, zwora porusza się dalej o 2 mm, dodatkowo ściskając sprężynę dociskową zestyku. Równocześnie prąd cewki magnesuje magnes trwały do poziomu, w którym po zaniku prądu cewki wytworzony strumień utrzymuje zworę w górnej pozycji. W tym przypadku działa tzw. zatrzask magnetyczny. W celu otwarcia zestyku, przez cewkę napędu elektromagnesowego przepuszczany jest

Tabela 1. Zestawienie cech napędów wyłącznikowych napęd zasobnikowo-sprężynowy napęd elektromagnesowy czas otwierania To To < 60ms To < 40ms czas zamykania Tc Tc < 80ms Tc < 60ms współczynnik niski (obracające się wałki, łożywysoki (prosta konstrukcja meniezawodności ska, korby, przekładnie) chaniczna, ruch prostoliniowy) trwałość < 30 000 cykli ZO < 150 000 cykli ZO mechaniczna regularne (smarowanie, regulacja, nie wymaga przeglądów w całym czynności strojenie niejednoczesności po- cyklu życia (25 lat bądź 150 000 serwisowe szczególnych faz) cykli ZO) SPZ pobór mocy diagnostyka wewnętrzna temperatura pracy

prąd o przeciwnym kierunku, pochodzący z kondensatora obwodu otwierania. Przepływający przez cewkę prąd powoduje rozmagnesowanie magnesu trwałego. Siły sprężyn, przezwyciężając siłę przyciągania wytworzoną przez magnes trwały, powodują gwałtowne przemieszczenie zwory w przeciwne skrajne położenie. Uzyskane przyspieszenie zwory zapewnia krótki czas własny otwierania. Po wykonaniu pełnego ruchu przez styk ruchomy, zestyk jest utrzymywany w stanie otwartym przez sprężynę otwierającą. Podczas tych operacji wał synchronizujący obraca się i przełącza zestyki pomocnicze, zapewniając tym samym identyfikację stanu wyłącznika przez zespół sterowniczy. Zespół łączeniowy może być mechanicznie przestawiony w stan otwarcia przez wymuszony z zewnątrz obrót wału synchronizującego [4].

O-0,3s-ZO-15s-ZO wysoki 170W lub 220 VA

O-0,1s-ZO-1s-ZO-1s-ZO niski 10W lub 15VA

brak

jest

- 5°C + 40°C

- 40°C + 55°C

Decydując się na zakup nowej rozdzielnicy średniego napięcia bądź przeprowadzając retrofit już wyeksploatowanej, stajemy przed trudnym wyborem odpowiedniej aparatury łączeniowej. Współczesne wyłączniki próżniowe dzięki prostej konstrukcji i wysokiej niezawodności stosowanych komór próżniowych stały się standardem. Decydując się na konkretny typ wyłącznika nie możemy pominąć kwestii wyboru odpowiedniego napędu, gdyż jak wskazują statystki awaryjności, właśnie ten element konstrukcji jest jej najsłabszą stroną. Renomowani producenci wyłączników już wprowadzili do swojej ofert napęd elektromagnesowy, lecz dopiero upowszechnienie takich konstrukcji zaowocuje wyraźną poprawą niezawodności wyłączników próżniowych średnich napięć. Tavrida Electric dotychczas zainstalowała już około 250 000 sztuk wyłączników z napędem elektromagnesowym, z czego około 900 sztuk w Polsce. Grzegorz Ortyl Tavrida Electric Polska sp. z o.o.

Literatura 1. Janssen A.L.J. et al.: Final Report of the Second Enquiry on HV Circuit Breaker Failures In Service. Paris, WG 06 of SC 13 CIGRE, 1994. 2. Prof. dr hab. Maksymiuk J.: Diagnostyka wyłączników wysokonapięciowych jako czynnik zapewnienia oczekiwanego poziomu ich niezawodności. Konferencja Naukowo-Techniczna Aparatura Łączeniowa Łączniki 2010r. 3. Lesiński S.: Niezawodność łączników energoelektrycznych. Badania i ocena. Warszawa, WNT,1983. 4. Tavrida Electric Polska Sp. z o.o.: Opis techniczny – Wyłącznik próżniowy typu VCB/TEL.

urządzenia dla energetyki 6/2010

PFISTERER Sp. z o.o. ul. Poznańska 258 05-850 Ożarów Maz. http://www.pfisterer.pl

u Systemy kompaktowych linii napowietrznych

u Osprzęt liniowy

Tel. +48 22 733 90 80 Tel. +48 22 733 90 70 Fax +48 22 721 27 81 e-mail: info@pfisterer.pl

u Izolatory kompozytowe – odciągowe, wsporcze, osłonowe

u Osprzęt stacyjny – przewodowy, rurowy

Lider innowacji w zakresie linii napowietrznych do 800kV

technologie, produkty – informacje firmowe

Odwadnianie olejów transformatorowych w warunkach przemysłowych Eksploatacja olejów transformatorowych

Jednym z niekorzystnych zjawisk zachodzących podczas eksploatacji urządzeń energetycznych jest wzrost zawartości wody w oleju transformatorowym, szczególnie negatywnie wpływający na jego właściwości funkcjonalne. Obecność wody w transformatorze wynika z niedostatecznego wysuszenia układu izolacyjnego podczas produkcji, dyfuzji wilgoci atmosferycznej w czasie przeglądów oraz, w przypadku transformatorów niehermetyzowanych – wskutek trwałej penetracji powietrza atmosferycznego w głąb oleju oraz z procesów starzenia izolacji papierowo-olejowej. Szacuje się, że podczas normalnej pracy transformatora zawilgocenie izolacji papierowo-olejowej wzrasta o 0,07¸1% w skali roku. Na rysunku 1 przedstawiono transformator sieciowy. oda w oleju transformatorowym może występować w postaci wolnej (wydzielonej) i w postaci rozpuszczonej. Głównym źródłem wilgoci jest para wodna zawarta w powietrzu atmosferycznym. Wodę wydzieloną można stosunkowo łatwo odseparować od oleju metodami me-

Rys. 1. Transformator sieciowy

chanicznymi, np. w wirówce. Maksymalna ilość wody rozpuszczonej zależy od rodzaju oleju i jego temperatury. Z danych literaturowych wynika, że w oleju firmy Nynas typu Nytro10GBN przy temperaturze 20°C, może się maksymalnie rozpuścić ok. 50 ppm (gramów na tonę) wody. Jest to dużo powyżej dopuszczalnego progu określonego w Ramowej Instrukcji Eksploatacji Transformatorów. Według zaleceń tej instrukcji olej pobrany z transformatora po jego końcowym napełnieniu nie powinien zawierać więcej niż 12 ppm wody w przypadku transformatorów o napięciu znamionowym ≥400 kV i nie więcej niż 15 ppm dla pozostałych transformatorów grupy I i II. Firma Energoaudyt od wielu lat współpracuje z Instytutem Technologii Eksploatacji- Państwowym Instytutem Badawczym w Radomiu. Jest przedsiębiorstwem specjalizującym się w świadczeniu usług związanych z eksploatacją systemów energetycznych na terenie całego kraju. Wykonuje m.in. remonty

transformatorów, prace pod napięciem, czyszczenie urządzeń stacyjnych do 36 kV, zabezpieczenia elektroenergetyczne. Prowadzi także diagnostykę i pomiary specjalistyczne transformatorów oraz sprzedaż specjalistycznej aparatury do monitorowania wyładowań niezupełnych. Doświadczona kadra inżynieryjno-techniczna Zakładu Usług Technicznych Energoaudyt pozwala na prowadzenie prac badawczo-rozwojowych związanych z eksploatacją i odwadnianiem olejów transformatorowych. Pracownicy firmy są autorami wielu publikacji naukowych i technicznych. Długotrwałe, przeprowadzone wspólnie z Instytutem Technologii Eksploatacji – Państwowym Instytutem Badawczym w Radomiu badania właściwości fizykochemicznych i elektrycznych oleju eksploatowanego w kilkunastu transformatorach przez okres 11÷14 lat wykazały, że w większości badanych urządzeń nastąpił wzrost zawartości wody i pogorszenie właściwości dielektrycznych oleju, przede wszystkim rezystywności i współczynnika strat dielektrycznych. Wielkość stwierdzonych zmian zależała od czasu eksploatacji transformatorów. Wzrastającą zawartość wody w oleju obserwowano najczęściej podczas badań transformatorów eksploatowanych ponad 12 lat. Obniżenie zawartości wody do poziomu określonego w dokumentacji technicznej pozwala na uniknięcie wielu niekorzystnych zjawisk podczas eksploatacji urządzeń elektrycznych tj.: wyładowania niezupełne i łukowe oraz degradacja termiczna izolacji spowodowana lokalnym nadmiernym przyrostem temperatury. Ujemnemu wpływowi wody na wytrzymałość elektryczną (właściwości dielektryczne) izolacji papierowo-olejowej transformatorów można przeciwdziałać zmniejszając jej zawartość w materiałach izolacyjnych. Ramowa Instrukcja Eksploatacji Transformatorów mówi o dopuszczalnej zawartości wody rozpuszczonej w oleju na poziomie mniejszym od 40 ppm (przy zakresie temperatury pobierania próbek 40÷60°C) [12].

Równoważne temu zwilgocenie izolacji celulozowej wynosi ok. 5,3÷2,8% [13]. Przeciwdziałanie niekorzystnym skutkom zwiększania zawartości wody w oleju transformatorowym wymaga opracowania skutecznej metody usuwania jej z oleju możliwej do zastosowania podczas normalnej pracy urządzenia energetycznego. Najkorzystniejszym rozwiązaniem, pod względem ekonomicznym, a także eksploatacyjnym, jest prowadzenie procesu osuszania za pomocą specjalistycznych, mobilnych urządzeń, długotrwale pracujących jako układ bocznikowy transformatora. Umożliwia to efektywne osuszenie oleju, a następnie, wykorzystując duży gradient stężeń wody pomiędzy olejem i papierem oraz zjawisko dążenia do zachowania równowagi termodynamicznej na granicy ich styku, pozwala na systematyczne odprowadzenie wody z izolacji papierowej.

P1 S Fw M1 Z1

Olej transformatorowy Rys. 2. Schemat stanowiska badawczego do prowadzenia procesów odwadniania i odgazowania olejów transformatorowych Z1 – zawór, Fw – filtr dokładny, P1 – pompa obiegowa, S – silnik elektryczny, M1 – manometr, Pp- pompa próżniowa, W - manowakuometr

urządzenia dla energetyki 6/2010

Zakład Usług Technicznych Energoaudyt sp. z o.o. sp.k. 26-600 Radom ul. 25-Czerwca 29; tel. 48 3779717 fax 48 3622971

technologie, produkty – informacje firmowe Ocena stopnia zestarzenia i zawilgocenia izolacji oraz występowania wielu niepożądanych procesów fizykochemicznych w transformatorze dokonywana jest na podstawie badań właściwości oleju transformatorowego i składu gazów rozpuszczonych w oleju. Prowadzone analizy pozwalają na możliwość wczesnego wykrywania szkodliwych procesów fizycznych i chemicznych występujących w transformatorze. Przede wszystkim dotyczy to takich zjawisk, jak wyładowania niezupełne

Dla każdej z badanych partii oleju transformatorowego zaobserwowano spadek zawartości wody. Największą efektywność procesu odwadniania stwierdzono po 1 godzinie badań. Podczas badań procesu odwadniania oleju transformatorowego 1 stwierdzono spadek zawartości wody z 34 ppm do 22 ppm, dla partii 2 z 20ppm do 15 ppm a dla partii 3 z 34 ppm do 21 ppm. Przy dalszym prowadzeniu osuszania zawartość wody ulegała nieznacznym zmianom.

Posumowanie

i łukowe oraz degradacja termiczna izolacji spowodowana lokalnym nadmiernym przyrostem temperatury.

Część eksperymentalna Prace badawcze prowadzono na zbudowanym przez firmę Energoaudyt stanowisku badawczym do odwadniania i odgazowania olejów transformatorowych wykorzystującym metodę próżniową przy współpracy z Instytutem Technologii Eksploatacji – Państwowym Instytutem Badawczym. Badania prowadzono przy różnych wartościach próżni w komorze technologicznej oraz temperatury oleju transformatorowego. Schemat i widok stanowiska badawczego przedstawiono na rysunkach 2 i 3. Zawartość wody oznaczano metodą miareczkowania kulometrycznego przy użyciu aparatu Karla Fischera typ MKC 210 połączonego z piecem typu ADP 351 do odparowywania wody (Kyoto Elestronics, Japonia). Oznaczanie polega na wygrzewaniu próbki w piecu przy przepływie osuszonego powietrza, które przenosi uwalnianą z próbki wodę do naczynia pomiarowego. Próbki pobierano w regularnych odstępach czasu do szczelnie zamykanych szklanych pojemników. W trakcie pobierania próbki były chronione przed kontaktem z powietrzem. Badaniom poddano partie po 1000 dm3 oleju transformatorowego pochodzące z eksploatacji o różnym stopniu zestarzenia. Wyniki przeprowadzonych badań procesu odwadniania przy ciśnieniu - 0,9 at oraz temperaturze oleju transformatorowego 60°C przedstawiono na rysunku 4. Po analizie danych przedstawionych na rys. 4 stwierdzono wysoką skuteczność prowadzonych zabiegów uzdatniania.

1. Molenda J., Cichawa M.: Porównanie kinetyki termooksydacji mineralnych i syntetycznych olejów transformatorowych. Problemy Eksploatacji, 2007, 2, 119-128. 2. Molenda J., Hojda J.: Ocena efektywności usuwania wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych z rerafinatów mineralnych olejów przepracowanych za pomocą naturalnego sorbentu nieorganicznego. Problemy Eksploatacji, 2008, 3, 189-196. 3. Procedury pielęgnacji olejów transformatorowych w czasie eksploatacji. Program Wieloletni PW-004 – zadania z zakresu służb państwowych, niepublikowane. Instytut Technologii Eksploatacji-PIB W radomiu, 2004-2008. 4. Flisowski Z.: Technika wysokich napięć. WNT Warszawa, 2005. 5. Słowikowski J.: Rola badań diagnostycznych zawilgocenia i zestarzenia izolacji transformatorów. Konferencja Naukowo-Techniczna „Transformatory w eksploatacji”, Kołobrzeg, 2005. 6. Jałosiński A, Kamiński D.: Suszenie izolacji transformatora w miejscu zainstalowania podczas postoju remontowego oraz bieżąca diagnostyka prowadzonego procesu przy wykorzystaniu metody RVM. Konferencja Naukowo-Techniczna „Transformatory w eksploatacji”, Sieniawa, 2002. 7. Słowikowski J.: Zawilgocenie transformatora: przyczyny, skutki, współczesne kryteria oceny. Konf. nauk.techn. „Transformatory w eksploatacji”, Sieniawa, 2003. 8. Rogoś E. Wójtowicz M.: Ocena stopnia zawilgocenia olejów transformatorowych podczas eksploatacji. Problemy Eksploatacji, 2005, nr 1. 9. Ramowa Instrukcja Eksploatacji Transformatorów, EnergopomiarElektryka, Gliwice, 2001. 10. Wójtowicz M., Zając M., Kamiński D.: Suszenie izolacji stałej transformatora w trakcie normalnej eksploatacji – doświadczenia i wnioski. Mat. Konf. „Transformator 2001”, Bydgoszcz, 2001, 100¸107. 11. Malewski R., Subocz J, Szrot M, Płowucha J., Zaleski R.: Podstawy oceny opłacalności modernizacji transformatorów. Energetyka, grudzień 2006.

zawartość wody [ppm]

Rys. 3. Stanowisko badawcze do prowadzenia procesów odwadniania i odgazowania olejów transformatorowych

Najkorzystniejszym rozwiązaniem, pod względem ekonomicznym, a także eksploatacyjnym, jest prowadzenie procesu osuszania za pomocą specjalistycznych, mobilnych urządzeń, długotrwale pracujących jako układ bocznikowy transformatora. Umożliwia to efektywne osuszenie oleju, a następnie, wykorzystując duży gradient stężeń wody pomiędzy olejem i papierem oraz zjawisko dążenia do zachowania równowagi termodynamicznej na granicy ich styku, pozwala na systematyczne odprowadzenie wody z izolacji papierowej. Uzdatnianie, poprzez stosowanie zabiegów osuszania, eksploatowanych olejów transformatorowych jest jedną z możliwych dróg technologicznego zapobiegania, czy choćby ograniczania negatywnego wpływy gospodarki olejami transformatorowymi na ekosystem. Z punktu widzenia przedsiębiorstw, zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska, korzystnie jest, by proces osuszania realizowany był w miejscu eksploatowania olejów transformatorowych za pomocą metod, nie wymagających przekazywania olejów do przeróbki rafineryjnej. Można to osiągnąć wykorzystując mobilne urządzenia, które w sposób okresowy, bocznikowo podłączane są do instalacji olejowej transformatora. Umożliwia to ciągłą pracę instalacji. Mobilność urządzeń pozwala na niezależne uzdatnianie oleju pochodzącego z poszczególnych instalacji, co stwarza podstawy do opracowania rozproszonego systemu uzdatniania olejów transformatorowych. Zając M., Kamiński D. Zut Energoaudyt w Radomiu Stępień A., Molenda J., Wrona M. Instytut Technologii Eksploatacji – PIB w Radomiu

Literatura

0 0

olej transformatorowy 1

czas [h] olej transformatorowy 2

olej transformatorowy 3

Rys. 4. Zmiana zawartości wody w trakcie procesu odwadniania badanych olejów transformatorowych

urządzenia dla energetyki 6/2010

Rozdzielnice gazowe pierwotnego i wtórnego rozdziału energii, transformatory olejowe

do 36 kV

Ormazabal Polska Sp z o.o. 95-100 Zgierz ul. Dąbrowskiego 6/8 tel./fax: +48 42 659 36 13 www.ormazabal.com

Posiadamy certyfikaty Instytutu Energetyki i Energopomiaru

technologie, produkty – informacje firmowe

Zarządzanie, a sterowanie oświetleniem ulicznym i drogowym Tania inwestycja w nowoczesność świetlenie uliczne to dla urzędu gminy/miasta ciągłe problemy z równomiernym zapalaniem ciągów oświetleniowych, odpowiednim zarządzaniem strefami oświetleniowymi na danym obszarze, właściwym czasem świecenia - odpowiednim do jasności brzasku i ciemności zmierzchu. W jaki sposób zarządzać oświetleniem ulicznym tak, aby nie mieć na głowie ciągłych skarg mieszkańców i sporych wydatków w budżecie – krótko mówiąc jak zapomnieć o istnieniu oświetlenia ulicznego? Wyjechać na Malediwy! I nie wracać. O wiele lepszym rozwiązaniem jest to, które oferuje firma Energomiar, która problemem oświetlenia ulicznego zajmuje się już od prawie 20 lat. Dzięki takiemu doświadczeniu wypracowała dwa sposoby na efektywne oświetlanie ulic i dróg. Pierwszy, to prosty system sterowania oświetleniem ulicznym oparty o zegary astronomiczne trzeciej generacji. Do-

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

stosowujące się, poprzez współrzędne geograficzne, do miejsca zainstalowania. Zegar taki pracuje więc idealnie, załączając i wyłączając oświetlenie według brzasków i zmierzchów w konkretnym miejscu, z możliwością korekt czasów załączania i wyłączania w oparciu o współpracującą fotokomórkę (opcjonalnie), pracującą wokół punktów zapalania i wyłączania zegara. Zegar cechuje duża dokładność chodu, stabilność pracy i odporność na zakłócenia zewnętrzne. Drugi sposób, to system zarządzania oświetleniem ulicznym - RSM. Jest to całkowicie polski system sterowania oświetleniem drogą radiową Produkt kilkakrotnie nagradzany na targach ENERGETAB w Bielsku-Białej. System wykorzystuje sygnały sterujące nadawane poprzez nadajnik długofalowy w Solcu Kujawskim (225 kHz, 1200 kW, wysokość masztów antenowych 330 m i 289 m). Operatorem usługi radiowego sterowania jest Energomiar Sp. z o.o. Zakład Usług Technicznych w Bydgoszczy. Zasięg systemu wychodzi daleko poza obszar Polski. Budowa systemu RSM opiera się o hierarchiczną strukturę, składającą się z Radiokomunikacyjnego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim RCN), Krajo-

wego Centrum Sterowania Energomiar ZUT w Bydgoszczy (KCS), Zakładowych Centrów Sterowania w spółkach dystrybucyjnych energii elektrycznej, urzędach gminy/miasta (ZCS), radiowych przekaźników sterujących (RPS) u poszczególnych klientów systemu. Urządzenie wykonawcze systemu (RPS) może być wyposażone w jeden do trzech przekaźników. Każdemu przekaźnikowi wykonawczemu przypisuje się adres (identyfikator) zdefiniowany w systemie RSM. Konkretny adres może być przypisany tylko jednemu przekaźnikowi wykonawczemu. Zadanie, jakim ma sterować jeden z trzech przekaźników zawartych w RPS -ie, może zostać zmienione bez konieczności fizycznych zmian w urządzeniu. Wszystkie zmiany przeprowadza się poprzez przeprogramowanie pamięci RPS. Załączenie lub wyłączenie oświetlenia odbywa się poprzez wyemitowanie telegramu. Trwający około jednej sekundy telegram może sterować nieskończenie wielką grupą przekaźników wykonawczych i wszystkie wykonają zadanie jednocześnie. Oświetlenie na danym obszarze może być podzielone na strefy, które będą załączane i wyłączane autonomicznie.

Korzyści z wdrożenia systemu i korzystania z usługi radiowego sterowania oświetleniem drogowym. 1. Jednolite czasy załączania i wyłączania oświetlenia drogowego w całym mieście/gminie. 2. Załączanie i wyłączanie oświetlenia w odpowiednich porach dnia. 3. Załączanie i wyłączanie oświetlenia w całym mieście/gminie. Po podziale miasta/gminy na strefy, załączanie i wyłączanie oświetlenia według wytycznych (np. wyłączanie śródnocne). 4. Likwidacja lub zastąpienie kablowych kaskad oświetleniowych. 5. Centralny punkt sterowania oświetleniem drogowym. 6. Wyrównanie czasów załączania/wyłączania taryfy oświetleniowej. 7. Stosowanie racjonalnych czasów użytkowania oświetlenia. Należy pamiętać, że zegary sterujące jak i system RSM służą nie tylko miastom i gminom, ale także Energetyce Dystrybucyjnej, w której zakresie działalności jest oświetlenie drogowe. Tomasz Bindek www.energomiar.pl

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

Oświetlenie drogowe z zastosowaniem słupów spełniających wymagania normy pn-en 12767 Słupy stosowane do celów oświetlenia drogowe ulegały na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat wielu przeobrażeniom. Najbardziej kiedyś popularne słupy drewniane, zostały z biegiem czasu wyparte przez słupy żelbetowe, które utrzymywały się na rynku przez kilka dziesięcioleci. Rywalizowały z nimi słupy spawane ze stalowych rur grubościennych. Takie słupy produkowała nasza firma w latach 70-ch i 80-ch ub. wieku.

oczątek lat 90-ch XX w., to rewolucja w podejściu do konstrukcji drogowych, w tym i słupów oświetleniowych. Pojawiły się lekkie słupy z blachy stalowej a ich dodatkowych atutem stało się zabezpieczenie antykorozyjne w postaci cynkowania zanurzeniowego. „Elektromontaż-Rzeszów” był pierwszą polską firmą, która rozpoczęła produkcję słupów oświetleniowych w tej technologii. Na przestrzeni prawie 20 lat produkcji zmieniał się asortyment wyrobów, wprowadzane były nowe technologie produkcji. Rozpoczynaliśmy od słupów profilowanych z blachy (wielokątne i stożkowe), poprzez rurowe przetłaczane, wielostopniowe a nasza najnowsza technologia opiera się na walcowaniu rury stalowej lub aluminiowej, standardowo na kształt stożka, chociaż możliwe są też inne wzory. Wejście Polski do Unii Europejskiej wymusiło na producentach słupów stosowanie normy PN-EN 40. Określa ona szczegółowo proces produkcji konstrukcji stalowych i aluminiowych: projektowanie, obliczenia, weryfikację, stosowane materiały, wymiary i ich tolerancje, spawanie, obróbkę powierzchni, zabezpieczenie antykorozyjne, znakowanie (w tym, znakiem CE) i in. Najnowsze wyzwanie dla producentów słupów oświetlenia drogowego, to spełnienie wymagań normy PN-EN 12767 dotyczącej bezpieczeństwa biernego. Problem ten dotyczy też wytwórców konstrukcji wsporczych pionowego oznakowania dróg oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu. Wszystkie powyżej wspomniane konstrukcje powinny być tak zbudowane, aby nie stwarzały zagrożenia dla uczestników ruchu drogowego, w przypadku nieprzewidzianych sytuacji, prowadzących do wypadku. Omawiana norma nie stawia wymagań odnośnie technologii wykonania kon-

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe ją, w głównej mierze dwa, obliczane na podstawie testów, parametry: 8 wskaźnik przyspieszenia (ASI); 8 teoretyczna prędkość uderzenia głowy (THIV).

strukcji, lecz zwraca uwagę na takie ich cechy, które mogą wpływać bezpośrednio na skutki zderzenia pojazdu z konstrukcją oraz na stopień bezpieczeństwa osób znajdujących się w pojeździe w przypadku kolizji. Stanowi wzorzec do klasyfikowania, m. in. słupów oświetlenia drogowego, według ich potencjalnego zagrożenia w tych przypadkach. W praktyce, sprawdzenie wyrobów na zgodność z normą i przypisanie konstrukcji do odpowiedniej grupy polega na przeprowadzeniu testów zderzeniowych. Prowadzone badania zmierzają do udowodnienia, że tylko specjalne konstrukcje są w stanie znacznie zredukować powstającą w chwili zderzenia siłę przeciążenia poniżej niebezpiecznej dla ludzkiego życia wartości.

