Urządzenia Dla Energetyki nr 6/2016 by Urządzenia dla Energetyki

ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 6/2017 (105)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

| www.urzadzeniadlaenergetyki.pl | • Rozdzielnica średnionapięciowa OPTIMA-24 w izolacji gazowej SF6 • Smart Power Station z ZPUE - przebudzenie mocy na Targach w Bielsku • • Analiza oleju elektroizolacyjnego w celu wykrycia defektu transformatora • Innowacje w dziedzinie zasilania gwarantowanego DC i AC • • Ex-microBEL - rodzina najbardziej zaawansowanych sterowników sieci SN •

105

Specjalistyczny magazyn branżowy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017 (105)

OD REDAKCJI

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE FARO® wprowadza Nowej Generacji ramię pomiarowe FaroArm®....6 Nowe bloki w elektrowni PGE w Opolu gotowe w 80 proc. .............. 10 Więcej błękitnego paliwa z wyeksploatowanych złóż dzięki mobilnym sprężarkom ABB..................................................................................... 12 EcoStruxure rewolucjonizuje system zarządzania energią we włoskim Enel-u................................................................................................................ 15 Solarny pojazd „EagleTwo” wspierany przez ABB........................................ 16 n TECHNOLOGIE, PRODUKTY, INFORMACJE FIRMOWE Smart Power Station z ZPUE - przebudzenie mocy na Targach w Bielsku.............................................................................................................................. 18 Zarabianie poprzez oszczędzanie….................................................................. 20 Rozdzielnica średnionapięciowa OPTIMA-24 w izolacji gazowej SF6....................................................................................................................... 22 Analiza oleju elektroizolacyjnego w celu wykrycia defektu transformatora................................................................................................................. 26 Zaciski skręcane LORÜNSER w Polsce w latach 2012-2016 - droga do sukcesu.......................................................................................................................... 31 Wymagania dla aparatury rozdzielczej i sterowniczej SN w zakresie danych technicznych, deklaracji i instrukcji................................................... 38 Przedłużacze kablowe 110 kV do zastosowań tymczasowych.......... 46 LoSag™ - przemyślanie rozwiązanie przewodów z rdzeniem kompozytowym................................................................................... 48 Bezpieczeństwo IT systemów energetycznych dzięki uniwersalnej platformie SPRECON® ................................................................................................. 52 Przyszłość i bezpieczeństwo instalacji fotowoltaicznych...................... 56 Ex-microBEL - rodzina najbardziej zaawansowanych sterowników sieci SN................................................................................................... 60 Wybrane aspekty poprawnej eksploatacji transformatorów rozdzielczych i dławików........................................................................................... 64 Innowacje w dziedzinie zasilania gwarantowanego DC i AC............. 68 Oświetleniowe nowości od Lange Łukaszuk na 30. ENERGETAB..... 72 n EKSPLOATACJA I REMONTY Nowe dwunasto- i osiemnastowoltowe wiertarko-wkrętarki akumulatorowe i wkrętarki udarowe FEIN do metalu............................. 76 Oferta Hitachi Power Tools Polska ...................................................................... 78

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel./fax: 22 760 31 65 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk, tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyrektor ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin, tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 602 191 040, e-mail: marek.w.bielski@gmail.com Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski, tel. kom.: 601 991 000, e-mail: andrzej.maciejewski3@neostrada.pl Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska tel. kom.: 531 266 287, e-mail: marta.is.roxy@gmail.com Prof. dr hab. inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko, mgr Anna Bielska Redaktor ds. wydawniczych: Dr hab. inż. Gabriel Borowski Redaktor Techniczny: Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Opracowanie graficzne: www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich. Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Współpraca reklamowa: ELEKTROBUDOWA SA ...................................................................I OKŁADKA ZPUE....................................................................................................II OKŁADKA ENERGOAUDYT ............................................................................ III OKŁADKA BEZPOL ............................................................................................ IV OKŁADKA APATOR .................................................................................................................63 BELOS PLP............................................................................................................57 CANTONI................................................................................................................. 3 ELEKTROBUD WSCHOWA..............................................................................21 ELTEK .....................................................................................................................71 ENERGOELEKTRONIKA.PL .............................................................................36 ENERGOPOMIAR - ELEKTRYKA ...................................................................45 ENERVISION.........................................................................................................37 FEIN ........................................................................................................................75 FLIR .........................................................................................................................67 HITACHI ................................................................................................................79 HOPPECKE............................................................................................................13 I. EN. Z.D.................................................................................................................43 INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI .....................................................................11 LANGE ŁUKASZUK ............................................................................................73 MERSEN.................................................................................................................59 PCE POLSKA ........................................................................................................11 SIBA.........................................................................................................................17 SILTEC ....................................................................................................................50 SNA EUROPE POLAND ....................................................................................81 SPRECHER.............................................................................................................55 TAURUS - TECHNICS .......................................................................................... 5 TECHNOKABEL...................................................................................................14 WILK ......................................................................................................................... 7 ZEG ENERGETYKA .............................................................................................. 9 ZREW .....................................................................................................................30 ZWARPOL .............................................................................................................51

Profesjonalne narzędzia Bahco.............................................................................. 80

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 5/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

FARO® wprowadza Nowej Generacji ramię pomiarowe FaroArm® Lepszy stosunek wartości do wydajności w zakresie kontroli produkcji i pozycjonowania

irma FARO® (NASDAQ:FARO), najbardziej zaufany na świecie dostawca rozwiązań pomiarowych i obrazujących 3D w dziedzinach: metrologia przemysłowa, projektowanie produktów, BIM/CIM w budownictwie, bezpieczeństwo publiczne/badania kryminalistyczne oraz zastosowań systemów wizyjnych 3D , wprowadza nowe ramię pomiarowe FARO® QuantumS FaroArm®. Nowy produkt umacnia firmę FARO na pozycji lidera pod względem wartości i wydajności w procesie kontroli jakości produkcji dzięki najlepszej w swojej klasie wydajności i trwałości, poprawionej ergonomii oraz wyjątkowej mobilności. Wydajność i trwałość Ramię QuantumS jest certyfikowane zgodnie z normą ISO 10360 -12: 2016, najbardziej rygorystyczną międzynarodową normą jakościową dotyczącą pomiarów jaka istnieje. Ta ogólnoświatowa norma, w odróżnieniu od innych norm regionalnych, takich jak VDI/VDE 2617, określa spójne, krytyczne procedury testowania, które umożliwiają obiektywne porównywanie wydajno-

ści dowolnych i wszystkich przegubowych współrzędnościowych urządzeń pomiarowych. Poza tym ramię QuantumS wyznacza nowy standard wytrzymałości, spełniając wymogi norm Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej (IEC 60068-2) w zakresie odporności na wstrząsy, wibracje i naprężenia termiczne. Ramię QuantumS, wyposażone w głowicę skanującą FAROBluTM Laser Line Probe HD, kontynuuje tradycję firmy FARO, zapewniając maksymalną spójność pomiarów zarówno kontaktowych, wykonywanych bezpośrednio przy częściach, jak i bezkontaktowych w każdym środowisku roboczym. W rezultacie firma FARO umacnia swoją pozycję lidera w dziedzinie poprawy wydajności użytkowników końcowych, ponieważ jej produkty umożliwiają szybsze rejestrowanie większej liczby drobnych szczegółów, niż jakiekolwiek inne porównywalne urządzenia na rynku. Użyteczność Zaawansowany interfejs człowiek-maszyna i poprawiona ergonomia czynią z ramienia FARO QuantumS wirtualne

przedłużenie ludzkiej ręki i zmniejszają wysiłek i zmęczenie operatora. Radykalny wzrost komfortu i mobilności zwiększa wydajność operatora, umożliwiając ciągłą pracę przez dłuższy czas w ciągu dnia. Mobilność Ramię QuantumS rozwija koncepcję prawdziwej mobilności, zwiększając zasięg nawet o 40%. Zaawansowana łączność bezprzewodowa gwarantuje, że niezawodność skanowania i sondowania bez użycia przewodów jest porównywalna do skanowania i sondowania z użyciem przewodów. Co więcej, dostępność dwóch wymienialnych w trakcie pracy akumulatorów umożliwia ciągłą pracę w dowolnym miejscu hali fabrycznej bez zewnętrznego zasilania. „Firma FARO jest niezwykle dumna z zajmowanej pozycji lidera rynku, oferując ramię pomiarowe FAROArm®, które jest o 25% dokładniejsze niż jakiekolwiek dotychczasowe ramię FAROArm®. To nasze najbardziej wytrzymałe ramię FAROArm® w historii, które spełnia najbardziej rygorystyczne ogólnoświatowe normy jakościowe” — uważa dr Simon Raab, prezes i dyrektor generalny firmy FARO. „Nieustannie dążymy do podnoszenia standardu relacji wartość/wydajność w dziedzinie pomiarów wielkogabarytowych, łącząc awangardową użyteczność, najlepszą w klasie wydajność i ceny odpowiadające wartości. Nowy wymiar współdziałania użytkownika, zwiększona mobilność i obsługa rozwiązania Super 6DoF znacznie ułatwiają obsługę, zarówno pod względem indywidualnego komfortu, jak i wydajności”. Ramię pomiarowe QuantumS FaroArm® jest już dostępne w sprzedaży. Niniejszy komunikat prasowy zawiera opinie dotyczące przyszłości w rozumieniu Ustawy o reformie rozstrzygania sporów dotyczących prywatnych papierów wartościowych z 1995 roku (ang. „Private Securities Litigation Reform Act of 1995”), które podlegają ryzyku i niepewności, takie jak opinie do-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

www.pkiwilk.pl

WYDARZENIA I INNOWACJE

Zapraszamy do odwiedzenia naszego stoiska na targach ENERGETAB 2017 12-14 września 2017 [ PAWILON J - STOISKO 12 ]

Stacje transformatorowe Rozdzielnice średniego napięcia | Transformatory olejowe i żywiczne Złącza kablowe średniego napięcia | Rozdzielnice niskiego napięcia dystrybucyjne Rozdzielnice niskiego napięcia przemysłowe

PKI WILK, ul. Portowa 4a, 64-761 Krzyż Wielkopolski

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

 67/ 256 41 53

 info@pkiwilk.pl

WYDARZENIA I INNOWACJE tyczące popytu na produkty FARO oraz akceptacji produktów FARO przez konsumentów, jak i opracowywania produktów oraz wprowadzania ich na rynek. Wypowiedzi niebędące relacjami z zaistniałych już faktów, czyli opisujące plany, cele, przewidywania, oczekiwania, założenia, strategie lub zamierzenia Firmy, są opiniami dotyczącymi przyszłości. Ponadto słowa takie jak „jest”, „będzie” i tym podobne sformułowania lub omówienia planów bądź innych intencji FARO oznaczają opinie dotyczące przyszłości. Opinie dotyczące przyszłości nie stanowią gwarancji uzyskania przedstawianych efektów w przyszłości i podlegają różnorodnym, znanym i nieznanym czynnikom ryzyka i niepewności oraz innym czynnikom, które mogą sprawić, że rzeczywiste wyniki, działania lub osiągnięcia będą znacznie odmienne od przyszłych wyników, działań lub osiągnięć przewidywanych bądź dorozumianych w ramach takich opinii dotyczących przyszłości. Dlatego nie należy nadmiernie polegać na opiniach dotyczących przyszłości. Czynniki mogące prowadzić do znacznych rozbieżności między rzeczywistymi wynikami a przekazami bądź prognozami zawartymi w opiniach dotyczących przyszłości to między innymi: yy opracowanie przez inne firmy nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub technologii, przez co yy produkty Firmy staną się mniej konkurencyjne lub przestarzałe; yy niemożność utrzymania przez Firmę przewagi technologicznej w drodze opracowania nowych produktów i yy ulepszenia produktów już istniejących; yy spadki koniunktury lub inne niekorzystne zmiany bądź brak poprawy w branżach obsługiwanych przez Firmę yy albo w gospodarce krajowej lub międzynarodowej w tych regionach świata, w których działa Firma, a także yy inne warunki ogólne, gospodarcze, handlowe i finansowe; oraz yy inne czynniki ryzyka wyszczególnione w części I, punkt 1A. Czynniki ryzyka w sprawozdaniu rocznym Firmy na yy formularzu 10-K za rok zakończony 31 grudnia 2016 oraz na formularzu 10-Q za kwartały zakończone 31 marca i 30 czerwca 2017 roku.

jego wydania. Firma nie zobowiązuje się do publicznej aktualizacji żadnych opinii dotyczących przyszłości, czy to w wyniku nowych informacji i przyszłych zdarzeń, czy też innych okoliczności, chyba że będzie to wymagane przepisami prawa.

O firmie FARO

Firma FARO jest najbardziej zaufanym dostawcą technologii pomiarów trójwymiarowych i obrazowania na świecie. Firma opracowuje i sprzedaje wspomagane komputerowo urządzenia do pomiarów i obrazowania oraz powiązane oprogramowanie dla następujących branż: yy Metrologia Przemysłowa - wysoce precyzyjne pomiary trójwymiarowe, obrazowanie i porównywanie części oraz złożonych konstrukcji w ramach procesów produkcji i zapewniania jakości yy BIM/CIM w Budownictwie – inwentaryzacja powykonawcza budynków i obiektów przemysłowych celem dokumentacji kompleksowych struktur, kontroli jakości, planowania i konserwacji yy Bezpieczeństwo Publiczne/Badania Kryminalistyczne – rejestrowanie i analiza rzeczywistych danych celem przeprowadzenia badań miejsc przestępstw, wypadków i pożarów, planowanie działań w zakresie ochrony oraz szkolenia dla służb

ochrony bezpieczeństwa bazujące na rzeczywistości wirtualnej yy Projektowanie Produktów – rejestrowanie precyzyjnych i szczególowych, trójwymiarowych danych istniejących produktów umożliwiając analizę danych CAD oraz przeróbki, projektowanie części zamiennych i inżynieria odwrotna części oryginalnych yy Systemy Wizyjne 3D – systemy wizyjne (czujniki 3D oraz rozwiązania indywidualne) do kontroli jakości i pomiarów w zakładach produkcyjnych Siedziba główna firmy FARO mieści się w Lake Mary na Florydzie (USA). Firma ma także nowe centrum technologiczne i zakład produkcyjny o powierzchni około 8400 metrów kwadratowych w Exton w Pensylwanii, gdzie mieszczą się działy badań i rozwoju, produkcyjny i serwisowy naszych linii produktów FARO Laser Tracker™ i FARO Cobalt Array 3D Imager. Regionalna centrala europejska firmy znajduje się w Stuttgarcie, a centrala regionu Azji i Pacyfiku mieści się w Singapurze. FARO ma również biura w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Meksyku, Brazylii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii, Włoszech, Polsce, Turcji, Holandii, Szwajcarii, Indiach, Chinach, Malezji, Tajlandii, Korei Południowej, Australii i Japonii. http://www.faro.com n

Opinie dotyczące przyszłości zawarte w niniejszym komunikacie odzwierciedlają wiedzę Firmy według stanu z dnia

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

ELEKTROENERGETYCZNA AUTOMATYKA ZABEZPIECZENIOWA I AUTOMATYKA STACYJNA

www.zeg-energetyka.pl ZEG-ENERGETYKA Sp. z o.o. ul. Fabryczna 2, 43-100 Tychy tel.: +48 32 775 07 80 fax: +48 32 775 07 83 marketing@zeg-energetyka.pl

WYDARZENIA I INNOWACJE

Nowe bloki w elektrowni PGE w Opolu gotowe w 80 proc. Zaawansowanie budowy dwóch nowych bloków energetycznych 5 i 6 o łącznej mocy 1800 MW w należącej do Grupy PGE Elektrowni Opole przekroczyło już 80 procent.

iebawem inwestycja wkroczy w fazę rozruchu bloku 5 wraz z obiektami towarzyszącymi. Po oddaniu nowych jednostek Elektrownia PGE w Opolu zaspokajać będzie 8 proc. obecnego krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną i będzie trzecią co do wielkości polską elektrownią, po Bełchatowie i Kozienicach. Budowa nowych bloków w opolskiej elektrowni PGE to największe inwestycja infrastrukturalna w Polsce po 1989 roku. Wybudowanie dwóch nowych bloków, każdego o mocy brutto 900 MW, uplasuje Elektrownię Opole nie tylko w czołówce najnowocześniejszych elektrowni na świecie, ale również znacznie zwiększy jej rolę w gwarantowaniu bezpieczeństwa energetycznego kraju. Nowe bloki produkować będą do 12,5 TWh energii elektrycznej rocznie, co pozwoli na zaspokojenie potrzeb ponad 4 mln gospodarstw domowych. Bloki opalane będą węglem kamiennym, którego roczne zużycie szacowane jest na ok. 4 mln ton. PGE odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa energetycznego, czyli gwarantowaniu milionom polskich rodzin i setkom tysięcy firm stabilnych i relatywnie tanich dostaw energii elektrycznej. Nowoczesna technologia wykorzystywana przy budowie opolskich bloków pozwoli na znaczne ograniczenie oddziaływania elektrowni na środowisko, a ponadto zredukuje emisję dwutlenku węgla o ok. 25 proc. na jednostkę wyprodukowanej energii – mówi Henryk Baranowski, prezes zarządu PGE Polskiej Grupy Energetycznej. Grupa jest największym inwestorem w kraju i tym samym kołem zamachowym polskiej gospodarki. Rozbudowa Elektrowni PGE w Opolu to nie tylko powiększenie aktywów Grupy, ale również rozwój polskich przedsiębiorstw. Aż 70 procent wartości wszystkich zamówień w ramach projektu trafia do polskich

firm, a z każdej wydawanej przez PGE złotówki 70 groszy pozostaje w Polsce. Ta ogromna inwestycja to również tysiące miejsc pracy – obecnie na placu budowy pracuje dziennie ponad 5,5 tys. osób – dodaje Henryk Baranowski. Prace na placu budowy trwają od początku lutego 2014 roku. W listopadzie 2014 roku wmurowany został w fundamenty kamień węgielny. Przez 3,5 roku realizacji tego przedsięwzięcia wykonano główne roboty budowlane, w tym zamontowano konstrukcje kotłowni i części ciśnieniowe kotłów obu bloków, zamontowano konstrukcje maszynowni i wybudowano płaszcze chłodni kominowych, o wysokości przeszło 185 metrów. Jednym z ważniejszych kamieni milowych był etap prac realizowanych na początku 2017 roku. Wtedy między innymi dostarczony i posadowiony został stojan generatora bloku numer 6 oraz zakończono, z wynikiem pozytywnym, próbę wodną kotła bloku numer 5. Z wynikiem pozytywnym zakończono także próbę ciśnieniową rurociągów wysokoprężnych oraz skraplacza bloku numer 5. Za nami są też prace związane z pozytywnym zakończeniem testów i prób odbiorowych urządzeń elektrycznych i osiągnięciem gotowości do podania napięcia na rozdzielnię GIS110kV oraz przygotowaniem części ciśnieniowej kotła nr 6 do przeprowadzenia próby ciśnieniowej. Osiągnęliśmy już gotowość rozproszonego systemu sterowania technologicznego i elektrycznego do rozpoczęcia prac uruchomieniowych. Trwają intensywne prace związane m.in. z kablowaniem obiektów i montażem rurociągów średnio i niskoprężnych oraz przygotowaniem do płukania układów olejowych turbiny bloku nr 5 – mówi Sławomir Zawada, prezes zarządu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna, spółki która w Grupie PGE prowadzi działalność wytwórczo-wydobywczą.

Obecnie trwa montaż turbozespołów dla bloków 5 i 6 oraz kotłów parowych wraz z urządzeniami pomocniczymi. Ponadto pracownicy budowy intensywnie pracują przy montażu elektrofiltrów oraz instalacji mokrego odsiarczania spalin. To bardzo istotne z punktu widzenia norm środowiskowych.. Uwagę obserwujących postęp inwestycji w Elektrowni Opole zwraca również zmieniający się wygląd chłodni kominowej, która obsługiwać będzie blok 6. Na powłoce zewnętrznej wspomnianej chłodni powstaje ogromny rysunek – tęczy, słońca i nut – z jednej strony nawiązujący do sąsiadujących z nią chłodni, a z drugiej do Opola – stolicy polskiej piosenki. Ta nietypowa „praca plastyczna” to także wyzwanie logistyczne, ponieważ do pomalowania jest aż 4,5 ha powierzchni. Niebawem inwestycja wkr czy w fazę rozruchu bloku 5 wraz z obiektami towarzyszącymi. Tzw. „zimny rozruch” ma na celu przeprowadzenie prób odbiorowych urządzeń i wyposażenia z podaniem czynnika roboczego. W zakresie przedsięwzięć towarzyszących prace również przebiegają zgodnie z harmonogramem. Mowa tu przede wszystkim o Stacji Uzdatniania Wody, która zgodnie z planem ma zostać oddana do eksploatacji jeszcze w tym kwartale. Stacja ta z wynikiem pozytywnym zakończyła swój pierwszy 72-godzinny rozruch. Docelowo ma uzdatniać wodę dla czterech istniejących i dwóch powstających właśnie bloków. Opolska inwestycja o wartości ponad 11,6 mld zł brutto realizowana jest przez PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna, spółkę z Grupy Kapitałowej PGE. Na zlecenie PGE wykonawcą kontraktu jest konsorcjum w składzie: Rafako, Polimex-Mostostal, Mostostal Warszawa oraz GE Power, który jest generalnym projektantem, dostawcą kluczowych urządzeń oraz pełnomocnikiem konsorcjum. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

Instytut Elektrotechniki Electrotechnical Institute

Laboratorium Badawcze Aparatury Rozdzielczej

Laboratorium Badawcze i Wzorcujące

Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB 074

Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB 022 Laboratorium wzorcujące akredytowane przez PCA, Nr AP 102

PCE Polska Sp. z o. o.

PCE POLSKA SP. Z O. O. UL. ZIELONA 12 58-200 DZIERŻONIÓW I POLSKA I TEL +48 74 831 76 00 I FAX +48 74 831 17 00 I pce@pce.pl I www.pce.pl I

WYDARZENIA I INNOWACJE

Więcej błękitnego paliwa z wyeksploatowanych złóż dzięki mobilnym sprężarkom ABB ABB wygrała przetarg na dostawy agregatów sprężających gaz dla PGNiG, w tym dostawę siedmiu sztuk agregatów mobilnych. Po raz pierwszy w Polsce do wydobycia gazu ziemnego ze złóż będących w końcowej fazie eksploatacji zostaną zastosowane innowacyjne i w pełni autonomiczne sprężarki mobilne.

ydobycie gazu ziemnego to główny profil działalności sanockiego oddziału spółki PGNiG SA, który zamówił nowe, mobilne agregaty sprężające. Naturalnym procesem eksploatacji złóż jest postępujace – w miarę sczerpywania zasobów gazu – obniżenie ciśnienia gazu do poziomu niższego niż ciśnienie w rurociągach przesyłowych. W takich przypadkach dalszą eksploatację złoża i oddanie gazu do systemu umożliwiają sprężarki wtłaczające gaz do rurociągów. Dotychczas PGNiG SA wykorzystywała do tego celu stacjonarne agregaty sprężające gaz, instalowane na terenie ośrodków zbioru gazu. Zaistniała jednak potrzeba zastosowania sprężarek lokalizowanych w strefach przyodwiertowych (bezpośrednio na złożu gazu), umożliwiających przesył gazu ze złoża do ośrodka zbioru. Sprężarki te muszą spełnić specyficzne wymagania, charakterystyczne dla złóż gazu znajdujących się najczęściej poza terenami zurbanizowanymi, gdzie nie ma możliwości zasilania w energię elektryczną i brakuje odpowiednich dróg dojazdowych. Ponadto wymagana jest mobilność sprężarek – możliwośc łatwego przeniesienia w inną lokalizację po sczerpaniu zasobów gazu w obsługiwanym złożu. Powyższe wymogi spełniają kompaktowe i mobilne sprężarki, które dostarczy ABB. Urządzenia te wykorzystują autonomiczne zasilanie, charakteryzują się zmniejszonymi wymiarami, umożliwiającymi ich transport po drogach publicznych oraz stosunkowo prostym przyłączeniem do sieci. Technologia wykorzystywana w tych urządzeniach jest elementem cyfrowej oferty ABB Ability™, która daje bardzo szerokie możliwości dygitalizacji. Mobilne agregaty będą przetłaczały po 1500 m3/h gazu do sieci przesyłowej, a o ich lokalizacji będzie decydował klient w zależności od potrzeb

i poziomu ciśnienia gazu na poszczególnych złożach. W ramach umowy ABB jest odpowiedzialna za projekt, dostawę, nadzór nad instalacją oraz uruchomienie siedmiu mobilnych agregatów sprężających i jednego agregatu stacjonarnego wraz z autorskim systemem sterowania. Umowa obejmuje również serwis urządzeń. - Dzięki modułowej konstrukcji naszego rozwiązania, bogatemu doświadczeniu w produkcji agregatów dla klienta i dużemu zapleczu produkcyjnemu, jakim dysponuje oddział ABB w Elblągu, jesteśmy w stanie zrealizować zamówienie w niestandardowo krótkim czasie – mówi Marek Milewski z biznesu ropy i gazu w ABB w Polsce. W przypadku agregatów mobilnych szczególnie istotne jest zachowanie ich kompaktowych wymiarów przy jednoczesnym spełnieniu restrykcyjnych wymogów technicznych, dotyczących poziomu emisji hałasu. Urządzenia będą bowiem pracować w różnych lokalizacjach i muszą spełniać normy poziomu emisji dźwięku, który nie może przekraczać 45 decybeli.

