Urządzenia dla Energetyki 7/2015 by Urządzenia dla Energetyki

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 7/2015 (90)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

| www.urzadzeniadlaenergetyki.pl | • Nowe opracowania elektromechanicznych napędów typu Nien i sterowników przeznaczonych do automatyzacji punktów rozłącznikowych średniego napięcia • • MIZAS 514 następcą zabezpieczenia silników MiZaS 5.04 • Odporność stacji kontenerowych sn na skutki zwarć łukowych • • Kontenery techniczne • Miernik rezystancji izolacji Sonel MIC-2501 • Nowy wielokanałowy analizator parametrów sieci CVM-NET4+ firmy CIRCUTOR •

Rozłącznik bezpiecznikowy listwowy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015 (90)

w ww.apa t o r. co m

OD REDAKCJI

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE PTPiREE obchodzi XXV-lecie i publikuje raport o polskiej energetyce przesyłowej i dystrybucyjnej..............................................................6 ABB w Polsce podpisała umowę dystrybucyjną w obszarze systemów zasilania gwarantowanego UPS.................10 PFISTERER wzmacnia pozycję rynkową oraz technologiczną wraz z przejęciem LAPP Insulators...............................................................12 Prąd dla każdego w technologii zeroemisyjnej...................................16 n NOWOŚCI Nowe produkty w ofercie firmy F.A.E. ZWARPOL Sp. z o.o............18 n TECHNOLOGIE, PRODUKTY, INFORMACJE FIRMOWE

Nowe opracowania elektromechanicznych napędów typu Nien i sterowników przeznaczonych do automatyzacji punktów rozłącznikowych średniego napięcia...................................20 MIZAS 514 następcą zabezpieczenia silników MiZaS 5.04...........24 Hybrydowy System Energii Odnawialnej................................................30 Odporność stacji kontenerowych SN na skutki zwarć łukowych...32 Rezystor AWScz z funkcją tłumienia skutków asymetrii doziemnej w skompensowanych sieciach średniego napięcia...............................40 Kontenery techniczne ........................................................................................42 Najnowsze doświadczenia w zakresie regeneracji olejów transformatorowych............................................................................44 Badanie łukoochronności złącz kablowych typu ZK-SN-18 firmy Lamel wyposażonych w rozdzielnice SN Xiria.........................48 Napowietrzne przekładniki prądowe niskiego napięcia charakterystyka i wymagania konstrukcyjne........................................50 Najpopularniejszy system szaf sterowniczych.....................................52 Miernik rezystancji izolacji Sonel MIC-2501...........................................54 Nowy wielokanałowy analizator parametrów sieci CVM-NET4+ firmy CIRCUTOR..........................................................................56 Powłoki ochronne systemów oświetleniowych w systemie duplex z wykorzystaniem farb proszkowych........................................58 n EKSPLOATACJA I REMONTY Nowe szlifierki akumulatorowe Hitachi..........................................................62 Nowe młoty udarowo-obrotowe Bosch dla profesjonalistów......64 FACOM na wysokości...........................................................................................66 n TARGI Bardzo udane tegoroczne międzynarodowe targi energetyczne ENERGETAB 2015 .......................................................68 VIII Lubelskie Targi Energetyczne ENERGETICS 2015 – 17–19 listopada 2015.......................................................................................70

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel./fax: 22 760 31 65 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk, tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyrektor ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin, tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 500 258 433, e-mail: marek.w.bielski@gmail.com Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski, tel. kom.: 601 991 000, e-mail: andrzej.maciejewski3@neostrada.pl Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska tel. kom.: 531 266 287, e-mail: marta.is.roxy@gmail.com Dr inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko, mgr Anna Bielska Redaktor ds. wydawniczych: Dr hab. inż. Gabriel Borowski Redaktor Techniczny: Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Opracowanie graficzne: www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich. Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Współpraca reklamowa: APATOR.............................................................................................................................................I OKŁADKA ELEKTROBUDOWA......................................................................................................................II OKŁADKA ZUT ENERGOAUDYT................................................................................................................. III OKŁADKA BEZPOL.......................................................................................................................................... IV OKŁADKA CANTONI.............................................................................................................................................................. 9 CIRCUTRO..........................................................................................................................................................57 EATON.................................................................................................................................................................47 ELEKTROMONTAŻ RZESZÓW....................................................................................................................59 ELGIS GARBATKA............................................................................................................................................17 ELMA ENERGIA................................................................................................................................................16 ELSTA...................................................................................................................................................................43 ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA...................................................................................................................41 ETHOSENERGY.................................................................................................................................................. 3 HITACHI..............................................................................................................................................................63 INSTYTUT AUTOMATYKI SYSTEMÓW ENERGETYCZNYCH............................................................29 INSTYTUT ENERGETYKI - ZAKŁAD DOŚWIADCZALNY....................................................................23 INSTYTUT TELE- I RADIOTECHNICZNY..................................................................................................27 KONTRATECH...................................................................................................................................................14 MERSEN..............................................................................................................................................................61 ORMAZABAL....................................................................................................................................................39 PFISTERER..........................................................................................................................................................13 POLCONTACT...................................................................................................................................................51 RITTAL.................................................................................................................................................................52 SILTEC..................................................................................................................................................................11 SONEL.................................................................................................................................................................55 TAURUS-TECHNIC...........................................................................................................................................15 WIHA....................................................................................................................................................................67 ZP-BE ENERGOPOMIAR.................................................................................................................................. 7 ZPUE...................................................................................................................................................................... 5 ZWARPOL............................................................................................................................................................. 8

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

WYDARZENIA I INNOWACJE

PTPiREE obchodzi XXV-lecie i publikuje raport o polskiej energetyce przesyłowej i dystrybucyjnej Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej podsumowuje ćwierćwiecze swojej działalności publikując raport przedstawiający najważniejsze zmiany i trendy ostatnich dwóch i pół dekady rozwoju polskiego rynku energetycznego. W dokumencie, który został zaprezentowany podczas Uroczystości Jubileuszowej z okazji XXV-lecia PTPiREE w Warszawie, przeanalizowane zostały również największe osiągnięcia członków Towarzystwa – operatora systemu przesyłowego i operatorów systemów dystrybucyjnych.

oznań, 9 października 2015 r. – Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej jest jedyną organizacją zrzeszającą operatora systemu przesyłowego oraz operatorów systemów dystrybucyjnych i jedną z największych w branży energetycznej. Historia PTPiREE to 25 lat działań na rzecz niezawodności dostaw energii elektrycznej do wszystkich odbiorców w Polsce – instytucji państwowych, dużych przedsiębiorstw, sektora małych i średnich firm, a także gospodarstw domowych – w sumie blisko 17 milionów klientów. W dniu Jubileuszu PTPiREE chcemy podziękować dziesiątkom tysięcy pracowników sektora przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej za dwadzieścia pięć lat codziennego wysiłku i starań o to, by zapewnić każdemu klientowi w Polsce niezawodne zasilanie w każdych warunkach pogodowych.. Wydaje się, że energia elektryczna to dobro tak powszechne jak tlen – jednakże szczególnie w takim dniu jak ten, warto pamiętać, że abyśmy wszyscy mogli cieszyć się z jej dobrodziejstw, sztab ludzi czuwa dzień i noc nad bezpiecznym przesłaniem i dystrybucją energii na terenie całego kraju. – powiedział Robert Stelmaszczyk, prezes zarządu PTPiREE. Dwudziestopięciolecie naszej organizacji to także odpowiedni moment by pokazać to, co udało nam się osiągnąć.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

WYDARZENIA I INNOWACJE „Polska. Z energią działa lepiej. Energetyka przesyłowa i dystrybucyjna. - raport PTPiREE”

Rady Krajowej Federacji Konsumentów przedstawia perspektywę klienta indywidualnego na dynamicznie zmieniającym się rynku energii.

Jest to pierwsza tego typu publikacja przygotowana przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej. Opracowanie prezentuje najciekawsze i najnowsze dane statystyczne z rynku przesyłu i dystrybucji energii w Polsce. Najwięksi członkowie PTPiREE – Polskie Sieci Elektroenergetyczne, Enea Operator, ENERGA-OPERATOR, PGE Dystrybucja, RWE Stoen Operator oraz TAURON Dystrybucja, prezentują wybrane projekty inwestycyjne oraz wdrażane technologie i innowacje. Warto podkreślić, że raport powstał przy współpracy partnerów zewnętrznych. Pan Maciej Bando, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki oraz Tomasz Dąbrowski, Dyrektor Departamentu Energetyki w Ministerstwie Gospodarki, nakreślają w nim główne trendy w polskiej energetyce, a Kamil Pluskwa-Dąbrowski, Prezes Zarządu

Prezentacja raportu poprzedziła uroczystą galę jubileuszową PTPiREE w Warszawie. Podczas wydarzenia podsumowano także kampanię edukacyjną prowadzoną przez PTPiREE „Polska. Z energią działa lepiej.” oraz wręczono nagrody w konkursie „Samorząd Przyjazny Energii”. Pamiątkową statuetkę oraz grant inwestycyjny w wysokości 15 tysięcy złotych otrzymały: Gmina Kościan, Gmina Zalewo, Gmina Lubycza Królewska, Urząd m. st. Warszawy - Jednostka budżetowa Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie, Gmina Sulików oraz Gmina Stanisławów.

Dodatkowe informacje dotyczące działalności PTPiREE oraz przebiegu kampanii edukacyjnej „Polska. Z energią działa lepiej.” znajdują się pod adresami: www.ptpiree.pl oraz www.zenergiadzialalepiej.pl. n

Informacje o PTPiREE: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej (PTPiREE) jest pozarządowym stowarzyszeniem wspierającym operatorów elektroenergetycznych systemów dystrybucyjnych i systemu przesyłowego we wspólnie podejmowanych aktywnościach w ramach bieżącej działalności spółek sieciowych oraz we wdrażaniu nowych rozwiązań w branży energetycznej. PTPiREE działa na rzecz przekształceń w polskiej elektroenergetyce, dążąc do poprawy efektywności działania sieci energetycznej, jakości usług i obsługi odbiorców. Stowarzyszenie prowadzi działania edukacyjne w zakresie efektywnego, racjonalnego i bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

WYDARZENIA I INNOWACJE

ABB w Polsce podpisała umowę dystrybucyjną w obszarze systemów zasilania gwarantowanego UPS Firma Siltec Sp. z o.o. została nowym dystrybutorem systemów UPS produkcji ABB na terenie Polski w zakresie sprzedaży i serwisu. Umowa, podpisana podczas tegorocznych, bielskich targów Energetab, obejmuje kompletny zakres produktowy: systemy jedno- i trójfazowe oraz rozwiązania wolnostojące i modułowe.

d trzech lat Grupa ABB oferuje globalnie, a od niedawna także na polskim rynku, systemy UPS o mocy nawet do 5 MW. W kraju dotychczasowe działania były skoncentrowane na poszukiwaniach nowego partnera dystrybucyjnego, który oferowałby klientom końcowym pełen zakres usług, od doradztwa przy projektowaniu, poprzez dobór techniczny i sprzedaż urządzeń, aż po obsługę posprzedażową i serwis. Zależało nam na współpracy z firmą, która ma fachową wiedzę i duże doświadczenie w dostarczaniu kompletnych systemów zasilania gwarantowanego, a nie tylko pojedynczych produktów – powiedział Wojciech Dziwisz z Lokalnej Jednostki Biznesu Przekształcania Mocy ABB. – Stawiając na rozwój sieci sprzedaży oparty o współpracę z renomowanymi partnerami, takimi jak Siltec, chcemy zapewnić wzrost udziału ABB w rynku systemów UPS w Polsce, ale i wysoką jakość obsługi oraz wsparcia technicznego dla klientów końcowych. Siltec Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie działa w branży zasilania gwa-

rantowanego od 1982 roku. – Od początku istnienia firmy stawiamy na jakość świadczonych usług i oferowanych produktów. Umowa partnerska, podpisana z ABB w zakresie sprzedaży i serwisu zasilaczy UPS wpisuje się w takie podejście do pracy i klienta – mówi Radosław Sekura, kierownik projektu

Na zdjęciu od Lewej: Wojciech Dziwisz, ABB; Renzo Salmina, ABB; Radosław Sekura, Siltec; Włodzimierz Włodarczyk, Siltec. Fot. Janusz Mazurkiewicz.

w Siltec. – Klasa produktów ABB w połączeniu z naszym doświadczeniem i wykwalifikowaną kadrą pozwoli zaoferować klientom kompleksową ofertę z najwyższej półki. Systemy UPS pełnią funkcję bezprzerwowego podtrzymania zasilania, wykorzystując do tego różne rozwiązania w zakresie magazynowania energii. Z analizy Frost & Sullivan wynika, że rynek systemów UPS w Polsce może rosnąć ponad 6 proc. rocznie i w 2017 roku osiągnąć wartość ponad 75 mln USD. Klientami tego typu rozwiązań są w dużej mierze właściciele centrów danych oraz sektor infrastruktury publicznej, gdzie ciągłość zasilania ma krytyczne znaczenie. ABB (www.abb.com) jest liderem w technologiach dla energetyki i automatyki, które pozwalają klientom przemysłowym oraz zakładom użyteczności publicznej zwiększyć swoją efektywność, jednocześnie minimalizując oddziaływanie na środowisko naturalne. Grupa ABB zatrudnia około 140 000 pracowników w blisko 100 krajach świata. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

KOMPLEKSOWE ROZWIĄZANIA Z ZAKRESU ENERGETYKI zasilacze UPS,

systemy monitoringu,

agregaty prądotwórcze,

serwis gwarancyjny i pogwarancyjny

dynamiczne systemy zasilania, rozdzielnice energetyczne nn,

Oferujemy pełne,

Siltec podczas swojej

profesjonalne doradztwo

działalności na rynku

techniczne, realizację

polskim zainstalował

infrastruktury, dostawę

ponad 6500 systemów

i uruchomienie

UPS oraz ponad

urządzeń oraz nadzór

1500 sztuk agregatów

nad właściwym

dla zapewnienia ciągłości

funkcjonowaniem

zasilania w energię

systemów

elektryczną.

gwarantowanego zasilania w okresie jego eksploatacji.

więcej informacji: WWW.SILTEC.PL ENERGETYKA@SILTEC.PL tel: + 48 22 572 18 00

WYDARZENIA I INNOWACJE

PFISTERER wzmacnia pozycję rynkową oraz technologiczną wraz z przejęciem LAPP Insulators Grupa PFISTERER – wiodący na rynku dostawca specjalistycznych systemów dla infrastruktury energetycznej – umocnił swoją pozycję na światowym rynku izolatorów dzięki przejęciu wszystkich udziałów LAPP Insulators Holding od Quadriga Capital. PFISTERER jest obecnie jednym z niewielu światowych dostawców, który jest w stanie zaoferować produkty i usługi z zakresu: generacji, transmisji, dystrybucji i konsumpcji energii elektrycznej.

APP Insulators jest trzecim co do wielkości światowym dostawcą izolatorów wysokiego napięcia. Jego porcelanowe, ceramiczne i kompozytowe produkty są używane w sieciach średnich i wysokich napięć, kolei, oraz technice transformatorowej w ponad 70 krajach. LAPP Insulators jest także aktywny w branży konsultingowej i inżynieryjnej. Przejęcie pozwala PFISTERER na osiągnięcie ważnej pozycji w rynkowym segmencie linii napowietrznych, który wykazuje stabilne tempo wzrostu w wyniku rosnącego zapotrzebowania na energię w krajach rozwijających się i coraz częstsze korzystanie z odnawialnych źródeł energii. Firma cieszy się już bardzo wysokim poziomem penetracji rynku w Ameryce Północnej i Południowej, Europie Wschodniej i na Bliskim Wschodzie. Asortyment produktów obecnie pokrywa zapotrzebowanie na różne zakresy napięcia oraz obszary stosowania. W rezultacie, PFISTERER może zaoferować rozwiązania kompleksowe dla obecnych oraz nowych klientów i tym samym wzmocnić swoje znaczenie na rynku. „Przejęcie LAPP Insulators w sposób znaczący poprawia naszą pozycję na rynkach światowych i wzmacnia konkurencyjność w całej grupie” – podkreśla Michael Keinert, członek Zarządu PFISTERER. „Przy przychodach ponad 400 mln euro, z których około 40% przypada na linie napowietrzne, możemy zwiększyć korzyści skali, lepiej wykorzystać moce produkcyjne i, w szczególności, zwiększyć sprzedaż.” Przejęcie wzmacnia pozycję technologiczną firmy: LAPP Insulators posiada własne nowoczesne laboratorium wysokiego napięcia i może utrzymać najwyższy poziom technologii materiałów, przy użyciu sprawdzonych

metod pomiaru i testowania. Firma miała ponad 1 200 pracowników na koniec roku 2014, z których ponad połowa pracowała w międzynarodowych ośrodkach produkcyjnych w USA (Le Roy, stan Nowy Jork), Rumunii (Turda) i Polsce (Jedlina). Ponad 500 osób jest zatrudnionych w centrali firmy w Wunsiedel i miejscach sąsiadujących w Niemczech – Redwitz i Selb. „Dzięki zaawansowanej technologii, opłacalnym lokalizacjom produkcji LAPP Insulators doskonale wpasowuje się w koncepcję nowej lokalizacji PFISTERER jako część inwestycji PFISTERER NEXT LEVEL i programu wzrostu” – powiedział Keinert. „Wspólnie, będziemy pozycjonować się jako wpływowy, partner korzystny w porównaniu do kosztów z wyboru dla infrastruktury energetycznej i mobilnej.” LAPP Insulators nadal będzie kierowane przez doświadczony zespół zarządzający. „Przyłączenie się do PFISTERER jest autentycznym plusem” – powiedział dr inż. Bernhardem Kahl. „Teraz możemy zaoferować naszym klientom wszystkie potrzebne produkty i usługi z jednego źródła i wspólnie stworzyć naszą ścieżkę wzrostu.” „W ciągu ostatnich kilku lat przekształciliśmy LAPP Insulators przy wsparciu kierownictwa firmy, w zintegrowaną Grupę ze ściśle powiązanymi międzynarodowymi możliwościami biznesowymi. PFISTERER stanowi dla nas bardzo dobrą pozycję inwestora strategicznego z daleko idącym, uzupełniającym asortymentem produktów” – powiedział dr Roland Egerer, partner odpowiedzialny w Quadriga Capital. „Pozwala to LAPP Insulators rozwijać się i czerpać zysk z korzyści skali i efektu synergii silnej grupy.” n

O PFISTERER

PFISTERER jest wiodącym niezależnym producentem osprzętu kablowego, izolatorów i osprzętu do budowy linii napowietrznych. Grupa ma siedzibę w Winterbach, w pobliżu Stuttgartu w południowych Niemczech. PFISTERER opracowuje, produkuje i sprzedaje na całym świecie skuteczne rozwiązania dla poziomów napięcia 110 V do 850 kV. Dzięki kompleksowej gamie produktów do zastosowania w sieciach energetycznych, doradztwu, montażowi i szkoleniom producent jest cenionym partnerem dla firm specjalizujących się w dystrybucji i transmisji energii, budowie sieci przesyłowych oraz zelektryfikowanemu transportowi kolejowemu na całym świecie. PFISTERER prowadzi zakłady produkcyjne w Europie, Ameryce Południowej i Afryce Południowej, a także posiada biura sprzedaży w 19 krajach w Europie, Azji, Afryce, Ameryce Południowej i USA. Grupa zatrudnia obecnie około 1 400 pracowników.

O LAPP Insulators

LAPP Insulators Holding jest wiodącym producentem i dostawcą izolatorów wysokiego napięcia z globalną sprzedażą i oddziałami w ponad 70 krajach. Firma wywodzi się z Niemiec od tradycyjnych korzeni renomowanych producentów Rosenthal i Siemens. Jego historia sięga do roku 1889 w Niemczech i 1916 w USA. Rozwijający się producent pozyskał lokalizację produkcyjną CeramTec w Wunsiedel w 2001 roku a w 2008 roku połączył się z firmą produkującą izolatory Argillon Group oraz jej trzema lokalizacjami. W sierpniu 2011 roku firma Quadriga Capital nabyła wszystkie akcje LAPP Insulators Holding z udziałem kierownictwa i przeniosła siedzibę do Wunsiedel.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

www: pl.pfisterer.com

e-mail: info@pﬁsterer.pl

ul. Pogodna 10 05-850 Piotrkówek Mały Tel.+48 22 72241 68 , Fax. +48 22 72127 81

PFISTERER Sp. z o.o.

jak i pozostałym wyposażenie

Zapraszamy do odwiedzenia naszego stoiska na targach ENERGETICS 2015 Lublin 17-19.11.2015 Przedsiębiorstwo

WYDARZENIA I INNOWACJE

Prąd dla każdego w technologii zeroemisyjnej

rzegorz Wcisło, konstruktor, adiunkt na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie i właściciel Małopolskiego Centrum Odnawialnych Źródeł Energii „BioEnergia” stworzył urządzenie rozmiarów przeciętnej lodówki, które pozwala w prosty sposób produkować energię na potrzeby gospodarstwa domowego. Tanio i bez zanieczyszczeń. Wynalazek Polaka o nazwie BioHydrogen pozwala każdemu nabywcy tego urządzenia produkować prąd w domu i płacić o jedną trzecią mniejsze rachunki niż w przypadku korzystania z energii elektrycznej z sieci opartego na dotychczasowych zasadach. Prąd wytwarzany jest, co równie ważne, bez szkodliwych produktów ubocznych emitowanych do atmosfery, trujących dymów czy organicznych resztek różnego rodzaju biomasy. Produktem ubocznym pozostaje bowiem w tym przypadku jedynie czysta woda. – Przy użyciu naszego urządzenia będzie można produkować prąd w cenie 30 procent obecnie ponoszonych kosztów zakupu tego nośnika energii, a produktem ubocznym będzie czysta woda – donosi na swojej stronie www. Małopolskie Centrum Odnawialnych Źródeł Energii „BioEnergia”.

Urządzenie do samodzielnej produkcji prądu w domu wykorzystywać może do tego celu zarówno biopaliwa czy paliwa ciekłe, jak również gaz ziemny. BioHydrogen może dodatkowo gromadzić nadwyżki energii. – Takie urządzenie, wielkości lodówki, w ciągu kilku lat będzie mógł kupić każdy, kto zechce uniezależnić się od dostaw prądu z sieci – tłumaczy Grzegorz Wcisło. Zapewnia, że urządzenie jest całkowicie bezpieczne, żadne burze czy awarie systemów energetycznych nie stanowią niebezpieczeństwa. Pracuje cicho, dzięki czemu może znaleźć swoje miejsce np. w kuchni i nie będzie przeszkadzało domownikom. Wcisło dodaje, że nie ma żadnej konkurencji na rynku takich urządzeń. Prąd można produkować tylko na prądnicach napędzanych spalinowo, a urządzenia są bardzo drogie. Na etapie poprzedzającym komercjalizację cena wynalazku Grzegorza Wcisło wynosi około 20 tys. zł. Ostateczna cena zależeć będzie od mocy urządzenia. Procedura patentowa jest już realizowana. Wynalazek jest efektem poszukiwań nastawionych na stworzenie alternatywy dla masowej produkcji prądu dostarczanego odbiorcom choćby przez elektrownie wiatrowe i kolektory fotowoltaiczne.