Norma PN-EN 12767 klasyfikuje trzy przedziały poziomu pochłaniania energii przez konstrukcje wsporcze i określa je, jako: 8 pochłaniające energię w wysokim stopniu (HE); 8 pochłaniające energię w niskim stopniu (LE); 8 nie pochłaniające energii (NE). Określenie biernego bezpieczeństwa konstrukcji odnosi się do trzech definiowanych poziomów prędkości w chwili zderzenia, tj. 50, 70 i 100 km/h. Poziom bezpieczeństwa użytkownika pojazdu liczony jest od 1 do 3 (konstrukcje zapewniające wzrost bezpieczeństwa) a cyfra 4 oznacza tzw. konstrukcje nieszkodliwe. Na końcowy wynik określający poziom bezpieczeństwa konstrukcji wpływa-

Przykładowym oznaczeniem poziomu bezpieczeństwa konstrukcji może być zestaw cyfr i liter – 100HE2. Oznacza to, że przy prędkości 100 km/m, testowana konstrukcja wykazuje cechy wysokiego pochłaniania energii (HE) i osiągnęła 2 poziom bezpieczeństwa użytkowników pojazdu. „Elektromontaż-Rzeszów” S.A. prowadzi badania w tym zakresie od kilku lat. Powyższy projekt realizujemy dwuwarstwowo. Nasi konstruktorzy przygotowują teoretyczne podstawy. Tworzą komputerowe modele idealnych (bezpiecznych) słupów a, w zasadzie, kompletu „słup – fundament”. Na podstawie takich projektów budowane są konstrukcje testowane później na poligonach badawczych. Norma PNEN 12767 szczegółowo określa sposób przeprowadzenia takich testów. Opisuje pojazd doświadczalny, sposób zamocowania badanej konstrukcji, aparaturę pomiarową i procedurę przeprowadzania prób. Nasza firma wykonała już kilkadziesiąt prób uderzeniowych słupów. Testujemy konstrukcje przewidziane, przede wszystkim, do celów oświetlenia miejsc o dużym natężeniu ruchu samochodowego (oświetlenie uliczne, drogowe, węzłów autostradowych itp.), a więc słupy o wysokości 10-12 m. Dodatkowo, aby zaspokoić estetyczne potrzeby klientów, przygotowaliśmy dla nich bezpieczne słupy ośmiokątne i stożkowe. Zaczynaliśmy od poligonów krajowych. Za każdym razem zdobywaliśmy nowe doświadczenia, co powodowało wprowadzanie nowych zmian w konstrukcji a, tym samym, kolejne próby przynosiły coraz lepsze efekty. Od dwóch lat próby zderzeniowe przeprowadzamy za granicą w instytucji posiadającej prawo certyfikowania konstrukcji. Uwieńczeniem testów jest otrzymany we wrześniu 2009 certyfikat na zgodność z europejską normą EN 12767 na: 8 słupy ośmiokątne typu S-100/8-PS (S-110/8-PS, S-120/8-PS) wraz z fundamentem typu F-150/200-PS; 8 słupy stożkowe typu S-100C-PS (S-110C-PS, S-120C-PS) wraz z fundamentem typu F-150/200-PS. Omawiane słupy i fundamenty są chronione w Urzędzie Patentowym RP. Na marginesie należy wspomnieć, że dzięki naszej niekonwencjonalnej technologii produkcji słupów z blachy stalowej, posiadały one od samego początku cechy bezpieczeństwa biernego, na co mamy dowody w postaci zdjęć powypadkowych i opinii policji. Elektromontaż Rzeszów S.A.

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

Najszybszy serwer KISS Przemysłowy, cichy serwer KISS 4U KTC5520 firmy Kontron umożliwia wykorzystanie wysokiej wydajności najnowszego procesora Intel® Xeon™ w środowiskach o bardzo zróżnicowanych warunkach pracy

erwer przemysłowy zbudowany w oparciu o płytę główną Extended ATX jest najszybszym do tej pory serwerem KISS Eching, Niemcy, 24 czerwca 2010 – Pierwszy serwer przemysłowy firmy Kontron, wykorzystujący bogatą w funkcje zintegrowaną płytę główną Extended ATX – Kontron Industrial Silent Server KISS 4U KTC5520, jest niezwykle niezawodną platformą w standardzie otwartym, której dostępność jest gwarantowana przez długi okres czasu, umożliwiającą zastosowanie dwu-rdzeniowych procesorów Intel® Xeon™ 5600 Series. Możliwość wykorzystania nawet 12 rdzeni przetwarzających zaprojektowanych w nowej technologii 32 nm zapewnia niezwykle wysoką wydajność przetwarzania, dzięki czemu produkt ten jest znakomitym rozwiązaniem dla rozwiązań wykorzystujących funkcjonalność wirtualizacji, umożliwiając przeniesienie osobnych systemów do jednego, efektywnego kosztowo systemu. W porównaniu do konwencjonalnych serwerów, unikalną cechą serwera Kontron Industrial Silent Server KISS 4U KTC5520 jest możliwość pracy w trudnych warunkach. Serwer może pracować w zakresie temperatur od 0° do 50°C, przy zakresie wilgotności od 10 do 95%. Dodatkowo, serwer charakteryzuje się stopniem ochrony na poziomie IP 20 (opcjonalnie możliwe jest zwiększenie stopnia ochrony do poziomu IP 52 dla części przedniej) oraz silnym zabezpieczeniem przed działaniem wstrząsów i wibracji, dzięki czemu serwer staje się idealnym produktem dla zastosowań, w których konieczne jest użycie systemów wzmocnionych mechanicznie. Menadżerowie centrów danych i firmy OEM-owe z pewnością docenią wysoką jakość projektu i wykonania serwera Kontron KISS 4U KTC5520, wysoką wartość współczynnika MTBF i zarządzalność, przyczyniające się do obniżenia całkowitego kosztu posiadania. Standardowe zastosowania dla wzmocnionych mechanicznie i niezwykle cichych serwerów wbudowanych obejmują systemy medyczne, systemy przetwarzania obrazów w przemyśle i rozwiązania militarne, jak również zaawansowane przetwarzanie sygnałów audio, przechowywanie danych i systemy symulacji.

Zarządzający sieciami docenią funkcjonalności wbudowanych płyt serwerowych w zakresie możliwości pełnego zdalnego zarządzania, co umożliwia zapewnienie wysokiej dostępności systemu i łatwości serwisowania. Wbudowany Integrated Management Processor (IMP) umożliwia korzystanie z VGA/2D, BMC i KVM/VM over IP (iKVM), zapewniając dostęp do systemu w czasie rzeczywistym i możliwość pełnej kontroli za pomocą klawiatury, monitora i myszki (KVM) oraz wirtualnych mediów (VM) z poziomu pojedynczego komputera lokalnego z dowolnego miejsca, w dowolnym momencie. Zgodna ze specyfikacją IPMI 2.0, udostępniająca IPMI poprzez sieć LAN płyta serwerowa udostępnia niezależny od systemu operacyjnego i platformy interfejs umożliwiający m.in. monitorowanie temperatury systemu serwera, napięć zasilania i statusu pracy wentylatorów, pozwalający na zarządzanie systemem nawet w czasie, gdy główne procesory nie są zasilane. Dodatkowo, trzy wentylatory chłodzące chassis systemu, znajdujące się w przedniej części systemu, mogą być wymieniane bez konieczności zatrzymywania pracy systemu, co zapewnia łatwe serwisowanie.

Dodatkowe informacje dotyczące zestawu dostępnych funkcji: Serwer Kontron Industrial Silent Server KISS 4U KTC5520 może zostać wyposażony w maksymalnie dwa procesory Intel® Xeon® (serii 5500 lub 5600) i maksymalnie 48 GB pamięci DDR3 ECC SDRAM na jeden procesor. Dzięki dostępności slotu 1x PCI Express x16 (PEG) (konfigurowalnego jako 1x PCI Express x8), 3 PCIe 2.0 x8, 1 PCIe x4 (przy użyciu slotu x8) i 1 x PCI, nowe serwery firmy Kontron umożliwiają zastosowanie szerokiego zakresu kart rozszerzających. Dostępne są również 2 złącza Gigabit Ethernet, 6 x USB 2.0 (2 w części przedniej) i 1 x COM (RS232). Nośniki danych mogą zostać dołączo-

ne poprzez 6 złącz SATA z wbudowaną funkcjonalnością RAID 0/1/5/10. Dwa zewnętrzne sloty w standardzie 5.25”, jeden wąski slot (dostępne z zewnątrz) i jeden slot w standardzie 3.5” umożliwiają zainstalowanie odpornych na wstrząsy twardych dysków, napędów CD/DVD lub opcjonalnych pod-systemów twardych dysków Kontron KISS Stor z RAID 1 lub 0/5. W przypadku zastosowań wymagających zapewnienia zaawansowanych efektów graficznych, możliwe jest wykorzystanie cyfrowych interfejsów graficznych - DVI, HDMI oraz DisplayPort (poprzez slot PCI Express x16). Do celów przetwarzania grafiki dostępna jest opcjonalna karta graficzna GeForce 8500GT wyposażona w 256 MB pamięci RAM. 7.1 Dźwięk w standardzie HD i oddzielne porty PS/2 umożliwiające dołączenie myszy stanowią uzupełnienie zestawu dostępnych funkcji. Serwer Kontron Industrial Silent Server KISS 4U KTC5520 spełnia wymagania norm europejskich (certyfikacja CE) i UL. Serwer może pracować pod kontrolą systemów Red Hat Linux i Windows Server 2008, dostępny jest bezpośrednio z magazynu, jako standardowy, konfigurowalny system. Może zostać również dostosowany do wymagań klienta i dostarczony jako w pełni przetestowany i niezależnie certyfikowany system. Serwer Kontron KISS 4U KTC5520 jest już dostępny w krajach EMEA, w krajach obu Ameryk i APAC będzie dostępny od początku września. Dodatkowe informacje dotyczące serwera Kontron Industrial Silent Server KISS 4U KTC5520 dostępne są pod adresem: http://www.kontron.com/ products/systems+and+platforms/industrial+pc++rackmount/4u/kiss+4u+ktc5520.html Dodatkowe informacje dotyczące serwerów przemysłowych Kontron Industrial Silent Server KISS dostępne są pod adresem: http://www.kontron.com/KISS

urządzenia dla energetyki 6/2010

ThinkIO-Duo

Nano Client 15.0"

ETXexpress®-AI

» How can I assure reliability and cost savings for my embedded PC project? « » With a dedicated team of program managers, Kontron will be there from embedded PC design, through to integration and production. » Efficient design times & outstanding IPC product life cycle management from Kontron help extend the life of your application. » IPC product quality, on-time delivery & unmatched support from Kontron help to accelerate your project’s time-to-market.

Info-Hotline: +49(0)8165 77 777 Email: info@kontron.com www.kontron.com

If it’s embedded, it’s Kontron.

technologie, produkty – informacje firmowe

Kable, przewody oraz osprzęt kablowy do systemów fotowoltaicznych oraz elektrowni wiatrowych Najwyższa jakość od HELUKABEL® Energie odnawialne to źródła, które od wielu lat stanowią niewątpliwą podstawę funkcjonowania krajów wysoko rozwiniętych. Są one coraz bardziej doceniane nie tylko z uwagi na niskie koszty, ale przede wszystkim na pozytywny wpływ jaki wywierają na środowisko. Dostrzegając rosnącą potrzebę zarówno właścicieli domów jednorodzinnych, jak również przedsiębiorców oraz pragnąc promować te źródła firma HELUKABEL® produkuje kable do systemów fotowoltaicznych. Oferuje także pełen asortyment najwyższej jakości przeznaczony do elektrowni wiatrowych.

atwopalne paliwa pochodzenia mineralnego są w coraz większym stopniu wyczerpane, czego skutkiem jest niezmiernie wysoki koszt ich wydobycia, obróbki i transportu. Coraz ważniejsza staje się więc produkcja energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii. Staje się to bardzo ważne również ze względu na negatywne zmiany klimatu i ogromną emisję gazów cieplarnianych, co stanowi poważne obciążenie dla atmosfery, a zatem i środowiska naturalnego. Aby podtrzymać trend szybko rozwijającego się pozyskiwania i przesyłu energii odnawialnej, firma HELUKABEL®

pod nazwą „SOLARFLEX®”, wprowadziła bogatą paletę kabli, przewodów oraz osprzętu kablowego do systemów fotowoltaicznych. Wszystkie artykuły odznaczają się wysoką jakością spełniając normy: VDE, TUV, UL. Oferowane kable mają dwa rodzaje powłok PUR lub TPE. Artykuły, które posiadają specjalną powłokę PUR są wyjątkowo odporne na ścieranie oraz pęknięcia izolacji. Z uwagi na ich odporność, także na zmienne warunki atmosferyczne mogą one być instalowane na zewnątrz budynków za wyjątkiem układania bezpośrednio w ziemi lub w wodzie. Natomiast artykuły ze specjalną powłoką TPE są wytrzyma-

łe na wpływ wysokich temperatur (nawet dochodzących do 120°C), co jest niewątpliwym atutem podczas łączenia poszczególnych ogniw słonecznych. W tej grupie asortymentowej firma oferuje takie pozycje, jak przedstawione w tabeli. HELUKABEL® proponuje także szereg akcesoriów, do których należą następujące artykuły: skrzynki rozdzielcze, złączki do kabli SOLARFLEX®, dławiki kablowe HELUTOP®, przeciwnakrętki KMK-PA-MB, peszle ochronne HELUcond CO-PA, rury termokurczliwe SK -M, opaski kablowe TY-MX, opaski kablowe Q-Tie®, sekatory do kabli KST1,

SOLARFLEX® -X PV1-F

SOLARFLEX® 100/110

SOLARFLEX® 101/111

NYY-O

H07RN-F

Elastyczność

lll

Wytrzymałość mechaniczna

lll

llº

lll

Ognioodporność

lll

Bezhalogenowość

tak

nie

nie tak

Recykling

nie

tak

Odporność UV

lll

Aprobaty

VDE, TÜV*

VDE

HAR

Temperatura pracy

+90°C

+120°C

+70°C

+60°C

Napięcie znamieniowe AC

600/1600V

600/1000V

450/750V

Napięcie znamieniowe DC

1800V

900/1500V

Napięcie testu 50 Hz

4000V

2500V

Min. promień gięcia

4 x Ø kabla

12 x Ø kabla

4 x Ø kabla

*częściowo

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

Przewód SOLARFLEX® 100

przyrządy do ściągania izolacji z przewodów SOLARFLEX®, nożyce do kabli HELUTOOL D15, zaciskarki HELUTOOL PEW 8.84. Firma proponuje przewody, które znajdują zastosowanie przy budowie małych elektrowni wiatrowych o mocy od jednego do kilkuset kW, a także dużych farm wiatrowych o mocy od 1-5 MW. Kable światłowodowe czy sterownicze to część oferty skierowanej do producentów infrastruktury wiatrowej. Rodzaje przewodów stosowanych w elektrowniach wiatrowych zaprezentowano na rys. 1. Kolorem czerwonym oraz żółtym oznaczono te miejsca, w których stosowane są przewody sterownicze np.: JZ-500, JZ-600-Y-CY; Jednożyłowe H07 V-K oraz do przesyłu danych jak np. DATAFLAMM®. Stosowane są tu także przewody z grupy HELUWIND WK 105, dostępne na zamówienie. Kolorem zielonym oraz fioletowym oznaczono te miejsca, w których zastosowano przewody dedykowane tylko i wyłącznie elektrowniom wiatrowym i które są dostępne na zamówienie jak np. HELUWIND WK typ 103w UL czy też typ WK H07BN4-F WIND-Torsin. Natomiast samym kolorem fioletowym oznaczono wykorzystanie takich przewodów, jak: HELUWIND typ WK 125, typ WK DLO 2kV oraz typ THERMFLEX 145. Brązowa linia oznacza artykuły z grupy kabli ziemnych: NYY-J, NYY-O, bezpieczeństwa N2XH-FE, N2XCH-FE oraz średniego napięcia np. N2XSY, NA2XSY będące w ofercie firmy. HELUKABEL® jest przykładem firmy, która ogromną wagę przykłada do działań proekologicznych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. Wykorzystując energię promieniowania słonecznego poprzez zainstalowanie baterii fotowoltaicznych, firma pokrywa całość mocy elektrycznej niezbędnej do funkcjonowania budynku magazynowego w Niemczech. Doceniając także drugie źródło energii odnawialnej, jakim jest wiatr HELUKABEL® oferuje także przewody do wykorzystania przy budowie zarówno małych farm wiatrowych o mocy od jednego do kilkuset kW, a także dużych farm o mocy 1-5 MW. Uczestniczy przy realizacjach

Rys. 1. Schemat funkcjonalny elektrowni wiatrowej.

ogromnych inwestycji, jak chociażby przy budowie morskiej farmy (projekt „Alpha Ventus”) zlokalizowanej na Morzu Północnym. Ukończona już inwestycja składająca się z dwunastu turbin wiatrowych w ciągu roku przy pełnych zdolnościach wytwórczych dostarczy energię równoważną zapotrzebowaniu 50 tys. gospodarstw domowych. W 6 z 12 turbin wiatrowych znajdują się najwyższej jakości kable, zaprojektowane specjalnie do zastosowania w elektrowniach wiatrowych i wypro-

urządzenia dla energetyki 6/2010

dukowane w zakładach HELUKABEL® w Windsbach. W celu uzyskania szczegółowych informacji na temat oferty serdecznie zapraszamy do kontaktu z Przedstawicielami Techniczno-Handlowymi, którzy udzielą pełnych informacji na temat oferty. Zapraszamy do odwiedzenia strony internetowej www.helukabel. pl, gdzie znajdą się informacje na temat artykułów.

technologie, produkty – informacje firmowe

Rotoblok VCB Rotoblok VCB

Rozdzielnica SN nowej generacjigeneracji Rozdzielnica SN nowej

Najważniejszym celem ZPUE S.A. jest dostarczanie urządzeń elektroenergetycznych spełniających wymagania i potrzeby Klientów, stąd też nowatorskie rozwiązania zastosowane w naszej nowej rozdzielnicy. Innowacyjność nowej rozdzielnicy, polega na zastosowaniu trójfunkcyjnego łącznika izolacyjnego SN zastępującego trzy stosowane w energetyce aparaty: wyłącznik, odłącznik i uziemnik, co pozwala znacząco zmniejszyć gabaryty pól (zarówno podziałkę polową jak i kubaturę całej rozdzielnicy). Ponadto zastosowane rozwiązania upraszczają znacznie czynności manewrowe i eksploatacyjne. Specjalna konstrukcja i zastosowane materiały gwarantują dużą trwałość, niezawodność oraz bardzo wysokie bezpieczeństwo obsługi. Modułowa budowa pól rozdzielnicy Rotoblok VCB umożliwia i pozwala na dowolne konfigurowanie oraz łączenie z typoszeregiem pól rozdzielnicy Rotoblok 24, Rotoblok 17,5kV i Rotoblok SF. Nowy produkt wpisuję się też w ogólnoświatowe trendy proekologiczne poprzez minimalizowanie zastosowania technologii i materiałów stanowiących zagrożenie dla środowiska. Podstawowe dane techniczne. Napięcie znamionowe do 24 kV Częstotliwość znamionowa 50 Hz Napięcie probiercze o częstotliwości sieciowej 50 kV/60 kV Napięcie probiercze udarowe piorunowe (1,2/50 µs) 125 kV/145 kV Prąd znamionowy ciągły 630 A/1250 A Prąd znamionowykrótkotrwały wytrzymywany 16 kA (1s)/20 kA (1s) Prąd znamionowy szczytowy wytrzymywany 40 kA/50 kA Stopień ochrony IP 4X

Zgodność z normami: • PN-EN 62271-1 „Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Cześć 1: Postanowienia wspólne” • PN-EN 62271-100 „Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 100: Wyłączniki wysokiego napięcia prądu przemiennego” • PN-EN 62271-200 „Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza – Część 200: Rozdzielnice prądu przemiennego w osłonach

metalowych na napięcie znamionowe wyższe niż 1 kV do 52 kV włącznie” Zabezpieczenie REF 601 REF601 to cyfrowy zespół zabezpieczający przeznaczony do ochrony i kontroli w sieciach energetyki zawodowej, jak i przemysłowych.

IEC

Funkcje zabezpieczeniowe REF 601

ANSI

3-fazowe, bezkierunkowe zabezpieczenie nadprądowe, stopień zabezpieczeniowy dolny 3I>

3-fazowe, bezkierunkowe zabezpieczenie nadprądowe, stopień zabezpieczeniowy górny 3I>>

50/51

3I>>>

Bezkierunkowe zabezpieczenie ziemnozwarciowe, stopień dolny

I0>

51N

Bezkierunkowe zabezpieczenie ziemnozwarciowe, stopień górny

I0>> 50N/51N

Trójfazowa funkcja wykrywająca udar transformatora

3I2f>

3-fazowe, bezkierunkowe zabezpieczenie nadprądowe, stopień bezzwłoczny

Pozycje pracy aparatu

Schemat elektryczny, widoki i gabaryty pola rozdzielnicy Rotoblok VCB REF 601 Ready

Start

Trip

REF 601 IEC CT:1250 E:Ext

Trip Ip Trip Io

ESC

ZA M K ODŁ ĄC

ŁĄ

Z ÓR NIK CZ

J NI

ŁĄ WY CZ

TGI 24

B R ÓJ ZAZ

Ą ZAŁ CZ

24.06.16 M ZA

KNIJ OTWÓR Z

M UZIEMNIK

REF 601

1835 (1950*)

OT W

NIE DOTYKAĆ! URZĄDZENIE ELEKTRYCZNE

500

950 (1150*)

* - w przypadku łączenia pól rozdzielnicy Rotoblok VCB z polami rozdzielnicy Rotoblok 17,5kV i Rotoblok SF wysokość pola rozdzielnicy wynosi 1950mm, natomiast głębokość 950mm. W przypadku łączenia pól rozdzielnicy Rotoblok VCB z polami rozdzielnicy Rotoblok 24 wysokość pola rozdzielnicy wynosi 1950mm, natomiast głębokość 1150mm.

Pozycja załączony -zamknięty

Pozycja wyłączony -zamknięty

Pozycja wyłączony -otwarty

Pozycja uziemiony

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe Zalety: • Kompaktowe rozwiązanie realizujące trzy funkcje wyłącz, odłącz i uziem. • Miniaturyzacja pól, a tym samym całej rozdzielnicy przy zachowaniu parametrów elektrycznych i użytkowych (dotychczas szerokość najmniejszego pola z wyłącznikiem wynosiła 700mm, a w przypadku rozdzielnicy Rotoblok VCB wynosi 500mm) • System blokad jest ograniczony do jednego aparatu. • Aparatem można sterować lokalnie, jak również zdalnie (drogą radiową). • Wysokie bezpieczeństwo obsługi poprzez wymuszone poprawne czynności łączeniowe. • Dwie widoczne pełne przerwy izolacyjne w powietrzu zapewniają największy poziom bezpieczeństwa. • Aparat w pozycji wyłączonej i otwartej stanowi sobą mechaniczną i izolacyjną przegrodę pomiędzy przedziałem szyn zbiorczych, a częścią przyłączy kablowych. • Poprawa niezawodności poprzez wyeliminowanie wielu blokad mechanicznych i elektrycznych. • Wyeliminowanie wielu połączeń szynowych przez co zwiększono przewodność eliminując spadki napięć, a tym samym straty energii.

