Urządzenia dla Energetyki 8/2013 by Urządzenia dla Energetyki

DLA

URZĄDZENIA ENERGETYKI

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 8/2013 (75)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl| • Efektywność energetyczna stacji transformatorowych. Stacje KS..z, KS..w • Nowa rodzina komputerów klasy IPC dla produktów z zakresu automatyki • Nowa generacja wyłączników powietrznych IZMX firmy Eaton do 4000A! • Zaawansowany Filtr Aktywny VLT® AAF • Kompleksowe rozwiązania w zakresie pomiarów ciągłych parametrów fizykochemicznych układów wodno-parowych •

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013 (75)

» Looking for more IPC support? «

As a global market leader you can expect not just a little bit more from us, you can expect a lot more: » More local support and service » More reliability » More in terms of long-term availability

HMI

BoxPC

With Kontron Industry PCs you can rely on more profound technical knowledge and more experience. Moreover, we save you more time and more money than others. So, what more could you ask for? Kontron!

KISS

Tel: +49(0)8165 77 777 • info@kontron.com • www.kontron.com The pulse of innovation

Wyjątkowych Świąt Bożego Narodzenia oraz szczęścia w nadchodzącym Nowym Roku wraz z serdecznymi podziękowaniami za dotychczasową współpracę

składa

Zespół Enervision www.enervision.pl

OD REDAKCJI

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE Badania i rozwój technologii energetycznych w nowym programie ramowym Unii Europejskiej Horizon 2020...............5 Schneider Electric o przyszłości Smart City i Smart Grid podczas VIII Forum Energetycznego w Sopocie............................8 Autobusy elektryczne ładowane błyskawicznie.......................... 10 W styczniu rozpoczyna się weryfikacja raportów z emisji GHG....................................................................................................... 12 Przesyłanie prądu bez strat....................................................................... 13 Dwie krople wody dają... prąd!............................................................... 14 Bransoletka zamiast kaloryfera............................................................... 16 Tanie paliwo z alg............................................................................................ 17 Ekologiczne zasilanie wodorem............................................................ 18 Roboty zasilane uryną.................................................................................. 20 Pływająca rafineria gigant.......................................................................... 22 n TECHNOLOGIE, PRODUKTY INFORMACJE FIRMOWE Rozwój funkcjonalności systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru w ofercie Energotestu................................. 26 Efektywność energetyczna stacji transformatorowych Stacje KS..z, KS..w............................................................................................. 30 Zaawansowany filtr aktywny VLT® AAF.............................................. 38 Nowa generacja wyłączników powietrznych IZMX do 4000A firmy Eaton!.................................................................... 40 Kompleksowe rozwiązania w zakresie pomiarów ciągłych parametrów fizykochemicznych układów wodno-parowych...................................................................... 44 Nowa rodzina komputerów klasy IPC dla produktów z zakresu automatyki.................................................................................... 50 n EKSPLOATACJA I REMONTY Nowa seria młotowiertarek 2 kg Hitachi.......................................... 52 Bit MaxxTor i BitBuddy – zespół nie do pokonania.................... 56 Nowe elektronarzędzia akumulatorowe Bosch o napięciu 10,8 V dla użytkowników profesjonalnych............. 58 Wysoko wydajna wkrętarka akumulatorowa DeWALT............ 60 n KONFERENCJE I SEMINARIA Seminarium JM-TRONIK.............................................................................. 62 Sieć inteligentna w praktyce.................................................................... 65 Konferencji poświęcone Służbom Utrzymaniu Ruchu........... 66 n TARGI Energetics 2013................................................................................................ 67 Schneider Electric zaprosił do Niemiec na niezwykły event „The Next Generation” MachineStruxure!......................................... 69

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com

URZĄDZENIA ENERGETYKI DLA

Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyrektor ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 500 258 433, e-mail: marek.w.bielski@gmail.com Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski, tel. kom.: 601 991 000, e-mail: andrzej.maciejewski3@neostrada.pl Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska tel. kom.: 531 266 287, e-mail: marta.is.roxy@gmail.com Dr inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko mgr Anna Bielska Redaktor Techniczny Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Opracowanie graficzne: OutcastMedia.pl, Studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich. Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Współpraca reklamowa: ELEKTROBUD....................................................................................I OKŁADKA KONTRON..........................................................................................II OKŁADKA EATON............................................................................................... III OKŁADKA WILK................................................................................................... IV OKŁADKA DANFOSS..............................................................................................................37 ELTUR SERWIS.....................................................................................................19 ENERGETYKACIEPLNA.PL...............................................................................48 ENERGOELEKTRONIKA.PL..............................................................................39 ENERGOPOMIAR................................................................................................45 ENERVISION........................................................................................................... 3 GPH.........................................................................................................................11 HITACHI.................................................................................................................53 IEN-ZD BIAŁYSTOK............................................................................................47 JM-TRONIK...........................................................................................................61 MERSEN.................................................................................................................49 NEXANS.................................................................................................................15 SPRECHER AUTOMATION...............................................................................23 WIHA.......................................................................................................................55 ZREW TRANSFORMATORY............................................................................... 9

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

WYDARZENIA I INNOWACJE

Badania i rozwój technologii energetycznych w nowym programie ramowym Unii Europejskiej Horizon 2020

grudniu 2013 rozpoczęła się realizacja programu Horizon 2020 - największego programu rozwoju badań naukowych i innowacji Unii Europejskiej na lata 20142020. Program Horizon 2020 to prawie 80 mld. euro przeznaczone na finansowanie międzynarodowych projektów badawczych i wdrożeniowych, których celem ma być poszukiwanie nowatorskich rozwiązań technologicznych, transfer nowych technologii z laboratorium na rynek, usuwanie barier dla innowacji i poszukiwanie odpowiedzi na naglące wyzwania społeczne. Jest to ósmy z kolei wieloletni program ramowy Unii Europejskiej mający służyć nie tylko rozwojowi badań naukowych, ale nade wszystko wzrostowi gospodarczemu UE, zwiększaniu konkurencyjności UE na świecie, tworzeniu nowych miejsc pracy i poprawie jakości życia społeczeństwa europejskiego. Program Horizon 2020 został oparty na trzech zasadniczych filarach: doskonałość w nauce, przewodnia rola badań i innowacji w przemyśle oraz wyzwania społeczne. Wśród głównych wyzwań społecznych znalazł się obszar tematyczny o nazwie „Bezpieczna, czysta i efektywna energia” (Secure, clean and efficient energy). Punktem wyjścia dla tego obszaru są ambitne cele UE w zakresie energii i klimatu: aby w perspektywie roku 2020 zmniejszyć o 20% emisję gazów cieplarnianych (o 80% do roku 2050), zwiększyć udział energii odnawialnej (OZE powinny pokrywać 20% finalnego zużycia energii w roku 2020) i poprawić o 20% efektywność energetyczną. Dla osiągniecia tych celów niezbędne jest zbudowanie w Europie konkurencyjnego, bezpiecznego i zrównoważonego systemu energetycznego. Nowe technologie i rozwiązania muszą konkurować kosztami i niezawodnością z klasycznymi, sprawdzonym systemami energetycznymi. Badania i innowacje mają zasadnicze znaczenie dla stworzenia rynku produktów i usług energetycznych opartych na nowych, czystych, niskoemi-

syjnych, efektywnych i atrakcyjnych komercyjnie źródłach energii. Zaproponowane na pierwsze dwa lata (2014-2015) tematy działań obszaru „Bezpieczna, czysta i efektywna energia” podzielone zostały na trzy grupy: efektywność energetyczna (Energy efficiency), konkurencyjne technologie niskoemisyjne (Competetive low-carbon technologies) i inteligentne miasta i społeczności (Smart cities and communities). Celem działań skierowanych na poprawę efektywności energetycznej jest obniżenie do roku 2020 zużycia energii pierwotnej do poziomu 1474 Mtoe i zużycia energii finalnej do 1078 Mtoe (wg Eurostat w roku 2010 w krajach UE27 zużycie energii pierwotnej wynosiło 1759 Mtoe, a energii finalnej 1153 Mtoe). Osiągnięcie tego celu będzie możliwe poprzez rozwój bardziej efektywnych energetycznie technologii oraz usuwanie barier rynkowych i administracyjnych (finansowych, prawnych, niewystarczającej wiedzy i umiejętności). Jednym z najbardziej energochłonnych sektorów w UE jest budownictwo zużywające 40% energii finalnej. Toteż obniżenie zużycia energii w tym sektorze jest jednym z głównych zadań w zakresie efektywności energetycznej w obszarze „Bezpieczna, czysta i efektywna energia”. Komisja Europejska przewiduje finansowanie innowacyjnych projektów dotyczących produkcji i montażu elementów prefabrykowanych dla budownictwa (redukcja zużycia energii i kosztów, optymalizacja montażu i demontażu, ponowne wykorzystanie elementów, redukcja operacji modernizacyjnych i ich negatywnego wpływu na użytkowników, lepsza jakość wykonania, wykorzystanie zaawansowanych narzędzi komputerowych, automatyzacja i robotyzacja). Finansowane będą innowacyjne działania w zakresie projektowania nowych, nisko-energetycznych budynków (nearly zero-energy buildings). Sporo miejsca w programie poświęcono budynkom istniejącym, w szczególności zabytkowym. Około

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

25% istniejących budynków w Europie zostało zbudowanych w połowie ubiegłego wieku z wykorzystaniem nieefektywnych energetycznie technologii. Przewiduje się finansowanie projektów badawczych służących opracowaniu innowacyjnych, tanich, nieinwazyjnych rozwiązań dla obiektów zabytkowych poprawiających efektywność energetyczną i komfort użytkowników, a także zwiększenie efektywności energetycznej istniejących budynków poprzez innowacyjność procesów i inteligentne zarządzanie energią. W programie przewidziano finansowanie projektów służących podnoszeniu kwalifikacji pracowników sektora budowlanego (architektów, inżynierów, robotników), a także wzrostowi wiedzy władz publicznych w zakresie planowania i wdrażania zrównoważonej polityki energetycznej. Projekty mają służyć również włączaniu konkretnych partnerów spośród szerokiej grupy interesariuszy (użytkownicy, przemysł, instytucje finansowe, organizacje pozarządowe, organizacje konsumenckie, grupy interesów, związki zawodowe itp.) w działania wdrażające zrównoważoną politykę energetyczną inicjowaną przez władze publiczne. Wspierane będą projekty mające na celu zmianę zachowań konsumentów w życiu codziennym, pokonywanie barier na drodze do oszczędzania energii przez konsumentów, monitorowanie i analizę zużycia energii, działania edukacyjne – lepsze zrozumienie rachunków za energię, etykiet, certyfikatów budowlanych itp.). Finansowane będą projekty badawcze ukierunkowane na wykorzystanie technologii ICT dla rozwoju efektywności energetycznej (rozwijanie aplikacji korzystających z informacji generowanych przez odbiorców energii, inteligentne czujniki, wykorzystanie smartfonów, tabletów itp.). Dużą wagę przykłada się do socjoekonomicznych aspektów efektywności energetycznej. Przewiduje się finansowanie projektów badawczych służących lepszemu zrozumieniu przez decydentów skutków

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

makroekonomicznych efektywności energetycznej, zmian zachowań konsumentów, projektów zawierających analizę głównych tendencji ekonomiczno-społecznych i rozwoju strategii, polityki i programów efektywności energetycznej na wszystkich szczeblach zarządzania. Drugim obok budownictwa obszarem, w którym można oczekiwać znaczących efektów dla efektywności energetycznej są systemy ogrzewania i chłodzenia. Finansowane będą projekty mające na celu wdrażanie nowej generacji wysokowydajnych, inteligentnych systemów ciepłowniczych będących w stanie integrować wiele efektywnych źródeł wytwarzania, w tym systemy kogeneracji, systemy wykorzystujące ciepło odpadowe z przemysłu lub innych źródeł oraz energię zmagazynowaną. Jednym z zadań tych projektów będzie obniżenie strat ciepła w procesie dystrybucji poprzez zastosowanie innowacyjnej konstrukcji rur i materiałów izolacyjnych o wysokiej wydajności. Kolejnym obszarem ważnym dla poprawy efektywności energetycznej jest przemysł i jego produkty. Przewiduje się finansowanie projektów służących zapewnieniu efektywnego wdrażania prawa unijnego dotyczącego produktów efektywnych energetycznie. Przedmiotem działań projektów będzie monitorowanie, weryfikacja i egzekwowanie zaleceń w odniesieniu do najbardziej energochłonnych produktów, a także innowacje organizacyjne dla zwiększenia efektywności energetycznej w przemyśle, energooszczędność w najbardziej energochłonnych systemach (w napędzie elektrycznym, generacji pary), metody optymalizacji systemów przemysłowych, metody zarządzania energią, zapewnianie środków na inwestycje w efektywność energetyczną, zachęty do wykorzystania odnawialnych źródeł energii i ciepła

odpadowego. Potrzeba rozwoju nowych technologii odzyskiwania ciepła przemysłowego jest mocno podkreślana w założeniach programu. Efektywność energetyczna to nie tylko technologie, to również zapewnienie środków finansowych dla działań na rzecz efektywności energetycznej. Komisja Europejska przewidziała w programie między innymi finansowanie projektów wspierających dialog między uczestnikami rynku finansowego, przemysłem, władzami publicznymi, konsumentami i właścicielami nieruchomości. Finansowane będą działania wspomagające publicznych i prywatnych inwestorów projektów innowacyjnych, innowacyjność w pozyskiwaniu inwestycji, poprawę zaufania inwestorów, a także rozwój rynku usług energetycznych i nowe modele biznesowe wspierające efektywność energetyczną. Tematyka projektów drugiej grupy zagadnień w obszarze „Bezpieczna, czysta i efektywna energia” skoncentrowana jest na wspieraniu rozwoju konkurencyjnych technologii niskoemisyjnych. Przede wszystkim jest tu miejsce dla projektów służących rozwojowi nowej wiedzy i zwiększania potencjału wdrożeniowego tych technologii. Projekty powinny charakteryzować się innowacyjnością rozwiązań, multidisciplinarnym podejściem, powinny identyfikować i wyjaśniać powstające problemy (np. aspekty środowiskowe i społeczne, efektywna gospodarka zasobami, kwestie bezpieczeństwa). Przewiduje się wspieranie technologii opartych na odnawialnych źródłach energii formułując dla każdej z technologii odpowiednie wyzwania. W przypadku fotowoltaiki oczekuje się opracowania nowej generacji ogniw PV, rozwoju bardzo tanich ogniw i modułów PV, przyspieszenia rozwoju przemysłu nieorganicznych ogniw cienkowarstwowych

i zintegrowanego wdrażania ogniw PV w budownictwie. Projekty dotyczące skoncentrowanej energii słonecznej powinny obejmować zagadnienia zwiększenia wydajności, poprawy elastyczności i przewidywalności generacji, redukcji kosztów budowy i eksploatacji instalacji, poprawy aspektów środowiskowych technologii. W zakresie energetyki wiatrowej przewiduje się finansowanie projektów obejmujących strategie sterowania dużymi farmami wiatrowymi na lądzie i na morzu, wdrożenia innowacyjnych rozwiązań dla turbin morskich na wodach o głębokości 30-50 m, pokonanie problemów instalacji na morzu o głębokości ponad 50 m, wdrożenia innowacyjnych turbin pływających, wdrażanie prototypów nowych gondoli i wirników o niższej masie i lepszym materiale oraz ogólną redukcję kosztów energetyki wiatrowej. W przypadku energetyki wodnej przewiduje się finansowanie projektów koncentrujących się na zwiększeniu mocy szczytowej, modernizacji elektrowni wodnych (nowe, lepsze turbiny i generatory), poprawie efektywności i zapewnieniu większej elastyczności generacji energii. W obszarze energetyki geotermalnej finansowane będą projekty dotyczące głębokiej i płytkiej geotermii (nowe koncepcje i technologie wiercenia, poszerzanie zasobów, ulepszone technologie pionowego wiercenia głębinowego w celu zwiększenia bezpieczeństwa i zmniejszenia kosztów). W dziedzinie wykorzystania energii oceanów finansowane będą innowacyjne projekty zapewniające redukcję kosztów i niezawodność instalacji. W przypadku biomasy finansowane będą projekty służące poprawie efektywności systemów ciepłowniczych i CHP na bazie biomasy (np. nowe kotły) przy jednoczesnym rozszerzaniu bazy materiałów wsadowych – zdecentralizowane systemy micro i small-scale