– Nasze rozwiązanie jest dzisiaj przedstawiane jako alternatywa dla produkcji prądu w elektrowniach atomowych lub węglowych, a nie wiatraków i fotowoltaiki, ponieważ produkcja prądu w tych systemach jest w dużym stopniu uzależniona od warunków panujących na zewnątrz – twierdzi wynalazca. Wynalazek Grzegorza Wcisło z małopolskiego centrum odnawialnych źródeł energii „bioenergia” otrzymał od jury wystawy „Brussels Innova 2012” jeden ze złotych medali z wyróżnieniem, natomiast światowa organizacja własności intelektualnej Ompi uznała przedmiotowy wynalazek za najlepszy przyznając mu grand prix. OM n Fot. Materiały prasowe

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

NOWOŚCI

Nowe produkty w ofercie firmy F.A.E. ZWARPOL Sp. z o.o. W trzynastą rocznicę swojej działalności firma F.A.E. ZWARPOL pierwszy polski producent aparatury probierczej wprowadza do oferty nowe wyroby.

ierwszym z nich jest innowacyjny układ probierczy do badania uzgadniaczy faz typu SUF-1 na napięcie do 36 kV oraz wskaźników napięcia do 52 kV. Należy podkreślić, że jest to pierwszy w Polsce, kompletny i autonomiczny układ spełniający wymagania normy PN-EN 61481 w zakresie badania uzgadniaczy faz. Druga funkcją układu jest badanie wskaźników napięcia zgodnie z normą PN-EN 61243. Wprowadzenie do oferty układu SUF-1 jest odpowiedzią firmy na oczekiwania rynku elektroenergetyki zawodowej, mające swój wyraz w często pojawiających się pytaniach naszych klientów. Układ składa się z trzech części. Dwóch stanowisk: pierścień – kula i kula, wyposażonych w transformatory wysokiego napięcia. Trzecim elementem układu jest pulpit w formie walizki zawierający układy regulacji, mikroprocesorowego sterowania i zabezpieczeń. Umożliwia on płynną regulacje napięcia oraz kąta przesunięcia fazowego. Poniżej tabela przedstawiająca dane techniczne układu SUF-1. Pierwsze dostawy układów SUF-1 do odbiorców będą realizowane w grudniu bieżącego roku. Drugim nowym wyrobem, a właściwie grupą wyrobów wprowadzoną ostatnio do produkcji w F.A.E ZWARPOL są aparaty znajdujące zastosowanie w laboratoriach badających dielektryki stałe oraz w dydaktyce.

Aparat probierczy ABI-40 Aparat jest przeznaczony do badań wytrzymałości elektrycznej próbek dielektryków stałych. Jest wyposażony w elektrody płytkowe o średnicach 75 i 20 mm i obciążniki realizujące docisk elektrody 10 kPa. Zespół elektrod umieszczony jest w zamkniętej przeźroczystą pokrywą komorze probier-

Układ do badania uzgadniaczy faz i wskaźników napięcia SUF-1 Dane techniczne układu SUF-1 Dane techniczne Napięcie zasilania Napięcie wtórne regulowane Regulacja kąta przesunięcia Pomiar wysokiego napięcia Napięcie probiercze obwodów WN Napięcie probiercze obwodów niskiego napięcia

czej, co zapewnia bezpieczeństwo obsługi z jednoczesną możliwością obserwacji przebiegu próby. Standardowo wyposażony jest w sterownik realizujący przebieg próby według fabrycznie wgranego programu, określonego przez właściwe normy przedmiotowe. Możliwe jest również zaprogramowanie przebiegu próby przez użytkownika. Aparat ABI-40 składa się z następujących części: yy transformatora wysokiego napięcia yy układu kontrolno-pomiarowego

230V 0-32 kV 0-360° Z odczepu pomiarowego wyprowadzonego z obwodu WN 38,5kV 2kV

Aparat probierczy ABI-40

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

NOWOŚCI Typ Napięcie zasilające 50Hz Maksymalne napięcie na elektrodach probierczych Szybkość podnoszenia napięcia

% kg

ABI-40 230 40 0,1-5 programowana <2 30

od 0 do +40°C <80% 550 x 290 x 550 (h)

V kV kV/s

Dokładność pomiaru napięcia Masa Warunki pracy: - temperatura - wilgotność względna Wymiary gabarytowe

daną próbką jako dielektrykiem kondensatora. Dla prowadzenia badań stanowisko należy połączyć precyzyjnym mostkiem RLC z możliwością pomiarów w szerokim zakresie częstotliwości. Ze względu na pomiar bardzo małych pojemności mostek połączony jest z badanym kondensatorem układem czteroprzewodowym (rozdzielone zaciski zasilające i pomiarowe), co zapewnia dokładność

yy zbiornika probierczego połączonego z układem elektrod z przerwą iskrową Wszystkie części umieszczone są we wspólnej obudowie. W dolnej części obudowy umieszczony jest transformator wysokiego napięcia. Jego zacisk WN wyprowadzony jest poprzez izolator przepustowy do komory probierczej umieszczonej nad transformatorem. W komorze probierczej umieszczony jest cylindryczny zbiornik wraz z układem elektrod. Komora probiercza wyposażona jest również w pokrywę umocowaną na zawiasach, która pozwala na umieszczenie próbek w zbiorniku probierczym. Układ zabezpieczeń nie pozwoli na załączenie wysokiego napięcia podczas gdy pokrywa jest otwarta. Układ kontrolno-pomiarowy umieszczony jest w bocznej części urządzenia i składa się z transformatora regulacyjnego wraz z napędem, zespołu zasilaczy niskiego napięcia, szybkiego wyłącznika oraz programowalnego sterownika z pamięcią i wyświetlaczem LED. Pomiar napięcia realizowany jest po pierwotnej stronie transformatora, ale wyskalowany jest w kilowoltach (wartość skuteczna). Na płycie czołowej znajdują się przyciski kontrolne, lampki sygnalizacyjne oraz wyświetlacze sterownika. Gniazdo kabla sieciowego umieszczone na bocznej ścianie urządzenia, wyposażone jest w wysuwaną szufladkę mieszczącą bezpieczniki sieciowe.

Stanowisko SBR

umieszczone są w ekranowanej obudowie eliminującej zakłócenia.

Stanowisko SBP Stanowisko przeznaczone jest do pomiarów przenikalności i współczynnika strat (tgδ) próbek materiałów dielektrycznych, zgodnie z wymaganiami normy IEC 62631. Określenie przenikalności i współczynnika strat dokonuje się za pośrednictwem pomiaru pojemności kondensatora o znanej geometrii elektrod z ba-

pomiaru. Zespół elektrod pomiarowych i przewody obwodów pomiarowych umieszczone są w ekranowanej obudowie eliminującej zakłócenia. Wprowadzenie do oferty opisanych wyżej urządzeń oraz wykonane w ostatnich latach laboratoria wysokich napięć i dużych prądów dla wyższych uczelni technicznych, potwierdzają jak dużą wagę F.A.E. ZWARPOL przywiązuje do edukacji młodych polskich kadr inżynierskich będących w stanie kontynuować najlepsze tradycje swoich poprzedników. Jacek Rados n

Stanowisko SBR Stanowisko przeznaczone jest do pomiarów rezystywności skrośnej i powierzchniowej próbek materiałów izolacyjnych zgodnie z wymaganiami normy IEC 62631. Dla prowadzenia badań stanowisko należy połączyć z regulowanym źródłem napięcia stałego oraz miernikami napięcia i prądu. Ze względu na pomiar bardzo małych prądów (pikoampery) zespół elektrod pomiarowych i przewody obwodów pomiarowych

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Stanowisko SBP

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowe opracowania elektromechanicznych napędów typu Nien i sterowników przeznaczonych do automatyzacji punktów rozłącznikowych średniego napięcia Instalowanie w sieciach SN łączników sterowanych z napędami i automatyką łączeniową jest jednym z elementów wprowadzania sieci inteligentnej. Automatyzacja sieci średniego napięcia stanowi podstawę aktywnego oddziaływania na elementy sieci w czasie normalnej pracy systemu i w warunkach zakłóceń. Dodatkowymi celami automatyzacji sieci SN jest wspomaganie dyspozytora w zakresie bezpiecznego sterowania siecią oraz wykorzystanie danych dotyczących obciążenia sieci i ich zmian. Wdrażane programy automatyzacji sieci pozwolą na perspektywiczne planowanie rozbudowy sieci w oparciu o aktualne dane obciążeń i planowane przyłączenia dodatkowych źródeł energii, a także na polepszenie standardów jakościowych energii elektrycznej i zmniejszenie wskaźników niezawodnościowych. Opis opracowania Napędy typu Nien-1.2 i Nien-1.3 (rys. 1, rys. 2) są kolejnym etapem modernizacji napędów elektromechanicznych i sterowników. W proponowanych rozwiązaniach zastosowano w module informacyjno-sterowniczym napędu nowe konstrukcje przycisków sterujących, przełączników, wyłączników, zabezpieczeń, zacisków przyłączeniowych, czujników położenia dźwigni napędu i drzwiczek. W podzespole wykonawczym napędów zastosowano nową, cichobieżną, precyzyjną przekładnię mechaniczną ze specjalnym silnikiem DC typu ECM 350/063 o mocy znamionowej chwilowej 500W S2 i mocy znamionowej nominalnej 350W S1 oraz czujniki indukcyjne położenia wału wyjściowego przekładni. Nowe napędy Nien-1.2 i Nien-1.3 przystosowane są do pracy w cyklu zamknij, otwórz (C-O) łączników napowietrznych średniego napięcia, odłączników, rozłączników, wyłączników - np. SRN-24, SRNkp-24/400 produkcji IE-ZD w Białymstoku i innych. Zastosowany w napędach moduł informacyjno-sterowniczy umożliwia uruchamianie napędu lokalnie z poziomu szafy napędu oraz zdalnie drogą radiową lub teleinformatyczną za pomocą specjalnego sterownika obiektowego zainstalowanego w skrzynce napędu Nien-1.3 lub sterownika obiektowego z akumulatorami w oddzielnej skrzynce, połączonego z napędem Nien-1.2. Zainstalowany moduł realizuje funkcje informacyjne stanu elementów napędu i łącznika oraz funkcje sterowniczo-wykonawcze pochodzące ze sterownika obiektowego.

Napędy wyposażone są w blokadę mechaniczną i elektryczną uniemożliwiającą uruchomienie napędu przy wykonywaniu różnych czynności operacyjnych na liniach i urządzeniach SN. Napędy przystosowane są do montażu na różnych słupach linii napowietrznych SN. Na rys. 3 i rys. 4 przedstawione zostały stanowiska rozłącznikowe sterowane zdalnie z napędami Nien-1.2 i Nien-1.3.

Tabela 1. Parametry techniczne napędów Nien

Napięcie zasilania

Napęd elektromechaniczny typ Nien-1.2

Napęd elektromechaniczny typ Nien-1.3 ze sterownikiem

24 V DC

230 V AC

Moc znamionowa silnika

350W S1

Czas cyklu otwierania – O

< 0,5s

Czas cyklu zamykania – C

< 0,5s

Skok cięgna

160 mm

Masa napędu

16 kg

51 kg

Wymiary gabarytowe

450x305x260 mm

770x520x250 mm

Trwałość mechaniczna

5000 cykli C-O

Klasa napędu

Stopień ochrony obudowy

IP44, IK10

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 1. Elektromechaniczny napęd typu Nien-1.2

Rys. 2. Elektromechaniczny napęd typu Nien-1.3 ze sterownikiem

Rys. 3. Stanowisko rozłącznikowe sterowane zdalnie z napędem typu Nien-1.2

Rys. 4. Stanowisko rozłącznikowe sterowane zdalnie z napędem typu Nien-1.3

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE W napędzie Nien-1.3 opracowano i zastosowano nowy moduł sterownika silnika prądu stałego zasilanego z zainstalowanego akumulatora oraz szereg wyłączników, przekaźników zabezpieczeniowych. Moduł ten zapewnia pełną diagnostykę i ładowanie akumulatora zasilającego, bez potrzeby instalacji zasilacza 230V AC. Moduł zapewnia także diagnostykę obciążeń mechanicznych napędu i łącznika poprzez pomiar prądu silnika w czasie pracy napędu, co umożliwia rozpoznanie i lokalizację występujących nieprawidłowości w pracy napędu i łącznika. Poprzez zainstalowanie w napędzie Nien-1.3 urządzenia Bluetooth i opracowaną aplikację, istnieje możliwość bezpośredniego odczytu aktualnych parametrów napędu takich jak: charakterystyk prądowych i napięciowych zamykania i otwierania łącznika, aktualnego stanu łącznika, stanu grzałki, temperatury wewnątrz napędu oraz wykonywania operacji (C-O) zamknij, otwórz. Opcjonalne rozwiązanie nowego modułu sterownika zawiera wbudowaną baterię superkondensatorów 33F/30V, która gwarantuje prawidłową pracę napędu niezależnie od stanu akumulatorów. Rozwiązanie także pozwala na przedłużenie żywotności akumulatorów (o kilka lat) uruchomienie łącznika w przypadku awarii bądź krytycznego rozładowania akumulatorów. Napęd Nien-1.3 umożliwia instalację odpowiednich sygnalizatorów zwarć SZN lub automatyki pomiarowo-zabezpieczeniowej typu Mirod czy FDIR. Elektromechaniczne napędy typu Nien mogą współpracować ze wszystkimi dostępnymi sterownikami teleinformatycznymi i radiowymi w sieciach GSM/GPRS, Tetra i innych. W skrzynce napędu Nien-1.3 przewidziano miejsce na instalację odpowiedniego sterownika takich producentów jak: Mikronika Poznań, Elkomtech Łódź, Instytut Energetyki o/ Gdańsk, MAKS s.c. Białystok. Napęd Nien-1.2 wymaga podłączenia do dowolnego sterownika obiektowego (w oddzielnej obudowie) wyposażonego w układ zasilania i akumulatory.

Cechy charakterystyczne nowych napędów yy nowe rozwiązanie konstrukcyjne modułów informacyjno-sterowniczych yy zastosowanie cichobieżnej, precyzyjnej przekładni mechanicznej ze specjalnym silnikiem DC yy zastosowanie indukcyjnych czujników położenia wału wyjściowego przekładni yy opracowanie i zastosowanie modułu sterowania silnikiem DC i nadzoru nad akumulatorami yy zastosowanie pełnej diagnostyki i ładowania akumulatorów, superkondensatorów (Nien-1.3) yy zapewnienie pełnej diagnostyki obciążeń mechanicznych napędu i łącznika yy możliwość rozpoznania i lokalizacji nieprawidłowości w pracy napędu i łącznika yy zastosowanie baterii superkondensatorów (opcjonalnie) gwarantujących pracę napędu, niezależnie od stanu akumulatorów zasilających napęd i sterownik yy uniwersalność rozwiązania poprzez możliwość instalacji wszystkich dostępnych sterowników teleinformatycznych i radiowych oraz sygnalizatorów zwarć i automatyki pomiarowo-zabezpieczeniowej

yy niezwykle krótkie czasy cyklu otwierania i zamykania - poniżej 0,5s yy trwałość mechaniczna po próbach 5 000 cykli, przewidywana w dalszych próbach - 20 000 cykli Koniec problemów z akumulatorami!

Zastosowanie nowych napędów Struktura sieci napowietrznych SN charakteryzuje się licznymi powiązaniami występujących w niej elementów. W ostatnich latach obserwuje się rosnącą liczbę różnego rodzaju łączników w sieciach napowietrznych SN. Są to działania prowadzone przez Operatorów Systemów Dystrybucyjnych, które mają służyć poprawie parametrów niezawodnościowych, zarządzanych przez nich sieci rozdzielczych. Instalowanie łączników sterowanych z automatyką łączeniową umożliwia wyłączenie uszkodzonego odcinka sieci i ogranicza liczbę odbiorców pozbawionych zasilania. Jest to możliwe pod warunkiem zainstalowania łączników w odpowiednio wybranych punktach sieci. Operatorzy wyposażając ciągi napowietrzne sieci SN, w łączniki z automatyką, powodują ograniczenie czasu lokalizacji awarii, redukcję kosztów transportu (dojazdu) do punktów rozłącznikowych, redukcję kosztów osobowych, narzędzi i sprzętu oraz poprawę wskaźników niezawodności dostawy energii elektrycznej. Wpływa to na zmniejszenie wskaźników SAIDI i SAIFI, które określają czas przerwy w zasilaniu, ilość przerw długich i krótkich w przeliczeniu na liczbę odbiorców w analizowanym obszarze, w okresie roku. Kompletny system sterowania łącznikami składa się z następujących elementów: yy urządzeń sieciowych tj. łączników SN z napędami np. Nien-1.2 i Nien-1.3 yy sterownika obiektowego, we wspólnej obudowie z napędem lub oddzielnej yy serwera komunikacyjnego z oprogramowaniem, instalowanym w centrum dyspozytorskim yy innych urządzeń stacyjnych czy liniowych SN np. automatyka pomiarowo-zabezpieczeniowa, przekładniki prądowe, dzielniki napięciowe. Automatyzacji sieci SN korzystnie wpływa na pewność dostaw, poprzez skrócenie czasu trwania lokalizacji miejsca uszkodzenia, jak również na jakość energii elektrycznej, poprzez zmniejszenie liczby próbnych łączeń i związanych z tym zapadów napięcia. Możliwość szybkiej rekonfiguracji sieci SN i wydzielenie uszkodzonego odcinka sieci jest podstawową funkcjonalnością sieci inteligentnych. n Instytut Energetyki – Zakład Doświadczalny w Białymstoku dr inż. Stanisław Kiszło mgr inż. Michał Szymański inż. Krzysztof Kobyliński Maks s.c. Białystok mgr inż. Krzysztof Stasiewicz

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

MIZAS 514 następcą zabezpieczenia silników MiZaS 5.04 W artykule przedstawiono nowo opracowany w Instytucie Tele- i Radiotechnicznym sterownik polowy MIZAS 514 będący następcą popularnego zabezpieczenia silników MiZaS 5.04. Jego możliwości przedstawiono na przykładzie edycji logiki i nastaw wykorzystując do tego celu oprogramowaniu narzędziowym ELF 2.

Słowa kluczowe: MIZAS, 514, sterownik polowy, zabezpieczenie pomp, logika, programowanie, ELF2

The article presents a driver field named MIZAS 514 successor to the popular motor protection MiZaS 5.04 newly developed in Tele and Radio Research institute. Its possibilities are illustrated with the example of editing logic and settings using the software tool ELF 2. Wstęp

Instytut Tele- i Radiotechniczny posiada bogate doświadczenie w opracowywaniu urządzeń zabezpieczeniowych „szytych” na miarę. Niejednokrotnie zdarzało się, że klienci nie byli w stanie dobrać, spośród asortymentu urządzeń dostępnych na rynku, rozwiązania, które w sposób zadowalający spełnia ich oczekiwania. Przy doborze urządzeń kierowali się przede wszystkim kryterium spełnienia wymagań technicznych narzuconych przez zabezpieczany obiekt. Bardzo istotnymi parametrami pod kątem odpowiedniego doboru urządzenia są: gabaryty urządzenia, parametry elektryczne, dostępność określonych algorytmów zabezpieczeniowych i automatyk, przyjazność interfejsu użytkownika, spełnienie norm itp. Po spełnieniu wszystkich wymagań technicznych bardzo istotnym w ocenie przydatności urządzenia jest kryterium ekonomiczne. Często zdarza się tak, że urządzenie spełniające oczekiwania jest zbyt drogie. Niejednokrotnie spełnienie któregoś z wymagań technicznych narzuca zastosowanie urządzenia uniwersalnego o dużym stopniu złożoności, którego możliwości są wykorzystywane w niewielkim stopniu. W takim wypadku pozostaje zrezygnowanie z części wymogów technicznych, (co z reguły jest niemożliwe) lub zwrócenie się do instytucji mogącej wykonać urządzenie dostosowane do konkretnych potrzeb. Takie rozwiązanie jest zawsze najkorzystniejsze pod

Rysunek 1. Widok sterownika polowego

względem technicznym i ekonomicznym. Kwestią, jaką należy rozważyć przy opracowywaniu nowego rozwiązania jest sposób finansowania projektu. Instytut Tele i Radiotechniczny w takich przypadkach bierze pod uwagę następujące sposoby: yy podpisanie umowy z klientem na opracowanie i wykonanie urządzenia, yy wspólne pozyskanie dofinansowania projektu z funduszy strukturalnych (NCBiR), yy złożenie zamówienia na odpowiednim poziomie na nowo opracowane urządzenia, yy finansowanie ze środków własnych. ITR opracował wiele urządzeń uwzględniających indywidualne potrzeby i możliwości klientów, z których duża część została pozytywnie przyjęta

przez szeroki rynek, a część z nich stała się urządzeniami uniwersalnymi. Nowym opracowaniem, które powstało w 2014 roku na podstawie założeń klienta jest MIZAS 514. Sterownik polowy jest następcą produkowanych od blisko 15 lat zabezpieczeń silników o nazwie MiZaS 5.04 wykorzystywanych do odwadniania kopalń odkrywkowych. Posiada wbudowaną specjalizowaną Automatykę Załączania Pomp (AZP) [2] oraz zabezpieczenie termiczne silnika (Temp) działające na podstawie pomiarów z przetwornika temperatury z wyjściem PT100. Nowo opracowane urządzenie [4] posiada 14 wejść dwustanowych, 6 wyjść przekaźnikowych, trzy wejścia do pomiaru prądów fazowych, jeden tor po-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE miaru prądu I0, trzy tory do pomiaru napięć fazowych, jeden tor do pomiaru napięcia U0, dwa wejścia współpracujące z czujnikami PT100, dwa wejścia analogowe w standardzie 4…20mA. Dodatkowo tory pomiaru napięcia są przystosowane do pracy bez pośredniczących przekładników napięciowych w zakresie napięcia nominalnego 100V…500V. Zdalne sterowanie i nadzór możliwe jest poprzez RS485 lub łącze światłowodowe ST. Podstawową różnicą w stosunku do urządzeń poprzednich generacji, oprócz zastosowania współczesnych podzespołów elektronicznych jest zmiana oprogramowania narzędziowego współpracującego ze sterownikiem. Nowe oprogramowanie narzędziowe o nazwie Edytor Funkcji Logicznych pozwala na edycję w pełni funkcjonalnej logiki programowalnej wbudowanej w sterownik [1]. Oprogramowanie to komunikuje się z urządzeniem poprzez port serwisowy USB znajdujący się na płycie czołowej. MIZAS 514 typowo może mieć zaimplementowane 3 różne logiki pracy pola rozdzielczego zwane profilami. Edycja wszelkich danych związanych z profilami dokonywana jest za pomocą programu narzędziowego ELF 2. Z tego powodu standardowo ma zaimplementowany mechanizm Symulatora Funkcji Logicznych, który bardzo ułatwia projektowanie logiki i proces jej sprawdzania. Ponadto aplikacja służy do: yy parametryzacji nastaw urządzeń zabezpieczeniowych, yy edycji tekstów występujących w urządzeniu, yy archiwizacji nastaw, dziennika zdarzeń.