– Zazwyczaj zastosowanie mają grubsze materiały ścian izolujących, jednak w tym wypadku zwiększyłyby one wymiary agregatów. Inżynierowie ABB zaprojektowali więc specjalną osłonę akustyczną, która umożliwiła wygłuszenie przy jednoczesnym zachowaniu małych gabarytów – mówi Marek Milewski. Kolejny projekt na dostawy sprężarek dla PGNiG SA jest potwierdzeniem wiodącej pozycji ABB w obszarze technologii dla sektora ropy i gazu. W 2016 roku firma realizowała dostawy na dwa zestawy agregatów sprężarkowych z systemem sterowania i układami pomocniczymi o wartości ponad 14 mln zł w ramach rozbudowy magazynu gazu ziemnego w Brzeźnicy, należącego do PGNiG. Wcześniej ABB dostarczyła do różnych oddziałów koncernu kilkanaście sztuk stacjonarnych agregatów sprężających. Kompresja gazu to jeden z najważniejszych etapów procesu wydobycia, przesyłu i magazynowania gazu ziemnego. Biznes ropy i gazu ABB w Polsce dostarcza agregaty sprężające, a także tłocznie gazu w systemie pod klucz. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

WYDARZENIA I INNOWACJE

EcoStruxure rewolucjonizuje system zarządzania energią we włoskim Enel-u Włoski koncern Enel zmodernizował system zarządzania siecią energetyczną jednocześnie podnosząc jakość obsługi i niezawodność działania sieci. Platforma EcoStruxure od Schneider Electric stała się podstawą zmian w sieci energetycznej i pozwoliła na integrację z odnawialnymi źródłami energii. Dzięki zastosowaniu rozwiązań ADMS, oszczędności energii sięgają 144 GWh rocznie, a emisję CO2 zredukowano o 75 000 ton.

bsługująca blisko 32 miliony klientów firma Enel, przy współpracy ze Schneider Electric dokonała modernizacji swojej sieci energetycznej. Głównym celem było podniesienie jej sprawności i efektywności oraz minimalizacja przerw w dostawach energii. Działanie było również odpowiedzią na zmiany zachodzące na rynku energetycznym, związane z przyłączeniem znacznej liczby odnawialnych źródeł energii i konieczności zintegrowania ich z siecią dystrybucyjną firmy. Obecny model zarządzania sprawia, że sieć stała się bardziej inteligentna. Dotychczas działające w jej obrębie systemy zostały zintegrowane w celu zbierania z nich danych i analizowania ich w czasie rzeczywistym. Dzięki temu sieć działa w sposób elastyczny i jest w stanie zrównoważyć popyt oraz podaż energii na włoskim rynku.

Niezawodność i innowacje na każdym poziomie

Modernizacja sieci możliwa był dzięki zastosowaniu najnowszego syste-

mu EcoStruxure™ ADMS (Advanced Distribution Management System) dostarczonego przez Schneider Electric. Firma Enel wykorzystała nasze rozwiązania, aby dostarczyć wizualny, matematyczny model sieci dystrybucyjnej, w tym szczegółowych modeli zarządzania napięciem, generowania rozproszonego, kontroli częstotliwości, odpowiedzi na żądanie i inteligentnych danych dotyczących zarządzania siecią – mówi Michał Ajchel, Wiceprezes, Pion Energetyki w Schneider Electric Polska. System cały czas czuwa nad optymalną pracą sieci dystrybucyjnej, w tym również nad jej efektywnością energetyczną. Pozwala również monitorować, analizować i sugerować najlepsze rozwiązania. W przypadku przyłączenia nowego źródła energii np. farmy fotowoltaicznej ADMS, analizuje on wpływ nowego źródła na parametry zwarciowe sieci, rozpływy prądów i ewentualne przeciążenia. Następnie sugeruje przełączenia, jakie należy wykonać, aby praca sieci była najbardziej efektywna. System ten może sugerować

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 5/2017

wprowadzenie odpowiednich zmian lub dokonać ich samodzielnie, według wcześniej zaprogramowanych algorytmów. EcoStruxure™ ADMS jest, więc dla włoskiego zarządcy sieci rozwiązaniem, które w czasie rzeczywistym zapewnia pełną funkcjonalność przy planowaniu, działaniu, symulacji i analizie systemu dystrybucyjnego oraz urządzeń w nim pracujących.

Ogromne korzyści

Dzięki zastosowaniu systemu wykorzystującego konwergencję IT, OT i IoT, doprowadzono do optymalizacji istniejących sieci, bez dalszych inwestycji. Zmiany pozwoliły również na przyłączenie do sieci nowych, odnawialnych źródeł energii, które w chwili obecnej dostarczają już 40% energii płynącej w sieciach Enelu. Dodatkowo dzięki odpowiedniemu zarządzaniu popytem i podażą, firma uzyskuje około 144 GWh energii rocznie, redukując przy tym emisję CO2 o 75 000 ton. www.schneider-electric.com/pl n

WYDARZENIA I INNOWACJE

Solarny pojazd „EagleTwo” wspierany przez ABB Zespół studentów „Lodz Solar Team” zaprezentował najnowszy model bolidu napędzanego energią słoneczną. „EagleTwo”, to pięcioosobowy pojazd skonstruowany z myślą o zwycięstwie w australijskim wyścigu „Bridgestone World Solar Challenge 2017”, jednocześnie spełniający wszystkie wymogi poruszania się po drogach.

2014 r. na Politechnice Łódzkiej zawiązała się grupa pasjonatów, która miała jedno marzenie – skonstruowanie pierwszego w Polsce pojazdu napędzanego energią słoneczną. Cel ten udało się osiągnąć. Studenci zbudowali bowiem bolid „Eagle One”, którym wystartowali w prestiżowym wyścigu pojazdów solarnych „Bridgestone World Solar Challenge” w Australii. Drużyna zajęła pierwszą pozycję wśród debiutantów oraz szóstą lokatę w swojej klasie (Cruiser). Bolid został obsypany licznymi nagrodami, doceniono m.in. jego bezpieczną konstrukcję. „Eagle One” przejechał także trasę ponad 2817 km w wyścigu na terenie południowej Afryki, skąd drużyna przywiozła 5 nagród.

Wszystko zaczęło się w małym garażu

Obecnie grupa „Lodz Solar Team” liczy ok. 30 studentów z różnych wydziałów Politechniki Łódzkiej. Skład drużyny jest interdyscyplinarny i co jakiś czas się zmienia, jednak przyświeca jej jeden cel. – Od początku grupę łączyła wspólna pasja i wysiłek, co owocowało niezwykle intensywną pracą, którą miałem okazję codziennie obserwować w małym garażu na terenie uczelni. Można powiedzieć, że do Australii wyjechała grupa studentów, a wrócił skonsolidowany, silny zespół, który miał przed sobą kolejny cel – mówił prof. Witold Pawłowski, prorektor Politechniki Łódzkiej. Prace nad projektem bolidu „EagleTwo” ruszyły właściwie od razu po powrocie z pierwszego wyścigu i trwały łącznie dwa lata. Studenci zaprosili

do współpracy przyszłych designerów z Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi, co zaowocowało nową, futurystyczną linią pojazdu.

Kolejny sukces studentów z Łodzi

Nowa konstrukcja bolidu miała całkowicie zerwać ze schematami. Chodziło o zbudowanie pojazdu solarnego, który będzie funkcjonalny i lżejszy od poprzednika, a przy tym spełni wszystkie wymogi techniczne dla aut osobowych. Pojazd może pomieścić pięć osób, waży łącznie 290 kg i osiąga maksymalnie 140 km/h, co jest możliwe dzięki dwóm silnikom elektrycznym o mocy 13 KM, zasilanym energią słoneczną. Na dachu bolidu umieszczono 5 mkw. paneli solarnych. Założeniem studentów było stworzenie pojazdu, którym można zarówno pojechać autostradą, jak i wystartować w kolejnym wyścigu w Australii, co wiąże się ze spełnieniem restrykcyjnych wymogów organizatorów. – Nasz bolid może przejechać na jednym ładowaniu nawet 500 km i posiada bardziej wydajne panele solarne od swojego poprzednika. Wcześniej ich powierzchnia zajmowała 6 mkw., obecnie jest ich o metr mniej, jednak udaje się uzyskać tę samą moc w granicach 1200 W. Najważniejsze jest jednak to, że bolid może pomieścić aż 5 osób, co pozwala na przyjęcie nowej strategii w wyścigu, bo wtedy każdy przejechany kilometr jest przemnożony przez liczbę pasażerów. Można, więc wcześniej opracować wzór matematyczny i sprawdzić kto wygra – mówił Damian Walisiak z zespołu Lodz Solar Team.

Projektowanie z hologramem

Do osiągnięcia tego celu przyczyniła się także firma ABB, która wspiera działania grupy „Lodz Solar Team” m.in. w zakresie wymiany wiedzy, wsparcia programistów oraz dostępu do sprzętu ABB w postaci okularów HoloLens. Udostępniony przez nas sprzęt okazał się być bardzo pomocny w pracy całego zespołu. Są to bowiem okulary, które umożliwiają stworzenie hologramu pojazdu i zobaczenie go w skali 1:1. Na bazie tego, wirtualnego obrazu można było oglądać prototyp bolidu i dalej go rozwijać, udoskonalać konstrukcję, funkcjonalności, a także prezentować go otoczeniu. Okulary odegrały, więc znaczną rolę na etapie projektowania – mówił Przemysław Zakrzewski, dyrektor Polskiego Centrum Rozwoju Oprogramowania ABB. Wcześniej ABB angażowała się już w projekty związane z transportem bezemisyjnym. Jednym z takich przedsięwzięć jest przełomowy lot dookoła świata samolotami Solar Impulse I i Solar Impulse II, napędzanymi wyłącznie energią słoneczną. Inżynierowie ABB dołączyli do teamu Solar Impulse, pomagając m.in. w uzyskaniu maksymalnej wydajności energetycznej z ogniw słonecznych i dostarczając na potrzeby projektu wiedzę techniczną. Zaprezentowany w połowie lipca bolid „EagleTwo” zostanie przetransportowany drogą morską do Australii, skąd drużyna „Lodz Solar Team” wyruszy w kolejną trasę wyścigu już w październiku br. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 5/2017

SIBA Polska Sp. z o.o.

ul. Grzybowa 5G , 05-092 Łomianki, Dąbrowa Leśna tel. 22 832 14 77, fax 22 833 91 18, kom: +48 601 241 236 / +48 603 567 198 e-mail: siba@siba-bezpieczniki.pl, www.siba-bezpieczniki.pl

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Smart Power Station z ZPUE przebudzenie mocy na Targach w Bielsku ZPUE, jako dostawca nowoczesnych rozwiązań dla elektroenergetyki , przemysłu i biznesu przewiduje potrzeby dynamicznie zmieniającego się rynku dystrybucji energii. Smart Power Station (SPS) jest tego przykładem - to rozwiązanie, które spełnia nie tylko dzisiejsze, ale jutrzejsze, przyszłe oczekiwania klientów.

egoroczne targowe stoisko ZPUE w Bielsku znajdziemy w tym samym miejscu, co zwykle (plener L1). Zwiedzających nie zaskoczy panująca tu od ponad 20 lat serdeczna i partnerska atmosfera natomiast to, co czeka na nich wewnątrz 450 metrowego namiotu z pewnością już tak. - W tym roku w nowy, całkiem inny niż dotychczas sposób będziemy prezentować nasze wyroby. Zapoznamy Państwa z naszymi najciekawszymi rozwiązaniami z ostatnich miesięcy. Nie zabraknie targowych premier i przyszłościowych koncepcji projektów, nad którymi obec-

nie pracujemy. W imieniu Zarządu ZPUE i naszej dywizji handlowej serdecznie Państwa zapraszam do Bielska. Ta edycja będzie wyjątkowa. Jestem przekonana, że dostarczy nam wszystkim mnóstwo pozytywnej energii i inspiracji – mówi Agnieszka Całko, dyrektor ds. Marketingu ZPUE S.A.

Smart Power Station przełomowa premiera ZPUE na Energetab 2017

Czym jest SPS? Po pierwsze to inteligentny system składający się z kontenerowej stacji

transformatorowej i magazynu energii, dedykowany do współpracy z system elektroenergetycznym. W SPS możemy magazynować energię z OZE, a także z sieci, gdy jest ona tania. To system samodzielnie zadecyduje, kiedy oddać zmagazynowaną energię, a kiedy korzystać z prądu z sieci tak, aby uzyskać dla nas jak największe korzyści i co ważne, zapewnić bezpieczeństwo ciągłości dostaw energii. Po drugie SPS to odpowiedź na rosnące potrzeby rozwijającego się w Polsce rynku e-mobility, gdzie wraz ze wzrostem ilości pojazdów elektrycznych na

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE naszych drogach pojawi się konieczność masowego ładowania ich baterii w tym samym czasie. Efektem może być rozchwianie systemu energetycznego. Użycie SPS, jako magazynu energii z funkcją ładowania wielu pojazdów, pozwoli na zminimalizowanie wystąpienia tego efektu. I nie mówimy tu tylko o autach osobowych, lecz w pierwszej kolejności o elektrycznych autobusach miejskich, które zużywają duże ilości energii i muszą być ładowane dużą mocą, w krótkim czasie. Zatem pierwsze SPS-y pojawią się zapewne w centrach ekologicznych miast. I wreszcie po trzecie funkcjonalny SPS to doskonałe rozwiązanie dla biznesu gwarantujące ciągłość i wysoką jakość dostaw energii elektrycznej, z jednoczesnym obniżeniem jej ceny. Stacje tego typu mogą ze sobą współpracować. Wraz ze wzrostem ich ilości i rozpowszechnieniem zjawiska wzajemnej komunikacji niewątpliwie zwiększą bezpieczeństwo całego systemu elektroenergetycznego.

Magazyn energii

Stacja posiada hybrydowy magazyn energii, z przyłączami do źródeł OZE oraz ładowarek do pojazdów elektrycznych. To rozwiązanie integrujące funkcje rozdzielczo-dystrybucyjnej stacji transformatorowej z inwerterem dwukierunkowym oraz magazynem energii.

Zalety SPS

yy Poprawa współczynnika niezawodności zasilania, minimalizacja przerw w dostawach energii yy Zwiększenie bezpieczeństwa zasilania obiektów użyteczności publicznej, szpitali oraz zapewnienie ciągłości procesów technologicznych w zakładach przemysłowych yy Optymalizacja zapotrzebowania na energię z sieci elektroenergetycznej yy Magazynowanie energii z sieci dystrybucyjnej (np. tańsza nocna taryfa) lub OZE z możliwością korzystania z energii pochodzącej z OZE poza czasem generacji yy Stabilizacja parametrów sieci po stronie niskiego napięcia (niweluje spadki napięć oraz częstotliwości, wygładzanie krzywej przebiegu obciążenia dobowego) yy Szybkie ładowanie pojazdów elektrycznych prądem stałym DC lub przemiennym AC dzięki zabudowanej, zintegrowanej ładowarce dużej mocy yy Alternatywa dla rozproszonych systemów UPS (biurowce, zakłady przemysłowe)

yy Optymalizacja powierzchni zabudowy poprzez integrację rozproszonych systemów zasilania yy Możliwość optymalnego doboru funkcjonalności stacji SPS w stosunku do indywidualnego zapotrzebowania klienta dzięki modułowości i skalowalności rozwiązania oraz elastycznej konfiguracji opartej o rozdzielnice SN i nN własnej produkcji

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

yy Możliwość zdalnego monitorowania i sterownia w systemie Smart Grid yy Współpraca z systemami dyspozytorskimi funkcjonującymi u operatorów systemów elektroenergetycznych yy Nowoczesny design umożliwiający adaptacje stacji do warunków architektonicznych n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zarabianie poprzez oszczędzanie… Walory ekonomiczne, ekologiczne oraz bezpieczeństwo to główne przesłanki, które zadecydowały o nominacji do prestiżowego wyróżnienia – Polskiej Nagrody Innowacyjności 2017 dla przemysłowej stacji transformatorowej ICZ-E, opatentowanej i produkowanej przez firmę Elektrobud S.A.

uż od dziś zachęcamy przedsiębiorców i inwestorów do wprowadzenia tego nowoczesnego produktu zasilającego, który wyprzedził pod każdym względem technologicznym tradycyjne stacje transformatorowe

Zarabianie poprzez oszczędzanie… Wymierne, wyliczalne korzyści finansowe to najważniejszy atut przemysłowej stacji transformatorowej ICZ-E. Wynikają one z obniżenia kosztów budowy zasilania elektroenergetycznego i zmniejszenie strat cieplnych. Przykładowo w zakładzie produkcyjnym, który pracuje przez 22 dni w miesiącu, w systemie dwuzmianowym miesięczna strata w przesyle energii elektrycznej w stosunku do tradycyjnego rozwiązania to zysk ponad 5 tys. zł. W skali roku generuje zysk w wysokości 60 tys. zł. Sumaryczny zysk z obniżenia kosztów budowy i kosztów eksploatacji to około milion złotych. Zmniejszenie kosztów eksploatacji zwiększa zysk przedsiębiorstwa. Dlatego koszty eksploatacji i budowy powinny być już wyliczone na

etapie opracowywania projektu inwestycji. Obniżenie kosztów budowy następuje w wyniku zabudowy przemysłowej stacji transformatorowej w pobliżu urządzeń potrzebujących dużo energii elektrycznej. Zysk uzyskuje się na obniżeniu kosztów inwestycji dzięki zakupowi małej ilości kabli niskiego napięcia.

Ekologicznie i bezpiecznie Wymierne i wyliczalne korzyści finansowe zakładów produkcyjnych przekładają się w efekcie na przyjazny środowisku naturalnemu charakter ICZ-E, wynikający z ograniczenia zużycia energii elektrycznej. Tym bardziej, że stale rosnące koszty energii coraz częściej przemawiają za tym, żeby w zakładach produkcyjnych, czy też biurowcach albo galeriach handlowych postawić na innowacyjne rozwiązania, które zwiększą oszczędności w eksploatacji. Poza tym przemysłowa stacja transformatorowa ICZ-E jest rozwiązaniem w pełni bezpiecznym. Stację można umieścić w bezpośrednim sąsiedztwie ludzi, którzy pracują w zakładzie pracy ciągłej. O wysokich standardach bezpieczeństwa ICZ-E

decyduje metalowa obudowa, stanowiąca klatkę Faradaya, przez którą nie przenika pole elektromagnetyczne.

Estetyka i więcej przestrzeni Elektrobud S.A. ma w swojej ofercie przemysłowe stacje transformatorowe ICZ-E w wersji parterowej i piętrowej. Każdą z nich można umieścić wewnątrz zakładu produkcyjnego, w dogodnym miejscu. Co więcej, przemysłową stację transformatorową ICZ-E można umieścić w taki sposób, żeby jeszcze lepiej wykorzystać zagospodarowanie terenu firmy produkcyjnej. Elektrobud S.A. wychodząc naprzeciw oczekiwaniom klientów, już na etapie projektowania może zaproponować umiejscowienie przemysłowych stacji transformatorowych ICZ-E nie tylko na powierzchni hali produkcyjnej, ale także pod jej zadaszeniem lub bezpośrednio na dachu, co po raz kolejny potwierdza fakt, że to rozwiązanie jest jedynym takim na rynku i najbardziej innowacyjnym ze wszystkich dostępnych. Czego nie można powiedzieć o tradycyjnych, zarówno słupowych stacjach transformatorowych, jak i betonowych. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rozdzielnica średnionapięciowa OPTIMA-24 w izolacji gazowej SF6 1. Wprowadzenie ELEKTROBUDOWA SA od kilkudziesięciu już lat specjalizuje się w produkcji rozdzielnic przeznaczonych dla pierwotnego rozdziału energii. Realizując tę strategię i uzupełniając swą ofertę w ostatnich latach firma wdrożyła do produkcji dwie rozdzielnice izolowane gazem SF6. OPTIMA 145 - rozdzielnica dla poziomu napięcia 110 kV była już kilkakrotnie omawiana na łamach URZĄDZEŃ DLA ENERGETYKI. Chciałbym teraz skoncentrować się na rozdzielnicy OPTIMA-24, która została skonstruowana w celu rozdziału energii do poziomu 24 kV. Reagując na zapotrzebowanie rynku wdrożyliśmy do produkcji tę rozdzielnicę jako przedziałową, z metalowymi przegrodami wewnętrznymi, w izolacji gazowej, z wyłącznikami próżniowymi o maksymalnych parametrach: 24 kV/50 kV/125 kV, 2500 A, 25 kA/3 s, AFLR 25 kA/1 s. Decyzję o opracowaniu tego rozwiązania przesuwano z roku na rok, ze względu na pojawiające się wątpliwości o stosowaniu jako medium izolacyjnego SF6 w rozdzielnicach średnionapięciowych. Po 2000 roku w konstruowaniu rozdzielnic tej klasy utrwaliła się tendencja do minimalizowania ilości stosowanego SF6. OPTIMĘ-24 zaprojektowano w tej konwencji. Jest rozdzielnicą z izolacją mieszaną: stałą i gazową. Tory prądowe średniego napięcia przedzia-

łu szynowego oraz przedziału przyłączowego posiadają izolację stałą. Konstruując rozdzielnicę wykorzystano również najnowsze doświadczenia firm eksploatujących i produkujących rozdzielnice tej klasy. Niemały wpływ miały też własne doświadczenia zdobyte podczas wielu badań wcześniej wdrażanej rozdzielnicy OPTIMA 145.

2. Budowa rozdzielnicy Zaletami rozdzielnic tej klasy są: relatywnie mała szerokość i mała głębokość – zwłaszcza dla poziomu 24kV. Zmniejszona szerokość skutkuje oczywiście m.in. koniecznością stosowania konektorowych przyłączy kablowych. Wymaga jednak mniejszej wielkości pomieszczenia rozdzielni w celu zainstalowania rozdzielnicy, w porównaniu z rozdzielnicą z izolacją powietrzną – szerokości pól tych rozdzielnic mają z reguły 750 mm lub 800 mm. Dla 17,5 kV wymiary najpopularniejszych pól rozdzielnic izolowanych SF6 są niemal identyczne jak występujące w dwuczłonowych rozdzielnicach z izolacją powietrzną. Rysunek 1 przedstawia widok 3D pola rozdzielnicy OPTIMA-24, a w tabeli 1 wyszczególniono najważniejsze parametry techniczne. Przygotowując założenia techniczno-ekonomiczne i opracowując konstrukcje rozdzielnicy przyjęto poniższe założenia:

Napięcie znamionowe

Napięcie wytrzymywane udarowe piorunowe Prąd znamionowy ciągły pola Prąd znamionowy ciągły systemu szyn zbiorczych Prąd znamionowy krótkotrwały wytrzymywany

Rys.1. Widok 3D pola rozdzielnicy OPTIMA-24 do 24 kV

Częstotliwość Napięcie wytrzymywane o częstotliwości sieciowej

yy Autentyczna bezobsługowość rozdzielnicy, m.in. 30 000 cykli przestawieniowych, wyłącznika, napędy silnikowe odłącznika i uziemnika yy Niezawodność w działaniu i minimum 30 letnia trwałość yy Łukoochronność wszystkich przedziałów yy System blokad wykluczających pomyłki łączeniowe yy Możliwość wymiany pola podczas eksploatacji

50 Hz - do ziemi i międzyfazowo

do 50 kV

- między otwartymi stykami

do 60 kV

- do ziemi i międzyfazowo

do 125 kV

- między otwartymi stykami

do 145 kV 630 A; 1250 A; 2000 A; 2500 A 2500 A 25 kA/3s

Prąd znamionowy szczytowy wytrzymywany

63 kA

Odporność na działanie łuku wewnętrznego

25 kA/1s

Klasyfikacja IAC Stopień ochrony obudowy zewnętrznej/zbiornika Kategoria utraty ciągłości pracy LSC

AFLR IP 4X/ IP 67 LSC2B

Tabela 1 Parametry techniczne rozdzielnicy OPTIMA-24

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE yy Możliwość łatwej rozbudowy o kolejne pola yy System kontroli parametrów pracy rozdzielnicy yy Produkcja i eksploatacja przyjazna dla środowiska Przedział szynowy jest wyposażony w miedziane szyny z izolacją stałą. Zależnie od wartości prądu znamionowego instalowane są dwa okrągłe, miedziane izolowane komplety szyn (dla 2500 A) lub tylko jeden komplet (dla 1250 A). W OPTIMIE-24 wykorzystujemy izolowane szyny firmy NKT, podobnie jak inni czołowi producenci. Izolacja zapewnia ochronę przed dotykiem, kondensacją pary wodnej, zanieczyszczeniami. Jej zewnętrzna powierzchnia jest uziemiona. Szyny zbiorcze są połączone z oszynowaniem przedziału aparaturowego przy pomocy izolatorów przepustowo-sworzniowych. Szyny są wykonane w postaci modułowej – dla każdego pola instaluje się niezależny od innych pól komplet szyn. Przedział szynowy jest od góry osłonięty blachą stalową, która pełni również role pewnego rodzaju tłumika skutków zwarcia łukowego w tym przedziale zachowując przy tym poziom szczelności na poziomie IP 4X. Do szyn przedziału szynowego mogą być przyłączane przekładniki prądowe, przekładniki napięciowe, ograniczniki przepięć. Przedział aparaturowy (gazowy) znajduje się w centralnym miejscu konstrukcji rozdzielnicy, zawiera aparaturę łączeniową obwodu pierwotnego. Obudowa tego przedziału wykonana jest z blach nierdzewnych o grubości 3 mm i jest odpowiednio wzmocniona od wewnętrznej i zewnętrznej strony dając stabilną i wytrzymałą konstrukcję. Blachy konstrukcji przedziału łączone są przy pomocy spawania, co daje szczelność konstrukcji na poziomie minimum IP 67. W tylnej części przedziału jest instalowana tzw. membrana bezpieczeństwa, która jest przyspawana przy zastosowaniu techniki laserowej. Standardowo w polach odpływowych przedział zawiera: bieguny epoksydowe z komorami próżniowymi, łącznik trójpozycyjny – odłączniko-uziemnik, odpowiednio wyprofilowane szyny miedziane, łącznik dwupozycyjny przekładników napięciowych, izolatory przepustowo-sworzniowe łączące ten przedział z przedziałem szynowym i przedziałem przyłączowym. Wyłącznik próżniowy – zainstalowany w konfiguracji wynikającej z budowy rozdzielnicy – przeszedł wiele prób: na-

Fot. 1 Widok wnętrza przedziału przyłączowego z głowicami kolektorowymi typu T

Fot. 2 Wyłącznik podczas badań zwarciowych w KEMIE w Holandii

Fot. 3 Wyłącznik podczas badań poziomu wyładowań niezupełnych w Instytucie Energetyki

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE pięciowych, nagrzewania, mechanicznych, wyładowań niezupełnych, jednoczesności działania komór… Przede wszystkim na uwagę zasługują badania zdolności łączeniowej – razem kilkaset załączeń i wyłączeń prądów zwarciowych o różnej wartości i różnych sekwencjach łączeniowych. Wyłącznik został przebadany dla standardowego O-0,3s-180s-CO i „szybkiego” szeregu łączeniowego O-0,3s-CO-15s-CO. Przedział napędów jest umieszczony w przedniej części rozdzielnicy. W przedziale są zabudowane napędy: yy zasobnikowo sprężynowy wyłącznika próżniowego typu GMX-S lub VEP yy napędy ręczne odłącznika i uziemnika yy napędy silnikowe odłącznika i uziemnika yy blokady mechaniczne i elektromagnetyczne, manometr.