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

WYDARZENIA I INNOWACJE CHP (0,5-250 kW i 0,25-1 MW), wykorzystanie stałych, ciekłych lub gazowych paliw z biomasy (również odpadów rolnych i leśnych, przemysłowych produktów ubocznych). W grupie zagadnień dotyczących konkurencyjnych technologii niskoemisyjnych przewiduje się finansowanie projektów obejmujących modernizację europejskich sieci elektroenergetycznych. Projekty w tym zakresie mają być skoncentrowane na rozwoju transeuropejskiej infrastruktury sieci energetycznej ze szczególnym naciskiem na morza północne, podłączaniu morskich farm wiatrowych, innowacyjnych technologiach i komponentach sieci HVDC, innowacyjnych usługach i architekturze sieci. Mają one również obejmować zagadnienia sieci przesyłowej i rynku hurtowego oraz sieci dystrybucyjnej i rynku detalicznego. Duże znaczenie dla rozwoju konkurencyjnych technologii niskoemisyjnych mają technologie magazynowania energii. W tym zakresie finansowane będą zarówno projekty dotyczące magazynowania energii na małą, lokalną skalę (wdrożenia technologii magazynowania elektrochemicznego i innych technologii związanych z systemami niskiego napięcia, generacją napięcia zmiennego lub w domach indywidualnych, interakcje między siecią elektroenergetyczną i ciepłowniczą, pompy ciepła, CHP, mikro-generacja, lokalne OZE, źródła rozproszone), jak również na dużą skalę i w dłuższych okresach (nowe lokalizacje elektrowni szczytowo-pompowych, koncepcje magazynowania podziemnego, magazynowanie energii w skali GW z wykorzystaniem wody morskiej, sprężonego powietrza lub płynów). W grupie konkurencyjnych technologii niskoemisyjnych znalazły się również technologie wykorzystujące biopaliwa i paliwa alternatywne dla transportu. Ocenia się, że biopaliwa będą głównym czynnikiem przyczyniającymi się do obniżenia emisji CO2 w sektorze transportu. Dlatego finansowane będą projekty rozwijające nowe generacje technologii biopaliw i paliw alternatywnych. Projekty mają służyć lepszemu wykorzystaniu zasobów naturalnych, zastosowaniu nowych źródeł surowców i powinny uwzględniać problemy ochrony środowiska, bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wymiar regionalny i społeczny, ograniczanie ryzyka biznesowego i redukcję kosztów technologii. Proces przechodzenia do gospodarki niskoemisyjnej nie może nie uwzględniać paliw kopalnych. Paliwa kopalne bę-

dą nadal wykorzystywane w produkcji energii w Europie w najbliższych dziesięcioleciach. Dlatego konieczne jest wspieranie zrównoważonego wykorzystania paliw kopalnych z jednoczesną redukcją lub eliminacją emisji CO2 i innych gazów cieplarnianych. Komisja Europejska przewiduje przede wszystkim finansowanie projektów badawczych w zakresie technologii wychwytu i magazynowania CO2 (CCS). Projekty te mają służyć przyspieszeniu rozwoju i wdrożenia technologii CCS (także zastosowaniu technologii CCS do sektorów przemysłowych np. stalowego, cementowego), minimalizacji zużycia energii w procesie wychwytu CO2, minimalizacji strat wydajności procesu i uzyskaniu odpowiedniej czystości CO2. Finansowane też będą projekty związane z oczekiwaną zmianą roli elektrowni opartych na paliwach kopalnych. Wobec zwiększonego zastosowania OZE pojawia się problem wahań zasilania w sieci energetycznej. Celem badań ma być zwiększenie elastyczności działania elektrowni opartych na paliwach kopalnych (zarówno przy najniższych obciążeniach, jak i powyżej maksymalnej wydajności), zapewnienie trwałości urządzeń w warunkach wahań systemu (ograniczanie szybszego zużycia elementów), minimalizacja zużycia paliw i emisji spalin. Przewiduje się również finansowanie projektów dotyczących eksploracji i eksploatacji gazu łupkowego (poznanie, zapobieganie i łagodzenie potencjalnych skutków i zagrożeń dla środowiska związanych z poszukiwaniem i eksploatacją gazu łupkowego - proces szczelinowania, możliwości wycieku gazu do płytszych warstw wodonośnych, mikrosejsmiczność). Podobnie, jak w przypadku działań w zakresie efektywności energetycznej dużą rolę przywiązuje się do lepszego zrozumienia czynnika ludzkiego, postaw i zachowań konsumentów, percepcji technologii energetycznych, postrzegania ryzyka, decyzji inwestycyjnych, zwiększenia zaangażowania społeczeństwa w transformację systemu energetycznego, narzędzi dialogu ze społeczeństwem, wsparcia kształcenia zawodowego i sieci szkoleniowych. Wspierane będą również projekty, których celem będzie modelowanie systemu energetycznego, analiza realizacji zrównoważonego rozwoju wszystkich technologii energetycznych, w tym technologii OZE, źródeł kopalnych i energii jądrowej, ocena ścieżek transformacji w kierunku zrównoważonego systemu energetycznego i jego oddziaływania na środowisko, społeczeństwo i gospodarkę.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Trzecia grupa zagadnień w obszarze „Bezpieczna, czysta i efektywna energia” to inteligentne miasta i społeczności. 68% populacji EU żyje w miastach i wykorzystuje 70% energii. Zrównoważony rozwój obszarów miejskich jest kluczowym wyzwaniem wymagającym zintegrowanego podejścia. Toteż finansowane będą projekty zawierające zintegrowane działania w kierunku zwiększenia efektywności energetycznej w miastach z uwzględnieniem lokalnej specyfiki, prowadzące do lepszego wykorzystania zasobów lokalnych (OZE, ciepło odpadowe), obejmujące zrównoważony transport miejski, zero-emisyjne dzielnice, integrację sieci miejskich i modernizację budynków i wspomagane inteligentnymi rozwiązaniami ICT. Na wszystkie powyższe działania Komisja Europejska przeznaczyła na okres 2014-2015 budżet ponad 1 100 mln euro. Programy ramowe UE mają swoją specyfikę związaną z ich międzynarodowym charakterem. Podobnie jak w poprzednich programach projekty badawczo-wdrożeniowe programu Horizon 2020 muszą być realizowane przez konsorcja międzynarodowe złożone z co najmniej trzech partnerów z trzech różnych krajów UE. Bowiem dla twórców programu, oprócz priorytetów tematycznych, nie mniej ważne jest wspieranie współpracy międzynarodowej. Warunek ten stwarza oczywiście trudny czasem problem utworzenia konsorcjum projektowego, jednak równocześnie zmusza do nawiązywania kontaktów na poziomie europejskim oraz dzielenia się wiedzą i pomysłami. Dostęp do wiedzy i doświadczeń zachodnich partnerów może być dla polskich zespołów wartością nie do przecenienia. Program Horizon 2020 już ruszył. Pierwsze konkursy na projekty zostały ogłoszone 11 grudnia 2013. W ten sposób otworzyło się niezwykle ważne źródło finansowania badań naukowych i rozwoju technologii. Teraz tylko potrzebny dobry pomysł na projekt i trochę szczęścia w konkursie … Dr inż. Andrzej Sławiński n Instytut Energetyki Centrum Integracji Badań Energetycznych CENERG, Warszawa andrzej.slawinski@ien.com.pl Więcej informacji o programie Horizon 2020 na stronie: http://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/

WYDARZENIA I INNOWACJE

Schneider Electric o przyszłości Smart City i Smart Grid podczas VIII Forum Energetycznego w Sopocie VIII Forum Energetyczne, które odbyło się w dniach 16-18 grudnia w Sopocie, poświęcone było m.in. idei Smart City (Inteligentnych Miast) oraz przyszłości Smart Grid (Inteligentne Sieci Elektroenergetyczne) w Polsce i na świecie. Uczestnicy debatowali o zwiększeniu efektywności energetycznej, która jest obecnie największym wyzwaniem.

zy unijna polityka klimatyczna i energetyczna do roku 2030 przyniesie oczekiwany kompromis w sprawie ochrony klimatu i rozwiązania uwzględniające energetyczne i ekonomiczne zróżnicowanie państw członkowskich oraz wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego? Jak przyśpieszyć integrację infrastruktury energetycznej? Gdzie jest przestrzeń na współpracę krajów regionu Europy Środkowej? Między innymi na te pytania starali się odpowiedzieć uczestnicy Forum. W panelu dyskusyjnym pt. Smart Cities: koszty przyszłych korzyści udział wzięli m.in.: Jacek Łukaszewski, Prezes Zarządu Schneider Electric Polska, Philip Turner, Manager Ds. Zrównoważonego Rozwoju w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Transportu Publicznego w Wielkiej Brytanii oraz Anh Vu, Dyrektor ds. Smart Cities, Réseau et Marché de l’Electricité (ERDF) we Francji. - Miasta, które zajmują zaledwie 2% powierzchni Ziemi są miejscem zamieszkania 50% ludzi na świecie. Przypada na nie 80% globalnej emisji CO2 oraz 75% globalnego zużycia energii. Zwiększenie efektywności energetycznej staje się więc największym wyzwa-

niem, z którym musimy się zmierzyć. Koncepcja promowana przez Schneider Electric zakłada, że miasta powinny być nie tylko inteligentne. Powinny stać się zielone, efektywne, przyjemne do życia, jednym słowem zrównoważone. – powiedział podczas panelu Jacek Łukaszewski, Prezes Zarządu Schneider Electric Polska. Kolejnym ważnym tematem poruszanym podczas VIII Forum Energetycznego był Smart Grid. Wojciech Świątek, Dyrektor ds. Rozwoju Biznesu w Schneider Electric wziął udział w panelu pt. Smart Grid i inne innowacyjne rozwiązania w energetyce. - Smart Grid jest głównym elementem w Smart City, szczególnie wspieranym przez Schneider Electric. Łączy ono elektryczność i infrastrukturę IT, integrując wszystkich uczestników rynku energetycznego: producentów, operatorów, konsumentów (zarówno indywidualnych, jak i przemysłowych), aby efektywnie zrównoważyć popyt i dostarczyć coraz bardziej zaawansowane sieci. Do prawidłowego funkcjonowania konieczna jest nieustanna i prawidłowa komunikacja między uczestnikami rynku energii. Chodzi więc o dostarczanie niezawodnych usług ener-

getycznych przy jednoczesnym obniżaniu kosztów i zwiększeniu efektywności. Rozwiązania Smart Grid wspomagają miasta w zarządzaniu rosnącym popytem na energię elektryczną, łączą odnawialne źródła energii z siecią energetyczną, a także podnoszą standard usług dzięki zwiększonej wydajności sieci oraz zmniejszeniu konsumpcji i ograniczeniu emisji zanieczyszczeń środowiska naturalnego – powiedział podczas spotkania Wojciech Świątek. Uczestnicy panelu zgodzili się, że dla pełnej implementacji Smart Grid niezbędne są aktualizacja polityki energetycznej państwa, współpraca uczestników rynku oraz zdecydowane działania rządu i parlamentu w tworzeniu rozwiązań legislacyjnych. Forum Energetyczne to konferencja polityczno – biznesowa skupiająca najważniejsze nazwiska ze świata polityki i gospodarki. W tegorocznej edycji uczestniczyło około 800 osób z Polski i z zagranicy: politycy, biznesmeni, eksperci ds. energetyki. www.schneider-electric.com Schneider Electric Polska n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Autobusy elektryczne ładowane błyskawicznie Błyskawicznie, czyli w 15 sekund. Takie właśnie pojazdy miejskiej komunikacji zagoszczą wkrótce na ulicach Genewy. Nie będą emitować zanieczyszczeń do atmosfery, będą niezależne od miejskiej sieci energetycznej, a co więcej, ich ładowanie potrwa nie dłużej niż 15 sekund.

inicjatywą stworzenia tego rodzaju miejskich, ekologicznych i wydajnych pojazdów wystąpił – w ramach projektu Trolleybus Optimisation Système Alimentation (TOSA) międzynarodowy koncern ABB. ABB Sécheron odpowiada również za projekt nowoczesnego elektrobusu. Długość pojazdu wynosi 19 metrów. Pierwsze testy na prototypowym autobusie przeprowadzono już w maju tego roku. Wedle oficjalnych doniesień, model sprawdza się w miejskich warunkach doskonale. Jak informują władze Genewy i konstruktorzy nowoczesnego pojazdu, nowe autobusy mogą w ciągu zaledwie 15 sekund pobrać na wybranych przystankach niezbędną porcję około 1,5 kWh energii (moc ładowania na przystankach wynosi 400 kWh), co oznacza, że takie naładowanie zasobnika energii będzie możliwe po prostu w trakcie krótkich postojów na przystankach, podczas wsiadania i wysia-

dania pasażerów. Pełne ładowanie na przystankach końcowych trwa 3-4 minuty, co sugeruje, że pakiet gromadzi około 20-25 kWh energii. W autobusie zaimplementowano również hamowanie odzyskowe. Jak poinformował Claes Rytoft, dyrektor ds. technologii w ABB: – Dzięki błyskawicznemu ładowaniu możemy stworzyć nową generację elektrycznych autobusów masowego transportu miejskiego, które uniezależnią się od nadziemnych linii. Projekt ten przetrze szlaki dla bardziej elastycznej i opłacalnej infrastruktury transportu publicznego, redukując jednocześnie zanieczyszczenia i hałas. Szybkie ładowanie TOSA odbywa się przy użyciu wysięgnika, który pozwala na podłączenie autobusu w sposób całkowicie automatyczny w ciągu zaledwie jednej sekundy od zatrzymania. Doładowywanie akumulatorów odbywa się tylko na niektórych przystankach. Pakiet

akumulatorów ma zdaniem ABB Sécheron wytrzymać 10 lat pracy. Na przystankach są już montowane specjalne, laserowo kontrolowane ramiona, które będą się łączyć z pojemnikami na dachach autobusów. Wprowadzenie na szerszą skalę takiego rozwiązania oznaczałoby możliwość rezygnacji z trolejbusów, tramwajów czy sieci metra w zurbanizowanych obszarach. System ten został zaprojektowany tak, by zoptymalizować transport publiczny w najbardziej newralgicznych i najczęściej uczęszczanych punktach dużych miast. Ponadto ABB określa go jako rozwiązanie o zerowej emisji węgla, które korzystałoby głównie z energii wodnej. Na dobry początek TOSA kursuje regularnie między lotniskiem w Genewie a Palexpo, międzynarodowym centrum wystawowym. OM n Fot.: ABB Sécheron

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

W styczniu rozpoczyna się weryfikacja raportów z emisji GHG Rozmowa z Pawłem Wanatowiczem, ekspertem TÜV SÜD Polska 1 stycznia 2014 r. to dla właścicieli instalacji uczestniczących w systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (GHG) data rozpoczęcia procesu weryfikacji raportów rocznych. O obowiązkach i zadaniach związanych przygotowaniem sprawozdania rozmawiamy z Pawłem Wanatowiczem, audytorem EU ETS w TÜV SÜD Polska. Kto podlega pod obowiązek przedstawienia rocznego raportu z emisji gazów cieplarnianych Obowiązkiem tym objęte są wszystkie podmioty, które są z jednej strony właścicielami instalacji emitujących GHG czyli gazy cieplarniane (przede wszystkim dwutlenek węgla), a z drugiej zaś uczestniczą w ogólnoeuropejskim systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów. W praktyce dotyczący to zarówno małych, jak i dużych przedsiębiorstw, których działalność podchodzi pod obowiązujące przepisy. Jakie przepisy regulują proces weryfikacji raportów? Podstawę dla obecnego systemu stanowi przede wszystkim Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych na obszarze Wspólnoty, a także przyjęta w 2004 r. Przez Sejm Ustawa o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji. Natomiast w przypadku raportów rocznych z emisji GHG kluczowe są dwa rozporządzenia Komisji Europejskiej. Pierwsze o numerze 601/2012 dotyczy samego problemu monitorowania i raportowania emisji. Drugie zaś, czyli rozporządzenie 600/2012, procesu weryfikacji raportów oraz akredytowanych weryfikatorów. Komu i w jakim czasie należy przedstawić raport? W Polsce jednostka czuwającą nad poprawnym procesem weryfikacji końcowych raportów z emisji GHG jest Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE) działający w ramach Instytutu Ochrony Środowiska

– Państwowego Instytutu Badawczego. Uczestnik handlu uprawnieniami ma obecnie trzy miesiące (licząc od 1 stycznia 2014 r.) na przedstawienie raportu końcowego. Co istotne, sprawdzanie musi obejmować cały rok kalendarzowy, a ponadto należy je przygotować w dwóch wersjach: pisemnej i elektronicznej. Czy firma może przedstawić raport bez poddawania go wcześniejszej weryfikacji? Rozporządzanie nr 600/2012 wyklucza taką możliwość. Każdy raport zanim trafi do KOBIZE musi zostać poddany wcześniejszemu sprawdzeniu przez weryfikatora posiadającego akredytację na weryfikację rocznych raportów emisji gazów cieplarnianych. W Polsce zdecydowana większość jednostek audytujących – w tym m.in. TÜV SÜD Polska – posiada akredytacje Polskiego Centrum Akredytacji. Na czym w praktyce polega proces weryfikacji raportu Weryfikowany raport obejmuje proces monitorowania i emisji gazów cieplarnianych w ujęciu rocznym. Kontroli musi zatem zostać poddany sposób monitorowania oraz jego zgodność z obowiązującymi przepisami. Szczegółową weryfikacją objęte zostają także: przyjęty przez właściciela emisji plan monitorowania, procedury jego reali-

zacji, instrukcje postępowania dla pracowników, a także dokumentacja dotycząca systemu zarządzania emisją GHG. Na koniec zaś sprawdzana jest wielkość emisji w trzech aspektach: ilość wyemitowanych gazów w stosunku do uprawnień, przyjętego planu oraz stanem faktycznym, wykazanym w procesie monitorowania. Te działania stanowią podstawę do przygotowania raportu z weryfikacji wraz wnioskami wyciągniętymi w trakcie procesu kontroli. Jakie konsekwencje grożą za błędy lub niezłożenie raportu? Firmy nie unikają składania raportów rocznych. Powód jest prozaiczny – potencjalne kary prawne i finansowe mogłyby wręcz doprowadzić do likwidacji przedsiębiorstwa. Realny problem stanowią natomiast błędy. Choć bowiem kara za każdą niezweryfikowaną tonę gazów cieplarnianych to obecnie 100 Euro, to jednak w praktyce emisja to dziesiątki lub nawet setki tysięcy ton gazów. Jeśli przemnożymy je przez wspomniane 100 Euro, uzyskamy naprawdę ogromną kwotę. Mimo to podczas wyboru weryfikatora wiele firm w Polsce skupia się głównie na cenie i nie zwraca uwagi na jakość, kompetencje czy doświadczenie. Jak jednak pokazuje życie, konsekwencje tego sposoby myślenia mogą być jednak bardzo kosztowne. TÜV SÜD Polska n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Przesyłanie prądu bez strat Nowy, super przewodzący materiał o stuprocentowej efektywności jest dziełem zespołu naukowców z U.S. Department of Energy’s (DOE), SLAC National Accelerator Laboratory i Uniwersytetu Stanforda. W praktyce materiał może mieć zastosowanie m. in. do konstruowania szybszych, bardziej energooszczędnych i pozbawionych efektu nagrzewania procesorów.

pracowany teoretycznie materiał o nazwie stanen (od łacińskiego stannum) składa się z warstwy pojedynczych atomów cyny i ma stanowić pierwszy izolator topologiczny zdolny do funkcjonowania w temperaturze pokojowej. Jeśli do struktury doda się atomy fluoru, materiał może przewodzić prąd także w ekstremalnych warunkach (o temperaturze 100°C). Chociaż zespół naukowców kierowany przez profesor Shouchenga Zhanga z Uniwersytetu Stanforda liczy, że stanen umożliwi bezstratne przesyłanie prądu w temperaturze pokojowej i wyższej, to naukowcy są bardzo ostrożni i nie określają go nadprzewodnikiem pracującym w temperaturze pokojowej, mimo iż ma on bardzo podobne właściwości. Jak tłumaczy prof. Zhang – To nie jest nadprzewodnik, gdyż w zasadniczy sposób różni się od tych materiałów,

przewodzi elektryczność ze stuprocentową skutecznością jedynie na krawędziach. Wnętrze materiału jest izolatorem. Oznacza to, że wstążki stanenu zachowują się jak dwie nadprzewodzące linie, każda umieszczona na jednej z krawędzi. Opór, a zatem również strata przesyłanego ładunku, pojawia się jedynie na końcu wstążki, gdzie musi być ona podłączona np. do obwodów tradycyjnego układu. – Główna różnica pomiędzy stanenem a tradycyjnym przewodnikiem polega na tym, że w przewodniku całkowity opór wzrasta liniowo wraz z jego długością. W przypadku stanenu opór pojawia się na końcach, zatem jest stały, niezależnie od długości – wyjaśnia prof Zhang. W Chinach i Niemczech trwają już zaawansowane próby uzyskania stanenu, potwierdzenia jego właściwości i opracowania metod jego produkcji. Profesor Zhang liczy, iż, że praktyka potwier-

dzi obliczenia naukowców. Zespół kierowany przez prof. Zhanga wielokrotnie zresztą z powodzeniem przewidywał właściwości izolatorów topologicznych, czyli materiałów, które przewodzą prąd tylko na powierzchni. Eksperymentalne potwierdzenie znalazły m. in. wszystkie prognozy dotyczące tellurku ołowiu i kilkunastu innych stopów uchodzących w opinii uczonych ze Stanforda za izolatory topologiczne, charakteryzujące się stuprocentowym przewodnictwem w niskich temperaturach. I choć wszystkie znane nadprzewodniki zostały odkryte na drodze eksperymentów, to w przypadku topologicznych izolatorów kolejność jest odwrotna – wszystkie one zostały najpierw opracowane w teorii, a następnie potwierdzone eksperymentalnie. OM n Fot.: Uniwersytet Stanforda