Edycja logiki Logika działania urządzenia (profilu) tworzona jest graficznie, przy pomocy programu narzedziowego ELF 2, w oparciu o bloki funkcyjne zawarte w biblotece, której zawartość może być różna w zależności od konkretnej specyfikacji urządzenia [2]. W jej skład wchodzą: yy elementy logiczne: bramki, przerzutniki, multi- i demultipleksery, konwertery i komparatory, yy bloki funkcyjne: komparatory wartości analogowych, timery, bloki opóźnień, generatory impulsów, zegar dobowy i tygodniowy, liczniki, porty i rejestry wejść oraz wyjść dwustanowych, zdarzeń w dzienniku i interfejsie urzytkownika, poleceń sterujących itp. yy algorytmy zaimplementowane w sterowniku (patrz Tabela 1.)

Tabela 1. Zestaw algorytmów zaimplementowany w urządzeniu MIZAS 514 Lp.

Oznaczenie

Nazwa

Instancje ANSI Kontrola i sterowanie

Sterowanie wyłącznikiem Sterowanie stycznikiem Wyłącznik

A_BREAKER

Stycznik

A_CONTACTOR

Odłącznik

A_CONNECTOR

Uziemnik

A_EARTHING

Wózek

A_TRUCK

1 2

A_CTRL_BREAKER

A_CTRL_CONTACTOR

Opis Wyłącznik – sterowanie (impulsowe) Stycznik – sterowanie (ciągłe) Wyłącznik –kontrola Stycznik–kontrola Odłącznik –kontrola i sterowanie Uziemnik –kontrola i sterowanie Wózki –kontrola i sterowanie

Prądowe 9

A_IGT1

I >>

A_IGT2

11 12 13

I >z I< I0>

A_IDMT A_ILT A_EF

2 1 2

(50/51/67/ 50V/51V/67V/ 50F/51F/67F) (50/51/67) (50V/51V/67V) (50F/51F/67F) (51/67) (37) (50N/51N)

I0 >k

A_EFD

(67N)

I0 >z

A_EFIDMT

(51N)

Y0 >

A_Y0GT

(21N)

A_UGT

(59)

U0 >

A_U0GT

(59N)

I > -nadprądowe I-go stopnia I >> -nadprądowe II-go stopnia (działa w układzie zabezpieczenia szyn) I >z – nadprądowe zależne I < - podprądowe I0 > - ziemnozwarciowe I0 >- ziemnozwarciowe kierunkowe I0 >z - ziemnozwarciowe zależne Y0 > - admitancyjne

Napięciowe

U2 >

A_U2GT

(47)

A_ULT

(27)

U > - nadnapięciowe U0 > - nadnapięciowe składowej zerowej U2 > - nadnapięciowe składowej przeciwnej U < - podnapięciowe

21 22

f> f<

A_FGT A_FLT

(81H) (81L)

f > - nadczęstotliwościowe f < - podczęstotliwościowe

(55)

cos Φ< - współczynnik mocy

Częstotliwościowe 2 2

Mocowe 23

cos Φ<

A_COS

ItR>

A_MS

NfR>

A_NS

(66)

ItU>

A_LR

(51LR)

ItA>

A_UL

(46)

Silnikowe (48/51LR)

U123

A_PRDC

(47)

Θm >

A_THERM

(49)

Temp

A_TEMP

ItR> - rozruchowe silnika Od częstotliwości rozruchów Od zahamowania wirnika Od asymetrii obciążenia lub nadprądowe składowej przeciwnej Od kolejności wirowania faz Przeciążeniowe – Matematyczny model cieplny

Temperaturowe 6

(49T)

Temperaturowe

(62)

Technologiczne – działające na podstawie stanów wejść dwustanowych

Technologiczne 31

Tech

A_DIP

Zegar

A_CLOCK

Specjalne 7

Blokady i alarmy 33 34 35 36

Blokada Blokada przejściowa Alarm AW

A_INTERLOCK

A_TEMP_INTERLOCK

A_ALARM A_AW

8 8

Automatyki 37

LRW

A_CBF

AZP

A_AZP

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

(50BF)

Lokalna rezerwa wyłącznikowa Automatyka załączenia pomp

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 2. Fragment schematu logiki urządzenia – pofilu

Biorąc pod uwagę uniwersalność bibliotek program narzędziowy ELF 2 zapewnia projektantowi logiki wsparcie w postaci udostępniania opisu działania poszczególnych bloków funkcyjnych w plikach pomocy. Na Rysunku 2. został przedstawiony fragment schematu logiki urządzenia stworzony przy pomocy programu narzędziowego ELF 2. W przypadku gdy potrzebna jest pomoc odnośnie zastosowanego bloku należy wybrać blok (prawy przycisk myszy) i po rozwinięciu menu kontekstowego wybrać opcję Pomoc. Spowoduje to otwarcie w oknie Pomocy pliku zawierającego opis wybranego bloku, parametry nastawcze i ich zakresy, typ i działanie wejść i wyjść oraz rodzaje generowanych zdarzeń. Przykład wywołania funkcji pomocy został zilustrowany na Rysunkach 3. i 4.

pracy pola zmieniając dostępne parametry bloku funkcyjnego – wymagany jest klucz sprzętowy. Zmiana nastaw na logice pracy pola umożliwia przygotowanie do pełnej parametryzacji pola rozdzielczego na etapie budowy logiki. Zaletą takiego podejścia jest to, że parametryzacja ta jest traktowana, jako nastawy początkowe urządzenia i nawet po przypadkowej zmianie konfiguracji można zawsze wrócić do nastaw początkowych.

Edycja nastaw Edytor Funkcji Logicznych pozwala na edycję, import, eksport oraz archiwizację nastaw. Edycję można wykonywać na dwa sposoby: w oknie Nastawy, (Rysunek 5.) oraz na logice

Rysunek 3. Menu kontekstowe wybranego bloku

Rysunek 4. Okno Pomocy zawierające opis wskazanego bloku

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

DUKT

PRO NOWE ITR

INSTYTUTTTELE--IIRADIOTECHNICZNY WWW.ITR.ORG.PL Zapraszamy do odwiedzenia nas na targach Energetics w Lublinie 17-19.11.2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 5. Widok okna Nastawy do podglądu i edycji parametrów algorytmów

Podsumowanie

Rysunek 6. Widok aplikacji ELF2 z oknem Właściwości bloku pozwalającym na zmiany parametrów nastaw w oknie Logika

MIZAS 514 jest sterownikiem polowym przeznaczonym do pracy w charakterze wielofunkcyjnego urządzenia zabezpieczającego różnego rodzaju typu maszyn elektrycznych w sieciach energetycznych niskiego i średniego napięcia np.: silników asynchronicznych i synchronicznych, transformatorów, linii kablowych oraz baterii kondensatorów. Urządzenie umożliwia pełną ochronę przed skutkami: zwarć międzyfazowych, doziemień, wzrostu i spadku napięcia, zmian częstotliwości, nadmiernego wzrostu temperatury łożysk w silnikach. Obwody pomiarowe pozwalają na bezpośrednie podłączenie do sieci zasilającej do 500V bez stosowania zewnętrznych przekładników prądowych i napięciowych. Wejścia analogowe czujników PT-100 i 4-20mA pozwalają na realizacje automatyk przemysłowych i sterowania procesami technologicznymi. Uniwersalność i logika programowalna pozwalają na dostosowanie urządzenia do indywidualnych wymagań chronionego obiektu. Wszystkie parametry dotyczące pracy pola są dostępne poprzez złącze komunikacyjne i trójjęzyczny interfejs użytkownika. Funkcjonalność obsługi sterownika zwiększa wysoko kontrastowy wyświetlacz OLED.

Literatura:

[1] Łukasz Sapuła, Maciej Rup, Aleksander Kuźmiński; Sterowniki polowe SN/nn z zaimplementowanym edytorem funkcji logicznych ELF2; Elektroinfo 1-2/2014 [2] Maciej Andrzejewski, Paweł Wlazło; Logika programowalna w urządzeniach EAZ dla sieci Smart Grid; Wiadomości elektrotechniczne 11/2013 [3] Krzysztof Broda, Radosław Przybysz, Paweł Wlazło; Algorytmy w sterownikach polowych stosowane do automatycznego odwadniania kopalni; Elektronika 4/2013 [4] Instrukcja użytkownika MIZAS 514 - IU_M514_MANUAL_01i00.pdf n mgr inż. Aleksander Kuźmiński; mgr inż. Łukasz Sapuła; mgr inż. Maciej Rup aleksander.kuzminski@itr.org.pl , lukasz.sapula@itr.org.pl, maciej.rup@itr.org.pl Instytut Tele- i Radiotechniczny Centrum Teleinformatyki i Elektroniki ul. Ratuszowa 11 03-450 Warszawa

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Instytut Automatyki Systemów Energetycznych sp. z o.o.

Instytut (IASE) od ponad 65 lat aktywnie uczestniczy we wdrożeniach innowacji technicznych w energetyce. Ponad 50-letnie doświadczenie w projektowaniu systemów automatyki zebrane podczas realizacji przez IASE szeregu inwestycji w energetyce polskiej i światowej posłużyły i nadal służą doskonaleniu produktów i usług zgodnie ze światowymi tendencjami rozwojowymi. Podstawowym kierunkiem działania spółki jest automatyzacja procesów technologicznych i centrów dyspozytorskich obiektów energetycznych (elektrowni i elektrociepłowni) i przemysłowych. IASE jest wykonawcą wielu specjalistycznych, często niepowtarzalnych prac w zakresie automatyzacji i sterowania procesami przemysłowymi. Instytut dostarcza: • • • •

system automatyki DCS MASTER, stacje operatorskie systemu DCS MASTER, elektrohydrauliczne regulatory turbin UNIMAT, systemy monitoringu maszyn wirujących UNIKONT wraz z urządzeniami, akcesoriami i oprogramowaniem diagnostycznym, • układy automatycznej regulacji i automatycznego rozruchu bloków energetycznych oraz System Rozdziału Mocy i Algorytm Oceny Jakości Regulacji bloków energetycznych, • systemy do wykrywania i zapobiegania zapłonom i pożarom w młynach węglowych, • prace dotyczące przystosowania układów technologicznych i regulacji bloków energetycznych do udziału w odbudowie zasilania KSE. W Instytucie od 1997 r. jest wdrożony i stosowany System Zarządzania Jakością zgodny z wymaganiami normy ISO 9001:2008. W Laboratorium Badawczym i Wzorcującym wdrożono System Zarządzania zgodny z PN-EN ISO/IEC 17025:2005+Ap1:2007. Instytut otrzymał certyfikaty akredytacji Nr AB 1384 i Nr AP 145 Polskiego Centrum Akredytacji. W 2012 roku decyzją Ministra Gospodarki nadano Instytutowi status centrum badawczo-rozwojowego. Instytut tworzy fundusz innowacyjności, z którego współfinansuje prace o charakterze badawczo–rozwojowym.

Instytut Automatyki Systemów Energetycznych sp. z o.o.

www.iase.wroc.pl ul. Wystawowa 1, Wrocław 51-618, tel. centr. 71-348 42 21

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Hybrydowy System Energii Odnawialnej Hybrydowy System Energii Odnawialnej jest domową mikro elektrownią/ciepłowni wykorzystującą głównie systemy energetyki odnawialnej.

skład tej elektrowni wchodzą trzy urządzenia wytwórcze wykorzystujące różne technologie energetyki odnawialnej i wysokosprawnej mikro kogeneracji, a mianowicie elektrownia fotowoltaiczna, mała turbina wiatrowa oraz elektrociepłownia w technologii ogniwa paliwowego. Proponujemy dopasowanie architektury systemu do wymagań odbiorcy – możliwe są różne konfiguracje instalacji wymienionych elementów. W przypadku produkcji tylko energii elektrycznej mogą to być systemy fotowoltaiczne i ewentualnie małe turbiny wiatrowe. W przypadku zapotrzebowana na ciepło proponujemy zastosować dodatkowo mikro elektrociepłownię z technologią ogniwa paliwowego o wysokiej sprawności całkowitej rzędu 85÷90% zasilanej gazem ziemnym wysokometanowym. Zasilanie gazem zapewnia wysoką efektywność energetyczną produkcji oraz nieskomplikowana obsługę z uwagi na brak niebezpiecznych instalacji wodorowych. W zależności od potrzeb i charakterystyk zapotrzebowania na energię elektryczną można zastosować urządzenie z nisko- lub z wysokotemperaturowym ogniwem paliwowym. W przypadku zastosowania ogniwa niskotemperaturowego na wyjściu urządzenia otrzymujemy więcej ciepła w stosunku do energii elektrycznej z danej jednostki paliwa (sprawność elektryczna od 25÷35%). W przypadku zastosowania ogniwa wysokotemperaturowego

udział energii elektrycznej może wynieść nawet 60%, a ciepła ok. 30%. Wybrane parametry pracy domowej elektrowni są monitorowane i rejestrowane przez dedykowany system informatyczny. System ten składa się z serwera www i bazy danych. Możliwy jest dostęp do danych historycznych. System w pełnej lub ograniczonej wersji nadaje się do stosowania w gospodarstwach domowych (domach),

małych firmach, hotelach, gospodarstwach rolniczych.

Innowacyjność systemu Każda ze stosowanych technologii systemu hybrydowego jest innowacyjna. W szczególności innowacyjne jest zastosowanie mikro ciepłowni z ogniwem paliwowym do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Z uwagi na wysoką

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE sprawność całkowitą urządzenia (ilość energii użytkowej w stosunku do energii pierwotnej w paliwie) sięgającą 90% instalacja urządzeń tego typu może być korzystne nie tylko dla użytkownika, ale może również w przyszłości pozytywnie wpływać na zrównoważony rozwój regionów. Jako urządzenie generacji rozproszonej może walnie przyczynić się do rozwiązania problemów związanych ze zwiększonym zapotrzebowaniem na energię elektryczną, ograniczaniem strat dystrybucji energii i części inwestycji infrastrukturalnych, np. budowy nowych zdolności dystrybucji energii. W naszym laboratorim badawczym eksploatujemy zainstalowane pierwsze w Polsce urządzenie mikro FC CHP (Fuel Cell Combined Heat and Power) typu BlueGen™. Urządzenie to charakteryzuje się wyjątkowo dużą sprawno-

Wykorzystywanie tych urządzeń w architekturze hybrydowej w znacznym stopniu eliminuje zmienność zjawisk pogodowych na finalną produkcję energii elektrycznej. Każda z zastosowanych technologii może być stosowana samodzielnie lub w mniejszych układach hybrydowych, np. fotowoltaika + ogniwo paliwowe.

Główne zalety i zastosowanie yy produkcja energii elektrycznej w kategorii Prosument, yy produkcja ciepła – ciepłej wody użytkowej dla domu, yy elastyczność konfiguracji systemu; system wytwórczy może wykorzystywać tylko jedną z wymienionych technologii, dwie lub wszystkie trzy,

Dwa pierwsze urządzenia służą do produkcji energii elektrycznej (konwersji energii słonecznej i wiatru na energię elektryczną), natomiast z ogniwa paliwowego oprócz energii elektrycznej uzyskujemy również ciepło. Hybrydowa architektura zapewnia optymalizację charakterystyk procesu generacji energii, np. system składający się z elektrowni fotowoltaicznej i wiatrowej średnio lepiej wpisuje się w charakterystyki odbioru mocy – często jest tak, że jak mocno świeci słońce to występują słabe warunki wietrzności i odwrotnie. Urządzenie FC CHP BlueGen w szczególności nadaje się do instalacji w domach z ciągłą eksploatacją, małych firmach, pensjonatach, hotelach, itp. Użytkownik korzystając z przeglądarki internetowej może na bieżąco monitorować parametry pracy systemu, w szczególności poziom produkcji energii i wybrane parametry pogodowe.

Perspektywy rozwojowe/ najbliższe zamierzenia Usługi: Projekty funkcjonalne, studium wykonalności, projekty techniczne, analizy. Wykonanie systemu, nadzór.

ścią elektryczną rzędu 60% netto. Dodatkowo około 30% energii odzyskuje się w postaci ciepła poprzez zintegrowany wymiennik ciepła. Oznacza to, że BlueGen™ wytwarza więcej energii z tej samej ilości paliwa w porównaniu do tradycyjnych małogabarytowych generatorów elektrycznych. W efekcie uzyskuje się około 1,6 kW mocy elektrycznej i do 0,6 kW mocy cieplnej. Innowacyjna jest propozycja zastosowania małych turbin wiatrowych w różnych lokalizacjach dysponujących akceptowalnymi warunkami wietrzności. Możliwe jest zastosowanie małych turbin wiatrowych w warunkach zabudowy miejskiej. Dla takich lokalizacji dobór turbin, w tym turbin o osi pionowej, oraz wykonanie pogłębionych analiz wietrzności jest jednym z warunków udanej inwestycji.

yy skalowalność systemu – moc instalacji w zakresie od 4 kW do 40 kW, yy system monitorowania dedykowany dla zaspokojenia potrzeb klienta. W najbardziej rozbudowanej wersji Domowy Hybrydowy System Energetyczny (DomSE), proponujemy system o mocy (do 40 kW). Jest to kategoria systemów prosumenckich. System składa się z czterech elementów: yy podsystemu fotowoltaicznego PV, yy małej turbiny wiatrowej (o osi pionowej- VAWT), yy elektrociepłowni domowej zasilanej gazem ziemnym wykorzystującej technologię wysokotemperaturowego ogniwa paliwowego (FC CHP), yy dedykowanego systemu monitorowania produkcji energii.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Proponujemy usługi projektowe i nadzór w procesie budowy i instalacji domowej mikro elektrociepłowni wykorzystujące technologię ogniwa paliwowego. Proponujemy pomoc w instalacji urządzenia wykorzystującego wysokotemperaturowe ogniwo paliwowe typu SOFC zasilane gazem ziemnym. Zasilanie gazem ziemnym, brak zewnętrznych, obsługiwanych przez użytkownika instalacji wodorowych, znacznie upraszcza proces instalacji i eksploatacji urządzenia i korzystnie wpływa na bezpieczeństwo eksploatacji. Urządzenie wyposażone jest w firmowy system monitorowania wielkości generacji energii elektrycznej i ciepła. W przypadku budowy bardziej złożonych instalacji proponujemy instalację dedykowanego systemu monitorowania produkcji i konsumpcji energii w domu lub firmie. Proponujemy również dobór turbiny wiatrowej do wybranej lokalizacji oraz służymy doświadczeniem uzyskanych w wyniku instalacji i eksploatacji małej turbiny wiatrowej o osi pionowej (VAWT) zainstalowanej w lokalizacji miejskiej. IASE n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Odporność stacji kontenerowych SN na skutki zwarć łukowych Sieć energetyczna średnich napięć podlega ciągłej rozbudowie i modernizacji [1, 2]. Konieczność prowadzenia tego procesu wobec nowych wyzwań stawianych energetyce zawodowej i przemysłowej znajduje swoje odzwierciedlenie w energetyce [3] oraz jej otoczeniu [4]. Zagrożenia związane z możliwością wystąpienia zwarć łukowych w sieci dotyczą przede wszystkim bezpieczeństwa obsługi i osób postronnych [5, 6], ale również z bezpieczeństwa zasilania. Eliminacja zagrożenia wystąpienia tego zjawiska jest niemożliwa. Autorzy kontynuują cykl publikacji związanych z zapobieganiem i ograniczaniem jego skutków. Łuk elektryczny i jego skutki Wysokonapięciowa technika izolacyjna określa łuk elektryczny jako [7] rodzaj elektrycznego wyładowania zupełnego samoistnego, polegającego na przepływie prądu w kanale plazmowym. Procesy [7, 8] powstawania i rozwoju wyładowań w gazach, zależące od wielu czynników, wyjaśnia się najczęściej na podstawie jednego z dwóch mechanizmów fizycznych: yy mechanizmu Townsenda, charakterystycznego dla tzw. iskier krótkich, a szczególnie dla układów o małych wartościach iloczynu odstępu elektrod a i ciśnienia gazu p (1 ≤ pa ≤ 104 hPa · mm), yy mechanizmu kanałowego, charakterystycznego dla tzw. iskier długich, a szczególnie dla układów o średnich lub dużych wartościach iloczynu (pa > 104 hPa · mm), Podstawowym warunkiem zapoczątkowania wyładowania w obu mechanizmach jest wystąpienie tzw. lawin elektronowych. Są one skutkiem wykładniczego, a więc gwałtownego (lawinowego) przyrostu liczby swobodnych elektronów i jonów w wyniku procesów jonizacyjnych (głównie jonizacji zderzeniowej) zachodzących w gazie. Mechanizmy wyładowań w gazach różnią się przede wszystkim sposobem i zakresem ujmowania zjawisk towarzyszących przejściu od wyładowania niesamoistnego do samoistnego. Decydujące są tu przyczyny powstawania i mnożenia się swobodnych elektronów oraz rola przypisywana ładunko-

wi przestrzennemu [9] i [10]. W mechanizmie Townsenda główne znaczenie przypisuje się procesom jonizacji zderzeniowej – powierzchniowej i przestrzennej. W zasadzie nie uwzględnia się wpływu ładunku przestrzennego (w większości dodatniego) na rozkład pola elektrycznego. Jest to słuszne tylko w układach o niewielkich odstępach elektrod, w których swobodne elektrony powstają głównie wskutek ich emisji z katody. Następuje ona głównie pod wpływem bombardowania katody przez jony dodatnie, powstające w lawinie elektronowej. W mechanizmie kanałowym (opisanym przez L. B. Loeba, J. M. Meeka i H. Raethera), będącym mechanizmem strimerowo-liderowym, obowiązującym dopiero przy dużych wartościach iloczynu pa, uwzględnia się dodatkowo: yy procesy fotojonizacji wewnętrznej gazu, będącej wynikiem zjawisk rekombinacyjnych i odwzbudzeniowych, yy procesy jonizacji cieplnej, istotne szczególnie w strimerowo-liderowym mechanizmie iskry długiej. Wyładowanie elektryczne w stadium początkowym ma postać lawiny elektronowej i przebiega zgodnie z mechanizmem opisanym przez Townsenda. Następuje wtedy silne zniekształcenie pierwotnego pola elektrycznego przez ładunki przestrzenne, co prowadzi do gwałtownego nasilenia się jonizacji zderzeniowej i wypromieniowania energii wystarczającej do skokowej fotojonizacji gazu. Wyładowanie staje się samoistne wtedy, gdy lokalne natężenie pola elektrycznego wywołane przez ładunek przestrzenny na czole la-

winy elektronowej jest w przybliżeniu równe natężeniu pola zewnętrznego. Powstające w tym czasie swobodne elektrony i fotony tworzą tzw. wtórne lawiny elektronowe, które podtrzymują i wzmacniają rozwijające się wyładowanie. Wskutek powyższych zjawisk, wyładowanie przyjmuje zazwyczaj postać kilku wąskich kanałów plazmowych o niewielkiej koncentracji jonów i znacznej przewodności, zwanych umownie strimerami (ang. streamer – wyładowanie wstęgowe). Natężenie pola elektrycznego potrzebne do ich podtrzymania jest jednak kilkakrotnie mniejsze od natężenia pola niezbędnego do wywołania jonizacji zderzeniowej w mechanizmie Townsenda. Wyładowania strimerowe zbliżające się do przeciwnej elektrody znacznie zwiększają natężenie pola w tym obszarze, przyczyniając się do wzrostu intensywności auto- i fotoemisji. Strimer w końcowej fazie wyładowania zamienia się w kanał wyładowania głównego, który – zależnie od mocy źródła zasilania – może mieć postać iskry lub łuku elektrycznego. A zatem łuk elektryczny jest formą wyładowania zupełnego w gazie a także w cieczy lub nawet w materiale stałym. Ośrodki te (ciecz i materiał stały) przechodzą bowiem w obszarze łuku, w chwili poprzedzającej powstanie łuku, w stan plazmowy. Zależnie od mocy źródła, odstępu międzyelektrodowego i parametrów obwodu zwarciowego łuk elektryczny charakteryzuje się bardzo zróżnicowanymi wartościami gęstości prądu, niewielkim napięciem między elektrodami i wysoką temperaturą kanału wyładowania. Długość łuku i stopień zagrożenia z jego