Fot. 4 Membrana bezpieczeństwa z dyszą kierującą

Przedział przyłączowy jest praktycznie przedziałem izolowanym za pomocą izolacji stałej. Przedział wyposażony jest w przyłącza kablowe zakończone głowicami konektorowymi w izolacji silikonowej, przekładniki prądowe, przekładniki napięciowe, napęd dwupozycyjny łącznika przekładników napięciowych, przekładnik Ferrantiego z rdzeniem dzielonym lub niedzielonym. Duże znaczenie dla bezpieczeństwa osoby stojącej przed rozdzielnicą mają solidne drzwi przedziału przyłączowego. Skutki ewentualnego zwarcia łukowego powstałego w tym przedziale kierowane są do tylnej przystawki (kanału wydmuchowego).

3. Badania rozdzielnicy Na szczególną uwagę zasługuje rozbudowany proces badań rozdzielnicy: badań konstrukcyjnych modeli i prototypów, kompletny zakres badań typu i certyfikacji. Laboratorium konińskiego zakładu produkcyjnego ELEKTROBUDOWY SA potrafi wykonywać próby napięciowe 50Hz do 510 kV, próby napięciowe udarowe do 800 kV, próby nagrzewania prądem znamionowym ciągłym do 8000 A, próby poziomu wyładowań niezupełnych. Ze względu na minimum 30-letni okres pracy rozdzielnicy i brak dostępu do przedziału aparaturowego należało szczególną wagę przyłożyć do dopracowania się niezawodnych aparatów i ich podzespołów. Dlatego przeprowadziliśmy wielokrotne próby konstrukcyjne mechaniczne i elektryczne ww. części rozdzielnicy.

Fot. 5 Rozdzielnica na stanowisku badania łukoochronności

Próby typu - zgodne z normą PN-EN 62271-200 - były wykonywane w Instytucie Elektrotechniki, w Instytucie Energetyki, w KEMIE. Wykonano w sumie kilkanaście prób typu: podstawowych i uzupełniających, ponieważ podczas wdrożenia kilkakrotnie podnoszono w górę parametry rozdzielnicy i wprowadzano nowe typy zainstalowanych wyłączników. Próby zwarciowe łączeniowe były wykonywane w laboratorium badawczym KEMY. W Instytucie Elektrotechniki wykonano większość prób, w tym kilkutygodniowe próby wytrzymałości mechanicznej wyłącznika. Osiągnięto wysoką – rzadko spotykaną w rozdzielnicach tej klasy – liczbę 30 000

przestawień. Próby wyłącznika konstrukcji ELEKTROBUDOWY wykonane zostały zgodnie z normą PN-EN 62271-100. Wszystkie próby typu wyłącznika i rozdzielnicy były wykonane w niezależnych laboratoriach badawczych. Niektórym wielkim firmom zdarza się je wykonywać w swoich laboratoriach i autoryzować przez naprawdę niezależne laboratoria.

4. Łukoochronność optimy-24 Konstruując rozdzielnicę OPTIMA-24 konstruktorz y ELEK TROBUDOW Y wielką wagę przywiązywali do stworzenia autentycznie łukoochronnej obudowy rozdzielnicy. Rozdzielnica

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Fot. 6 Rozdzielnica OPTIMA-24 na stacji Śmiłowo (ENEA)

posiada najwyższą klasę łukoochronności AFLR 25 kA w ciągu 1 sekundy, czyli wewnętrzne zwarcie łukowe trwające sekundę nie skutkuje niebezpiecznymi dla zdrowia efektami ze wszystkich stron rozdzielnicy: z przodu, z boków, z tyłu – w strefie dalszej od 30 cm. Próby łukoochronności wykonano dla wszystkich trzech średnionapięciowych przedziałów konstrukcyjnych rozdzielnicy. Niektóre rozdzielnice nie mają wykonanych badań łukoochronności dla izolowanego przedziału szynowego, pomimo stwierdzonych szereg razy przypadków zwarć łukowych na – nawet izolowanych – szynach zbiorczych. W OPTIMIE-24 przedział szynowy jest dodatkowo chroniony osłonami metalowymi, które zabezpieczają obsługę przed skutkami łuku elektrycznego. 1-sekundowy czas trwania zwarcia przy dużym prądzie zwarciowym skutkuje powstaniem bardzo wysokiego ciśnienia wewnątrz rozdzielnicy. Aby nie doprowadzić do rozerwania się przedziałów rozdzielnicy - zwłaszcza przedziału aparaturowego – należy doprowadzić do kontrolowanej dekompresji przedziału, w którym wystąpiło wewnętrzne zwarcie łukowe. Fot. 4 przedstawia membranę bezpieczeństwa z dyszą kierującą, która nadaje kierunek strumienia gorących gazów wydostających się z wnętrza prze-

działu aparaturowego przez rozerwaną membranę. Membrany są wykonywane przez bardzo nielicznych wyspecjalizowanych producentów, którzy metodą wielokrotnych badań są w stanie określić wartość ciśnienia przy którym nastąpi rozerwanie się mebrany. Ww. gorące gazy są kierowane do wnętrza kanału wydmuchowego umieszczonego na tylnej ścianie pola rozdzielnicy. Testowe zwarcia łukowe w przedziałach, w których tory prądowe posiadają izolację stałą, są wykonywane zgodnie z procedurą wyszczególnioną w punkcie AA.5 Annexu AA do normy PN-EN 62271-200.

5. Przyszłość Elektrobudowa SA - jako krajowy lider w zakresie produkcji rozdzielnic elektroenergetycznych SN – jest zdecydowana rozwijać również produkcję rozdzielnic w izolacji gazowej, Chcemy aby one nie tylko dorównywały, ale pod wieloma względami przewyższały rozwiązania firm konkurencyjnych. ELEKTROBUDOWA SA otrzymała dofinansowanie z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój nr POIR.04.01.04-00-0073/15, które umożliwiło dalszy rozwój rozdzielnic serii OPTIMA-24 („Zwiększenie poziomu niezawodności i bezpieczeństwa rozdzielnicy izolowanej gazem SF6 (g3)

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

o podwyższonych parametrach znamionowych poprzez wprowadzenie systemu nadzoru pracy oraz nowatorskiego rozwiązania minimalizującego skutki zwarcia łukowego”). Projekt jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach obecnie realizowanych prac zamierzamy: yy Skonstruować i przebadać wersję rozdzielnicy o wytrzymałości zwarciowej 31,5 kA/3sekundy. yy Podnieść poziom łukoochronności do 31,5 kA yy Wdrożyć wyłącznik własnej konstrukcji o prądzie znamionowym ciągłym 2500 A i 31,5 kA/3 s yy Przebadać wariant rozdzielnicy izolowanej mieszaniną tzw. „zielonych” gazów yy Wprowadzić systemu kontroli parametrów pracy głównych komponentów i wyłączników oraz gazowych przedziałów aparaturowych. yy Łącznie z już stosowanymi nowoczesnymi układami zabezpieczeń, pomiarów, automatyki sieciowej oraz monitorowania, zastosowanie OPTIMY-24 pozwoli na sprawniejsze zarządzanie systemem dystrybucyjnym. Opracował: Stanisław Wapniarski n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Analiza oleju elektroizolacyjnego w celu wykrycia defektu transformatora Analysis of the electrical insulating oil Aimed to detect the transformer failure Streszczenie:

Badanie pobranej z transformatora próbki oleju pozwala na ocenę jego stanu technicznego. W trakcie badania mierzone są parametry elektryczne, chemiczne i fizyczne oleju, zawartość rozpuszczonych w nim gazów oraz związków furanu. Najbardziej wartościowa jest analiza stężeń rozpuszczonych gazów, gdyż pozwala wykryć szereg potencjalnych defektów, które można później potwierdzić innymi metodami. W referacie przedstawiono kilka przypadków takich analiz. Otrzymane wyniki porównano z wynikami przeprowadzonych rewizji wewnętrznych. Słowa kluczowe: transformator energetyczny, diagnostyka, analiza gazów rozpuszczonych w oleju, parametry oleju. Abstract: Examination of the oil sample taken from the transformer allows for evaluation of its technical condition. During the tests the electrical, chemical and physical parameters of the oil, the contents of the dissolved gases and the furan compounds are measured. The analysis of dissolved gases is the most valuable because allows to detect a number of potential defects that can be confirmed later by other methods. The paper presents several cases of such analyzes. The obtained results were compared with the results of internal inspections. Keywords: power transformer, diagnostics, dissolved gas analysis, oil parameters.

Wstęp

Jednym z najbardziej newralgicznych elementów sieci elektroenergetycznych są transformatory. Ich awaria bądź nieplanowane wyłącznie z eksploatacji wpływa nie tylko na pracę systemu elektroenergetycznego, ale również jest przyczyną istotnych strat finansowych wynikających z kosztów naprawy/odtworzenia urządzenia oraz niedostarczenia energii elektrycznej do odbiorców. Dotychczasowa praktyka i doświadczenie pokazuje, że wszechstronne badanie oleju transformatorowego jest metodą, która ma zastosowanie zarówno na etapie wczesnego wykrywania symptomów nieprawidłowej pracy transformatora, jak i po jego wyłączenia przez zabezpieczenia. Badanie to obejmuje analizę gazów rozpuszczonych w oleju, oznaczenie zawartości pochodnych furanu, pomiar zawilgocenia oraz całego szeregu parametrów elektrycznych oraz fizykochemicznych. Jest to badanie o charakterze nieinwazyjnym, dzięki czemu szczególnego znaczenia nabiera podczas okresowej kontroli stanu technicznego transformatora. W celu zilustrowania możliwości i jednocześnie ograniczeń w stosowaniu analizy oleju, w szczególności zaś analizy rozpuszczonych gazów, w celu wykrycia i rozpoznania defektu transformatora, zaprezentowano poniżej w referacie kilka przykładów rzeczywistych procesów diagnostycznych skonfrontowanych z wynikami rewizji wewnętrznej.

Analiza wybranych przypadków awarii transformatorów

sze przyjrzenie się wartościom ilorazów charakterystycznych, wyznaczanych w tej metodzie sugeruje, że temperatura może przekraczać 700 °C. Komplementarne zastosowane metody trójkąta Duvala (rysunek 1) i starszej edycji normy IEC [3] potwierdza tę sugestię. Suma gazów palnych przekraczająca 10000 ppm wskazuje wg [1] na stan przedawaryjny. W efekcie poczynionych spostrzeżeń została podjęta decyzja o wyłączeniu transformatora z ruchu i wykonaniu jego rewizji wewnętrznej. Podczas rewizji stwierdzono wypalone połączenie (aluminium z miedzią) na uzwojeniu regulacyjnym faza „V” i „W”, co udokumentowano na rysunku 2.

Przypadek I W trakcie eksploatacji transformatora o mocy 2,7 MVA, napięciu 30/0,66 kV i układzie połączeń Dyn5, zostało wykonane okresowe badanie chromatograficzne pobranej próbki oleju elektroizolacyjnego. Pomierzone stężenia gazów rozpuszczonych w oleju (tabela 1) wykazały przekroczenie wartości typowych przez wodór, etylen, etan, metan, propylen i dwutlenek węgla. Interpretacja otrzymanych wyników przeprowadzona zgodnie z wytycznymi PN-IEC 60559 [2] wskazała na występowanie defektu cieplnego o temperaturze 300 °C - 700 °C. DokładniejGaz

Przypadek II Stężenie gazu w ppm

pomierzone

dopuszczalne [1]

Wodór H2

881

350

Metan CH4

1183,4

200

Etan C2H6

1141,3

170

Etylen C2H4

4445,9

260

26,8

Acetylen C2H2 Propan C3H8 Propylen C3H6 Tlenek węgla CO

29,6

2532,9

122,7

260

Dwutlenek węgla CO2

4419,2

4000

Suma gazów palnych

10363,6

Tabela 1. Stężenia gazów pomierzone w próbce oleju pochodzącej z transformatora 2,7 MVA, 30/0,66 kV (przekroczenia wartości dopuszczalnych zaznaczono pogrubioną czcionką).

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE W trakcie eksploatacji transformatora blokowego o mocy 63 MVA, napięciu 121/30 kV i układzie połączeń YNd11, pobudzeniu uległ I i II stopień zabezpieczenia gazowo - przepływowego. Przeprowadzono kompleksowe badania obejmujące: pomiar rezystancji izolacji, prądów magnesujących, rezystancji uzwojeń, parametrów elektrycznych, fizykochemicznych oraz zawilgocenia oleju. Wyniki dotyczące badania oleju zamieszczono w tabeli 2. Rezultat analizy otrzymanych wyników był negatywny i nie wskazywał na występowanie problemów wewnątrz transformatora. Przeprowadzona została również analiza chromatograficzna gazów rozpuszczonych w oleju, której wyniki zaprezentowano w tabeli 3. Wykazała ona, niewielkie w przypadku wodoru oraz zdecydowanie bardziej znaczące dla acetylenu, etylenu i propylenu przekroczenie typowych wartości koncentracji tych gazów. Stwierdzono również, że od poprzedniego badania (przeprowadzonego 2 miesiące wcześniej) przyrost sumy gazów palnych wyniósł 2000 ppm. Interpretacja wyników przeprowadzona zgodnie z normą PN-IEC_60559 wskazała na występowanie wyładowania niskoenergetyczne (D1). Dodatkowo wykonane obliczenia i analizy przeprowadzone metodą trójkąta Duvala i starszej edycji normy IEC wskazały odpowiednio na: wyładowania niskoenergetyczne (D1) oraz wyładowania o małej i/lub dużej energii (kod 102), jako potencjalną przyczynę zadziałania zabezpieczenia gazowo - przepływowego. Uwzględniając powyższe oraz dynamikę zmian TCG zdecydowano się na przeprowadzenie rewizji wewnętrznej transformatora. W jej efekcie stwierdzono: yy ślady działania łuku elektrycznego (rys. 3a), yy uszkodzenie uzwojenia regulacyjnego (rys. 3b). Przypadek III Transformator sieciowy o mocy 10 MVA, napięciu 110/16,5 kV i układzie połączeń YNd11 został w trakcie eksploatacji wyłączony przez zabezpieczenie gazowo - przepływowe. Wykonane pomiary elektryczne nie wykazały wystąpienia uszkodzenia w części aktywnej transformatora. W następnym etapie procesu diagnostycznego przeprowadzono badania chromatograficzne próbki oleju. Dla pomiaru wykonanego po wyłączeniu transformatora nie stwierdzono przekroczenia żadnej z koncentracji gazów przyjętych jako typowe, jednakże zaob-

Rys. 1. Trójkąt Duvala dla 2,7MVA

(a)

(b)

Rys. 2. Upalone połączenie (miedź-aluminium) na uzwojeniu regulacyjnym faza „V” i „W” transformatora.

Parametr

Wartość pomierzona

wymagana [1]

spełnia wymagania

klarowny, brak wody wydzielonej i stałych ciał obcych

Temperatura zapłonu [°C]

150

≥ 130

Liczba kwasowa [mg KOH/g]

0,01

≤ 0,25

Zawartość wody met. K. Fischera [ppm]

4,5

≤ 25

Współczynnik strat dielektrycznych w 50°C

0,0006

< 0,07

43,4 · 109

> 5 · 109

59,6

≥ 45

Wygląd

Rezystywność w 50°C [Ωm] Napięcie przebicia [kV]

Tabela 2. Wyniki badania próbki oleju pobranej z transformatora 63 MVA, 121/30 kV

(a)

(b)

Rys. 3. Ślady działa łuku elektrycznego (a) oraz uszkodzenie uzwojenia regulacyjnego (b) stwierdzone podczas rewizji wewnętrznej transformatora blokowego.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Stężenie gazu w ppm Gaz

pomierzone 2miesiące wcześniej

pomierzone

dopuszczalne [1]

Wodór H2

272,3

6,9

260

Metan CH4

98,3

139,6

250

Etan C2H6

73,3

27,5

160

Etylen C2H4

447,5

4,6

250

Acetylen C2H2

1219,4

brak

5,3

4,2

69,5

2,4

Propan C3H8 Propylen C3H6 Tlenek węgla CO

58,2

49,9

280

Dwutlenek węgla CO2

827,7

623,5

3500

Suma gazów palnych

2243,8

235,1

Tabela 3. Stężenia gazów pomierzone w próbce oleju pochodzącej z transformatora 63 MVA, 121/30 kV (przekroczenia wartości dopuszczalnych zaznaczono pogrubiona czcionką).

serwowano, od poprzedniego pomiaru, wykonanego miesiąc wcześniej, znaczący wzrost koncentracji acetylenu, wodoru i etylenu (tabela 4). Pomimo braku przesłanek do określenia typu defektu i licząc się z możliwością popełnienia błędu - pomierzone stężenia niższe od dopuszczalnych - przeprowadzono stosowne analizy metodą zalecaną w normie PN-IEC 60599 oraz dodatkowo metodami trójkąta Duvala (rysunek 4) i starszej edycji normy IEC. Uzyskane wyniki jednoznacznie wskazywały na wyładowania nisko- i/lub wysokoenergetyczne. Została podjęta decyzja o wykonaniu rewizji wewnętrznej transformatora, podczas której stwierdzono, udokumentowane na rysunku 5: yy zbliżenie odpływu fazy L2 do konstrukcji rdzenia, yy widoczne ślady przeskoku łuku pomiędzy odpływem a konstrukcją rdzenia Przypadek IV W trakcie eksploatacji transformatora sieciowego 25/10/25 MVA, 110/30/15 kV o układzie połączeń YNyn0d11, wy-

konano pomiary termowizyjne. Pozwoliło to na zaobserwowanie anomalii temperaturowej (rysunek 6) na odpływie w fazie L3 - przyrost temperatury w porównaniu do pozostałych faz wyniósł ok 36 °C. W efekcie przeprowadzonych badań kontrolnych stwierdzono podskok rezystancji uzwojeń na fazie L3. Właściciel transformatora pobrał niestety próbki oleju do badania tylko z kadzi głównej transformatora, co nie pomogło w tym wypadku w wykryciu i rozpoznaniu charakteru defektu. Pomiar fizykochemicznych parametrów oleju nie sugerował ich pogorszenia spowodowanego wzrostem temperatury. Podobnie wyniki pomiaru gazów rozpuszczonych w oleju (tabela 4) nie wykazały przekroczenie wartości typowych stężeń, co jest warunkiem koniecznym podjęcia podejrzenia o występowaniu defektu. W celu wyjaśnienia przyczyny zaobserwowanego defektu cieplnego podjęto decyzję o przeglądzie izolatora przepustowego fazy L3. Stwierdzono brak połączenia na odpływie uzwojenia (rysunek 7).

Wnioski

Na podstawie analizy zamieszczonych w artykule przypadków badań mających na celu określenie występujących w transformatorze defektów, można stwierdzić, że rzadko możliwe jest uzyskanie prawidłowej diagnozy na podstawie wyników tylko jednej metody badawczej. Zamieszczone przykłady awarii potwierdzają, że spośród wielu możliwych do zastosowania metod diagnostycznych jedną z najbardziej przydatnych jest analiza gazów rozpuszczonych w oleju. Przykłady te, pokazują jednak też, że i ona nie w każdym przypadku może potwierdzić i rozpoznać charakter defektu. Przypadek IV daje dodatkowo wskazówkę, że miejsce pobrania oleju do badania chromatograficznego powinno być skorelowane z sugestiami innych metod, wskazujących potencjalną lokalizację defektu. Należy w związku z tym przypomnieć, że metoda DGA może być przydatna w diagnozowaniu także podobciążeniowych przełączników zaczepów oraz przepustów transformatorowych. Praktycznie, niezależnie od zastosowa-

Stężenie gazu w ppm Gaz

pomierzone po wyłączeniu transf.

pomierzone miesiąc przed wyłączeniem transf.

dopuszczalne [1]

Wodór H2

51,4

4,2

260 250

Metan CH4

14,3

8,6

Etan C2H6

1,8

14,9

160

Etylen C2H4

27,5

8,3

250

Acetylen C2H2

60,9

7,4

Propan C3H8

1,0

1,6

Propylen C3H6

13,5

7,0

2,0

280

Dwutlenek węgla CO2

12,9

243,3

3500

Suma gazów palnych

180,4

54,0

Tlenek węgla CO

Tabela 4. Stężenia gazów pomierzone w próbce oleju pochodzącej z transformatora 10 MVA, 121/30 kV po wyłączeniu transformatora przez zabezpieczenie gazowo – przepływowe i miesiąc wcześniej.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY â&#x20AC;&#x201C; INFORMACJE FIRMOWE

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 4. Trójkąt Duvala dla transformatora 10MVA

PD – Wyładowania niezupełne T1 – Przegrzanie o temperaturze niższej od 300°C T2 – Uszkodzenie cieplne o temperaturze 300°C ÷ 700°C T3 – Uszkodzenie cieplne o temperaturze wyższej niż 700°C D1 – Wyładowania o niskiej energii, iskrzenie D2 – Wyładowania o wysokiej energii, łuk DT – Uszkodzenie cieplne i elektryczne nej metody diagnostycznej, dokładne zlokalizowanie defektu wymaga wyłączenia transformatora z ruchu i przeprowadzenia rewizji wewnętrznej. W pewnym, ograniczonym zakresie typów defektów, wstępne wytypowanie obszaru ich występowania możliwe jest przy zastosowaniu pomiarów termowizyjnych oraz (tu pominiętej w rozważaniach) metody akustycznej detekcji wyładowań niezupełnych. Ryszard Kozak ZREW Transformatory S.A. Filip Stuchała Instytut Elektroenergetyki, Politechnika Łódzka n

Rys. 7. Wadliwe połączenie odpływu fazy L3

Rys. 5. Zbliżenie odpływu fazy L2 do konstrukcji rdzenia (a) oraz ślady przeskoku łuku pomiędzy odpływem a konstrukcją rdzenia (b) stwierdzone podczas rewizji wewnętrznej transformatora sieciowego.

Rys. 6. Anomalia temperaturowa na odpływie w fazie L3 Stężenie gazu w ppm Gaz pomierzone

dopuszczalne [1]

Wodór H2

0,3

350

Metan CH4

93,5

200

Etan C2H6

18,8

170

Etylen C2H4

69,0

260

Acetylen C2H2

0,0

Propan C3H8

20,2

Propylen C3H6

0,0

Tlenek węgla CO

43,5

260

Dwutlenek węgla CO2

667,4

4000

Suma gazów palnych

2741

Tab. 4. Stężenia gazów pomierzone w próbce oleju pochodzącej z transformatora 25/10/25 MVA, 110/30/15 kV.