Sukcesów i pomyślności w Nowym 2014 Roku życzą Zarząd i Pracownicy ZREW Transformatory Sp. z o. o. www.zrew-transformatory.pl URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Dwie krople wody dają... prąd! Kto by pomyślał, że podstawowe zasady fizyki mówiące o ładunkach elektrycznych można w prosty sposób odnieść do jednego z najprostszych układów, jakim są dwie krople wody i na tej uniwersalnej bazie stworzyć wysoce wydajne elektrownie bazujące na energii z atmosfery. A jednak – udało się to naukowcom z MIT, którzy na pomysł wyzyskania szczególnych właściwości zderzających się kropli wody wpadli... przez przypadek.

adacze z MIT odkryli, że w szczególnych warunkach krople wody mogą zachowywać się wbrew oczekiwaniom związanym z prawem grawitacji. Zamiast bowiem ześlizgiwać się po prostu z powierzchni – zgodnie z powszechnym prawem ciążenia – krople podskakują, gwałtownie się od niej odrywając i przenosząc ładunek elektryczny. To dokonane mimowolnie odkrycie może doprowadzić do opracowania nowych metod pozyskiwania energii Wspomniane zjawisko zaobserwowano na powierzchni metalu pokrytego warstwą super hydrofobową (czyli o zwiększonej właściwości odpychania cząsteczek wody). Kiedy skondensują się na niej krople wody, a następnie się połączą, odbijają się od powierzchni w wyniku uwolnienia nadmiaru energii powierzchniowej. Dzieje się tak, gdyż powierzchnia styku co najmniej dwóch kropli wody jest mniejsza niż powierzchnia kontaktu pojedynczych kropli z podłożem. W trakcie procesu zmniejszeniu ulega energia potrzebna do utrzymania napięcia powierzchniowego. Nadmiar energii jest zamieniany na energię kinetyczną, co wybija kroplę.

wał, że kropelki były przyciągane przez elektrodę. Eksperci ustalili, że taki efekt spowodowany był przez dodatni ładunek kropel, który wytworzył się w momencie ich skoku w powietrze. Jak tłumaczy prof. Miljkovic: – Do naładowania cząsteczek dochodzi, ponieważ kiedy krople tworzą się na powierzchni naturalnie, powstaje podwójna warstwa elektryczna – ich powierzchnia naładowana jest dodatnio i ujemnie. Gdy sąsiednie krople zlewają się, to następuje ich wystrzelenie z powierzchni. Wszystko to dzieje się tak szybko, że naładowane warstwy się rozdzielają. Niewielka część ładunku zostaje na kropli, a reszta na powierzchni.

której doszło do skroplenia, a ten proces polepsza efektywność mechanizmu wymiany ciepła, który można wykorzystać do usprawnienia elektrowni.

Zdaniem badaczy to odkrycie poskutkuje zwiększeniem potencjału i wydajności istniejących już elektrowni oraz doprowadzi do rozpowszechnienia metody pozyskiwania energii z kondensacji. Badania dowiodły, że kropelki mogą wyskakiwać z powierzchni na

Co więcej, naukowcy udowodnili, że umieszczając dwie metalowe płyty naprzeciwko siebie można, za sprawą ruchu tych kropli, przyspieszyć i usprawnić proces wytwarzania energii. OM n FOT: MIT

Naukowcy zarejestrowali i dokładnie przeanalizowali to zjawisko. – Okazało się, że gdy połączone kropelki wyskakiwały, w powietrzu zaczęły odpychać się od siebie. Poprzednie badania nie wykazały takiego zachowania, więc kiedy zauważyliśmy to po raz pierwszy, byliśmy zaintrygowani – powiedział prof. Nenad Miljkovic z MIT. W wyniku serii eksperymentów z użyciem naładowanych elektrod okazało się, że gdy elektrody miały ładunek dodatni, kropelki były odpychane przez elektrodę i odpychały też same siebie, natomiast ładunek ujemny powodo-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

at the core of performance

Because so much of your performance runs through caBles Kable i systemy kablowe Nexans są obecne w każdym miejscu naszego codziennego życia. Tworzą infrastrukturę energetyczną i telekomunikacyjną, występują w przemyśle, budownictwie, statkach, farmach wiatrowych, pociągach, samochodach, samolotach, … Prawdopodobnie nawet o tym nie wiesz, bo nie widzisz ich na co dzień. Nasze kable i systemy kablowe otwierają drzwi do światowego postępu. Nexans Polska sp. z o.o. · ul. Wiejska 18, 47-400 Racibórz marcom.info@nexans.com · www.nexans.pl

Światowy ekspert w dziedzinie kabli i systemów kablowych

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Bransoletka zamiast kaloryfera Na zaskakujący w swej prostocie pomysł uporania się z pokryciem zapotrzebowania na energię cieplną w chłodniejsze dni wpadła grupa młodych naukowców z legendarnego Massachusetts Institute of Technology w Cambridge, zdobywając tym samym główną nagrodę w dorocznym konkursie na nowatorskie projekty organizowanym na ich uczelni. Zamiast klasycznego ogrzewania proponują oni bransoletkę, która wyróżnia się spośród wszystkich innym tym, że wpływa na odczuwanie temperatury otoczenia przez jej użytkownika.

rojekt bransoletki, a właściwie, precyzyjnie rzecz ujmując, opaski termicznej, ma być odpowiedzią na problem energochłonnych systemów do produkcji i przesyłu ciepła. Konstruktorzy z MIT radzą nie zmieniać temperatury otoczenia, lecz, zamiast tego, sprawić, by ludzie inaczej ją odczuwali. Zamysł oparty na prostej empirii, dla którego dobrą egzemplifikacja może być choćby stary, dobry i sprawdzony termofor, który przyłożony do ciała, rozgrzewa nawet w najmroźniejsze noce. Nowa opaska, czy też bransoletka, mierzy jednak dodatkowo temperaturę skóry i otoczenia i stosownie do tych parametrów dopasowuje poziom grzania, wysyłając do nadgarstka fale zimna lub gorąca tak, by wywołać wrażenie przebywania w odpowiedniej temperaturze. Jak mówią projektanci termoelektrycznej opaski Wristify, jej głównym zadaniem jest jednak nie tylko kontrolowanie temperatury ciała i zapewnienie komfortu termicznego, ale też umożliwienie obniżenia opłat za ogrzewanie. Jak skomentował Sam Shames z wydziału inżynierii materiałowej MIT, jeden z twórców opaski – Dziś budynki mieszkalne zużywają ogromne ilości energii na ogrzewanie lub schładzanie wnętrz. Ten proces pożera ponad 16 procent energii wykorzystywanej w całych Stanach Zjednoczonych. Chcemy obniżyć ten odsetek, dogrzewając lub schładzając tylko samych mieszkańców, ludzi, zamiast przestrzeni, w której przebywają. Naszym zdaniem najlepszym sposobem jest ogrzewanie i schładzanie określonych części ciała, np. nadgarstka. Wristify została wyposażona w baterię litowo-polimerową, której naładowanie trwa do ośmiu godzin. Bransoletka ma też, jak wspomniano, wbudowane czujniki monitorujące temperaturę ciała oraz system automatycznej kontroli,

dzięki której wynalazek samodzielnie emituje ciepłe lub zimne pulsy termiczne o odpowiednim nasileniu w zależności od potrzeb. Gdy komuś jest za gorąco, zimne pulsy termiczne ochłodzą organizm. Gdy temperatura powietrza jest niska i jest nam zimno, bransoletka ogrzeje nas gorącymi pulsami. Ważny jest też czas reagowania – Wristify może zmieniać temperaturę ciała nawet z prędkością 0,4 stopnia Celsjusza na sekundę. Korzystanie z tego prototypowego i w pełni już funkcjonalnego wyna-

lazku może w istocie okazać się bardzo opłacalne. Jeśli dzięki bransoletkom temperaturę w klimatyzowanym budynku udałoby się obniżyć choćby tylko o jeden stopień Celsjusza, to spodziewane oszczędności wyniosą okołu 100 kilowatogodzin w miesiącu. Sama koncepcja opłaciła się natomiast młodym inżynierom już teraz. Na swój projekt wydali tysiąc dolarów, zaś wygrana w konkursie MIT przyniosła im 10 tysięcy dolarów. OM n FOT.: MIT.edu

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Tanie paliwo z alg Choć nieocenione dla ludzkiego zdrowia i ziemskiego ekosystemu algi morskie od dłuższego już czasu traktowane są jako potencjalne źróło energii, to koszty produkcji paliwa z tego surowca przewyższały dotąd ewentualne zyski. Przełom nastąpił dzięki naukowcom z Pacific Northwest National Laboratory (PNNL), którzy opracowali technologię pozwalającą w czasie krótszym niż godzina uzyskać ropę naftową z alg i to za cenę, jak szacują, znacznie niższą niż w dotychczas podejmowanych próbach.

czeni wykorzystali mokre algi, któ- liott, kierujący grupą badawczą PNNL re umieścili w reaktorze o tempe- – Sądzimy, że opracowany przez nas raturze około 350 stopni Celsjusza proces pozwoli na uzyskanie znaczi ciśnieniu rzędu 211 atmosfer (i to wła- nie bardziej ekonomicznego paliwa śnie zastosowanie wysokociśnieniowe- z alg. Temu celowi służy także wykogo, drogiego w produkcji reaktora jest rzystywanie mokrego surowca (matechyba najpoważniejszym mankamen- riał wsadowy zawiera 80-90 procent tem nowej, taniej w założeniu technolo- wody), co eliminuje konieczność prakgii). Po godzinie z reaktora zaczyna pły- tykowanego w poprzednio stosowanąć ropa, woda oraz produkty ubocznych technologiach suszenia alg, które ne, zawierające m. in. fosfor i azot, które pochłaniało sporo czasu i zwiększało z kolei wykorzystać można następnie koszty. Tam zaś, gdzie wcześniej użydo chodowli alg. Produkcja odbywa się wano mokrych alg, stosowano proces w nieprzerwanym, ciągłym cyklu, zaś wsadowy, który wymaga zatrzymania z otrzymanej ropy, po tradycyjnej rafi- produkcji na czas ładowania i rozładonacji, uzyskać można benzynę, olej na- wywania reaktora. W PNNL praca odbypędowy i paliwo lotnicze. wa się w procesie ciągłym, a prototypoZaletą nowej technologii jest połącze- wy reaktor przetwarza około 1,5 litra alg nie wielu do tej pory stosowanych roz- na godzinę. dzielnie procesów w jeden ciąg pro- – Możliwość użycia mokrych alg to dukcji, co pozwala na zredukowanie wielki sukces, znacznie obniża koszty. Ad_Image-210x105mm_VDE_Wiha-PL_12-2013 18.12.13 12:28 Seite 1 kosztów. Jak powiedział Douglas El- Poza tym uzyskujemy takie korzyści,

jak możliwość pozyskania palnego gazu z wody odpadowej, możliwość oczyszczenia wody i jej wypuszczenia, możliwość pozyskania nawozów do dalszej hodowli alg, co dodatkowo obniża koszty – poinformował Elliott. Dodatkowym walorem nowej technologii jest wyeliminowanie konieczności przetwarzania alg za pomocą rozpuszczalników. PNNL od razu przetwarza większość biomasy w paliwo płynne i gazowe. Firma Genifuel Corp. kupiła już licencję i ma zamiar zbudować pilotażową instalację. Autor: Mariusz Błoński Źródło: Pacific Northwest National Laboratory FOT.: mat. Pacific Northwest National Laboratory OM n

Wszystkim Klientom, Partnerom oraz Sympatykom naszej firmy składamy życzenia Spokojnych i Radosnych Świąt Bożego Narodzenia oraz Pomyślności i Sukcesów w nadchodzącym Nowym Roku 2014. Zespół Wiha Polska Sp. z o.o.

slimtechNology

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Ekologiczne zasilanie wodorem Wodór jako paliwo? Żadna nowość, chciałoby się rzec. I słusznie, choć akurat opracowana przez naukowców z Uniwersytetu w Lyonie technika wydzielania wodoru z wody jest już swego rodzaju nowością. Swego rodzaju, bo w naturze – zaobserwowany i powtórzony teraz przez ludzi – proces z udziałem szlachetnego minerału oliwinu zachodzi od dawna.

odór jest pod wieloma względami wyjątkowy – to najlżejszy znany pierwiastek w każdym stanie skupienia, największej przewodności cieplnej i cieple właściwym wśród wszystkich gazów. Nie bez znaczenia jest też fakt, że wodór cechuje wysoka wartość opałowa równa 120 MJ ⁄ kg (dla porównania np. węgiel 25 MJ ⁄ kg). Kolosalne znaczenie ma też to, że wodór nie zanieczyszcza środowiska, produktem jego spalania jest woda. Jest przy tym tańszy i łatwiejszy w magazynowaniu od energii elektrycznej, a do tego praktycznie niewyczerpalny, gdyż jego zapasy znajdują się w wodzie. Ponadto ma małą energię inicjacji zapłonu, przez co spalanie jest sprawniejsze. W wodzie wodór rozpuszcza się słabo i trudno jest – a raczej było do tej pory, mimo pewnych już sukcesów w tej mierze ostatnimi czasy – odzyskać go z niej w procesie elektrolizy wody, będącej potencjalnie wysoce korzystną, także za sprawą swojej bezemisyjności metodą, a to na skutek sporych nakładów energii elektrycznej niezbędnej do zainicjowania procesu. Francuscy uczeni znaleźli rozwiąza-

nie tego problemu, opracowując niepraktykowany dotychczas, choć znany w naturze sposób otrzymywania wodoru z wody. W stworzonej przez nich technologii minerał oliwinu oddziela od cząsteczki wody atomy tlenu i wodoru, uwalniając zbędny mu drugi atom wodoru. Naukowcy podgrzewali zanurzone w wodzie oliwiny do temperatury kilkuset stopni Celsjusza i – by zapewnić źródło występujących często jako domieszki izomorficzne oliwinów atomów glinu – dodawali do mieszaniny odrobinę rubinu (Al2O3:Cr3+). Później całość umieszczali w miniaturowym „szybkowarze” z dwóch minerałów, który ściskał próbkę, zapewniając ciśnienie rzędu dwóch tysięcy atmosfer. Ponieważ kamienie były przezroczyste, można było obserwować zachodzącą reakcję. Autorzy artykułu z pisma „American Mineralogist” wyjaśniają, że ten sam proces, choć bardzo wolno, zachodzi w skałach tworzących dno morskie. Powstający w naturalnych warunkach w procesie serpentynizacji wodór prawdopodobnie albo wchodzi w re-

akcję z węglem i tworzy metan, albo jest szybko zużywany przez bakterie wodorowe. Jak wyjaśnia dr Isabelle Daniel z Uniwersytetu w Lyonie – Serpentynizacja jest bardzo rozpowszechniona w naturze i występuje w okolicach grzbietów śródoceanicznych. Mineralodzy z Lyonu sądzili, że rozpoczęty przez nich pewnego popołudnia eksperyment potrwa kilka tygodni, a nawet miesięcy, jednak, ku ich zdumieniu, już następnego ranka po zainicjowaniu procesu zaobserwowali, że przereagowała już połowa oliwinu. Kluczowy dla przyspieszenia tempa rozpuszczania kryształów oliwinu w wodzie i tworzenia się minerałów serpentynu okazał się dodatek glinu. Można zresztą użyć podobno dowolnego źródła Al – w eksperymentach przeprowadzanych w niższej temperaturze naukowcy posługiwali się boksytem. Kolejna dobra wiadomość jest taka, że sam serpentyn, czyli produkt przeobrażenia oliwinu, może posłużyć także do wychwytu atmosferycznego dwutlenku węgla. OM n Fot.: Wikimedia Commons, Deep Carbon Observatory

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Roboty zasilane uryną Brzmi to może dziwnie, ale konstruktorzy i inżynierowie z University of the West of England oraz z University of Bristol zaprojektowali niedawno urządzenie, które budową przypomina serce, lecz zamiast krwi pompuje mocz. Robot zasilany tą naturalną substancją, jakiej raczej nie zabraknie w zwykłych warunkach, póki istnieje życie na ziemi, może stać się jednym z wielu sztucznych ekologicznych organizmów zasilanych odpadami biologicznymi.

siągnięcia zespołu naukowców pracujących pod kierunkiem Petera Waltersa z University of the West of England zostały opublikowane w grudniowym numerze czasopisma „Bioinspiration and Biomimetics”. Inżynierowie z brytyjskich placówek naukowych, przy użyciu drukarki 3D i materiału o nazwie TangoPlus, stworzyli prototyp serca robota, które wyposażone w mikrobiologiczne ogniwo paliwowe, napędzane jest energią wytwarzaną z ludzkiego moczu. Urządzenie zostało z powodzeniem przetestowane i działa bez zarzutu, produkując 3,5 V z zaledwie 2 mm sześciennych moczu. Tak zaprojektowane serce może w przyszłości znaleźć wiele zastosowań, chociażby jako źródło zasilania czujników badających jakość powietrza i poziom jego zanieczyszczenia.

Peter Walters już wcześniej prowadził prace nad konstrukcjami uzyskującymi energię elektryczną z uryny. Problem stanowił jednak sposób jej transportu. – Po upływie pewnego czasu w moczu zaczynają się wytrącać stałe cząsteczki. Tradycyjne urządzenia pompujące po prostu się zatykały – mówi Walters. Dlatego tym razem, zamiast zewnętrznego urządzenia napędzającego, które pompuje mocz z punktu A do punktu B, Walters i jego współpracownicy skonstruowali urządzenie przypominające serce, które kurczy się i rozkurcza pod wpływem impulsu elektrycznego. Mocz stosowany jest tutaj jako substrat paliwowych ogniw mikrobiologicznych (microbial fuel cell – MFC). Bakterie w nich zawarte metabolizują składniki znajdujące się w moczu, a to generuje prąd elektryczny o małym natężeniu.