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE strony zależy od wartości przyłożonego napięcia, wartości prądu i czasu jego przepływu oraz od warunków palenia się łuku. Te same czynniki wpływają na skomplikowane zjawiska energetyczne zachodzące wewnątrz łuku, podczas których energia elektryczna dostarczana z zewnątrz zamieniana jest na energię łuku (nazywaną w literaturze amerykańskiej energią zdarzenia (incident energy) określaną jako jej gęstość na powierzchni jednostkowej w określonej odległości od źródła. Energia ta wymiarowana jest w dżulach (lub kaloriach) na centymetr kwadratowy (1 cal/cm2 = 4,184 J/cm2). Skutkiem tego jest pojawienie się w okolicy (nawet do kilku metrów) źródła łuku: yy bardzo wysokiej temperatury (do 13000oC w kolumnie łukowej), yy oślepiającego błysku zawierającego m. in. bardzo niebezpieczne dla oczu promieniowanie podczerwone i ultrafioletowe, yy gwałtowne rozszerzenie się (zwiększenie objętości) powietrza oraz wyparowujących metalowych elektrod i innych elementów w pobliżu łuku, yy fali uderzeniowej o bardzo dużym ciśnieniu (np. 70 kN/m2 w odległości 1 m od źródła, przy prądzie zwarcia 25 kA), rozchodzącej się na wszystkie strony z prędkością nawet 1100 km/h, yy fali dźwiękowej o poziomie dźwięku 160 db przekraczającym wartości bezpieczne dla słuchu człowieka, yy wyrzucanych na wszystkie strony odłamków i stopionych drobin metalu, yy dużych ilości toksycznych gazów. Konsekwencją tych zjawisk jest zniszczenie wszystkich urządzeń znajdujących się w pobliżu oraz uszkodzenie różnych narządów człowieka [7, 10, 11] i w konsekwencji często jego śmierć. Skutki porażenia łukiem elektrycznym można w tym drugim przypadku ograniczyć stosując specjalne łukoochron-

ne konstrukcje stacji i rozdzielnic [6]. W przypadku świadomego podjęcia przez człowieka prac pod napięciem przy elementach obwodów trójfazowych instalacji elektrycznej, ochrona jest zdecydowanie trudniejsza i rodzaj tej ochrony musi być poprzedzony wnikliwą analizą kategorii zagrożenia porażeniem łukowym [7, 12]. Wynikiem takiej analizy jest bowiem określenie wartości energii łuku oraz strefy rażenia łuku. W USA przed dopuszczeniem do eksploatacji jakiekolwiek instalacji elektrycznej przemysłowej, wymaga się bezwzględnie wykonania takiej analizy i odpowiedniego oznakowania wszystkich urządzeń, przy których istnieje zagrożenie porażeniem łukiem elektrycznym. W Europie, w tym także w Polsce, tego typu analizy wykonuje się jak na razie tylko w tych zakładach przemysłowych, które są własnością kapitału amerykańskiego. O tym, że działania w tym zakresie elektryków (i strażaków) amerykańskich nie są przesadzone, mogą świadczyć dane statystyczne. Niestety są to dane amerykańskie, ponieważ w Europie statystyk związanych z porażeniem łukiem elektrycznym praktycznie się nie prowadzi. Większość wypadków związanych z energią elektryczną, których ofiarami są ludzie, kwalifikuje się u nas jako będące skutkiem porażenia prądem elektrycznym, nie oddzielając w odrębną grupę tych, które są wynikiem porażenia łukiem elektrycznym. Z danych amerykańskich [7, 13, 14, 15, 16] wynika natomiast, że spośród wszystkich wypadków związanych z energią elektryczną w ciągu jednego roku, prawie połowa z nich to porażenia łukiem elektrycznym. Aż 60% osób dotkniętych tym porażeniem ginie na miejscu lub umiera w niedługim okresie od zdarzenia wskutek rozległych oparzeń III stopnia. Biorąc pod uwagę fakt, że takich zdarzeń w ciągu roku może być ok. tysiąca (w USA) trud-

no się dziwić zaleceniom czy wymaganiom odpowiednich norm amerykańskich w tym zakresie. Wypadki związane z łukiem elektrycznym, poza zagrożeniami dla urządzeń i ludzi, generują znaczne straty ekonomiczne [7, 8]. Poza bezpośrednimi kosztami wypadku należy pamiętać o kosztach pośrednich, na które mogą składać się: yy koszty ewentualnego zatrzymania produkcji i opóźnień, jakie z tego tytułu wynikną, yy koszty odszkodowań, yy koszty odszkodowania i związany z tym wzrost kosztów ubezpieczenia, yy koszty procesów sądowych, yy koszty wymiany lub naprawy uszkodzonych urządzeń. Niektóre źródła podają, że koszty bezpośrednie jednego wypadku z łukiem elektrycznym mogą być rzędu nawet miliona złotych, natomiast po uwzględnieniu wspomnianych kosztów pośrednich, kwota ta, w skrajnych przypadkach, może wzrosnąć nawet do 60 milionów złotych. Najważniejsze jest zminimalizowanie zagrożeń przy pełnej świadomości ich występowania, już na etapie projektowania czy modernizacji rozdzielnicy. Świadomość opisanych zagrożeń znajduje odbicie w nowoczesnych, łukoochronnych [5, 6, 7, 17, 18 19] konstrukcjach aparatury, urządzeń rozdzielczych oraz obudów stacji transformatorowych, zapewniających odporność na skutki zwarć łukowych oraz „kierunkowe rozprężanie gazów łukowych”, zilustrowane na rys. 1., stacji elektroenergetycznych oraz rozdzielnic umożliwiają realizację tej oczywistej konieczności. Wprowadzanie [20] telemechaniki i telemetrii do stacji i pomieszczeń rozdzielni SN znacznie minimalizuje zagrożenia dla obsługi.

Dynamika zwarć łukowych na przykładzie badań stacji kompaktowych SN.

Rys. 1. Obudowa stacji energetycznej SN typu PF-P, z potwierdzoną [6] odpornością na skutki zwarć łukowych 20 kA, 1s.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Najczęstsze [5, 8] przyczyny powstania łuku to: yy zużyta izolacja elektryczna lub uszkodzone przewody yy wadliwe lub uszkodzone połączenia elektryczne np. zbyt słabe połączenia szyn złączami śrubowymi yy luźne połączenia elektryczne yy resztki materiałów typu wióry po wierceniu, gwoździe, śruby pozostawione wśród przewodników yy zanieczyszczenia izolatorów (zawil-

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE gocenie w połączeniu z pyłem lub zasolone izolacyjne szczeliny powietrzne) yy otwieranie i zamykanie łączników – szczególnie w przypadku dużych obciążeń indukcyjnych yy uderzenia piorunów lub upuszczone metalowe narzędzia yy gryzonie i inne zwierzęta Dominującą grupę przyczyn [5] stanowią błędy ludzkie. Wartość prądu zwarcia jest znacznie niższa niż prąd [8] zwarcia i niższa od prądu nominalnego wyłącznika. Zatem, jeżeli zabezpieczenia nie zostały skonfigurowane z uwzględnieniem tego zjawiska, nie zadziałają. Przejście od stanu [8] zwarcia łukowego do pojawienia się łuku trwa krótko. Zadaniem stosowanych zabezpieczeń [8] łukoochronnych jest wykrycie prądu zwarcia i odcięcie napięcia dostatecznie szybko, zanim stan zwarcia rozwinie się w poważną awarię. Istotna jest świadomość konieczności stosowania aparatury i obudów łukoochronnych oraz zasady „ograniczonego zaufania do zabezpieczeń”, oraz możliwych skutków zjawiska, rys. 2 [8]. Próby odporności na zwarcia ruchowe oraz rejestracje dynamiki zjawiska przeprowadzane zostały, rys. 3 a) d) [21], przy badaniu bezpieczeństwa obsługi

Rys. 3 a) Schemat połączeń.

Rys. 3 c) Konstrukcja stacji

Rys. 2. Możliwe [8] skutki zwarcia łukowego w turbinie wiatrowej.

kompaktowej stacji kontenerowej SN (stacja z obsługą zewnętrzną rys. 3 c). Dynamikę zjawiska zilustrowano na przebiegach prądów fazowych, rys. 4 c) oraz prądu i ciśnienia, rys. 4 d). Stacje kompaktowe, z obsługą zewnętrzną [18, 19], rys. 3 c), a w szczególności oparte na ich konstrukcji, złącza kablowe SN, lokowane są w sąsiedztwie budynków mieszkalnych oraz ciągów pieszych. Potwierdzona, 16 kA, 1 s (widok stacji przed próbą zilustrowano na rys. 4 a), widok stacji po próbie przedstawia rys. 4 b), odporność obudów ormaSET-P nabiera istotnego znaczenia. Stacje kompaktowe, produkowane w firmie ORMAZABAL Polska Sp. z o. o.,

stanowią [22] szeroki typoszereg produktów, umożliwiających realizację podstawowych wymagań dla stacji węzłowych sieci dystrybucyjnej SN. Stacje transformatorowe ormaSET-P z obsługą z zewnątrz przystosowane są do pracy w kablowej sieci rozdzielczej zarówno energetyki zawodowej, jak i przemysłowej. Dzięki swoim niewielkim rozmiarom są doskonałym rozwiązaniem na osiedlach mieszkaniowych, jak również w miejscach trudnodostępnych, gdzie niemożliwa jest praca ciężkiego sprzętu. Stacje te są zaprojektowane do wyposażenia w transformator olejowy do 630 kVA, rozdzielnicę SN, produkcji Ormazabal w izolacji SF6 oraz rozdzielnicę nn. Stacje, rys. 5, składają się z korpusu oraz dachu wykonanych z żelbetu. Korpus posiadają trzy, przedzielone niskimi ściankami części funkcjonalne: przedział rozdzielnicy SN, przedział rozdzielnicy nn i komorę transformatora. Dach przykręcony jest do ścian korpusu stacji poprzez profile nad drzwiami oraz kątowniki. Do obsługi poszczególnych przedziałów stacji przewidziano oddzielne drzwi wyposażone w kratki wentylacyjne zapewniające chłodzenie urządzeń i wentylację pomieszczenia stacji. Elementy te wykonane są z ocynkowanej ogniowo blachy stalowej lub z aluminium i lakierowane proszkowo

Rys. 3 b) Zwarcie łukowe w stacji kompaktowej [5].

Rys. 3 d) Inicjacja zwarcia łukowego.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE w określonym przez zamawiającego kolorze. Dolna część komory transformatora pomalowana jest olejoodporną farbą i tworzy szczelną misę olejową uniemożliwiającą zanieczyszczenie wód gruntowych i gleby w wypadku uszkodzenia transformatora. W celu kontrolowanego rozprężania gazów [5], powstałych w wypadku zwarcia w rozdzielnicy SN, w ściance pod rozdzielnicą zainstalowano metalową kratę chłodzącą. Ze względu na małe wymiary stacje ormaSET-P są transportowane na miejsce przeznaczenia w stanie gotowym do posadzenia. Rys. 4 a) Widok stacji ormaSET-P, przed próbą.

Rys. 4 b) Widok stacji ormaSET-P, po próbie, test z wynikiem pozytywnym – wskaźniki nie uległy nadpaleniu.

Prąd

Prąd i ciśnienie

Rys. 4 c) przebiegi prądów podczas próby.

Rys. 4 d) przebiegi prądu oraz ciśnienia podczas próby.

Ograniczanie skutków zwarć łukowych w stacjach kontenerowych SN Skuteczna eliminacja skutków zwarć łukowych [23] stanowi do chwili obecnej aktualny problem badawczy i techniczny, a w jego rozwiązaniu można wyróżnić dwie zasadnicze grupy działań: a) wprowadzenie wymagań dotyczących tzw. łukoochronności rozdzielnic, czyli określenie stopnia wytrzymałości mechanicznej rozdzielnicy na wzrost ciśnienia w jej wnętrzu oraz stopnia ochrony otoczenia rozdzielnicy na wydostanie się płomienia i gorących gazów na zewnątrz [5, 18, 24]; wymagania dotyczące łukoochronności nie odnoszą się do strat powstałych we wnętrzu rozdzielnicy, dopuszczając praktycznie całkowite zniszczenie wyposażenia przedziału, w którym doszło do zwarcia łukowego; b) zastosowanie metody szybkiej eliminacji łuku zakłóceniowego [8], zapobiegającej rozwojowi wyładowania i przekształceniu się łuku w wysokoenergetyczny łuk gazowy; metoda ta jest skuteczna jeśli eliminacja łuku nastąpi w odpowiednio krótkim czasie;

Rys. 5. Stacja typu ormaSET-P: a) lokalizacja w terenie, b) konstrukcja, c) elementy składowe.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 6 a) przykładowa konfiguracja rozdzielnicy

Klasyczny sposób wyłączenia zwarcia nie zapewnia na tyle krótkiego czasu tego wyłączenia, aby spełnione były założenia określone w punkcie b). W ciągu tego czasu łuk zakłóceniowy powoduje w praktyce niejednokrotnie całkowite zniszczenie wnętrza rozdzielnicy, łącznie z zainstalowaną tam aparaturą. Czas palenia się łuku [5] jest bardzo zróżnicowany (w dużej mierze zależy od konstrukcji i nastaw zabezpieczeń) ale w skrajnych sytuacjach (np. przy źle dobranych lub uszkodzonych zabezpieczeniach) może to być w sieci SN jedna i więcej sekundy. W związku z tym ściany rozdzielnic, w miejscach narażonych na działanie łuku konstruuje się jako podwójne, z warstwą powietrza pomiędzy arkuszami blach. Dzięki temu łuk działa tylko na wewnętrzną powierzchnię blachy wewnętrznej. Innym rozwiązaniem jest system labiryntowego odprowadzania gazów (chłodnice gazów, w których wydłużenie drogi wydmuchu skutkuje zwiększeniem powierzchni wymiany ciepła), z wnętrza obudowy. Dzięki takiemu rozwiązaniu następuje dostateczne ochłodzenie i zmniejszenie ciśnienia gazów i wyrzucenie ich w kontrolowane strefy tak, aby nie zagrażały obsłudze. Jeszcze innym sposobem ograniczania skutków łuku jest obudowanie wewnętrznej powierzchni przestrzeni narażonych na działanie łuku odpowiednim dielektrykiem.

Rys. 6 b) budowa modułu: A – przedział aparatury łączeniowej; B – przedział szynowy; C – przedział kablowy; D- przedział sterowania; E – interfejs operatora

Obudowy systemu PF-P, stacje z korytarzem obsługi [6], rys. 1, posiadają potwierdzoną odporność na zwarcia łukowe przy prądzie 20 kA w czasie 1s, w związku z powyższym stanowią najbardziej nowoczesne i unikalne rozwiązanie na rynku krajowym [19]. Efekt zwiększenia odporności tych obudów osiągnięto umieszczając dodatkową klapę wybuchową w obudowie. Dzięki takiej konstrukcji gazy łukowe rozprężają się szybciej niż w tradycyjnym rozwiązaniu, poprzez wydmuch gazów po uniesieniu dachu. Wymagane wartości prądu rosną z mocą zwarciową stacji SN w głębi sieci. Stacje z obsługą zewnętrzną posiadają potwierdzoną odporność na zwarcia łukowe 16 kA, w czasie 1 s, co wydaje się być wystarczające dla stosowanych w nich jednostek transformatorów do 630 kVA. Wniosek jest zatem oczywisty: łukoochronność rozdzielnic i obudów kontenerowych stacji energetycznych SN stanowi konieczny warunek bezpieczeństwa obsługi i osób postronnych. Zagadnienie łukoochronności rozdzielnicy i obudowy stacji kontenerowej [5] musi być analizowane łącznie. Obudowa całej stacji oraz konstrukcja zainstalowanych w niej rozdzielnic powinny zapewniać maksimum ochrony dla obsługi i osób postronnych, w przypadku wystąpienia zwarcia łukowego. Z tego powodu stacje, rozdzielnie i rozdzielnice powinny być zaprojektowane zgodnie ze stosow-

nymi normami [25] i dokumentami związanymi, które precyzyjnie określają zarówno wymagania jak i metodykę badań i testów jakim wymienione konstrukcje powinny być poddane, dla potwierdzenia ich odporności na skutki zwarć łukowych. Wymagania stawiane rozdzielnicom pierwotnego rozdziału energii i rozdzielnicom przemysłowym są jeszcze większe [18], ze względu na moc zainstalowanych urządzeń. Przykład stanowić mogą rozdzielnice systemu rozdzielnic CPG firmy Ormazabal, obejmujący zestaw modularnych pól CPG.0, w izolacji gazowej SF6, z których można zbudować różne konfiguracje rozdzielnic pierwotnego rozdziału energii w sieciach SN, o napięciach do 36 kV, rys. 6. Instalacje elementów zapewniających odporność na wewnętrzne zwarcia łukowe, 25 kA, 1s, we wszystkich przedziałach średniego napięcia w połączeniu z zaawansowaną konstrukcją zapewnia pełną ochronę przed zewnętrznymi warunkami środowiskowymi, co sprawia, że pola CPG.0 są idealnym rozwiązaniem do zastosowania w podstacjach, zakładach energetycznych oraz przemysłowych, ponieważ umożliwiają bezpieczną i niezawodną dystrybucję energii. Konstrukcja pól obejmuje ramę stalową, której wysoka sztywność i wytrzymałość mechaniczną zapewnia odporność na odkształcenia podczas insta-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Na stałe uszczelniony przedział aparatury łączeniowej wypełniony jest gazem SF6 stanowiącym medium izolacyjne. Dzięki konstrukcji ze stali nierdzewnej przedział aparatury łączeniowej wytrzymuje wewnętrzne zwarcie łukowe do 25kA przez 1s. Gazy wytwarzane w wyniku wewnętrznego zwarcia łukowego są schładzane i mogą być odprowadzane przewodem nadmiarowym znajdującym się z tyłu. Zależnie od funkcjonalności, przedział może zawierać następujące aparaty: rozłącznik, odłącznik, uziemnik złącznik i uziemnik; wyłącznik próżniowy; komory bezpieczników. Przedział można podłączyć do szyny zbiorczej oraz kabli średniego napięcia przy pomocy przepustów znajdujących się na górze i u dołu. Ciśnienie gazu jest kontrolowane z pomocą kompensowanego temperaturowo czujnika ciśnienia, ze stykiem bezpotencjałowym, co pozwala na wykorzystanie do zdalnego wyzwalania alarmu lub blokowania/samoczynnego wyłączenia pola.

W przedziale szynowym znajdującym się w górnej części pola mieści się szyna zbiorcza (połączenie elektryczne między poszczególnymi polami średniego napięcia). Każda z szyn fazowych tworzących szynę zbiorczą posiada izolację stałą i ekranowanie uziemione przy pomocy dedykowanej szyny uziemiającej. Dzięki takiej jednofazowej aranżacji pole jest wyjątkowo niezawodne oferując wysoką dostępność zasilania. Dzięki separacji faz przy pomocy uziemionych przekładek metalowych, urządzenie może wytrzymać wewnętrzne zwarcie łukowe do 25 kA, przez 1s. Opcjonalnie można w tym przedziale umieścić toroidalne przekładniki prądowe i/lub konektorowe przekładniki napięciowe, co czyni niepotrzebnym zastosowanie pól pomiarowych.

Przedział kablowy umiejscowiony u dołu pola umożliwia dostęp do przyłączy kablowych od frontu i posiada pokrywę zblokowaną z układem uziemienia. Zewnętrzne przepusty stożkowe wykorzystywane są do instalacji toroidalnych przekładników prądowych. Przedział może być dostarczony w postaci wytrzymującej wewnętrzne zwarcia łukowe do 25kA przez 1s miedzy fazami zgodnie z kryteriami normy PN-EN 62271-200. Opcjonalnie wnętrze podstawy przedziału może mieścić następujące aparaty: Maksymalnie 4 na fazę ekranowane przepusty pod gwintowane głowice kablowe; złącza kabli SN; szyny uziemiające; toroidalne przekładniki prądowe; konektorowe przekładniki napięciowe; ograniczniki przepięć. Wszystkie elementy obudowy pola są uziemione przy pomocy szyny miedzianej zaprojektowanej by zapewnić krótkotrwały prąd zwarciowy, co umożliwia przyłączenie lub odłączenie kabli SN i głowic bez potrzeby demontażu szyny.

lacji i późniejszej pracy. Rama wraz ze wszystkimi pozostałymi elementami metalowymi, nie będącymi pod napięciem, podłączona jest do zbiorczej szyny uziemiającej, co poprawia bezpieczeństwo instalacji. Pola łączone są za pomocą szyny instalowanej w górnej ich części, na zewnątrz przedziału aparatury łączeniowej.

Przedział sterowania umieszczony u góry pola, oddzielony od obszaru napięcia średniego, przygotowany jest do instalacji urządzeń pomiarowych, przekaźników zabezpieczających, zawiera zestaw listew zaciskowych z identyfikacją sygnałów sterowania. Połączenia z interfejsem operatora realizowane są przez złącza czyniące montaż bardziej elastycznym,

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

pozwalając na bezpośredni montaż i podłączenie przedziału sterowania na miejscu. Umiejscowiony po środku interfejs operatora obejmuje również schemat połączeń indywidualnie dostosowany do każdego typu pola oraz możliwość ręcznej obsługi: mechanizmu napędowego odłącznika, wyłącznika, sprężyny naciągowej oraz wskaźników.

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Podsumowanie Konieczność ochrony obsługi [7] lub przypadkowego człowieka przed bardzo niebezpiecznymi skutkami wyładowania łukowego powinna stanowić absolutny priorytet w konstrukcji rozdzielnic oraz obudów kontenerowych stacji dystrybucyjnych SN. Rys. 7 ilustruje działania, które należy podjąć, aby do wyładowania łuku elektrycznego nie doszło.

Rys. 7. Etapy zapobiegania wyładowaniom łukowym i jego skutkom [7].