Literatura

[1] Ramowa instrukcja eksploatacji transformatorów, Energopomiar – Elektryka, Gliwice, 2012. [2] PN-IEC 60599:2010 Urządzenia elektryczne impregnowane olejem mineralnym w eksploatacji - wytyczne interpretacji analizy gazów rozpuszczonych i wolnych. [3] T. Piotrowski, Metody wykrywania i rozpoznawania defektów w transformatorze na podstawie wyników analizy chromatograficznej gazów rozpuszczonych w oleju, Wyd. Politechniki Łódzkiej, Łódź 2013.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zaciski skręcane LORÜNSER w Polsce w latach 2012-2016 - droga do sukcesu W 2014 roku na łamach Urządzeń dla Energetyki (nr 3/2014) ukazał się drugi z naszych artykułów dotyczących tematyki stosowania zacisków skręcanych w stacjach elektroenergetycznych. Na bazie doświadzeń producenta, postawiliśmy w nim tezę, że zaciski skręcane firmy LORÜNSER to skuteczny sposób na obniżenie kosztów wykonania i ekspolatacji stacji, czego dowodem były już liczne realizacje na świecie.

ie spodziewaliśmy się wówczas, że ta teza tak szybko znajdzie odzwierciedlenie w rzeczywistości, a lista referencyjna firmy Lorünser powiększy się znacznie o projekty zrealizowane w Polsce. Tymczasem zaciski skęcane Lorünser do połączenień przewodami giętkimi i rurowymi w obwodach pierwotnych stacji elektroenergetycznych szybko zdobyły serca projektantów i uznanie ludzi odpowiedzialnych za eksploatację stacji elektroenergetycznych. Na pytanie o zalety zacisków skręcanych Lorünser padały podobne odpowiedzi: yy szeroka i różnorodna gama zacisków skręcanych, umożliwiająca łatwy dobór i projektowanie, a do tego wsparcie techniczne ze strony firmy Lorünser i Enervision, yy szybki i prosty montaż bez konieczności stosowania praski, yy łatwe do zauważenia i usunięcia błędy montażowe, yy wykonanie zacisków w technologii ‘corona free’, dzięki czemu stacja staje się cicha. Mniejszy ulot to nie tylko mniejszy hałas, ale też mniejsze straty energii oraz mniejsze zakłócenia radiowe, co ze względów środowiskowych jest również bardzo istotne. Lata 2012-2016 sypnęły inwestycjami sektora przesyłowego i dystrybucyjnego energii elektrycznej. Przyniosły one sporą ilość projektów związanych z budową nowych oraz rozbudową i modernizacją istniejących stacji rozdzielczych. W wielu z tych projektów firma Enervision uczestniczyła jako dostawca rozwiązań, służących połączeniom w obwodach pierwotnych. Poza łańcuchami izolatorowymi firmy Mos-

Fot. 1. GPO 20/110kV Jędrzychowice.

Fot. 2. Połączenie pionowe rur na stacji 110/15kV Słupsk Wierzbięcin.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE dorfer Austria i przewodami rurowymi dostarczaliśmy głównie zaciski skręcane LORÜNSER. Już przy okazji pierwszych projektów realizowanych z tymi zaciskami w Tauron Dystrybucja– stacja 110/20kV Skarbowców i GPO Jędrzychowice w 2012 roku (fot.1), okazało się, że doskonale zastępują one zaciski zaprasowywane. Po raz pierwszy w Polsce zaproponowaliśmy wyeliminowanie zacisków kupalowych AL/ Cu tam, gdzie są zbędne - na sworzniach ograniczników ze stali nierdzewnej – poprzez zastosowanie tylko zacisków skręcanych AL. Kolejnym sporym wyzwaniem, zakończonym sukcesem, okazała się rozbudowa części stacji 110/15kV Słupsk Wierzbięcin dla Energa Operator Słupsk, gdzie zastosowaliśmy pierwszy raz w tak szerokim

Fot. 3. Połączenie rur na stacji 110/15kV Słupsk Wierzbięcin.

Fot. 4. Zaciski na transformatorze stacji GPZ 110/15kV Drezdenko.

zakresie połączenia skręcane wiązkowe oraz połączenia kątowe i pionowe rurami ø120mm (fot.2 i 3). Udało się spełnić wymagania projektanta i inwestora w tym zakresie i w następnym roku dostarczyliśmy zaciski skręcane na kolejne obiekty na terenie Energa Operator – GPZ 110/15kV Grzmiąca oraz malowniczo położona przy elektrowni wodnej stacja GPZ Gałąźnia Mała. Rok 2013 przyniósł także akceptację i wprowadzenie rozwiązań zacisków skręcanych na terenie Enea Operator w Oddziale Gorzów i zastosowanie ich na stacjach GPZ 110/15kV Drezdenko (fot. 4), GPZ 110/15 kV Kostrzyn n. Odrą oraz GPZ Międzychód (fot. 5). Zaciski spotkały się z dużym uznaniem służb eksploatacyjnych Operatora oraz projektantów. Współpracowaliśmy z coraz większą liczbą biur projektowych i firm wykonawczych, a wieści

o zaletach stosowania zacisków skręcanych rozchodziły się po kraju same. W ten sposób, w 2014 roku pojawiliśmy się w Enea Operator Bydgoszcz – na stacji GPZ 110/15kV Warlubie oraz na rozdzielni 110/15kV Pakość, która jak się okazało wymagała niestandardowych rozwiązań. Po raz pierwszy w Polsce zastosowaliśmy tam rozwiązania połączeń rurowych środkowych, wspartych na odłącznikach przy jednoczesnym połączeniu elektrycznym dwóch rur i odłącznika w jednym uchwycie (fot. 6). W tym samym roku pierwsze zaciski skręcane Lorünser pojawiły się również w obwodach pierwotnych w PGE Dystrybucja – GPZ Białystok 1 oraz na kolejnych obiektach w Energa Operator – GPZ Radzyń Chełmiński oraz GPZ Radziejów. Największym wy-

Fot. 5. Zejście z mostu rurowego na stacji GPZ 110/15kV Międzychód.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE zwaniem w 2014r. dla Enervision okazała się współpraca przy projekcie dla PSE S.A. tj. stacja 400/110kV Żarnowiec, gdzie dostarczyliśmy kompletne rozwiązania – od zacisków skręcanych przez rury, aż po osprzęt łańcuchów izolatorowych. Była to doskonała okazja do sprawdzenia nowych w Polsce rozwiązań zacisków skręcanych dla wiązek trójprzewodowych w układzie trójkątnym na prąd 4000A, gdzie do aparatów i rur łączyliśmy trzy przewody wiązki w jednym zacisku (fot. 7). Na tym obiekcie po raz pierwszy zaproponowaliśmy i dostarczyliśmy także przewody rurowe ø120mm gięte fabrycznie według projektu (fot 8.) oraz osprzęt Mosdorfer Austria do łańcuchów izolatorowych 400kV i 110kV dla prądów zwarciowych 50kA/1s (fot. 9). Trzeba tutaj dodać, że

Fot. 6. Zaciski wiązki portójnej przygotowane do montażu SE 400/110kV Żarnowiec.

Fot. 7. Połączenie środkowe rur na odłączniku stacji GPZ 110/15kV Pakość.

nie był to pierwszy obiekt PSE, na którym wykorzystano osprzęt firmy Lorünser. Wcześniej zastosowano go na stacjach 400/110kV Trębaczew i 220/110kV Adamów. Rok 2015, to następne dostawy zacisków skręcanych na obiekty w Tauron Dystrybucja: 110/15kV Koniecpol, stacja Skałeczno oraz GPZ Skarbimierz w dzielnicy miasta Brzeg, a także większy obiekt w Energa Koszalin - stacja 110/15kV Żydowo. To także dalsza intensyfikacja dostaw zacisków skręcanych na obiekty w kolejnych częściach kraju m.in. stacja 110/15kV Nowy Dwór Mazowiecki dla PGE Dystrybucja Warszawa-Teren czy GPZ Grajewo w PGE Białystok. Ciekawym projektem okazał się GPZ 110/15 kV Kościerska w Chojnicach (ENEA), gdzie pierwszy raz zaproponowaliśmy i do-

starczyliśmy uchwyty wsporcze przedłużone, do sztywniejszego podejścia przewodem giętkim do transformatora mocy (fot. 10). W 2015 roku zaciski skręcane Lorünser pojawiły sie również na pierwszym obiekcie w Energa Operator O. Płock - GPZ 110/15kV Szydłowo. Zaowocowało to udziałem w następnym projekcie technicznym i dostawą w 2016r. na ważny obiekt tego samego Operatora – rozdzielnię 110/15kV stacji 400kV Płock, zasilającą m.in. Rafinerię w Płocku. Tutaj również swoje walory zaprezentowały zaciski wiązek podwójnych przewodów, eliminujące niepotrzebne połączenia wielu zacisków w jednym punkcie stykowym. W latach 2015 -2016 wzięliśmy udział w projekcie technicznym i dostawach zacisków skręcanych na kolejną stację w PSE - 400/110kV Pelplin. Ta nowa w polskim systemie elektroenergetycz-

Fot. 8. Rury gięte na stacji SE 400/110kV Żarnowiec.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Fot. 9. Łańcuchy 400kV i 110kV na prąd zwarciowy 50kA/1s na SE Żarnowiec.

nym stacja po raz kolejny stała się okazją do wypróbowania nowych rozwiązań takich jak: zaciski skręcane wiązki trzech przewodów dla 4000A – zaciski wsporcze z połączeniem elektrycznym do przekładnika (fot. 11), połączenia kompensacyjne rurowe dla tak dużego prądu znamionowego z czterema przewodami mostkowymi (fot 12 i 13) oraz dostawy długich odcinków przewodów rurowych ø250 mm – powyżej 22 m z mniejszą strzałką ugięcia, dzięki zastosowaniu twardszego stopu aluminium 6101B T6 (fot. 14), który znacznie ogranicza ugięcie rur i zapobiega powstawaniu tak zwanych „firanek”. Rok 2016 zakończyliśmy dostawami zacisków skręcanych na dwa ciekawe obiekty – 220/110kV Leśniów dla PSE S.A. oraz 110/15kV Kostrzyn n. Odrą (II etap) w Enea Operator Gorzów Wlkp. Na tej ostatniej stacji zaproponowali-

Fot. 10. Specjalne uchwyty wsporcze do podejścia do trafo GPZ 110/15kV Chojnice Kościerska.

Fot. 11. Zaciski wsporcze na połączeniu przekładnika SE 400/110kV Pelplin.

śmy, pierwszy raz w kraju, zastąpienie spawania przewodów rurowych na obiekcie zaciskami skręcanymi do połączeń kątowych w przęsłach. Dzięki temu wykonawca ma możliwość łatwiejszego wykonania połączeń oraz pewien zapas montażowy w przestrzeni połączenia dwóch odcinków rury. Skąd taka popularność rozwiązań zacisków skręcanych LORÜNSER w obwodach pierwotnych stacji na przestrzeni dość krótkiego, jak na nową w kraju technologię, czasu? To przede wszystkim zalety techniczne i montażowe, dające dodatkowe możliwości zarówno na etapie projektowania jak i wykonywania i eksploatowania obiektów stacyjnych. Są też prostą drogą do obniżenia kosztów projektowania, wykonywania i eksploatowania połączeń.

Połączenia skręcane pozwalają ograniczyć ilość elementów łączonych ze sobą w jednym punkcie połączenia oraz wyeliminować zbędne płytki pośredniczące, poprzez stosowanie zacisków skręcanych z różnymi wymiarami płytek stykowych, dopasowanymi do aparatu. Odejścia od przewodów rurowych przewodami giętkimi, wykonywane są w technologii skręcanej LORÜNSER w jednym korpusie zacisku – bez względu na ilość połączeń wykonywanych w jednym miejscu. Bardzo ważną cechą, obniżającą koszty wykonywania połączeń przy stosowaniu zacisków skręcanych LORÜNSER, jest wielokrotność ich stosowania – odmiennie do „jednorazowych” połączeń spawanych, które nie wybaczą monterowi żadnej pomyłki w wykonaniu prasowania, dobraniu długości przewodów, itp. W po-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Fot. 12. Uchwyt środkowe wsporcze na 4000A na SE 400/110kV Pelpin.

łączeniach skręcanych zacisków tych problemów nie ma – w prosty sposób eliminujemy błędy montażowe, poprawiając połączenie. To także bardzo ważna cecha przy połączeniach wiązkowych - monterzy szczególnie chwalą łatwość w formowaniu połączeń wiązkowych przez możliwość wielokrotnej regulacji przewodów w wiązce, co daje efekty optyczne równo ułożonych wiązek przewodów. Kolejna bardzo ważna zaleta zachęcająca wykonawców i inwestorów do stosowania zacisków skręcanych LORÜNSER to czas i prostota montażu – do zacisków skręcanych nie musimy używać ciężkich i niewygodnych narzędzi prasujących. Montaż odbywa się przy użyciu odpowiednio nastawionego klucza dynamometrycznego, przy czym nastawy klucza

potrzebne do montażu znajdują się na korpusie zacisku. Na etapie zamawiania zacisków skręcanych LORÜNSER dostawca sprawdza plany wiercenia aparatury i wymiary płytek stykowych. Następnie – standardowo – zaciski na produkcji mają nawiercane otwory zgodnie z planem wiercenia styków aparatów. Jest to znaczne ograniczenie czasu montażu, gdyż wykonawca nie musi wiercić na budowie otworów w zaciskach. Ponadto – otwory przygotowane fabrycznie są lepiej wykonane i wykończone niż te w warunkach polowych na budowie. Przygotowanie wszystkich niezbędnych do montażu elementów zacisków skręcanych na etapie produkcji, takich jak mechaniczne wygładzenie powierzchni stykowych czy fabryczne ich otworowanie – daje

Fot. 13. Połączenia wiązkowe skręcane na stacji SE 400/110kV Pelplin.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

inwestorowi pewność poprawnej, długoletniej pracy i brak kosztów usuwania awarii. Ogranicza to również koszty wykonania połączeń przez wykonawców obiektu. Istotną zaletą systemu zacisków skręcanych LORÜNSER, a nie do końca braną pod uwagę, szczególnie z punktu widzenia inwestorów takich jak PSE, jest ograniczenie strat związanych ze zjawiskami ulotu koronowego. Ulot na stacjach elektroenergetycznych - spowodowany złym wykonaniem powierzchni zacisków, generuje między innymi straty energii elektrycznej. W rozwiązaniach zacisków skręcanych LORÜNSER stosuje się podział standardowych wyrobów na sprzęt do 245kV oraz do 420kV. Do tych poziomów napięć stosuje się inne, odpowiednio dokładne podejście do wykonania takich elementów, jak wygładzone powierzchnie korpusów zacisków, krawędzie płytek stykowych czy zaokrąglone łby śrub. Ogranicza się w ten sposób powstawanie zjawiska ulotu, który oprócz tego, że generuje straty energii elektrycznej i przyspiesza korozję osprzętu, jest szkodliwy dla środowiska w postaci hałasu i zakłóceń radiowych. Z niepokojem obserwujemy, jak na rynek są wprowadzane i akceptowane przez inwestorów rozwiązania zacisków skręcanych, w oparciu o elementy, które w żaden sposób nie nadają się do stosowania na napięciach 400kV – z nakładkami wykonanymi na max. napięcie znamionowe 220kV, płytkami stykowymi łączonymi na śruby do korpusów zacisków – z wystającymi łbami śrub bez ekranowania. Stosowanie tak wykonanych zacisków skręcanych – mimo że pochodzą od producenta z dużym doświadczeniem w produkcji osprzętu, jednak bez doświadczenia w projektowaniu i produkcji zacisków skręcanych – może powodować uszkodzenia połączeń oraz emitować nadmierny ulot o skutkach opisanych wyżej. Obok zalet montażowych i eksploatacyjnych, zaciski skręcane LORÜNSER okazały się także konkurencyjne cenowo w porównaniu do prostego osprzętu zaprasowywanego. Jeśli dodatkowo weźmiemy pod uwagę zmniejszenie ilości elementów potrzebnych do realizacji połączeń w obwodach pierwotnych stacji , ograniczenie występowania połączeń kupalowych , oraz możliwość wielokrotnego wykorzystania zacisków skręcanych, stanowiły i stanowią one korzystne rozwiązanie dla całego projektu od stadium projektowania do wykonania. Pojawienie się zacisków skręcanych firmy LORÜNSER w Polsce wprowadziło niezbędną na każdym rynku konku-

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Fot. 14. Mosty rurowe ø250mm na stacji SE 400/110kV Pelplin.

rencję, przynosząc nowe, dotychczas niestosowane, rozwiązania techniczne ułatwiające pracę uczestnikom procesu inwestycyjnego oraz służbom eksploatacyjnym przy jednoczesnym obniżeniu kosztów, poprawie warunków montażu i pozytywnemu wpływowi

WORTAL

na środowisko naturalne. Po ilości zrealizowanych przez firmę Enervision dostaw zacisków skręcanych LORÜNSER oraz projektach w toku widać, że marka LORÜNSER zdobyła uznanie inwestorów i wykonawców i stała się rozponawalna na rynku polskim. Projektanci i inwe-

storzy sięgają chętnie po rozwiązania proponowane przez firmę LORÜNSER, aby również usprawnić realizowane projekty, poprawić bezpieczeństwo pracy i zmiejszyć negatywne oddziaływanie stacji elektroenergetycznych na środowisko. n

eminaria techniczne

QR CODE

Wygenerowano na www.qr-online.pl

DRUKOWANY BIULETYN BRANŻOWY

23.02.2017 - Olsztyn - edycja 50 23.03.2017 - Katowice - edycja VII 04.04.2017 Legnica

Diagnostyka i monitoring maszyn w zakładach przemysłowych

Darmo wy wpis p o d s t aw ow y

20.04.2017 - Piła - edycja 51 16.05.2017 - Rzeszów - edycja 52 13.06.2017 - Elbląg - edycja 53 21.09.2017 - Siedlce - edycja 54 24-25.10.2017 - Wrocław (2 dni) - edycja VIII 23.11.2017 - Kraków - edycja 55 06.12.2017 - Zielona Góra - edycja 56

- nowości z branży - porady specjalistów - przegląd prasy branżowej - katalogi firm i producentów - opisy urządzeń i podzespołów - kalendarium ważnych wydarzeń - słownik techniczny angielsko-polski i polsko-angielski

PRAKTYCZNE SZKOLENIA Programowanie sterowników PLC Siemens S7-1200

Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 290/291, fax (+48) 22 70 35 101 marketing@energoelektronika.pl, www.energoelektronika.pl

NEWSLETTER (11.000 ODBIORCÓW)

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Wymagania dla aparatury rozdzielczej i sterowniczej SN w zakresie danych technicznych, deklaracji i instrukcji Wstęp Aparatura rozdzielcza i sterownicza sieci SN oraz napędy powinny być wyposażone w tabliczki znamionowe zawierające niezbędne informacje, takie jak nazwa lub znak firmowy producenta, rok produkcji, oznakowanie typu produktu, nr serii, dane techniczne znamionowe. Producenci urządzeń elektroenergetycznych zobowiązani są do wystawienia deklaracji zgodności z odpowiednimi normami, na dany wyrób lub grupę wyrobów. Innym dokumentem potwierdzającym deklarowane parametry techniczne urządzenia jest certyfikat zgodności wystawiany przez jednostkę certyfikującą wyroby, posiadającą akredytację PCA (Polskie Centrum Akredytacji), na grupę wyrobów opisanych kodem ICS. Zaleca się, aby producent dostarczył instrukcję transportowania, przechowywania, instalowania, działania i konserwacji aparatury rozdzielczej i sterowniczej. W artykule przedstawiono wytyczne normowe dotyczące danych technicznych znamionowych, przedstawiono przykładową deklarację zgodności i certyfikat zgodności. W artykule opisano instrukcje zawierające opisy techniczne z wykazem elementów montażu urządzenia, zakres przeglądu i konserwacji aparatury, protokół odbioru stanowiska rozłącznikowego.

Wytyczne dotyczące danych technicznych Wykazy danych technicznych znamionowych aparatury rozdzielczej i sterowniczej sieci SN zawarte są w normach PN-EN 60694:2004, PN-EN 62271-1:2009 oraz normach szczegółowych dotyczących poszczególnych aparatów łączeniowych takich jak: odłączniki, rozłączniki czy wyłączniki. W tabelach 1,2,3 przedstawiono zestawienia danych znamionowych, dotyczące wyłączników i rozłączników prądu przemiennego.

Wytyczne dotyczące deklaracji i certyfikatu zgodności Producenci urządzeń elektroenergetycznych zobowiązani są, zgodnie z ustawą o ocenie zgodności, do wystawienia deklaracji zgodności, na dany wyrób lub grupę wyrobów. Deklaracja zgodności, wg ustalonych wzorów, powinna być wystawiona na podstawie przeprowadzonych badań w akredytowanym laboratorium lub badań własnych, w przypadku braku odpowiedniego laboratorium lub braku odpowiednich norm. Podstawą do wystawienia takiego dokumentu, oprócz protokołów z badań, jest dokumen-

tacja techniczna wyrobu i wdrożony system ISO. Na rys. 1 przedstawiono przykładową deklarację zgodności, na wyrób elektroenergetyczny, opracowaną i wystawioną przez Instytut Energetyki- Zakład Doświadczalny w Białymstoku. Wzór deklaracji zgodności na wyrób został opublikowany w normie PN-EN ISO/IEC 17050-1:2010. Na rys. 2 przedstawiono przykład formularza deklaracji zgodności. Drugim dokumentem stosowanym w ocenie zgodności jest certyfikat zgodności. Dokument ten może być wystawiony przez jednostkę certyfikującą wyroby, posiadającą akredytację PCA na grupę wyrobów opisanych kodem ICS. Tylko takie jednostki są uprawnione do wydawania certyfikacji zgodności. W przypadku kiedy podmiot ubiegający się o certyfikat zgodności na wyrób, jest częścią organizacyjną jednostki uprawnionej do wystawienia certyfikatów zgodności, wtedy zobowiązany jest do uzyskania certyfikatu w jednostce niezależnej, tzw. trzeciej. Na rys. 3 przedstawiono przykładowy certyfikat zgodności wyrobów, wystawiony dla Instytutu Energetyki - Zakładu Doświadczalnego w Białymstoku, przez stronę trzecią tj. Instytut Technik Innowacyjnych EMAG w Katowicach. Dwa przedstawione dokumenty tj. deklaracja zgodności i certyfikat zgodności wyrobów są udostępnione zamawiającemu na jego żądanie. Oprócz wymienionych dokumentów, zamawiający może także zażądać protokołów z interesujących go prób i badań. Wcześniej powszechnie stosowanym i uznawanym dokumentem potwierdzającym zgodność wyrobu, był tzw. atest na produkt, wystawiany przez uprawnioną jednostkę na podstawie przeprowadzonych prób i badań. W wielu miejscach dzisiaj można takie dokumenty znaleźć.

Wytyczne dotyczące instrukcji Wytyczne i zalecenia dotyczące zasad i warunków transportowania, przechowywania i instalowania zawarte są normach PN-EN 60694:2004 p. 10 i PN-EN 62271-1:2009 p. 10. W instrukcjach dostarczonych przez producenta powinny być uwzględnione najważniejsze zagadnienia. Instrukcja dotycząca łączników i napędów powinna zawierać: opis ogólny urządzenia z podstawowymi danymi technicznymi, opis sposobu działania, rysunki i opis sposobu montażu i połączeń przewodów, schematy elektryczne, opis podłączeń urządzeń sterowniczych, wykaz czynności sprawdzających i regulacyjnych, opis sygnalizacji stanów łącznika i napędu. Na rys. 4 przedstawiono pierwszą stronę dokumentacji techniczno-ruchowej rozłącznika SN zawierającej cały zestaw opisów technicznych i instrukcji.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nazwa (1)

Oznaczenie (2)

Jednostka (3)

Rozłącznik (4)

Napęd (5)

Wytwórca

Oznaczenie typu i klasy

(x)

Numer fabryczny Napięcie znamionowe

Napięcie znamionowe wytrzymywane udarowe

Częstotliwość znamionowa

Prąd znamionowy ciągły

Prąd znamionowy krótkotrwały wytrzymywany

Czas znamionowy trwania zwarcia

Prąd znamionowy załączeniowy zwarciowy

Ima

(x)

Liczba cykli łączeniowych w obwodzie o małej indukcyjności

Prąd znamionowy wyłączeniowy w obwodzie o małej indukcyjności

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy w rozdzielczej sieci pierścieniowej

I2a

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy w sieci z transformatorami równoległymi

I2b

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy nieobciążonego transformatora

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy ładowania kabli

I4a

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy ładowania linii napowietrznych

I4b

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy pojedynczej baterii kondensatorów

I4c

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy wieloczłonowej baterii kondensatorów

I4d

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy zwarcia doziemnego

I6a

(x)

Prąd znamionowy wyłączeniowy ładowania kabli i linii napowietrznych w warunkach zwarcia doziemnego

I6b

(x)

Iin

(x)

Ciśnienie znamionowe napędu

Pop

Ciśnienie znamionowe rozłącznika

Psw

Napięcie znamionowe obwodów pomocniczych

Prąd znamionowy wyłączeniowy silnika Prąd znamionowy załączeniowy wieloczłonowej baterii kondensatorów

Klasa temperatury otoczenia

Warunek: znakowanie jest wymagane jeżeli: (6)

różny od 1 s

różna od 10

(x) (x) x

różna od: -5 oC dla wnętrzowych lub -25 oC dla napowietrznych

x– Podanie tych wartości jest obowiązkowe; puste miejsca oznaczają wartość zerową. (x) – Podanie tych wartości jest opcjonalne. y– Podanie tych wartości zależy od warunków w kolumnie (6) UWAGA 1 – Mogą być stosowane oznaczenia podane w kolumnie (2) zamiast nazw podanych w kolumnie (1). Jeżeli stosowane są nazwy z kolumny (1) podawanie słowa „znamionowy” nie jest wymagane UWAGA 2 – Dopuszcza się stosowanie oznaczeń kombinowanych w przypadku gdy wartości są identyczne np. Ir, I1, I2a = 400A. UWAGA 3 – Można podawać różne wartości prądów znamionowych i prądów załączeniowych zwarciowych, w zależności od klasy rozłącznika.