Widoki łącznika 1 - izolacyjny wał główny z wyłącznikiem 2 - napęd łącznika 3 - komora próżniowa wyłącznika 4 - izolatory żywiczne 5 - uziemnik dolny 6 - ocynkowana stalowa rama 7 - przycisk załącz wyłącznik 8 - przycisk wyłącz wyłącznik 9 - gniazdo odłącznika 10- gniazdo uziemnika 11 - gniazdo zazbrajania 12- sygnalizacja zazbrojenia sprężyny 13- złącze wtykowe do obwodów wtórnych 14- sygnalizacja położenia wyłącznika 15- sygnalizacja położenia odłącznika i uziemnika

13 11 7

12 9

widok łącznika

widok izolacyjnego wału głównego z wyłącznikiem próżniowym

Widok z frontu rozdzielnicy SN ze standardowymi wyłącznikami (klasyczne rozwiązanie - trzy niezależne aparaty)

ZA SYGNALIZACJA POŁOŻENIA UZIEMNIKA

BLOKADA GNIAZDA ODŁĄCZNIKA

ODBLOKOWANE

ZA SYGNALIZACJA POŁOŻENIA UZIEMNIKA

BLOKADA GNIAZDA ODŁĄCZNIKA

ODBLOKOWANE

J NI

ÓR OT W

Sygnalizacja stanu wyłącznika

GNIAZDO UZIEMNIKA

J NI

GNIAZDO UZIEMNIKA

BLOKADA GNIAZDA ODŁĄCZNIKA

GNIAZDO ODŁĄCZNIKA

MKNIJ

Sygnalizacja stanu wyłącznika

SYGNALIZACJA POŁOŻENIA UZIEMNIKA

ZABLOKOWANE ODBLOKOWANE

SYGNALIZACJA OBECNOŚCI NAPIĘCIA

ÓR OT W

Sygnalizacja stanu wyłącznika

ZA SYGNALIZACJA POŁOŻENIA UZIEMNIKA

ODBLOKOWANE

REF 610

SYGNALIZACJA POŁOŻENIA ODŁĄCZNIKA

GNIAZDO ODŁĄCZNIKA

MKNIJ

ZABLOKOWANE

SYGNALIZACJA OBECNOŚCI NAPIĘCIA

ÓR OT W

SYGNALIZACJA POŁOŻENIA ODŁĄCZNIKA

GNIAZDO ODŁĄCZNIKA

MKNIJ

ZABLOKOWANE

SYGNALIZACJA OBECNOŚCI NAPIĘCIA

J NI

GNIAZDO UZIEMNIKA

ÓR OT W

ZAM K

GNIAZDO UZIEMNIKA

ABB

J NI

POLE TRANSF ORMATOROWE

REF 610

Ó TW

ZAM K

SYGNALIZACJA POŁOŻENIA ODŁĄCZNIKA

GNIAZDO ODŁĄCZNIKA

MKNIJ

ZABLOKOWANE

SYGNALIZACJA OBECNOŚCI NAPIĘCIA

ABB

POLE TRANSF ORMATOROWE

REF 610

Ó TW

BLOKADA GNIAZDA ODŁĄCZNIKA

SYGNALIZACJA OBECNOŚCI NAPIĘCIA

GNIAZDO UZIEMNIKA

Ó TW

ZA SYGNALIZACJA POŁOŻENIA UZIEMNIKA

ODBLOKOWANE

ABB

SYGNALIZACJA POŁOŻENIA ODŁĄCZNIKA

GNIAZDO ODŁĄCZNIKA

MKNIJ

ZABLOKOWANE

J NI

POLE TRANSF ORMATOROWE

REF 610

ZAM K

SYGNALIZACJA POŁOŻENIA ODŁĄCZNIKA

BLOKADA GNIAZDA ODŁĄCZNIKA

ABB

POLE TRANSF ORMATOROWE

REF 610

ZAM K

ABB

ZAM K

POLE TRANSF ORMATOROWE

Schemat elektryczny

Sygnalizacja stanu wyłącznika

Załączony

Wyłączony

Załączony

Wyłączony

Załączony

Wyłączony

Załączony

Wyłączony

Załączony

Wyłączony

Załącz

Wyłącz

Załącz

Wyłącz

Załącz

Wyłącz

Załącz

Wyłącz

Załącz

Wyłącz

700

700 3500

700

700 REF

REF

Widok z frontu rozdzielnicy Rotoblok VCB REF 601

OT W

ŁĄ

OT W

ŁĄ

Z ÓR

NIK CZ

Ą ZAŁ CZ

M ZA

OTWÓR Z

ZA M K ODŁ ĄC

B R ÓJ ZAZ

Ą ZAŁ CZ

KNIJ

UZIEMNIK

Trip Ip Trip Io

ZA M K ODŁ ĄC

M ZA

OTWÓR Z

Trip

NIK CZ

Z ÓR

J NI

ZA M K ODŁ ĄC

Start

ESC

Ą ZAŁ CZ

KNIJ

UZIEMNIK

Ready

REF 601 IEC CT:1250 E:Ext

Trip Ip Trip Io

B R ÓJ ZAZ

Ą ZAŁ CZ

M ZA

OTWÓR Z

REF 601

Trip

ŁĄ WY CZ

N CZ

J NI

Z ÓR

Start

ESC

B R ÓJ ZAZ

Ą ZAŁ CZ KNIJ

Ready

REF 601 IEC CT:1250 E:Ext

Trip Ip Trip Io

B R ÓJ ZAZ

M ZA

REF 601

Trip

ŁĄ WY CZ

ZA M K ODŁ ĄC

NIK CZ

J NI

Z ÓR

B R ÓJ ZAZ

Start

ESC

ŁĄ WY CZ

OT W

Ready

REF 601 IEC CT:1250 E:Ext

Trip Ip Trip Io

ŁĄ

REF 601

Trip

J NI

ZA M K ODŁ ĄC

ŁĄ WY CZ

N CZ

J NI

Z ÓR

Start

ESC

ŁĄ

Ready

REF 601 IEC CT:1250 E:Ext

Trip Ip Trip Io

ŁĄ

Trip

ŁĄ WY CZ

Start

ESC

REF 601 Ready

REF 601 IEC CT:1250 E:Ext

KNIJ

M ZA

OTWÓR Z

UZIEMNIK

KNIJ OTWÓR Z

UZIEMNIK

Oszczędność miejsca ! NIE DOTYKAĆ! URZĄDZENIE ELEKTRYCZNE

500

NIE DOTYKAĆ! URZĄDZENIE ELEKTRYCZNE

500

NIE DOTYKAĆ! URZĄDZENIE ELEKTRYCZNE

500 2500

NIE DOTYKAĆ! URZĄDZENIE ELEKTRYCZNE

500

urządzenia dla energetyki 6/2010

NIE DOTYKAĆ! URZĄDZENIE ELEKTRYCZNE

500 1000

ZPUE S.A. ul. Jędrzejowska 79c, 29-100 Włoszczowa tel. +48 41 38 81 000; fax +48 41 38 81 001; tel. marketing: +48 41 38 81 010 www.zpue.pl, dział marketingu: marketing@zpue.pl, dział techniki i rozwoju: dtir@zpue.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

Wywietrzak Labyrinth – powierzchnia 930 m2

Innowacje Colt Colt International to firma globalna działająca w dziedzinie technicznego wyposażania budynków. Niezwykły jest rys historyczny, początkowo rodzinna firma w Havant, południowo-zachodniej Anglii, w ciągu kilku lat, dzięki zaawansowanym, zupełnie nowym technologiom przekształciła się z pioniera w lidera na rynku ochrony przeciwpożarowej. Klapa żaluzjowa napowietrzająca FCO

ziś, międzynarodowa grupa Colt jest reprezentowana w ponad 60 krajach na całym świecie. Szeroka oferta produktów do budynków nowych, jak również tych modernizowanych, zawiera przede wszystkim systemy odprowadzania dymu i ciepła, wentylacji, ogrzewania i chłodzenia powietrza, techniki wykorzystania światła dziennego oraz ochrony przed promieniowaniem słonecznym z wykorzystaniem ogniw fotowoltaicznych. Do sterowania systemami zawsze opracowywana jest koncepcja wzajemnie do siebie dostosowanych i współpracujących urządzeń. Wszystkie systemy firmy Colt są opracowywane w laboratoriach badawczych, a następnie tworzona jest koncepcja odpowiedniego systemu. Firma

Colt oferuje pomoc od doradztwa w zakresie projektowania i doboru właściwych rozwiązań, obliczeniach i projektowaniu, poprzez montaż i uruchomienie, aż po serwis gwarancyjny i konserwację systemu.

Koncepcja produktu „Colt jest międzynarodowym przedsiębiorstwem innowacyjnych technik w przemyśle technologii przeciwpożarowych. Z firmą Colt każdy budynek staje się bardziej bezpieczny i ekonomiczny.” Colt realizuje swoje zadania, aby spełnić tę maksymę. Liczy się cała koncepcja, a nie jeden produkt. Zintegrowane, a zarazem wszechstronne podejście gwarantuje innowacyjne rozwiązania, które dają największe korzyści, zarówno pod względem dobrego samopoczucia ludzi

jak i ich bezpieczeństwa w przypadku pożaru. Bardzo ważna przy tym jest dla nas ochrona środowiska.

Badania i rozwój, czyli zawsze „o krok przed” Zawsze kładziemy duży nacisk na ciągły rozwój naszych systemów. Do tego celu służą nam laboratoria badawcze w Niemczech, Belgii i Wielkiej Brytanii. Poddajemy nasze urządzenia testom ogniowym, odporności na zróżnicowane warunki pogodowe oraz wpływu urządzeń na redukcję hałasu. Posiadamy wiele opatentowanych rozwiązań. Powodem do dumy jest opatentowany system Weatherlite, który za pomocą klap bocznych zapewnia naturalną wentylację pomimo opadów atmosferycznych.

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

Zastosowanie wentylacji naturalnej w budynkach przemysłowych

Labyrinth – wytłumiona akustycznie wentylacja naturalna Urządzenia naturalnej wentylacji typu Labyrinth zostały zaprojektowane tak, by zapewnić ciągłą wentylację pomieszczeń z jednoczesną ich ochroną przed warunkami atmosferycznymi. Urządzenia te przeznaczone są do stosowania w budynkach przemysłowych, gdzie procesy technologiczne ściśle wiążą się z dużą emisją ciepła i hałasu. Użycie systemu Labyrinth daje możliwość utrzymania ciągłej wentylacji przy jednoczesnej redukcji poziomu hałasu. Obudowa w kształcie prostokątnym z zainstalowanym systemem żaluzji. Żaluzje zamontowane zostały w sposób tworzący sieć kanałów powodując odbijanie fal dźwiękowych, a co za tym idzie redukcję emisji hałasu. Specjalnie zaprojektowana konstrukcja paneli żaluzji powoduje odprowa-

dzanie wody deszczowej na zewnątrz urządzenia. Żaluzje tworzą kanały w formie labiryntu, w którym fale odbijają się i hałas ulega redukcji. Lamele wywietrzaka wyposażone są w kanały odprowadzające wodę opadową na zewnątrz urządzenia. Rozwiązanie to sprawia, iż nawet przy otwartych żaluzjach Labyrinth jest szczelny. Labyrinth może być opcjonalnie wyposażony w pokrywy zamykające. W ten sposób unika się niepotrzebnych strat energii, a także reguluje ilość wypływającego powietrza. Pokrywa zamykająca składa się z żaluzji, które poruszają się w prowadnicach. Żaluzje te są sterowane pneumatycznie lub elektrycznie. Dla ochrony akustycznej budynku możliwe jest wbudowanie tłumików akustycznych. Tłumiki składają się z aluminiowych ram wypełnionych materiałem pochłaniającym fale dźwiękowe, montowane są poniżej żaluzji tak, aby nie

wpływać na wydajność urządzenia. Dzięki niewielkiej wadze Labyrinth może być montowany na prawie każdej konstrukcji dachowej jak również w fasadzie, a wymiary urządzenia zależą od indywidualnych potrzeb projektu. Urządzeniem uzupełniającym do wywietrzaka Labyrinth jest klapa żaluzjowa napowietrzająca FCO.

Klapy żaluzjowe do wentylacji naturalnej, typ FCO Klapy wentylacyjne żaluzjowe przeznaczone są do wentylacji naturalnej obiektów kubaturowych, najczęściej przemysłowych lub komercyjnych. Klapy te są montowane w elewacjach budynków: w ich dolnej części jako klapy napowietrzające oraz w górnych partiach elewacji jako wyrzutnie powietrza.

Ochrona przeciwpożarowa Ponad 50 lat temu po pożarze w General Motors, USA, firma Colt, w ścisłej współpracy ze światowej sławy Instytutem Badawczym Pożarnictwa Borehamwood, przeprowadziła badania potwierdzające znaczenie naturalnych systemów odprowadzania dymu i ciepła. Na wypracowanych w tym czasie obliczeniach oparte są normy VdS i DIN. Najnowsze doświadczenia testów pożarowych w Belgii potwierdzają tezę, iż firma Colt wyznaczała i nadal wyznacza standardy w zakresie oddymiania i wentylacji.

Z pewnością w przyszłość

Wywietrzak Labyrinth

urządzenia dla energetyki 6/2010

Inwestowanie w ochronę przeciwpożarową zawsze się opłaca. Dzięki długoletniemu doświadczeniu i wypróbowanym rozwiązaniom w zastosowaniu technicznego wyposażenia budynku oferujemy pewną pomoc i tworzymy warunki dla przyszłego rozwoju.

technologie, produkty – informacje firmowe

Zastosowanie kondensatorów w kompensacji mocy biernej Praca urządzeń o charakterze innym niż rezystancyjny – m.in. takich jak silniki i indukcyjne i transformatory wpływa na przesunięcie fazowe przepływającego przez nie prądu względem napięcia zasilającego. Jak wiadomo, prąd bierny przepływający przez sieć przesyłową powoduje zmniejszenie jej przepustowości oraz zwiększenie strat mocy.

przypadku dołączenia do sieci urządzeń o charakterze indukcyjnym mamy do czynienia z opóźnieniem przepływu prądu względem napięcia. Aby zminimalizować to zjawisko (względem punktu kontrolnego jakim jest zainstalowany licznik energii elektrycznej) należy zainstalować układ o charakterze przeciwnym do indukcyjnego (czyli prąd musi wyprzedzać napięcie zasilające), który skompensuje to opóźnienie. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku dołączenia do sieci urządzeń pojemnościowych – kondensatorów. Wspólne działanie układów: indukcyjnego obciążenia i pojemnościowego kompensatora doprowadza do wzajemnego zniesienia się przesunięć prądu i napięcia w czasie a tym samym do zniwelowania negatywnego zjawiska a w konsekwencji do zminimalizowania opłaty za pobór biernej energii elektrycznej. W każdym zakładzie produkcyjnym pobór energii biernej jest inny. Różnorodność odbiorników a także charakter ich pracy zmienia się w czasie. W praktyce nie jest możliwym zbudowanie prostego statycznego układu pojemnościowego współpracującego z urządzeniami działającymi nieregularnie. Nowoczesne kompensatory pojemnościowe buduje się w postaci baterii kondensatorów o różnej mocy, dynamicznie dopasowującej się do chwilowego poboru energii biernej przez odbiorcę. Zainstalowany regulator mierzy obciążenie indukcyjne

i dołącza do sieci odpowiednie kondensatory o różnych mocach tak aby jak najefektywniej nadążać za zmianami wielkości obciążenia indukcyjnego. Tworzony w danej chwili przez baterię zespół kondensatorów wymaga przygotowania członów kompensacyjnych złożonych z kondensatorów o różnej mocy. Ich wielkość dobiera się na podstawie pomiarów przeprowadzonych u odbiorcy. Na rynku dostępne są rożne rodzaje kondensatorów do kompensacji mocy biernej. W kondensatorach gazowych typu MPP i MKP jako izolator wykorzystuje się zwijki z folii polipropylenowej, na której poprzez napylenie warstwy metalu – cynku i aluminium – umieszcza się okładki (MKP) lub wykorzystuje w tym celu metalizowany papier (MPP). Całość umieszczona jest w obojętnym gazie występującym również w powietrzu – azocie. Kondensatory posiadają zabezpieczenia nadciśnieniowe chroniące przed wybuchem – w przypadku wystąpienia zwarcia następuje rozpad dielektryka, gwałtowne zwiększenie ilości gazu wewnątrz obudowy i zagrożenie wybuchem – w celu ochrony przed tym zjawiskiem kondensatory są tak skonstruowane aby wzrost ciśnienia spowodował wypchnięcie części obudowy wyposażonej w zaciski i tym samym zerwanie wewnętrznych połączeń. Nowoczesne kondensatory mają niewielkie rozmiary, produkowane są w wersji jednofazowej lub trójfazowej (dla zastosowań z równomiernym obciążeniem faz)

najczęściej z wewnętrznym połączeniem w trójkąt lub rzadziej – w gwiazdę dla napięć powyżej 660V. Kondensatory wyposażone są w oporniki rozładowcze, które w czasie określanym przez normę doprowadzają do obniżenia napięcia na naładowanym kondensatorze do odpowiedniego poziomu. Dawniej jako wewnętrzny impregnat stosowano substancje zawierające polichlorowane bifenyle (PCB), po wprowadzeniu zakazów dotyczących stosowania tych środków rozpoczęto stosowanie olejów roślinnych, żywicy i gazów. W ostatnim czasie obserwuje się powrót do stosowania olejów roślinnych. Przesłanką do tego są: niskie straty mocy czynnej, bardziej efektywne chłodzenie pozwalające na pracę w wyższych temperaturach i dłuższa żywotność kondensatorów dzięki m.in. większym dopuszczalnym prądom rozruchowym. Katarzyna Rutkowska, e-mail: kr@lopi.pl P.P.H.U. LOPI Andrzej Anuszkiewicz www.lopi.pl; e-mail: lopi@lopi.pl

Oddział Wieliszew ul. Niepodległości 124B, 05-135 Wieliszew tel. 0 22 766 37 00, fax 0 22 766 37 01

Oddział Warszawa ul. Żegańska 1, 04-713 Warszawa tel. 0 22 321 29 70 - 73, fax 0 22 321 29 74

urządzenia dla energetyki 6/2010

Kondensatory Dławiki filtracyjne Baterie kondensatorów

P.P.H.U. LOPI Andrzej Anuszkiewicz Oddział Wieliszew

ul. Niepodległości 124B 05-135 Wieliszew tel. 0 22 766 37 00 fax 0 22 766 37 01

www.lopi.pl e-mail: lopi@lopi.pl Oddział Warszawa

ul. Żegańska 1 04-713 Warszawa tel. 0 22 321 29 70-73 fax 0 22 321 29 74

technologie, produkty – informacje firmowe

Doświadczenia eksploatacyjne układu lokalizacji doziemień w sieciach DC W referacie omówiono aktualne oferowaną wersję systemu DCtest2 oraz przedstawiono wyniki uzyskane podczas pomiarów obiektowych tego systemu. 1. Wstęp Powszechnie przyjęta w energetyce zasada zasilania napięciem stałym obwodów sterowania, automatyki i zabezpieczeń powoduje, że obwody prądu stałego zaliczać należy do najbardziej odpowiedzialnych układów w każdej stacji elektroenergetycznej i elektrowni, a także zakładzie przemysłowym. Istotnym problemem podczas usuwania doziemień są sprawy czysto formalne związane z problemem „własności” obwodów. Jest to zauważalne szczególnie w zakładach przemysłowych, gdzie jedna sieć prądu stałego zasila obwody będące w gestii kilku niezależnych od siebie służb eksploatacyjnych. Obwody są wykorzystywane przez automatyków, technologów, zabezpieczeniowców, a ostatnio także przez informatyków odpowiedzialnych za systemy sterowania i nadzoru. Co prawda informatycy standardowo bazują na sieci 24V ale niejednokrotnie do szaf systemowych doprowadza się sygnały na poziomie 110/220V. Praktycznie lokalizacja doziemienia rozpoczyna się od „przepychanek”, od których obwodów rozpocząć szukanie. Dlatego tak istotnym problemem, oprócz kontroli rezystancji całej sieci, jest stworzenie możliwości łatwego lokalizowania, a co za tym idzie również łatwego eliminowania, uszkodzeń izolacji w sieciach prądu stałego.

oraz układ do pomiaru rezystancji doziemnej całej sieci. Przez te kilkanaście lat zmniejszono jej gabaryty oraz wyposażono ją w rejestrator zdarzeń i łącze do komunikacji z systemem. Do rozpływów prądów w poszczególnych odpływach początkowo stosowano czujniki metalowe posiadające zaciski do podłączenia przewodów. W roku 2001 zmieniono konstrukcję czujników, montowano je w obudowach plastikowych z otworem przeznaczonym do przeprowadzenia przewodów bez konieczności ich przecinania. W roku 2009 wprowadzono wersję, w której wydzielono przekładniki pomiarowe i zgrupowano podzespoły elektroniczne ośmiu odpływów w jednym urządzeniu zwanym koncentratorem, zmniejszając w ten sposób znacznie wymiary urządzenia. Obecną wersję o nazwie DCtest2 przedstawiono na rys. 2. Na rys. 3 przedstawiono system DCtest2 zabudowany w rozdzielnicy prądu stałego. Uzupełnieniem systemu stacjonarnego jest lokalizator przenośny służący do kontroli odpływów, w których nie zabudowano stacjonarnych przekładników pomiarowych oraz do dokładnego wyszukiwania miejsca uszkodzenia izolacji. Cęgi mierzą prąd wynikający z oporności doziemnej danego fragmentu sieci.

2. Układ Dctest2 Mając na uwadze ważność problemu w roku 1996 w Energoteście podjęto prace nad mikroprocesorowym system kontroli stanu izolacji sieci prądu stałego typu DCtest, który realizuje dwie podstawowe funkcje: 8 W sposób ciągły kontroluje wartość rezystancji doziemnej izolacji całej nadzorowanej sieci prądu stałego. 8 Zapewnia ciągłą kontrolę stanu izolacji doziemnej poszczególnych odpływów, a tym samym umożliwia szybką lokalizację miejsca o obniżonej rezystancji izolacji. Zasada pomiaru rezystancji izolacji polega na wyindukowaniu pomiarowego wolnozmiennego sygnału napięciowego między każdym z biegunów sieci a ziemią, a następnie pomiarze rozpływu prądów wymuszonych tym sygnałem. Sercem całego systemu jest jednostka centralna, w której znajduje się generator indukujący sygnał pomiarowy

Rys. 2. Widok poszczególnych urządzeń systemu DCtest2.

Obsługa mierząc kolejno prądy doziemne poszczególnych odpływów lokalizuje odpływ o pogorszonej rezystancji izolacji. Na wyświetlaczu jest pokazywany stan izolacji wyrażony w procentach, gdzie 0% - oznacza pełne doziemienia, a 100% - oznacza brak doziemienia. W celu umożliwienia wykonywania pomiarów obiektowych wykonano przenośny tester składający się z jednostki centralnej oraz lokalizatora przenośnego. Całość jest przystosowana do łatwego podłączania do istniejących w danym obiekcie obwodów prądu stałego.

Rys. 3. System DCtest2 zabudowany w rozdzielnicy prądu stałego. Urządzenia DCtest2 zaznaczono czerwoną obwódką.

3. Pomiary obiektowe systemu DCtest2 Pomiary obiektowe systemu DCtest2 miały za zadanie sprawdzenie poprawności działania naszych urządzeń w rzeczywistych, a jednocześnie zróżnicowanych warunkach obiektowych. Poniżej opisano wyniki badań symulacyjnych w elektrowni i stacji energetycznej oraz przedstawiono rzeczywiste przypadki wykorzystania systemu DCtest2 do lokalizacji istniejącego doziemienia. Badania symulacyjne w obwodach 220V DC w elektrowni oraz w stacji energetycznej W momencie wykonywania pomiarów w sieci prądu stałego nie było doziemienia (zabudowany przyrząd do kontroli stanu izolacji wskazywał wynik pozytywny). Pomiary polegały na zasymulowaniu doziemienia i sprawdzeniu prawidłowości działania systemu DCtest2. Do badań przeprowadzonych w elektrowni wykorzystano pojedyncze urządzenia DCtest2, które na potrzeby wykonania pomiarów podłączono w jeden system, natomiast do badań wykonanych w stacji energetycznej wykorzystano tester przenośny. Kontrolny pomiar rezystancji całej sieci wykonany przez DCtest2 potwierdził brak doziemienia (DCtest2 wskazywał wartość powyżej 250k). Następnie w wybranych odpływach symulowano doziemienie zmienia-

Rys. 4. Cęgi przenośne.

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe jąc rezystancję w zakresie od 50k aż do zera. System DCtest2 stacjonarny i lokalizator przenośny prawidłowo wskazywał doziemiony obwód. Przykłady lokalizacji rzeczywistych doziemień w obwodach prądu stałego Zakład przemysłowy, sieć 24VDC zasilająca obwody systemu sterowania i nadzoru System sterowania i nadzoru jest odpowiedzialny za pracę całej instalacji technologicznej w danym zakładzie. Z tego powodu jakiekolwiek wyłączenia w obwodach prądu stałego 24VDC mogą skutkować olbrzymimi stratami finansowymi. W tym konkretnym przypadku ryzyko poniesienia strat było tak duże, że nie zdecydowano się na szukanie doziemienia metodami tradycyjnymi poprzez kolejne odłączanie poszczególnych obwodów. W ten sposób sieć 24VDC pracowała z trwale doziemionym metalicznie jednym biegunem. Do szukania doziemienia wykorzystano tester przenośny w wersji 24V. Dotychczas systemy DCtest oraz DCtest2 pracowały jedynie w sieciach 110VDC i 220VDC. Zaproszenie nas do pomo-

trudność wydzielenia dwóch przewodów stanowiących jeden obwód, zdecydowano się obejmować cęgami całe wiązki przewodów. Takie uproszczenie pozwoliło na przyspieszenia pracy, a jak się okazało, nie pogorszyło funkcjonalności DCtest2. Po znalezieniu kasety z doziemieniem w dalszej kolejności lokalizowano obwód, w którym występowało doziemienie. Przy wyszukiwaniu zastosowano również metodę uproszczoną, obejmując cęgami całe wiązki przewodów. Ostatnim etapem było znalezienie miejsca doziemienia w wyszukanym obwodzie. W ten sposób znaleziono miejsce, gdzie jeden z przewodów zasilających był dociśnięty (i w ten sposób uszkodzony) przez metalową obudowę urządzenia. Po usunięciu usterki rezystancja doziemna całej sieci zmierzona przez DCtest2 wynosiła powyżej 250k. Miejsce doziemienia wykryto bez konieczności zbędnego wyłączania jakichkolwiek obwodów. Cała praca związana ze szkolenie personelu oraz wykryciem doziemienia trwała około 5 godzin, pomimo że dla osoby szukającej doziemienie było to pierwsze zetknięcie się z nowym przyrządem.