Najważniejsze jest wyeliminowanie zagrożeń i należy się do tego stosować wszędzie, gdzie tylko jest to możliwe. Zasada jest prosta - tam, gdzie nie ma zagrożenia, nie ma możliwości nieszczęśliwego wypadku. W przypadku urządzeń elektrycznych nie należy, o ile nie ma bezwzględnie takiej potrzeby, dopuszczać do prac pod napięciem. Wyjątkiem są prace, które mogą zostać wykonane za pomocą odpowiednich narzędzi lub urządzeń, których operator znajdować się będzie w bezpiecznej strefie tzn. poza zasięgiem rażenia łuku elektrycznego. Do minimalizacji zagrożenia należy przystąpić w przypadku, gdy – w uzasadnionych sytuacjach – nie można całkowicie wyeliminować zagrożenia, w tym przypadku pracy pod napięciem. Skoro zagrożenia muszą występować, należy je ograniczyć do minimum. Należy o tym pamiętać już na etapie projektowania czy modernizacji rozdzielnicy. Stosowanie izolacji SF6 jest jednym z czynników minimalizacji prawdopodobieństwa wystąpienia zwarcia łukowego. Konstrukcje rozdzielnic i stacji kontenerowych SN, opisanych w artykule ograniczają zarówno prawdopodobieństwo jak i skutki wystąpienia przedmiotowego zjawiska. Istotna jest jednak świadomość, że wszystkie

omawiane metody nie zapewniają całkowitego wyeliminowania ryzyka, zatem zapewnienie odpowiedniej łukoochronności stanowi najbardziej istotne kryterium bezpieczeństwa.

Literatura 1. Szadkowski M., Warachim A.: Przekształcanie istniejących sieci SN w sieci typu Smart, Energetyka nr 9, s. 513-518, 2014. 2. Warachim A., Dekarz K.: Wybrane zagadnienia modernizacji węzłów sieci średnich napięć, Energetyka nr 10, s. 586-592, 2014. 3. Sprawozdanie z działalności Prezesa URE w 2013 r., Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr 2 (88), 30 czerwca 2014. ISSN 1506-090X. 4. Energy Policy of Poland until 2030, elaborated by the Ministry of Economy; Warsaw 10th of November 2009; Appendix to Resolution no. 202/2009 of the Council of Ministers of 10 November 2009, Document adopted by the Council of Ministers on 10 November 2009. 5. Szywała P., Warachim A., Łukoochronność aparatury średniego napięcia, Energetyka nr 9, s. 612614, 2003. 6. Szadkowski M., Warachim A.: System obudów betonowych stacji energetycznych średniego napięcia, z korytarzem obsługi, typu PF-P, z potwierdzoną odpornością na skutki zwarć łukowych: 20 kA, w czasie 1 s, Energetyka nr 9, s. 518-524, 2014. 7. Szadkowski M., Warachim A.: Analiza kategorii zagrożenia łukiem elektrycznym w instalacjach elektrycznych zakładów przemysłowych, Energetyka nr 6, czerwiec 2015, s. 422-427. 8. Materiały COMEL Sp z o. o.: Ochrona przed skutkami łuku elektrycznego, http: //www.comel.pl/ 9. Flisowski Z.: Technika wysokich napięć (wyd. 5). WNT, Warszawa 2009. 10. Florkowska B.: Wytrzymałość elektryczna gazowych układów izolacyjnych. Uczelniane Wyd. Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2003. 11. Gierlotka S.: Łuk elektryczny i skutki jego działania na człowieka, Elektro.Info nr 9/2008. 12. http://www.ipcsc.pl/index.php/ ekspertyzy/zagroenie-ukiemelektrycznym/24-skutki-dziaaniauku. 13. Worker Health Chartbook 2000, NIOSH 2000. 14. Cawley J.C., Homce G.T.: Trends in Electrical Injury: 1992-2002, IEEE 2006.

15. Worker Death by Electrocution: A Summary of NIOSH Surveillance and Investigative Findings, NIOSH 1998. 16. http://www.mszadkowski.pl/2. html. 17. Warachim A., Dekarz K.: Konstrukcje modułowe kontenerowych stacji energetycznych w sieciach średnich napięć, Energetyka nr 11, s. 707-713, 2014. 18. Karty katalogowe stacji i rozdzielnic, oferta, materiały niepublikowane firmy ORMAZABAL Polska Sp. z o. o., http://www.ormazabal. com/pl/). 19. Type test report No. 02277-150140, IPH Berlin, 2015, materiał niepublikowany ORMAZABAL Polska Sp. z o. o. 20. Zając A., Juraszek J., Warachim A: Powiązania systemowe węzłowych stacji dystrybucyjnych i abonenckich w sieciach typu SMART z zastosowaniem modułu MV BPL, Energetyka nr 9, s. 578-584, wrzesień 2015. 21. Type test report No., IPH Berlin, 31 października 2013, materiał niepublikowany, ORMAZABAL Polska Sp. z o.o. 22. Andrzej Warachim, Wybrane zagadnienia konstrukcji nowoczesnego system produkcji stacji transformatorowo-rozdzielczych średniego napięcia w obudowie betonowej, Materiały konferencyjne Konferencji Naukowo Technicznej Stacje Elektroenergetyczne WN/SN i SN/nN, Jelenia Góra 28-29 maja 2001, str. 57- 62. 23. Antoni KLAJN, Henryk MARKIEWICZ, Ireneusz SURÓWKA, Nowa metoda eliminacji łuku zakłóceniowego w urządzeniach elektrycznych, Instytut Energoelektryki, Politechnika Wrocławska, Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze – SIECI 2004, V Konferencja Naukowo-Techniczna. 24. PN-EN 60298: 2000 Rozdzielnice prądu przemiennego w osłonach metalowych na napięcia 1 kV do 52 kV włącznie. 25. Polska Norma PN-EN 62271-202, Wysokonapięciowa aparatura rozdzielcza i sterownicza, Część 202: Stacje transformatorowe prefabrykowane wysokiego napięcia na niskie napięcie, PKN Warszawa, wrzesień 2010. n Warachim Andrzej Dekarz Krzysztof Ormazabal

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rezystor AWScz z funkcją tłumienia skutków asymetrii doziemnej w skompensowanych sieciach średniego napięcia

tosowanie w sieciach SN dławików gaszących (cewek Petersena) powoduje ograniczenie prądu ziemnozwarciowego i tworzenie warunków do samoistnego wygaszania zakłóceń nietrwałych podtrzymywanych łukiem elektrycznym. Podczas trwałych zwarć z ziemią działanie kompensacyjne dławika zmniejsza poziom zagrożeń porażeniowych wywołanych takimi zakłóceniami. Jednak małe prądy ziemnozwarciowe znacznie utrudniają identyfikację zakłócenia i ograniczają skuteczność działania zabezpieczeń ziemnozwarciowych. Problem ten dobrze rozwiązują układy automatyki wymuszania składowej czynnej (AWScz). Głównym elementem AWScz jest rezystor włączany równolegle do dławika z pewnym opóźnieniem po wystąpieniu doziemienia. Stan załączenia rezystora trwa kilka sekund wzmacniając znacznie pomiarowe wielkości kryterialne zabezpieczeń. Wszelkie korzyści ( gaszenie zwarć łukowych i ograniczanie zagrożeń porażeniowych) w sieci kompensowanej są tym większe im dokładniejsze jest zestrojenie reaktancji dławika do pojemności doziemnej sieci. Uzyskanie dobrego zestrojenia jest możliwe w praktyce eksploatacyjnej sieci wyłącznie przez stosowanie dławików nadążnych, w których dopasowanie reaktancji odbywa się automatycznie po każdej zmianie pojemności doziemnej sieci. Pierwsze doświadczenie ze stosowania cewek nadążnych w polskich sieciach SN wykazały jednak wyraźne ograniczenia w realizacji dokładnego strojenia. Powodem tego jest zjawisko naturalnej asymetrii doziemnej sieci, które w obwodzie szeregowego połączenia dławika i pojemności doziemnej sieci może generować efekt rezonansowy skutkujący znacznym wzrostem napię-

cia w punkcie neutralnym sieci i powodować znaczne różnice w napięciach fazowych względem ziemi. Taka sytuacja uniemożliwia dokładne strojenie dławika i często zmusza do prowadzenie kompensacji o znacznym rozstrojeniu (np. 20 lub 30%). Niestety takim działaniem tracone są przede wszystkim najlepsze możliwości skutecznego gaszenia zwarć łukowych. Analizując zjawisko efektu rezonansowego łatwo zauważyć, że można go znacznie złagodzić zwiększając tłumienność w obwodzie doziemnym sieci. W oparciu o wyniki prowadzonych badań sieciowych podczas uruchamiania dławików nadążnych przedsiębiorstwo BEZPOL Sp z o.o. przy współpracy z prof. dr hab. inż. Józefem Lorencem z Politechniki Poznańskiej opracowało układ typu BRW-b/II 20/30, w którym zastosowano rezystory (w obwodzie pierwotnym) umożliwiające realizację dwóch zadań: yy wymuszanie składowej czynnej dla potrzeb AWScz, yy wzrost konduktancji w obwodach doziemnych zwiększającej skuteczność tłumienia efektów rezonansowych. Zaproponowane rozwiązanie umożliwia uzyskanie optymalnych parametrów kompensacji z zachowaniem funkcji automatycznego wymuszania składowej czynnej prądu zwarciowego. Prowadzenie dokładnego strojenia kompensacji pomimo zwiększonej konduktancji doziemnej sieci wykazuje znacznie lepsze warunki do wygaszania zwarć łukowych niż w wypadku sieci o słaby zestrojeniu dławika. Wzrost proponowanego poziomu konduktancji doziemnej sieci silnie symetryzuje napięcia fazowe względem ziemi i nie ma praktycznie wpływu na poziom zagrożenia porażeniowego

Urządzenie zbudowane jest z dwóch modułów rezystorowych o odpowiedni dobranej rezystancji i sterowanego łącznika. Rezystory R1 i R2 (rys.2) tworzą moduł zwiększający konduktancję obwodu doziemneo i odpowiadają za tłumienie efektu rezonansowego. Stycznik S i rezystor R1 lub R2 tworzą moduł realizujący układ AWScz Jak pokazano na rys. 2. poszczególne gałęzie układu zakończone są zaciskami przyłączeniowymi (Z1, Z2, Z3) zrealizowanymi w formie izolatorów przepustowych. . Rezystory R1 i R2 dobrano w taki sposób, żeby uzyskać możliwość wymuszania składowej czynnej na poziomie 20 lub 30A. Na rys. 3. przedstawiony jest schemat rezystora w układzie, w którym urządzenie realizuje funkcję AWSC i jednocześnie tłumienia. Zaciski Z1 i Z2 są zwarte i uziemione. Do zacisku Z3 podłączony jest punkt neutralny transformatora uziemiającego. Funkcję wymuszania składowej czynnej realizuje moduł R2. Tłumienie realizowane jest przez sumę rezystancji modułów R1+R2. Ich wartość jest tak dobrana, że współczynnik tłumienia sieci zwiększa się od kilku do kilkunastu procent w zależności od parametrów doziemnych sieci. Bezpol n Zwora S

Rys. 2. Schemat układu elementów w rezystorze AWScz z funkcją tłumienia asymetrii sieci.

Do pkt, neutralnego transformatora uziemiającego

Rys. 3. Schemat rezystora AWScz w układzie połączeń realizującego automatyczne wymuszanie składowej czynnej przez rezystor R2 i tłumienie przez R1+R2.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Kontenery techniczne

przenośne rozwiązania modułowe dla przemysłu Elsta Sp. z o.o., świadcząca od lat kompleksowe usługi w zakresie elektryfikacji obiektów przemysłowych, wprowadza na rynek zaprojektowane przez siebie w pełni zintegrowane rozwiązania kontenerowe w postaci czasowych bądź stałych stacji rozdzielczych lub transformatorowo-rozdzielczych. Elastyczność oferty, a także uniwersalność rozwiązania sprawiają, że znajduje ono zastosowanie na budowach zarówno w Polsce jak i poza granicami kraju.

ontenery techniczne, coraz powszechniej stosowane np. w blokach energetycznych, a także na innych obiektach przemysłowych, to przenośne w pełni wyposażone modułowe stacje rozdzielcze lub transformatorowo-rozdzielcze typu „plug-and-play”. Uniwersalność rozwiązania oraz wielorakie korzyści płynące z jego zastosowania, w tym skrócenie czasu prac instalacyjnych na obiekcie i obniżenie kosztów realizacji, są niezaprzeczalne. Stąd decyzja o wyjściu naprzeciw wymaganiom Klienta i poszerzeniu oferty Elsta Sp. z o.o. o kontenery techniczne zdolne pomieścić urządzenia rozdzielcze różnych napięć, falowniki, transformatory oraz inne w pełni zintegrowane elementy systemu. Każdy z kontenerów jest indywidualnie projektowany pod wytyczne i wymagania Klienta. Pełne wyposażenie instalowane jest zazwyczaj na ramie nośnej przed założeniem górnej części kontenera – ścian bocznych oraz dachu. Takie rozwiązanie konstrukcyjne stanowi cenne udogodnienie związane nie tyle z samym montażem wyposażenia wnętrza, co również z jego późniejszym użytkowaniem i serwisowaniem.

Niniejszy artykuł stanowi prezentację podstawowych parametrów technicznych proponowanego przez Elsta Sp. z o.o. rozwiązania.

Wymiary kontenerów:

Wymiar zewnętrzny: Długość: do 17,00 metrów Szerokość: do 4,00 metrów Wysokość: do 4,00 metrów W przypadku długości powyżej 17,00 metrów i szerokości powyżej 4,00 metrów oferujemy łączenie kontenerów w moduły kontenerowe. Wymiary wewnętrzne kontenera zależą od stopnia ochrony przeciwpożarowej

Podstawowe parametry techniczne: Rama nośna konstrukcji: Podłoga kontenera: Konstrukcja ścian i dachu: Ściany i dach: Stopień ochrony obudowy: Zastosowane normy: Lokalizacja kontenera: Temperatura otoczenia: Nośność ramy kontenera: Przybliżona waga kontenera: (bez wyposażenia)

Profile gorącowalcowane Płyta warstwowa z rdzeniem z wełny mineralnej Profile gorącowalcowane / zimnogięte Możliwość wykonania ścian demontowanych Płyta warstwowa z rdzeniem z wełny mineralnej IP54 *) EN / DIN / ISO Na zewnątrz / wewnątrz -20˚C do +40 ˚C - *) wg specyfikacji wyposażenia ok. 10 ton

*) Wykonanie dla innych warunków – po uzgodnieniu z producentem

oraz izolacji cieplnej kontenera (grubości zastosowanych płyt warstwowych).

Projekt konstrukcyjny

Kontenery każdorazowo dostosowujemy do specyficznych wymogów projektu. Rama konstrukcyjna wykonywana jest z profili gorącowalcowanych (hutniczych) ze stali o odpowiedniej wytrzymałości i udarności. Wszystkie elementy składowe konstrukcji kontenera mają odpowiedni atest jakościowy. Kontener jest projektowany zgodnie z obowiązującymi normami PN-EN.

Projekt instalacji

W kontenerach wykonywana jest kompleta instalacja elektryczna zawierająca: yy oświetlenie wewnętrzne i zewnętrzne, yy oświetlenie awaryjne, yy instalację gniazd elektrycznych, yy instalację alarmową. Wykonywana jest również instalacja uziemień i połączeń wyrównawczych.

Ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja Ogrzewanie Wewnątrz kontenera instalowane są grzejniki o mocy 1,5 ÷ 2 kW.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Klimatyzacja W kontenerach proponowane jest zainstalowanie kasetonowych jednostek klimatyzacyjnych umieszczonych na suficie kontenera. Klimatyzacja wyrównuje temperaturę powietrza wewnątrz kontenera do pożądanej wartości przy uwzględnieniu strat ciepła wynikających z pracy urządzeń elektrycznych. Zewnętrzne jednostki klimatyzacyjne mogą być instalowane zarówno na dachu kontenera, jak i na ścianach bocznych na specjalnie przygotowanych do tego konstrukcjach.

System przeciwpożarowy

Wentylacja W kontenerze może zostać zainstalowany pełny system wentylacji – zgodnie z wymaganiami Klienta. Istnieje możliwość dostosowania konstrukcji kontenera do wymaganych otworów wentylacyjnych (nawiewnych, wywiewnych i wyciągowych).

Zgodnie z wymaganiami Klienta w kontenerze może zostać zainstalowany system przeciwpożarowy. Proponowane rozwiązanie to nowoczesny system gaszenia pożaru FM200. W jego skład wchodzi panel kontrolny, sygnalizacja dźwiękowa i świetlna, detektory dymu oraz butla z gazem FM200 dostosowana do kubatury kontenera.

Dodatkowe usługi

W oparciu o doświadczenie ze zrealizowanych projektów przez Elsta Sp. z o.o. proponowane są dodatkowe elemen-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

ty wyposażenia kontenerów, jak i usługi związane z ich posadowieniem: yy pełne wsparcie na etapie projektowania, yy nietypowe rozwiązanie technologiczne związane z kontenerami, yy obliczenia wytrzymałościowe, yy poszukiwanie indywidualnych rozwiązań dla każdego rodzaju kontenera, yy projektowanie konstrukcji (metalowych, żelbetowych) pod kontenery, yy sprzęt BHP oraz gaśnice przenośne. Zapraszamy do współpracy! n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Najnowsze doświadczenia w zakresie regeneracji olejów transformatorowych Niniejszy artykuł przedstawia metodę regeneracji oleju transformatorowego w kontekście zastosowania jej do transformatora o mocy 400 MVA i napięciach 400/231/22 kV. Ponadto prezentuje doświadczenia co do trwałości olejów inhibowanych. I. Wstęp

roku z powodzeniem jest stosowana również w polskiej energetyce. Czeska firma ORGREZ, a.s. - istniejąca od 1957 , od 20 lat realizuje usługi w zakresie regeneracji olejów transformatorowych. Do końca roku 2014 zregenerowaliśmy ok. 19 000 000 kg oleju. W Polsce we współpracy z ZUT Energoaudyt w ostatnich latach ok. 500 000 kg.

Transformatory mocy są istotnym elementem systemów energetycznych. Ze względu na niezawodność zasilania i koszt transformatory wymagają szczególnej opieki, do jej zakresu należą między innymi następujące procesy: yy regularna diagnostyka yy konserwacja elementów mechanicznych i elektrycznych yy uzdatnianie izolacji olejowej yy osuszanie izolacji celulozowej Zaniedbanie w/w zabiegów prowadzi do skrócenia żywotności transformatora, konieczności przeprowadzenia kosztownego remontu lub wymiany oraz znacznego wzrostu prawdopodobieństwa awarii. Koszty awarii transformatora mogą przekroczyć wielokrotnie jego wartość, natomiast jeśli są one połączone z zaniedbaniami to firma ubezpieczeniowa nie wypłaca odszkodowania.

II. Degradacja izolacji olejowej i jej przeciwdziałanie Niezawodność i okres eksploatacji transformatorów zależy w dużej mierze od jakości stosowanego oleju, który spełnia funkcję medium elektroizolacyjnego oraz przewodzącego ciepło. W trakcie eksploatacji, na skutek oddziaływania różnych czynników – takich jak temperatura, zanieczyszczenia stałe, metale, pole elektryczne – dochodzi do pogarszania się parametrów oleju w transformatorze. Powstają kwasy organiczne, aldehydy, ketony, mydła oraz zachodzi polimeryzacja węglowodorów nienasyconych – wszystkie te procesy noszą wspólną nazwę starzenia się oleju transformatorowego. Starzenie pogarsza nie tylko własności izolacyjne oleju, ale również powoduje degradację izolacji celulozowej oraz korozję metali. Proces starzenia zwiększa naturalnie również prawdopodobieństwo wystąpienia

Regeneracja oleju transformatorowego – wykonywana w miejscu jego zainstalowania, bez konieczności jego wyłączania i przywracająca parametrom oleju wartości charakterystyczne dla oleju nowego, stała się po prawie 20 latach stosowania, klasyczną metodą uzdatniania izolacji płynnej. Regeneracja praktycznie wyeliminowała w Republikach Czeskiej i Słowackiej konieczność wymiany oleju w transformatorach mocy. Od 2008

awarii transformatora, zwłaszcza po przekroczeniu pewnych wartości granicznych parametrów oleju. Aby uniknąć niepożądanych skutków starzenia się oleju, prowadzi się monitorowanie jego stanu poprzez przeprowadzanie wymaganych pomiarów – ich zestaw i tryb przedstawiono w publikacji [7,12]. Po pewnym okresie eksploatacji transformatora, zależnym między innymi od trybu i warunków jego eksploatacji, jakości oleju oraz konserwacji dochodzi do przekroczenia granicznych wartości parametrów oleju - konieczna staje się wtedy wymiana oleju na nowy lub jego regeneracja. Osiągnięcie wartości granicznych przez olej połączone jest z nieodwracalną degradacją izolacji celulozowej w stopniu znacznie skracającym żywotność transformatora pomimo poprawy parametrów oleju drogą wymiany lub regeneracji. Aby nie dopuścić do tej sytuacji oraz wydłużyć okres eksploatacji transformatorów w Republice Czeskiej dokonuje się w praktyce regeneracji oleju przy znacznie mniejszych wartościach parametrów krytycznych niż w Polsce (już przy wartości liczby kwasowej przekraczającej 0,06 mgKOH/g) Kolejnym powodem regeneracji oleju jest pojawianie się, nawet w stosunkowo nowych transformatorach siarki korozyjnej. Siarka, oprócz korozji po-

Tab. 1. Parametry oleju transformatorowego Nazwa parametru

Metoda pomiaru

Olej zestarzony

Nowy olej

Olej zregenerowany

Wartość graniczna wg IEC

Napięcie przebicia (kV / 2,5 mm)

IEC 60156

~ 30

> 70

IEC 60296 / 82

~ 0,2

< 0,03

< 0,01

0,03

IEC 60814

< 10

Liczba kwasowa (mg KOH / g) Zawartość wody (mg / kg - ppm) Współczynnik strat tg δ przy 90°C (%) Napięcie międzypowierzchniowe (mN / m) Rezystywność przy 90°C (G©m) Zawartość inhibitora (%)

IEC 60247

< 0,3

0,5

ISO 606295

~ 23

> 40

> 50

IEC 6024

> 150

IEC 60666

0,3-0,5

0,3 - 0,5

–

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 1. Stacja regeneracji oleju transformatorowego na stanowisku pracy. Transformator z roku 1977, napięcia 400/231/22 kV, moc 400/400/160 MVA, zawierający w kadzi 66 000 kG oleju.

woduje w transformatorze osadzanie się na przewodach i izolacji papierowej transformatora siarczku miedzi (Cu2S), mającego własności przewodzące. Skutkuje to obniżeniem wytrzymałości elektrycznej układu izolacyjnego, co może doprowadzić do awarii polegającej na zwarciu międzyzwojowym. Przyczyną pojawienia się siarki korozyjnej w oleju może być niewłaściwy surowiec lecz częściej fabryczne zastosowanie w nim przeciwutleniacza disiarczku dibenzylu (DBDS) np. w popularnych do roku 2006 olejach Nytro 10BN i Nytro 10GBN firmy Nynas ([14]). Przykładowe wartości najważniejszych parametrów olejów są zawarte w tabeli 1.