Energia elektryczna gromadzona jest w kondensatorze. Gdy ten naładuje się do odpowiedniego poziomu, dochodzi do jego rozładowania, a to powoduje zmianę kształtu elementu pompującego, które wprawia w ruch ciecz. Zdaniem Waltersa urządzenie zużywa dziennie nie więcej niż 50 mililitrów moczu. – Ponieważ konstrukcja naszego robota jest prostsza, jest mniej prawdopodobne, żeby się zepsuł – mówi. Mimo iż tego rodzaju eko-roboty nie mają jeszcze wielu funkcji, to zastosowanie w nich pompy przypominającej serce jest sporym postępem w robotyce. Jak informuje Walters – Wcześniejsze roboty na ogniwa MFC zasilane były osadem ścieków oraz gnijącymi owocami. W wykorzystaniu moczu jako źródła energii widzimy ogromny potencjał. OM n Fot.: Peter Walters, University of the West of England

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Pełnych ciepła, spokoju i radości Świąt Bożego Narodzenia oraz pomyślności i sukcesów w Nowym 2014 roku życzą pracownicy PROTEKTEL

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Pływająca rafineria gigant Prelude FLNG to długa na 488 metrów i szeroka na 74 metry pływająca jednostka stworzona do produkcji gazu na morzu, zmieniania go do postaci ciekłej i przenoszenia bezpośrednio na statki, które przetransportują go do klientów. Olbrzymia rafineria ma produkować 3,6 miliona ton gazu rocznie. W jej wnętrzu zmieści się 430 milionów litrów wydobywanego paliwa. To największa na świecie konstrukcja tego typu. Jej kadłub zwodowano właśnie w Geoje, w Korei Południowej. W pełni załadowany statek będzie ważył ponad 600 000 ton.

ależąca do koncernu paliwowego Shell Prelude FLNG powstaje w suchym doku Samsung Heavy Industries, w południowokoreańskim mieście Geoje. Obiekt, pod względem swojej długości przerasta wieżę Eiffela, Petronas Towers w Kuala Lumpur czy Empire State Building w Nowym Jorku. Planowana strategia produkcji, magazynowania i dystrybucji paliwa umożliwi szybsze, bardziej elastyczne i przede wszystkim tańsze dostawy surowca tam, gdzie dotychczas było to nieopłacalne. Pływająca rafineria Shella będzie operować 475 km na północny-wschód od Broome (Australia Zachodnia, północne wybrzeże) przez 25 lat. Rejon ten

jest szczególnie narażony na występowanie huraganów, które pojawiają się tam od kwietnia do listopada. Prelude FLNG ma być jednak odporna na tego rodzaju kataklizmy – zakłada się, że przetrzyma bez szwanku nawet huragany o sile piątej kategorii w skali Saffira-Simpsona. Będzie to możliwe dzięki jednemu z największych systemów cumowniczych świata. Dzięki niemu Prelude FLNG pozostanie stabilna nawet w najbardziej ekstremalnych warunkach, a jego praca nawet wtedy przebiegać będzie bez przeszkód. W pełni załadowany statek będzie wypierał tyle wody, co sześć największych na świecie lotniskowców i pobierał z oceanu 50 milionów litrów wody na

godzinę, by schłodzić produkowany gaz. W ciągu roku jednostka wyprodukuje tyle gazu, by zaspokoić 117 procent zapotrzebowania Hong Kongu. W pływającej fabryce pracę znajdzie 350 osób. Oprócz tego projektem będzie zarządzało z zewnątrz kolejne 650 osób. Nad projektem przez łącznie 1,6 miliona roboczych godzin pracowało ponad 600 inżynierów. Prelude zostanie zakotwiczony czterema łańcuchami cumowniczymi do wieży o wysokości 93 metrów. Jeśli wszystko przebiegnie zgodnie z planem, to jednostka będzie w pełni gotowa przed końcem 2017 roku. OM n Fot.: Shell

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2013

www.sprecher-automation.pl

SPRECON-E-T3

ekonomiczne rozwiązanie dla SSiN i ‘Smart Grid’

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rozwój funkcjonalności systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru w ofercie Energotestu Rosnące ceny surowców oraz ciągły wzrost konkurencyjności wśród producentów wymusza na tych ostatnich poświęcanie coraz większej uwagi problemowi efektywności funkcjonowania swoich przedsiębiorstw. Wynikiem takiej sytuacji jest systematyczny wzrost globalnych nakładów finansowych na inwestycje, modernizacje i bieżące utrzymanie szeroko rozumianej automatyzacji produkcji. W niektórych przypadkach można mówić wręcz o informatyzacji produkcji.

tosowane rozwiązania – w obszarze automatyzacji produkcji, jak również obszarze eksploatacji i utrzymania ruchu obiektów przemysłowych - cechuje coraz większa innowacyjność. Rezultatem takiego stanu rzeczy jest rozwój funkcjonalności rozwiązań, które można określić wspólnym mianem systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru. Systemy te stały się integralną częścią „krytycznej” infrastruktury strategicznych gałęzi przemysłu takich jak: energetyka, petrochemia, gazownictwo, chemia, górnictwo oraz woda i ochrona środowiska. Niniejszy artykuł „w telegraficznym skrócie” omawia światowe trendy w tym zakresie oraz na ich tle przedstawia rozwój funkcjonalności systemów oferowanych przez Energotest.

Funkcjonalność systemów Chcąc w kolejnych punktach tego opracowania przedstawić rozwój funkcjonalności systemów wizualizacji i sterownia, należy wpierw zdefiniować pojęcie funkcjonalności. Przytaczając definicję za [1], funkcjonalność to: przydatność, użyteczność, ergonomiczność lub inaczej zespół funkcji i usług systemu. Mając precyzyjną definicje pojęcia funkcjonalności można dokonać kategoryzacji tego zbioru funkcji i usług w odniesieniu do systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru. W dyskutowanych systemach funkcjonalność wynika z dwóch obszarów. Pierwszy to architektura systemu. Architektura bardzo mocno związana jest z hardware-em użytym do zbudowania systemu. Jest to sprzęt komputerowy, aktywne urządzenia sieciowe, sterowniki oraz szeroko rozumiane urządzenia wykonawcze. Z architekturą systemu

a ściślej mówiąc z urządzeniami sieciowymi nierozerwalnie związane jest medium transmisyjne. Wystarczy tutaj wymienić połączenia przewodowe zarówno miedziane jak i światłowodowe oraz obecnie bardzo bogatą rodzinę połączeń bezprzewodowych: na częstotliwościach UHF, VHF oraz satelitarnych. Drugi obszar funkcjonalności - funkcje programowe zaszyte w software-rze czyli w oprogramowaniu. Jest to obszar, który wraz ze wzrostem wydajności komputerów rozwija się niezmiernie szybko. Przywołane funkcje programowe można podzielić na grupy funkcjonalne: wizualizacja, pomiary wraz z trendami, archiwizacja, sterowanie, alarmy, raporty, polityka bezpieczeństwa (obejmująca logowanie i Zabezpieczenia), komunikacja na różnych poziomach architektury. Tempo rozwoju tego obszaru funkcjonalności systemów oraz mnogość instytucji i organizacji przyczyniających się do rozwoju, wymusiło standaryzacje rozwiązań, która w założeniach powinna zapewnić kompatybilność poszczególnych grup funkcjonalnych. Dla systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru jest kilka organizacji które pełnią taka rolę. Organizacjami mającymi największy wpływ są: IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers), ANSI (American National Standards Institute) oraz EPRI (Electric Power Research Institute). Mając skrótowo omówioną funkcjonalność, można przejść do przeglądu grup systemów przywołanych w tytule referatu.

Podział systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru Generalnie systemy wizualizacji, sterowania i nadzoru można podzielić na

trzy główne grupy: yy DCS (Distributed Control System), yy SCADA – (Supervisory Control And Data Acquisition), yy Systemy dedykowane. DCS Cechą wyróżniającą system DCS od pozostałych jest fakt posiadania wspólnej bazy danych dla sterowania i wizualizacji procesu przemysłowego. Wspólna baza daje jednoznaczne i unikatowe określenie punktu (tagu) zarówno w wizualizacji jak oprogramowaniu aplikacyjnym stacji procesowej. DCS po raz pierwszy został wprowadzony na rynek przez japońską firmę Yokogawa w 1975 roku. Kilka miesięcy później pojawił się na rynku system amerykańskiej firmy Honeywell. Początkowo funkcjonalność systemów DCS zawężona była do regulacji PID procesów ciągłych oraz archiwizacji danych. Dynamiczny rozwój w kolejnych dekadach zaowocował taką funkcjonalnością jak: automatyczny dobór nastaw regulatorów, optymalizacja procesów technologicznych poprzez wprowadzenie wyrafinowanych technik regulacji jak: regulatory rozmyte, predykcyjne czy adaptacyjne i sieci neuronowe. Do rozwoju funkcjonalności systemów DCS w warstwie obiektowej należy zaliczyć również diagnostykę aparatury kontrolno-pomiarowej oraz pełną integrację z systemem blokad. W warstwie nadrzędnej rozwój pozwolił na generowanie i integrację raportowania z aplikacjami biurowymi np. Excel i bazami danych innych dostawców. Kolejnym krokiem była integracja z sieciami informatycznymi zakładu, która pozwalała na uzależnienie wielkości produkcji: od stanów magazynowych oraz innych zakładów

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE zlokalizowanych w różnych miejscach na świecie. Ostatnia dekada rozwoju omawianych systemów DCS przyniosła jeszcze jedną funkcjonalność odróżniającą systemy DCS od pozostałych. Tą funkcjonalnością jest funkcja symulatora pozwalająca na bezpieczny i stosunkowo szybki rozruch i zatrzymanie nowej instalacji oraz przeprowadzenie treningów sytuacji awaryjnych instalacji. Przywołany symulator jest systemem informatycznym wyposażonym w specjalistyczne oprogramowanie zapewniające z bardzo dużym podobieństwem odzwierciedlenie instalacji technologicznej wraz z zaimplementowaną automatyką oraz całą infrastrukturą operatorsko-inżynierską. SCADA Kolejna grupa systemów to systemy SCADA. Jest to najliczniejsza grupa systemów wizualizacji, sterowania a nawet nadzoru pojedynczych maszyn, procesów technologicznych a nawet całych procesów produkcyjnych. Zwyczajowo określenie SCADA odnosi się do systemu komputerowego pełniącego nadrzędną rolę w stosunku do sterowników swobodnie programowalnych PLC oraz innych urządzeń warstwy obiektowej. Jednak systemy SCADA nale-

ży rozpatrywać jako system obejmujący zarówno warstwę obiektową jak i warstwę nadrzędną - komputerową. Początki systemów SCADA datuje się na dekadę lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Rozwój funkcjonalności systemów SCADA odbywał się równolegle wraz ze wzrostem i wyrafinowaniem technologii komputerowych i sieciowych. Systematyzując i porządkując historię rozwoju funkcjonalności systemów SCADA wyróżnia się trzy generacje tych systemów [2]. Pierwsza generacja opisywanych systemów nosi nazwę: monolitycznych systemów SCADA. Były to systemy oparte na komputerach typu mainframe będącymi jednostkami centralnymi, a komunikującymi się z oddalonymi terminalami RTU. Komunikacja pomiędzy jednostką centralną a RTU odbywała się poprzez sieć WAN i była bardzo ograniczona. Należy pamiętać że pojęcie sieci WAN w tych czasach odnosiło się głównie do niekomutowanych połączeń modemowych. Następna generacja nosi nazwę: rozproszonych systemów SCADA. Systemy zaliczane do tej generacji zbudowane były z wielu komputerów połączonych wspólną siecią LAN. Informacje udostępniane przez tę sieć były w czasie rzeczywistym, a komputery

pełniły różne funkcje takie, jak: procesory komunikacyjne, interfejsy operatorskie, procesory obliczeń lub serwerów baz danych. Opisywana generacja systemów SCADA po niewielkim „retuszu” wynikającym z rozwoju komputerów osobistych z powodzeniem stosowana jest do dziś. Ostatnia generacja to sieciowe systemy SCADA. Sieciowe systemy SCADA bazują w dużej mierze na rozwiązaniach rozproszonych systemów SCADA z ta różnicą że możliwa jest tutaj komunikacja zarówno poprzez sieć LAN jak również WAN. Zasięg terytorialny takiego systemu nie ogranicza się do jednego miejsca geograficznego, ale łączy różne lokalizacje w różnych miejscach geograficznych. Kolejny aspekt rozwoju funkcjonalności systemów SCADA tej generacji związany jest z otwartością na wymianę danych z innymi systemami, za pomocą wielu protokołów komunikacyjnych. Systemy dedykowane Ostatnią grupą systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru jest grupa systemów dedykowanych. Takim określeniem nazywa się dość liczną grupę systemów związanych z układami pomiarowymi, bardzo spe-

Rys.1 Przykład aplikacji systemu Aquarius – sieciowej generacji systemów SCADA.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE cyficzną telemetrią, jednostkowym i specyficznym sterowaniem maszyny lub grupy maszyn oraz systemy z nietypową komunikacją (zamknięte protokoły komunikacyjne) z urządzeniami. Systemy te między innymi znajdują zastosowanie w obszarze eksploatacji i utrzymania ruchu obiektów przemysłowych.

Systemy w Energoteście Przenosząc rozważania dotyczące rozwoju funkcjonalności na grunt Energotestu należy zauważyć fakt, iż działalność Energotestu jest związana z wszystkimi trzema grupami systemów wizualizacji, monitoringu i nadzoru. W pierwszej grupie systemów - DCS – działalność Energotestu zawężona jest do budowania aplikacji bazując na wykwalifikowanej kadrze inżynierskiej, która posiada doświadczenie w programowaniu tego typu systemów; W grupie systemów SCADA Energotest posiada trzy specjalizowane rozwiązania, których funkcjonalność jest permanentnie rozwijana. Wymieniając w kolejności alfabetycznej przywołane systemy to: yy Aquarius – system wizualizacji, sterowania i nadzoru technologicznego, zaprojektowany specjalnie na potrzeby elektrowni wodnych. Rozwój funkcjonalności tego systemu oprócz typowych funkcji dla systemów SCADA związany był z możliwością analizy i sterowania procesem technologicznym właściwym

dla elektrowni wodnych. Przywołując główne obszary związane z funkcjonalnością tego systemu należy wymienić: hydrostatykę budowli w tym kontrolę stanu zapory, nadzór nad zabezpieczeniami hydromechanicznymi wraz z układem odwodnień, regulator turbiny, sterowanie układem olejowym i chłodzenia, nadzór pracy generatora wraz z układem wzbudzenia i synchronizacji. Dopełnieniem kompleksowości rozwiązania jest wizualizacja i sterowanie rozdzielnic elektrycznych, układów zasilania oraz nadzór nad siecią zabezpieczeń elektrycznych. Wykorzystywanie najnowszych technologii związanych z sterownikami swobodnie programowalnymi PLC, jak również możliwości platform programistycznych systemów SCADA zaowocowało rozwiązaniem, które przynależy do ostatniej generacji rozwoju funkcjonalności systemów SCADA - sieciowych systemów SCADA. Przykład takiego rozwiązania prezentuje Rysunek 1. Należy zauważyć, że zarówno MEW Kuźnice jak i MEW Olcza są obiektami bezobsługowymi z autonomiczną automatyką. yy Econtrol – system wizualizacji, sterowania i nadzoru obiektów elektroenergetycznych w elektrowniach i elektrociepłowniach energetyki zawodowej i przemysłowej. Funkcjonalność tego systemu

Rys.2 Przykład integracji systemu Econtrol z automatyka podstacji elektrycznej z wykorzystaniem IEC 61850.

związana jest z układami wyprowadzenia mocy, układami zasilań średniego i niskiego napięcia oraz stacji elektroenergetycznych SN i WN. Obszar zastosowań miał znaczący wpływ na rozwój funkcjonalności tego systemu. Ten wpływ szczególnie widoczny w dwóch grupach funkcjonalnych zaowocował bardzo dynamicznym rozwojem. Pierwsza grupa, to wizualizacja i sterowanie szybkimi procesami elektrycznymi, związanymi z układem wyprowadzenia mocy. Kluczową własnością jest szybkość i pewność działania, w połączeniu z rozbudowanym systemem rejestracji i archiwizacji zdarzeń oraz trendów i zakłóceń. Funkcjonalność ta jest zachowana nawet przy rozbudowanej architekturze sytemu związanej z większą liczbą stacji operatorskich. Drugi obszar to zintegrowanie systemu obsługi zabezpieczeń elektrycznych różnych producentów oraz współpraca z urządzeniami różnych producentów poprzez różne łącza komunikacyjne. Rozwój funkcjonalności w drugim obszarze związany był z protokołami transmisji, które to determinowały sposób komunikacji. Ze względu stosowanie systemu Econtrol w energetyce należy wymienić takie protokoły transmisji jak: rodzina protokołów IEC 60870-5, DNP3 oraz najmłodszy standard IEC 61850. Implementacja tych protokołów wymusza zachowanie wytycznych organizacji zajmujących się standaryzacją wymienionych protokołów. Tymi organizacjami są: IEC (International Electrotechnical Commission) Komitet Techniczny TC57 (Technical Committee 57) i DNP3 User Group. Rysunek 2 przedstawia integrację automatyki podstacji elektrycznej zrealizowanej w standardzie IEC 61850 z systemem Econtrol, wykorzystującą technologie OPC (OLE for Process Control). Zastosowane rozwiązanie pozwala na pełną kompatybilność z wszystkimi wersjami Econtrola zainstalowanymi już na innych obiektach. yy EMAC – system dyspozytorski przeznaczony do wizualizacji i sterowania autonomicznych instalacji, a nawet nadzoru całych zakładów przemysłowych. Rozwój technologii informatycznych systemu jak również wzrost wydajności komputerów pozwoliły na wykorzystanie mechanizmów bazodanowych i przystosowanie ich

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Wnioski i podsumowanie Przypatrując się uważnie funkcjonalności systemów obecnie stosowanych i oferowanych na rynku można zauważyć pewną tendencję. Ta tendencja, to zacieranie różnic oraz bardzo zbliżona funkcjonalność pomiędzy systemami DCS i SCADA. Jest to naturalna konsekwencja permanentnego rozwoju tych systemów. Postęp stosowanych technologii wykorzystywanych we wszystkich systemach wizualizacji, sterowania i nadzoru powoduje odejście od tradycyjnego zastosowania - do prowadzenia i kontroli procesu produkcyjnego – w kierunku zarządzania produkcją, informacją a nawet przygotowaniem dokumentacji.