Tabela 1. Informacje na tabliczce znamionowej wg PN-EN 60265-1:2001

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nazwa (1)

Wyłącznik (4)

Napęd (5)

Producent

Oznaczenie typu i numer fabryczny

Napięcie znamionowe

Oznaczenie (2)

Jednostka (3)

Uwaga: Oznakowanie wymagane tylko w przypadku, gdy (6)

Częstotliwość znamionowa

Prąd znamionowy ciągły

Czas znamionowy trwania zwarcia t

Prąd znamionowy wyłączalny zwarciowy

Isc

Większa niż 20 %

Różny od 1,3 przy napięciach znamionowych od 100 kV do 170 kV

Napięcie znamionowe udarowe piorunowe wytrzymywane Napięcie znamionowe udarowe łączeniowe wytrzymywane

Składowa nieokresowa prądu znamionowego wyłączalnego zwarciowego Współczynnik pierwszego wyłączającego bieguna Prąd znamionowy wyłączalny przy niezgodności faz Prąd znamionowy wyłączalny linii napowietrznej w stanie jałowym Prąd znamionowy wyłączalny linii kablowej w stanie jałowym Prąd znamionowy wyłączalny baterii kondensatorów pojedynczej Prąd znamionowy wyłączalny baterii kondensatorów wieloczłonowej Prąd znamionowy załączalny baterii kondensatorów pojedynczej Prąd znamionowy załączalny wieloczłonowej baterii kondensatorów Ciśnienie znamionowe napełnienia gazu zasilającego napędy

k pp

Napięcie znamionowe 300 kV i wyższe Dana znamionowa nie jest wymagana przy 50 Hz i 60 Hz

Różny od 1s

(x)

Isb

(x)

Ibb

(x)

Isi

Ibi

(x)

prm

MPa

Ciśnienie znamionowe napełnienia gasiwa

pre

MPa

Napięcie znamionowe zasilania napędów

Uop

(x)

Częstotliwość znamionowa zasilania napędów Napięcie znamionowe zasilania obwodów pomocniczych Częstotliwość znamionowa zasilania obwodów pomocniczych Masa (łącznie z olejem w przypadku wyłączników olejowych) Masa medium gaszącego

M m

kg kg

Napięcie znamionowe równe 72,5 kV lub wyższe Napięcie znamionowe równe 52 kV lub niższe

Prąd znamionowy załączalny baterii kondensatorów jest określony

(x) (x)

Szereg znamionowy przestawieniowy

Rok produkcji

Klasa temperatury

Klasyfikacja

Odpowiednia norma z datą wydania

Większa niż 300 kg W przypadku wyłączników gazowych lub olejowych

Różna od: - 5°C - warunki wnętrzowe - 25°C - warunki napowietrzne Jeżeli różni się od E1, C1 i M1

x= oznakowanie tych wartości jest obowiązkowe; Ich brak oznacza wartość zero. (x) = oznakowanie tych wartości jest opcjonalne. y= oznakowanie tych wartości zależy od warunków podanych w kolumnie (6). UWAGA Oznaczenia podane w kolumnie 2 mogą być użyte zamiast określeń w kolumnie 1. Jeżeli są użyte określenia w kolumnie 1, nie jest wymagane użycie słowa „znamionowy”.

Tabela 2. Dane na tabliczce znamionowej wg PN-EN 62271-100:2006

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE (1)

Abbreviation (2)

Unit Switch (3) (4)

Operating device (5)

Condition: Marking required only if (6)

Information to be put on the nameplate Manufacturer

Manufacturer’stypedesignation

Instructionbookreference

Year of manufacture

Reference of this standard

Classes

Serial numer

Ratedvoltage

Rated lightning impulse withstand voltage

Rated power-frequency withstand voltage

Ratedfrequency

Ratednormalcurrent

Rated short-time withstand current

Rated duration of short circuit

Ratedpeakwithstandcurrent

Rated short circuit making current

Ima

chemical formula for gas or commercial name for liquid

contains fluid

Different from: -5 oC indoor or -10 oC outdoor

Insulating fluid and mass Temperatureclass

different from 1 s different from peak withstand current

Information to be put on the nameplate or in the instruction Designation of the type of the switch (general purpose, limited purpose or special purpose)

Rated mainly active load breaking current

Iload

Rated distribution line closed-loop breaking current

Iloop

Rated parallel power transformer breaking current

Ipptr

Rated cable-charging breaking current

Icc

Rated line-charging breaking current

Ilc

Rated single capacitor bank breaking current

Isb

Rated back-to-back capacitor bank breaking current

Ibb

Rated earth-fault breaking current

Ief1

Rated cable- and line-charging breaking current under earth-fault conditions

Ief2

Rated motor breakingcurrent

Imot

Y Y

Rated back-to-back capacitor bank inrush making current

Iin

Rated filling pressure for operating

prm

Minimum functional pressure for operation

pmm

kPa

Alarm pressure for operation

pam

kPa

Rated filling pressure for insulation

pre

kPa

Minimum functional pressure for insulation

pme

kPa

Alarm pressure for insulation

pae

kPa

Minimum functional pressure for switching

psw

kPa

Rated auxiliary and control voltages

X The marking of these values is mandatory. Y The marking of these values is subject to the condition in column (6) or if applicable. NOTE 1 Abbreviations in column (2) may be used instead of terms in column (1). When terms of column (1) are used, the word “rated” need not appear. NOTE 2 It is permissible to combine abbreviations where values are identical, for example: Ir, Iload, Iloop = 400A. NOTE 3 Different rated currents and short-circuit making currents related to different classes may be given.

Tabela 3. Informacje na tabliczce znamionowej wg PN-EN 62271-103:2011

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 1. Przykład deklaracji zgodności na rozłącznik SN wystawiany przez IE-ZD w Białymstoku

R ys. 2. Przykła d formularza deklaracji zgodności

Rys.3. Certyfikat zgodności - przykład

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

Punkt rozłącznikowy SN sterowany zdalnie

Rozłącznik typ SRNkp-24/400

Napęd ze sterownikiem obiektowym typ NIEN-1.3

Napęd typ NIEN-1.2

Instytut Energetyki – Zakład Doświadczalny w Białymstoku 43 www.iezd.pl

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 4. Dokumentacja techniczno-ruchowa rozłącznika SN przykład pierwszej strony

Poprawność montażu łącznika powinna być potwierdzona na specjalnym protokole odbioru urządzeń, po sprawdzeniu prawidłowości działania i uruchomieniu. Na rys. 5 przedstawiono przykład protokołu odbioru stanowiska rozłącznikowego SN. Zaleca się, aby producent opracował i wydał instrukcję przeglądów i konserwacji aparatury. Instrukcja powinna zawierać następujące informacje: zakres i częstotliwość konserwacji, szczegółowy opis prac konserwatorskich i sprawdzeń, wykaz materiałów i narzędzi konserwacyjnych, opis prób po wykonaniu prac konserwacyjnych, wykaz zalecanych części zapasowych, opis sposobu postępowania z urządzeniem na koniec jego eksploatacji z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska.

Rys.5. Protokół odbioru stanowiska rozłącznikowego SN – przykład

Autorzy : dr inż. Stanisław Kiszło mgr inż. Andrzej Frącek mgr inż. Michał Szymański inż. Krzysztof Kobyliński Instytut Energetyki – Instytut Badawczy Warszawa Zakład Doświadczalny w Białymstoku n

Zaleca się, aby użytkownik wykonywał przeglądy i konserwacje aparatury z pomocą wykwalifikowanego, przeszkolonego personelu. Użytkownik urządzeń powinien dokonywać rejestracji instalowanych aparatów. Dokumenty takie powinny zawierać następujące informacje: numer seryjny i typ aparatury, datę wprowadzenia do eksploatacji, daty i zakresy wykonanych prac konserwacyjnych, wyniki pomiarów i prób, historię działania, rejestrację przestawień (cykli C-O). Zaleca się, aby w przypadku uszkodzenia i defektów, użytkownik wykonał raport o uszkodzeniu ze szczegółowym opisem. Zależnie od rodzaju uszkodzenia, użytkownik powinien poinformować producenta i przeprowadzić analizę uszkodzenia ze współpracy z producentem.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Przedłużacze kablowe 110 kV do zastosowań tymczasowych Żyjemy w świecie, w którym trudno wyobrazić sobie życie bez prądu. Nawet krótkotrwałe, planowane przerwy w dostawach energii elektrycznej, powodują dużą frustrację u użytkowników prywatnych i przedsiębiorstw. Stąd też ciągła potrzeba redukowania przez spółki dystrybucyjne parametrów SAIDI i SAIFI.

punktu widzenia wykonawcy coraz trudniej uzgodnić dogodny czas na wyłączenie nawet krótkiego fragmentu sieci dystrybucyjnej 110 kV. Operatorzy niechętnie podejmują decyzje związane z wielogodzinnymi wyłączeniami newralgicznych fragmentów linii. Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom Nexans już od kilku lat oferuje rozwiązanie sprzyjające kompromisowi przy niezbędnych modernizacjach lub naprawach. Mowa o tymczasowych, przenośnych przedłużaczach kablowych do 220 kV z fabrycznie zainstalowanymi, elastycznymi głowicami suchymi wielokrotnego użytku. Przedłużacze możemy podzielić na dwia warianty ze względu na swoją pracę: yy przedłużacze krótkie do 150 m długości/fazę pracujące w stacjach GPZ, RPZ yy przedłużacze długie 300-450 m służące do stworzenia obejścia fragmentu lini napowietrznej na potrzeby modernizacji linii lub w przypadku awarii. W Polsce, biorąc pod uwagę najbardziej popularne rozwiązanie sieciowe 110 kV oraz ustandaryzowane obciążalności prądowe linii, rzadko spotykamy linie napowietrzne 110 kV zbudowane z przewodów większych niż AFL-6 240 mm2. Biorąc pod uwagę warunki letnie, nasłonecznienie 1000 W/m2, obciążalność prądowa takiego przewodu dla temp. pracy +80oC wynosi około 630 A. Myśląc o tyczasowym zastąpieniu takiej linii musimy dobrać przewód o odpowiednim przekroju. Nexans Polska Sp. z o.o. posiada w swojej ofercie możliwość dostaw jak i wynajmu przedłużaczy 110 kV właśnie na potrzeby takich aplikacji. Dla rozwiązań stacyjnych długością optymalną ze względu na odległość pomiędzy bramką a wyłącznikiem znajdującym się przy transformatorze jest około 120-140 m.

Poniżej przedstawiono parametry przełużacza kablowego PTSC110 300150 dla rozwiązań stacyjnych

idealnie z kablem materiał izolacyjny, z możliwością zginania wraz z kablem. Głowica może pracować w każdej po-

Typ kabla

2XS2Y<c> 1x300RM/35 64/110 (123) kV

Żyła przewodząca

żyła miedziana, wielodrutowa, zagniatana (RM) o przekroju 300 mm2

Typ głowic kablowych

Głowica silikonowa sucha FM1.123

Długość drogi upływu głowicy

3600 mm (III klasa zabrudzeniowa)

Rodzaj bębna

Bęben trójkomorowy, mieszczący do 150 m kabla na fazę (łączna długość kabla na bębnie: 450 m)

Masa bębna z kablem i głowicami ok. 4,5 t (3x150 m) Badania (kabel i głowica)

IEC60840:2011 4.0b

W przypadku rozwiązań przenośnych nie należy stosować kabli 110 kV przeznaczonych do układania w ziemi ze wzlędu na swoją dużą masę, mały promień gięcia i brak możliwości wielokrotnego zwijania i rozwijania. Kabel powinien posiadać dla łatwiejszej obsługi i poprawy promienia gięcia jak najmniejszą grubość izolacji XLPE – w naszym przypadku jak wyżej – 13 mm, zachowując przy tym parametry wytrzymałościowe dedykowane w sieciach 110 kV. Dodatkowo, w celu sprawdzenia kabla po ułożeniu pod względem uszkodzeń mechanicznych kabla na warstwie zewnętrznej – stosujemy dodatkową warstę półprzewodzącą. Ważną częścią systemu przenośnego jest sucha silikonowa głowica typu FM1.123, która nie posiada żadnego wypełnienia olejowego, jest zbudowana jako jednolity odlew, spojony

Zdj. 1 Przedłużacz z trójfazowy z kompletem głowic elastycznych

zycji sieciowej (nawet odwróconej). Na czas transportu oraz układania kabla, głowice kablowe posiadają specjalny pokrowiec zabezpieczający głowicę przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wszystkie trzy fazy w przypadku długo-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Sposób ułożenia

Odstęp międzykablowy (między osiami)

Obciążalność bez uwzględniania promieniowania słonecznego

Obciążalność z uwzględnieniem promieniowania słonecznego 1000 W/m2

20oC

30oC

40oC

20oC

30oC

40oC

Płasko, na ziemii, obustronne uziemienie

7 cm

827 A

770 A

706 A

761 A

699 A

628 A

Płasko, na ziemii, obustronne uziemienie

20 cm

807 A

751

689 A

751 A

690 A

622 A

Płasko, na ziemii, 1-stronne uziemienie

7 cm

906 A

843

773 A

833 A

763 A

686 A

Płasko, na ziemii, 1-stronne uziemienie

20 cm

929 A

864 A

792 A

862 A

791 A

712 A

Przykładowe parametry obciążalnościowe kabla w zależności od sposobu ułożenia dla kabla 2XS2Y<c> 1x300RM/35 64/110 (123) kV

zły zastosowanie w sieciach dystrybucyjnych WN w Europie do 220 kV włącznie. Kontakt w sprawach technicznych i handlowych: Marcin Mróz n

ści jedno-fazowej 150 m (450 m kabla łącznie) są nawinięte wraz z głowicami na specjalny stalowy bęben trójkomorowy. Na czas transportu głowice są

unieruchomione za pomocą zacisków śrubowych. Całość, w zależności od długości linii, można ułożyć ręcznie wykorzystując nawet siłę ludzkich mięśni szczególnie w nieprzychylnych warunkach lokalizacyjnych. Dla długotrwałej użyteczności zestawu, ważne jest odpowiednie obchodzenie się z kablem tak, aby go nie uszkodzić (np. poprzez zbyt mały promień gięcia, użycie zbyt dużej siłu ciągnięcia). Polskie prawo budowlane sprzyja rozwiązaniom tymczasowym 110 kV. Do 180 dni możemy użytkować instalację bez np. pozwolenia na budowę. Pozostaje tylko zdobyć odpowiednie uzgodnienia ze strony operatora danej sieci dystrybucyjnej lub stacji rozdzielczej. Nexans dostarczył w ciągu kilku ostatnich lat ponad 500 przedłużaczy, które znala-

Zdj.4 Montaż przedłużacza z silikonowymi głowicami na słupie

Zdj. 5 Kabel WN 110kV o przekroju Cu 300 mm2

Zdj.6 Elastyczna głowica kablowa FM1.123

Zdj. 2 Połączenie kablowej 110kV: słup-bramka

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

Zdj. 3 Przykład realizacji z dwoma kablami 110 kV na fazę

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

LoSag™ - przemyślanie rozwiązanie przewodów z rdzeniem kompozytowym W Polsce mamy jeszcze wiele linii napowietrznych wybudowanych kilkadziesiąt lat temu, w których przewody są przystosowane do pracy w temperaturze do 40oC. Stale rosnące zużycie energii elektrycznej w naszym kraju wymusza podejmowanie działań mających na celu zwiększenie przepustowości linii, dbając przy tym o utrzymanie wymaganych zwisów przewodu. Metod na zwiększenie obciążenia jest wiele. Co możemy zrobić w sytuacji kiedy nie chcemy przebudowywać (wzmacniać, podwyższać) konstrukcji słupowych?

stnieje technologia, która umożliwia zminimalizowanie lub wyeliminowanie ingerencji w słupy. Chodzi o przewody z rdzeniem kompozytowym. Możemy zaobserwować kilka metod podejścia producentów do tej technologii. Jednym z nich jest koncepcja zastosowania wyżarzanego aluminium, a co za tym idzie przeniesienia całej siły utrzymującej przewód na rdzeń kompozytowy zabezpieczony szklaną tubą. Nie jest to bezpieczne rozwiązanie.. Koncepcją Nexansa jest rozłożenie sił pomiędzy rdzeń i oplot aluminiowy oraz skuteczne zabezpieczenie rdzenia kompozytowego za pomocą tubki aluminiowej.

Przewód LoSag™ typu ACPR: Aluminum Conductor Polimermatrix Reinforced LoSag

Zalety instalowania przewodów LoSag przy wymianie przewodów lub budowie nowych linii przesyłowych WN: yy Możliwość podwojenia obciążenia w porównaniu z przewodami AFL yy Niezawodność sieci dystrybucyjnej lub przesyłowej w stanach N-1 yy Mniejszy zwis w czasie pracy przy wyższych temperaturach yy Możliwość zwiększenia odstępu między przęsłami w przypadku budowy nowych linii (redukcja kosztów budowy) yy Mniejsza masa przewodu – mini-

malizowanie oddziaływania na konstrukcje słupowe, poprzeczniki yy Aerodynamiczna, kompaktowa i zwarta budowa – mniejszy opór powietrza

yy Przewód nie rozwarstwia się na skutek działania uderzenia pioruna minimalizując tym samym ryzyko powstania zwarcia

Rdzeń kompozytowy składa się z włókien węglowych osadzonych w matrycy żywicy epoksydowej. Wykonanie wg IEC 62818 (norma w przygotowaniu). Niska rozszerzalność cieplna: 0,2x10-6/oC Moduł elastyczności : >165Gpa; Tg>185oC Niska masa: 1650kG/m3.

Druty profilowe „Z” AT1 zapewniają kompaktową konstrukcję redukując średnicę zachowując ten sam przekrój w porównaniu z drutami okrągłymi

Rdzeń osłonięty jest za pomocą szczelnie zamkniętej rury aluminiowej, która zapewnia: - ochronę przeciwko utlenianiu termicznemu (czynnik degradujący rdzeń), - ochronę mechaniczną rdzenia, - ochronę chemiczna (przeciw ozonowi, zanieczyszczeniom, wilgoci, promieniowaniu UV, korozji galwanicznej.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE yy Gładka powierzchnia zewnętrzna i wyższa sztywność na skręcanie zmniejszają skłonność do oblodzenia

Obladzanie przewodu AFL

Tabela. Porównanie parametrów przewodu AFL z przewodem LoSag (podana temperatura pracy 180oC dla pracy awaryjnej krótkotrwałej do 8h)

Obladzanie przewodu z drutami profilowanymi w kształcie litery Z (np. LoSag™) yy Prosty w instalacji. Podobne procedury jak w przypadku klasycznych przewodów z paroma różnicami. Przewód jest mniej podatny na zjawisko klatkowania w porównaniu z przewodami z wyżarzanego aluminium Wsparcie techniczne Nexans pozwala na dobór rozwiązań dopasowanych do potrzeb inwestora. Poniżej pokazano przykład doboru przewodu, gdzie najważniejszym kryterium było zwiększenie obciążenia nie przekraczając średnicy zewnętrznej istniejącego przewodu/

Przewód z zielonym pigmentem

Technologa PLUS - rozwiązania dla poszukujących innowacji

Ośrodek badawczo rozwojowy Nexans wdrożył do produkcji nowy sposób obróbki zewnętrznej części przewodu tak, aby uzyskać: yy większą odporność aluminium na korozję (dłuższa żywotność przewodu), yy zmniejszenie efektu korony (hałas pracującego przewodu jest zmniejszony o połowę), yy zwiększenie obciążalności przewodu poprzez zmianę współczynnika absorpcyjności, yy możliwe jest dodanie pigmentu w celu zmiany barwy przewodu (ukrycie w krajobrazie).

Podsumowanie

Nexans jest właścicielem patentu, technologi i kontroluje w 100% proces produkcyjny przewodu (rdzeń kompozytowy i oplot aluminiowy). Dzięki opatentowanej metodzie ochrony rdzenia poprzez rurę aluminiową do tej pory nie doszło do żadnych uszkodzeń przewody. Dodatkowo Nexans nadzoruje proces instalacji przewodu.

Dzięki takiemu połączeniu końcowy użytkownik może być pewny jakości produktu. Obecnie Nexans realizuje umowę na dostawy przewodów na najdłuższy przewód w Europie –

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

300km. W referencjach mamy bezawaryjną pracę przewodów LoSag™ w Ameryce Południowej i Europie. Wkrótce zostanie zrealizowany pierwszy projekt w Polsce. n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Bezpieczeństwo IT systemów energetycznych dzięki uniwersalnej platformie SPRECON® Integracja wszystkich użytkowników infrastruktury energetycznej, producentów, konsumentów i prosumentów stawia ogromne wyzwanie przed projektantami nowoczesnych systemów energetycznych. Rosnąca gęstość sieci i zwiększająca się ilość odbiorców energii powoduje nasilenie zagrożenia atakami skierowanymi na systemy energetyczne.

la zapewnienia bezpieczeństwa systemów energetycznych niezbędnym jest wykorzystywanie takich rozwiązań technologicznych, które byłyby w stanie sprostać wymogom nowoczesnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych – zwłaszcza w zakresie zarządzania i bezpieczeństwa danych.

Standardy bezpieczeństwa

System SPRECON firmy Sprecher Automation to modułowa platforma automatyki do przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej, która została opracowana szczególnie z myślą o infrastrukturze strategicznej, takiej jak energetyka, technologie informacyjne i komunikacyjne, transport i ruch uliczny,

a także systemy wodociągowe. Systemy SPRECON oraz wszystkie istotne procesy związane z działalnością firmy Sprecher Automation, zostały przystosowane tak, aby spełniać wymagania zmieniających się norm i przepisów. Systemy SPRECON spełniają wymagania prawa w zakresie bezpieczeństwa

Rys. 1 Bezpieczna komunikacja w systemie SPRECON

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 2 Szyfrowanie

IT, a także międzynarodowych norm z serii ISO/IEC 27000 (np. System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji), IEC 62351 i IEC 62443.

Funkcje bezpieczeństwa

Urządzenia SPRECON posiadają rozbudowane funkcje do bezpiecznej obsługi stacji energetycznych: yy Bezpieczna komunikacja danych procesowych poprzez tunel VPN w OpenVPN lub IPsec yy Wbudowany firewall yy Uwierzytelnianie w urządzeniach końcowych, a także szyfrowanie haseł yy Połączenie z serwerami RADIUS/ LDAP (usługi katalogowe), a także administrowanie pozapasmowym dostępem do sieci yy Bezpieczny dostęp podczas uruchomienia i serwisowania poprzez kontrolę dostępu wg ról w programie serwisowym i na webserwerze yy Zabezpieczenie systemu poprzez dezaktywację zbędnych usług, portów lub serwera www, a także bezpieczne połączenie poprzez TLS (Transport Layer Security) yy Monitorowanie sieci (Security Logging) poprzez Syslog i SNMPv3 yy Segmentacja sieci za pomocą VPN, VLAN, firewall’a, a także niezależnych interfejsów fizycznych yy Ochrona przed złośliwym oprogramowaniem poprzez własne oprogramowanie SPRECON oraz Białą listę aplikacji Urządzenia SPRECON obsługują funkcję tunelowania VPN dla wszystkich protokołów i usług opartych na IP. System zapewnia stałe bezpieczeństwo i szyfrowanie przez CPU. SPRECON obsługuje bezpieczne połączenia IP poprzez wbudowany modem lub istniejącą infrastrukturę sieciową. Szybkie procesory CPU umożliwiają konfigurację tunelu VPN i szyfrowanie danych zarówno przez wielokanałowy IPsec, jak i OpenVPN. Wybór technologii szyfrowania zależy od wymagań klienta i określonych warunków, takich jak specyfika platformy, komponenty

sieci lub wymogi kryptograficzne. Połączenia VPN – obecnie przyjęte w wielu projektach – mogą być wykorzystywane do telemechaniki lub do komunikacji z systemami SCADA oraz do bezpiecznej komunikacji pomiędzy urządzeniami SPRECON. Pełne zabezpieczenie uzyskuje się poprzez szyfrowanie usług sieciowych, np. NTP. SPRECON posiada również funkcję firewall’a wbudowaną w oprogramowanie sprzętowe, a tym samym w urządzenia. Ogranicza to ilość urządzeń dodatkowych. Kombinacja z innymi istniejącymi firewall’ami podnosi bezpieczeństwo zgodnie z zasadą ochrony wielopoziomowej. Co więcej, system umożliwia rozszerzenie zapory na poziomie aplikacji w celu monitorowania komunikacji poprzez protokoły konkretnych domen, takie jak IEC 60870-5-104 / DNP3.0 lub w celu blokowania telegramów pochodzą-

cych z nieautoryzowanych urządzeń, aby zawczasu uniknąć nieuprawnionego dostępu. Systemy SPRECON obsługują również protokół Syslog, który umożliwia przesyłanie komunikatów systemowych za pośrednictwem sieci w celu ich analizy pod kątem zgodności z obowiązującymi regulacjami.