III. Regeneracja oleju transformatorowego Regenerację oleju przeprowadza się przy pomocy przewoźnej stacji serwisowej znajdującej się na naczepie typu TIR, zawierającej wszystkie elementy technologii monitorowane komputerowo oraz podręczne stanowisko badawcze oleju. Stacja zostaje możliwie blisko umiejscowiona w pobliżu transformatora lub zbiornika z olejem. Następnie zostaje włączona w obieg olejowy transformatora. Naturalnie w momencie włączenia i później odłączenia stacji z obiegu olejowego transformator zostaje wyłączony z ruchu. Natomiast poza tym może pracować w trakcie przeprowadzanej regeneracji. Na proces regeneracji oleju składają się następujące etapy: yy odfiltrowanie oleju z cząstek stałych, yy odseparowanie cząstek polarnych w kolumnach zawierających glinkę fulerską,

yy suszenie próżniowe wraz z odgazowaniem. Najważniejszym etapem regeneracji jest fizykochemiczny proces oczyszczania oleju przepływającego przez kolumny sorpcyjne, zawierające glinkę fulerska z powierzchnią aktywną ponad 200 m2/g. Aby osiągnąć właściwy efekt regeneracji, olej powinien reagować z sorbentem przez okres ok. 40 minut. Proces ten może zostać powtórzony ok 10 razy. Potem następuje stan nasycenia sorbentu. Następuje teraz faza oczyszczania termochemicznego kolumn z sorbentem, a po jej zakończeniu cykl się powtarza tak długo, aż do uzyskania odpowiednich parametrów oleju. Regeneracja oleju daje również możliwość usuwania szlamów (desludging), powodujących pogorszenie chłodzenia i przyśpieszone starzenie izolacji stałej transformatora. Szlamy w większości składają się z cząstek stałych, mydeł oraz polimerów, które powstają w silnym polu elektrycznym z tlenków produktów procesu starzenia się oleju. Szlamy osadzają się nie tylko na uzwojeniu, ale również na rdzeniu oraz elementach izolacji stałej transformatora. Szlamy są stosunkowo dobrze rozpuszczalne w nowym lub świeżo zregenerowanym oleju już od temperatury 40 °C. Własność powoduje nieefektywność wymiany oleju jako metody usunięcia skutków starzenia w transformatorach gdzie doszło do nadmiernego procesu starzenia z wydzieleniem szlamów. W trakcie wymiany ok. 10% oleju zostaje w uzwojeniach ponadto szlamy osadzają się w znacznym procencie na różnych elementach transformatora. Nowy olej wlany do kadzi transformatora absorbuje te zanieczyszczenia powodując pogorszenie swoich parametrów. W dotych-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

czasowej praktyce przeprowadzaliśmy regenerację oleju w transformatorach w których użytkownik niedawno wymienił olej. Regeneracja oleju w trybie usuwania szlamów przeprowadzana jest w wyższej temperaturze (ok. 70 °C) oleju i kadzi transformatora niż regeneracja w trybie zwykłym. Przy większych transformatorach zachodzi konieczność dodatkowego ich izolowania termicznego. Proces regeneracji kończy dodanie do oleju inhibitora opóźniającego procesy utleniania – konieczne również ze względu na usunięcie wraz z innymi substancjami oleju również jego naturalnych inhibitorów. Jako inhibitor dodajemy 2,6-bis(1,1-dimethylethyl)-4-methyl phenol do poziomu około 0,35 % masy oleju. Żywotność oleju, jako izolatora – inhibitowanego jak i nieinhibitowanego – , jako izolatora określa się poprzez pomiar jego stabilności starzeniowej. Test stabilności starzeniowej przeprowadzany jest przez poddanie próbki oleju odpowiedniej temperaturze (np. 100°C) , ciągłego napowietrzania w obecności miedzi jako katalizatora. Wynikiem testu ilość godzin, którą osiąga olej do momentu pojawienia się osadów i szlamów mających wpływ na wzrost współczynnika strat oleju. Dla olejów spełniających normę IEC 60296 szczegółowo metody testów są opisane w normach IEC 61125 i IEC 60296. Doświadczenia ze stosowania testów starzeniowych przez ORGREZ były prezentowane na konferencji w Wiśle [13]. Przykładowo olej, którego stabilność starzeniowa w zaraz po regeneracji w 1996 roku wynosiła ok. 1200 godzin, po 15 latach miał jeszcze prawidłowe

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 2. Przykładowe badanie starzeniowe oleju wraz z pomiarami , wartości liczby kwasowej, zawartości inhibitora i napięcia powierzchniowego.

właściwości izolacyjne [13]. Zawartość inhibitora w oleju spada bardzo wolno w powiązaniu z szybkością starzenia się oleju. Zawartość inhibitora należy mierzyć według normy IEC 60666. Praktycznie jako dodatkowy pomiar w standardowym monitorowaniu stany oleju. Zawartość inhibitora powinna być mierzona w okresach zależnych od temperatury pracy i obciążenia transformatora. W wypadku obniżenia się zawartości inhibitora poniżej normy (ok. 0,3 %) mamy trzy możliwości: a) doinhibowanie oleju do pierwotnej koncentracji , o ile pozostałe parametry oleju wskazują na niski stopień zestarzenia. b) w ykonanie regeneracji oleju wraz z inhibowaniem – o ile olej jest zestarzany. c) dalsze prowadzenie eksploatacji przy niskiej zawartości inhibitora (np. 0,05%) lecz zwiększając częstotliwość pomiarów parametrów olej Do podstawowych zalet związanych z regeneracją oleju transformatorowego można zaliczyć: yy wydłużenie żywotności izolacji celulozowej transformatora, yy usunięcie siarki korozyjnej z oleju, powodującej szereg niebezpiecznych efektów w transformatorze. yy ograniczenie problemów związanych z likwidacją odpadów niebezpiecznych i ich transportu, yy zminimalizowanie liczby operacji związanych z olejem, yy obniżenie ryzyka ekologicznego, yy kompleksowa usługa bezpośrednio na stanowisku transformatora, yy znacząca poprawa jakościowych parametrów oleju i transformatora, a tym samym podwyższenie jego niezawodności i trwałości, yy minimalizacja kosztów związanych z koniecznością wyłączenia, dzięki

możliwości regeneracji oleju w trakcie normalnej pracy transformatora, yy korzystne ekonomicznie rozwiązanie problemu pogorszenia izolacji płynnej w transformatorze. Olej po regeneracji posiada parametry i stabilność starzeniową oleju nowego [13]. Firma Energoaudyt wraz firmą ORGREZ wykonały w 2015 roku regenerację największej w Polsce regeneracji oleju w transformatorze z roku 1977, o napięciach 400/231/22 kV, mocy 400/400/160 MVA, zawierającego w kadzi 66 000 kG oleju. Z dotychczasowych doświadczeń oraz powyższej realizacji wynika, że metoda regeneracji oleju transformatorowego jest pełnowartościową alternatywą w stosunku do konieczności wymiany oleju, daje ona większe korzyści dla poprawienia stanu systemu izolacji w transformatorach olejowych. Ponadto regeneracja oleju stanowi znacząco korzystniejszy ekonomicznie sposób uzyskania właściwych parametrów oleju niż jego całkowita wymiana.

IV. Literatura [1] M. Naimi, S. Farhangi, R. Ghaemi, Thermal, model and temperature control of a 30 MVA distribution transformer applied in low frequency drying process, CCECE 2003 CCGEI 2003, Montreal, May 2003 [2] E.Figueroa, T.Kalicki , Ed teNyenhuis, Low frequency heating field dry-out of a 750 MVA 500 kV auto transformer, Elektricity Transmision & Distribution Today January/February 2009 Vol. 21, No. 1 [3] J.A. Almendros-Ibáñez, J. C. Burgos, and B.García, Transformer Field Drying Procedures: A Theoretical Analysis, IEEE transactions on power

delivery, vol. 24, no. 4, oct. 2009 [4] D. F. Garcıá, B. Garcıá, J.C. Burgos, Analysis of the influence of low-frequency heating on transformer drying – Part 1: Theoretical analysis, International Journal of Electrical Power & Energy Systems Vol. 38, Issue 1, June 2012, Pages 84–89 [5] Diego F. Garcıá, Belén Garcıá, Juan Carlos Burgos, Analysis of the influence of low-frequency heating on transformer drying – Part 1: Experiences with a real transformer, International Journal of Electrical Power & Energy Systems Vol. 38, Issue 1, June 2012, Pages 90–96 [6] Zakład Wysokich Napięć PŁ http:// zwn.wpk.p.lodz.pl:20000/serwisy/ zawilgocenie/index.html [7] Ramowa Instrukcja Eksploatacji Transformatorów, Energopomiar-Elektryka Gliwice 2012 [8] Transformatory w eksploatacji, Praca zbiorowa pod redakcją dr hab. inż. J.Subocza Wydawnictwo Energo-Complex 2007 [9] P. Przybyłek, Wiarygodne metody wyznaczania zawilgocenia izolacji celulozowej w warunkach laboratoryjnych dla potrzeb wzorcowania systemów pomiarowych, Międzynarodowa Konferencja Transformatorowa Transformator 2011. Toruń [10] P. Przybyłek, Badania temperatury inicjacji bubble effect w izolacji papier-olej, Międzynarodowa Konferencja Transformatorowa Transformator 2011. Toruń [11] Cigre WG A2.18., Guide for life management techniques for power transformers, January, 2003. [12] M. Kazimierski, W. Olech, Diagnostyka techniczna i monitoring transformatorów, Energopomiar-Elektryka Gliwice 2013 [13] D. Faber, Z. Hradil, T. Weber, Parametry oraz trwałość regenerowanych olejów transformatorowych – materiały Konferencji Zarządzanie Eksploatacją Transformatorów , Wisła – Jawornik , 27-29.04.2010. [14] H.Olejniczak, T. Buchacz, B.Bednarska, Siarka korozyjna w olejach transformatorowych - problem wciąż aktualny, ZPBE ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA Sp. z o.o. Gliwice 2013, http:// www.elektryka.com.pl/pl/publikacje/katalog-publikacji/225-siarka-kor ozyjna-w-olejach-transformatorowy ch-problem-wciaz-aktualny n Mirosław Zając, ZUT Energoaudyt sp.z o.o. Tomasz Weber, ORGREZ a.s.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Badanie łukoochronności złącz kablowych typu ZK-SN-18 firmy Lamel wyposażonych w rozdzielnice SN Xiria Pomimo mniejszych gabarytów dla złącza przeprowadzana jest taka sama próba jak dla typowej stacji transformatorowej. Kontrolowanie ogromnej ilości energii powstałej po inicjacji łuku elektrycznego oraz skuteczne rozprężenie gazów połukowych wymaga zastosowania specjalnych rozwiązań. Zadania tego podjęła się firma LAMEL, która opracowała projekt złącza kablowego, wyposażonego w rozdzielnice Xiria ze specjalnym systemem absorbcji energii łuku elektrycznego. Próby łukoochronności złącza, zakończone wynikiem pozytywnym, przeprowadzone zostały przez Instytut Energetyki w Warszawie.

Zdj. 1. Złącze kablowe typu ZK-SN-18 z rozdzielnicą Xiria

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Konstrukcja złącza ZK-SN-18

Złącze kablowe typu ZK-SN-18, które było przedmiotem badań, dostępne jest w wykonaniu 3, 4 i 5 polowym. Poza rozwiązaniem standardowym, w którym sterowanie odbywa się w sposób ręczny, użytkownik będzie miał możliwość także wyboru opcji ze sterowaniem zdalnym. W tym celu złącze wyposażone jest dodatkowo w transformator potrzeb własnych oraz kompletny system telemechaniki. Złącze posiada obudowę betonową, z wyodrębnioną w dolnej części piwnicą kablową. Konstrukcja dachu wykonana jest również z płyty betonowej mocowanej do obudowy za pomocą śrub. Dach stanowi element zamknięty - pomiędzy ścianami obudowy a dachem nie ma prześwitu. Rozdzielnica Xiria posadowiona jest na metalowej ramie montażowej o wzmocnionej konstrukcji wytrzymującej siły powstałe podczas próby łukowej. Podstawa montażowa wykonana jest w sposób gwarantujący szczelne oddzielenie piwnicy kablowej od części głównej. Jest to konieczne dla zachowania odpowiedniego ukierunkowania wydmuchu łukowego. Powierzchnia drzwi wykonana jest ze stalowych profili, które dzięki odpowiedniemu ułożeniu wydłużają drogę łuku elektrycznego i ograniczają ryzyko jego przedostania się na zewnątrz.

Absorbcja łuku elektrycznego Zjawisko łuku elektrycznego powstałego wewnątrz złącza SN może stanowić

duże zagrożenie dla osób znajdujących się w pobliżu złącza. Aby zapewnić bezpieczeństwo personelowi obsługującemu, a także często osobom postronnym, koniecznym jest zastosowanie złącza o wykonaniu łukoochronnym. Kryteria łukoochronności oraz metodę jej badania dla stacji transformatorowych i złącz kablowych SN definiuje norma PN-EN 62271-202:2014-12. Dla stacji transformatorowych, których kubatura jest odpowiednio większa z uwagi na zabudowany transformator SN/nn oraz rozdzielnice nn zapewnienie łukoochronności zazwyczaj nie sprawia większych trudności. Znacznie trudniejsze jest uzyskanie równorzędnego stopnia łukoochronności dla mniejszych złącz kablowych. Samoczynne rozprężenie energii łuku elektrycznego w tak małej objętości niestety nie pozwoli na zachowanie łukoochronności obudowy. Konieczne jest zastosowanie specjalnych rozwiązań, które odpowiednio ukierunkują i wydłużą drogę łuku elektrycznego i gazów połukowych, umożliwią odpowiedni rozkład ciśnień oraz będą absorbować energię cieplną. Dla projektowanego złącza wydłużono drogę gazów połukowych wykorzystując maksymalnie dostępną przestrzeń. Gazy wychodzące z rozdzielnicy zostały ukierunkowane do piwnicy kablowej, a następnie z piwnicy, poprzez komin absorbcyjny umieszczony na plecach rozdzielnicy, biegły ku górze złącza. Absorbcja energii łuku elektrycznego została zrealizowana dwustopniowo. Pod rozdzielnicą zabudowane zostały absorbery w postaci bloków ceramicznych. Z piwnicy kablowej przepływ gazów połukowych został ukierunkowany do komina absorbcyjnego zabudowanego z tyłu rozdzielnicy. W kominie gazy połukowe również były chłodzone za pomocą bloków ceramicznych. Dodatkowo wewnętrzne labirynty powodowały wydłużenie ich drogi. Zastosowany sposób absorbcji energii sprawdził się w obydwu próbach: z zamkniętymi i otwartymi drzwiami złącza kablowego. Nie bez znaczenia pozostaje fakt łukoochronności samej rozdzielnicy Xiria. Spełnienie tego było warunkiem koniecznym powodzenia próby z otwartymi drzwiami złącza (próba A).

T - pole wyłącznikowe). Kable zasilające doprowadzone zostały do pól nr. 1, natomiast łuk elektryczny inicjowany był w polach nr. 3. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w normie PN-EN 62271202:2014-12 łuk elektryczny inicjowano w przedziale głównym (łącznikowym) rozdzielnicy za pomocą drutu o niewielkim przekroju. Próby przeprowadzono dla prądu 16kA przy czasie 1s.

Zdj. 3. Złącze ZK-SN podczas badania – próba dodatnia

Łukoochronność stosowanych urządzeń jest tematem bardzo ważnym, w szczególności dla świadomej grupy użytkowników, którzy na pierwszym miejscu stawiają kwestie bezpieczeństwa. Badania łukoochronności złącz kablowych SN przeprowadzane w oparciu o nową normę PN-EN 62271-202:2014-12 stanowią duże wyzwanie dla producentów. Grzegorz Widelski Energa Operator S.A. n

Lamel Rozdzielnice Sp. z.o.o. Pępowo, ul. Gdańska 3 83-330 Żukowo tel. 058 685-40-50, faks 058 685-40-52 lamel@lamel.com.pl www.lamel.com.pl

Badanie

Zdj. 2. Widok złącza ZKSN przed badaniem

Badania łukoochronności przeprowadzone zostały w Instytucie Energetyki w Warszawie. Próby przeprowadzano na 3-polowych rozdzielnicach w konfiguracji KKT (K - pole rozłącznikowe,

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Napowietrzne przekładniki prądowe niskiego napięcia charakterystyka i wymagania konstrukcyjne W ostatnim czasie można zauważyć wzrost zainteresowania przekładnikami prądowymi niskiego napięcia przeznaczonymi do pracy w warunkach napowietrznych. Przekladniki pracujące w takich warunkach muszą mieć specjalną konstrukcję zabezpieczającą układ elektryczny przed czynnikami zewnętrznymi, gwarantującą poprawną pracę tego układu. Firma Polcontact Warszawa w swojej ofercie posiada przekładniki napowietrzne niskiego napięcia typu ELA N.

Przekładniki typu ELA N

rzekładniki prądowe napowietrzne typu ELA N przeznaczone są do zasilania obwodów prądowych w układach pomiarowych urządzeń elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 0,72 kV. Zakres prądów pierwotnych zawiera się od 75 A do 1500 A przy prądzie wtórnym równym 5 A. Strona wtórna przekładnika wyprowadzona jest za pomocą przewodu dwużyłowego o określonej długościi przekroju, który jest integralną częścią przekładnika.

Moc znamionowa i klasa dokładności podawane są na końcach przewodu. Wartość obciążenia może zawierać się w zakresie od 1 VA do 2,5 VA, przy klasie dokładności 0,2S; 0,2; 0,5S lub 0,5. Głównym zastosowaniem przekładników prądowych napowietrznych są układy bilansu mocy, wykorzystujące przekładniki do pomiaru prądu po stronie niskiego napięcia transformatora. Konstrukcja i wykonanie takiego przekładnika prądowego musi gwarantować prawidłową pracę w zmiennych warunkach środowiskowych. Wyma-

gania stawiane przekładnikom napowietrznym są dużo bardziej restrykcyjne niż w przypadku przekładników pracujących w warunkach wnętrzowych. Przekładniki prądowe napowietrzne wraz z przewodami przyłączeniowymi są narażone na działanie czynników atmosferycznych takich jak promieniowanie UV, wnikanie wody oraz wysokie i niskie temperatury. Działanie promieniowania słonecznego o zakresie częstotliwości odpowiadającym ultrafioletowi (promieniowanie UV) w znaczny sposób przyspiesza

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE proces starzenia się materiałów i powoduje zmiany parametrów technicznych tworzyw, które stają się bardziej kruche, łatwiej pękają i tracą transparentność. Dopiero zastosowanie odpowiednio zmodyfikowanej struktury wewnętrznej materiału danego przekładnika i przewodu przyłączeniowego zapewnia odporność na UV. Istotnym problemem jest także zabezpieczenie przekładnika przed wnikaniem do jego wnętrza wody i różnego rodzaju zanieczyszczeń. Prawidłową pracę urządzenia gwarantuje odpowiedni dobór stopnia ochrony urządzenia IP (Ingress Protection). W związku z tym cewkę przekładnika należy dokładnie odizolować od działania warunków zewnętrznych. W tym celu stosuje się szczelne obudowy, a wnętrze przekładnika wypełnia się materiałem izolacyjnym - np. izolacją żywiczną. Dobierając odpowiedni materiał izolacyjny należy zwrócić uwagę na kilka kluczowych właściwości tego materiału, takich jak: yy właściwości dielektryczne i izolacyjne yy mechaniczne yy cieplne

Właściwości dielektryczne materiału izolacyjnego określone są między innymi przez parametr wytrzymałości dielektrycznej, którego jednostka wyraża się w kilowoltach na milimetr (kV/mm). Odpowiedni dobór tego parametru pozwala na uzyskanie pożądanego poziomu izolacji przekładnika. Uwzględnienie własności mechanicznych i cieplnych materiału umożliwia zaprojektowanie przekładnika efektywnie odprowadzającego ciepło i odpornego na niskie oraz wysokie temperatury. Użycie nieodpowiednich materiałów może spowodować nadmierne nagrzewanie przekładnika lub jego termiczne uszkodzenie. Jednym z ważniejszych parametrów określających właściwości cieplne jest przewodność cieplna właściwa, wyrażana w watach na metr-kelwin (W/mK). Firma Polcontact Warszawa oferuje różne wykonania przekładników napowietrznych niskiego napięcia typu ELA N. Średnice otworu w zakresie od 41mm do 90 mm, uzwojenie wtórne wyprowadzone przewodem o długości dostosowanej do potrzeb klienta oraz prądy pierwotne do 1500 A z jed-

noczesnym zachowaniem wysokich klas dokładności umożliwiają szerokie zastosowanie tych przekładników w przemyśle energetycznym. Jakość oferowanych przekładników napowietrznych typu ELA N została potwierdzona badaniami typu w niezależnej jednostce badawczej, posiadającej akredytację Polskiego Centrum Akredytacji. Badania zostały zakończone wydaniem certyfikatu zgodności parametrów znamionowych tych przekładników z normami PN-EN 618691:2009, PN-EN 61869-2:2013-06, PN-EN 60529:2003. Aparaty mogą być wzorcowane przez Okręgowy Urząd Miar. Bogata oferta Zakładów Polcontact Warszawa Sp. z o. o. daje możliwość optymalnego dopasowania parametrów przekładników napowietrznych do wymagań klienta, a ponad 20-letnie doświadczenie firmy gwarantuje ich niezawodność. Obecnie prowadzone są prace nad dalszym poszerzaniem oferty tego typu konstrukcji. n mgr inż. Jakub Strużyna inż. Albert Szewczyk

PRODUCENT APARATÓW I APARATURY PRZEMYSŁOWO-ENERGETYCZNEJ Oferujemy kompletny asortyment przekładników niskiego napięcia, w tym: n przekładniki prądowe do pomiarów i zabezpieczeń n przekładniki prądowe o prądzie wtórnym 20 mA n przekładniki prądowe z dzielonym rdzeniem n przekładniki prądowe sumujące n przekładniki prądowe nakładane na kabel średniego napięcia (do 24 kV) n przekładniki prądowe miniaturowe n przekładniki prądowe i napięciowe do pracy w paśmie częstotliwości od 16 Hz do 300 kHz przekładniki napięciowe n n przekładniki prądowe pomiarowe napowietrzne – NOWOŚĆ! Jesteśmy również producentami n przetworników prądowo-napięciowych AC/AC n przekształtników prądowo-napięciowych AC/DC n przekształtników prądowych AC/DC ZAKŁADY POLCONTACT WARSZAWA Sp. z o.o. ul. Goździków 26 04-231 Warszawa URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015 www.polcontact-warszawa.pl

DZIAŁ SPRZEDAŻY tel./faks: 22 815 93 38 (39) zbyt@polcontact-warszawa.pl

Zapraszamy na ENERGETICS 2015 Hala C; Stoisko 43

DZIAŁ TECHNICZNY tel./faks: 22 815 67 17 ju@polcontact-warszawa.pl

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

W roku 1999, pod hasłem „w końcu nieskończone możliwości“, Rittal wprowadził na rynek system szaf sterowniczych TS 8 – takie były początki. Dzisiaj ta będąca podstawą modułowego systemu „Rittal – The System.“ szafa szeregowa jest światowym standardem technologii szaf sterowniczych w niemal wszystkich branżach. Po wyprodukowaniu 10 milionów egzemplarzy, TS 8 uważa się za najpopularniejszy system szaf sterowniczych na świecie. „Wysoka elastyczność, efektywność, jakość i bezpieczeństwo – to cechy, które sprawiły, że TS 8 stał się wiodącym produktem na całym świecie“, wyjaśnia dr Thomas Steffen, szef działu badań i rozwoju w Rittal. Szafa sterownicza TS 8, której 10-milionowy egzemplarz wyprodukowano w tym roku, znajduje zastosowanie w 92% z 1005 branż na całym świecie i w ciągu 15 lat opanowała praktycznie wszystkie rynki przemysłowe. Do kluczowych branż należą: przemysł budowy maszyn, urządzeń sterowniczych i rozdzielczych, motoryzacja, energetyka, a także IT oraz telekomunikacja. Do ważnych obszarów zastosowań tego solidnego i popularnego

ENCLOSURES

Fot. Rittal Sp. z o.o.