Rys.3 Przykład aplikacji systemu EMAC do nadzoru procesu produkcyjnego.

do potrzeb systemów przemysłowych. System jest platformą integracji obiektowych baz danych. Platforma taka daje nowe możliwości rozwoju funkcjonalności – chociażby zaawansowane możliwości analizy danych. EMAC jako system SCADA trzeciej generacji cechuje również otwartość na wymianę danych z innymi systemami. Wymiana danych i współpraca z narzędziami biurowymi, takimi jak MS Office oraz portalami opartymi na WWW sprawia, że większa liczba osób ma dostęp i może generować raporty wykorzystując dane produkcyjne. Rozwój funkcjonalności systemu pozwalający w pełni i szczegółowo odwzorować proces produkcyjny umożliwił wprowadzenie funkcji programowych dotychczas zarezerwowanych dla systemów klasy MES (Manufacturing Execution System). Generalnie systemy typu MES wypełniają lukę pomiędzy systemami typowo biznesowymi ERP (Enterprise Resource Planning) a technologicznymi DCS, SCADA. Rysunek 3 przedstawia przykład aplikacji systemu EMAC do nadzoru całego zakładu w przemyśle wydobywczym. Jest to przykład integracji zagregowanych danych z systemów SCADA z systemem ERP. Prezentowany w przykładach rozwój funkcjonalności systemów pomimo tego, że opisuje konkretnie przywołany system, odnosi się do wszystkich specjalizowanych rozwiązań typu SCADA z oferty Energotestu.

W ostatniej grupie systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru – systemami dedykowanymi, aktywność Energotestu związana jest z oprogramowaniem specjalistycznym. Należy tutaj wymienić: yy Pakiet systemowy ET-Expert, który zawiera tak wyrafinowane narzędzia jak: yy ET-Analog – system umożliwiający automatyczny odczyt rejestracji zakłóceń z różnych urządzeń podłączonych do sieci LAN (pośrednio czy bezpośrednio). Dodatkowo umożliwia zapis wszystkich danych do wspólnej bazy oraz swobodny przegląd na wspólnym wykresie czasowym przebiegów z wielu urządzeń jednocześnie, yy ET-History – system rejestracji, archiwizacji i analizy zdarzeń. System gromadzi zdarzenia z nadanym stemplem czasowym (milisekundowym) z urządzeń różnych producentów podłączonych do systemu. System umożliwia analizę zdarzeń z wykorzystaniem zaawansowanych kryteriów filtrowania. Więcej informacji na temat pakietu ET-Expert w [3]. yy System Smart-Load – adaptacyjny system automatyki SCO dla zakładów przemysłowych, w których zainstalowane są źródła wytwórcze. System nie będzie teraz omawiany, z uwagi na fakt, dotrzymania skrótowej formy niniejszego opracowania. Szczegółowy opis możliwości systemu można znaleźć w [4].

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

“Nowe systemy SCADA ciągle powiększają gamę swoich możliwości, do tej pory przypisywanych głównie systemom DCS, jak na przykład wbudowaną redundancję”, zauważa Jonas Westlund, analityk przemysłu w firmie Frost&Sullivan [5]. Szczególnie rozwój funkcjonalności i technologii systemów SCADA zapewnia korelację możliwości z systemami DCS. Zacieranie się różnic pomiędzy tymi systemami zmienił w dużym stopniu poziom ich konkurencyjności. Nawet tak skrótowy przegląd rozwoju funkcjonalności systemów wizualizacji, sterowania i nadzoru z oferty Energotestu pokazuje, że oferowane przez Energotest systemy plasują się w głównym nurcie globalnego rozwoju przywoływanych systemów. Tomasz Szczygieł n

Literatura

1. Praca zbiorowa „Słownik języka polskiego”, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007 2. D. Barr, P.M. Fonash „Supervisory Control and data Acquisition (SCADA) Systems”, Office of the Manager National Communications System,2004 3. „Utrzymanie ruchu urządzeń I układów automatyki – wspomaganie off-line ET-Expert”, panel dyskusyjny XIV Seminarium Energotestu, 2011 4. M. Talaga „Tworzenie zbilansowanych wysp, jako sposób na ograniczenie skutków awarii systemowych”, referat XIV Seminarium Energotestu, 2011 5. http://automation.frost.com 6. White papaer „Architecture for Secure SCADA and Distributed Control System Networks” Jupiter Networks Inc.,2010

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Efektywność energetyczna stacji transformatorowych Stacje KS..z, KS..w W ramach działań związanych z ustawą o EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ z dnia 15 kwietnia 2011r., firma WILK, w latach 2011-2013, realizowała projekt badań TYPU oraz projekt badań konstrukcyjnych innowacyjnych, prefabrykowanych stacji transformatorowych typoszeregów KS..z i KS..w. Stwierdzono, że bardzo małym kosztem, w stacjach typu KS..z i KS..w, jest możliwość zmniejszenia strat zainstalowanych urządzeń o 2,4 - 7,2% w wyniku obniżenia temperatury w komorze transformatora i w przedziałach rozdzielnic SN i nN stacji. W artykule przedstawiono innowacyjne rozwiązania stacji transformatorowych oraz sposób uzyskania wymiernej efektywności energetycznej. W artykule odniesiono się również do przepisów i regulacji prawnych w zakresie lokalizacji prefabrykowanych stacji transformatorowych. Projekt badań TYPU i badań konstrukcyjnych stacji transformatorowych Dążenie do rozwoju inteligentnych i oszczędnych systemów energetycznych oraz do ochrony środowiska, poprzez liberalizację i eliminację niewydajnych urządzeń energetycznych, wymusza m.in. stosowanie stacji transformatorowych nowej generacji – stacji dostosowanych do nowych wymagań i standardów określonych w dyrektywach, rozporządzeniach, normach i ustawach, m.in. w ustawie o efektywności energetycznej.

Ustawa - Prawo budowlane, przepisy wykonawcze i warunki techniczne, niewystarczająco objemują regulacje prawne w zakresie budowy i eksploatacji prefabrykowanych stacji transformatorowych, w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz w zakresie lokalizacji stacji. Podejmując działania związane z ustawą o efektywności energetycznej, firma WILK, w latach 2011-2013 (w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Działanie 1.4, Wsparcie badań celowych), prowadziła badania TYPU oraz badania konstrukcyjne innowacyjnych, prefabrykowanych stacji

... otwory technologiczne w podłodze umożliwiają instalowanie urządzeń różnych typów

transformatorowych typu KS..z i KS..w, m.in. w zakresie: yy unifikacji typoszeregu wielkości obudów stacji, yy konfiguracji elektrycznych, yy kryteriów wyboru urządzeń montowanych w prefabrykowanych stacjach, yy efektywności energetycznej i strat, yy skuteczności wentylacji, yy zasad innowacyjnej technologii produkcji żelbetowych obudów stacji, bezpiecznych drzwi obsługowych i krat wentylacyjnych. yy oraz prowadziła prace związane z uporządkowaniem nazewnictwa i wymagań związanych z lokalizacją stacji transformatorowych.

... stany graniczne ugięcia podłogi sprawdzone zgodnie z normą: PN-B-03264 2002 - Konstrukcje betonowe żelbetowe

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

... stany graniczne wytrzymałości ścian oraz nadproży sprawdzone zgodnie z normą: PN-B-03264 2002 - Konstrukcje betonowe żelbetowe ...działania dla wyeliminowania pęknięć i deformacji obudowy stacji

Celem nadrzędnym prowadzonych prac i badań konstrukcyjnych było opracowanie innowacyjnych, zunifikowanych - prefabrykowanych stacji transformatorowych, przede wszystkim stacji TYPU - stacji o dużej efektywności energetycznej z tytułu ograniczenia strat oraz poprawy ochrony środowiska. Założenia elektryczne i budowlane oraz interpretacja przepisów formalno - prawnych, uzgadniane były z bardzo kompetentnymi osobami i instytucjami. Przeprowadzono wiele rozmów i dyskusji z projekatantami, z pracownikami architektury, budownictwa i nadzoru, oraz z pracownikami energetyki zawodowej. Realizację projektu badawczego zakończono podjęciem działań mających na celu objęcie ochroną patentową wynalazków dotyczących: konstrukcji korpusów obudów, konstrukcji i sposobu łączenia obudów w zestawy modułowe, konstrukcji wsporczych, węzłów transportowych i gniazd przepustów kablowych oraz sposobu wentylacji stacji, a także podjęto decyzję o działaniach inwestycyjnych ze wskazaniem uruchomienia produkcji masowej obudów stacji i stacji TYPU. Zakończenie działań inwestycyjnych i uruchomienie produkcji innowacyjnych stacji transformatorowych zaplanowano na I kwartał 2014r.

Obudowy stacji transformatorowych – innowacyjne rozwiązania O innowacyjności prefabrykowanych stacji transformatorowych, typu KS..z i KS..w, decyduje technologia prefabrykacji monolitycznych, żelbetowych elementów obudowy - w formach kokilowych, a przede wszystkim

technologia wykonywania podłóg korpusów o unikalnej kratowej konstrukcji z otworami technologicznymi. Perforowana podłoga jest bez wątpienia najważniejszym i jednocześnie najbardziej innowacyjnym elementem obudowy, ma postać żelbetowego rusztu o kwadratowych lub prostokątnych „oczkach”, zbrojona jest w dwóch płaszczyznach z siatkowym układem prętów; dzięki uniwersalnej i nowatorskiej konstrukcji płyty podłogowej możliwe jest dowolne sytuowanie wielu typów urządzeń elektrycznych w stacji, bez konieczności przecinania zbrojenia, a więc niebezpiecznego w zakresie skutków zmniejszenia nośności płyty podłogowej. Ponadto, dla obudów nowej generacji stacji typu KS..z i KS..w, zaprojektowano zunifikowane, bezpieczne drzwi obsługowe, kraty wentylacyjne, węzły transportowe, konstrukcje wsporcze oraz szczelne przepusty kablowe. Wdrożono przemysłową technologię wykonywania tynków cienkowarstwowych, ocieplania oraz chemicznego uszczelniania dachów i ścian. Drzwi obsługowe stacji zaprojektowano jako dwupłaszczowe - płaszcz zewnętrzny pełny, natomiast płaszcz wewnętrzny perforowany - perforowanie płaszcza wewnętrznego umożliwia podział losowego łuku elektrycznego w przypadku zwarcia wewnątrz stacji. Drzwi dwupłaszczowe ograniczają temperaturę wewnątrz stacji latem oraz ograniczają gromadzenie się kondensatu wewnątrz stacji. Wykonanie dwupłaszczowe skutecznie ogranicza hałas emitowany przez urządzenia stacji, a ponadto umożliwia wykonanie drzwi ocieplonych, np. w stacjach z automatyką przemysłową. Drzwi wentylacyjne również zaprojektowano jako dwupłaszczowe, a pomię-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

dzy płaszczami usytuowano wzmocnione kraty wentylacyjne. Ilość zawiasów „chowanych” dobierana jest w zależności od potrzeb spełnienia warunku „wytrzymałości przegrody” drzwi. Dodatkowo dla stacji KS..z i KS..w, zaprojektowano specjalne drzwi rewizyjne (klapy rewizyjne) o klasie odporności ogniowej EI 60, które przewidziano do instalowania w pełnych ścianach oddzielenia ppoż. obudów stacji, bez zmiany klasy odporności ogniowej tych ścian. W obudowach stacji KS..z i KS..w, w sposób szczególny i nowatorski, rozwiązano węzły konstrukcyjne zbrojeń rozwiązaniom nadano charakter TYPU, dokonano ich unifikacji i optymalizacji. Węzłom transportowym, poza ich przeznaczeniem, zwiększono funkcjonalność - pełnią funkcję połączeń uziemiających, a także funkcję bezpiecznika w sytuacji losowego - gwałtownego, nadmiernego wzrostu ciśnienia wewnątrz obudowy stacji - jest możliwość uniesienia dachu w górę.

Obudowy stacji transformatorowych – unifikacja Dla każdej stacji KS..z i KS..w opracowano obudowę TYPU z wariantami wykonania (ze ścianami pełnymi lub ze ścianami z kratą wentylacyjną) oraz z wariantami wykonania zunifikowanych drzwi obsługowych (drzwi pełne lub drzwi z kratami wentylacyjnymi), ponadto dla każdej obudowy opracowano systemy wentylacji grawitacyjnej. Poza parametrami technicznymi - potwierdzonymi badaniami TYPU (Instytut ENERGETYKI w Warszawie), dla każdej obudowy określono parametry eksploatacyjne oraz maksymalne wymiary instalowanych urządzeń (w zależności od mocy znamionowej stacji).

2300

2800

3000

3600

2300

2500

2800

2500

2200

1900

2300

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE KS 19-28z KS 19-23z

3000

KS 22-30z

KS 19-23z

2800

KS 19-28z

3600

2300

2800

3000

3600

2KS 19-28z

3600

2500

2200

1900

Zaprojektowano dwa zunifikowane typoszeregi wielkości obudów stacji transformatorowych: KS stacji 19-28z KS 22-30z KS 25-36z 19-23z KS 19-23z KS 19-23z KS 19-28z KSKS..z 19-28z KS 22-30z KS 22-30z KS 25-36z KS 25-36z typoszereg obudów (obsługa urządzeń z zewnątrz) obudowy modułowe

3600

2KS 2KS 25-36z 19-28z

KS 19-28z KS 22-30z KS 22-30z KS 25-36z KS 25-36z Sz 19-23z KS 19-23z KS 19-23z KS 19-28z KS 19-28z KS 19-28z KS 22-30z KS 22-30z KS 25-36z KS 25-36z 2KS 25-36z 2KS 25-36z 2KS 25-36z

typoszereg obudów stacji KS..w (obsługa urządzeń wewnątrz)

2500

KS 22-30w 3000

3600

5000

dla stacji KS 22-30z, o powierzchni ściany pełnej równej 2,2m x 1,8m, wymiary drzwi rewizyjnych mogą być max. 0,6m x 1m, a ponadto w piśmie tym potwierdzono fakt, że w ścianach oddzielenia ppoż. obudów stacji transformatorowych nie należy wykonywać żadnych otworów, w tym szczelin wentylacyjnych pod dachem, nawet z uszczelnieniami rozprężnymi - powyższe, precyzyjnie regulujeRozporządzenie Ministra Infrastruktury (§232-234)). 2500

2500

2200

KS 25-50w KS 25-3

5000

Konstrukcja obudów stacji transforma- Konstrukcja obudów stacji torowych zależy od wielu czynników, ze względu na wymagania m.in. od przepisów dotyczących lo- bezpieczeństwa pożarowego kalizacji stacji oraz od przepisów bezpieczeństwa pożarowego; przepisy te … stacje transformatorowe, których : ustawa - Prawo obudowy powinny 000 3000 regulują 3000 3000 3600 budowlane 3600 3600 3600 5000spełniać 5000 wymaga5000 5000 z dnia 7 lipca 1994r. oraz Rozporzą- nia bezpieczeństwa pożarowego są KS 22-30w KS 25-36w KS 25-50w i są Sw22-30w KS 22-30w KS 25-36w KS 25-36w KS 25-36w KS 25-50w KS 25-50w KS 25-50w dzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 stacjami specjalnego wykonania kwietnia 2002 r. projektowane do ustawienia w miejscach szczególnych – ściany obudów Konstrukcja obudów stacji ze stacji KS..z i KS..w, dla spełnienia wawzględu na usytuowanie runku odporności ogniowej, zaprojektowano jako ściany oddzielenia ppoż. … obudowy, stacji KS...z i KS...w, zapro- - ściany pełne, bez otworów technojektowano z prefabrykowanych, żelbe- logicznych oraz bez szczelin wentylatowych elementów: dachu, piwnicy cyjnych pod dachem; klasa odporności i korpusu; ściany korpusu zaprojekto- ogniowej ścian i stropu REI 120. wano jako pełne lub z kratami wentylacyjnymi; (... wymagania bezpieczeństwa pożarowego stacji transformatorowych odnie(...rozporządzenie nie precyzuje, czy siono do wymagań dla budynków okrew związku z usytuowaniem stacji, w ścia- śłanych jako PM – Rozporządzenie Mininach pełnych korpusu obudowy można stra Infrastruktury (§209.3); wykonać otwory z kratami wentylacyjny- ... w korespondencji z Komendą Główmi, a także, czy dopuszczalne są szczeliny ną Państwowej Straży Pożarnej, w piwentylacyjne umieszczone w górnej czę- śmie z dnia 29.04.2013r., potwierdzono ści obudowy - bezpośrednio pod dachem możliwość wykonania drzwi rewii osłonięte gzymsem dachu; zyjnych w ścianach pełnych obudowy … w projekcie obudów stacji stacji, klasa odporności ogniowej EI drzwi KS..z i KS..w przyjęto, że krata wentylacyj- rewizyjnych może wynosić połowę klasy na traktowana jest jak okno, natomiast odporności ogniowej pełnej ściany odosłonięta szczelina pod dachem nie dzielenia ppoż, pod warunkiem, że ich ogranicza sytuowania stacji na działce powierzchnia będzie stanowić jedynie budowlanej; 15 % powierzchni ściany obudowy – np.