Rys. 5. Tester przenośny DCtest2 oraz cęgi przenośne podłączone w rozdzielnicy prądu stałego.

cy było jak dotąd pierwszą możliwością sprawdzenia urządzenia w obwodach niskiego napięcia. Po krótkim szkoleniu w zakresie działania i obsługi DCtest2, pracę związaną ze znalezieniem doziemienia wykonał samodzielnie pracownik służb eksploatacyjnych, a przedstawiciele Energotestu występowali jedynie w roli konsultantów. Tester podłączono w jednej z szaf systemowych, w której było doziemienie. Pomiar rezystancji całej sieci wykonany przez DCtest2 potwierdził istnienie doziemienia metalicznego bieguna dodatniego. Szafa zasilana była przez przetwornicę DC/DC. W szafie znajdują się kasety, do których podłączone są: zasilanie oraz sygnały wejściowe i wyjściowe. Przewody ułożone są w wiązki. Ze względu na dużą liczbę obwodów oraz

Zakład przemysłowy, sieć 220VDC zasilająca obwody pomocnicze i sterownicze bloku energetycznego Zakład przemysłowy jest obecnie modernizowany. Rozdzielnica główna 220VDC jest zbudowana w postaci pojedynczych celek z tyłu otwartych. Bezpośrednia bliskość kotła powoduje zapylenie urządzeń, a w szczególności listew zaciskowych. Rozdzielnica niższego stopnia zbudowana jest w skrzynkach żeliwnych i umieszczona w pomieszczeniach technologicznych. Obsługa twierdzi, że w tym zakładzie doziemienia są częstym zjawiskiem, a ich usuwanie sprawia duże problemy. Nawet wcześniej zaproszono firmę zewnętrzną, która przy użyciu lokalizatora przenośnego produkcji zachodniej próbowała wykryć doziemienie. Ze względu na trudne warunki pracy sieci

urządzenia dla energetyki 6/2010

prądu stałego, próba zakończyła się niepowodzeniem. Zaproszenie do znalezienia doziemienia było dla nas możliwością nieomalże bezpośredniego sprawdzenia się z konkurencją. Do szukania doziemienia wykorzystano tester przenośny w wersji 110/220V, którą obsługiwali pracownicy Energotestu. Przedstawiciele służb eksploatacyjnych jedynie pomagali w identyfikacji poszczególnych obwodów sieci. Tester podłączono w rozdzielni głównej 220VDC. Pomiar rezystancji całej sieci wykonany przez DCtest2 potwierdził istnienie doziemienia metalicznego bieguna dodatniego. Przystąpiono do lokalizowania doziemienia. Najpierw sprawdzano rezystancje doziemne poszczególnych odpływów. Cęgi zakładano na kable odpływowe zasilające rozdzielnice niższego stopnia. Aby przyspieszyć pracę, w miarę możliwości (zbliżenie kabli oraz średnice kabli) cęgami obejmowano jednocześnie kilka kabli. W przypadku wyniku pozytywnego (brak doziemienia) od razu eliminowano większą liczbę odpływów. Stwierdzono, że doziemienie występuje w odpływie zasilającym rozdzielnicę żeliwną w pomieszczeniu maszynowni. Jest ona oddalona o ok. 200m od rozdzielnicy głównej. Kolejnym etapem było lokalizowanie doziemionego odpływu z tej rozdzielnicy. Stwierdzono, że doziemiony jest odpływ zasilający tablicę przekaźnikową w nastawni. Po wyłączeniu tej tablicy wynik pomiaru rezystancji izolacji całej sieci zmierzony przez DCtest2 wzrósł do 5k, co zdaniem służb eksploatacyjnych, w tej sieci jest wartością prawidłową. Zabudowany w nastawni przekaźnik kontrolujący rezystancję doziemną sieci prądu stałego odwzbudził się. W związku z tym, że tablica była w gestii innych służb eksploatacyjnych, nie było możliwości kontynuowania prac i znalezienia konkretnego miejsca doziemienia. Dzięki zastosowaniu DCtest2 wyposażonego w cęgi przenośne udało się w ciągu 3 godzin zmniejszyć obszar poszukiwań z terenu całego zakładu do tablicy z ograniczaną ilością elementów. Jest to niewątpliwy sukces, tym bardziej, że wcześniejsza próba znalezienia doziemienia (przy wykorzystaniu innego urządzenia) zakończyła się niepowodzeniem.

4. Podsumowanie Kontrola stanu izolacji sieci prądu stałego przy użyciu systemu Dctest oraz DCtest2 w porównaniu do tradycyjnych metod jest znacznie prostsza i nie wymaga wyłączania kolejnych fragmentów sieci. System służy do ciągłej kontroli izolacji i szybkiej lokalizacji zwarć, zatem pozwala nie tylko na eliminowanie doziemień w poszczególnych odpływach, ale także umożliwia działania profilaktyczne. inż. Rudolf Głowocz Lucjan Kaczmarczyk Energotest Sp. z o.o.

technologie, produkty – informacje firmowe

Nowe zestawy instalacyjne ZI firmy SPAMEL Zestawy Instalacyjne z łącznikiem krzywkowym Zestawy charakteryzują się nowoczesnym i ergonomicznym designem. Każdy zestaw wyposażony jest w gniazdo główne 16 ub 32 A (w zależności od wykonania). Zestaw ZI z rozłącznikiem O-1 lub L‑0‑P wyposażony jest w łącznik krzywkowy, gniazdo główne oraz w zależności od wykonania dodatkowe 1 lub 2 gniazda boczne (1‑fazowe) znajdujące się w zespole podstawy, co ułatwia podłączenie przewodów do zestawu. Zestawy instalacyjne ZI są zgodne z postanowieniami normy: PN‑EN 60439‑3, PN‑EN 60439‑1 Nowe zestawy spełniaja wymagania Dyrektywy RoHS 2002/95/WE co oznacza, że nie zawierają substancji niebezpiecznych określonych w tej dyrektywie.

Zestawy Instalacyjne z wyłącznikiem Nadprądowym Zestawy charakteryzują się nowoczesnym i ergonomicznym designem. Każdy zestaw wyposażony jest w gniazdo główne 16 lub 32 A (w zależności od wykonania) oraz dodatkowe 1 lub 2 gniazda boczne (1‑fazowe) znajdujące się w zespole podstawy, co ułatwia podłączenie przewodów do zestawu. Kompletny zestaw posiada stopień ochrony IP44 lub IP65/IP67 (bez gniazda bocznego). Zasilanie gniazd doprowadza się poprzez wyłącznik nadprądowy. Zestawy instalacyjne ZI są zgodne z postanowieniami normy: PN‑EN 60439‑3, PN‑EN 60439‑1. Nowe zestawy spełniaja wymagania Dyrektywy RoHS 2002/95/WE co oznacza, że nie zawierają substancji niebezpiecznych określonych w tej dyrektywie.

Dane techniczne Napięcie znamionowe izolacji Ui 500 [V] Prąd znamionowy ciągły Iu max 32 [A] Częstotliwość znamionowa 50-60 Hz Napięcie znamionowe łączeniowe Ue 230/400 [V] Napięcie znamionowe udarowe wytrzymywalne Uimp 6 [kV] Przekrój przewodów przyłączeniowych 2,5...4 [mm2] Stopień ochrony IP44; IP65/IP67 Klasa ochronności II Masa 0,8...1,2 [kg] Rodzaje dławnic M25 x 1,5 (16 A), M32 x 1,5 (32 A)

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

Sieć inteligentna Od strategii do wykonania Globalny lider w rozwiązaniach technicznych w zakresie sieci inteligentnych

Sieć inteligentna… od wytworzenia do klienta… ROZWIĄZANIE Przesył

Dystrybucja

Zastosowania przemysłowe

Linie przesyłowe Podstacja przesyłowa

Podstacja rozdzielcza

Linie rozdzielcze

Generator — zabezpieczenie i sterowanie

Wysokie napięcie — zabezpieczenie i sterowanie

Transformator i linia zasilająca — zabezpieczenie i sterowanie

Linia zasilająca, transformator i silnik — zabezpieczenie

Awaryjne zasilanie rezerwowe

Sieć Home Area Network (HAN)

Źródła odnawialne

Automatyzacja podstacji i komunikacja przez sieć LAN

Bezpieczeństwo dystrybucji energii

Systemy zarządzania energią

Podliczniki i podział kosztów

Domowe systemy zarządzania

Gaz ziemny

Ucyfrowienie podstawowych urządzeń

Automatyzacja dystrybucji

Zarządzanie obciążeniem zakładu i popytem szczytowym

Energia — finanse

Reagowanie na popyt (Demand Response — DR)

Wytwarzanie podstawowe

Monitorowanie stanu zasobów i wydajności (ocena stanu)

Diagnostyka i analiza awarii

Monitorowanie i kondycjonowanie zasobów

System zarządzania budynkiem (Building Management System — BMS)

Urządzenia inteligentne

Przechwytywanie dwutlenku węgla

Rozległe monitorowanie, zabezpieczenie i sterowanie (Wide Area Monitoring Protection and Control — WAMPAC)

Monitorowanie stanu zasobów i wydajności (ocena stanu)

Energia — finanse

Magazynowanie i przemienniki

Dynamiczna ocena

Optymalizacja niezawodności (VVC, FDIR itp.)

Wytwarzanie

Zastosowania komercyjne

Zastosowania na terenach mieszkalnych

Transformator na podstawie

Pomiary inteligentne Zarządzanie zasobami rozdzielonej energii i ich łączenie / Mikrosieci

Infrastruktura komunikacji, bezpieczeństwo fizyczne i cyberbezpieczeństwo Zaplecze: Geoprzestrzenne zarządzanie zasobami, SCADA/EMS/DMS, optymalizacja i diagnostyka, zarządzanie siłą roboczą, platforma integracyjna

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe Nowe możliwości… i nowa skala złożoności

Dynamiczne zarządzanie przesyłem energii elektrycznej Dynamiczne prognozowanie pracy odnawialnych źródeł energii elektrycznej

Adaptacyjna automatyka zabepieczeniowa

Miasto B

Obszarowa synchronizacja probkowania (PMU) i integracja sterowania

Zakłady energetyczne Optymalne zarządzanie siłą robocza

Zakłady energetyczne

Ułatwienie przejścia na źródła odnawialne

Miasto A Optymalizacja pracy sieci rozdzielczych

Dynamiczna optymalizacja popytu na energię elektryczną

Optimalizacja Volt/VAR, rozproszone źródła energii elektrycznej i mikrosieci

Zarządzanie popytem szczytowym z udziałem aktywnych odbiorów i rozproszonych źródeł energii elektrycznej Optimalizacja pracy i diagnostyka urządzeń energetycznych

Stacje Rozdzielcze

Optymalne zarzadanie zasobami sieci elektroenergetycznych

Inteligentne liczniki do pomiaru energii elektrycznej

Sieć inteligentna wymaga właściwie zdefiniowanej strategii, . planu działań oraz podstaw wykonania Strategia Czynniki aktywujące

Elementy struktury

Korzyści

Ustawowe/ Rządowe

Przepisy i ustawy

Ustawowe/ Rządowe

Ekonomiczne/ Biznesowe Społeczne

Klienci Technologia/Możliwości Normy / Badania i rozwój

Ekonomiczne/ Biznesowe Społeczne

Finansowanie Techniczne

Plan działań Planowanie

urządzenia dla energetyki 6/2010

Inne: specyficzne dla danego kraju

Projekty pilotażowe

Techniczne

Wejście na rynek . w pełnym zakresie

Programy i wykonanie

technologie, produkty – informacje firmowe Sieć inteligentna… Analiza wykonalności

Podejście do nowego paradygmatu biznesowego i technicznego (wdrożenie w całym systemie) Podsumowanie wniosków • Określone czynniki: telekomunikacja i bezpieczeństwo to kwestie kluczowe • Elastyczność: nie istnieją rozwiązania w zakresie sieci inteligentnych dostępne „od ręki” • Skalowalność: wiele pomysłów sprawdza się na małą skalę, lecz nie w przypadku dużych

projektów wdrożeniowych

• Integracja: nowych i starych systemów ze sobą oraz z procesami funkcjonalnymi jest kluczowa w wykorzystaniu pełnej wartości danych, aplikacji oraz funkcji • Uzyskanie wartości: wiele nowych systemów analitycznych i funkcjonalności wymagało przetworzenia danych pierwotnych na informacje obsługiwane w celu ich użycia w procesach biznesowych i operacyjnych w czasie rzeczywistym oraz w innych trybach • System scentralizowany a system rozproszony ilości danych powiązanych z zasobami rozproszonymi sprawiają, że scentralizowane obliczenia analityczne stają się problematyczne • Wirtualne CIO: Możliwość minimalizacji ryzyka technologicznego i biznesowego

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe Rozwiązania z zakresu zintegrowanych sieci inteligentnych

DPA

DR WAMS

Asset Mgr

ems

dms

oms

GIS

ffa Mobile

Komunikacja w czasie rzeczywistym

nms

Bezpieczeństwo usług

Historia

Magistrala operacyjna — infrastruktura usług związanych z oprogramowaniem Data Model

Router

Popyt

Internet Aplikacje biznesowe

Projektowanie narzędzi

Systemy liczników inteligentnych

Dystrybucja

Systemy mobilne

Przesył Zasoby Siła robocza i projektowanie inż. Infrastruktura usług związanych z oprogramowaniem

Przedsięwzięcie

MDMS

Odbiorcy

Infrastruktura komunikacyjna

Internet Brama

Komunikacja Baza sieci wsteczna inteligentnej

Komunikacja wsteczna

Licznik inteligentny

Router inteligentny

Sterownik stacji Lokalne HMI

Urządzenia Wytwarzanie i magazynowanie

Zastosowania mieszkalne, komercyjne i przemysłowe

Podstacje

Komunikacja wsteczna

HAN

FDIR IVVC OFR

Biuro

Firewall

Kierownik ds. zasobów rozdzielonej energii

Rozwiązania zoptymalizowane

Aplikacje

Przekaźniki zabezpieczające

Konserwacja i diagnostyka transformatora

Reg. napięcia, LTC, CAPS

Przełączniki i wyłączniki

Urządzenia Volt/VAR

Posiadane przez zakład

Router inteligentny

Wyłączniki z zamykaniem powrotnym i przełączniki

Reg. napięcia, CAPS

Wytwarzanie i magazynowanie

Przewodowa/bezprzewodowa komunikacja z podstacją

PMU

Sterownik mikrosieci

Wytwarzanie i magazynowanie

Inne IED i urządzenia we/wy

GE: lider w branży sieci inteligentnych • Inwestycje w sieci inteligentne: roczne inwestycje na poziomie ponad 200 mln dolarów (RER/DER, systemy sterowania mikrosieciami, stacje ładujące EV, DR, zaawansowane DA/SA, AMI następnej generacji itp.) • Pozycja lidera w branży sieci inteligentnych: np. EPRI – sieć inteligentna, DOE – stadium integracji energetyki wiatrowej, DOE – stadium projektowania mikrosieci, NREL – uniwersalna łączność dla DG, GridWise – zarząd, IEEE – zarząd itp. • Rozwój strategii w zakresie sieci inteligentnych: np. Korea Południowa – rozwój strategii kraju w zakresie rozwiązań inteligentnych, szczyt G20 / opracowanie raportu dotyczącego planu działań w zakresie technologii sieci inteligentnych MEF, DECC (Wielka Brytania) – wizja zastosowania sieci inteligentnych w Wielkiej Brytanii oraz ocena wpływu nowych technologii energetycznych na rynek brytyjski itp. • Wsparcie zakładów energetycznych przez inwestycje w zakresie sieci inteligentnych: np. na 100 grantów przyznanych przez DOE na inwestycje w zakresie sieci inteligentnych, zaangażowanie firmy GE dotyczyło 30% środków finansowych sumy wynoszącej 3,4 miliarda dolarów itp. • Usługi doradztwa w zakresie sieci inteligentnych: strategia, plan działań, SI i wykonanie • Kompleksowe projekty w zakresie sieci inteligentnych (od konsultacji do wykonania): np. Energy Australia, KEPCO (wyspa Jeju), City of Miami, City of London, National Grid, ESKOM, SCE, Maui Electric itp. • Dostarczanie rozwiązań/aplikacji w zakresie sieci inteligentnych: np.: • Sieci z systemem zarządzania przesyłem EMS: ponad 100 zakładów, obsługa 1,3 miliarda odbiorców. • Dane DMS/OMS przetwarzane w czasie rzeczywistym w celu poprawy niezawodności: 69 zakładów w 16 krajach, w tym 3 najważniejsze firmy o zasięgu globalnym. • Wizualizacja GIS w projektowaniu sieci: ponad 1000 firm w 40 krajach. • Liczniki inteligentne: 4 miliony liczników dostarczonych w roku 2009. • Opracowane rozwiązania: ponad 350 ucyfrowionych podstacji. • Inne • Programy/inicjatywy zaangażowania klienta w rozwiązania z zakresu sieci inteligentnych dr Bartosz Wojszczyk

urządzenia dla energetyki 6/2010

prezentacje

„ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. prezentacja firmy Zakład Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych . „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. zaistniał na polskim rynku w 1991r. est producentem asortymentu z zakresu energetyki, oświetlenia zewnętrznego. „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. jest licencjonowanym producentem aparatury rozdzielczo zabezpieczającej nN i sN. Produkuje m.in.: aparaturę średniego i niskiego napięcia, podstawy bezpiecznikowe, konstrukcje i osprzęt do napowietrznych linii energetycznych, złącza kablowe oraz słupowe stacje transformatorowe (wykonane wg katalogów Energolinii i Elprojektu Poznań oraz własnych rozwiązań), W 2003 r. jako pierwsza firma w Polsce Zakład Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. opracował i wdrożył na rynek krajowy słupową stację transformatorową STSE-20/630, za którą otrzymał wyróżnienie na Międzynarodowych Targach Bielskich ENERGETAB. W kolejnych latach firma ta wprowadziła do sprzedaży aparaty sterowane drogą radiową oraz łączniki z komorami próżniowymi i małoolejowymi. W dobie dużego nacisku na ekologię w komorach małoolejowych Zakład Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. stosuje olej Shell Diala D lub Shell Fluid 4600, który w pełni ulega biodegradacji. Na chwilę obecną firma „ELGIS-GARBATKA” Sp. z o.o. rozszerza swoją ofertę o przekładniki prądowe na średnie napięcie oraz osprzęt energetyczny dla linii izolowanych. Zakład Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. w oparciu o swoją bazę projektową i wydział produkcji proponuje swoim klientom szeroką gamę latarni, słupów i masztów oświetleniowych. W 2003 r. firma ta pokazała, że latarnie oświetleniowe nie muszą być stalowe lub aluminiowe i przedstawiła słupy drewniane, za które otrzymała I Nagrodę na XI Międzynarodowych Targach Osprzętu Oświetleniowego ŚWIATŁO w Warszawie. Na dzień dzisiejszy firma „ELGISGARBATKA” Sp. z o.o. jest jedynym producentem takiego asortymentu w Polsce. Zakład Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. rozszerza swój asortyment z dziedziny oświe-

tlenia co roku uwzględniając przy tym potrzeby klienta oraz obowiązujące w danym czasie trendy. W 2004 r. wdrożył do produkcji i sprzedaży systemową szafę oświetlenia ulicznego, która wyposażona jest w system CPA net. SSOU idealnie sprawdza się w miastach i gminach, które chcą wprowadzić redukcję zużycia energii elektrycznej i przyczynić się do ratowania środowiska naturalnego. Ten wyjątkowy produkt został doceniony na XVII Międzynarodowych Energetycznych Targach Bielskich oraz na targach ŚWIATŁO 2004 w Warszawie, gdzie zdobył Główną Nagrodę Prezydenta RP Lecha Wałęsy. Zakład Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. nadal pragnie służyć swoim klientom w związku z tym wprowadza bezustannie nowe produkty . Nowością są oprawy oświetleniowe bazujące na najnowocześniejszej technologii diod świecących –LED, które otwierają nowe możliwości z zakresu oszczędności energii elektrycznej. Przez niemal 20 lat firma „ELGIS-GARBATKA” Sp. z o.o. zdobyła wiele wyróżnień i nagród za swoją działalność oraz produkowane wyroby np. I Nagroda za rozłącznik napowietrzny VIII Międzynarodowych Targach Sprzętu Elektrycznego i Systemów Zabezpieczeń Elektrotechnika 2010, II nagroda za oprawę oświetleniową OPSEVEN-LED i wyróżnienie za rodzinę latarni ARBRE na XVIII Międzynarodowych Targach Sprzętu Oświetleniowego ŚWIATŁO 2010, Dyplom za współpracę w obszarze podnoszenia jakości systemów oświetleniowych i elektrotechnicznych na rynku polskim przyznany przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Należy nadmienić, że wyroby produkowane przez Zakład Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych „ELGIS - GARBATKA” Sp. z o.o. są produktami całkowicie krajowymi, zatem współpraca z tą firmą przyczynia się do rozwoju naszej polskiej gospodarki. Więcej informacji na temat przedstawionej firmy i oferowanych przez nią wyrobów można znaleźć na stronie internetowej www.elgis.com.pl

Zapraszam do odwiedzenia stoiska: Zakładu Produkcji Urządzeń Oświetleniowych i Elektrycznych „ELGIS – GARBATKA” Sp. z o. o. na tegorocznych Międzynarodowych Targach Bielskich ENERGETAB 2010 Plener L 1 stoisko nr 7

urządzenia dla energetyki 6/2010

prezentacje

Rola Centrum Integracji Badań Energetycznych CENERG i projektów europejskich w rozwoju działalności badawczej Instytutu Energetyki adania naukowe w obszarze nowych technologii energetycznych prowadzone są przez wiele instytucji w Polsce, a wśród nich przez uczelnie wyższe (politechniki, uniwersytety, akademie rolnicze, instytuty Polskiej Akademii Nauk, jednostki badawczo-rozwojowe (JBR), instytuty prywatne i firmy konsultingowe, a także przemysłowe ośrodki i centra badawczo-rozwojowe. Wśród nich ważną rolę odgrywa działający od 1953 roku Instytut Energetyki (IEn) w Warszawie wraz ze swymi oddziałami w Gdańsku, Łodzi, Radomiu, Białymstoku i Boguchwale k/Rzeszowa. Instytut, zatrudniając ponad 500 pracowników, jest jednym z największych w Polsce ośrodków badawczo-rozwojowych działających na rzecz polskiego sektora energetycznego. Prowadząc w pierwszym rzędzie prace odpowiadające bieżącym potrzebom przemysłu energetycznego, coraz bardziej angażuje się w rozwój przyszłościowych technologii energetycznych. W dużym stopniu ma to związek z uczestnictwem zespołów naukowych IEn w międzynarodowych projektach badawczo-wdrożeniowych Unii Europejskiej. W wyniku jednego z pierwszych projektów – projektu finansowanego ze środków 5. Programu Ramowego Badań, Rozwoju Technologicznego i Wdrożeń UE – w roku 2002 w IEn powołane zostało Centrum Doskonałości CENERG - Centrum Integracji Badań nad Zaopatrzeniem w Energię Europy Środkowo-Wschodniej z Wykorzystaniem Paliw Kopalnych i Źródeł Odnawialnych. Celem działania CENERG było odnowienie kontaktów między instytucjami badawczymi, producentami i dystrybutorami energii w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i stworzenie platformy wymiany informacji o prowadzonych działaniach badawczo-wdrożeniowych. Strategicznym celem tych działań było wsparcie rozwoju zrównoważonego systemu energetycznego – dywersyfikacja źródeł energii, wzrost efektywności generacji energii przy jednoczesnej redukcji emisji zanieczyszczeń. Finansowany ze środków UE zaledwie przez trzy lata projekt CENERG przyniósł znaczące korzyści Instytutowi Energetyki nie tylko w sferze finansowej. W wyniku nawiązanych dzięki projektowi kontaktów otworzyły się nowe pola współpracy nie tylko z instytucjami Europy Centralnej i Wschodniej. Instytut Energetyki został zauważony przez czołowe ośrodki badawcze Europy Zachodniej, co przyniosło uczestnictwo w nowych zaawansowanych technologicznie projektach europejskich.