Zarządzanie bezpieczeństwem IT

W Sprecher Automation za ciągłość procesu bezpieczeństwa IT odpowiadają administratorzy bezpieczeństwa. Polityka bezpieczeństwa, a także reguły kodowania wykorzystywane w rozwoju i projektowaniu systemów, opierają są na jasnych zasadach. W identyfikacji potencjalnych słabych punktów i podatności baz danych na ataki stosuje się także narzędzia do analizy i zarządzania lukami bezpieczeństwa, które umożliwiają skanowanie kodu źródłowego i aplikacji.

Rys. 3 Kontrola dostępu według ról

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Pełny kod źródłowy jest własnością firmy Sprecher Automation. Profesjonalne i sprawdzone procedury umożliwiają ochronę i bezpieczną konfigurację systemu. Dzięki ogromnemu doświadczeniu w realizacji różnych instalacji wymagających zastosowania wszechstronnych środków bezpieczeństwa – włączając w to projekty realizowane przy współudziale znanych instytutów badawczych – a także dzięki systematycznemu szkoleniu załogi, Sprecher Automation dowodzi swoich kompetencji w zakresie technologii bezpieczeństwa IT. Dział IT Sprechera nieustannie pracuje nad aktualizacjami oprogramowania i wprowadza poprawki związane z ochroną. Ponadto, na bieżąco informuje o problemach bezpieczeństwa IT w informacjach o zmianach publikowanych w nowych wersjach programów. Sprecher Automation działa w oparciu o certyfikowany System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji (ISO 27001). System ten obejmuje wszystkie działy firmy, m.in. badania i rozwój, produkcję, uruchomienia i zarządzanie przedsiębiorstwem. Dodatkowo, Spre-

Rys. 4 Bezpieczeństwo dla już istniejących systemów

cher Automation pomaga swoim klientom we wdrażaniu SZBI w ich sieciach. Aktualne informacje o problemach

bezpieczeństwa IT umieszczane są na stronie www.sprecher-automation.pl, w zakładce „IT Security“. n

Rys. 5 Ochrona wielopoziomowa

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Przyszłość i bezpieczeństwo instalacji fotowoltaicznych Odnawialne źródła energii z roku na rok mają coraz większy udział w produkcji prądu na świecie. Nic w tym dziwnego, w obliczu topniejących złóż węgla i ropy, wzrastającego zanieczyszczenia powietrza i skali problemów w elektrowniach jądrowych.

statni, prawie 200 stronicowy raport Stanford University pod tytułem: “100% Clean and Renewable Wind, Water, and Sunlight All-Sector Energy Roadmaps for 139 Countries of the World” zakłada, że do 2050 roku w 139 krajach (w tym w Polsce) 100 % prądu będzie pochodziło z odnawialnych źródeł energii. Raport porównuje i analizuje sytuacje w poszczególnych krajach, wskazując na szereg korzyści ekonomicznych, pracowniczych i ekologicznych związanych z taką zmianą. Tendencje wzrostu produkcji energii z OZE podtrzymują wizjonerzy tacy jak Elon Musk, który promując swoje elektryczne samochody, bardzo mocno zaangażował się w fotowoltaikę. Udowodnił przy okazji, że energia słoneczna jest całkiem praktyczna. Za takimi przykładami idą inni. Duże międzynarodowe firmy z ustabilizowaną pozycją na rynku inwestują,

poszerzając swoje portfolio. Tak było z firmą Preformed Line Products z USA, która po wykupieniu w 2007 roku akcji ZWSS Belos – głównego polskiego producenta osprzętu energetycznego, weszła do Polski z ofertą systemów mocowań paneli fotowoltaicznych. Dzięki temu, taka firma jak Belos z ogromnym potencjałem i tradycjami, jest w stanie dzisiaj oferować osprzęt montażowy modułów fotowoltaicznych. Mocowania paneli fotowoltaicznych od Belos-PLP, spełniają wszystkie najważniejsze normy bezpieczeństwa. Potwierdzają to niezależne badanie przeprowadzone prze TUV i wydanie certyfikatu potwierdzającego jakość i wytrzymałość elementów mocowań dla paneli fotowoltaicznych. Inwestowanie w certyfikację elementów montażowych dla fotowoltaiki takich firm jak Belos-PLP, zmuszają do zwrócenia uwagi na bezpieczeństwo instalacji fotowoltaicznych.

Inwestorzy planując budowę elektrowni często skupiają się w pierwszej kolejności na doborze paneli i inwerterów. Pokazują to karty techniczne inwestycji, które często nie uwzględniają kwestii montażowych. A to właśnie konstrukcje nośne paneli odpowiadają za bezpieczeństwo i niezawodność instalacji. To one wytrzymują obciążenia, a biorąc pod uwagę okresy gwarancji paneli sięgające nawet do 20 lat, muszą być po prostu niezawodne. Stąd tak istotną kwestią jest dobór certyfikowanych uchwytów, profili, zacisków, śrub od sprawdzonych dostawców. Cieszy, że takie firmy jak Belos-PLP inwestują i swoim doświadczeniem produkcyjnym są w stanie zapewnić bezpieczeństwo instalacji fotowoltaicznych. Cieszy tym bardziej, że inwestycję w fotowoltaikę w Polsce będą z roku na rok coraz większe. Uzasadnienie tych słów można znaleźć w co-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Grafika pochodzi z raportu: „100% Clean and Renewable Wind, Water, and Sunlight All-Sector Energy Roadmaps for 139 Countries of the World”.

rocznych raportach Instytutu Energetyki Odnawialnej publikowanych od 5 lat. Ostatni raport z maja 2017, pokazuje dynamiczny wzrost inwestycji udowadniając, że w ciągu 2016 roku w Polsce powstały nowe instalacje o łącznej mocy 101 MW. Biorąc pod uwagę fakt, że całość zainstalowanej mocy w Polsce szacowana jest na ok 200 MW to w ciągu jednego roku dokonał się gigantyczny wzrost. Należy mieć nadzieje, że liczne raporty wskazujące na zwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii w światowej i polskiej produkcji prądu przełożą się literalnie na rzeczywistość. Takie rozwiązanie jest niewątpliwe korzystne dla nas i dla przyszłych pokoleń. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

OFERTA DLA ROZDZIAŁU ENERGII NISKIEGO NAPIĘCIA I Y N A TA R G M A Z S A R P ZA E N E R G E TA B NIA 12-14 WRZEŚ

- HAL A N S TO IS KO 13

ZAKRES : • Bezpieczniki cylindryczne, Modulostar® • Bezpieczniki NH, D0 • Multivert®, Multibloc® • Rozłączniki bezpiecznikowe Linocur® • Ograniczniki przepięć • Rozłączniki izolacyjne • Bloki rozdzielcze FSPDB

E P. M E R S E N .CO M

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Ex-microBEL - rodzina najbardziej zaawansowanych sterowników sieci SN Rozwój technologii internetowych i zaawansowanych sieci teleinformatycznych w coraz większym stopniu wykorzystywany w nowoczesnej infrastrukturze elektroenergetycznej daje niesamowite możliwości wykorzystania, adaptacji oraz integracji rozwiązań, wymagając przy tym zupełnie nowego, całościowego spojrzenia na bezpieczeństwo pracy sieci elektroenergetycznych.

agrożenia płynące z coraz szerszego wykorzystania sieci informatycznych, co pokazują ostatnie wydarzenia związanie z cyberatakami, stawiają bezpieczeństwo informatyczne w pozycji czynnika strategicznego, warunkującego poprawną pracę infrastruktury energetycznej. W związku z ciągłym rozwojem naszej linii produktowej pragniemy przedstawić Państwu nową linię urządzeń Ex-microBEL. Linia ta rozszerza grupę małych sterowników telemechaniki, wskaźników przepływu prądu zwarcia oraz koncentratorów komunikacyjnych i zapewnia pełne bezpieczeństwo komunikacyjne wykorzystywane w najnowocześniejszych systemach energetycznych.

Rodzina urządzeń Ex-microBEL

Ex-microBEL jest rodziną produktów zaprojektowaną w celu zapewnienia szerokiego spektrum możliwości funkcjonalnych i konfiguracyjnych. Zastosowanie nowej platformy sprzętowej, procesora o dużej mocy obliczeniowej oraz dzięki skalowalnemu podsystemowi wejść/wyjść/pomiarów i bogatej funkcjonalności konfiguracyjnej - urządzenia Ex-microBEL charakteryzują się dużą elastycznością zastosowania, idącą w parze z wysoką dokładnością i pewnością działania. Czynnikiem wyróżniającym Ex-microBEL są zaimplementowane zaawansowane mechanizmy cyberbezpieczeństwa, przez co urządzenia te zapewnia-

ją spełnienie wymagań bezpieczeństwa informatycznego stawianego najnowocześniejszym systemom IT wspierającym metody zabezpieczenia połączeń i wymiany danych.

Budowa i konstrukcja Ex-microBEL

Ex-microBEL jest urządzeniem modułowym, co zapewnia dużą elastyczność zastosowania oraz wygodę użytkowania. Dedykowane moduły wejść/ wyjść binarnych oraz pomiarów analogowych pozwalają na kompleksową obsługę szerokiej gamy spotykanych na rynku wielopolowych rozdzielnic wnętrzowych, złącz kablowych i punktów rozłącznikowych sieci SN. Konstrukcyjnie sterowniki Ex-micro-

Rys 1. Widok urządzenia Ex-microBEL

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Sygnalizacja

Rozdzielnia SN/nn

Sterowanie

Sieć radiowa TETRA

3GPP

Modem TETRA

3xI

Ex-microBEL_2W_Sx

3xU

Centrum nadzoru Komunikacja Diagnostyka DNP3, IEC 60870-5-104

Router AMI

Zabezpieczenia / Pomiary

Rys 2. Ideowy schemat zastosowania sterownika Ex-microBEL_2W_Sx

BEL mogą zawierać do 6 różnych pakietów (IO2-IO7) w jednym urządzeniu. W zależności od wariantu zawierają wtedy: • Wariant 1W - 3 pakiety: 26BI 8BO 1WPZ • Wariant 2W - 6 pakietów; 52BI 16BO 2WPZ (WPZ - wskaźnik przepływu prądu zwarcia)

Warianty urządzeń rodziny Ex-microBEL

Rodzina urządzeń Ex-microBEL została podzielona na kilka głównych grup funkcjonalnych m.in.: 1) Sterowniki telemechaniki z funkcją wskaźników zwarć dla rozdzielnic wnętrzowych SN - Ex-microBEL_Sx Sterowniki Ex-microBEL_Sx przeznaczone są do obsługi rozdzielnic wnętrzowych i złącz kablowych SN wyposażonych w przekładniki prądowe i sensory napięciowe umożli-

wiające pomiar prądów i napięć fazowych w kilku polach SN. Sterownik na podstawie pomiarów realizuje dla każdego z pól funkcje wykrywania zwarć doziemnych i międzyfazowych w sieciach o dowolnym sposobie pracy punktu neutralnego sieci. Konfiguracja programowa sterowników Ex-microBEL_Sx obejmuje szereg kryteriów zabezpieczeniowych dla realizacji funkcji wskaźnika zwarć - począwszy od zabezpieczeń nadprądowych, ziemnozwarciowych, po zabezpieczenia admitancyjne i ziemnozwarciowe kierunkowe itd., dając możliwość wyboru odpowiedniego kryterium zapewniającego skuteczne i pewne wykrywanie zwarć w sieciach SN - co jest niezbędnym elementem efektywnego i poprawnego działania automatyk typu FDIR (Fault Detection, Isolation and Restoration). Sterowniki Ex-microBEL_Sx mogą być wyposażone w kilka portów komunikacyjnych, dzięki czemu mogą prowadzić jednoczesną komunikację z sys-

temem nadzoru wykorzystując m.in.: yy Sieć radiową TETRA/Trunking/NETMAN - poprzez port szeregowy dedykowany dla radiomodemu yy Sieć radiową 3GPP - poprzez wbudowany modem GSM/3G yy Sieć Ethernet 10/100Base-Tx - do komunikacji z routerem AMI. Elastyczność doboru i zastosowania urządzeń Ex-microBEL zapewnia możliwość współpracy z różnymi układami pomiaru prądu i napięcia m.in.: yy Cewkami Rogowskiego yy Sensorami i dzielnikami napięciowymi yy Standardowymi przekładnikami prądowymi i napięciowymi 2) Sterowniki telemechaniki i wskaźniki zwarć dla napowietrznych punktów rozłącznikowych SN - Ex-microBEL_SRS Sterowniki Ex-microBEL_SRS przeznaczone są do obsługi rozłączników napowietrznych SN, które wyposażone są w przekładniki prądowe i dzielniki/sen-

Przykładowe warianty urządzeń:

Wariant urządzenia

Ilość BI

Ilość BO

Ilość WPZ

Pomiar prądu

Pomiar napięcia

Ex-microBEL_1W_S31

Ex-DPZ_PP100

SMVS-UW1001/1002/1011 lub sensART Undersens 25

Ex-microBEL_2W_S31

Ex-DPZ_PP100

jw.

Ex-microBEL_1W_S71

CRR 1-50-T

SMVS-UW1001/1002/1011 lub sensART Undersens 25

Ex-microBEL_2W_S71

CRR 1-50-T

jw.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE sory napięciowe umożliwiające pomiar prądów i napięć fazowych. Na tej podstawie sterownik realizuje funkcje wykrywania zwarć doziemnych i międzyfazowych w sieciach o dowolnym sposobie pracy punktu neutralnego. Sterowniki Ex-microBEL_SRS oprócz realizacji detekcji przepływu prądu zwarcia pełnią również funkcję kompletnej telemechaniki punktów rozłącznikowych dla wielu producentów różnego typu rozłączników (np. rozłączniki z komorami powietrznymi, rozłączniki w obudowie zamkniętej) m.in.: yy THO24/4-T1-B-D (ZPUE) yy SECTOS NXB/CVD (ABB)

Ex-microBEL - zaawansowane mechanizmy bezpieczeństwa informatycznego

yy Certyfikaty, uwierzytelnianie, mechanizmy bezpieczeństwa Sterowniki rodziny Ex-microBEL mogą być wyposażone w szereg mechanizmów zapewniających pełne bezpieczeństwo informatyczne podczas wymiany i przesyłania informacji. Przykładowo: sterownik może realizować funkcję zapory sieciowej ustawiając odpowiednie strefy i reguły blokowania ruchu. Łącze sieciowe sterownika może mieć włączone uwierzytelnienie zgodne z IEC62351 oraz ze standardem 802.1x. Do uwierzytelniania serwera i klienta służą certyfikaty poświadczone przez pośredni urząd certyfikacji Apator Elkomtech lub z określonego urzędu zewnętrznego. Przy wzajemnym uwierzytelnieniu certyfikatami mogą być akceptowane tylko certyfikaty z dedykowanej gałęzi drzewa CA. Automatyzacja wymiany certyfikatów może być realizowana poprzez serwer SCEP. W ramach usług wymiany certyfikatów sygnalizowane są przekroczenia

Sygnalizacja Sterowanie

minimalnej długości ważności certyfikatów zainstalowanych w urządzeniu przez protokół SNMP, zarządzanie certyfikatami i kluczami, prywatnymi oraz publicznym, sterownika i wszystkich jego aplikacji. Zaawansowane mechanizmy bezpieczeństwa IT urządzenia dają również możliwość zestawienia tunelu IPSec (IKE2, AES256, SHA1, DH14), pracy w trybie NAT-Traversal, przekazania dodatkowego prefiksu do koncentratora VPN oraz zarządzania konfiguracją tunelu IPSec. Tunel jest tworzony automatycznie przy uruchamianiu urządzenia (aplikacji) oraz w przypadku utraty połączenia/tunelu. yy Łączność z systemem nadzoru Standardowo łączność z systemem SCADA prowadzona jest w protokole DNP3.0 lub IEC-60870-5-104. Dla komunikacji w tych protokołach sterownik umożliwia uwierzytelnianie oraz szyfrowanie danych zgodne z IEC 623515:2013. W przypadku problemów z nawiązaniem łączności sterownik może realizować funkcję wykonania automatycznego restartu. Komunikacja może być zabezpieczana wymienianymi kluczami symetrycznymi/asymetrycznymi i certyfikatami w trybach: cyklicznym i na żądanie. Zabezpieczanie komunikacji może obejmować również uwierzytelnianie wprowadzającego zmiany oraz integralność informacji. yy Połączenie sieciowe Ethernet W standardzie urządzenia Ex-microBEL wyposażone są w port Ethernet. Sieciowy kanał komunikacyjny może mieć włączoną opcję zabezpieczeń TLS 1.2 z szyfrowaniem zgodnym z normą IEC-623513. Interfejs sieciowy sterownika może mieć ustawione parametry ręcznie (statycznie) albo pobrane z serwera DHCP (dynamicznie). Można skonfigurować podstawowy i rezerwowy serwer DNS, w którym sterownik będzie rejestrowa-

Podsumowanie

Nowa linia urządzeń, rozszerzająca grupę małych sterowników telemechaniki, wskaźników przepływu prądu zwarcia i koncentratorów komunikacyjnych Ex-microBEL - dzięki elastyczności implementacji w nowych rozdzielnicach i łatwości doposażenia rozdzielni już istniejących może w znaczący sposób wspomóc i ułatwić automatyzację sieci energetycznej. Dzięki pełnemu opomiarowaniu i bogatej funkcjonalności urządzenia te zapewniają pewne i jednoznaczne zlokalizowanie miejsca zwarcia zarówno w sieciach izolowanych, kompensowanych, czy uziemionych, czym wpływają na znaczną poprawę wskaźników niezawodnościowych sieci, a także oszczędności wynikające z zarządzania pracami brygad ruchowych w terenie. Najważniejsze cechy urządzeń Ex-microBEL: yy Elastyczność dopasowania do obiektu yy Kompleksowa obsługa telesygnalizacji i telesterowań yy Funkcja kierunkowego wskaźnika przepływu prądu zwarcia wielopolowych stacji i punktów rozłącznikowych SN yy Obsługa standardowych protokołów komunikacyjnych wykorzystywanych w energetyce zawodowej yy Zaimplementowane zaawansowane mechanizmy bezpieczeństwa IT yy Idealnie dopasowane do współpracy z automatyką FDIR Krzysztof Kalusiński (Apator Elkomtech S.A.) n

Ex-microBEL_SRS Komunikacja Diagnostyka

Zabezpieczenia

DNP3,

Automatyka

IEC 60870-5-104

Pomiary

ny przez DDNS, w tym także po autokonfiguracji z DHCP lub z uzyskanego adresu klienta VPN, zgodnie z RFC 1918 oraz RFC 1034 i RFC 1035.

Sieć radiowa

Centrum nadzoru

3GPP TETRA

Modem TETRA

I1 I2 I3 U1 U2 U3

Rys 3. Ideowy schemat zastosowania sterownika Ex-microBEL_SRS

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Wybrane aspekty poprawnej eksploatacji transformatorów rozdzielczych i dławików 1. Streszczenie

W ostatnim czasie obserwujemy bardzo dynamiczne zmiany dotyczące infrastruktury energetycznej. W znaczącej skali występują urządzenia energetyki rozproszonej, dużo więcej jest odbiorów przekształtnikowych. Konkurencja kosztowa wymusza coraz oszczędniejsze konstrukcje. W wielu wypadkach urządzenia muszą być dedykowane do określonych zastosowań i przewidzianych reżimów pracy. W związku z tym, urządzenia stosowane w energetyce muszą być używane zgodnie z przeznaczeniem, gdyż praca w warunkach odmiennych, od tych przewidzianych przez projektanta, może prowadzić do szybszego zużywania się urządzeń a w przypadkach szczególnych również do awarii. Artykuł ten opisuje zagadnienia, które powinny być wzięte pod uwagę przy zamawianiu i eksploatowaniu transformatorów oraz dławików, tak aby użytkować je bezawaryjnie w przewidzianym okresie życia wyrobu. Słowa kluczowe: Transformatory rozdzielcze, dławiki, eksploatacja, czas życia transformatora

2. Wstęp Transformatory lub dławiki są projektowane tak, aby pracowały niezawodnie i bezawaryjnie w długim okresie czasu. Deklarowany przez producenta czas użytkowania zawiera się między 20 a 40 lat dla transformatorów rozdzielczych, jak również dławików tej wielkości. Właściwe warunki eksploatacji transformatora, czy też dławika z reguły pozwalają na tak długotrwała pracę. Natomiast eksploatacja w innych, nietypowych warunkach może znacznie skrócić czas życia i doprowadzić do zniszczenia urządzenia. Gdy warunki pracy odbiegają od normalnych, fakt taki powinny być uwzględniony w zapytaniu ofertowym lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ). Do warunków takich należą [1]: yy przeciążenia lub zwarcia po stronie odbioru, yy nadmierna zawartość wyższych harmonicznych w prądzie obciążenia, yy zbyt częste operacje włączania i wyłączania transformatora, yy praca przy zbyt wysokim strumieniu (zależnym od ilorazu napięcia i częstotliwości), yy niesinusoidalne i niesymetryczne napięcie zasilania, yy nietypowe przejściowe przebiegi łączeniowe yy obecność składowej stałej prądu [2], yy nadmierne zapylenie,

yy nadmierna wilgotność lub obecność pary wodnej, yy promieniowanie słoneczne, Powyższe czynniki związane są z narażeniem transformatora na przegrzanie, przepięcia, czy też na mechaniczną lub chemiczną degradację części aktywnej. Każdy z tych czynników prowadzi do wolniejszej lub gwałtownej degradacji układu izolacyjnego, a w konsekwencji do zniszczenia transformatora. Niejednokrotnie specyficzne warunki pracy mogą wpłynąć na całkowicie odmienną konstrukcję, co będzie miało odzwierciedlenie w parametrach, gabarytach, zużyciu materiałów, a tym samym w cenie. Zagadnienie to, mimo że opisane dokładnie w przedmiotowych normach i mimo, że poruszane jest na konferencjach tematycznych dotyczących transformatorów, ciągle wymaga przypominania. W artykule tym omówiono wybrane aspekty eksploatacyjne, które mają znaczący wpływ na długość życia urządzenia.