3000

2KS 25-36z 2KS 25-36z 2KS 25-36z 2KS 25-36z KS 25-36w KS 25-50w KS 25-50w KS 25-36w KS 25-36w KS 25-50w

2500

3000

3600

KS 25-36w KS 22-30w

2500

3000

KS 8z 19-28z 2KS 19-28z 2KS 19-28z 22-30w KS 22-30w KS 22-30w

2500

3000

2500

2200

obudowy modułowe 2200

19-28z 2KS 19-28z 2KS 19-28z

Konfiguracje elektryczne. Kryteria wyboru urządzeń elektrycznych Rozdzielnice SN Stacje KS..z i KS..w zaprojektowano jako stacje bezobsługowe ze standardowymi, kompaktowymi lub rozbudowywalnymi rozdzielnicami SN w izolacji SF6 (...wybór rozdzielnicy SN, w wykonaniu tradycyjnym lub łukoochronnym, zależy od wymagań związanych z BHP, presją obsługi oraz m.in. od mentalności inwestorów i energetyków). Oprócz rozdzielnic SN w izolacji SF6, w stacjach KS..z i KS..w, przewidziano możliwość zabudowy rozdzielnic z izolacją próżniową, a także rozdzielnic innych rodzajów, np. w izolacji mieszanej SF6/powietrze (SYSTEM 6 – WILK) oraz

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE rozdzielnic w izolacji powietrznej (SYSTEM P – WILK). Dla rozdzielnic SN zaprojektowano systemy zdalnego sterownia. (...na temat rozdzielnic w izolacji gazu SF6 jest wiele artykułów i dyskusji; w Unii Europejskiej wydano wiele rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ograniczenia emisji gazu SF6, sposobu jego odzysku, kontroli stosowania, zasad obrotu, kontroli pod względem instalacji i serwisowania. Firma T&D EUROPE, reprezentant producentów rozdzielnic SN, m.in. SIEMENS, ABB, SCHNEIDER, wskazuje, że rozdzielnice SN z izolacją SF6 są najlepszymi dostępnymi rozwiązaniami technicznymi, natomiast ekolodzy GREENPEACE przewidują bardzo szybki zmierzch izolacji SF6 w rozdzielnicach SN ...w dyskusjach branżowych opiniuje się różne typy rozdzielnic SN, również w izolacji stałej lub z wyłącznikiem próżniowym, na ten temat organizowanych jest wiele spotkań zawodowych; dążenie do nowoczesności oraz ciągłe przeobrażenia i zmiany w sieciach i systemach energetycznych, zmiany techniczne związane z efektywnością energetyczną, docelowo spowodują konieczność wymiany urządzeń budowanych obecnie stacjach transfromatorowych - docelowa wymiana urządzeń stacji została uwzględniona na etapie projektowania obudów stacji KS..z i KS..w)

Rozdzielnice nN

RM6 - Schneider Electric XIRIA – Eaton Electric w izolacji SF6 / powietrze: SYSTEM 6 – WILK w izolacji powietrznej: SYSTEM P - WILK yy rozdzielnic nN RNTw – (6) (8) (10) (12) – WILK RNTc – (6) (8) (10) (12) – WILK yy transformatorów: – stacje jednotransformatorowe max. 630 (1000) kVA – stacje dwutransformatorowe max.2x630 (2x1000) kVA ... inne typy urządzeń wymagają uzgodnień.

Typowe konfiguracje elektryczne stacji KS..z i KS..w konfiguracja E1

E5 konfiguracja stacji dwutransformatorowej, bez pomiarów po stronie SN; E6 konfiguracja stacji dwutransformatorowej, z pomiarem po stronie SN

Efektywność energetyczna, straty oraz skuteczność wentylacji Warianty wykonania obudów TYPU stacji transformatorowych KS..z i KS..w stwarzają ogromne możliwości oszczędności energii elektrycznej – uzyskanie konkretnej efektywności energetycznej jest możliwe poprzez obniżenie strat urządzeń stacji dzięki zmniejszeniu temperatury w komorze transformatora oraz w przedziałach rozdzielnic SN i nN stacji. W ramach realizacji projektu potwierdzono, że obniżenie temperatuty w stacjach KS..zi KS..w o jeden stopień (1°C), umożliwia zmniejszenie strat całkowitych urządzeń stacji o min. 0,2-0,6%. W stacji transformatorowej, której komora transformatora ma kraty wentylacyjne, temperatura otoczenia transformatora jest o 15-18% niższa, niż w komorze transformatora stacji bez krat wentylacyjnych; przekłada się to bezpośrednio na zmniejszenie strat całkowitych urządzeń stacji o 2,4-7,2%.

konfiguracja E2

W stacjach typu KS..z i KS..w zaprojektowano instalowanie rozdzielnic TYPU, rozdzielnic RNTz, RNTw oraz RNTc. Rozdzielnice te wykonywane są jako (6), (8), (10) i (12) polowe, z możliwością łączenia dla uzyskania większej ilości pól odpływowych; prądy znamionowe pól odpływowych: do 630A, prądy znamionowe torów głównych rozdzielnic RNTz i RNTw: 630A, 1250A oraz 1600A, natomiast rozdzielnic RNTc: do 2500A. Rozdzielnice zaprojektowano do współpracy z układami pomiarowymi oraz instalacjami sterowania i automatyki.

E4 konfiguracja stacji konsumenckiej z agregatem prądotwórczym;

konfiguracja E3

Obudowy (podłogi) stacji transformatorowych, KS..z i KS..w, konstrukcyjnie przystosowano do zabudowy urządzeń: yy rozdzielnic SN w izolacji SF6: 8DJH SIEMENS SafeRing – ABB

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

(...skuteczna wentylacja obudów stacji transformatorowych KS..z i KS..w umożliwia uzyskanie wymiernej efektywności energetycznej – wybór wariantu obudowy, z kratami wentylacyjnymi lub z pełnymi ścianami, poza racjami BHP i ochrony środowiska, powinien uwzględniać również racje techniczne i ekonomiczne; ...producenci, w świadectwach badań transformatorów, informują o stratach w temperaturach granicznych, najczęściej 75°C i 20°C, np. straty transformatora 630 kVA dla temperatury otocznia 75°C wynoszą średnio 8000W, natomiast dla temperatury 20°C straty te wynoszą 6800W; ...oszczędności wynikające z obniżenia strat w obudowach ze skuteczną wentylacją, w skali całego systemu energetycznego będą bardzo znaczne i przede wszystkim wymierne; ...ze względu na efektywność energetyczną, obudowy stacji transformatorowych z pełnymi ścianami oddziele-

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

W zależności od wielkości i wariantu wykonania obudowy stacji KS..z i KS..w, oraz w zależności od mocy znamionowej stacji, stacjom przypisano parametry eksploatacyjne: yy średni przyrost temperatury w przedziale transformatora, yy średnią temperaturę w przedziale transformatora, yy średnią temperaturę w przedziałach rozdzielnic SN i nN, yy skuteczność wentylacji, yy możliwą do uzyskania efektywność energetyczną z tytułu zmniejszenia strat całkowitych urządzeń stacji

parametry eksploatacyjne (przykład dla stacji KS 25-36w/630) Warianty wykonania obudów TYPU stacji KS 25-36w /630 (w dokumentacjach stacji TYPU obudowy bez wyposażenia określane są indeksem B, natomiast obudowy wyposażone – stacje – określane są indeksem KS) B 25-36w/630/ 1-1

2500

3600

obudowa: trzy pełne ściany oddzielenia ...p-poż. przedział TR: drzwi obsługowe (szer. 1050 mm) z kratami wentylacyjnymi SN i nN: drzwi obsługowe (szer. 900 mm) z kratami wentylacyjnymi B 25-36w/630/ 1-2 3600

2500

SN nN

obudowa: krata wentylacyjna w przelocie przedział TR: drzwi obsługowe (szer. 1050 mm) z kratami wentylacyjnymi SN i nN: drzwi obsługowe (szer. 900 mm) z kratami wentylacyjnymi

B 25-36w/630/ 1-3 3600 SN 2500

nia ppoż. powinny być stosowane tylko w przypadkach szczególnych.)

obudowa: boczna krata wentylacyjna przedział TR: drzwi obsługowe (szer. 1050 mm) z kratami wentylacyjnymi SN i nN: drzwi obsługowe (szer. 900 mm) z kratami wentylacyjnymi

Lokalizacja stacji transformatorowych Brak przepisów techniczno – budowlanych dla sieci elektroenergetycznych, w tym także dla związanych z tymi sieciami stacji transformatorowych, powoduje, że w różnych regionach kraju obowiązują inne wytyczne budowy stacji oraz inne reguły i zasady uzgadniania projektów, szczególnie przy uzgadnianiu lokalizacji stacji; jest to związane m.in. z zamiennym nazywaniem stacji transformatorowej budowlą, lub budynkiem. Ustawy i rozporządzenia nakazują projektować i budować w sposób określony w przepisach, a braki w przepisach rozstrzygnięte są obowiązkiem stosowania aktualnych zasad wiedzy technicznej. (...w polskim prawie, pojęcie nazywane zasadami wiedzy technicznej jest synonimem tzw. powszechnie uznanych reguł technicznych. W pojęciu tym mieszczą się normy i inne rozstrzygnięcia problemów, tworzone przez większość gremium reprezentatywnych specjalistów, odpowiednio do aktualnego stanu ich wiedzy). Na dzień dzisiejszy, przepisy ogólne dotyczące budowy stacji transformatorowych, określone w normie PN-EN 62271-202, uzupełnia ustawa - Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994r. - w zakresie traktowania stacji jako budowla, lub budynek oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. - w zakresie lokalizacji i ochrony pożarowej; przepisy ustawy i rozporządzenia ukierunkowane są na obiekty budowlane (kubaturowe) i nie uwzględniają specyfiki stacji transformatorowych; wprowadzają utrudnienia i bariery w procesie projektowania, budowy i lokalizacji stacji; ponadto wymagania dla prefabrykowanych stacji transformatorowych uzupełniają przepisy administracyjne oraz ustawy i rozporządzenia związane, np. usta-

wa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003r. lub ustawa o drogach publicznych z dnia 21 marca 1995r. Na forach internetowych jest wiele przykładów wątpliwości i dyskusji na temat budowy i lokalizacji stacji transformatorowych (forum Stowarzyszenia Elektryków Polskich): cytat 1: „...nie wiadomo dlaczego i skąd, do lokalizacji stacji zaczęto „używać” Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002, (…) zaowocowało to wymaganiami pełnych ścian REI 120, otworów drzwiowych tylko z jednej strony i, co najważniejsze, znacznemu obniżeniu skuteczności wentylacji grawitacyjnej stacji.” cytat 2: „...stacja musi spełniać wymagania norm, a nie stanowić betonowego bunkra bez otworów.” cytat 3: „… pragnę zwrócić Waszą uwagę na paranoję, która od kilku już lat towarzyszy lokalizacji w terenie prefabrykowanych stacji trafo SN/nN” cytat 4: „…osobiście przestałem wojować z urzędami, projekty zagospodarowania terenu podbija mi architekt czy budowlaniec, opłatę skarbową uiszczam jak za budynek, odległości zachowuję… tylko pozostał niesmak…” cytat 5: „… ja w jednym przypadku udowadniam zawsze, że stacja to nie budynek, zawsze gdy każą mi lokalizować ją poza linią zabudowy, gdzie jak wiadomo, pas terenu przed linią zabudowy często służy do budowy infrastruktury technicznej” cytat 6: „…dla uniknięcia kłopotów stację transformatorową zawsze nazywam transformatorem w obudowie” cytat: 7 : „…aby wygrać przetarg na stację, wystarczy nazwać ją budynkiem i napisać np. 2,43m x 4,81m... kto to nagrywa? … kto to uzgadnia? … kto jest inwestorem? I w końcu, kto ma w tym interes?” cytat 8: „…moim zadaniem, jako projektanta, jest zaprojektować stacje również w oparciu o wytyczne producenta. W przeciwnym wypadku, zaprojektowałbym ją niezgodnie z jej przeznaczeniem, a z tego nie mam ochoty się tłumaczyć” Tych kilka cytatów precyzyjnie przedstawia odczucia projektantów spowodowane brakiem uregulowań i przejrzystych procedur związanych z uzyskaniem pozwolenia na budowę stacji transformatorowej. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego, w piśmie z dnia 25.11.2013r., potwierdził fakt, że ustawa - Prawo budowlane oraz akty wykonawcze do w/w ustawy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE PARAMETRY EKSPLOATACYJNE średnia średni temperatura przyrost temperatury w przedziaw przedziale łach rozdzieltransforma- nic SN i nN tora1)

obudowa stacji

B 25-36w / 630 / obudowa: przedział TR: SN i nN:

1-2

lub B 25-36w / 630 /

średnia temp. w przedziale transformatora

skuteczność wentylacji 2)

B 25-36w/630/ 1-2 B25-36w/630/ 1-3

klasa obudowy

1-3

krata wentylacyjna boczna lub krata w przelocie drzwi z kratami wentylacyjnami drzwi z kratami wentylacyjnami

system dodatkowej wentylacji przez piwnicę i dach (opcja)

B 25-36w / 630 / obudowa:

WENTYLACJA

630 kVA

18oC

32oC

38oC

630 kVA

14oC

29oC

34oC

+ 12 %

630 kVA

26oC

39oC

46oC

87 %

400 kVA

20oC

36oC

40oC

100%

630 kVA

22oC

34oC

42oC

105 %

630 kVA

obudowa z kratą wentylacyjną boczna lub w przelocie przedział TR: drzwi z kratami wentylacyjnymi + krata wentylacyjna boczna lub krata wentylacyjna w przelocie SN i nN: drzwi z kratami wentylacyjnymi B 25-36w/630/ 1-1

1-1

trzy pełne ściany oddzielenia p-poż.

630 kVA

REI 120 przedział TR: SN i nN:

drzwi z kratami wentylacyjnami drzwi z kratami wentylacyjnami

system dodatkowej wentylacji przez piwnicę i dach (opcja)

400 kVA

18oC

32oC

38oC

+ 7%

400 kVA

+ 4%

400 kVA

obudowa: trzy pełne ściany oddzielenia p-poż. przedział TR: drzwi z kratami wentylacyjnymi SN i nN: drzwi z kratami wentylacyjnymi

630 kVA

400 kVA

opcja: system dodatkowej wentylacji przez piwnicę/dach

( )1

wartość ustalona podczas badań stacji z urządzeniami o stratach całkowitych 8500 W; - średnia roczna temperatura otocznia stacji: 20oC (PN-EN 60076-2)

( )2

- skuteczność wentylacji odniesiona do temperatury 40oC - normalny, górny zakres temperatury otoczenia transformatora (PN-EN 60076-2) - transformator w obudowach B 25-36w / 630 / 1-1 , B 25-36w / 630 / 1-2 i B 25-36w / 630 / może mieć obciążenia różnej wartości dla różnych temperatur otoczenia i różnych klas obudowy

1-3

... nabudowanie dachu architektnoczniego daje możliwość zmniejszenia średniego przyrostu tempe... nabudowanie dachu architektnoczniego daje możliwość zmniejszenia raturyw komorze transformatora od 3°C do 5°C (w okresie letnim) średniego temperaturywpromieniowanie komorze transformatora ... pomalowanie dachuprzyrostu farbami odbijającymi słoneczne daje możliwość zmniejszenia o średniegood przyrostu transformatora od 1°C do 2°C (w okresie letnim) C (w okresiew komorze letnim) 3oC do 5temperatury ... ustawienie stacji od strony nawietrznej (kratami) daje możliwość zmniejszenia średniego przyrostu ... pomalowanie dachu farbami odbijającymi promieniowanie słoneczne daje temperatury w komorze transformatora od 2°C do 6°C możliwość zmniejszenia średniego przyrostu temperatury w komorze transformatora od 1oC do 2oC (w okresie letnim) nie definiują... pojęcia transformaurządzenia stacji transformatorowych ustawienie„stacji stacji od strony nawietrznejwpływem (kratami) dajeotoczenia możliwość na stację i zapewzmniejszenia średniego w komorzestopień transformatora torowej”. Prefabrykowaną stacjęprzyrostu trans- temperatury nia określony ochrony. (PN-EN pozostają poza zakresem uregulowań 2oC do 6oC formatorowąodoraz obudowę stacji de- 62271 – 202, pkt.1.3.3) przewidzianych w przepisach Prawa

finiuje natomiast norma PN-EN 62271 – 202: definicja prefabrykowanej stacji transformatorowej – to prefabrykowany i posiadający badania TYPU zestaw, który zawiera obudowę oraz urządzenia energetyczne (PN-EN 62271 – 202 , pkt.1.3.1); natomiast obudowa stacji – jest to część prefabrykowanej stacji transformatorowej, która stanowi osłonę przed

Zgodnie z brzmieniem art.3 pkt.3 ustawy – Prawo budowlane, pod pojęciem budowli należy rozumieć każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem, m.in.: urządzenia techniczne, a także części budowlane urządzeń technicznych. W związku z powyższym, jedynie część budowlana - obudowa stacji, w rozumieniu ustawy – Prawo Budowlane, wymaga pozwolenia na budowę;

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

budowlanego. Właściwe zakwalifikowanie „stacji transformatorowej” do budowli wymaga każdorazowo dokonania oceny konkretnego stanu faktycznego. Obudowy urządzeń „stacji transformatorowych” stanowią część budowlaną urządzeń stacji transformatorowych, mogą być np. prefabrykowane - metalowe, prefabrykowane - żelbetowe, mogą

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE być również wykonane technikami tradycyjnymi. Szczegół użycia nazwy „stacja transformatorowa w budynku” ma bardzo istotne znaczenie w interpretacji - budynek czy budowla - szczególnie przez jednostki administracyjne, ponieważ „stacja transformatorowa”, z definicji, jest zestawem obudowy z urządzeniami - czyli jest budowlą i dodatkowe nazywanie stacji - stacją w budynku wielokrotnie doprowadziło do bardzo skomplikowanych procesów związanych z uzgadnianiem i uzyskaniem pozwolenia na budowę. Parametry techniczne oraz parametry eksploatacyjne stacji TYPU, w ramach badań TYPU, określa producent stacji i jednostka certyfikująca - posiadająca akredytację PCA; jednoznaczne zakwalifikowanie stacji TYPU do kategorii budowla lub budynek, w ramach projektu budowlanego (dokumentacje stacji TYPU, do adaptacji, dostarcza producent stacji), należy pozostawić projektantom, bo tylko oni mają wiedzę w zakresie uzgodnień technicznych i lokalizacji stacji. Kompromis w nazewnictwie i w uzgodnieniach techniczno - administracyjnych musi być bardzo czytelny; w obowiązującym nazewnictwie Polskiej Normy PN-EN 62271 – 202 nie używa się nazwy budynek, używa się nazwy OBUDOWA (w normie określono np. klasę obudowy a nie budynku – dotyczy stacji prefabrykowanych); nie popełnia błędu projektant klasyfikując stacje transformatorową do obudowy, nie popełnia również błędu jeżeli w przypadkach szczególnych obudowę stacji będzie nazywał budynkiem ale tylko w przypadku specjalnego wykonania stacji transformatorowej. Prefabrykowana stacja transformatorowa traktowana jako budynek, bezwzględnie podlega przepisom Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w zakresie lokalizacji i bezpieczeństwa pożarowego.