Udział Instytutu w projektach europejskich zaowocował pojawieniem się w nim nowych kierunków badawczych. Realizowany jeszcze przed powstaniem centrum CENERG projekt badawczy BIOFlam, Combustion behaviour of clean fuels in power generation, finansowany w latach 2000-2003 ze środków 5. Programu Ramowego i koordynowany przez największe europejskie centrum badawcze w energetyce ECN (Holandia) zapoczątkował w IEn badania w obszarze energetycznego wykorzystania biomasy. Inny projekt – BIOFUCEL, Research and development of solid oxide fuel cells (SOFC) technology for stationary applications based on biomass gasification and natural gas, finansowany w latach 2004-2008 ze środków 6. Programu Ramowego UE zainicjował w IEn badania technologii ogniw paliwowych. Z kolei projekt BOFCom, Application of the biomass, oxyfuel and flameless combustion for the utilisation of pulverised coals for electricity generation finansowany w latach 2006-2009 ze środków Funduszu Badawczego Węgla i Stali UE spowodował rozpoczęcie badań w zakresie czystych technologii węglowych. Od początku uczestnictwa w europejskich programach badawczych Instytut Energetyki realizował lub realizuje ponad 20 projektów międzynarodowych. Powstanie CENERG miało również znaczenie dla integracji polskich instytucji badawczych. Z inicjatywy CENERG powstała, koordynowana przez CENERG, Sieć Naukowa Zrównoważone Systemy Energetyczne skupiająca około 60 polskich ośrodków badawczych działających w obszarze nowych technologii energetycznych. Nawiązane w wyniku działania Sieci kontakty przerodziły się we wspólne projekty badawcze z udziałem członków Sieci. Dziś Centrum CENERG, noszące już nieco krótszą nazwę Centrum Integracji Badań Energetycznych, kontynuuje i rozwija działania zapoczątkowane w 2002 roku. Na terenie Instytutu Energetyki CENERG wspiera integrację działań badawczowdrożeniowych w zakresie nowych technologii energetycznych zgodnie z potencjałem naukowym i zapleczem technologicznym IEn oraz w zgodzie z polskimi i europejskimi strategiami w tej dziedzinie, pomaga w nawiązywaniu współpracy z czołowymi ośrodkami badawczymi Europy, monitoruje rozwój nowych obszarów badawczych w zakresie technologii energetycznych oraz wspiera wprowadzanie nowych kierunków do obszarów badawczych IEn. CENERG inicjuje i przy-

urządzenia dla energetyki 6/2010

gotowuje wnioski projektowe pod kątem konkursów programów badawczych UE, prowadzi szkolenia w zakresie przygotowania i realizacji projektów międzynarodowych, organizuje seminaria i dni informacyjne, prowadzi własną dwujęzyczną stronę internetową. CENERG współpracuje z instytucjami zarządzającymi, pośredniczącymi i wdrażającymi programy finansowania badań: z Komisją Europejską (udział w Komitecie Programowym Tematu Energia 7.PR), z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwem Gospodarki, a także z Krajowym Punktem Kontaktowym Programów Badawczych UE. Zaawansowanie technologiczne i potencjał badawczy Instytutu Energetyki, a także jego działania na arenie międzynarodowej spowodowały, że na początku roku 2010 IEn został przyjęty w skład Komitetu Wykonawczego Europejskiego Stowarzyszenia Badań Energetycznych (European Energy Research Alliance EERA) – jednego z dwóch głównych filarów realizacji europejskiego Strategicznego Planu Technologii Energetycznych (Strategic Energy Technology Plan - SET Plan). Tym samym IEn, jako jedyna instytucja z Polski i jedna z dwóch z nowych krajów członkowskich UE, znalazł się w gronie 15 najważniejszych centrów badań energetycznych w Europie obok ECN (Holandia), CEA (Francja), ENEA (Włochy), Helmholtz Association (Niemcy), SINTEF (Norwegia) i innych. Aktywną rolę w działaniach IEn w EERA odgrywa CENERG uczestnicząc w spotkaniach roboczych Komitetu, organizując spotkania przedstawicieli EERA w IEn i pośrednicząc we włączaniu polskich instytucji do działań Wspólnych Programów Badawczych realizowanych w ramach EERA. W ciągu dziesięciu ostatnich lat Instytut Energetyki stał się wiodącym ośrodkiem badań energetycznych w Europie. Niemała w tym zasługa europejskich projektów badawczych, w tym CENERG, które przyczyniły do otwarcia Instytutu na nowe technologie i nowe obszary współpracy na poziomie europejskim. Dr inż. Andrzej Sławiński Centrum Integracji Badań Energetycznych CENERG Instytut Energetyki, Warszawa andrzej.slawinski@ien.com.pl http://www.cenerg.com.pl

prawo

Zmiany w prawie technicznym. Produkt prawie tak dobry jak nowy. Cykl życia wyrobu. Zasady oceny ryzyka. inęło kilka lat od kiedy Polska jest członkiem Unii Europejskiej. Polscy dostawcy konkurują oferując swoje produkty (wyroby, usługi i projekty) na rynku europejskim. Tylko dostawcy oferujący produkty najwyższej jakości po dostępnych cenach mogą liczyć na stałych klientów i odnosić sukcesy. Podobnie jak tylko organizacje inteligentne, samouczące się i samo dokształcające, dążące do doskonałości i nastawione na Klienta przetrwają w sytuacji globalizacji gospodarki i stałego wzrostu konkurencji i wymagań klientów. Aby firma mogła się stale doskonalić musi posiadać świadome i kompetentne, kierownictwo oraz pracowników. Dla osiągnięcia tego celu należy stosować nowoczesne metody zarządzania. Pierwszym krokiem prowadzącym do doskonalenia zarządzania firmą jest wdrożenie i stosowanie systemu jakości zgodnego z wymaganiami norm serii PN- ISO 9000:2009.

Nowelizacja ustawy o badaniach i certyfikacji z 3 kwietnia 1993 roku to zbliżenie krajowego systemu nie tylko badań i certyfikacji, ale całego systemu oceny zgodności, do wymagań europejskich. Koniecznym warunkiem funkcjonowania przyszłego systemu oceny zgodności w Polsce jest wdrożenie na podstawie ustawy o akredytacji, ocenie zgodności i zmianie niektórych ustaw z 2003 r. (Dz.U. Nr 166) a następnie tekstu jednolitego {Dz.U. 204 z 17 września 2004 roku} do prawa polskiego dyrektyw, przeniesienie unijnych procedur oceny zgodności, tzw. modułów, wraz z całą infrastrukturą jednostek notyfikowanych, transpozycja dyrektyw “horyzontalnych” oraz stworzenie sprawnego systemu nadzoru rynku i przeniesienie do zbioru norm polskich zharmonizowanych norm europejskich co zostało dokonane wykazem norm Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego publikowanych w Monitorach Polskich.

FAZA PROJEKTOWA

FAZA PRODUKCJI

MODUŁ A MODUŁ C MODUŁ D PRODUCENT

MODUŁ B MODUŁ E MODUŁ F MODUŁ G MODUŁ H

Często posiadanie wdrożonego oraz certyfikowanego systemu zarządzania jest warunkiem uczestnictwa w przetargu bądź podpisaniu kontraktu. Należy podkreślić, że wymagania te są nie tylko stosowane w obszarze dobrowolnym w relacji przedsiębiorstwo-klient, ale także w obszarze regulowanym (obowiązkowym). Przy ocenie wyrobu na zgodność z dyrektywami w krajach Unii Europejskiej w trzech przypadkach (moduły D, E i H) wdrożenie i utrzymywanie systemu zarządzania warunkuje wprowadzenie produktu na rynek.

W styczniu 2007r. weszła w życie ustawa z 15 grudnia 2006r. o zmianie ustawy o systemie oceny zgodności i o zmianie niektórych innych ustaw. Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw nr 249 z 2006r. poz. 1834. Zmieniona ustawa o systemie oceny zgodności z 30 sierpnia 2002r. jest podstawowym aktem prawnym regulującym m.in. zasady wprowadzania do obrotu wyrobów, a w szczególności tych które są objęte oznakowaniem CE. Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. określa m.in.: – podstawowe definicje (rozdz. 1),

– zasady funkcjonowania systemu oceny zgodności wyrobów (rozdz. 2), – procedury i podmioty biorące udział w procesie akredytacji, autoryzacji oraz notyfikacji jednostek (rozdz. 3-5), – zasady działania systemu kontroli wyrobów i odpowiedzialność karną (rozdz. 6-7). Dokonana nowelizacja ustawy o systemie oceny zgodności wprowadziła m.in. następujące zmiany: 1. Dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia europejskiej dyrektywy o przyrządach pomiarowych MID – Measuring Instruments Directive 2004/22/WE 2. Podaje zmienioną definicję „wprowadzenia do obrotu” (art., 5) przez, które należy rozumieć: „Udostępnienie przez producenta, jego upoważnionego przedstawiciela lub importera, nieodpłatnie albo za opłatą, po raz pierwszy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym wyrobu w celu jego używania lub dystrybucji” Poprzednia wersja tej definicji nie precyzowała kwestii odpłatności za wyrób ani obszaru, na którym jest od udostępniany. Zmieniona definicja wciąż jednak nie obejmuje rynku inwestycyjnego, na którym wyrób nie jest wprowadzany do obrotu, gdyż trafia bezpośrednio do użytkownika. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku wytworzenia wyrobu na własny użytek, ponieważ producentem wyrobu jest sam użytkownik. Zapewnienie identycznego (jak w przypadku wprowadzania do obrotu) poziomu bezpieczeństwa wyrobów udostępnianych w ten sposób, wymusiło dodanie do tekstu ustawy definicji „oddania do użytku”, przez które należy rozumieć: „Pierwsze na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym zgodne z przeznaczeniem użycie wyrobu, który nie został wprowadzony do obrotu”

urządzenia dla energetyki 6/2010

prawo Te dwie definicje pozwalają uniknąć niepotrzebnych spekulacji dotyczących zakresu stosowania odpowiednich wymagań. 3. Dodaje inne nowe definicje: „producent”, „importer”, „specyfikacje zharmonizowane”, „dystrybutor”, „inne wymagania” (art. 5). 4. Używany dotychczas termin „oznakowanie CE” zastępuje terminem „oznakowanie zgodności”. 5. Ustawa nakłada teraz obowiązek na producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela przechowywania dokumentacji oraz wyników oceny zgodności przez okres 10 lat. Natomiast jeżeli producent ma swoją siedzibę poza terytorium EOG i nie ustanowił upoważnionego przedstawiciela, wówczas obowiązek przechowywania kopii dokumentacji oraz wyników oceny zgodności spoczywa na importerze wyrobu (art. 13a). 6. W przypadku, gdy wyrób jest przeznaczony do używania lub dystrybucji na terytorium Polski i wymagane jest dołączenie do niego deklaracji zgodności, wówczas ustawa zobowiązuje producenta, jego przedstawiciela jak również importera do przetłumaczenia deklaracji na język polski (art. 8. ust. 2). 7. W rozdziale 6, poświęconym kontroli wyrobów, dokonuje szeregu zmian dostosowujących ustawę m.in. do nowego brzmienia definicji, nowej organizacji wyspecjalizowanych organów nadzoru rynku (np. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej zamiast Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty – art. 38) itp. W zakresie kontroli ustawa dodaje organom wyspecjalizowanym nowe uprawnienie, które umożliwia wysłanie wyrobu na badania kontrolne bez wcześniejszego badania jego dokumentacji (art. 40h). 8. W rozdziale 7 dotyczącym odpowiedzialności karnej dodaje artykuł, informujący że grzywnie będzie podlegał również ten, kto umieszcza oznakowanie zgodności na wyrobie, który nie podlega takiemu oznakowaniu lub wprowadza do obrotu taki wyrób (art. 47b). 9. Usunięto maksymalny wymiar kary grzywny (art. 45-47b), który poprzednio wynosił 100 tys. zł. Przygotowanie infrastruktury systemu autoryzacji w kraju oraz notyfikacji w ramach Unii Europejskiej obejmuje określenie władz notyfikujących i trybu notyfikacji (autoryzacji, desygnacji), praw i obowiązków jednostek notyfikowanych i władz notyfikujących, dostosowanie polskich jednostek notyfikowanych do współpracy w ramach europejskich struktur koordynacyjnych między krajowymi jednostkami notyfikowanymi. Pilnym jest przyspieszanie prac związa-

nych z włączeniem do zbioru Polskich Norm, europejskich norm zharmonizowanych, jako niezbędnego warunku funkcjonowania Dyrektyw „nowego podejścia” w Polsce. Wiąże się to z faktem, że w procedurach wspólnotowych występuje w wielu przypadkach deklaracja producenta, składana na zgodność z europejskimi normami zharmonizowanymi. Stworzenie skutecznego systemu nadzoru rynku, istniejącego równolegle do systemu notyfikacji i oceny zgodności jest zasadniczym instrumentem wdrożenia nie tylko dyrektyw „Nowego Podejścia”, ale także pozostałych Dyrektyw dotyczących jednolitego rynku Unii Europejskiej. W odróżnieniu od jednostek oceny zgodności, które działają przed wprowadzeniem wyrobu na rynek, jednostki nadzoru rynku interweniują po tym fakcie. Celem nadzoru rynku jest zagwarantowanie, że postanowienia Dyrektyw będą respektowane na terenie całej Wspólnoty Europejskiej oraz krajów Stowarzyszonych. W tej perspektywie, rozwijanie systemu certyfikacji dobrowolnej w Polsce oraz dostosowywanie go do warunków konkurencji w Unii Europejskiej pełni nie mniej istotną rolę, co dostosowywanie prawa w obszarze regulowanym.

DYREKTYWY NOWEGO PODEJŚCIA W UNII EUROPEJSKIEJ . ZNAKOWANIE CE Zastosowanie Dyrektyw Celem realizowania harmonizacji technicznej pomiędzy krajami zrzeszonymi w ramach Unii Europejskiej w 1985 roku Rada Unii Europejskiej podjęła Uchwałę wprowadzającą wymagania, które dzisiaj wszyscy nazywają ‘’ nowym podejściem’’.

Wprowadzenie Koncepcja “Nowego Podejścia” do Dyrektyw Europejskich została przyjęta jako sposób na przezwyciężenie niektórych dziedzin legislacji w przygotowaniach do ustanowienia jednolitego Rynku Europejskiego. Nowe Podejście miało w swoim zamyśle szereg zasadności, takich jak: · Ustanowienie w dyrektywach ogólnych “ wymagań podstawowych”, · Opracowanie norm w celu pokazania jak te wymagania można zastosować do produktów, · Normy można wybierać dobrowolnie, · Dopuszczenie możliwości powszechnego stosowania samo certyfikacji, Głównym celem zamierzonych dyrektyw było usunięcie barier technicznych w handlu, poprzez zharmonizowanie wymagań technicznych nakładanych na produkty na całą Europę.

urządzenia dla energetyki 6/2010

Dokumentacja i oznakowanie CE Tam gdzie produkt powinien być zgodny z więcej niż jedną dyrektywą stosuje się szereg istotnych zasad. Podstawowa zasada to: 1. Producent może zastosować oznakowanie CE i sprzedawać produkt tylko wówczas, gdy produkt ten jest zgodny ze wszystkimi przedmiotowymi dyrektywami. Wystarczy wówczas tylko jeden znak CE. 2. Nie trzeba opracowywać odrębnych “Deklaracji Zgodności” dla każdej dyrektywy - wystarczy jedna deklaracja łączna. 3. Nie ma potrzeby przygotowywania odrębnych Dokumentacji Techniczno-Konstrukcyjnych (ang. Technical Construction File). Wystarczy jedna karta ze wspólną częścią opisującą produkt i przedsiębiorstwo, wraz z oddzielnymi opisami odnoszącymi się do różnych dyrektyw.

CE Okresy przejściowe. Wprowadzenie do innych Dyrektyw Nowego Podejścia Według nowej koncepcji dotychczasowe dyrektywy zostały wydane dla następujących produktów, dla wdrożenia dyrektyw w prawie każdego kraju obowiązywał plan terminowy i tak na przykład: · 2006/95/WE “niskonapięciowa”, · 87/404/ EEC “prostych naczyń ciśnieniowych” zmodyfikowana przez 90/488, · 88/378/EEC “bezpiecznych zabawek”, · 89/106/EEC “produktów budowlanych”, · 2004/108/WE “kompatybilności elektromagnetycznej” (EMC) zmodyfikowana od lipca 2007r., · 89/686/EEC “wyposażenia ochrony osobistej’’ zmodyfikowana przez 93/95, · 89/392/EEC bezpieczeństwo maszyn’’.

Regulacje krajowe W swoich zamierzeniach, dyrektywy mają na celu zharmonizowanie wymagań technicznych każdego kraju, jednak nadal pozostają w mocy pewne wymagania krajowe. Ważne jest, aby dostawcy byli świadomi tych wymagań. Istnieją trzy ważne przyczyny utrzymania w mocy istniejących wymagań krajowych: 1. Istnieje norma zharmonizowana, ale stosowane normy zawierają pewne “Odchylenia Krajowe”. Szereg takich przypadków zachodzi, na przykład, dla dyrektywy niskonapięciowej. Wtedy można korzystać z Procedury Villamoura. Brak norm zharmonizowanej.

prawo Wykaz Dyrektyw Nowego Podejścia L.p

Numer

Symbol

Wdrożenie dyrektywy

Tytuł

2006/95/WE

LVD

Dz. U. Nr 259/2005, poz. 2171 Dz. U. Nr 204/2004 Dz. U. NR 155/2007

Urządzenia elektryczne niskonapięciowe

86/594/EWG

NOISA

Dz. U. Nr 132/2003, poz. 1228

Emisja hałasu przez elektryczne urządzenia gospodarstwa domowego

87/404/EWG

SPV

Dz. U. Nr 98/2003, poz. 898

Proste zbiorniki ciśnieniowe

88/378/EWG

TOYS

Dz. U. Nr 210/2003, poz. 2045

Bezpieczeństwo zabawek

89/106/EWG

CPD

Dz. U. Nr 92/2004, poz. 881

Wyroby budowlane

2004/108/WE

EMC

Dz. U. Nr 90/2003, poz. 848

Kompatybilność elektromagnetyczna

89/686/EWG

PPE

Dz. U. Nr 80/2003, poz. 725

Środki ochrony indywidualnej

90/384/EWG

NAWI

Dz. U. Nr 4/2004, poz. 23

Nieautomatyczne urządzenia wagowe

90/385/EWG

AIMD

Dz. U. Nr 93/2004, poz. 896 Dz. U. Nr 104/2004, poz. 1111 Dz. U. Nr 119/2004, poz. 1250

Aktywne wszczepialne urządzenia medyczne

90/396/EWG

GAD

Dz. U. Nr 91/2003, poz. 859

Urządzenia spalające paliwa gazowe

93/15/EWG

EXPLOSIVES

Dz. U. Nr 117/2002, poz. 1007

Materiały wybuchowe do użytku cywilnego

93/42/EWG

MDD

Dz. U. Nr 93/2004, poz. 896 Dz. U. Nr 100/2004, poz. 1027 Dz. U. Nr 104/2004, poz. 1111Dz. U. Nr 119/2004, poz. 1250

Urządzenia medyczne

94/9/WE

ATEX

Dz. U. Nr 143/2003, poz. 1393

Urządzenia i systemy zabezpieczające przeznaczone do użytku w atmosferach potencjalnie wybuchowych

94/25/WE

RCD

Dz. U. Nr 91/2003, poz. 857

Łodzie rekreacyjne

94/62/WE

PPW

Dz. U. Nr 63/2001, poz. 638

Opakowania i odpady opakowaniowe

95/16/WE

LIFTS

Dz. U. Nr 117/2003, poz. 1107

Urządzenia dźwigowe

96/48/WE

HSR

Dz. U. Nr 92/2004, poz. 883

Transeuropejski system kolei dużych prędkości

97/23/WE

PED

Dz. U. Nr 99/2003, poz. 912 Dz. U. Nr 175/2004, poz. 1818

Urządzenia ciśnieniowe

98/37/WE

MAD

Dz. U. Nr 91/2003, poz. 858

Bezpieczeństwo maszyn

98/79/WE

IVDD

Dz. U. Nr 93/2004, poz. 896 Dz. U. Nr 104/2004, poz. 1111 Dz. U. Nr 119/2004, poz. 1250

Urządzenia do diagnostyki in vitro

99/5/WE

RTTE

Dz. U. Nr 73/2004, poz. 659

Urządzenia końcowe radiowe i telekomunikacyjne

2000/9/WE

PCT

Dz. U. Nr 15/2004, poz. 130

Urządzenia linowe do transportu osób

2. Istnieje dyrektywa zharmonizowana, ale znajduje się ona jeszcze w okresie przejściowym. Tam gdzie ma to miejsce, producenci stosują się do tej dyrektywy, nie muszą stosować się do nadal pozostających w mocy odnośnych przepisów krajowych.

Wymagania komercyjne Dyrektywy zapewniają, że poszczególne kraje nie będą mogły tworzyć barier dla wolnego handlu. Z przyczyn komercyjnych, producenci mogą nadal chcieć stosować się do przepisów krajowych.

Tak samo jak klient może preferować produkt o określonym kolorze, wytwórca może preferować określone normy, pod warunkiem jednak, że normy te nie kolidują z dyrektywami przeniesionymi do prawa krajowego Każda firma powinna stale się doskonalić oraz powinna posiadać świadome i kompetentne, kierownictwo oraz pracowników. Dla osiągnięcia tego celu należy stosować nowoczesne metody zarządzania. Pierwszym krokiem prowadzącym do doskonalenia zarządzania firmą jest wdrożenie i stosowanie syste-

mu zarządzania jakością zgodnego dziś z wymaganiami norm serii PN EN ISO 9001:2009. Działając zgodnie z ta normą należy szczególną wagę przykładać do produktu i koniecznej do jego wytwarzania dokumentacji technicznej, uwzględniając w niej takie etapy jak: 1. założenia projektowe, 2. projekt, 3. produkcja, 4. eksploatacja, 5. serwis, 6. utylizacja, 7. produkt prawie tak dobry jak nowy,

urządzenia dla energetyki 6/2010

prawo Każdy z tych punktów niesie w sobie liczne niespodzianki i tak; Ad 1. produkując elementy elektryczne należy sporządzić szczegółową specyfikację zwracając uwagę, gdzie nasz element elektryczny będzie miał zastosowanie, gdyż związane to będzie z różnymi Dyrektywami Nowego Podejścia. Ad 2. na etapie projektu dziś wiemy, że należy spełniać wymagania dyrektywy 2006/95/WE zwanej powszechnie “niskonapięciową” oraz: – Dyrektywy 2002/95/EC PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO oraz RADY z dnia 27 stycznia 2003 na temat ograniczenia stosowania niektórych niebezpiecznych substancji w wyposażeniu elektrycznym i elektronicznym (RoHS), – Dyrektywy 2002/96/EC PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO i RADY z dnia 27 stycznia 2003 na temat odpadów z wyposażenia elektrycznego i elektronicznego (WEEE), Podane powyżej substancje są szkodliwe dla człowieka i środowiska. Podano obok ryzyko dla zdrowia oraz miejsce, gdzie dane substancje są przykładowo stosowane. – Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz niektórych innych ustaw Dziennik Ustaw Nr 20 z dnia 9 lutego 2009 r. poz. 106. Ustawa weszła w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia tj. 24 lutego 2009 r., z wyjątkiem art. 1 pkt 18 i 28 oraz art. 3 i 6, które weszły w życie 1 czerwca 2009 r. Tekst jednolity ustawy o substancjach i preparatach chemicznych opublikowany został w Dzienniku Ustaw z dnia 17 września 2009 r. Nr 152 poz. 1222. Skierowana do producentów, importerów i dalszych użytkowników należy zagwarantowanie, że substancje, które produkują, wprowadzają do obrotu lub stosują, nie wpływają w sposób szkodliwy na zdrowie człowieka ani na środowisko. Ad 3. wymagania środowiskowe określone w celach Dyrektyw Nowego Podejścia zmierzające do ograniczenia zużycia energii , pracy oraz surowców naturalnych. Wszystko to zmierza do ograniczenia emisji CO2. W traktacie akcesyjnym ustalono, że dyrektywa 2001/80/WE w okresie przejściowym do końca 2015 roku nie będzie dotyczyła 36 zakładów energetycznych tj. elektrowni, elektrociepłowni, i dużych elektrociepłowni przemysło-

RoHS & WEEE (DEEE) Substancja

Ryzyko dla zdrowia

Przykłady zastosowania

Ołów

U człowieka może uszkodzić centralny i peryferyjny układ nerwowy oraz układ krążenia i nerki

Sprzęt i komponenty elektroniczne: Luty, połączenia układów scalonych z kartami, Plastiki: stabilizator PCV (na przykład kable), Metale: stopy ze stalą, aluminium, miedzią.