3. Chłodzenie i przeciążalność Pod wpływem przepływu prądu w uzwojeniach transformatora generowane są straty, które powodują nagrzewanie się uzwojeń i części konstrukcyjnych. Izolacja transformatora podczas jego eksploatacji ulega starzeniu, nawet jeśli wartość prądu nie

przekracza prądu znamionowego. Ogólne zjawisko termicznego starzenia się izolacji opisują zależności Arrheniusa oraz Montsingera. W uproszczeniu wynika z nich, że podwyższenie temperatury pracy o określoną temperaturę ΔT powoduje dwukrotne przyspieszenie procesów starzeniowych. Z reguły wartość przyrostu tej temperatury określana jest jako ΔT ≈ 6÷8 K. Mimo, że wartość tę wyznaczono dla transformatorów olejowych, to można ją również przyjmować dla transformatorów suchych (żywicznych). Należy przy tym pamiętać, że odnosi się ona do najcieplejszego punktu uzwojenia transformatora (hot-spot). Do lokalnego przegrzania uzwojenia mogą prowadzić np. obecność wyższych harmonicznych lub też nieprawidłowe podłączenie zacisku, ale także, w przypadku transformatorów suchych, nierównomiernie osadzające się zapylenie. Jeśli temperatury uzwojeń nie przekraczają wartości przynależnej klasie temperaturowej izolacji, proces starzenia się izolacji jest powolny. W przypadku transformatorów lub dławików suchych żywicznych, zgodnie z normą [3] orientacyjny, teoretyczny czas życia urządzenia L wynosi: (1)

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE gdzie: T – najcieplejsze miejsce uzwojenia (hot-spot) w K, a, b – stałe równania Arrhenius’a [3] Podobne zależności dotyczą również transformatorów olejowych [4] Transformatory podczas eksploatacji bardzo często narażone są na okresowe przeciążenia, przewzbudzenia, wzrosty temperatur ponad wartość znamionową, a czasami również krótkotrwałe zwarcia w obwodach zasilanych. Ponieważ zależność (1) nie uwzględnia tego typu warunków pracy to obliczony z niej czas życia powinien być traktowany wyłącznie jako wartość teoretyczna. Jako znamionową wartość „hot-spot” przyjmuje się wartość wynikającą ze średniorocznej temperatury otoczenia oraz z przyrostów temperatur przy znamionowym obciążeniu. Wynika stąd, że podczas eksploatacji transformatora w wyższych temperaturach otoczenia, jego obciążenie powinno być odpowiednio zredukowane. Szczegółowych informacji dostarczają stosowne normy dotyczące możliwości obciążania transformatorów w warunkach odbiegających od znamionowych [3, 4]. Zgodnie z nimi transformator w danej chwili może być obciążany w stopniu zależnym od: jego obciążenia w czasie poprzedzającym, temperatury otoczenia oraz stałej czasowej uzwojeń. W praktyce obciążenie transformatora zgodnie z krzywymi obciążenia [4] jest obarczone dość dużą niepewnością, ze względu na konieczność znajomości stałej czasowej uzwojenia, oraz precyzyjnego śledzenia stanu obciążenia transformatora i temperatury otoczenia. Krzywe obciążenia podawane w normach zaleca się stosować tylko jako bardzo szacunkowe wytyczne, z zachowaniem szczególnej ostrożności jeśli chodzi o przeciążanie transformatora w stosunku do prądu znamionowego. Najczęściej też transformatory nie pracują stale w warunkach obciążenia znamionowego. Zaleca się by transformator obciążany był w około 70%, gdzie jego sprawność jest wyższa niż przy obciążeniu znamionowym. Z kolei specyfiką dławików (zwłaszcza dławików nieregulowanych) jest ciągła praca przy prądzie znamionowym. Załączony dławik przez cały czas pracuje na swoim 100% obciążeniu (biernym), a to sprawia, że wydzielane straty, są stratami znamionowymi i powodują maksymalny wzrost temperatury. Zatem, by nie dopuścić do przegrzewania się urządzenia na-

leży zadbać o jego właściwe chłodzenie. Transformatory rozdzielcze, czy też dławiki o podobnej wielkości najczęściej chłodzone są w sposób naturalny konwekcyjny (AN dla urządzeń suchych lub ONAN dla urządzeń w izolacji olejowej). W przypadku urządzeń zainstalowanych w warunkach zewnętrznych, otaczające powietrze w wystarczający sposób chłodzi urządzenia. Pewnym elementem krytycznym mogą być miejsca instalacji narażone na silną ekspozycję promieniowania słonecznego. Natomiast urządzenia montowane wnętrzowo powinny mieć zapewniony dostęp do powietrza chłodzącego o odpowiednim przepływie. Jako punkt wyjścia należy przyjąć, że dla odprowadzenia 1 kW strat z komory konieczny jest przepływ ok. 180 m3/h powietrza. W związku z tym przy chodzeniu grawitacyjnym komora powinna być wyposażona w otwory wlotowe i wylotowe umieszczone na przeciwległych ścianach i spełniające poniższe zależności: (2) gdzie: S1 - powierzchnia otworu wlotowego [m2], S2 - powierzchnia otworu wylotowego [m2], P - łączne straty transformatora przeliczone na temperaturę odniesienia [kW], H - różnica wysokości między osiami otworów wentylacyjnych (wlotowym i wylotowym) [m] W przypadku, kiedy te warunki nie są spełnione można spodziewać się, że transformator, czy też dławik będzie pracował w wyższych temperaturach, co może przyczynić się do skrócenia jego żywotności. Przy wspomaganiu chłodzenia komory w sposób wymuszony należy zwrócić uwagę na to, by wymuszony strumień powietrza nie zaburzał, a raczej wspomagał przepływ naturalny. Korzystne jest wyposażanie transformatorów lub dławików w termometry pozwalające na ustawienie określonych progów reakcji (typu „Alarm” lub „Wyłączenie”). Pozwala to na bezpieczniejsze i bardziej efektywne wykorzystanie transformatorów. Korzystając z termometru należy pamiętać, że w przypadku transformatorów suchych (żywicznych) są one umieszczane najczęściej w kanale uzwojenia DN lub w kanale pomiędzy rdze-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

niem a uzwojeniem DN, natomiast dla transformatorów olejowych znajdują się one w odpowiedniej kieszeni umieszczonej na pokrywie i mierzą temperaturę oleju. W stanach cieplnie ustalonych na podstawie ich wskazań można wnioskować o stanie cieplnym całego urządzenia, natomiast w przypadku stanów cieplnie nieustalonych można spodziewać się pewnej zwłoki czasowej.

4. Niestandardowe zasilanie lub obciążenie Normalne warunki zasilania opisane w normach [1] to zasilanie, gdzie dopuszczalne jest przewzbudzenie transformatora do wartości nie większej niż 105% napięcia znamionowego. Jest to warunek, z którego powinno się korzystać rzadko, jedynie w przypadku krótkotrwałej konieczności zapewnienia zasilania awaryjnego lub skrajnego obciążenia szczytowego. Wyższe od znamionowego napięcie robocze (przy stałej częstotliwości) wiąże się z generowaniem wyższych strat jałowych. Te z kolei generują nadmierny przyrost temperatury rdzenia, co może sprawić, że zostaną przegrzane sąsiadujące z nim elementy układu izolacyjnego. Napięcie zasilania powinno być niemal sinusoidalne. Maksymalna wartość THD(u) nie może przekraczać 5%, oraz 1% harmonicznych parzystych. W przypadku zasilania odbiorników nieliniowych, generujących wyższe harmoniczne prądu, konieczne są dodatkowe obliczenia cieplne transformatora, które musza uwzględniać występowanie zwiększonych strat obciążeniowych, a więc i większej ilości wytworzonego ciepła. Przypadki przewzbudzeń transformatorów i pracy przy zwiększonej zawartości wyższych harmonicznych mogą być dość częste w przypadku coraz powszechniejszej energetyki rozproszonej – farmy wiatrowe lub fotowoltaiczne. W takich przypadkach, przy zakupie transformatora, konieczne jest podanie, na jakie przewzbudzenie transformator powinien być odporny i jakie widmo harmoniczne prądu powinno być uwzględnione przy projektowaniu transformatora. W niektórych przypadkach podanie wyłącznie współczynnika THD może prowadzić do nieprawidłowości w doborze transformatora z uwagi na fakt, że harmoniczne wyższych rzędów w różny sposób wpływają na straty dodatkowe i może się zdarzyć, że transformator przy niższym THD w rzeczywisto-

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE ści będzie bardziej narażony na przegrzanie, niż transformator przy THD o wyższej wartości [5]. W przypadku dławików również bardzo powszechnych w energetyce rozproszonej przewzbudzenie skutkuje powiększonymi stratami. Z uwagi na dość liniową charakterystykę dławika przewzbudzenie do wartości 105% napięcia znamionowego powoduje przepływ prądu o wartości również 105% wartości znamionowej. Z uwagi na zależność strat obciążeniowych od kwadratu pradu skutkuje powiększeniem strat o ponad 10%. Przy przewzbudzeniu do 110% wzrost strat już jest ponad 20%, co jest wartością bardzo krytyczną. Ostatnie publikacje [6] mówią również o innym niekorzystnym zjawisku związanym ze specyfiką energetyki rozproszonej. Są to bardzo gwałtowne i częste zmiany obciążenia. Zaobserwowane zostało, że częste rozruchy transformatora od stanu zimnego przy obciążeniu znamionowym mogą prowadzić do znacznie szybszej degradacji izolacji niż długotrwała praca przy znamionowym obciążeniu. Zjawisko to jest związane z pewną bezwładnością izolacji olejowej. Zimny olej z uwagi na jego wyższą lepkość gorzej krąży wewnątrz transformatora, a to sprawia, że w początkowej chwili pracy nagrzewanie się uzwojeń jest znacznie intensywniejsze.

5. Przepięcia Obecność zbyt dużych przepięć może prowadzić bezpośrednio do przebicia układu izolacyjnego, które w następstwie może rozwinąć się w zwarcie zwojowe lub międzywarstwowe. Nawet jeżeli z powodu przepięć nie dochodzi do przebicia, to należy zdawać sobie sprawę z faktu występowania w takich warunkach wyładowań o niskiej energii (wyładowań niezu-

[1] PN-EN 60076-1:2011 Transformatory – Część 1: Wymagania ogólne [2] PN-EN 60076-8:2002 Transformatory – Część 8: Przewodnik stosowania [3] IEC 60076-12:2008 „Loading guide for dry-type power transformers” [4] IEC 60076-12:2005 Loading guide for oil-immersed power transformers [5] Piotr Wolnik, Janusz Sobota: Wpływ występowania wyższych

pełnych). Jeśli do takich wyładowań dochodzi w oleju to z uwagi na jego cyrkulację, wytrzymałość jego w tym miejscu odbudowuje się. W przypadku izolacji stałej w transformatorach żywicznych wyładowania niezupełne w dłuższej perspektywie czasowej prowadzą do lokalnego osłabienia izolacji, a następnie do całkowitego przebicia i w konsekwencji zwarcia. Wcześniej wspomniano o negatywnym wpływie lokalnych zanieczyszczeń na nagrzewanie transformatora. Jednak nie jest to jedyny skutek zanieczyszczeń. Bardzo często w eksploatacji można spotkać się z zanieczyszczeniami mającymi charakter przewodzący. W przypadku transformatorów suchych (żywicznych) mogą one zmieniać rozkład pola na powierzchni cewek i mogą prowadzić do wyładowań niezupełnych, dużych prądów upływu lub wręcz przebić.

6. Podsumowanie Poprawna, bezawaryjna i bezproblemowa eksploatacja urządzenia uzależniona jest od tego, czy zostało ono dobrane poprawnie do miejsca, w którym jest zainstalowane. Im lepiej przeznaczenie urządzenia i warunki pracy zostały zdefiniowane przez użytkownika, tym bardziej poprawnie urządzenie będzie mogło być zaprojektowane w stosunku do wymagań i tym poprawniej będzie mogło pracować. W zapytaniu ofertowym i w zamówieniu należy podawać wszelkie dane, dotyczące niestandardowych warunków pracy. Ponadto należy eksploatować urządzenia zgodnie z wytycznymi zawartymi w normach, zaleceniach branżowych i dokumentacji techniczno-ruchowej. Mówiąc o błędach w użytkowaniu należy wspomnieć o jeszcze o jednym bardzo istotnym aspekcie związanym z projektowaniem zasilania. W ostatnim okresie obserwowana

jest tendencja do bardzo „oszczędnego” projektowania zasilania obiektów. Zdarza się, że nawet obiekty (linie produkcyjne) o ruchu ciągłym zasilane są z jednego transformatora, wykorzystywanego w blisko maksymalnym stopniu i to nawet w sytuacjach, gdy koszt transformatora jest nieporównywalnie mniejszy w stosunku do kosztu ewentualnego braku zasilania. Podobna sytuacja dotyczy dławików, gdzie koszt braku kompensacji już po kilku dniach może przewyższyć koszt dławika. Z konstrukcyjnego punktu widzenia transformatory lub dławiki do takich zastosowań bardzo często odbiegają od wyrobów katalogowych, bowiem są wykonywane z niestandardowych materiałów. Stąd przeważnie nie jest możliwe natychmiastowe wykonanie naprawy lub wyprodukowanie nowego transformatora czy też dławika. dr inż. Jacek DZIURA TRAFTA Sp. z o.o. ul. 1.Maja 152, 42-300 Myszków, E-mail: jacek.dziura@trafta.pl n

harmonicznych w prądzie obciążenia transformatora dystrybucyjnego na sposób jego eksploatacji, Konferencja Zarządzanie Eksploatacją Transformatorów Wisła-Jawornik 2012 [6] Tom Breckenridge: Specification of transformers for required service, Międzynarodowa Konferencja Transformatorowa TRANSFORMATOR’17

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

Szósty Zmysł Kamery termowizyjne FLIR Zobacz kamery termowizyjne podczas pracy. Przyjdź i przetestuj każdą z nich na targach ENERGETAB 2017 FLIR T530, T540 Kamery T530 i T540 zaprojektowano z myślą o zaawansowanych pomiarach w sektorze energetycznym (produkcja i dystrybucja energii) i przemyśle, koncentrując się na wysokiej rozdzielczości urządzenia, prędkości pracy i zaawansowanej ergonomii. Dzięki uchylnemu, w zakresie 180° układowi optycznemu , wyraźnemu wyświetlaczowi LCD i wygodnej obudowie kamery serii T500 stanowią przydatne narzędzie dla inspektorów, ułatwiając pomiary termowizyjne w ciężkich warunkach przemysłowych, zwłaszcza gdy badane urządzenia są zasłonięte przeszkodami lub trudno dostępne. * Przy zakupie kamery termowizyjnej FLIR T540, otrzymasz bezpłatnie FLIR C3. Oferta ważna do 30.09.2017

FLIR E75, E85, E95 Tworząc nową serię Exx, firma FLIR opracowała nową gamę niewielkich, inteligentnych, wymiennych obiektywów. Kamera automatycznie rozpoznaje je i kalibruje, dzięki czemu nie jest wymagana dodatkowa kalibracja producenta. Seria Exx jest też wyposażona w dalmierz laserowy. Dzięki niemu możliwe jest precyzyjne, automatyczne ustawianie ostrości i tym samym dokładniejszy pomiar temperatury, a w modelach FLIR E85 i E95 pomiar i prezentacja pola powierzchni obszaru na ekranie w metrach i stopach kwadratowych. Ponadto, FLIR E85 i E95 mają wyższe rozdzielczości detektora podczerwieni, maks. 464×348 (161 472 piksele), a zakres pomiaru temperatury sięga 1500 stopni Celsjusza. HALA Przedstawicielstwo Handlowe Paweł Rutkowski, ul. Rakowiecka 39A/3, 02-521 Warszawa tel.: +48(22) 849 71 90, fax. +48(22) 849 70 01, e-mail: rutkowski@kameryir.com.pl

w w w. k a m e r y I R . c o m . p l

STOISKO

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Innowacje w dziedzinie zasilania gwarantowanego DC i AC Ostatnie dwie dekady przyniosły światu niespotykane wcześniej tempo rozwoju technologii informacyjnych, automatyki, elektrotechniki i związanej z nimi elektroniki. Znamiennym elementem tego postępu stał się rozwój w dziedzinie przetwarzania energii elektrycznej w obszarze zasilania gwarantowanego. Ostatnie 10 lat wydają się kluczowe, jeśli chodzi o miniaturyzację i poprawę efektywności. Dodatkowo, coraz większe zapotrzebowanie na zasilanie o najwyższym stopniu dostępności było akceleratorem innowacji w dziedzinie modułowości i skalowalności. Niniejszy artykuł traktuje o wszystkich powyższych trendach z naciskiem na najnowsze osiągniecia w tych sferach. Systemy zasilania gwarantowanego

W przemyśle, w szczególności w energetyce i telekomunikacji stosuje się szereg rozwiązań przetwarzających energię elektryczną. Są to między innymi: yy prostowniki (zasilacze, ładowarki DC): AC => DC yy inwertory (falowniki AC): DC => AC yy UPS: AC => DC => AC yy konwertery DC/DC: DC => DC yy agregaty prądotwórcze: diesel => AC yy fotowoltaika DC/AC: energia słoneczna => DC => DC / DC => AC yy siłownie wiatrowe: wiatr => AC => DC ( => AC) yy ogniwa paliwowe: H2 => DC yy systemy hybrydowe: dowolne połączenie wielu z powyższych technologii. Najpopularniejszym rozwiązaniem stosowanym w aplikacjach krytycznych jest niewątpliwie zasilanie DC. Najczęściej są to rozwiązania o napięciach 24, 48, 110, 220 i 380 VDC (prądu stałego). Poniżej wymieniono te cechy, które decydują o zaletach nowoczesnego zasilania DC: yy Prostota konstrukcji. Dzięki zastosowaniu wyłącznie prostowników, konstrukcja jest prostsza, co w praktyce oznacza większą niezawodność, wyższą sprawność i mniej punktów awarii yy Budowa modułowa, na którą składają się następujące zalety: a. Redundancja. Dzięki budowie modułowej możliwe jest dołożenie dodatko-

wego modułu prostownikowego. Potencjalna awaria któregoś z modułów nie powoduje przerwy w dostawie napięcia dla urządzeń odbiorczych. Pozostałe sprawne moduły przejmują całość obciążenia. b. Modułowość - szybkie serwisowanie. Dzięki budowie modułowej wykonanej w technologii Hot-Plug wymiana uszkodzonego modułu odbywa się na gorąco tj. bez wyłączania urządzenia, pod pełnym obciążeniem, przy czym cały proces trwa sekundy. Wystarczy wyciągnąć uszkodzony moduł i włożyć nowy. c. Wysoka sprawność. Technologia HE (High Efficiecy) oraz systemy zarządzania mocą wbudowane w sterownik umożliwiają obniżenie kosztów eksploatacyjnych poprzez zmniejszenie zużycia energii elektrycznej. HE to zarówno minimalizacja strat energii w postaci emisji ciepła oraz zmniejszenie strat spowodowanych koniecznością klimatyzowania pomieszczeń czy przewietrzania szaf. HE to jednocześnie zmniejszenie negatywnego wpływu zasilanych urządzeń na środowisko naturalne – mniejsza konsumpcja energii to mniej gazów cieplarnianych wyemitowanych do atmosfery. d. Skalowalność. Urządzenia można dobrać tak, aby zapewniały bieżące potrzeby przy jednoczesnej możliwości późniejszej rozbudowy mocy poprzez proste dołożenie modułów prostownikowych. e. Możliwość zasilania z więcej niż jednej fazy. Rozwiązanie to pozwala zdywersyfikować źródła zasilania. W prak-

tyce mamy zwykle do czynienia z sieciami trójfazowymi. Zanik jednej lub dwóch faz nie powoduje przerwy w pracy urządzenia. Część napięcia DC będzie dostarczane do odbiorników z baterii akumulatorów, pozostała zostanie dostarczona z modułów, które nie straciły fazy zasilającej. W takim przypadku, mimo stopniowego rozładowywania baterii, urządzenia odbiorcze mogą pracować dłużej podczas awarii sieci zasilającej. yy Praca z buforem bateryjnym. Jest to najprostsze i najbardziej efektywne rozwiązanie pracy z baterią akumulatorów. Zadaniem baterii jest podtrzymanie pracy odbiorników w przypadku zaniku napięcia zasilającego. Rozwiązanie to ma następujące zalety: a. Ładowanie akumulatorów odbywa się tym samym napięciem, które zasila odbiorniki. b. W razie zaniku zasilania sieciowego, baterie bezprzerwowo przejmują obciążenie odbiorników. Innymi słowy, w systemach zasilania DC nie występuje parametr czasu przełączenia. Zanik sieci zasilającej nie powoduje żadnych zakłóceń w pracy zasilanych urządzeń. c. Zaawansowane funkcje ładowania i kontroli stanu baterii zwiększające czas eksploatacji baterii. Dzięki wbudowanym w prostowniki i sterownik funkcjom możliwe są: bieżące kontrolowanie stanu baterii, ładowanie baterii ograniczonym prądem w funkcji temperatury, minimalizowanie strat wynikających z uszkodzenia ogniwa bateryjnego poprzez wczesne wykry-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE wanie asymetrii ogniw, czy wreszcie, wykonywanie zaplanowanych testów baterii. Wyniki tych testów dostępne są poprzez: przeglądarkę WWW, SNMP, IEC 103, IEC 61850, czy ModBus. Dodatkowo dostępne są funkcje monitorowania ciągłości obwodu bateryjnego. yy Filtrowanie napięcia wejściowego i separacja galwaniczna. Zadaniem prostowników jest również ochrona zasilanych urządzeń. Prostowniki filtrują napięcie wejściowe i dostarczają napięcie wyjściowe DC zgodne z najsurowszymi normami branżowymi. Ponadto zapewniają separację galwaniczną pomiędzy napięciem wejściowym a wyjściowym. yy Monitorowanie. Należy wspomnieć o zaawansowanych funkcjach sterowników zarządzających pracą sterowników. Standardem stała się możliwość nadzorowania przez sieć Ethernet z użyciem SNMP, IEC 103, IEC 61850, ModBus, czy specjalnego oprogramowania. Najbardziej zaawansowane siłownie na rynku umożliwiają monitorowanie systemu bez konieczności zakupu dodatkowego oprogramowania, gdyż wyposażone są w interfejsy WWW możliwe do użycia z dowolną przeglądarką, zarówno tą w komputerze, jak i tablecie lub telefonie. Ponadto monitorowanie to przewidywanie i powiadamianie o awariach, możliwość nadzorowania elementów zewnętrznych np. czujnika dymu w szafie lub czujnika otwarcia drzwi. Do współczesnej siłowni możemy podłączyć wiele rodzajów urządzeń zewnętrznych w celu monitorowania i powiadamiania o ich ewentualnej awarii.

Najnowsze trendy w zasilaniu gwarantowanym DC

Największy rozwój w dziedzinie zasilania DC odnotowano w dziedzinie poprawy efektywności. Można tu wyróżnić dwa trendy: prostowniki o super wysokiej sprawności (SHE – Super High Efficiency) oraz podwyższenie napięcia buforowego (HVDC -High Voltage Direct Current). Poniżej omówiono oba kierunki. SHE Sprawność elementów przetwarzających energię elektryczną od początku ich istnienia była przedmiotem troski inżynierów. Od efektywności procesu przetwarzania (np. prostowania prądu przemiennego) zależy przecież wielkość strat energii i emisji ciepła. 2008

Rys. Ewolucja prostowników – od 40% do 97,8%. Sprawności.

rok pod tym względem okazał się przełomowy. Po raz pierwszy zaprezentowano wówczas prostownik HE (High Efficienty) o sprawności 96,5%. Dziś wartość ta stała się branżowym standardem, ale ówczesna przeciętna sprawność tego typu urządzeń nie przekraczała 92%. W rezultacie okazało się, że zwiększenie sprawności o 4,5 p.p. pozwoliło na zredukowanie strat energii i emisji ciepła o ponad 50% w stosunku do rozwiązań standardowych. Od wdrożenia wspomnianej innowacji minęło już prawie 10 lat. W tym czasie, na skutek kolejnych badań, w warunkach laboratoryjnych stało się nawet możliwe osiągniecie sprawności ponad 98%. Na rynku pojawiały się również produkty łamiące kolejne bariery, ale ze względu na wysoką cenę, nie osiągnęły one powszechności znanej z rozwiązań HE. W 2017 roku Eltek postanowił po raz kolejny zmienić reguły gry. Nowym graczem staje się technologia super sprawności SHE (Super High Efficency). Prostownik 48VDC o sprawności 97,8% jest niezwykle przystępny cenowo w stosunku do swoich parametrów. Ponadto, jest on kompatybilny ze starszymi rozwiązaniami, umożliwiając wymianę modułów starszej generacji, na SHE. Przewidywany zwrot z inwestycji w SHE, przy zastąpieniu klasycznych modułów HE, to 2 lata.

HVDC – nowy standard 380VDC w aplikacjach DATA CENTER i rozbudowach dużych obiektów telekomunikacyjnych. Współczesne obiekty szkieletowe sieci telekomunikacyjnych coraz częściej przypominają serwerownie. Raz - za sprawą rosnącej liczby usług okołotelekomunikacyjnych, dwa - ze względu na rosnące zapotrzebowanie na szybki i natychmiastowy dostęp do danych. W większości tego typu obiektów funkcjonują już systemy 48VDC dużej mocy gdzie prądy wyjściowe kształtują się na poziomie 3 000-10 000 A. Przy tego typu instalacjach problemem okazują się duże przekroje przewodów, potrzebne do doprowadzenia tej energii do odbiorów, jak i do akumulatorni. Rozwiązaniem tego problemu jest zastosowanie wyższego napięcia wyjściowego DC. Nowym standardem stał się poziom 380VDC (tzw. HVDC). Docelowo planuje się zastąpienie większości urządzeń odbiorczych nowymi, zasilanymi bezpośrednio z napięcia 380VDC. Tam gdzie nie ma takiej możliwości, przy odbiornikach stosuje się przetwornice wyjściowe 380VDC na 48VDC. Niezaprzeczalna zaletą HVDC jest możliwość redukcji przekrojów przewodów. Przykładowo: yy Po zastosowaniu technologii 380VDC można przekazać 7 razy więcej energii elektrycznej tym samym kablem, co przy rozwiązaniu tradycyjnym 48VDC.

Rys. 12 przewodów przy napięciu 380VDC przekaże tyle samo energii co 72 przewody przy napięciu 48VDC.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE z utrzymaniem złącz kablowych. Ponadto, umieszczanie baterii akumulatorów w szafie zewnętrznej powoduje problemy natury technicznej. Baterie bardzo nie lubią wysokich temperatur, co skutecznie obniża ich żywotność. Rozwiązaniem tego problemu może być nowa technologia HE-Remote. Na obiekcie szkieletowym należy zainstalować duży system o napięciu 400VDC wraz z odpowiednią, centralną baterią akumulatorów. Wraz ze światłowodami należy ułożyć przewody zasilające, które doprowadzą napięcie do szafy dostępowej. W szafie dostępowej należy zastosować przetwornicę 400VDC na 48VDC bądź zastosować urządzenia zasilane bezpośrednio z napięcia HVDC.

yy 12 przewodów 380VDC może przetransportować 87% więcej mocy niż 72, takie same przewody przy napięciu 48VDC.

Najnowsze trendy w zasilaniu gwarantowanym AC

Jak wspomniano powyżej, niezwykle popularnym rozwiązaniem w aplikacjach krytycznych jest zasilanie DC. Napięcie DC to jednak nie wszystko z czym można się spotkać we współczesnych systemach. Popularne są napięcia zmienne (230VAC lub trójfazowe 3x400VAC). Nowoczesne systemy zasilające mogą dzisiaj posiadać większość cech modułowych zasilaczy DC. Niektóre z nich, takie jak RECTIVERTER oferują jeszcze więcej. RECTIVERTER™ Najnowszą odpowiedzią na potrzeby zasilania urządzeń 230V AC jest Rectiverter™. Słusznie Państwo zauważyli, że słowo Rectiverter jest połączeniem dwóch słów Rectifier (pol. prostownik) i Inverter (pol. inwertor bądź falownik). Nowe słowo to nowa idea, nowy produkt oraz nowy symbol elektryczny stosowany w branży. Rectiverter umożliwia jednoczesne zasilania odbiorników DC (48, 110 lub

Rys. Symbol rectivertera.