UWAGI: 1. Stacje transformatorowe słupowe, prefabrykowane stacje transformatorowe w obudowach metalowych, w obudowach żelbetowych, a także niektóre stacje transformatorowe w obudowach wykonanych technologiami tradycyjnymi, w myśl art.3 pkt.3 ustawy – Prawo budowlane, należy traktować jako budowle, czyli jako urządzenia techniczne i części budowlane urządzeń technicznych. Obudowa stacji, traktowana jako

część budowlana urządzeń energetycznych stacji, może w przypadkach szczególnych traktowana być jako budynek i wówczas bezwzględnie podlega przepisom Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w zakresie lokalizacji i bezpieczeństwa pożarowego; 2. Stacja transformatorowa zawsze powiązana jest siecią elektroenergetyczną - obiektem liniowym i nie ma potrzeby w procesie administracyjnym rozdzielania tego obiektu na poszczególne elementy. (Identyczna sytuacja pojawia się przy sieci elektroenergetycznej 0,4kV i złączu kablowym, w procesie projektowym nie rozdziela się sieci nN na osobne obiekty budowlane); 3. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ustalane są przez władze lokalne/gminne – urząd prezydenta, wojewody, burmistrza, wójta – i z tymi instytucjami na etapie projektowania planów zagospodarowania należy ustalić lokalizacje stacji transformatorowych (ze szczególnym uwzględnieniem odległości i wytycznych bezpieczeństwa pożarowego); 4. Lokalizacja stacji transformatorowej na terenie objętym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego może być uzgodniona poza linią zabudowy, jeśli jest przewidziany w planie teren elementarny pod stację transformatorową, a w zapisie danego terenu elementarnego jest zapis dopuszczający budowę stacji transformatorowej; 5. Prefabrykowana stacja transformatorowa wraz z siecią elektroenergetyczną, może być traktowana jako obiekt liniowy, może być umiejscowiona poza liniami zabudowy jako infrastruktura techniczna – tylko w przypadku, kiedy istnieje zapis w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (tylko uzgodnione budowle); 6. Lokalizację obiektów liniowych i sieci elektroenergetycznych reguluje również ustawa o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985r. (Dz.U. z 2013r. Nr 260); Uwagi zawarte w punktach 1-6 nie stanowią oficjalnej wykładni prawa i nie są wiążące dla organów administracji orzekających w sprawach indywidualnych, co jest konsekwencją poszanowania niezawisłości organów administracji publicznej, które nie mogą być zwolnione z samodzielnego wyjaśnienia stanu faktycznego i prawnego spra-

wy, a w swych orzeczeniach związane są jedynie rozstrzygnięciami zapadającymi w organach wyższej instancji, wydanymi w konkretnej sprawie, zgodnie z tokiem instancji. (wypis z korespondencji z organami administracji publicznej) Ponadto, podczas realizacji projektu badań stacji transformatorowych KS..z i KS..w, firma WILK, prowadziła prace związane z wyjaśnieniem czy „prefabrykowana stacja transformatorowa, traktowana jako budowla, jest trwale związana z gruntem”. Fakt, że stacje transformatorowe, budowle, są obiektami przestawnymi i zawierają prefabrykowany fundament, nie oznacza, że nie można przyjąć, że są one trwale związane z gruntem, ponieważ w aktualnym stanie techniki sposób wykonania fundamentu może być różny. Fundament stacji transformatorowej, przekazując na podłoże gruntowe całość obciążeń budowli, musi zapewnić trwałość konstrukcji, uniemożliwić jej przesunięcie lub zniszczenie przez działanie sił przyrody. W orzecznictwie sądów administracyjnych, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego, niejednokrotnie wyrażany jest pogląd, że o tym czy urządzenie stacja jest trwale związana z gruntem czy też nie, nie decyduje sposób i metoda związania z gruntem, nie decyduje również technologia wykonania fundamentu i możliwości techniczne przeniesienia stacji w inne miejsce, ale to, czy wielkość tego urządzenia – stacji, jej konstrukcja, przeznaczenie i względy bezpieczeństwa wymagają takiego trwałego związania. Ponadto, żaden z przepisów Prawa budowlanego nie uzależnia kwalifikacji obiektu – stacji transformatorowej, od tego, jaką metodą jest on budowany. W związku z powyższym na stacje transformatorowe, budowle, czyli każdy obiekt budowlany trwale związany z gruntem, wymagane jest pozwolenie na budowę. Osobnym zagadnieniem zakwalifikowania prefabrykowanych stacji transformatorowych do kategorii budynku lub budowli jest kwestia podstawy opodatkowania. W przypadku budynku, podstawa opodatkowania ma charakter ilościowy – powierzchnia budynku, natomiast w przypadku budowli jest to podstawa wartościowa – wartość obiektu. n Tadeusz Wilk, Jan Wilk, Paweł Wilk, Piotr Wilk Przedsiębiorstwo Konstrukcji Innowacyjnych „WILK” , Krzyż Wlkp.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zaawansowany filtr aktywny VLT® AAF Danfoss proponuje niezawodne urządzenie do tłumienia harmonicznych w Twojej instalacji

rzewiduje się, że w przeciągu najbliższych 20 lat zapotrzebowanie na energię elektryczną w skali całego świata wzrośnie o 25%. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest przewidywany wzrost standardu życia mieszkańców krajów rozwijających się. Sprostanie temu gwałtownemu wzrostowi, będzie niewątpliwie wymagać zwiększenia produkcji energii elektrycznej. Z uwagi na postępujące zmiany klimatyczne, większość nowo wytwarzanej energii musi pochodzić ze źródeł odnawialnych. Jednocześnie należy przykładać dużo większą uwagę do kwestii jej oszczędzania. Energia – jak ją oszczędzać? Poprzez regulację prędkości silników elektrycznych, np. w aplikacjach HVAC lub pompowych, można uzyskać oszczędność energii do 50%. Poziom taki nie jest obecnie niczym niezwykłym. Naturalnym procesem, jest zatem rozprzestrzenianie się napędów o regulowanej prędkości. Dodatkowo, zwiększanie użycia jarzeniówek, jest bardzo dobrym sposobem zaoszczędzenia ogromnych ilości energii elektrycznej. Niestety większość urządzeń elektrycznych, które umożliwiają oszczędzanie energii, posiada efekt uboczny. Jest nim pobór z sieci prądu o niesinusoidalnym kształcie. Prąd ten jest zniekształcony wskutek zawartości składowych wyższych harmonicznych. Zjawisko harmonicznych prądu staje się coraz poważniejszym problemem. Harmoniczne – poważna przeszkoda w oszczędzaniu energii elektrycznej Składowe wyższych harmonicznych są produktem ubocznym nowoczesnych, elektronicznych urządzeń regulacji. Przykładowo wszystkie przetwornice częstotliwości są ich źródłem. Harmoniczne prądu są powodem: yy Wzrostu zużycia energii elektrycznej yy Wzrostu strat w systemie yy Szybszego zużywania się komponentów yy Wzrostu prądów rezonansowych w sieci

Problem odkształconego prądu przekłada się na kształt fali napięcia, prowadząc do zniekształcenia napięcia zasilającego. Urządzenia elektroniczne będą pracować w gorszych warunkach, przez co ich zachowanie będzie odbiegać od idealnego. Sytuacja taka prowadzi do: yy Ograniczeń w wykorzystaniu parametrów sieci zasilającej yy Przedwczesnego starzenia się urządzeń yy Wyższych start yy Pulsacji wału silnika yy Zatrzymań w produkcji yy Wzrostu zakłóceń Mówiąc krótko, harmoniczne powodują ograniczenie poziomu niezawodności, zwiększają czasy przestojów, wpływają na jakość urządzeń, powiększają koszty eksploatacji i prowadzą do zmniejszenia wydajności pracy. Firma Danfoss wprowadzając na rynek napędy dużych mocy zadbała o ich właściwą współpracę z siecią zasilającą. Rozwiązania filtracji pasywnej, ograniczające emisję wyższych harmonicznych do sieci zasilającej, zawsze uzupełniały ofertę napędów dużych mocy firmy Danfoss. Aktualnie Danfoss wprowadził na rynek filtry aktywne oraz napęd LHD, które są dalszym krokiem w kierunku precyzyjnej redukcji wyższych harmonicznych generowanych przez przetwornice częstotliwości do sieci zasilającej. Filtry aktywne VLT®AAF Danfoss Danfoss produkuje 5 wielkości filtrów aktywnych w zakresie prądów nominalnych od 190A – 400A. Większe wartości prądów uzyskujemy poprzez równoległe połączenie do 4 jednostek podstawowych (konfiguracja Master-Slave). Filtr aktywny AAF jest instalowany równolegle do nieliniowego obciążenia. W celu kompensacji wybranej harmonicznej lub grupy harmonicz-

nych filtr mierzy wielkość odkształcenia za pomocą przekładników prądowych i generuje składowe prądu o odpowiedniej amplitudzie w przeciwfazie do wybranej harmonicznej lub grupy harmonicznych, które są celem kompensacji.

Rys. 1. Zasada działania filtru aktywnego

Filtr AAF może pracować w jednym z dwóch priorytetów: yy Priorytet kompensacji harmonicznych - cała wydajność prądowa filtru jest dedykowana w pierwszej kolejności do kompensacji wyższych harmonicznych. Priorytet kompensacji harmonicznych jest domyślnym trybem pracy filtrów AAF Danfoss. Dostępne są dwa tryby pracy: kompensacja selektywna i kompensacja szerokopasmowa. yy Priorytet kompensacji mocy biernej – cała wydajność prądowa filtru jest dedykowana w pierwszej kolejności do kompensacji mocy biernej przesunięcia fazowego. Kompensacja selektywna wykorzystywana jest wówczas, gdy chcemy wyeliminować z widma prądu określone wyższe harmoniczne, które mogą być przyczyną szczególnych zakłóceń w sieci zasilającej (np. problemy rezonansowe). W trybie kompensacji szerokopasmowej, kompensujemy wszystkie wyższe harmoniczne do 40-go rzędu (bez

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE składowej podstawowej), tak aby uzyskać założoną wielkość współczynnika odkształcenia prądu THDi, a także gdy napięcie sieci nie jest idealnie zrównoważone, istnieją harmoniczne niecharakterystyczne dla przetwornic częstotliwości, kompensujemy odbiorniki niesymetryczne

Skuteczność filtru AAF

Tryb kompensacji szerokopasmowej jest stosowany w ponad 90% aplikacji. Jest to nastawa domyślna filtrów AAF. Danfoss VLT Drives jest światowym liderem w produkcji elektronicznie regulowanych napędów, stosowanych w każdym obszarze działalności przemysłowej. Danfoss ciągle zwiększa swoje udziały rynkowe w sprzedaży napędów. Danfoss Poland sp. z o.o. n

Filtr AAF jest wyłączony Prąd pobierany z transformatora przez przetwornicę, IRMS=379A; THDi=38,6%

Prąd pobierany z transformatora IRMS=366A; THDi=5,3%

Rys. 2. Skuteczność redukcji wyższych harmonicznych przez aktywny filtr AAF. Próby przeprowadzono dla przetwornicy 6-pulsowej, zasilanej z transformatora 1MW, silnik 200kW/400V

Regionalne Seminaria / Szkolenia dla Służb Utrzymania Ruchu QR CODE

Wygenerowano na www.qr-online.pl

06.02.2014 - Bielsko-Biała 13.03.2014 - Legnica 24.04.2014 - Ełk 22.05.2014 - Mielec 26.06.2014 - Zamość 02.10.2014 - Szczecin 20.11.2014 - Włocławek 11.12.2014 - Konin

Jeżeli jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu

c js ie a m zon ść nic Ilo gra o

nowego rozwiązania napisz do nas: marketing@energoelektronika.pl Jeżelilub jesteś zainteresowany uczestnictwem w Seminarium, zaprezentowaniem produktu lub nowego rozwiązania napisz do nas: marketing@energoelektronika.pl Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291 Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 291

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Partnerzy:

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowa generacja wyłączników powietrznych IZMX do 4000A firmy Eaton! W tym roku firma Eaton wprowadziła do sprzedaży nowe wyłączniki powietrzne serii IZMX zgodne z normą IEC/EN 60947, składającą się z dwóch aparatów – wyłącznika IZMX16 do 1600A oraz IZMX40 do 4000A. Największą zaletą nowego rozwiązania jest bardzo mały wymiar przy zachowaniu bardzo wysokich parametrów prądów znamionowych i wytrzymałości zwarciowej, oraz przekazywanie wszelkich informacje odnośnie stanu wyłącznika dzięki rozbudowanym możliwościom komunikacyjnym przez trzy protokoły – Profibus, Modbus, oraz nowość - moduł Ethernet.

Rysunek 1. Nowa generacja wyłączników IZMX16 i IZMX40 (seria IZMX)

Seria IZMX Wyłączniki w nowej serii posiadają dwa wykonania w zależności od zakresu prądów znamionowych. IZMX16 aparat o prądzie znamionowym od 630A do 1600A o maksymalnej zdolności łączeniowej Icu przy 440V AC od 42kA do 65kA i znamionowej odporności na prąd krótkotrwały Icw1sek aż 42kA. (Tabela 1.). Front wyłącznika jest nieznacznie większy od arkuszu papieru A4, co umożliwia znaczną oszczędność szerokości rozdzielnicy oraz ilości użytych szyn miedzianych. Nowością w ofercie jest drugi w serii wyłącznik IZMX40 o prądzie znamionowym od 800A do 4000A w rozmiarze standardowych aparatów o prądzie znamionowym do 3200A! Zdol-

ność łączeniowa wyłącznika IZMX40 to od 66kA do 105kA, przy Icw1sek od 66kA do 85kA (Tabela1.). Oba aparaty występują w wersjach 3- i 4-biegunowych, w wykonaniu stacjonarnym i wysuwnym.

Blok zabezpieczeń Digitrip Wszystkie wyłączniki w serii IZMX jako zabezpieczenia przed skutkami przeciążeń i zwarć posiadają zaawansowane wyzwalacze elektroniczne DIGITRIP (Rysunek 2.), realizujące ochronę przeciążeniową „L”, zwarciową zwłoczną „S”, zwarciową bezzwłoczną „I”, toru neutralnego „N” oraz ziemnozwarciową „G”. Podzielone na pięć podstawowych rodzajów w zależności od wymogów aplikacji:

yy A - ochrona instalacji, Digitrip 520 LI, yy V - ochrona selektywna, Digitrip 520 LSI, yy U - ochrona uniwersalna, Digitrip 520M LSI, yy P - ochrona profesjonalna z pomiarem mocy, Digitrip 1150i LSI, yy Brak wyzwalacza – rozłącznik powietrzny. W zależności od wybranego wyzwalacza zwiększa się ilość nastaw, służących do dokładnego ukształtowania charakterystyki czasowo-prądowej dostosowując nasz wyłącznik od wymogów projektu i poprawnego zabezpieczania aplikacji. Diody znajdujące się przy nastawach informują o stanie wyłącznika, oraz o wyzwoleniu danego bloku zabezpieczeń.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Tabela 1. Parametry techniczne wyłączników serii IZMX. Rozmiar Wersja IEC60947 Prąd znamionowy I_n’ [A]

IZMX16

IZMX40

630 A,800 A,1000 A,

800 A, 1000 A, 1250 A, 1600 A

1200 A, 1600 A

2000 A, 2500 A,3200 A, 4000 A

630-1600

800-4000

I_cu=I_cs przy U_e = 440/690 V AC I_cu: znamionowa graniczna zdolność wyłączania zwarcia przy znamionowym napięciu U_e I_cs: znamionowa robocza zdolność wyłączania zwarcia przy znamionowym napięciu pracy U_e Podstawowa zdolność łączeniowa (B) Normalna zdolność łączeniowa (N) Wysoka zdolność łączeniowa (H)

440 V AC, I_cu/I_cs [kA]

42/42

66/66

690 V AC, I_cu/I_cs [kA]

42/42

66/66

440 V AC, I_cu/I_cs [kA]

50/50

85/85

690 V AC, I_cu/I_cs [kA]

42/42

75/75

440 V AC, I_cu/I_cs [kA]

65/50

105/105

690 V AC, I_cu/I_cs [kA]

42/42

85/85

I_cw t = 1s, I_cw = znamionowa odporność na prąd krótkotrwały Podstawowa zdolność łączeniowa (B) Normalna zdolność łączeniowa (N)

t = 1s, I_cw[kA]

Wysoka zdolność łączeniowa (H) I_cm przy U_e = 440/690 V AC

I_cm: prąd znamionowy zwarciowy załączalny (maks. Przewidywana wartość szczytowa) przy znamionowym napięciu pracy U_e Szerowokość sekcji dla systemów rozdzielnic xEnergy i MODAN Wykonanie stacjonarne

[mm]

3-bieguny

400

600(1000)*

4-bieguny

600

800(1000)*

Wykonanie wysuwne

[mm]

3-bieguny

400

600(1000)*

4-bieguny

600

800(1000)*

* Pola o szerokościach 600 i 800 mm dla prądu znamionowego wyłącznika do 3200 A, a o szerokości 1000 mm dla prądu znamionowego 4000 A

Rysunek 2. Cztery rodzaje wyzwalaczy Digitrip (A, V, U, P)

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 3. Kolorowy wyświetlacz LCD w profesjonalnym bloku zabezpieczeń „P” wyłącznika IZMX40

W standardzie blok zabezpieczeń „U” posiada 4 znakowy wyświetlacz LCD z możliwością odczytu wartości przepływających prądów, najwyższy prąd fazowy czy alarm wysokiego obciążenia. Najbardziej zaawansowany wyzwalacz elektroniczny typu „P” posiada kolorowy cyfrowy wyświetlacz LCD, który oprócz powyżej opisanych możliwości zapewnia rozbudowany monitoring systemu: pomiar napięcia, mocy, energii, współczynnika i jakości mocy czy wyższych harmonicznych. W standardzie każdy wyzwalacz elektroniczny posiada wkładkę prądu znamionowego, która w przypadku potrzeby tymczasowego obniżenia parametrów znamionowych wyłącznika może być zastąpiona wkładką o mniejszej wartości (np.250A). Jest to możliwe poprzez zastosowanie w aparatach serii IZMX cewek Rogowskiego, dzięki czemu nie trzeba wymieniać również przekładników prądowych w wyłączniku.

Akcesoria Są dwie możliwości montażu akcesoriów w wyłącznikach. Pierwszy to zamówienie wyłącznika głównego i osprzętu z „+” co zapewnia, iż określone aparaty będą zamontowane w wyłączniku w fabryce, a wyłącznik będzie dostarczony jako kompletny i gotowy do pracy. Drugim sposobem jest zamawianie elementów osobno. W tym przypadku wszystkie akcesoria takie jak napęd silnikowy, czy elektromagnes załączający musi zostać zainstalowany w wyłączniku przez użyt-

kownika. W przypadku serii IZMX samodzielny montaż lub modernizacja jest jednak wyjątkowo łatwa przez zastosowanie wstępnego oprzewodowania i specjalnych wtyczek obwodów pomocniczych opierających się na konstrukcji „plug & work”. Szuflady na osprzęt i mechanizmy zatrzaskowe pozwalają na bez narzędziową instalację większości akcesoriów. Wyłączniki serii IZMX posiadają uniwersalny osprzęt dodatkowy taki jak np. wyzwalacze wzrostowe, elektromagnesy załączające, bloki zabezpieczeń czy styki pomocnicze. Pasują one zarówno do

Możliwości komunikacyjne Wyłączniki IZMX16 oraz IZMX40 wyposażone w bloki zabezpieczeń „U” i „P” posiadają możliwość komunikacji przez protokoły Profibus i Modbus. Nowością jest moduł komunikacyjny Ethernet, który umożliwia monitoring i kontrolę wyłącznika z poziomu przeglądarki internetowej! Dzięki możliwościom komunikacyjnym wyłączniki serii IZMX stwarzają nowe możliwości w zakresie dystrybucji energii zapewniając wszelkie niezbędne informacje o aparacie i przekazując je użytkownikowi. Skraca to czas reakcji na niepożądane zdarzenia, umożliwia zredukowanie czasu trwania przestojów i zwiększa przejrzystość systemu.