Rtęć

Powoduje uszkodzenia mózgu

Lampy fluorescencyjne (świetlówki) i lampy wyładowcze

Kadm

Przedłużone narażenie na jego działanie może wywołać raka

Plastiki: stabilizator, czerwony pigment Ogniwa słoneczne i inne urządzenia światłoczułe

Chrom sześciowartościowy

Silne reakcje alergiczne, bronchit astmatyczny, może także uszkodzić DNA

Plastiki: utwardzacz, stabilizator, żółty pigment Części metalowe: obróbka antykorozyjna

PBB i PBDE

Zakłócenie działania gruczołu dokrewnego

Plastiki: halogenowe środki gaśnicze

wych. Uzyskano zgodę na zmniejwiązany z wymaganiami prawnymi szenie standardów z 500mg do wynikającymi z przepisów dotyczą200 m/m3 w zakresie emisji tlencych okresu gwarancji. Ma to zwiąków azotu do końca 2016 roku dla zek z ceną wyrobu. Ograniczenie 86 kotłów a w zakresie pyłu okres zapasów podzespołów w magazyprzejściowy trwa do 2017 roku dla nach producenta, oraz wliczenie do ciepłowni komunalnych, Nowe zakoszt wyrobu kosztów serwisu, co ostrzone wymagania dotyczą 269 przy nie wykorzystaniu go w okrezakładów energetycznych i ciesie gwarancyjnym pozwala propłowniczych, wynika to z dyrektyducentowi uzyskiwać dodatkowe wy LCP definiograniczenie kosztów samym 500mg dodoprecyzowującej 200 m/ m3 w zakresie emisji tlenków azotu do końca 2016a tym roku dla 86 cje źródła w warunkach polkotłów a w spalania zakresie dla pyłuistniejących okres przejściowy większy trwa do zysk 2017coroku dla ciepłowni instalacji, w myśl każdym skich269 może być przeznaczane na i komunalnych, Nowektórej zaostrzone wymagania dotyczą zakładów energetycznych źródłem jest komin nowego wyrobu. ciepłowniczych, wynikaw tozakładzie. z dyrektywy LCP rozwój doprecyzowującej definicje źródła Ad 4. w eksploatacji nastąpiła zmianaw myśl Adktórej 6 i 7. po zakończeniu użytspalania dla istniejących instalacji, każdym źródłem okresu jest komin w całego szeregu przepisów dotykowania sprzętu następuje jego zakładzie. czących bezpieczeństwa i higieny likwidacja. Dziś jest to regulowapracy. oraz oceny ryzyka włączne prawnie, tak aby można było • Ad 4 nie ze zmianą normy dotyczącej wykorzystać jak najwięcej podryzyka z dotychczasowej ponownie woceny eksploatacji nastąpiła zmiana całego zespołów szeregu i materiałów przepisów dotyczących PN EN 1050 : 1999 zastąpionej do użytku. W Polsce szczegółowe bezpieczeństwa i higieny pracy. oraz oceny ryzyka włącznie ze zmianą normy dotyczącej czerwca 2008 przepisy na ten temat obowiązują ocenyz dniem ryzyka z24 dotychczasowej PNroku EN 1050 : 1999 zastąpionej z dniem 24 czerwca 2008 przez PN – EN ISO 14121 – 1: 2007 od 2007 roku. roku przez PN – EN ISO 14121 – 1: 2007 Bezpieczeństwo maszyn -- Ocena ryzyka -maszyn -- Ocena CzęśćBezpieczeństwo 1: Zasady ryzyka -- Część 1: Zasady Wyroby, w których stosowane są częAd 5. projektowanie wyrobów w ten spości ponownie użyte w wyrobach powosób aby ich czas życia był ściśle po- duje że produkt ma dostać taka sama

Przyporządkowanie ”poziomu szczegółowości Przyporządkowanie „poziomu szczegółowości wyrobu” wyrobu” aspektom projektowania aspektom projektowania Poziom szczegółowości

Struk tura k onstruk cji

Połączenia

Materiały

Ogóln y

Kon cepcja recyklingu

Rozmontowani e nieniszczące

Nadawan ie się do recykli ngu

Modułowość

Kategoria połączenia, różnorod ność

Kompatybilność wykorzystania

Spe cyficzny dla części

Dostępność

Głębokość demontażu i czas demontażu

Różnorodność materiału

Spe cyficzny dla materiału

Zdolność do rozłączenia

Czas demontażu

Wyrób, materiał, kompatybilność materiałów

Spe cyficzny dla wyrobu

Ad 5 projektowanie wyrobów w ten sposób aby ich czas życia był ściśle powiązany z

urządzenia dla energetyki 6/2010 wymaganiami prawnymi wynikającymi z przepisów dotyczących okresu gwarancji. 55

Ma to związek z ceną wyrobu. Ograniczenie zapasów podzespołów w magazynach producenta, oraz wliczenie do koszt wyrobu kosztów serwisu, co przy nie wykorzystaniu go w okresie gwarancyjnym pozwala producentowi uzyskiwać

prawo gwarancje jak nowy, nabywca musi być poinformowany, że w danym wyrobie Cykl życia wyrobu Chłonność rynku zastosowano części z odzysku a okres Wprowadzenie Chłonność Wzrostrynku Dojrzałość Nasycenie Spadek niezawodności musi być taki sam jak dla wyrobu wyprodukowanych z nowych Wprowadzenie Wzrost Dojrzałość Nasycenie Spadek podzespołów. Ma to ścisłe powiązanie z systemami zarządzania jakością, które uwzględniają w procesach elementy wykorzystywania ponownego części. Najczęściej jest to opisane w postaci osobnej procedury, która precyzyjnie określa zasady użycia takich elementów, zasady znakowania i informowania użytkowania takiego wyrobu. Projektowanie pod kątem ponownego użycia. Cele procesu projektowania obejmują koncepcje projektowania pod sprzedaż zrealizowana przez wszystkich konkurentów katem ponownego użycia, wytyczne projektowe dotyczące ponownego użycia części, modułu lub całego wyrobu. Ad 6 i 7 W procesie projektowania należy brać pod uwagę następujące zagadnienia po zakończeniu okresu użytkowania sprzętu następuje jego likwidacja. Dziś jest to techniczne: regulowane prawnie, tak aby można było wykorzystać jak najwięcej podzespołów i - Projektowanie pod katem kilku genesprzedaż zrealizowana przez wszystkich konkurentów materiałów ponownie do użytku. W Polsce szczegółowe przepisy na ten temat racji wyrobu, obowiązują od 2007 roku. - Modułowość, - Zdolność do modernizacji, - Obsługa i dostęp, Ad 6 i 7 - Prostota demontażu, Czesci ponownie uzyte w wyrobach - Zamienność, po zakończeniu okresu użytkowania sprzętu następuje jego likwidacja. Dziś jest to - Współdziałanie, Części ponownie użyte w wyrobach - Podatność na badanie, i regulowane prawnie, tak aby można było wykorzystać jak najwięcej podzespołów - Projektowanie pod katem odpornoSurowce Nowe czesci materiałów ponownie Wyrób do użytku. W Polsce Likwidacja szczegółowe przepisy na ten temat ści na uszkodzenia, - Możliwość ponownego użycia mateobowiązują odWytwarzanie 2007 roku. Uzytkowanie Wytwarzanie Recykling riału. czesci wyrobu Cykl życia wyrobu Cykl życia wyrobu

Wyroby , w których stosowane są części ponownie użyteuzyto w wyrób wyrobach powoduje że produkt Ponownie Zadając sobie pytanie, czy należy stoma dostać taka sama gwarancje jak nowy, musi być poinformowany, że w danym sować te rozwiązania musimy sobie poPonownie uzytenabywca czesci Czesci ponownie uzyte w wyrobach wiedzieć, wyrobie zastosowano części z odzysku a okres niezawodności musi być taki sam jak dla że powyższe podane informaRecykling materialów cje wynikają z obowiązujących przepiwyrobu wyprodukowanych z nowych podzespołów. Ma to ścisłe powiązanie z systemami zarządzania jakością, które uwzględniają w elementy wykorzystywania ponownego części. Surowce

Nowe czesci

Wyrób

sów prawnych oraz konicznego dla każdej firmy prowadzenia rachunku ekonoprocesach micznego, z którego wynika, że:

Likwidacja

Korzyści wynikające z tego dla producenta; Zasada procesu decyzyjnego - ograniczenie wydatków na nowe Wytwarzanie Wytwarzanie Uzytkowanie Recykling części, czesci wyrobu - zgodność z proponowaną legislacją, Czy Urządzenia Czesci rozpatrywane 10/12 - zapewnienie, że nie będzie to miało czesc nadaje Piotr Gondek tel. 23 16wyrobów 71 Ponownie uzyto wyrób dla601 nowych sie do ponownego wpływu na postrzeganie ich jakości Mail: p.gondek@wp.pl 14 wrzesień 2010r. uzycia? przez klienta. Ponownie uzyte czesci nie

tak

Korzyści wynikające z tego dla klienta; - otrzymanie wyrobu o jakości odpowiadającej w pełni celowi i oczekiwaniom co do czasu życia, - świadomość, że stosowane metody nie są przyjazne dla środowiska i w pełni nadzorowane tak Spełnienie tych wymagań prawnych poZastosowac proces zwala nam zgodnie z prawem polskim likwidacji i unijnym umieszczanie na produkcie znaku zgodności Piotr Gondek Wlaczyc material do procesu produkcji Sekretarz Generalny Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego 10/12 procedury, która precyzyjnie określa zasady e-mail. p.gondek@wp.pl ; tel. 601-23-16-71

Recykling materialów

Czy czesc jest zakwalifikowana jako tak dobra jak nowa? tak nie

Zastosowac czesc do Innego celu

Wlaczyc do nowego wyrobu czesc zakwalifikowana jako tak dobra jak nowa

Czy material nadaje sie do recyklingu?

Urządzenia Najczęściej jest to opisane w postaci osobnej Piotr Gondek tel. 601 23 16 71 użycia takich elementów, zasady znakowania i informowania użytkowania takiego wyrobu. Mail: p.gondek@wp.pl 14 wrzesień 2010r.

Projektowanie pod kątem ponownego użycia. Cele procesu projektowania obejmują koncepcje urządzenia dla energetyki 6/2010 56 projektowania pod katem ponownego użycia, wytyczne projektowe dotyczące ponownego użycia części, modułu lub całego wyrobu. W procesie projektowania należy brać pod uwagę następujące zagadnienia techniczne:

eksploatacja i remonty

SlimTechnology – innowacja w narzędziach dla elektryków

lektrycy, pracujący w trudnych warunkach z urządzeniami pod napięciem, często stają oko w oko z różnorodnymi niebezpiecznymi zadaniami. Aby im podołać muszą używać specjalnych narzędzi (zwanych dalej VDE), dostosowanych do specyficznych wymagań środowiskowych, ale także spełniających najwyższe wymagania w zakresie jakości i bezpieczeństwa. Zdarza się niestety, że użytkownicy narzędzi VDE, chcąc poradzić sobie z powszechnie spotykanym problemem, jakim jest ograniczony dostęp do głęboko osadzonych elementów, wąskie szczeliny i standardowe zaciski sprężynowe, ulegają pokusie ominięcia przepisów BHP. Ponieważ izolacja bezpieczeństwa natryskiwana na wkrętaki VDE często zawadza i ogranicza optymalny dostęp do elementów złącznych, używają więc nieizolowanych narzędzi lub skracają izolację trzonu. Aby rozwiązać ten powszechnie spotykany problem Wiha wprowadza na rynek nową linię narzędzi.

slimTechnology: zwężenie trzonów aż do 33% w celu osiągnięcia maksymalnego dostępu.

Wiha prezentuje kompletne rozwiązanie dla wybranych narzędzi VDE wprowadzając swoją slimTechnology. Jest ona

przemyślnie prosta: izolacja, która często stanowi przeszkodę została tu zintegrowana z całościowo hartowanymi trzonami, przez co zapewnia maksymalny dostęp do elementów złącznych. W ten sposób trzony slim zostały zredukowane na całej średnicy od 11% do 33% w krytycznym miejscu pracy w stosunku do wyjściowego rozmiaru. Oznacza to, że trzony slim są wyjątkowo wąskie lecz ciągle charakteryzują się wysokimi osiągami, które kilkakrotnie przewyższają wymagania stawiane momentowi obrotowemu dla narzędzi VDE. Elektrycy otrzymują więc same korzyści: ułatwiony dostęp do irytująco niedostępnych elementów złącznych w sprawdzonej jakości Wiha, certyfikat GS i testy bezpieczeństwa VDE. Rękojeści nowej linii slim VDE są oczywiście oparte na wypróbowanej i sprawdzonej koncepcji rozmiaru rękojeści, która ma ustanowione od lat standardy w kategorii narzędzia ergonomicznego i przyjaznego dla ręki. Oprócz znanego asortymentu Softfinish® VDE electric, Wiha w nowym ka-

urządzenia dla energetyki 6/2010

Innowacje w narzędziach dla elektryków siły i lepszy dostęp więcej

slimTECHNOLOGY ... tylko w firmie Wiha: Trzpienie slim umożliwiają nieutrudniony dostęp do głęboko leżących śrub!

DynamicJoint Do

40%

mniejszy nakład siły potrzebnej do cięcia

Maksymalna pewność: Certyfikat VDE i GS

Szeroki asortyment: • wkrętaki • system bitów wymiennych • narzędzia dynamometryczne • szczypce • zestawy narzędziowe

Wiha Polska Sp. z o.o. ul. Budowlanych 10 b | PL-80-298 Gdańsk Tel. 58 762 38 30 | info.pl@wiha.com www.wiha.com

iała o-B 10 k s l 0 Bie ia 2

n TAB 6 wrześtoisko 23 E G 1 s R 14 - hala O ENE

eksploatacja i remonty

slimVario

talogu oferuje teraz trzy różne systemy oparte na slimTechnology - slimFix, slimVario i slimTorque. Rodzina klasycznych wkrętaków Wiha Softfinish® electric slimFix poza technologią slim została dodatkowo wyposażona w klinowo profilowaną geometrię wyjścia. Oznacza to, że elektrycy mają teraz optymalne narzędzie do pracy przy zaciskach sprężynowych. W slimVario Wiha dostarcza elastyczny system wkrętakowy składający się z rękojeści i izolowanych bitów Premium, dostępny pojedynczo, jak również w trzech specjalnie wyselekcjonowanych zestawach, zawierających po sześć bitów. Dodatkowo wkrętak posiada skuteczny mechanizm blokujący. W przeciwieństwie do standardowych systemów trzonów wymiennych VDE, Wiha slimVario wyposażony jest w system wymiennych całościowo hartowanych i izolowanych bitów VDE Premium o długości 90mm.

slimVario: skondensowany format – do 35% lżejszy niż podobne zestawy. Czy na zewnątrz czy wewnątrz, na drabinach, rusztowaniach czy w ograniczonych przestrzennie warunkach pra-

cy, wszędzie tam, gdzie konieczne jest zastosowanie poręcznych, lekkich narzędzi sprawdza się Wiha Softfinish® electric slimVario z wymiennymi bitami VDE, gdyż zamiast jednego wkrętaka użytkownik otrzymuje sześć narzędzi, które mieszczą się w jednej rękojeści. Wiha Softfinish electric slimVario ustanawia nowe standardy w kategorii jakości, bezpieczeństwa oraz uniwersalności. Zastosowanie sprawdzonego mechanizmu blokującego ClicFix z precyzyjnie wykonanymi metalowymi częściami zapewnia stałe, bezpieczne umocowanie bitów VDE i pozwala użytkownikom na szybką i niekłopotliwą ich wymianę. Zaciskowe tulejki pozwalają równocześnie trzymać i wkręcać, umożliwiając w ten sposób precyzyjne prowadzenie wkrętaka. Nie tylko poręczna geometria jest niepodważalnym walorem systemu Wiha SoftFinish® electric slimVario, także w kategorii bezpieczeństwa to rzeczywista siła, z którą należy się liczyć. Atuty jakie posiada ten system to testowanie w kąpieli wodnej do 1000 V, pełna certyfikacja VDE i oznaczenie znakiem GS, a także spełnienie warunków międzynarodowego standardu 60900:2004 i zatwierdzenie do pracy z elementami pod napięciem do 1000 V AC.

Całość propozycji slim zamyka program dynamometrycznych trzonów wymiennych torque VDE. Dzięki temu elektrycy obok zalety technologii slim, mają także możliwość dokręcania z często wymaganym kontrolowanym momentem obrotowym. Wiha jest jednym z wiodących w świecie producentów narzędzi ręcznych dla profesjonalistów używanych przez rzemieślników oraz w przemyśle. Od minionych 70 lat nazwa Wiha ustanawia najwyższej jakości innowacyjne narzędzia – wkrętaki, narzędzia dynamometryczne, klucze sześciokątne, bity, młotki, szczypce, narzędzia miernicze i węże przegubowe. Przedstawiając technologię slim, Wiha podkreśla swoje doświadczenie w asortymencie dla elektryków, a jednocześnie udowadnia, że stale wprowadza innowacje dla narzędzi VDE dbając o rzeczywiste korzyści użytkowe i poziom coraz większego bezpieczeństwa. Zdobywca wielu nagród podkreśla ustanawianie standardów w kategorii funkcjonalności i wzoru. Obecnie ponad 650 pracowników dba o produkcję oraz dystrybucję więcej niż 3500 narzędzi klasy Premium. BG Wiha Polska Sp. z o.o.

urządzenia dla energetyki 6/2010

6 października 2010

Kyriad Prestige · Warszawa

Wdrożenie technologii CCS w przedsiębiorstwie Analiza poszczególnych etapów realizacji inwestycji Podstawy prawne wdrożenia CCS w przedsiębiorstwie oraz proces implementacji dyrektywy CCS do polskiego systemu prawnego Model finansowania projektów CCS Przykłady demonstracyjnych instalacji CCS Perspektywy wydajności ekonomicznej dla inwestujących wytwórców energii oraz koszty funkcjonowania instalacji CCS Kształtowanie sie cen energii elektrycznej wytwarzanej przy wdrożeniu CCS

www.scc.com.pl organizator:

patron honorowy:

www.powermeetings.pl patroni medialni:

eksploatacja i remonty

Wkrętaki i szczypce dla elektryków Jednym z najistotniejszych elementów wpływających na dynamikę rozwoju cywilizacyjnego w każdym kraju jest energia elektryczna. Prąd jest wykorzystywany niemal w każdej dziedzinie naszego życia. Energia elektryczna jest wielkim dobrem lecz równocześnie użytkowanie jej niesie ze sobą potrzebę sprostania wielu wymaganiom eksploatacyjnym. Stąd też szczególnie osoby, które profesjonalnie parają się naprawami urządzeń elektrycznych powinny być bezwzględnie wyposażone w doskonałej jakości narzędzia gwarantujące im bezpieczeństwo. irma Lange Łukaszuk założona w 1987 roku jest znanym dystrybutorem markowych wyrobów przemysłowych. Duża część jej oferty jest związana z rynkiem elektrotechnicznym. Szczególnie należałoby w tym miejscu wymienić niemiecką firmę Steinel – znanego na całym świecie producenta oświetlenia automatycznego, wskaźników napięcia i czujników ruchu. LŁ posiada również w swojej ofercie handlowej bardzo bogate spektrum narzędzi ręcznych dla elektryków, przeznaczonych zarówno do prac pod napięciem prądu przemiennego do 1000V jak i do prac nie wymagających izolacji.

Jednym z najbardziej podstawowych narzędzi jakim posługuje się każdy elektromonter jest wkrętak. W 2002 roku LŁ nawiązała współpracę z wytwórcą markowych wkrętaków Felo–Werkzeugfabrik Holland-Letz GmbH. Jest to niemieckie przedsiębiorstwo rodzinne, którego tradycje sięgają roku 1887. Na przestrzeni 120 lat swojej działalności zasłynęła z wielu innowacyjnych projektów oraz patentów technicznych m.in. dwuskładnikowej rękojeści, nowoczesnego szafirowo-diamentowego bita czy systemu Smart. Obecnie zajmu-

je pozycję wiodącego na świecie producenta najwyższej jakości wkrętaków oraz bitów. Wkrętaki Felo charakteryzują się niezwykle dużą precyzją wykonania końcówek jak również trwałością. Zdolne są przenosić najwyższe momenty obrotowe, a tym samym spełnić wysokie wymagania wszystkich znanych norm technicznych. Ich rękojeści są ukształtowane w sposób niespotykanie ergonomiczny – umożliwiają pewny chwyt oraz minimalny wysiłek przy pracy. Dodatkowo rękojeści wyposażone są w poprzeczny otwór mogący służyć jako zawieszka lub też można go wykorzystać

przedłużeniem ramienia. Efekt: praca wkrętakiem ERGONIC, w zestawieniu z najbardziej znanymi, renomowanymi markami, jest nieporównywalnie łatwiejsza i bardziej komfortowa. Jednak najważniejszą rzeczą jaką się osiąga dzięki rękojeści Ergonic jest osiąganie dalece przewyższającego konkurencję momentu obrotowego. Oprócz serii 400 Felo ma w swojej ofercie trzy inne linie wkrętaków: seria 600 Profi (z rękojeścią jednoskładnikową), seria 200 (z rękojeścią jednoskładnikową) oraz 240/250 (mikrowkrętaki). Ponadto dysponuje specjalnymi, jedynymi na rynku światowym zestawami wkrę-

do włożenia dźwigni ułatwiającej przykręcanie/odkręcenie śruby. Obecnie Felo wprowadziła na rynek absolutnie nowatorskie rozwiązanie: pierwszą na świecie rękojeść wkrętaka samodopasowująca się do dłoni użytkownika – ERGONIC seria 400. Jest to prawdziwa rewolucja w zakresie ergonomii i przeniesienia momentu obrotowego. Ergonic zachowując wszystkie dotychczasowe atuty poprzednich serii dzięki swojej wewnętrznej strukturze, dostosowuje się do indywidualnej budowy każdej dłoni. Uzyskuje się dzięki temu perfekcyjne zespolenie dłoń – wkrętak. Tak oto narzędzie staje się prawdziwym

taków izolowanych z wymienną rączką do profesjonalnych zastosowań - ESmartami. Jako doskonałe uzupełnienie można wskazać na inne zestawy a mianowicie tzw. Felo Nm znajdujące zastosowanie wszędzie tam gdzie niezbędna jest bardzo wysoka precyzja w dozowaniu siły z jaką się dokręca śrubę. Wkrętaki w wersji izolowanej serii 400 Ergonic oraz 600 oraz E-Smart są indywidualnie poddawane specjalnym, bardzo surowym, procedurom testowym zgodnie z europejską normą EN60900. Firma Felo również słynie z produkcji światowej jakości bitów. Oferowane groty znacznie przewyższają pod

urządzenia dla energetyki 6/2010

eksploatacja i remonty względem twardości oraz odporności wymagania norm DIN i ISO. Są one wykonane z doskonałej stali i charakteryzują się niespotykaną starannością pod względem wymiarowym. Groty Felo są dostępne w praktycznie każdym kształcie oraz rozmiarze ( w przypadku braku określonego, rzadziej spotykanego bita firma jest go w stanie wykonać na zamówienie, o ile, oczywiście, jest to możliwe pod względem technicznym). Warto też wspomnieć o szerokiej gamie różnego typu uchwytów magnetycznych w tym tzw. Felo Star umożliwiających pracę w trudno dostępnych miejscach, mających dodatkowo tą właściwość, iż nie uszkadzają delikatnych powierzchni typu regipsy czy drewno. Wielkim uznaniem naszych klientów cieszą się również uchwyty typu „farmer” tak chętnie używane przez dekarzy. Firma Felo jest w czołówce przedsiębiorstw stosujących i rozwijających najnowsze technologie. 98% produkcji jest skupiona w Niemczech pozostałe 2% na Węgrzech. Daje to gwarancję utrzymania wysokiej jakości. Produkty Felo znalazły zastosowanie w wielu branżach szczególnie w przemyśle samochodowym, lotniczym oraz elektrotechnice. Drugą obok wkrętaków niezwykle popularną grupą narzędzi są różnego rodzaju szczypce.

LŁ posiada całą grupę szczypiec renomowanej niemieckiej firmy NWS. Istnieje ona ponad 30 lat i podobnie jak Felo może poszczycić się wieloma innowacyjnymi rozwiązaniami. Wyroby NWS (skrót od słów: Nothen Werkzeuge Solingen) spełniają wszelkie europejskie oraz światowe normy w zakresie jakości oraz bezpieczeństwa. NWS należy do grupy przedsiębiorstw stosujących najnowsze technologie. Duża część procesu produkcyjnego jest w pełni zautomatyzowana – odbywa się przy użyciu robotów. Min. W trosce o zapewnienie odpowiedniej jakości produkty NWS są wytwarzane wyłącznie w Niemczech w dwóch zakładach produkcyjnych. Pierwszy znajduje się od początku działalności firmy w Solingen. Drugi zaś został otwarty po zjednoczeniu Niemiec w miejscowości Steinbach-Hallenberg w Turyngii - regionie znanym nie tylko z pięknych krajobrazów, ale również słynącym z tradycji w wytwarzaniu różnorodnych narzędzi ręcznych. Szczypce NWS charakteryzują się niezwykłą wprost precyzją wykonania, funkcjonalnością, estetyką oraz trwałością. Ergonomia rękojeści nie ma sobie równych w branży. Szczypce NWS trzyma się bardzo pewnie, a wysiłek towarzyszący pracy jest minimalny. Tworzywo sztuczne zastosowane w rękojeściach jest elastyczne, miękkie, ole-

joodporne, przyjemne w dotyku, eliminuje poślizg dłoni. Wszystkie rękojeści są oferowane w bardzo żywych, dobrze dobranych barwach. Sercem każdych szczypiec jest stal z jakiej jest zbudowana ich część robocza. NWS w swoich produktach wykorzystuje specjalnie wyselekcjonowaną, hartowaną w oleju, stal chromowo-wanadową. Partie szczypiec, które bezpośrednio stykają się z przedmiotem obrabianym (ostrza do cięcia, uzębienia służące do chwytania itp.) są dodatkowo indukcyjnie wzmacniane do poziomu twardości 64 HRC. Również niezwykle starannie są wykonane przeguby. Charakteryzuje je zupełny brak luzów. Umożliwiają wiele cykli pracy bez widocznych oznak zużycia. NWS posiada praktycznie każdy niezbędny do pracy typ szczypiec oraz nożyc. I tak: będą to szczypce uniwersalne, obcinaczki boczne (również z dłuższą szyjką umożliwiające cięcie grubszego drutu przy mniejszym wysiłku), nożyce do cięcia oraz odizolowywania kabli, szczypce płaskie, okrągłe, półokrągłe (te ostatnie również odgięte), odizolowywacze, szczypce dla hydraulików. Odrębną grupą będą klucze: płaskie, oczkowe, grzechotki, nasadki, przedłużki a także kluczyki imbusowe, klucze nastawne i krzyżowe. Ważnymi powszechnie używanymi narzędziami są też nożyce do przecinania kabli o różnych średnicach- jednoręczne, oburęczne, z mechanizmem grzechotkowym i bez. Elementem uzupełniającym są izolowane rękawice, pensety, młotki, piły itp Grupa izolowanych narzędzi NWS posiada znaki zgodności z europejską normą EN 60900. W każdym zestawie narzędzi dla elektryka musi się znaleźć przynajmniej jeden nożyk do usuwania izolacji. Firma Lange Łukaszuk w swojej ofercie posiada całe spektrum tego typu narzędzi marki Jokari. Jokari Krampe GmbH jest niemieckim, światowej klasy producentem narzędzi ręcznych do odizolowywania kabli. Firma od samego początku tj. od przeszło 35 lat mieści się w miejscowości Ascheberg land Westfalia. Oferta Jokari obejmuje przeszło 20 różnych typów nożyków, dzięki którym możliwe jest szybkie, wygodne i bezpieczne usunięcie izolacji z wielu rodzajów kabli o dowolnym kształcie. Wyroby Jokari odznaczają się niezmiennie wysoką jakością oraz starannością wykonania. Między innymi dlatego całość produkcji odbywa się w siedzibie firmy w Niemczech. Jokari jest jedynym producentem pokrywającym swoje ostrza azotkiem tytanu dzięki czemu charakteryzują się one niezwykłą wręcz trwałością i czystością cięcia. OM

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe

Akumulatorowe zakrętaki i klucze udarowe Metabo Przyszłością dynamicznie rozwijającego się rynku elektronarzędzi . są urządzenia zasilane akumulatorowo. Podążając tym trendem firma Metabo wprowadziła do oferty swoich bezprzewodowych urządzeń cztery nowe konstrukcje zakrętaków i kluczy udarowych cechujących się . bardzo wysokimi parametrami pracy.

akrętak udarowy Metabo oznaczony jest symbolem „SSD”, natomiast klucz udarowy Metabo – „SSW”. Są to bliźniacze narzędzia, które korzystają z tej samej konstrukcji mechanicznej, a różnią się właściwie tylko dwoma elementami, które w końcowym rozrachunku decydują o przeznaczeniu poszczególnych urządzeń. Każde dwóch wymienionych typów urządzeń proponowane jest w dwóch klasach napięciowych 14,4 i 18V. W obu maszynach Metabo zastosowano ten sam silnik. Jest to bardzo solidna i trwała jednostka napędowa, która zapewnia niemieckim produktom wystarczającą ilość mocy i wydajności. Współpracuje ona z układem elektronicznym, który służy do doboru momentu obrotowego częstotliwości udarów oraz prędkości obrotowej w zakresie trzech różnych maksymalnych wartości (ustawień) tych parametrów. Wybiera się je, wciskając przycisk umieszczony w górnej części gniazda na akumulator. Liczba mignięć czerwonej diody wskazuje ustawiony parametr.