220VDC), ładowanie baterii akumulatorów oraz zasilanie odbiorników 230VAC lub 3x400VAC. W przeciwieństwie do tradycyjnych UPS czy systemów falownikowych, nie posiada on pojedynczego punktu awarii, którym jest STS, a funkcjonalność przełączania pomiędzy zasilaniem z AC a pracą bateryjną wbudowana jest w każdy z modułów. Najprościej mówiąc Rectiverter to modułowy zasilacz, który łączy w każdym z modułów 3 urządzenia: prostownik, falownik i przełącznik transferowy (STS). Rozwiązanie jest modułowe, co oznacza, że posiada wszystkie zalety modułowych prostowników. Rectiverter wykonany został w znanej i sprawdzonej technologii HE, co oznacza wysoką sprawność i niskie straty energii. Wreszcie, Rectiverter to 50% zajętego miejsca mniej.

Rys. Przykład trójfazowego systemu Rectiverter do montażu w szafie.

Podsumowanie

Rys. Porównanie miejsca zajmowanego przez klasyczny system falownikowy a system Rectiverter.

Zasilanie zdalne HE-remote do szaf dostępowych.

W celu redukcji kosztów operacyjnych (czyli tych, które ponoszone są na utrzymanie) w sieciach telekomunikacyjnych, opracowano nowe rozwiązanie nazwane HE-Remote. W typowych sieciach stacjonarnych, w szafach dostępowych stosuje się siłownie telekomunikacyjne wraz z bateriami akumulatorów. W dużych i rozbudowanych sieciach zauważono istotny problem kosztów eksploatacyjnych związanych z konserwacją i wymianą baterii akumulatorów oraz kosztów związanych

Nowoczesne systemy zasilania cechują się niezawodnością, modułowością, skalowalnością i wysoką sprawnością. Dzisiejsza technologia pozwala na budowanie systemów wielonapięciowych złożonych z małych, łatwo rozbudowywalnych modułów. Wzrost sprawności przekłada się na miniaturyzację i realne oszczędności, a co jeszcze ważniejsze, przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego. Wszystko to i jeszcze więcej, dostępne jest już dzisiaj dla klientów z Polski i całego świata. Nie jest to jednak ostatnie słowo branży. Przed nami dziesiątki innowacji, o których jeszcze nie wiemy, a dzięki którym świat zasilania gwarantowanego odmieni się na zawsze. Maciej Stypiński - Dyrektor Handlowy Eltek Polska

Eltek Polska Sp. z o.o. ul. Gorlicka 2 71-042 Szczecin, tel. 91 485 24 40, www.eltek.com.pl n

Rys. Idea działania zasilania zdalnego HE-Remote.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Oświetleniowe nowości od Lange Łukaszuk na 30. ENERGETAB Wysoka jakość wykonania, najnowsze rozwiązania technologiczne i ciekawy design – na 30. ENERGETAB Lange Łukaszuk prezentuje oświetleniowe hity takich marek, jak Steinel, Vestel, Lumenia czy polski Micoled.

a 30. Międzynarodowych Energetycznych Targach Bielskich ENERGETAB goście stoiska Lange Łukaszuk (G21) mogą podziwiać najnowsze propozycje uznanych oświetleniowych marek Steinel, Vestel, Micoled, czy Lumenia.

Najwyższa jakość Steinel

Na stoisku G21 można przyjrzeć się m.in. oświetleniu Steinel. Wśród propozycji firmy cenionej za wysoką jakość i technologiczne zaawansowanie produktów są najnowsze oprawy i czujniki ruchu – do zastosowania zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków. – Warto zwrócić uwagę na przykład na zewnętrzny czujnik ruchu iHF 3D, działający w technologii wysokiej częstotliwości, który nie reaguje na czynniki zewnętrzne, czy doskonałe

do oświetlania dużych powierzchni reflektory XLED Home 2 i XLED Pro z już wbudowanym czujnikiem – mówi Radosław Szczebak, menadżer produktu w Lange Łukaszuk. Ponadto oba reflektory są dostępne w wersji XL o większym strumieniu świetlnym, a modelami z serii XLED Pro można zarządzać za pomocą pilota Smart Remote. Ciekawą propozycją jest również oprawa solarna XSolar LH-N z wbudowanym akumulatorem (do 60 dni świecenia oprawy), czy plafon z czujnikiem wysokiej częstotliwości RS 16 LED. Nowa wersja kultowej oprawy zapewnia aż 940 lumenów i świetnie sprawdza się w korytarzach, klatkach schodowych i łazienkach. Do tego warto zwrócić uwagę na energooszczędną opra-

wę RS LED M1 z czujnikiem wysokiej częstotliwości 360°, zamkniętym w stylowej obudowie z ramką chromowaną lub wykonaną ze stali nierdzewnej.

Micoled – z polskim rodowodem

W oświetleniowej ofercie Lange Łukaszuk są także oprawy LED polskiego producenta Micoled. To m.in. rodzi-

na produktów dedyko- wanych oświetlaniu ulic, hal produkcyjnych i terenów przemysłowych – em-Ulica, em-Projektor i em-Hala w wersji PRO. – Oświetlenie opiera się o wydajne diody Citizen, wielokrotnie bardziej odporne na przepięcia niż oprawy z zasilaczami elektronicznymi, odporne na warunki zewnętrzne i uszkodzenia mechaniczne – mówi Tomasz Milczarek, menadżer produktu w Lange Łukaszuk. Źródła światła oferują żywotność na poziomie 100 000 godzin, moc od 35 do 235 W i strumień świetlny przekraczający 35 000 lumenów w przypadku najmocniejszego modelu. Na uwagę zasługuje też oprawa em-Hala Hermetic, idealna do niskich magazynów. – To lekka, wyposażona w najnowsze diody Samsung oprawa, doskonale doświetlająca duże przestrzenie i powierzchnie roboczą – mówi Tomasz Milczarek. Posiada mleczny klosz, który idealnie rozprasza światło, a przy tym nie oślepia. Dostępna w 3 wersjach (35, 50 i 65 W), zapew-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE nia światło o strumieniu do 7224 lumenów i żywotność LED na poziomie 50 000 godzin. Co ważne, oprawy Micoled nie są to oprawy składane z podzespołów różnych dostawców - każdy element został przemyślany i skonstruowany tak, by zapewniał wieloletnią bezusterkową pracę.

Premiery od Vestel

Wśród nowości prezentowanych na bielskich targach warto przyjrzeć się najnowszym oprawom firmy Vestel. Światowy lider w produkcji oświetlenia i elektroniki wprowadził do oferty m.in. designerski panel LED 27 W 60x60 cm. – Panel w znaczący sposób zwiększa funkcjonalność

w biurach i korytarzach, dostarczając światło o przyjemnej barwie 4000 K – mówi Tomasz Milczarek z Lange Łukaszuk. Ciekawą propozycją dla biur i korytarzy oraz do zastosowania w domu, są oprawy podtynkowe Downlight LED w wersji 6 i 8 cali (odpowiednio 13,5 i 19 W). Zastosowano w nich specjalne odbłyśniki oraz klosz, dzięki cze-

mu użytkownik może cieszyć się dyskretnymi, dostarczającymi jednorodne światło oprawami.

Lumenia stawia na technologię

W kategorii zewnętrznego oświetlenia LED uwagę przykuwają oprawy uliczne firmy Lumenia. Seria S LUM wyróżnia się zastosowaniem trwałych diod L80B10 o strumieniu świetlnym oprawy do 15 600 lumenów i żywotności do 300 000 godzin, odpornych nawet na najtrudniejsze warunki pogodowe. – Lampy generują aż 135 lumenów z jednego Wata, co zmniejsza koszty operacyjne i konserwacyjne. Oprawy te wyróżniają się m.in. posiadaniem certyfikatu ENEC – mówi Tomasz Milczarek. Do tego dochodzi opcja rozłączenia zasilania w momencie otwarcia obudowy, czy wyposażenie opraw w przegub do regulacji kąta pochylenia. Wśród produktów marki jest też oświetlenie wewnętrzne - jak oprawa Sky Lum, stworzona z myślą

o biurach, szkołach czy placówkach medycznych. Nowoczesna oprawa o mocy 49 W zapewnia strumień 5105 lumenów, z barwą 3000 lub 5500 K, z żywotnością LED nawet przez 50 000 godzin. – Przy współpracy z czujnikiem obecności i zmierzchu dopasowuje moc świecenia do panujących warunków, co korzystnie wpływa na samopoczucie użytkowników w pomieszczeniu – mówi Tomasz Milczarek.

Nie tylko oświetlenie

Obok oświetlenia, Lange Łukaszuk prezentuje na bielskich targach także specjalne stoisko z narzędziami i elektronarzędziami. Te można obejrzeć i sprawdzić w akcji w specjalnie przygotowanym demobusie. Goście targów mogą przetestować elektronarzędzia Panasonic, agregaty prądotwórcze Scheppach, przekonać się o wysokiej jakości tarcz diamentowych DIAM, wiertnic Marcrist czy narzędzi ręcznych Jokari, NWS i Felo. www.langelukaszuk.pl n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

Nowe akumulatorowe wiertarko-wkrętarki FEIN Bezkonkurencyjne w metalu Przetestuj je i poczuj różnicę: fein.com/drills

Znacznie usprawniają wiercenie, gwintowanie i wkręcanie. Profesjonaliści obrabiający metale od razu czują różnicę, gdy stosują nowe zakrętarki udarowe i wiertarko-wkrętarki FEIN. Na końcu najważniejszy jest przecież efekt. Ekstremalnie mocna rodzina nowych akumulatorowych wiertarko-wkrętarek oraz kluczy udarowych FEIN oferuje profesjonalistom najwyższą jakość, żywotność i bezkompromisową efektywność. Krótko mówiąc: NARZĘDZIA STWORZONE DO METALU

FEIN-Polska-Elektronarzędzia Sp. z o.o., 30-798 Kraków, ul. Christo Botewa 2B, tel./faks: +48 (12) 269 31 03/05, www.fein.pl

EKSPLOATACJA I REMONTY

Nowe dwunasto- i osiemnastowoltowe wiertarko-wkrętarki akumulatorowe i wkrętarki udarowe FEIN do metalu W maju br. firma FEIN wprowadziła na rynek nowe modele wkrętarek akumulatorowych do obróbki metalu. Akumulatorowe wiertarko-wkrętarki i wkrętarki udarowe w wersji 12 V i 18 V mają wielorakie zastosowanie. Nowe wiertarko-wkrętarki 18 V są teraz wyposażone również w złącze FEIN QuickIN: Akcesoria FEIN QuickIN zapewniają wyższą precyzję pracy w porównaniu z tradycyjnymi rozwiązaniami oraz szybką wymianę akcesoriów do różnych zastosowań: wiercenia, gwintowania i wkręcania.

Większe tempo i wyższa precyzja obróbki metalu

Wkrętarki akumulatorowe do metalu muszą spełniać wysokie i bardzo zróżnicowane wymagania w zależności od zastosowania. Firma FEIN konsekwentnie tworzy rozwiązania dla branży produkcji konstrukcji metalowych, konstrukcji stalowych i zbiorników, dopasowując wszystkie komponenty do intensywnej eksploatacji przy obróbce metalu.

Wiertarko-wkrętarki akumulatorowe: wysokie momenty obrotowe i optymalne prędkości skrawania

Bezszczotkowe silniki FEIN PowerDrive wyróżniają się bardzo wysoką trwałością i o ponad 30 procent wyższą sprawnością w porównaniu z silnikami DC. Zmniejsza to zużycie akumulatora, przedłużając znacznie jego żywotność. Najmocniejszą wkrętarką akumulatoro-

wą firmy FEIN jest nowy model ASCM 18 QM. Wkrętarka ta oferuje odpowiednią prędkość skrawania niezależnie od średnicy otworu. Dzięki 4-biegowej przekładni prędkość obrotowa wynosi od 400 do 3850 obrotów na minutę. Zapewnia wystarczający moment obrotowy do dużych otworów o średnicy do 25 mm wycinanych otwornicami z węglików spiekanych. Silnik ASCM 18 QM jest zamknięty w szczelnej obudowie, która chroni silnik i elektronikę przed najdrobniejszym nawet pyłem metalowym. Zagwarantowane jest również bezpieczeństwo: W przypadku nagłego zablokowania urządzenia elektroniczny wyłącznik momentu obrotowego zapewnia ochronę użytkownika. 2-biegowa wkrętarka FEIN ABS 18 jest wyposażona również w bezszczotkowy silnik i złącze QuickIN. Nadaje się idealnie do wiercenia i gwintowania otworów o średnicy do dziesięciu milimetrów.

Złącze akcesoriów QuickIN do akumulatorowych wiertarkowkrętarek

FEIN ASCM 18 QM: 4 biegi zapewniające optymalne prędkości skrawania

Dzięki akcesoriom QuickIN firmy FEIN można szybko i niezawodnie przygotować urządzenie do różnych zastosowań – do wiercenia, gwintowania i wkręcania: Adapter do gwintowania zapobiega ślizganiu się gwintownika. Adapter do nasadek umożliwia stosowanie posiadanych nasadek udarowych również w wiertarko-wkrętarce.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

EKSPLOATACJA I REMONTY

Wiertarko-wkrętarka: wiercenie, gwintowanie i wkręcanie w metalu

Nowe złącze akumulatora do wszystkich klas napięcia: FEIN MultiVolt

Elektronarzędzia 18 V wyposażone w złącze MultiVolt mogą współpracować ze wszystkimi akumulatorami litowo-jonowymi FEIN od 12 V do 18 V. Są kompatybilne również ze starszymi akumulatorami o mniejszej pojemności. W nowe złącze są wyposażone wybrane modele wiertarko-wkrętarek, wkrętarek udarowych, nożyc skokowych, nożyc do blachy, nożyc szczelinowych oraz urządzeń

FEIN SuperCut. Technologia SafetyCell z osobnym przewodem komunikacyjnym zapewnia niezawodną ochronę akumulatora przed przeciążeniem, przegrzaniem i głębokim wyładowaniem. Wszystkie elektronarzędzia, akumulatory i ładowarki FEIN można zarejestrować w systemie bezpłatnej 3-letniej gwarancji FEIN PLUS.

Wkrętarka udarowa z akumulatorem 12 V i 18 V oraz bezszczotkowym silnikiem

Akumulatorowe wkrętarki udarowe FEIN nadają się do wkręcania i odkręcania śrub metrycznych w metalu. Nowe wkrętarki udarowe są dostępne w wersji 12 V i 18 V. Urządzenia osiągają moment obrotowy do 290 Nm. Sześć poziomów ustawienia momentu obrotowego pozwala na wkręcanie i wykręcanie śrub od M5 do M18. Urządzenie zapewnia właściwy moment obrotowy do każdego rozmiaru śruby. Wytrzymała przekładnia udarowa wykonana w całości z metalu zapewnia niewielkie zużycie. W praktyce poprzez obciążenia mechaniczne lub korozję momenty odkręcania mogą być wyższe od momentów dokręcania, jak ma to miejsce na przykład w przypadku montażu kół lub procesów formowania szczęk mocujących. Aby odkręcić zapieczone śruby, nowe wkrętarki udarowe mają na biegu w lewo moment obrotowy wyższy o dziesięć procent. Dalsze informacje na temat wkrętarek akumulatorowych i testy produktów FEIN można znaleźć na stronie www. fein.com/drills Wkrętarki akumulatorowe FEIN oraz akcesoria QuickIN są dostępne w sprzedaży w specjalistycznych sklepach. Listę sklepów można znaleźć na stronie: http://www.fein.pl/pl_pl/wyszukiwanie-dystrybutora/ Odwiedź FEIN również na YouTube: https://www.fein.com/youtube https://www.fein.de n

Akcesoria FEIN QuickIN: szybka wymiana do różnych zastosowań

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

EKSPLOATACJA I REMONTY

Oferta Hitachi Power Tools Polska Oferta Hitachi Power Tools Polska wzbogaciła się o nowe urządzenie bezszczotkowe, jest nim wkrętarka o symbolu DS18DBSL. Jest to odpowiednik modelu DS18DBEL, ale o dużo wyższych parametrach pracy.

rządzenie to zostało wyposażone w zmodyfikowany silnik bezszczotkowy oraz w zoptymalizowaną przekładnię planetarną. Dzięki takiemu połączeniu udało się zmniejszyć długość urządzenia o 27mm i wynosi ona obecnie 175mm. Zmniejszenie długości maszyny ma bardzo pozytywny wpływ na jej wyważenie i co za tym idzie komfort pracy. Nowa konstrukcja „skrzyni biegów” wpłynęła pozytywnie na moment obrotowy, który osiąga maksymalną wartość 70 Nm. Dzięki wysokim parametrom takim jak moment obrotowy oraz zastosowaniu wysokowydajnych silników bezszczotkowych w połączeniu z nowoczesnymi akumulatorami maszyna osiąga dużą wydajność pracy. Dla przykładu na jednym naładowaniu akumulatora 5Ah można wkręcić w belkę drewnianą około 138 wkrętów o średnicy 8mm i długości 100mm. Specjalne zaprojektowane przetłoczenia obudowy, grube okładziny typu soft touch oraz powiększony pierścień regulujący sprzęgło poprawiają chwyt maszyny i ułatwiają zmianę parametrów pracy nawet w przypadku bardzo

dużego ich zużycia (wytarcia spowodowanego ciężkimi warunkami pracy). Zredukowanie wahań momentu obrotowego przy niskim obciążeniu i niskiej prędkości obrotowej zapewnia wysoką stabilność pracy. Praca maszyną w niskim zakresie prędkości obrotowej silnika może spowodować wzrost temperatury podzespołów elektronicznych i napędowych. W takim przypadku zadziała jeden z systemów zabezpieczających wkrętarkę przed przeciążeniem. Uniemożliwi

Dane techniczne Max moment obrotowy (Nm) Max średnica wiercenia stal (mm) Max średnica wiercenia drewno (mm) Max. wymiar wkrętów do drewna (mm) Wkręt maszynowy (mm) Prędkość obrotowa bez obciążenia (niska/wysoka) Dane fizyczne Napięcie akumulatora (V) Długość całkowita (mm) Waga (kg) Uchwyt roboczy (mm/cale) Wyposażenie Walizka HITSYSTEM Hak Światło led Obroty prawo/lewo Obudowa soft grip

on dalszą pracę aż do momentu osiągniecia optymalnej temperatury co sygnalizowanie jest szybkimi impulsami świetlnymi diody LED. Urządzenie występuje w trzech specyfikacjach. Specyfikacja WP oznacza, że wkrętaka wyposażona jest w dwa akumulatory 5Ah, WQ to akumulatory 3Ah nowej generacji o zmniejszonych gabarytach. Specyfikacja W4 natomiast to samo urządzenie bez akumulatorów i ładowarki. Hitachi n

70 13 50 8x100 6 0-400/0-1800 18 175 1,6 13 (1/2") tak tak tak tak tak

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

Akumulatorowe wiertarko-wkrętarki 18V 5.0Ah/3.0Ah

DS 18DBSL

14.4V 5.0Ah/3.0Ah

DS 14DBSL

Udarowe akumulatorowe wiertarko-wkrętarki 18V 5.0Ah/3.0Ah

DV 18DBSL

Znakomite parametry techniczne i kompaktowe Najwyższy moment obrotowy wymiary 40Nm 35Nm *

w klasie Max. moment miękki Max. moment twardy

DS 18DBSL DV 18DBSL

DS 14DBSL

NOWOŚĆ

DS 14DBSL

Oryginalna technologia Hitachi silników bezszczotkowych oferuje:

DV 18DBSL

DS 18DBSL

zdecydowanie lepsze parametry oraz bardziej kompaktowe wymiary urządzenia

www.hitachi-narzedzia.pl * z wyjątkiem maksymalnego momentu twardego dla DS18DBSL i DV18DBSL. Stan na wrzesień 2016 r. wśród bezprzewodowych wiertarek 14,4 V / 18V i wiertarek udarowych produkowanych przez wiodących producentów elektronarzędzi (badania Hitachi Koki).

EKSPLOATACJA I REMONTY

Profesjonalne narzędzia Bahco Marka Bahco to cenione od wielu lat narzędzia na całym świecie. Oferuje bogatą gamę produktów zapewniając najwyższą jakość oraz innowacyjność rozwiązań technicznych, dba również o ochronę zdrowia i bezpieczeństwo.

pecjalna linia narzędzi Bahco ERGO® została opracowana tak, aby redukować nadmierny wysiłek mięśni, co pozwala uniknąć potencjalnych urazów przy pracy. Jest to szczególnie ważne przy powtarzających się czynnościach. Znaczące jest także to, że użytkownik może dostosować rękojeść w zależności od prawo- i leworęczności oraz wybrać odpowiedni jej rozmiar. Dodatkowo, aby ułatwić pracę i jednocześnie zwiększyć efektywność, niektóre narzędzia zostały wyposażone w napęd pneumatyczny. Estetyka narzędzi to kolejny ważny punkt przy ich projektowaniu. Produkty wielokrotnie zdobywały międzynarodowe nagrody „Red Dot” przyznawane za nowoczesny design. Narzędzia Bahco kierujemy do profesjonalistów w przemyśle, energetyce, budownictwie, branży motoryzacyjnej,

a także do wymagających użytkowników prywatnych. Oferta obejmuje też wiedzę i szerokie doświadczenie produkcyjne. Pracownicy SNA EUROPE-POLAND, przedstawiciela marki Bahco są gotowi udzielić niezbędnego wsparcia technicznego. Misją firmy jest bowiem spełniać oczekiwania i marzenia klientów; dzielić się wiedzą i doświadczeniem, które jest zawarte w wyjątkowych narzędziach Bahco. Szeroki asortyment, obejmujący ponad 15 000 artykułów Ponad 500 ergonomicznych narzędzi ręcznych Szeroki wybór sprawdzonych produktów standardowych Rozwój indywidualnych produktów i wózków warsztatowych

Narzędzia 1000V w energetyce

Do pracy przy urządzeniach pod napięciem do 1000 V, Bahco oferuje szeroki zakres bezpiecznych narzędzi izolowanych, obejmujący ponad 250 wyrobów. Wszystkie narzędzia izolowane Bahco są produkowane zgodnie z międzynarodową normą IEC60900 do pracy przy urządzeniach pod napięciem do 1000 V prądu przemiennego i 1500 V prądu stałego. Są one poddawane ścisłej kontroli i przechodzą surowe próby, ponadto wszystkie narzędzia podlegają indywidualnym badaniom. Bezpieczeństwo jest tutaj najwyższym priorytetem.

Elastyczny asortyment wózków warsztatowych

Bahco, lider innowacji w branży narzędziowej, oferuje jako pierwszy bezpłatne oprogramowanie BETMS, za

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

EKSPLOATACJA I REMONTY

URZÄ&#x201E;DZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

EKSPLOATACJA I REMONTY

pomocą którego klienci mogą optymalnie zaplanować konfigurację swojego wózka warsztatowego, wkładek i wyposażenia w narzędzia, a tym samym optymalnie dopasować je do indywidualnych życzeń i wymagań. Niezależnie od tego, czy istotne jest indywidualne zestawienie narzędzi, czy też dopasowanie, kolorystyka i oznaczenia wkładek oraz wózków narzędziowych. Obszerny asortyment wysokiej jakości wózków warsztatowych Bahco jest optymalnie ukierunkowany na codzienne potrzeby profesjonalnych użytkowników. Szeroki wybór wózków warsztatowych w różnych kolorach i z różnymi wersjami szuflad jest dostępny standardowo „od ręki”.

Oprócz korzyści ekonomicznych, związanych z możliwym zmniejszeniem asortymentu poprzez dopasowanie do indywidualnych potrzeb zastosowania BETMS ma wiele dodatkowych zalet, istotnych nie tylko w ściśle technicznych obszarach zastosowań. Personalizacja narzędzi dzięki napisom grawerowanym laserem, dopasowana do Państwa specyficznej koncepcji organizacyjnej, zapewnia długookresowe korzyści w zakresie logistyki i bezpieczeństwa technicznego. Rozwiązania narzędziowe Bahco to wydajność w każdym calu. Przez dziesięciolecia Bahco opracowało specjalne oferty dla profesjonalnych użytkowników do wielu za-

stosowań, bazując na zobowiązaniu do rozwoju i oferowaniu możliwie najlepszego rozwiązania dla każdego zadania. Dlatego właśnie profesjonalni użytkownicy narzędzi z całego świata wciąż poszukują produktów spod znaku Bahco z charakterystyczną „rybką z haczykiem” w logo. Zapraszamy na stronę www.bahco. com, gdzie znajdą Państwo najbardziej aktualne informacje. Można też pobrać katalogi techniczne narzędzi oraz znaleźć najbardziej aktualne informacje o bieżącym asortymencie. Remigiusz Sylwestrzak SNA EUROPE-POLAND n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 6/2017

URZĄDZENIA DO POMIARU I KOMPENSACJI PRĄDÓW ZIEMNOZWARCIOWYCH