Najpopularniejszy system szaf sterowniczych „Wysoka elastyczność, efektywność, jakość i bezpieczeństwo – to cechy, które sprawiły, że TS 8 stał się wiodącym produktem na całym świecie“, wyjaśnia dr Thomas Steffen, szef działu badań i rozwoju w Rittal.

systemu szaf należy także przemysł spożywczy i przetwórczy. Na system ten postawiły znane firmy, m.in. niemiecki Siemens WKC, jeden z wiodących dostawców aparatury rozdzielczej i usług inżynieryjnych na europejskim rynku budowy maszyn. „Dzięki TS 8 jako platformie modułowego systemu Rittal oraz kompatybilnej technologii klimatyzacji i rozdziału mocy możemy spełniać różne wymagania klientów“, potwierdza Hans-Peter Kasparick, dyrektor ds. inżynierii i produkcji w Siemens WKC. Do najważniejszych czynników sukcesu TS 8 zalicza się dużą elastyczność i efektywność, wysokie standardy jakości i bezpieczeństwa oraz dostępność na całym świecie.

Duża elastyczność i efektywność

Platforma modułowego systemu „Rittal – The System.“ umożliwia konstruowanie dopasowanych rozwiązań dla rozdzielni, automatyki przemysłowej, inteligentnych budynków oraz centrów danych dzięki optymalnemu współdziałaniu komponentów mechanicznych, klimatyzacji i rozdziału mocy. Klienci nie muszą więc używać różnych typów szaf do różnych zastosowań, lecz zawsze mogą korzystać z zalet jednolitej i uniwersalnej platformy systemowej oraz kompletu akcesoriów. „Nasi klienci mogą w bardzo krótkim czasie realizować indywidualne rozwiązania szaf sterowniczych w oparciu o unikalną gamę akcesoriów“, wyjaśnia

POWER DISTRIBUTION

CLIMATE CONTROL

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

dr Thomas Steffen. I dodaje: „Dzięki prostocie i wysokiej standaryzacji w TS 8 prawie wszystko odbywa się intuicyjnie“. Stale opracowywane są nowe produkty czy akcesoria, jak np. system cokołów Flex-Block do beznarzędziowego montażu. Poza tym znacznych oszczędności czasu i kosztów dostarczają konstruktorom urządzeń pomysłowe nowości, jak wsparcie pozycjonowania, możliwość montażu jednoosobowego, beznarzędziowe mocowanie zatrzaskowe, powiększona przestrzeń do szybkiej instalacji akcesoriów. Oprócz idealnego zgrania dopasowanych komponentów klimatyzacji i rozdziału prądu, na bazie TS 8 możliwe jest także wykorzystanie synergii z innymi typami obudów Rittal. Używając jednolitego zestawu akcesoriów dla np. systemu szeregowego TS 8, szafy pojedynczej SE 8, szafy kompaktowej CM, szafy PC czy systemu TP TopPult, konstruktorzy urządzeń oszczędzają sporo czasu i pieniędzy.

Wysoka jakość i bezpieczeństwo

Unikalną pozycję TS 8 na rynku zapewnia także wysoka klasa ochrony przed korozją, jaka jest stosowana w przemyśle motoryzacyjnym. Trójetapowa obróbka powierzchni z nanoceramiczną obróbką wstępną, elektroforezowym gruntowaniem zanurzeniowym i powlekaniem proszkowym zapewnia optymalną ochronę powierzchni. Wysokie standardy jakości i zadowolenie klientów na całym świecie gwarantuje własne, akredytowane laboratorium jakości w centrali firmy w Herborn. Bada się w nim jakość i bezpieczeństwo produktów według norm krajowych oraz międzynarodowych. Dzięki wszystkim

Fot. Rittal Sp. z o.o.

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Wyprodukowany dotychczas w 10 milionach egzemplarzy TS 8 to najpopularniejszy system szaf sterowniczych na świecie.

najważniejszym aprobatom krajowym i międzynarodowym, szafy TS 8 są dostępne dla prawie wszystkich branż na całym świecie.

Ogólnoświatowa dostępność

Początkowo TS 8 były produkowane tylko w Niemczech. Teraz są wytwarzane także w czterech innych krajach: Anglii, Indiach, USA oraz Chinach i wraz z akcesoriami są one dostępne globalnie. 64 spółki-córki Rittal dbają o to, by dotarły do klientów na całym świecie. Klienci cenią sobie natychmiastową dostępność w ok. 90 magazynach na świecie i potwierdzają, że jest to decydujący argument przy ponownym zakupie. Poprzez uruchomienie nowego

centrum globalnej dystrybucji w Haiger oraz nowego centrum dostaw w Korei (Incheon Songdo) Rittal podkreśla swoje zaangażowanie w poszerzanie działalności międzynarodowej oraz utrzymanie terminów dostaw i dostępności TS 8 na najwyższym poziomie na całym świecie.

Z Herborn do Nowego Jorku

Dotychczasowa produkcja 10 milionów szaf sterowniczych TS 8 ustawiona w szereg (przy szerokości 600 mm) miałaby łączną długość 6000 kilometrów. To odpowiada odległości z siedziby głównej Rittal w Herborn do Nowego Jorku. n

World’s first. Blue e+. Generacja to nowy wymiar efektywności energetycznej i komfortu obsługi.

IT INFRASTRUCTURE

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

SOFTWARE & SERVICES www.rittal.pl

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Miernik rezystancji izolacji Sonel MIC-2501 Określanie stanu izolacji sieci i urządzeń elektrycznych jest ważnym elementem oceny skuteczności ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. W ostatnim czasie firma SONEL S.A. mocno zaangażowała się w opracowanie i wdrożenie do produkcji nowoczesnych, bardzo zaawansowanych technologicznie przyrządów do właśnie takich badań. Wdrożono kilka modeli z napięciami pomiarowymi do 5 kV oraz do 10 kV. Ich rozbudowane funkcje pomiarowe i odporność na pola elektryczne oraz inne zakłócenia, stawia je w czołówce urządzeń stosowanych w zawodowej elektroenergetyce do skomplikowanych i zaawansowanych badań rezystancji izolacji. Powszechnie wykonywane pomiary rezystancji izolacji w sieciach odbiorczych, nie wymagają aż tak rozbudowanych funkcji pomiarowych, zwłaszcza, że musi to powodować zwiększone gabaryty urządzenia. Dlatego specjalnie, z myślą o dużej grupie elektryków pomiarowców, którzy badają odbiorcze instalacje elektryczne w szeroko rozumianej infrastrukturze komunalnej, przemyśle, budynkach biurowych czy zabudowie jednorodzinnej - zaprojektowano i wprowadzono na rynek nowy miernik rezystancji izolacji Sonel MIC-2501. Pomiary rezystancji izolacji

Ten rodzaj badań jest najpowszechniejszy, wykonywany niejednokrotnie przez małe lub nawet jednoosobowe firmy elektryczne. Dlatego też głównym celem było zaprojektowanie takiej konstrukcji aby przy zachowaniu wysokich parametrów technicznych, zoptymalizować i obniżyć koszty wytworzenia tego modelu w stosunku do jego poprzedników. Konieczne jest podkreślenie faktu, że funkcjonalność i ergonomia obsługi jest wynikiem współpracy z dotychczasowymi użytkownikami mierników produkowanych przez Sonel S.A. Przyrząd skonstruowano zgodnie z normą PN-EN 61557-2 i umożliwia on przeprowadzenie badań rezystancji izolacji, które są opisane m. in. w PN-HD 60364-6 i PN-EN 04700.

Funkcje podstawowe miernika Sonel MIC-2501

yy Pomiar rezystancji izolacji, metodą dwu- oraz trój- przewodową. yy napięcie pomiarowe wybierane skokowo co 100 V w zakresie 100...2500 V, yy akustyczne wyznaczanie pięciosekundowych odcinków czasu. yy odmierzane czasy pomiaru T1, T2 i T3 w celu wyznaczenia współczynników absorpcji dla 15, 60 i 600 s, yy wskazania rzeczywistego napięcia pomiarowego podczas pomiaru, yy zabezpieczenie przed pomiarem obiektów pod napięciem.

Rysunek 1: Miernik rezystancji izolacji Sonel MIC-2501.

yy Niskonapięciowy pomiar ciągłości obwodu i rezystancji: yy Pomiar prądu upływu podczas pomiaru rezystancji izolacji. yy Pomiar napięć stałych i przemiennych w zakresie 0...750 V. yy Pamięć 990 komórek (11880 wpisów) przesłanie danych do komputera PC poprzez kabel USB. yy Zasilanie akumulatorowe. yy Możliwość zasilenia i ładowania miernika z zewnętrznego zasilacza, gniazda zapalniczki samochodowej lub zewnętrznego akumulatora „power bank”.

Wyposażenie

Pozyskanie informacji z rynku w zakresie oczekiwań i uwag od użytkowników spowodowało nieco odmienne podejście do projektu pokrowca w którym znajduje się nowy model miernika. Został on tak zaprojektowany aby można było korzystać z przyrządu bez jego wyciągania z futerału. Miernik może być zawieszany na szyi użytkownika na specjalnych szelkach. W takiej pozycji urządzenia obie ręce pozostają wolne co z pewnością wpływa znacząco na bezpieczeństwo pracy i zwiększa możliwości manual-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 2: Miernik Sonel MIC-2501 w specjalnie zaprojektowanym pokrowcu z szelkami.

ne operatora. Odpinana od głównego futerału dodatkowa sakwa na wyposażenie jest przystosowana do zamocowania jej na pasku co znacząco zmniejsza wagę miernika zawieszonego na szyi, wpływając na znaczne podniesienie komfortu pracy, zwłaszcza przy długotrwałych pomiarach. Innowacyjnym pomysłem, jest umożliwienie zasilania miernika z zewnętrznych źródeł energii. Powszechnie dostępne tzw. „power banki” zdają doskonale egzamin w sytuacjach awaryjnych, w których nie mamy dostępu do innego źródła zasilania (badania odbiorcze rezystancji izolacji są często przeprowadzane w instalacjach, które jeszcze nie zostały załączone do sieci energetycznej). W zestawie z przyrządem znajdziemy niezbędne przewody, sondy, krokodyle i ładowarkę a wszystko zapakowane w wygodnym wspomnianym powyżej pokrowcu.

ściach zastosowania. Można nim wykonywać pomiary kabli, wewnętrznych instalacji odbiorczych, silników elektrycznych oraz transformatorów. Przyłączając do miernika sondę Sonel PRS-1, która stanowi wyposażenie dodatkowe, mamy możliwość przeprowadzenia pomiarów rezystancji podłóg i ścian. Zestawiając szerokie możliwości zastosowania, ergonomię obsługi, duży czytelny wyświetlacz, wygodny pokrowiec pozwalający na pomiary bez wyciągania z niego mier-

Rysunek 3: Miernik Sonel MIC-2501 podczas ładowania z „power banku” .

nika oraz atrakcyjną cenę, Sonel MIC2501 jest bardzo atrakcyjną pozycją dla wszystkich elektryków pomiarowców, zarówno pracujących w energetyce zawodowej, jak również w przemyśle czy firmach instalacyjnych.

Podsumowanie

Sonel MIC-2501 jest uniwersalnym miernikiem do pomiarów rezystancji izolacji o bardzo szerokich możliwo-

Rysunek 4: Wyposażenie standardowe.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Roman Domański n Więcej informacji na stronie: www.sonel.pl Kontakt: r.domanski@sonel

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowy wielokanałowy analizator parametrów sieci CVM-NET4+ firmy CIRCUTOR

becne normy obowiązujące na rynku określają zasady dotyczące wdrażania nowych systemów zarządzania danymi o poborze energii, które pozwalają dowiedzieć się, jak i kiedy zużywamy energię w naszych instalacjach. W tym roku, wchodzi w życie nowa dyrektywa europejska 27/2012/UE, która ustala cel na poziomie krajowym w zakresie polepszenia efektywności energetycznej dużych firm. Dyrektywa zobowiązuje zarządzających instalacjami, aby dysponowali danymi, na temat sposobów wykorzystania energii w instalacjach. Te informacje będą miały zasadnicze znaczenie dla uzyskania większej wiedzy i kontroli nad zachowaniem każdej instalacji, biorąc pod uwagę, że jednym z kluczowych celów dyrektywy jest uzyskanie 20% zmniejszenia zużycia energii. Firmy są zobowiązane do wykonania audytów zewnętrznych, aby sprawdzić przestrzeganie nowych przepisów. Jako alternatywę dla audytu zewnętrznego, firmy mogą zainstalować własny system zarządzania energią. Dodatkowo, normy takie jak ISO 50001, mające zastosowanie również w małych i średnich firmach, zalecają już ten rodzaj systemów w celu dokonywania pomiarów i kwantyfikacji zużycia energii z podziałem na strefy i sposób wykorzystania, gdyż są one przydatne przy podejmo-

waniu stałych działań optymalizacyjnych w różnych procesach i systemach energetycznych. W momencie podjęcia decyzji o sposobie instalacji systemu, widzimy, że charakterystyki instalacji elektrycznych nie zawsze są stałe, lecz często spotykaną sytuacją jest występowanie wielu kanałów jednofazowych w rozdziel-

nicach. Z tego względu, ważne jest zainstalowanie urządzeń, które będą potrafiły dokonywać pomiarów różnych rodzajów linii w ograniczonej przestrzeni, nie powodując konieczności instalowania nowych podrzędnych rozdzielnic pomiarowych. Ta kwestia ma fundamentalne znaczenie, ponieważ jeśli nie będzie można zainstalować analizatorów poboru energii w istniejącej rozdzielnicy, konieczne będą spore inwestycje w celu dostosowania systemu pomiarowego. CVM-NET4+ to wielokanałowy analizator parametrów sieci firmy CIRCUTOR, zajmujący niewielką przestrzeń i umożliwiający scentralizowany pomiar ponad 750 parametrów elektrycznych. Uniwersalny pod względem konfiguracji, umożliwia wykonywanie pomiarów w systemach jednofazowych, trójfazowych lub kombinację obu systemów. Urządzenie posiada jedno wejście napięcia trójfazowego, dzięki czemu zaoszczędza się czas podczas instalacji, a ponadto zapewnia kombinację

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

yy yy yy yy yy yy yy yy yy do 12 konfigurowalnych kanałów pomiaru prądu za pomocą przekładników typu MC. Dane uzyskane przez analizator mogą być przekazywane przez szynę komunikacyjną RS-485 z protokołem Modbus/RTU do programu monitorującego PowerStudio Scada.

Podsumowując, analizator CVM-NET4+ to: yy Możliwość konfiguracji od 4 do 12 analizatorów w pojedynczym urządzeniu (4 trójfazowych lub 3 trójfazowe + 3 jednofazowe lub 2 trójfazowe + 6 jednofazowych

lub 1 trójfazowy + 9 jednofazowych lub 12 jednofazowych) Jednoczesny pomiar w liniach trójfazowych i jednofazowych Scentralizowanie danych w jednym punkcie pomiarowym Ponad 750 parametrów elektrycznych Pomiar prądu za pomocą wydajnych przekładników serii MC (.../250 mA) Komunikacja RS-485 (Modbus/ RTU) 4 programowalne wyjścia cyfrowe Rozmiar obejmujący jedynie 6 modułów szyny DIN Możliwość założenia plomby Kompatybilność z programem PowerStudio / PowerStudio Scada

Więcej informacji o analizatorze CVM-NET4+ i innych analizatorach parametrów sieci można znaleźć na stronie www.circutor.com n

Dostosowuje się do Twoich potrzeb! CVM-NET4+

Analizator idealny dla monitoringu wielu odpływów 12 jednofazowych 1 trójfazowy + 9 jednofazowych 2 trójfazowe + 6 jednofazowych 3 trójfazowe + 3 jednofazowe 4 trójfazowe

Niezbędny dla kontroli efektywności energetycznej

KONFIGURACJA KAŻDEGO KANAŁU

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

CIRCUTOR, S.A. Vial Sant Jordi, s/n 08232 Viladecavalls, Hiszpania

tel. +48 515 380 682 email: polska@circutor.com 57 www.circutor.com/pl

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Powłoki ochronne systemów oświetleniowych w systemie duplex z wykorzystaniem farb proszkowych Długotrwałe zabezpieczenie powłokami ochronnymi powierzchni stalowych eksploatowanych w bezpośrednim narażeniu na działanie warunków atmosferycznych, stanowi nadal duże wyzwanie dla producentów konstrukcji w przypadku gdy okresy użytkowania są liczone w dziesiątkach lat.

zrost zanieczyszczenia powietrza, ruch samochodowy a także stosowanie środków chemicznych do zimowego utrzymania dróg spowodowały, że jednowarstwowe powłoki cynkowe przestały skutecznie chronić konstrukcje narażone na agresywne warunki środowiskowe. Wymusiło to stosowanie systemów ochronnych, w których warstwa cynku jest dodatkowo chroniona przez powłoki malarskie. Tego typu zabezpieczenia antykorozyjne na stali noszą nazwę DUPLEX, a ich popularność z wykorzystaniem farb proszkowych rośnie. W obszarach o małym zagrożeniu korozyjnym żywotność powłok cynkowych jest wystarczająca. W miejscach o większym zagrożeniu, trwałość powłok cynkowych skraca się do około 10 lat, konieczność ochrony cynku dodatkową powłoką ochronną malarską jest rozwiązaniem najbardziej efektywnym. System Duplex to obiegowe określenie metody zabezpieczenia wielowarstwowego konstrukcji stalowych z wykorzystaniem cynku jako bariery elektrochemicznej, i malarskiej jako ochronnej.

Trwałość powłok systemu DUPLEX wydłuża się o trwałość powłoki cynkowej i powłoki malarskiej, a współdziałanie powłok ochronnych, dodatkowo nawet dwukrotnie zwiększa efekt takiej ochrony. Przygotowanie powierzchni cynku przed malowaniem ma decydujące znaczenie dla jakości i trwałości uzyskanego zabezpieczenia, obróbka strumieniowo ścierna powierzchni ocynkowanej poprawia trwałość w stosunku do alternatywnej obróbki chemicznej. Powłoki cynku zanurzeniowego, czyścimy przez lekkie śrutowanie w procesie obróbki strumieniowo ściernej w celu usunięcia warstwy tlenkowej, usunięcia zanieczyszczeń i poprawy przyczepności przez wzrost porowatości powierzchni. Farby proszkowe oparte na żywicach termoutwardzalnych, są stosowane jako materiały powłokowe od kilkudziesięciu lat, doskonałe właściwości mechaniczne, odporność chemiczna oraz estetyka powierzchni miały wpływ na tak szerokie zastosowanie. Farby proszkowe dedykowane dla powłok cynkowych opar-

te są na żywicach o podwyższonej lepkości co gwarantuje dobrą szczelność, odpowiednie pokrywanie naroży i krawędzi, oraz dają możliwość nakładania grubszych warstw bez tworzenia odcieków. Farby proszkowe są tak szeroko stosowane dzięki swoim doskonałym właściwościom ochronnym oraz trwałości i elastyczności, ale tylko w przypadku poddania napylonej warstwy prawidłowej obróbce cieplnej w procesie polimeryzacji, która zapewni odpowiednie sieciowanie żywic będących głównym budulcem powłoki malarskiej. Na trwałość powłok DUPLEX z wykorzystaniem farb proszkowych ma wpływ jakość powłoki cynkowej jak i jej sposób przygotowania przed napyleniem powłoki malarskiej, dobór farb proszkowych, sposób pokrycia i utwardzenia to również czynniki określające trwałość ochrony. Wzajemne współdziałanie cynkowania ogniowego i powłoki malarskiej powoduje wzrost działania antykorozyjnego, okres ochrony powłok DUPLEX jest znacznie dłuższy niż suma okresów działania powłok cynkowych i malarskich, dlatego system jest stoso-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE wany w warunkach wysokich obciążeń korozyjnych, jakim są poddanie słupy oświetleniowe. Technologia malowania proszkowego opartego na żywicach termoutwardzalnych jest stosowana w Elektromontaż Rzeszów SA od trzydziestu lat. Dotychczasowa linia przygotowania powierzchniowego i malowania proszkowego umożliwiała malowanie obudów rozdzielnic elektrycznych, sterownic, kanałów WLZ, ZELP, obudów systemu URBO oraz innych elementów których wymiary gabarytowe nie przekraczały 3 m. Po modernizacji, linia przygotowania i malowania proszkowego, zapewnia zabezpieczanie powłokami ochronnymi, oprócz obudów rozdzielnic, również słupy oświetleniowe o wymiarach do 11 metrów. Posiadane przez nas urządzenia umożliwiają przygotowanie, malowanie, oraz polimeryzację termiczną powłok malarskich na elementach stalowych i aluminiowych o maksymalnych wymiarach 1,35mx0,55mx11m. Technologia malowania proszkowego jest szeroko stosowana dzięki doskonałym właściwościom ochronnym, trwałości, elastyczności oraz estetyce. Dysponujemy pełną kolorystyką z palety RAL oraz szeroką gamą faktur i struktur o różnych stopniach połysku. Wykonywane powłoki ochronne o grubości 6080 µm, wykazują wysokie odporności starzeniowe przy narażeniu na działanie światła UV. Zaletą tej technologii jest również brak emisji rozpuszczalników, także powtórne wykorzystanie materiału malarskiego oraz stosowanie zamkniętych układów wentylacyjnych sprawia że technologia jest bezpieczna dla ludzi i środowiska. Elektromontaż Rzeszów SA n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

EKSPLOATACJA I REMONTY

Nowe szlifierki akumulatorowe Hitachi Hitachi Power Tools Polska w 2015 roku wprowadziło szereg nowych urządzeń do swojej oferty elektronarzędzi. Na szczególną uwagę zasługują maszyny z silnikami bezszczotkowymi, w szczególności zaś akumulatorowe szlifierki kątowe: G14DBL, G18DBL, G18DBAL, G18DBVL.