Częstotliwość udarów to odpowiednio to 1500, 2700 i 3300 uderzeń/min. Maszyny różnią się jedynie maksymalnymi momentami obrotowymi dokręcania na poszczególnych biegach. Wkrętarka SSD 14,4 LT generuje 75, 115 lub 140 Nm, a klucz SSW 14,4 LT – 90, 130 i 200 Nm. Różnice w tym parametrze decydują o możliwościach obu modeli i określają zakres wykonywanych przez nich prac. Wszystkie parametry pracy maszyn są ponadto regulowane płynnie za pomocą włącznika spustowego. Identyczne w obu prezentowanych maszynach udarowych jest także źródło energii. W narzędziach Metabo zastosowano najnowsze akumulatory litowojonowe o napięciu 14,4 V i pojemności 2,6 Ah. Ogniwa Li-Ion drugiej generacji to najnowocześniejszy rodzaj źródła energii stosowany w elektronarzędziach akumulatorowych. Ten typ baterii ma bardzo dobrą charakterystykę ładowania i rozładowywania, ładowanie trwa bardzo krótko, a akumulatory mogą być doładowywane w każdym momencie bez żadnych skutków ubocznych. Jedną

Dane techniczne wkrętarki udarowej Metabo SSD 14,4 LT i klucza udarowego Metabo SSW 14,4 LT Model Maks. moment obrotowy na I/II/III biegu Maks. prędkość obrotowa bez obciążenia na I/II/III biegu Maks. liczba udarów na I/II/III biegu Uchwyt Typ akumulatora/napięcie/pojemność Waga z akumulatorem

SSD 14,4 LT

SSW 14,4 LT

75/115/140 Nm

90/130/200 Nm

0-1500/0-2100/0-2600 min-1

1500/2700/3300/min

6-kątny 1/4”

kwadrat zewn. 1/2”

2 x Li-Ion/14,4 V/2,6 Ah

1,7 kg

urządzenia dla energetyki 6/2010

technologie, produkty – informacje firmowe z ważnych cech rozwiązania litowo-jonowego jest długa żywotność. Akumulatory Li-Ion potrafią wytrzymać nawet kilka tysięcy cykli ładowania. Metabo, jako jedyna firma na rynku oferuje pełną 3-letnią gwarancję na akumulator, co oznacza ich bezpłatną wymianę w przypadku obniżenia się jednego z ich podstawowych parametrów takich jak pojemność czy napięcie akumulatora. Metabo jest pewna swoich maszyn, dlatego wprowadziła program „Metabo. pakiet serwisowy”, które daje pewność użytkownikowi zakrętaka (również wiertarko-wkrętarki akumulatorowej i młotów SDS Max), że w przypadku jakiegokolwiek problemów, np. zużycia szczotek czy uszkodzenia przekładni maszyna zostanie naprawiona całkowicie w ramach tegoż „pakietu serwisowego”. Oczywiście „pakiet serwisowy” obejmuje rów-

nież bezpłatny transport z i do serwisu Metabo, bezpłatny przegląd i robociznę. Ostatnią, ale równie ważną zaletą zakrętaków Metabo jest szybkość ewentualnej naprawy. W zeszłym roku Metabo wprowadziło program „Metabo. One day service”, który zapewnia, że wszystkie elektronarzędzia w tym zakrętaki zostaną naprawione w Serwisie Metabo w ciągu 24 godzin o ich przybycia. Podsumowując, kupując zakrętak udarowy Metabo oprócz wyjątkowo mocnej maszyny otrzymają Państwo specjalną cenę (13% rabatu - patrz promocja Metabo INFO), 3-letnią gwarancję XXL, 3 lata gwarancji na akumulator, gwarancję naprawy w Serwisie Metabo w ciągu 24 godzin oraz roczną całkowicie bezpłatną naprawę (Metabo. pakiet serwisowy). Dane techniczne wkrętarki udarowej Metabo SSD 18 LT i klucza udarowego Metabo SSW 18 LT Model Maks. moment obrotowy na I/II/III biegu Maks. prędkość obrotowa bez obciążenia na I/II/III biegu Maks. liczba udarów na I/II/III biegu Uchwyt Typ akumulatora/napięcie/pojemność Waga z akumulatorem

urządzenia dla energetyki 6/2010

SSD 18 LT

SSW 18 LT

80/125/165 Nm

105/145/220 Nm

0-1600/0-2150/0-2650 min

1500/2700/3300 / min

1500/2700/3300/ min

6-kątny 1/4”

kwadrat zewn. 1/2”

2 x Li-Ion/18 V/2,6 Ah

1,8 kg

eksploatacja i remonty

Nowy Vulcan Plus – przecinanie bez wysiłku W czerwcu na rynek trafiła nowa linia ściernic NORTON . Vulcan Plus (NV+), przeznaczona do obróbki stali nierdzewnych.

o ulepszona wersja standardowej ściernicy NORTON Vulcan Inox, charakteryzująca się minimalnie 30% lepszą wydajnością od poprzedniczki. Podobnie jak w ściernicach Quantum, w produktach NV+ zoptymalizowano spoiwo w celu zupełnego wykorzystania ziarna, jak i polepszono odporność na temperaturę. Połączenie tego typu matrycy spoiwa wraz z najnowszymi ziarnami elektrokorundowymi powoduje, że ściernica jest bardziej stabilna i odporna na wibracje jak i dociski boczne. Wszystkie te cechy zapewniają szybszą i bardziej komfortową obróbkę stali nierdzewnych. Ściernice Vulcan Plus zoptymalizowane są pod wymagania profesjonalnych użytkowników narzędzi ściernych pracujących na urządzeniach o śred-niej i dużej mocy.

Niewiarygodna szybkość i stabilność cięcia dzięki: 8 zastosowaniu najnowszych osiągnięć w technologii spoiwa; 8 zastosowaniu nowych komponentów spoiwa z efektem lubrykacji; 8 proste, precyzyjne cięcie bez drgań i szarpnięć.

Wydłużona żywotność cięcia poprzez: 8 zastosowanie nowego, super agresywnego ziarna elektrokorundowego; 8 zoptymalizowaną matrycę spoiwa, pozwalającą na efektywne i zupełne wykorzystanie ziarna; 8 jakość opartą na 125-letnim doświadczeniu marki NORTON.

Dedykowane do: 8 stali i stali nierdzewnej; 8 profesjonalistów używających szlifierek o średniej i dużej mocy; 8 przecinania profili, nacinania spawów, wykrawania kształtów; 8 przecinania masywnych elementów z klasycznych stali konstrukcyjnych, stali nierdzewnych, jak i stali duplex. Saint-Gobain Abrasives

Laur Klienta dla NORTON Marka NORTON ponownie zdobyła Laur Klienta. odobnie jak w 2009 roku, również i w bieżącej edycji konkursu, użytkownicy narzędzi ściernych wskazali na NORTON jako najpopularniejszą i najbardziej cenioną markę na rynku. Wyróżnienie przyznawane jest w oparciu o sondaże, w których ocenia się jakość produktów, innowacyjność oraz postrzeganie marki i gotowość jej rekomendacji innym osobom.

Otrzymanie tej nagrody drugi rok z rzędu podkreśla zaufanie, jakim użytkownicy narzędzi ściernych obdarzają produkty marki NORTON. Jesteśmy przekonani, iż ciągły rozwój asortymentu i doskonalenie produktów, będące odzwierciedleniem potrzeb naszych klientów, pozwoli nam cieszyć się z tej nagrody również w kolejnych latach. Leszek Marek Saint-Gobain Abrasives

urządzenia dla energetyki 6/2010

eksploatacja i remonty

NORTON Quantum – nowa generacja ściernic do przecinania Firma Saint-Gobain Abrasives . wprowadziła na rynek . nową niezwykle wydajną . ściernicę NORTON Quantum, . przeznaczoną do cięcia . stali, stali nierdzewnej . oraz jej stopów.

sortyment ściernic NORTON Quantum obejmuje tarcze o średnicach 115 i 125 mm w grubościach nominalnych 1,0; 1,3 i 1,6 mm.

Najnowsze ziarno Ściernice NORTON Quantum to narzędzia wyprodukowane z najnowszej generacji, agresywnego ziarna NorZon Plus z wykorzystaniem rewolucyjnej, opatentowanej technologii spoiwa. Zastosowane ziarno posiada wysoką wytrzymałość na pękanie, dzięki czemu pozwala na równomierne i kontrolowane wykruszanie w porównaniu z najczęściej stosowanym ziarnem elektrokorundowym. Spoiwo charakteryzuje się odpornością na wysokie temperatury. Zastosowana technologia pozwoliła maksymalnie wykorzystać wydajność i potencjał ziarna, dzięki czemu stworzona została najbardziej wydajna ściernica na rynku – NORTON Quantum. Nową ściernicę charakteryzuje duża szybkość usuwania naddatku co w rezultacie umożliwia łatwe cięcie przy minimalnym wysiłku operatora. Ponadto ściernica NORTON Quantum wykazuje wysoką stabilność i niskie wibracje, dzięki czemu hałas emitowany podczas pracy szlifierką jest minimalizowany.

nych ściernic dostępnych na rynku. Wyniki przeprowadzonych testów potwierdziły, że ściernica NORTON Quantum wyróżnia się wysoką jakością cięcia stali i jest wydajnym narzędziem o żywotności znacznie dłuższej od konkurencyjnych tarcz profesjonalnych. Tarcze ścierne NORTON Quantum zostały opracowane z myślą o profesjonalistach, potrzebujących szybko, precyzyjnie i ekonomicznie ciąć różnorodne

gatunki stali nierdzewnych jak i stali konstrukcyjnych. Saint-Gobain Abrasives

Dla profesjonalistów Ściernica pozwala na precyzyjne, czyste cięcie bez przypaleń i zadziorów, przy jednoczesnym ograniczeniu straty materiału. Wszystkie ulepszenia sprawiły, że powstała ściernica nowej generacji wyznaczająca nowe standardy przecinania. Kilka miesięcy temu jedna z branżowych gazet podjęła się przeprowadzenia testu sprawdzającego właściwości i zalety ściernic NORTON Quantum. Celem przeprowadzonych badań było ustalenie żywotności nowej ściernicy Quantum i porównanie jakości cięcia w stosunku do podobnych profesjonal-

urządzenia dla energetyki 6/2010

eksploatacja i remonty

Anty(korozja) w energetyce - skorodowane znaki zapytania? Zapoznając się z wynikami prac badawczych instytutów naukowych i uczelni oraz ofertą przedsiębiorstw zajmujących zabezpieczeniami antykorozyjnymi w poszczególnych działach gospodarki można sformułować tezę, iż dysponując odpowiednim potencjałem naukowym i produkcyjnym problem strat korozyjnych w naszym kraju – szacowanych przecież na setki milionów złotych w skali roku – oczywiście istnieje, ale nie ma powodów do wyrażania opinii, że sytuacja jest alarmująca, a straty korozyjne rosną. Czy tak jest naprawdę? Warto, zatem bliżej przyjrzeć się problemowi „podaży i popytu w dziedzinie „inżynierii antykorozyjnej”.

Inżynieria antykorozyjna w ofensywie? Sentencjonalnie można rzec, iż prawa przyrody są nieubłagane, dlatego – i tu cytuję słowa, jakie wypowiedział ongiś, wybitny znawca inżynierii materiałowej, dyrektor Instytutu Mechaniki Precyzyjnej, prof. Aleksander Nakonieczny: „korozja jako problem naturalny degradacji materiałów będzie istniał zawsze i nikt nie będzie w stanie wyeliminować tych procesów”, lecz zaraz dodał, że „ zadaniem dla współczesnej wiedzy jest szukanie sposobów kontrolowania procesów korozyjnych, nawet sterowania nimi w sposób zamierzony, a więc w ostatecznym efekcie organizowanie ochrony przed korozją”. Celowo przywołuje wypowiedź z końca minionego stulecia, gdyż wtedy właśnie Komitet Badań Naukowych po raz pierwszy w Polsce uruchomił i sfinansował kompleksowy program badawczy „Badania nad opracowaniem systemu walki z korozja w Polsce na tle tendencji światowych”, a koordynatorem tego programu był właśnie Instytut Mechaniki Precyzyjnej (IMP) w Warszawie. Problem został „upubliczniony”, zaczęto o nim dyskutować w środowiskach naukowo-technicznych i menedżerskich. Wzrost zainteresowania zagadnieniami antykorozyjnymi przyczynił się do postępu technicznego oraz spowodował konieczność przygotowania nowych uregulowań prawnych.

W pracowniach naukowców... (Nie)rdzewiejąca Polska? Specjaliści mają świadomość nieuchronności zjawiska korozji spotęgowanej dodatkowo obecnie przez coraz bardziej agresywne środowisko. I chcą te procesy znacznie spowolnić i skutecznie

i ograniczyć. Nie bez kozery mówi się, więc o potrzebie profesjonalnego „zarządzaniu korozją”. Szybkość korozyjnego niszczenia obiektów, konstrukcji stalowych, urządzeń itp. zależy od rodzaju zastosowanego materiału i stopnia agresywności środowiska. Powodzenie w walce z korozją to ochrona majątku narodowego, wielomilionowe oszczędności (lub straty) oraz – co równie ważne – bezpieczeństwo ludzi. Centrum Korozyjne Instytutu Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie oferuje od wielu lat swoje usługi w zakresie badania procesów degradacji materiałów i powłok oraz ekspertyzy w zakresie doboru i oceny technologii oraz jakości zabezpieczeń przeciwkorozyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem powłok ochronnych. W IMP działa też Zakład Ochrony przed Korozją, posiadający – między innymi - pracownię chemicznej obróbki powierzchni, Zakład Korozji i Elektrochemii z trzema pracowniami: galwanotechniki, galwa-

nicznych powłok stopowych i kompozytowych oraz Zakład Powłok Ochronnych, do którego obowiązków należy ponadto monitorowaniem korozyjności atmosfery Polski i prowadzenie stacji korozyjnych. W IMP opracowywane są technologie antykorozyjne dla różnych wymagań odbioru wraz z doborem zestawów powłokowych oraz badaniem ich właściwości. Badania prowadzi też Zakład Technologii Wyprzedzających IMP (a za oficjalną nazwą brzmiącą dość intrygująco - kryją się nowoczesne laboratoria, m.in. technologii PVD i Implantacji). Własną pracownię korozyjną posiada również Oddział Wrocławski Instytutu Elektrotechniki w Warszawie-Międzylesiu. Tematyka typowo antykorozyjna jest też przedmiotem wielu badań podejmowanych w uczelniach począwszy od Politechniki Gdańskiej (gdańska szkoła korozyjna) przez Politechnikę Śląską, Wrocławską i Częstochowską,

urządzenia dla energetyki 6/2010

eksploatacja i remonty po Politechnikę Opolską. Na przykład Katedra Technologii Zabezpieczeń Przeciwkorozyjnych PG odegrała wiodąca rolę w stosowaniu nowoczesnych metod badawczych w wielu elektrowniach: m.in. „Opole” „Bełchatów”, „Kozienice” „Łaziska”. Dotyczy to między innymi ochrony katodowej, jak i wykorzystywania wyrobów malarskich i inhibitorów. Także Instytut Fizyki Jądrowej PAN im. Henryka Niewodniczańskiego ma na swoim koncie szereg patentów i wdrożeń z dziedziny antykorozyjnej w energetyce (oczyszczanie kondensatu turbinowego), a filtry magnetyczne na licencji IFJ Polskiej Akademii Nauk wdrożono między innymi w elektrowni „Połaniec”, „Łagisza” „Łaziska”. Rzecz znamienna, iż w Polsce zagadnienia korozji były do niedawna przede wszystkim domeną chemików, a przecież jest to w znacznej części zagadnienie do opracowania przez metaloznawców. W ostatnim czasie jednak widoczne jest coraz zainteresowanie tematami antykorozyjnymi ze strony specjalistów od inżynierii materiałowej, inżynierii powierzchni. Na pewno nie wymieniliśmy tu wszystkich placówek naukowych, które – niejednokrotnie, choć nie mają w swych strukturach specjalnych zakładów, czy pracowni - ale prowadzącą prace naukowe związane bezpośrednio lub pośrednio z tematem zabezpieczeń urządzeń i obiektów przed negatywnymi wpływami agresywnego środowiska.

Specyfika korozyjna w energetyce Gdzie można spodziewać się największych negatywnych skutków procesów korozyjnych w wypadku energetyki? Właściwie praktycznie cała energetyka, począwszy od podstawowych urządzeń w samej elektrowni, a skończywszy na sieciach przesyłowych narażona jest na negatywne działanie procesów korozyjnych. W przypadku energetyki mamy do czynienia z wieloma typami korozji, m.in.: niskotemperaturową i wysokotemperaturową, niskotlenową, podosadową, wodorową, selektywną. Do tego należy dodać erozję i kawitację. To zmusza energetyków do optymalizowania indywidualnych warunków pracy i określania reżimów chemicznych, a także stosowania efektywnych metod konserwacji i zabezpieczeń. I przede wszystkim do przeprowadzania okresowych badań diagnostycznych. Korozja niskotemperaturowa polegająca na wydzielaniu się ze spalin agresywnego kondensatu kwasu siarkowego skutkuje najczęściej wżerami na poszyciu kotłów, ściankach rur. Aby temu przeciwdziałać suszy się komory po umyciu kotłów, stosuje techniki spalania z małym nadmiarem powie-

urządzenia dla energetyki 6/2010

eksploatacja i remonty trza i wysoką temperaturą, prowadzi się pomiary temperatury punktu rosy i oczywiście nanosi powłoki ochronne. Na tempo przebiegu korozji wysokotemperaturowej ma wpływ rodzaj i skład paliwa, spalin i popiołu lotnego. Aby jej zapobiec podejmuje się szereg przedsięwzięć, począwszy od doboru paliwa o niskiej zawartości części lotnych, przez wprowadzanie odpowiednich dodatków do paliw, a także zamiast jednego dużego gabarytowo palnika montowanych jest wiele mniejszych; nie dopuszcza się do zjawiska przegrzewania rur; systematycznie prowadzi się badania metalograficzne i postępowaniem standardowym jest stosowanie odpowiednich powłok malarskich na powierzchni zewnętrznej najbardziej narażonej na korozje i erozję. W związku z upowszechnianiem się w ostatnich dwudziestu latach tech-

soli w obiegach wodno-parowych, czy gazami zawartymi w wodzie kotłowej. Nie bez znaczenia pozostaje tzw. korozja postojowa, która zagraża wszystkim częściom i elementom bloku energetycznego, od wymienników ciepła, wewnętrznych części kotłów parowych po łopatki niskoprężnej części turbiny. Zabiegi antykorozyjne polegają tu nie tylko na konserwacji suchym powietrzem, ale również użycie roztworów inhibitorów, czy też gazów inertnych, (najczęściej jest nim azot.) W polskiej energetyce przełom w dziedzinie antykorozyjnej nastąpił w czasie, gdy ministrem przemysłu był Klemens Ścierski, sam energetyk z wykształcenia i zawodu, i właśnie on zainicjował realizacje programu KBN-u. Od wielu lat zagadnieniami korozji występującej w energetyce z dobrym skutkiem zajmują się m.in. Zakłady Pomiarowo-Badawcze Ener-

Nowoczesny Kompleks Inżynierii Antykorozyjnej w firmie Diament. Poszukiwania Naftowe Sp. z o.o. , zaprojektowany i wykonany przez SciTeeX

nologii z zastosowaniem palników niskoemisyjnych znacznemu skróceniu uległ czas eksploatacji rur ekranowych. W tym celu zwiększenia ich żywotności dokonywane są zmiany konstrukcyjne zapewniające równomierność rozpływu pyłu węglowego, dąży się do wzbogacenia gazów przyściennych w tlen oraz zmniejszania ilości chloru i siarki w paliwie. Po stronie korozjonistów jest opracowanie specjalnych pokryć ceramicznych lub metalicznych. Korozja na powierzchniach zewnętrznych rur od strony spalin związana jest głównie z rodzajem i jakością paliwa, składem chemicznym i energią cząstek spalin i popiołów, wysokością i przebiegiem temperatur i naprężeń, rodzajem stosowanych materiałów, niedoskonałością rozwiązań konstrukcyjnych, ustawieniem i rodzajem palników oraz brakiem skutecznych zabezpieczeń ochronnych. Osobnego zasygnalizowania wymagałaby korozja wywołana obecnością

getyki „Energopomiar” Gliwice Sp. z o.o. oraz Przedsiębiorstwo Usług Naukowo-Technicznych „Pronovum”. Proponowane są nowe technologie i usługi z zakresu chemii energetycznej i związane z tym nowe rodzaje zabezpieczeń antykorozyjnych. Nie będzie stwierdzeniem na wyrost, iż korozja w energetyce jest zjawiskiem już stosunkowo dobrze rozpoznanym. Inżynieria korozyjna odnosi na tym polu coraz większe sukcesy poprzez ochronę elektrochemiczną, stosowanie inhibitorów, różnorodne typu powłoki, modyfikowanie składu chemicznego oraz – co nie jest bez znaczenia – możliwości korzystania z profesjonalnego sprzętu antykorozyjnego do przygotowania i ochrony powierzchni przed korozją oraz diagnostyki i permanentnego monitoringu.

Antykorozyjne spektrum Jak przedstawia się paleta możliwości po stronie przedsiębiorstw oferujących swoje usługi antykorozyjne?

Po pierwsze, jest ona wcale niemała i różnorodna. Okazuje się, iż na przykład, że z ponad stu firm należących do Polskiej Izby Konstrukcji Stalowych (PIKS) duża ich liczba specjalizuje się właśnie wyłącznie w ochronie antykorozyjnej, a z kolei przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją i montażem konstrukcji stalowych w większości we własnym zakresie lub ewentualnie na zlecenie firm-podwykonawców gwarantują inwestorom wysokiej jakości (jak zaznaczają w swoich prospektach) powłoki zabezpieczające. Wynikałoby z tego, iż problem korozji nie jest bagatelizowany. Wystarczy zapoznać się z proponowanymi przez firmy urządzeniami i sprzętem oferowanym do sprzedaży, aby nie mieć wątpliwości, że jest to już standard europejski, gwarantujący wysoki poziom techniczny. Począwszy od wielkogabarytowych komór śrutowniczych i malarni, po urządzenia typu hydromechanicznych agregatów malarskich. Coraz ważniejszą rolę ogrywa specjalistyczny sprzęt służący do oceny korozyjnej, w tym głównie nowoczesne urządzenia do diagnostyki i badań nieniszczących. Nie bez znaczenia pozostają kwestie związane z ochroną środowiska, stąd potrzeba m. in. używania bezpyłowych systemów i takie ekologiczne rozwiązania są też oczywiście proponowane potencjalnym klientom. Zilustrujmy powyższe konstatacje przykładem z najwyższej polskiej półki technicznej w tej dziedzinie. Jedną z firm zajmujących się w Polsce produkcją urządzeń i maszyn służących do profesjonalnych zabezpieczeń antykorozyjnych jest firma „SciTeeX”. O wysokiej jakości urządzeń antykorozyjnych tej firmy wymownie świadczy fakt, iż na przykład nie tylko kluczowe działy krajowej gospodarki, w tym energetyka, decydują się na zakup maszyn, urządzeń i sprzętu „SciTeeX”, ale także fakt, że do jej klientów należą renomowane koncerny i przedsiębiorstwa z krajów uważanych za przodujące w dziedzinie przemysłu i troski o prawidłowe wykonanie zabezpieczeń antykorozyjnych. (Za taki uważa się m. in. Niemcy).

Istotna niewiadoma Zbytni optymizm, co do wzrostu stopnia świadomości zagrożeń korozyjnych nawet w środowiskach technicznych byłby przedwczesny. Zapoznając się z wynikami prac badawczych instytutów naukowych i uczelni oraz ofertą przedsiębiorstw specjalizujących się w inżynierii antykorozyjnej można sformułować hipotezę, że dysponując znacznym potencjałem naukowym i produkcyjnym straty z tytułu procesów korozyjnych szacowanych nawet

urządzenia dla energetyki 6/2010

eksploatacja i remonty

Uroczystość oddania do użytku w firmie Nafta Piła nowoczesnego kompleksu antykorozyjnego zaprojektowane i wykonanego przez SciTeeX

na 10% naszego PKB są systematycznie redukowane. Czy tak jest rzeczywiście? Przesłanki teoretyczne (nauka) i materialne (nowoczesne technologie) przemawiałyby za stwierdzeniem, iż straty te są systematycznie zmniejszane, a stopień bezpieczeństwa maszyn, urządzeń, konstrukcji, w tym takich jak słupy wysokiego napięcia itd. jest optymalny, a dzięki prawidłowym zabezpieczeniom zagwarantowana jest prawidłowa eksploatacja tychże urządzeń i obiektów. Niestety, nikt w naszym kraju nie dysponuje pełnymi danymi, dotyczącymi zagadnień związanych z negatywnymi skutkami korozji w gospodarce. Podobnie jest z danymi dotyczącymi jej poszczególnych działów. Osobiście próbowałem uzyskać podstawowe informacje na temat remontów i zabezpieczeń antykorozyjnych stacji i linii energetycznych. W efekcie najpierw zostałem przez Wydział Komunikacji PSE-Operator ignorowany, a następnie przez merytoryczne departamenty – bez pozytywnego skutku, ale z wysoka kulturą – telefonicznie odsyłany od Annasza do Kajfasza. W tym wypadku skuteczna ochrona spokoju urzędników się

powiodła. Wreszcie jeden z urzędników - inżynierów prywatnie mi odpowiedział, że on sam, acz osobiście nie zajmuje się tymi zagadnieniami, i nie odpowiada za nie, od strony merytorycznej, ale nie widzi żadnego problemu związanego z korozją. Dlaczego? Po pierwsze, są rozpisywane przetargi, a oferentom podawane są dokładne informacje, jaki typ zabezpieczeń ma być wykonany, jest precyzyjna specyfikacja dla każdego jednostkowego zlecenia. Są ponadto zatrudnieni inspektorzy nadzoru, jest ustalony sposób odbioru technicznego. Jednym słowem, przestrzegane są wszelkie procedury przewidziane literą prawa. Czyżby, zatem temat należało odłożyć ad acta? Skoro naukowcy prowadzą swoje specjalistyczne badania, a fabryki farb i lakierów oraz przedsiębiorstwa specjalizujące się w dziedzinie antykorozyjnej oferują sprzęt i urządzenia oraz usługi na coraz wyższym poziomie technicznym (standard europejski jest coraz powszechniejszy!). Ponadto większość firm ma wdrożone systemy ISO. Może faktycznie nie należy podnosić larum z powodu korozji, erozji, czy kawitacji w kluczowych

urządzenia dla energetyki 6/2010

dla gospodarki sektorach? Jednak nie znamy łącznej liczby awarii (i ewentualnych strat) w elektroenergetyce z powodów korozyjnych. Ongiś NIK dokonał własnej inspekcji antykorozyjnej, ale objął kontrolą tylko mosty i wiadukty i przygotował na ten temat. Nie trzeba było być Pytią delficką, aby przewidzieć, że w wyniku tej inspekcji nastąpiło okresowe wyłączenie z ruchu wielu obiektów mostowych, wiaduktów i kładek. Korozja sprawiła, że stały się one niebezpieczne dla użytkowników. A jak sytuacja rysuje się w elektroenergetyce? Nie ma na ten temat raportu NIK. A ponadto skoro z punktu widzenia ekonomicznego mówimy o oszczędności surowców, wyrobów, przedłużeniu żywotności infrastruktury, w tym oczywiście elektroenergetycznej trzeba wiedzieć, jaki jest stan aktualny. Bez tego wszelkie dywagacje na ww. temat to wróżenie z fusów! A korozja ma wciąż bardzo duży apetyt. A straty z tego powodu to setki milinów złotych rocznie.