ostępne są one w walizkach systemowych HIT-System oraz w wersji „body” dla osób posiadających już inny park maszyn bateryjnych Hitachi, pragnących rozszerzyć go o nowe produkty, czyli w wersji bez akumulatorów, ładowarki i walizki. To znacznie ekonomiczniejsze rozwiązanie, gdyż czynnikiem kosztotwórczym są akumulatory litowo-jonowe o dużych pojemnościach. Największą zaletą nowych maszyn jest ich serce, a mianowicie bezszczotkowy silnik prądu stałego, za jego zasilanie odpowiedzialne są najwyższej klasy akumulatory Li-Ion o pojemności 5 Ah. Ogniwa te zostały wyposażone w trójstopniowy system MPC zabezpieczający i wydłużający ich żywotność. Dzięki takiemu zestawowi osiągnięto najlepsze w klasie właściwości tnące na jednym ładowaniu (materiał: mur, cięcie na głębokość 10 mm dł. cięcia 11 m w porównaniu do 7,1 m w modelu poprzednim G18DSL). W nowych szlifierkach zwiększono również o 1,6 raza moment obrotowy, co znacznie usprawnia pracę. Wszystkie szlifierki akumulatorowe z nowej serii posiadają zabezpieczenie przeciążeniowe, które monitoruje zużycie prądu w akumulatorze oraz w silniku. Dzięki zastosowaniu dodatkowych powłok żywicznych oraz filtrów siat-

kowych (demontaż bez użycia dodatkowych narzędzi) części elektroniczne i podzespoły nowych maszyn są dodatkowo zabezpieczone przed czynnikami zewnętrznymi takimi jak woda i pył. Szlifierki te posiadają również zabezpieczenie typu Kickback Protection System, który monitoruje spadek prędkości obrotowej silnika i szybko zatrzymuje pracę chroniąc przed zjawiskiem odrzutu (Kickback). Kolejnymi systemami zabezpieczającymi i poprawiającymi pracę są Anty-Restart i płynny start. Pierwszy z nich zapobiega przypadkowemu uruchomieniu elektronarzędzia np.: podczas wymiany baterii, drugi umożliwia wygodny i łatwy start. W nowych szlifierkach bateryjnych możemy stosować tarczę 125 mm. Modele G18DBAL i G18DBVL posiadają również osłonę tarczy z szybką regulacją bez potrzeby stosowania dodatkowych narzędzi. Model G18DBAL został w przeciwieństwie do pozostałych wyposażony we włącznik łopatkowy, jest to opcja dla klientów, którzy preferują tego typu profesjonalne rozwiązanie. Natomiast model G18DBVL oprócz funkcji i systemów wymienionych wcześniej posiada dodatkowo możliwość regulacji prędkości obrotowej w zakresie od 4700 obr/min do 9000 obr/min. Posiada on również

Parametry techniczne*1

*1 – Dane techniczne mogą się różnić w zależności od kraju lub regionu; *2 – Waga: Zgodnie z EPTA-Procedura 01/2003; *3 – Waga wraz ze standardowym uchwytem bocznym.

funkcję automatycznego doboru prędkości obrotowej uzależnionej od obciążenia maszyny, zmniejsza ona również hałas i wibracje w trakcie pracy bez obciążenia. Zakres automatycznej regulacji prędkości mieści się między 5500 obr/ min a 9000 obr/min. Wszystkie cztery modele zaprojektowane zostały bardzo ergonomicznie. Posiadają one najmniejszy obwód korpusu, są bardzo lekkie oraz doskonale wyważone. Kolejnymi nowościami, jakie można znaleźć w ofercie firmy Hitachi są wersje dużych szlifierek kątowych, zasilanych tradycyjnie prądem zmiennym 230V na tarczę 180 mm i 230 mm: G18SW2, G18ST, G23SW2, G23ST. Charakteryzuje je niska waga (4,9 kg dla modelu G18SW2 i 5,1 kg dla modelu G23SW2) oraz zwiększona o 20% ogólna wytrzymałość (dla G18ST i G23ST). Zmiany te pozytywnie wpływają na redukcję zmęczenia operatora oraz podnoszą żywotność urządzenia. Szlifierki zostały wyposażone w nowy dzielony stojan. Modyfikacja ta poprawia przepływ powietrza przez silnik poprawiając jego chłodzenie, co znacząco wpływa na żywotność maszyny. Nowo zaprojektowany silnik, w którym zwiększono strumień magnetyczny jest bardziej wydajny, dzięki czemu urządzenie dysponuje większą mocą oddawaną, zwiększa to wydajność maszyny. Dzięki zastosowaniu w wirniku dłuższych przekładek izolacyjnych i taśm zabezpieczających oraz dodatkowych struktur labiryntowych do przepływu powietrza uzyskano wyższą odporność na zanieczyszczenia. Modyfikacjom uległa też tylna rękojeść, która została wyposażona w okładziny typu Soft grip, oraz tylne wloty powietrza, które są teraz bardziej odporne na pył. Nowe szlifierki posiadają również duży i bardzo wygodny włącznik świadomego uruchamiania dla lepszej kontroli nad urządzeniem. Krzysztof Nawrocki n szef do spraw szkoleń praktycznych Hitachi Power Tools Polska

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Fot. Bosch

EKSPLOATACJA I REMONTY

Nowe młoty udarowo-obrotowe Bosch dla profesjonalistów 12-kilogramowe młoty udarowo-obrotowe GBH 12-52 DV Professional i GBH 12-52 D Professional firmy Bosch oferują najwyższą moc wiercenia i dłutowania w tej klasie urządzeń. Narzędzia są wyposażone w silnik 1.700 W i osiągają energię udaru 19 J, zapewniając dużo wyższą wydajność w porównaniu do wcześniejszego modelu.

arzędzia doskonale sprawdzają się w pracach wyburzeniowych prowadzonych w poziomie, przy wykonywaniu poprawek i dłutowaniu. Model GBH 12-52 DV Professional jest dodatkowo wyposażony w potrójny system tłumienia drgań. Element tłumiący zintegrowany w pokrywie aluminiowej, oddzielona od silnika rękojeść główna oraz wytłumiony mechanizm udaro-

wy obniżają emisję drgań do 10 m/s² podczas wiercenia i 8 m/s² podczas dłutowania, czyli aż o 50% efektywniej niż w przypadku poprzedniego modelu. Dzięki temu dozwolony dzienny czas pracy młotem GBH 12-52 DV Professional wynosi ponad dwie godziny dla jednego użytkownika. W połączeniu z wysoką wydajnością usuwania materiału, narzędzie gwarantuje szybkie tempo pracy.

Łatwe dłutowanie, długa żywotność

Aby ułatwić dłutowanie, oba młoty udarowo-obrotowe wyposażono w blokadę włącznika do pracy ciągłej. Blokada włącza się automatycznie przy zmianie trybu wiercenia na tryb dłutowania. W modelu GBH 12-52 DV Professional funkcja Turbo Power podwyższa moc narzędzia w trybie dłutowania dzięki wykorzystaniu energii,

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Fot. Bosch

EKSPLOATACJA I REMONTY

Dane techniczne

GBH 12-52 DV Professional (zastępuje GBH 11 DE Professional)

GBH 12-52 D Professional (zastępuje GBH 11 DE Professional)

1.700 W

Moc nominalna Energia pojedynczego udaru

19 J

Maks. średnica wiercenia w betonie

52 mm

Maks. średnica wiercenia koronkami wiertniczymi w betonie

150 mm

10,0/8,0 m/s2

20,0/15,0 m/s2

Wartość drgań (wiercenie/dłutowanie) Tłumienie drgań

tak

nie

11,9 kg

11,5 kg

Kompatybilny z systemami odsysania pyłu Bosch, przeznaczonymi do wiercenia

GDE 68 Professional, GDE 162 Professional

Kompatybilny z systemami odsysania pyłu Bosch, przeznaczonymi do dłutowania

GDE max Professional

Waga

która w trybie wiercenia zapewnia ruch obrotowy. Dzięki temu można wyjątkowo szybko wykonywać tunele kablowe lub otwory przelotowe do montażu okien i drzwi.

Młoty udarowo-obrotowe wyposażono także w system Constant Electronic zapewniający stałą moc pracy narzędzia oraz wyświetlacz serwisowy, który wskazuje konieczność wymiany szczo-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

tek węglowych. Obydwa urządzenia zostały zaprojektowane z myślą o wymagających zastosowaniach - solidne metalowe komponenty zapewniają długą żywotność urządzeń.

Wszystko z jednego źródła: kompletny system marki Bosch

Bosch oferuje fachowcom kompletny system, na który składają się profesjonalne elektronarzędzia, systemy odsysania pyłu oraz osprzęt. Użytkownicy mogą korzystać z dostępnych przystawek odsysających Bosch do wiercenia i dłutowania, chroniąc swoje zdrowie i narzędzia oraz pracując wydajniej. Więcej: www.bosch.pl, www.bosch-prasa.pl, www.facebook.com/BoschPolska Robert Bosch n

EKSPLOATACJA I REMONTY

FACOM na wysokości FACOM wprowadza na rynek gamę 190 narzędzi i 9 akcesoriów przeznaczonych do prac na wysokości. Narzędzia SLS w każdych warunkach zachowują wygodę i parametry narzędzi standardowych, zaś system zaczepów FACOM zachowuje wysoką odporność na uderzenia, naprężenia i ekstremalne temperatury.

ażdy upadek narzędzia z wysokości jest niebezpieczny. Zarówno dla ludzi – użytkowników i zespołu pracującego w pobliżu, jak również instalacji – spadające narzędzie może uszkodzić część, np. skrzydło samolotu lub całkowicie unieruchomić linię produkcyjną. Narzędzia z gamy FACOM SLS pozwalają zabezpieczyć przestrzeń pracy zawodowej i zminimalizować ryzyko związane z upadkami, w tym uniknąć kosztów naprawy szkód. Zapewniają ciągłą pracę i brak przestojów. Przeznaczone są dla profesjonalistów, którzy regularnie montują, naprawiają i konserwują sprzęt, zarówno kilka jak i kilkadziesiąt metrów nad poziomem gruntu.

Kompletne rozwiązanie

Gama FACOM SLS obejmuje 190 narzędzi z zaczepami, 3 linki, 2 pasy, 2 akcesoria do pasów i 2 karabińczyki. Zaczepy wykonuje się ze stalowych, elastycznych linek zalewanych metalem i zaciskanych za pomocą sprzężo-

nej prasy. Wytrzymują one co najmniej 2-krotność ciężaru narzędzia. Zaczepy i pierścienie w narzędziach SLS są odporne na uderzenia, naprężenia i ekstremalne temperatury. FACOM zadbał, aby gama SLS charakteryzowała się nie tylko najwyższą jakością, ale także zachowała ergonomię i komfort użytkowania narzędzia.

Testy oraz łatwa identyfikacja

Podczas montażu pętli ze stalowej linki i zaciskania pierścienia, każde narzędzie poddawane jest jednostkowej próbie rozciągania. Kolejny sprawdzian, jaki przechodzą narzędzia to test w sytuacji rzeczywistej, w próbie polegającej na 400 upadkach. Pozytywne przejście tego testu kończy się wystawieniem certyfikatu oraz nadaniem unikatowego numeru seryjnego grawerowanego na narzędziu. Taki system pozwala producentowi zagwarantować maksymalne bezpieczeństwo oraz umożliwia identyfikację i śledzenie narzędzia przez cały okres jego użytkowania.

Co obejmuje gama FACOM SLS?

Gama FACOM SLS jest niezastąpiona zwłaszcza w budownictwie, telekomunikacji, stoczniach, elektrowniach wiatrowych i jądrowych, a także w produkcji, w tym przede wszystkim w przemyśle aeronautycznym, motoryzacyjnym i spożywczym. Wśród narzędzi SLS znajdują się: klucze płaskie, oczkowe, oczkowo-płaskie , oczkowo-płaskie grzechotkowe, klucze do rur, grzechotki, klucze dynamometryczne, wkrętaki płaskie, Phillips i Pozidriv, klucze trzpieniowe, szczypce nastawne, szczypce tnące boczne i czołowe, szczypce długie, proste, o szczękach odchylonych, uniwersalne, do pierścieni osadczych, zaciskowe, do opasek, linijki giętkie, szczelinomierz, miary zwijane, oprawki do brzeszczotów, noże, młotki oraz przecinaki. Z kolei akcesoria FACOM SLS obejmują: smycze z karabińczykami, smycze na nadgarstek, paski z klamrą metalową, paski z karabińczykami, pierścienie oraz karabińczyki. FACOM n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TARGI

Bardzo udane tegoroczne międzynarodowe targi energetyczne ENERGETAB 2015 Na zakończonych 17 września 2015 r. międzynarodowych targach energetycznych ENERGETAB 2015 swoje najnowsze produkty zaprezentowało 736 wystawców z 17 krajów Europy i Azji. Chociaż liczba wystawców była prawie taka sama jak w roku ubiegłym, to powierzchnia zajmowana przez ekspozycję targową wzrosła o ok. 5% osiągając prawie 4 ha urokliwie położonego terenu u stóp Dębowca i Szyndzielni.

śród uczestniczących w targach specjalistów często można było usłyszeć opinie, że ograniczenia w dostępie do energii elektrycznej, które wystąpiły czasie sierpniowych upałów spowodują, (być może), iż politycy z większą uwagą podejmą się poprawienia uwarunkowań prawnych i ekonomicznych dla usprawnienia realizacji inwestycji w energetyce. Energetyka w ostatnich latach istotnie zwiększyła nakłady na inwestycje lub

modernizacje w sektorze wytwarzania energii zaś w sektorze przesyłania i dystrybucji energii łączne nakłady będą w najbliższych latach sięgać 7 mld zł średnio rocznie. I dlatego na tych największych w tej branży w Europie Środkowej targach wystawcy starali się pokazać swoje najnowocześniejsze maszyny, urządzenia, aparaty czy technologie, służące zwiększeniu niezawodności przesyłania energii elektrycznej oraz podnie-

sieniu efektywności jej wytwarzania i użytkowania. Gama prezentowanych urządzeń i aparatów była bardzo szeroka: stacje transformatorowe, rozdzielnice, wyłączniki, przekładniki, kable i przewody, odnawialne źródła energii, aparaty i systemy pomiarowe, systemy automatyki, przesyłania i obróbki informacji, urządzenia UPS, agregaty prądotwórcze i napędy, słupy linii nN, SN a nawet 110 kV, źródła światła wykorzystujące technologię LED oraz coraz

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

TARGI sprawniejsze i gustowne oprawy, cała gama specjalistycznych pojazdów, podnośników i narzędzi oraz wiele innych wyrobów czy oferowanych usług. Praktycznie, prawie na każdym stoisku można było dostrzec ciekawe, innowacyjne rozwiązania - niektóre zrozumiałe być może tylko dla wąskiej grupy specjalistów. Coraz większa była też ilość urządzeń i systemów wspomagających produkcję energii z OZE, prezentowano także czynne instalacje fotowoltaiczne. Targom towarzyszyły konferencje i seminaria oraz ponad 20 prezentacji firmowych a także wiele mniej formalnych spotkań wystawców z ich kontrahentami, w tym z licznie reprezentowanymi przedstawicielami największych inwestorów i wykonawców budów energetycznych. Wysokim poziomem merytorycznym odznaczały się Warsztaty zorganizowane przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, na których zostały przedstawione doświadczenia z budowy linii kablowych WN, pomiarów obciążeń i temperatur linii napowietrznych a także zagadnienia związane z automatyzacją sieci. Tradycyjnie - w popołudniowej porze pierwszego dnia przewodniczący komisji konkursowej – prof. dr hab.

inż. Jacek Wańkowicz, zapoznał licznie zgromadzonych w sali konferencyjnej hotelu Dębowiec z werdyktem komisji. Spośród 57 innowacyjnych produktów zgłoszonych do konkursu „na wyróżniający się produkt prezentowany na targach”, komisja konkursowa Pucharem Ministra Gospodarki wyróżniła „kompozytowy izolator osłonowy typ 442/200/1700” zgłoszony przez Zakłady Porcelany Elektrotechnicznej ZAPEL S.A. Natomiast Puchar PTPiREE zdobył „podnośnik izolowany do prac pod napięciem w sieciach SN Altec A50-OC” zgłoszony przez ARCON POLSKA Sp. z o.o. Przyznaną po raz pierwszy statuetkę „Energia” Prezydenta Miasta Bielsko-Biała otrzymała Elektrobudowa SA za rozdzielnicę SN w izolacji gazowej typu OPTIMA-24. Złoty Medal PSE SA za rejestrator zakłóceń i pomiarów synchronicznych RZ-40-PMU trafił do ENERGOTESTu zaś „Złoty Lew” im. Kazimierza Szpotańskiego „powędrował” do ZPrAE w Świętochłowicach za rejestrator RZS-9. Uroczystość ogłoszenia wyróżnień w Konkursie targowym organizator ZIAD Bielsko-Biała wykorzystał dla złożenia gratulacji wystawcom obchodzącym swoje jubileusze, jak na przykład PTPiREE (za 20 lat owocnej współpra-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

cy), Schneider Electric (na 70-lecie REFA), Computers & Control (25-lecie) APS Energia (20-lecie) Dużym zainteresowaniem cieszyło się stoisko Strategicznego Partnera targów - TAURON Dystrybucji S.A., na którym prezentowane były nowoczesne technologie stosowane w spółce, jak e-BUS, AMIplus Wrocław oraz Dyspozycja Wysokich Napięć. Można było też wylosować przejażdżkę elektrycznym skuterem. Mówiąc o elektrycznych pojazdach warto wspomnieć o dużym zainteresowaniu jakim cieszyły się hybrydowe samochody bmw eksponowane na stacji ładowania pojazdów obok pawilonu Schneider Electric Energy Polska. Dziękując wszystkim uczestnikom za tak liczny udział w bardzo udanych tegorocznych targach ich organizator targów - ZIAD Bielsko-Biała zaprasza wystawców jak i zwiedzających do udziału w kolejnej edycji ENERGETAB w dniach od 13-15 września 2016 r. RM n Więcej informacji o targach ENERGETAB 2015, w tym pełny wykaz produktów i firm wyróżnionych przez komisję konkursową oraz galeria zdjęć, są dostępne na stronie www.energetab.pl.

TARGI

VIII Lubelskie Targi Energetyczne

ENERGETICS 2015 | 17–19 listopada 2015

Lublin miejscem spotkania przedstawicieli branży energetycznej W dniach 17–19 listopada w Targach Lublin S.A. odbędzie się VIII edycja Lubelskich Targów Energetycznych ENERGETICS - jedno z wiodących wydarzeń w Polsce dedykowanych profesjonalistom z sektora energetycznego. Co na targach?

W ramach wydarzenia swoją ofertę zaprezentują zarówno firmy o charakterze koncernów (krajowych i międzynarodowych), jak i indywidualni przedsiębiorcy. Zakres tematyczny targów obejmuje elektroenergetykę i elektrotechnikę (m.in. wytwarzanie, przesył, dystrybucję i przetwarzanie energii elektrycznej oraz cieplnej, urządzenia i osprzęt, automatykę, budownictwo energetyczne, rozwiązania informatyczne, inteligentne sieci energetyczne), energetykę alternatywną i odnawialną, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł i technologii jej pozyskiwania (energia wodna, wiatrowa, słoneczna, geotermalna, biomasa), a także energetykę jądrową. Kompleksowy charakter targów stwarza doskonałe warunki do nawiązywania współpracy oraz wymiany doświadczeń w gronie branżowych specjalistów wśród których znajdują się m.in.: przedstawiciele zakładów energetycznych, elektrowni, biur projektowych, działów energetycznych firm i zakładów przemysłowych, elektrycy i instalatorzy.

Nowość - Forum Dystrybutorów Energii

Szkolenia, konferencje, wykłady

Części ekspozycyjnej Targów ENERGETICS towarzyszy również szereg wydarzeń towarzyszących współ-

W tym samym czasie odbędą się Targi Technologii Szerokopasmowych INFORSTRADA. Zapraszamy do odwiedzania strony internetowej www. energetics.targi.lublin.pl, gdzie na bieżąco zamieszczane są informacje o Targach ENERGETICS.

Wstęp na targi jest bezpłatny po wcześniejszej rejestracji za pośrednictwem strony internetowej lub w biurze targów podczas trwania wydarzenia.

Lubelskie Targi Energetyczne ENERGETICS 2015 n

Regionalne Seminaria / Szkolenia dla Służb Utrzymania Ruchu www.seminarium.energoelektronika.pl 19.02.2015 - Radom 12.03.2015 - Tarnów 31.03.2015 - Wałbrzych EX 16.04.2015 - Białystok 14.05.2015 - Zielona Góra 18.06.2015 - Trójmiasto Robotyzacja i automatyzacja celem poprawy efektywności produkcji

24.09.2015 - Opole

Diagnostyka i monitoring maszyn w zakładach przemysłowych

22.10.2015 - Poznań EX 03.12.2015 - Toruń

Ochrona przepięciowa i systemy gwarantowanego zasilania pomocne w utrzymaniu ciągłości produkcji

Jeżeli jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu lub nowego rozwiązania napisz do nas: marketing@energoelektronika.pl

c js ie a m zon ść nic Ilo gra o

Nowością tegorocznej edycji targów jest „Forum Dystrybutorów Energii – niezawodność dostaw energii elektrycznej w Polsce”. Konferencja jest związana ze zmianami regulacji dotyczących taryf jakościowych. Poruszone zostaną tematy takie jak: taryfy jakościowe jako nowy model regulacji oraz działania Operatorów Systemów Dystrybucyjnych i Systemu Przesyłowego dla poprawy niezawodności dostaw energii elektrycznej.

VIII Targi Energetyczne ENERGETICS 2015 zostały objęte Patronatem Honorowym Ministerstwa Gospodarki oraz Ministerstwa Skarbu Państwa. Partnerem Głównym Tragów jest PGE Dystrybucja S.A.

tworzonych z partnerami branżowymi. Szkolenia i konferencje koncentrują się na najbardziej aktualnych i istotnych tematach dla branży – odnawialnych źródłach energii, inwestycjach w energetyce, innowacyjnych i inteligentnych rozwiązaniach dla energetyki, zmianach regulacji prawnych, niezawodności dostaw energii elektrycznej, czy kierunkach rozwoju branży. Nie zabraknie również szeregu prezentacji i wystąpień promocyjnych wystawców.

Jeżeli jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291 lub nowego rozwiązania napisz do nas: marketing@energoelektronika.pl Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291 Partnerzy:

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2015

Usługi nasze przeznaczone są dla wytwórców energii elektrycznej o rozbudowanym systemie elektroenergetycznym, a także innych odbiorców intensywnie użytkujących urządzenia energetyczne. Nasze działania zmierzają do: wydłużenia żywotności urządzeń elektroenergetycznych, ułatwienia ich dozoru i obsługi oraz zmniejszenia kosztów ich eksploatacji.

Zakres działania:  Remonty transformatorów w miejscu zainstalowania  Remonty transformatorów w zakładzie remontowym  Mobilne laboratorium diagnostyczne transformatorów i innych urządzeń elektroenergetycznych  Badania ochrony przeciwporażeniowej powyżej 1kV  Systemy monitoringu DGA oleju oraz monitoringu izolatorów on-line w transformatorach  Systemy monitoringu on-line wyładowań niezupełnych Generatorów, Maszyn WN i transformatorów  Badania oleju transformatorowego  Termowizyjna Diagnostyka urządzeń energetycznych

ZUT Energoaudyt Sp. z o.o. ul. Marszałkowska 83 lok. 33 00 - 683 Warszawa www.zutenergoaudyt.com.pl

Adres do korespondencji: ZUT Energoaudyt Sp. z o.o. ul. 25 Czerwca 29 26-600 Radom

Tel + 48 (048) 377-97-17, 377-97-18 Fax + 48 (048) 377-97-19, 362-29-71 bok@ zutenergoaudyt.com.pl