Marek Bielski

konferencje i seminaria

XX Jubileuszowe Sympozjum PTZE w Książu ym razem na Zamku Książ, jednym z najpiękniejszych zabytków Dolnego Śląska, i trzecim co do wielkości zamku w Polsce w dniach 29 sierpnia – 1 września br. odbyło się XX sympozjum Polskiego Towarzystwa Zastosowań Elektromagnetyzmu. Jego współorganizatorzy to Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych w Warszawie, Wydział Elektryczny Politechniki Częstochowskiej, Centralny Instytut Ochrony Pracy- Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie. Tematem wiodącym jubileuszowego sympozjum były „Zastosowania elektromagnetyzmu w nowoczesnych technikach, informatyce i energetyce”. Tegoroczne sympozjum zawdzięcza swoją nazwę nie tylko temu, że ma taką właśnie liczbę porządkową, ale też temu, że Towarzystwo nasze obchodzi Jubileusz 20-lecia – przypomniał podczas powitania gości krajowych i zagranicznych, prezes zarządu PTZE, prof. Andrzej Krawczyk. W roku 1990 właśnie z inicjatywy dra Jerzego Pawła Nowackiego i prof. Andrzeja Krawczyka zostało zwołane zebranie inaugurujące działalność Polskiego Towarzystwa Zastosowań Elektromagnetyzmu. Dorobek dwudziestu lat działalności PTZE jest pokaźny: od inspiracji pionierskich badań, przez organizacje sesji i sympozjów w kraju i za granicą, po liczne publikacje książkowe. W pracach PTZE uczestniczą nie tylko polscy uczeni, ale także badacze z wielu państw, w tym na przykład Słowenii, czy Macedonii oraz tak odległych krajów, jak Australii, czy Japonii. Celem i specyfiką wszystkich, do tej pory odbytych i obecnej, konferencji PTZE – stwierdził w swym powitaniu prof. Andrzej Krawczyk – jest zgromadzenie w jednej sali konferencyjnej osób zainteresowanych elektromagnetyzmem, a reprezentujących różne obszary badawcze: od inżynierów elektryków, poprzez fizyków do lekarzy i biologów. Obecnie interesujące pola badawcze rysują się właśnie na przecięciu różnych obszarów badawczych i dyscyplin wiedzy. W pracach PTZE oraz organizowanych przez Towarzystwo seminariach udział biorą przedstawiciele instytucji akademickich, instytutów naukowo-badawczych, przedsiębiorstw przemysłowym, w tym telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych, a także administracji państwowej i samorządowej. Wysoki poziom merytoryczny prezentowanych referatów połączony jest z bogatym programem integracyjnym i oglądaniem ciekawych miejsc w Polsce – czego ko-

Otwarcie obrad: (od lewej: prof. Romuald Kotkowski, prof. Andrzej Krawczyk)

lejnym potwierdzeniem był wybór miejsca odbycia tegorocznej konferencji. Innym wyróżnikiem konferencji PTZE jest wygłaszanie w ich trakcie jednego lub dwóch referatów o charakterze filozoficznym, historycznym, czy ogólnotechnicznym. Między innym, uczestnicy konferencji na przestrzeni 20 lat wysłuchali takich referatów, jak np. Chaos, rewolucja czy ewolucja w rozwoju nauki; Kultura epoki elektromagnetyzmu, Historia Łodzi, Badania naukowe w Białowieskim Parku Narodowym, Heinrich Hertz w 150-lecie urodzin, Teoria pól połączonych. W tym roku taki referat przygotował prof. Zbigniew Kłos. Jego tytuł brzmiał: „Emisje elektromagnetyczne planet a poszukiwanie Życia. Przypadek Ziemia”. W ciągu minionego dwudziestolecia wykłady ogólne wygłaszali wybitni polscy

uczeni, profesorowie Czesław Rymarz, Ryszard Tadeusiewicz, Roman Ingarden, czy Magdalena Fikus. W obecnej edycji uczestnicy mieli też okazję poznać zagadnienia sejsmologii i sejsmografii, korzystając z uprzejmości Centrum Badań Kosmicznych PAN, sprawującemu opiekę nad laboratorium sejsmograficznym w Zamku Książ. Podczas obrad plenarnych wygłoszono referaty dotyczące m. in. zagadnień komputerowych symulacji pracy urządzeń elektrycznych, ewaluacji pojęć w obszarze strategii dotyczących efektywności energetycznej, nowych trendów w technologii oraz osiągnięciach nanotechnologii. Sympozjum towarzyszyło wydawnictwo konferencyjne. Bogusława Piątkowska

Jubileuszowy toast z okazji XX -lecia Polskiego Towarzystwa Zastosowań Elektromagnetyzmu (od lewej: dr Jan Paweł Nowacki - Polsko - Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych, prof. Krzysztof Kluszczyński Politechnika Śląska, prof. Andrzej Krawczyk, Politechnika Częstochowska, Centralny Instytut Ochrony Pracy - PIB, dr Katarzyna Ciosk Politechnika Świętokrzyska, prof. Romuald Kotkowski - PJWSTK.

urządzenia dla energetyki 6/2010

konferencje i seminaria

Świadectwa i handel energią – szkolenie Od niedawna funkcjonują nowe przepisy regulujące kwestie łączenia świadectw pochodzenia oraz handlu energią. Wprowadzane zmiany rewolucjonizują cały system przyznawania świadectw oraz obrotu nimi. W związku z tymi zmianami zaplanowano wyjątkowe szkolenie „Nowy System Świadectw Pochodzenia Oraz Handlu Energią”. Odbędzie się ono 21 października w Centrum Konferencyjnym Golden Floor w Atrium Center w Warszawie. zkolenie poprowadzi dr Zdzisław Muras, Dyrektor Departamentu Przedsiębiorstw Energetycznych z Urzędu Regulacji Energetyki, doktor nauk prawnych, wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim i Wyższej Szkole Ekologii i Zarządzania w Warszawie, autor kilkudziesięciu publikacji naukowych, w tym pięciu książek i opracowań zwartych, licznych glos do orzeczeń Sądu Najwyższego i artykułów z zakresu postępowania karnego, prawa wykroczeń, administracyjnego, gospodarczego oraz

prawa energetycznego (związanych z energetyką odnawialną, kogeneracją, koncesjonowaniem, czy rynkiem paliw ciekłych). Jest również autorem m.in. podręczników „Podstawy prawa” i „Encyklopedyczny zarys prawa. Prawo dla ekonomistów”. Najważniejsze zagadnienia szkolenia uporządkowane zostały w następujące grupy tematyczne: Od koncesji do rozliczenia – czyli zielone, czerwone, żółte, brązowe, fioletowe certyfikaty. Kierunki i zasady funkcjonowania syste-

urządzenia dla energetyki 6/2010

mów; Systemy wsparcia i wprowadzone zmiany. Kumulacja wsparcia; Zasady i możliwości łączenia rodzajów certyfikatów – cztery certyfikaty dla jednego źródła – na jakich zasadach?; Obrót giełdowy a wypełnienie obowiązków – rola i zadania TGE i Domów Maklerskich oraz Towarowych Domów Maklerskich; Podstawy, zasady, praktyka i orzecznictwo dotyczące wymierzania kar pieniężnych – rozliczenie wypełniana obowiązków.

wydawnictwa fachowe

Wydawnictwa fachowe K. Pazdro, A. Wolski: Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych w pytaniach i odpowiedziach. Wyd. 10. Warszawa 2010, s. 220

W. Szeląg : Przetworniki elektromagnetyczne z cieczą magneto reologiczną. Poznań 2010 Wydawnictwa Politechniki Poznańskiej, s. 138

W książce zawarto wiele pożytecznych informacji dotyczących wyposażenia budowanego mieszkania w bezpieczną instalację. W przystępny sposób, w formie pytań i odpowiedzi, podano praktyczne wskazówki dotyczące projektowania i wykonywania instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami. Omówiono także zasady ochrony przeciwporażeniowej, przeciwpożarowej, odgromowej, przepięciowej oraz ratowania porażonych prądem elektrycznym. Podano informacje dotyczące przewodów, osprzętu i aparatury zabezpieczeniowej (stosowanych w instalacjach elektrycznych), modernizacji i remontów instalacji, nieodzownych ze względu na obowiązujące przepisy oraz bezpieczne użytkowanie urządzeń elektrycznych. Uwzględniono postanowienia zawarte w zaktualizowanej normie PN-IEC 60364 „Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”.

Monografia opisuje budowę oraz podstawowe właściwości cieczy magnetycznych. Omówiono w niej zastosowania tych cieczy w technice i medycynie. W wielu urządzeniach tylko dzięki zastosowaniu przetworników ze sterowanymi cieczami jest możliwe uzyskanie porównywalnych, a awet lepszych parametrów funkcjonalnych niż w rozwiązaniach klasycznych. Sterowane ciecze magnetoreologiczne stosuje się najczęściej w hamulcach, sprzęgłach oraz tłumikach drgań i wibracji. W książce zaprezentowano również struktury i zasadę działania tych elementów wykonawczych. Zasada działania urządzeń z cieczą magneto reologiczną oparta jest na wykorzystaniu zjawiska zmiany naprężeń w cieczy pod wpływem pola magnetycznego. Przetworniki elektromagnetyczne są szeroko stosowane w wielu dziedzinach techniki.

W. M. Lewandowski: Proekologiczne odnawialne źródła energii. Wyd. 4 uaktualnione. Warszawa 2010, s. 432, rys. 160, tab. 36

nym nakładów i zysków, prognozami i kierunkami dalszego rozwoju energetyki niekonwencjonalnej. Na szczególną uwagę zasługują rozdziały traktujące o wykorzystaniu ogniw fotowoltaicznych, energii słonecznej i geotermalnej w budownictwie mieszkaniowym oraz o farmach energetycznych w Polsce i na świecie, ogniwach paliwowych, biopaliwach i proekologicznych sposobach konwersji energii oraz jej oszczędzania. Książka jest adresowana głównie dla studentów politechnik i innych uczelni technicznych, specjalizujących się w inżynierii i ochronie środowiska, oraz ekologów i inżynierów stykających się w pracy z problemami wykorzystania różnorodnych źródeł energii. Może zainteresować także czytelników zajmujących się zagadnieniami ochrony środowiska w różnych aspektach. Tytuł jest dostępny również w wersji elektronicznej na stronie www.ibuk.pl

W książce opisano niełatwe zagadnienia konieczności stopniowego eliminowania paliw naturalnych i wykorzystania nowych, niekonwencjonalnych i odnawialnych źródeł energii: wody, wiatru, biomasy, promieniowania słonecznego, ciepła wnętrza Ziemi, a także wprowadzanie materiało- i energooszczędnych technologii w przemyśle, budownictwie i gospodarstwach domowych przedstawiono w sposób interesujący i bardzo atrakcyjny. Wiadomości teoretyczne są uzupełnione przykładami wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rachunkiem ekonomicz-

Nasza recenzja Każda profesja ma swoją biblię. W zależności od uprawianego zawodu sięgamy po różnego rodzaju książki fachowe, czy kompendia. Dla inżyniera elektryka, posiadanie tej książki w domowej bibliotece, jest po prostu absolutnie nieodzowna. Jej wysoki poziom merytoryczny gwarantuje Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Skąd te pewność? Otóż od lat SEP rekomenduje wartościowe pozycje wydawnicze, które przyczyniają się do podnoszenia kwalifikacji fachowych. W tym konkretnym przypadku jest to bardzo popularny „Poradnik montera elektryka” , praca zbiorowa wielu Autorów.Trudno odmówić popularności temu poradnikowi, który ma już cztery wydania na przestrzeni dziesięciu lat.Teraz trafia do rąk Czytelników właśnie czwarte wydanie. Na przestrzeni lat zmieniają się autorzy,

redaktorzy i opiniodawcy. i to jest naturalne, bowiem poradnik musi iść z duchem postępu technicznego. Zawsze więc książka wymaga modyfikacji, uzupełnień. Poprzednie trzy wydania cieszy się ogromnym, zainteresowaniem, zarówno doświadczonych energetyków, jak i studentów oraz uczniów techników. Wydawcy informują, iż na życzenie Czytelników nowe wydanie, zmienione, rozszerzone i uaktualnione - zostało podzielone na cztery czytelne bloki tematyczne. Drugi tom „Poradnika montera elektryka” zawiera takie dyscypliny jak: elektroenergetyczną automatykę zabezpieczeniową (z uwzględnieniem pomiarów, sterowania i sygnalizacji), elektrotermię (z omówieniem różnych metod nagrzewania, np. rezystancyjnych, promiennikowych,łukowych, pojemnościowych, indukcyjnych, mikrofalowych, plazmowych, elektrodowych i laserowych) technikę oświetleniową (w tym m.in. układy sterowania i do-

kumentacje projektową), ponadto oświetlenie zewnętrzne oraz akumulatory, jako źródła energii. Ta książka została bardzo starannie wydana, z czytelnymi rysunkami, które stanowią cenna pomoc dydaktyczną.Istotne,że nowy zespół Autorów, przy omawianiu poszczególnych zakresów tematycznych zdecydował się na podawanie praktycznych informacji. jest to właściwe zrozumienie roli i zadań, jakie stoją przed tego typu publikacjami. Trzeba też odnotować autorski trud, a autorzy to wybitni specjaliści - praktycy. Można wyrazić przekonanie, iż książka wydana przez Wydawnictwa Naukowo -Techniczne nie tlko dobrze spełni swoje funkcje poznawcze, ale tez pozwoli na bezpieczniejsze uprawianie tego niełatwego zawodu. „Poradnik montera elektryka” , wydanie czwarte zmienione. wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, ss. 479, cena 84 PLN.

urządzenia dla energetyki 6/2010

felieton

Przekupić kandydata na inżyniera olsce potrzeba inżynierów. A tymczasem – jak wynika ze statystyk – młodzi ludzie chcą dziś stać przede wszystkim na straży prawa, robić karierę w mediach, albo zostać ekspertami od sztuki życia. Stąd powodzenie takich kierunków jak prawo, dziennikarstwo oraz psychologia. Młodzież nie garnie się na politechniki. Tymczasem Polsce niezbędni są i będą w niedalekiej przyszłości jeszcze bardziej potrzebni inżynierowie. Dlatego zdesperowane ministerstwo nauki i szkolnictwa wyższego proponuje młodym ludziom, którzy zechcą wyrazić zgodę na studiowanie na kierunkach tzw. zamawianych (czytaj: deficytowych na rynku, a niepopularnych wśród młodzieży), stypendium w kwocie, jaką obecnie otrzymuje statystyczna emerytowana nauczycielka szkoły średniej. Obecna emerytka też kiedyś rozpoczynała studia. Ale wtedy nie przekupowano młodzieży. Wybrała kierunek studiów z uwagi na swoje osobiste zainteresowania. W szkole do której uczęszczała najważniejszą rolę odgrywał bohater romantyczny, a ten był zazwyczaj przegrany. Zatem musi mieć sama do siebie pretensje! Nieprawdaż!? Przerysowane to dywagacje w konwencji felietonowego standardu? Być może - czy można zgłaszać pretensje do młodzieży? Dziś jest ona mniej romantyczna, za to bardziej pragmatyczna. A skoro zaczynają kusić to skuszą. A jeśli tylko u podstaw motywacji ma być wyłącznie czynnik merkantylny, to biada w przyszłości takiemu inżynierowi. A już na na pewno jego kontrahentowi, czy klientowi. Głębokie zainteresowanie tym, co się robi, a nie uwiedzenie mirażem przyszłej zapłaty gwarantuje sukces. Wiedzą o tym eksperci od sztuki życia, zwani w zależności od płci psycholożkami lub psychologami. Wśród tychże ekspertów są na pewno także i ci, którzy nie zrezygnowaliby ze swych studiów podjętych z pasją poznania, jak i tacy, którzy, gdyby w owym czasie dobrze płacili, podjęliby równie dobrze każdy inny kierunek studiów. Wątek kształcenia inżynierów pobrzmiewa teraz przy wielu okazjach. Komitet Programowy Światowego Zjazdu Inżynierów Polskich za swoje motto wybrał szczytną misję związaną z pozytywistycznym, a nie romantycznym nastawieniem do zawodu. „ Inżynierowie Ojczyźnie i światu” to hasło

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o.

tegoż zjazdu, którego inicjatorem jest Federacja Stowarzyszeń NaukowoTechnicznych NOT wespół z Politechnika Warszawską. Dlatego należy upubliczniać problemy kształcenia, bo takie publiczne debaty wnoszą pozytywne elementy do naszego życia społecznego. Mówiąc o współczesności warto sięgnąć też do tradycji kształcenia inżynierskiego w Polsce. A także do tradycji kształcenia i zrzeszania się inżynierów w Polsce i za jej granicami. W tym roku mija 175 rocznica tworzenia się ruchu stowarzyszeń naukowotechnicznych. W 1835 roku inżynier Józef Bem, przebywając na emigracji zorganizował w Paryżu Politechniczne Towarzystwo Polskie. Właśnie celem pogłębiania wiedzy technicznej Polaków, którzy wtedy żyli, podobnie, jak generał Bem na wygnaniu. Na obczyźnie żyli przedstawiciele różnych zawodów. Także artyści. I jak wspomina prof. Bolesław Orłowski, znakomity historyk (z wykształcenia inżynier) zachowały się interesujące dokumenty, świadczące także o tym, jak wyglądały zebrania inżynierów polskich w owych czasach. Na jednej z pożółkłych kart widnieje jedna z dyspozycji generała Bema, w związku ze spotkaniem członków Politechnicznego Towarzystwa Polskiego. W żołnierskich, a więc krótkich słowach inżynier Bem wydał dyspozycję : a za oprawę muzyczną odpowiada Pan Chopin. Inżynierowie krzewili kulturę nie tylko humanistyczną, ale i techniczną. Oczywiście to o nich świadczy, jak najlepiej. Ale rysuje się tu jeszcze jeden podtekst. W ten sposób inżynierowie, ludzie techniki, umożliwiając Chopinowi publiczne występy wspierali materialnie genialnego muzyka. Fryderyk nie uczył się muzyki dla pieniędzy. Po prostu muzyka była jego największą pasją. To motywowało jego wybór drogi życiowej. A wracając na współczesne polskie podwórko, trzeba zaznaczyć, iż nikt racjonalnie myślący nie powinien mieć pretensji, że resort nauki chce pieniędzmi zmotywować wybory zawodowe młodych ludzi. Ale niezmiernie ważne, właśnie dla tychże młodych ludzi, owych „ministerialnych wybrańców”, aby pieniądze nie były jedynym motywem zdobywania wiedzy i umiejętności. Sukces zawsze zbudowany jest z autentycznej pasji. Marek Bielski

Adres redakcji 00-241 Warszawa ul. Długa 44/50 lok. 109 tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk tel. kom.: 502 548 476 andrzej@lidaan.com Dyrektor kreatywny Marek Bielski tel. kom.: 500 258 433 marek.w.bielski@o2.pl Dyr. ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin tel. kom.: 600 898 082 d.rjatin@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: Mgr inż. Marek Bielski, Z-ca redaktora naczelnego: Doc. dr inż. Witold Bobrowski Dr inż. Mariusz Andrzejczak, Anna Bielska, Doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Sławomir Dolecki, Doc. dr inż. Marek Gonera, Prof. dr inż. Stanisław Gubański (Szwecja), Prof. dr hab. inż. Marek T. Hartman, Inż. Armand Kehiaian (Francja), Doc. dr inż. Jerzy Kern, Dr inż. Witold Kornacki, Prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, Prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, Dr Stanisław Latek, Doc. dr inż. Jerzy Mukosiej, Prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), Mgr Bogusława Piątkowska, Prof. dr hab. inż. Aleksandra Rakowska, Prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek Prof. dr inż. Wiesław Seruga, Prof. dr hab. Jacek Sosnowski, Prof. dr inż. Jan Sykulski (W. Brytania), Prof. Mitsuhiko Toho (Japonia), Mgr inż. Leon Wołos, Prof. dr hab. inż. Andrzej Wac-Włodarczyk Mgr inż. Wacław Wasiak Prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz Prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko Dr inż. Wojciech Żurowski Redaktor Techniczny Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Projekt szaty graficznej Piotr Wachowski Opracowanie graficzne: Robert Lipski, Piotr Wachowski www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

urządzenia dla energetyki 6/2010

Dlaczego Energy University?

Energy University zapewnia najwyższy w branży poziom kształcenia, dostosowany do potrzeb specjalistów z różnych dziedzin i zajmujących różne stanowiska Wszystkim wiadomo, że energia umożliwia postęp, ale jej niedostatek oraz wpływ na środowisko naturalne mogą sprawić, że stanie się ona największą przeszkodą w rozwoju. Dzięki postępowi coraz więcej ludzi na świecie będzie wychodziło z ubóstwa, co oznacza także wzrost zapotrzebowania na energię, której zasoby są przecież ograniczone. Program nauczania Energy University pozwala przygotować się na przyszłe wyzwania związane z zasobami energii w najlepszy możliwy sposób.

Forma Kursy oferowane w ramach Energy University są ogólnodostępne w Internecie. Są przeznaczone dla specjalistów z różnych dziedzin zainteresowanych podnoszeniem własnych kwalifikacji i zwiększaniem skuteczności działania organizacji, w których pracują. W kursach on-line zawarto informacje o rozwiązaniach i teoriach umożliwiających doskonałe zarządzanie potrzebami energetycznymi w każdym środowisku. Przedstawiane rozwiązania są oparte na sprawdzonych zasadach uzyskiwania i podtrzymywania efektywności energetycznej oraz oszczędzania energii, dzięki czemu kursy zapewniają podstawową wiedzę o zużyciu energii, jej zastosowaniach, obliczaniu zwrotu z inwestycji, a także o różnych sposobach ułatwiających wprowadzanie zmian w istniejącym podejściu do energii.

Harmonogram kursu zależy od uczestnika W naszych kursach można uczestniczyć wszędzie — wystarczy do tego połączenie internetowe. Termin również można dostosować do indywidualnych potrzeb. Kursy są podzielone na dogodne, jednogodzinne moduły, dzięki czemu nawet najbardziej zajęty specjalista znajdzie na nie czas. Po odbyciu takiego kursu uczestnik otrzymuje stosowny dowód jego ukończenia i może uczyć się dalej, aby uzyskać Certyfikat Energetyczny, który wprowadzimy w czwartym kwartale 2010 r. Każdy kurs obejmuje test i egzamin — pozwalają one zagwarantować niezmiennie wysoki poziom wiedzy.

Czas poświęcony na nasze kursy będzie wykorzystany niezwykle efektywnie — koncentrują się one na decydujących rynkach docelowych, które pochłaniają 72% światowego zużycia energii:

Energia i infrastruktura Przemysł Sieci i centra przetwarzania danych Budownictwo Obiekty mieszkaniowe

Druk na papierze przetworzonym

998-2156_A4

Maksymalne wykorzystanie energii

Efektywność energetyczna nigdy nie była równie ważna, jak teraz. Przyczyn jest kilka: globalne ocieplenie, rosnące ceny energii i nowe regulacje prawne dotyczące energetyki. To wszystko sprawia, że posiadanie umiejętności, jakie można zdobyć dzięki inicjatywie Energy University, staje się po prostu konieczne. Energia jest katalizatorem postępu, a jej rozumne wykorzystanie stwarza nowe możliwości rozwoju dla biznesu.

Jak się zapisać? To proste! Odwiedź stronę MyEnergyUniversity.com i dowiedz się więcej! ©2010 Schneider Electric Industries SAS, wszelkie prawa zastrzeżone. Schneider Electric, APC i Energy University są własnością firmy Schneider Electric lub jej podmiotów zależnych w Stanach Zjednoczonych i innych krajach.