Rysunek 4. Moduły komunikacyjne wyłączników IZMX16 i IZMX40 (Profibus, Modbus, Ethernet)

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 5. Przegląd akcesoriów wspólnych i dedykowanych wyłącznikom IZMX16 i IZMX40

wyłącznika IZMX16 jak i IZMX40. Część akcesoriów jest dedykowanych odpowiedniemu aparatowi np. kasety, napędy silnikowe czy przyłącza do szyn zasilających (Rysunek 5). W standardowym zakresie dostawy wyłączników IZMX są dwa przemienne styki pomocnicze sygnalizujące stan styków głównych. Jednostki wysuwne standardowo posiadają ruchome przyłącza główne, które ułatwiają wykonanie przeglądu i konserwacji, mechanizm wysuwający oraz bezpiecznie przechowywane wewnątrz obudowy wyłącznika składane korby do wysuwania aparatu. Dodatkowo w standardzie jest również osłona komór gaszeniowych, która zapewnia bezpieczeństwo w przypadku odprowadzania niebezpiecznych gazów po zwarciu. Uniwersalne przyłącza główne wyłącznika stacjonarnego oraz kasety stwarzają dodatkowe możliwości i zapewniają maksymalną wszechstronność podłączeń szynami głównymi do aparatu. Poziome przyłącze główne może być również zainstalowane jako przyłącze pionowe dzięki standardowemu kołnierzowemu złączu głównemu. Do złącza tego można również podjeść bezpośrednio szynami głównymi, z tego też powodu przyłącza główne nie są w standardowym zakresie dostawy.

Wyłączniki serii IZMX zostały przebadane zgodnie z badaniami typu TTA w rozdzielnicach xEnergy oraz Modan. Informacje odnośnie integracji wyłączników serii IZMX z systemem rozdzielnic xEnergy są dostępne na stronie www. moeller.pl/xenergy.

wania do doboru wyłączników kompaktowych i powietrznych „Konfigurator NZM, IZM”. Aplikacja ta umożliwia szybki i bezbłędny wybór odpowiedniego aparatu wraz z dedykowanymi akcesoriami wybranej jednostce. Program „Charakterystyki.xls” w wersji 1.20 przeznaczony jest do wyznaczenia charakterystyk czasowo-prądowych, sprawdzenia nastaw bloków zabezpieczeń, lub sprawdzenia selektywności wyłączników serii IZMX z innymi aparatami np. wyłącznikami kompaktowymi NZM. Wszystkie powyższe narzędzia, katalog i broszura IZMX w wersji elektronicznej dostępne są na stronie internetowej www.moeller.pl/izmx.

Podsumowanie

Rysunek 6. Wyłącznik IZMX40 w rozdzielnicy xEnergy

Oprogramowanie i narzędzia Wraz z wprowadzeniem na rynek wyłączników IZMX16 i IZMX40 zostały one dodane do bazy danych oprogramo-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Dwa rozmiary wyłączników IZMX16 oraz IZMX40 sprawiają, iż dopasowanie aparatu wraz z akcesoriami od strony parametrów elektrycznych, wyposarzenia i wymiarów jest wygodne i proste. Wyłączniki dzięki swojej kompaktowej budowie i solidnemu wykonaniu są idealnym rozwiązaniem do każdej aplikacji, zwłaszcza w przypadku wymaganej pewności zabezpieczenia i niezawodności działania nawet w najbardziej wymagających warunkach. n Tomasz Grzegulski, Product Manager

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Kompleksowe rozwiązania w zakresie pomiarów ciągłych parametrów fizykochemicznych układów wodno-parowych

oda, która ma wiele zastosowań zarówno w życiu codziennym, jak i przemyśle, jest również jednym z głównych surowców do produkcji ciepła i energii elektrycznej. Służy bowiem między innymi jako nośnik ciepła. Jednakże, podobnie jak w wielu dziedzinach życia, również w tym przypadku konieczna jest odpowiednia jakość wody, aby spełniała dość rygorystyczne warunki. Do odpowiedniej wymiany ciepła w rurach ekranowych, przegrzewaczach, wymiennikach i kondensatorach ważne jest, aby woda nie tworzyła zbędnych osadów, miała jak najmniejsze oddziaływanie korozyjne oraz mogła umożliwić wytworzenie pary o takim stopniu czystości, który nie spowoduje zasolenia przegrzewaczy, armatury oraz turbiny. Zbytnio zanieczyszczona woda powoduje tworzenie się osadów na wewnętrznych powierzchniach utrudniających wymianę ciepła, a co za tym idzie – zmniejszenie sprawności, a w skrajnych przypadkach do zwiększenia awaryjności urządzeń. Mnogość parametrów, które należy analizować w trakcie eksploatacji urządzeń energetycznych, powoduje, iż powinny być one kontrolowane w sposób ciągły. Zastosowanie aparatury mierzącej w sposób ciągły pozwala na uzyskanie znacznie większej dokładności przy

Rys. 1. Serwisant w trakcie rutynowej kontroli poprawności wskazań aparatury.

określaniu wielu parametrów fizykochemicznych.

Wieloletnie doświadczenia pokazują, że precyzyjna kontrola i monitoring ciągły parametrów fizykochemicznych oraz szybkie reagowanie na zmiany jakości czynnika obiegu wodno-parowego są niezbędne do zapewnienia optymalnej i bezawaryjnej pracy urządzeń. Jednakże w tym celu koniecznie należy spełnić warunki: yy poboru próbek – analizowane próbki muszą odpowiadać reprezentatywnym udziałom zanieczyszczeń zawartych w czynniku obiegowym, yy wykonywania analiz chemicznych – oznaczenia laboratoryjne muszą ściśle przestrzegać metod analitycznych, yy doboru urządzeń pomiarowych – aparatura kontrolno-pomiarowa do oznaczania parametrów fizykochemicznych musi spełniać wymóg wysokiej czułości, dokładności i powtarzalności wskazań oraz maksymalnego ograniczenia czynności związanych z bieżącą eksploatacją, yy serwisowanie aparatury – okresowe przeglądy, kalibracja i kontrola wskazań gwarantują pewność metrologiczną urządzeń pomiarowych.

Bardzo istotne jest, aby analizom poddawana była próbka reprezentatywna. Do spełnienia tego warunku ważne są: miejsce pobrania próbki, sposób jej pobrania (dobór odpowiedniej sondy), odpowiednia jakość instalacji doprowadzającej oraz właściwy sposób jej przygotowania, czyli schłodzenia do właściwej temperatury, zredukowanie ciśnienia, zapewnienie stałego przepływu i usunięcie zanieczyszczeń. Dla energetyki wymagania te opisuje norma PN-C-04621:1988 Pobieranie próbek wody i pary z urządzeń energetycznych i rurociągów do analizy fizykochemicznej. Wykonywanie podstawowych analiz (pH, przewodność) dopiero po przyniesieniu próbek wód z obiegów wodno-parowych do laboratorium jest częstym błędem popełnianym przez laborantów. Analizy takie są nieporównywalne do rzeczywistych parametrów tych próbek, ponieważ są obarczone bardzo dużym błędem. Bezwzględnie należy wykonywać pomiary w punkcie poboru próbek z zastosowaniem naczyń przepływowych zabezpieczonych przed dostępem powietrza. Szczególnie trudny jest pomiar tlenu rozpuszczonego w wodzie zasilającej i kondensacie. Jakość analiz wykonywanych przez aparaturę do pomiarów ciągłych, pomimo stosunkowo wyso-

Rys. 2. Przykładowe mocno wyeksploatowane próbopobieraki zainstalowane na kotłowni.

Rys. 3. Przykład pomieszczenia scentralizowanego układu przygotowania próbek po remoncie dla istniejącej elektrociepłowni. Do tego celu zaadaptowano pomieszczenie nieużywanej szatni.

Aparatura do pomiarów ciągłych

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE kich kosztów aparatury, jest nieporównywalnie lepsza od tych uzyskiwanych z pomiarów manualnych. Aparatura do pomiarów ciągłych powinna wspierać działania służb chemicznych dla lepszej kontroli urządzeń energetycznych, a z ich wskazań korzystać powinni przede wszystkim operatorzy kotłów i turbin. Służby obsługujące blok energetyczny nie mając wiedzy o stanie aparatury do ciągłych pomiarów, mogą błędnie interpretować otrzymywane wyniki, a co za tym idzie – nie zareagować w odpowiednim momencie na powstanie nieszczelności w układzie wodno-parowym, co może doprowadzić do nieuzasadnionej zmiany wielkości środków korygujących, zmiany wielkości odsalania lub nawet awarii. Szczególnie istotne jest zaufanie operatorów do pracy chemików i automatyków, którzy powinni ze sobą współpracować dla jak najlepszej i bezawaryjnej pracy aparatury pomiarowej, a tym samym wytwórczych urządzeń energetycznych. Dlatego to na służbach obsługujących systemy ciągłych pomiarów fizykochemicznych spoczywa odpowiedzialność za prawidłowe działanie aparatury. Wskazane jest, aby obsługa przynajmniej raz dziennie kontrolowała i korygowała wielkości przepływów próbek. Dla większości analizatorów do oznaczania przewodności, odczynu pH i tlenu rozpuszczonego w wodzie wielkość przepływu próbki około 100 ml/ min można przyjąć za optymalną. Istotnymi kwestiami w zapewnieniu pracy aparatury są: odpowiedni serwis, odpowiednio częste kalibrowanie przyrządów, bieżące eliminowanie błędów pomiarowych i wymiana uszkodzonych analizatorów. Scentralizowanie układu poboru próbek może usprawnić pobór próbek oraz wykonywanie analiz manualnych

Rys. 4a. Przestarzała konstrukcja aparatury pomiarowej wymaga dużego wysiłku i nakładu pracy obsługi dla utrzymania jej we właściwym stanie technicznym zapewniającym wiarygodne wyniki pomiarów

poprzez zebranie wszystkich próbek z kotłów w jednym miejscu. Może również wpłynąć na ograniczenie wykonywania analiz manualnych, jeśli zostaną wyposażone w aparaturę fizykochemiczną do kontroli ciągłej parametrów obiegu wodno-parowego. Dobry stan techniczny aparatury kontrolno-pomiarowej i automatyki (AKPiA) bloku energetycznego jest niezbędny, dlatego okresowo powinno się wykonywać ocenę stanu technicznego w zakresie: yy oceny obiektowych układów pomiarowych (pomiarów temperatur, ciśnień i przepływów, pomiarów fizykochemicznych, pomiarów specjalnych turbiny itp.) i układów wykonawczych automatyki, yy oceny układów zabezpieczeń technologicznych bloków, yy oceny układów zasilających AKPiA pod kątem możliwości ich dalszego wykorzystania, yy wskazanie niezbędnego zakresu modernizacji układu elektrycznego dla dotrzymania wskaźników oczekiwanej dyspozycyjności w okresie przewidywanej pracy.

Podsumowanie Nie wszystkie analizatory służące do pomiarów ciągłych mogą zastąpić pracę chemików. Okresowe wykonywanie przez służbę chemiczną oznaczeń takich jak żelazo, chlorki, miedź, amoniak itp. w celu kontroli jakości czynnika obiegowego jest jak najbardziej uzasadnione. Nie chodzi tu tylko o wysokie ceny zakupu tych przyrządów, lecz również o koszty przygotowania odczynników dla tej aparatury oraz koszty jej utrzymania w pełnej sprawności metrologicznej. Od urządzeń do pomiarów parametrów fizykochemicznych wymaga się pewno-

ści eksploatacyjnej, niezawodności, dużej dokładności oraz powtarzalności wskazań. Nie ma jeszcze na świecie całkowicie „bezobsługowej” aparatury do ciągłych pomiarów fizykochemicznych, dlatego bieżąca eksploatacja pozostaje w rękach obchodowego, automatyka i chemika. Ciągłe pomiary mają jednak usprawnić i zwiększyć pewność wykonywanych analiz, a odpowiedni stan techniczny oraz zastosowanie przemyślanego rozwiązania zapewnić zoptymalizowanie pracy instalacji. Pracownicy laboratoriów, automatycy oraz pracownicy zajmujących się bieżącą eksploatacją obiegów wodno-parowych wytwórczych urządzeń energetycznych powinni być poddawani regularnym szkoleniom podnoszącym świadomość o znaczeniu pomiarów fizykochemicznych oraz pomagającym interpretować wskazania aparatury zastosowanej do ciągłych pomiarów wielkości fizykochemicznych. Kompleksowe rozwiązania w zakresie aparatury fizykochemicznej, takie jak scentralizowane stacje poboru próbek, stanowią realną alternatywę dla przestarzałych rozwiązań. Ich odpowiednie zaprojektowanie, dobranie odpowiednich urządzeń oraz odpowiednio wysoka jakość wykonania mają realny wpływ na optymalizację pracy urządzenia, zwiększenie jego niezawodności i bezpieczeństwa obsługi. Artur Jasiński, Artur Szyguła n „ENERGOPOMIAR” Sp. z o.o., Zakład Chemii i Diagnostyki

Literatura [1] Szastok J., Piecha A., Marczak M., Szyguła A: materiały konferencyjne IX Forum Dyskusyjnego „Diagnostyka i Chemia w Energetyce, Szczyrk, maj 2013.

Rys. 4b. Przykłady rozwiązań stanowisk dla próbek na bloku 200 MW. Odpowiedni stan techniczny aparatury gwarantuje rzetelność analiz bieżących i może wydłużyć trwałość bloku

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Rozłącznik napowietrzny z komorami próżniowymi typ SRNkp-24/400

Instytut Energetyki - Zakład Doświadczalny w Białymstoku www.iezd.pl

tel./fax 85 742 85 91

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowa rodzina komputerów klasy IPC dla produktów z zakresu automatyki Rodzina Kontron KBox dla produktów z zakresu sterowania przemysłowego i wizualizacji zapewniająca znakomitą skalowalność

ching/Norymberga, Niem- jące spełnienie indywidualnych wycy, 26 listopada 2013 – w trak- magań danego zastosowania i ciągłe cie targów SPS/IPC/Drives firma zapewnienie dostępu do najnowszych Kontron ogłosiła wprowadzenie nowej rozwiązań. Dostawcy sprzętu z zakresu rodziny produktów IPC przeznaczo- automatyki i klienci OEMowi działająnych dla produktów z zakresu automa- cy w obszarze maszyn i instalacji przetyki. Nowe komputery Kontron KBox mysłowych czerpią korzyści z bardzo IPC zostały zaprojektowane pod kątem efektywnych opcji dostosowywania przemysłowych zastosowań z zakre- produktu do indywidualnych wymasu sterowania i zapewniają znakomitą gań w oparciu o standaryzowane bloki skalowalność począwszy od systemów konstrukcyjne. not just a little bitnajbardziej more from prostych, aż po te złożone.us, you Wszystkie cztery nowe systemy charak- Norbert Hauser, piastujący stanowisko teryzują się rozwiązaniami charaktery- Head of Business Line Industrial Autostycznymi dla produktów przemysło- mation, powiedział, co następuje o koWith Kontron Industry PCs you can rely on more profound wych, ich dostępność jest gwaranto- rzyściach dla klienta płynących z zastotechnical knowledge and more experience. Moreover, we save wana przez długi okres czasu. Umoż- sowania produktów z nowej rodziny: you more time and more money than others. liwiają zainstalowanie przemysłowych „Przemysłowe komputery klasy box interfejsów I/O i/lub Indu- PC w zastosowaniach z zakresu autoSo, what more could you ask interfejsów for? Kontron! strial Ethernet, co umożliwia spełnie- matyki realizują szeroki zakres zadań. nie indywidualnych wymagań. Oprócz Jednakże w większości przypadków są modularnej konstrukcji wykorzystują- one instalowane w obudowach instacej standardowe komponenty Kontron lacji sterujących, w maszynach i w syskolejną zaletą jest portofolio wysoce temach fabryk. Firma Kontron zawsze skalowalnych procesorów zapewnia- dostarczała szeroki zakres produktów

dla powyższych scenariuszy instalacji. Obecnie pod marką KBox budujemy portofolio produktów z zakresu obudów dla systemów sterujących IPC aby osiągnąć jednakowe wrażenie “look & feel” dla przemysłowych komputerów box PC. Rozszerzamy również rodzinę produktów, aby przystosować ją do zastosowań z zakresu automatyki. To dodatkowo wzmocni naszą pozycję jako jednego z wiodących na świecie producentów przemysłowych komputerów PC”.

Kontron KBox C-101 - szczegóły Nowy komputer IPC Kontron KBox C-101 wielkości książki jest klasowany jako okręt flagowy pod względem wydajności w całej rodzinie rozwiązań przemysłowych KBox box PC. Jego wydajność może być zwiększana przez stosowanie modułów COM Express®. Produkt ten jest wyposażony w najnowsze procesory 4 generacji In-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE tel® Core™ i5 i i7, przy jednoczesnym zapewnieniu takich zalet jak brak wentylatora i konstrukcja nie wymagająca żadnych czynności konserwacyjnych. 2 sloty SATA umożliwiające dołączenie HDD/SSD, jak również takie złącza jak 2x PCIe x4 i 2x MiniPCIe zostały zainstalowane, aby umożliwić szybkie i elastyczne dołączanie pojedynczych, standardowych elementów. Dodatkowo dostępne są standardowe porty - 3x Gbit Ethernet, każdy z obsługą IEEE1588, 2x USB 3.0, 2x USB 2.0, DisplayPort oraz RS232. Szczegółowe informacje dotyczące produktu i jego dostępności dostępne są na stronie produktu Kontron KBox C-101.

Kontron KBox C-100 - szczegóły KBox C-100 jest komputerem sterującym z wbudowaną pamięcią 128kB NVRAM, został stworzony pod kątem obsługi Soft-PLC jak również technologii “hypervisor”. Komputer zapewnia łatwo dostępne interfejsy zlokalizowane w górnej części (lub z przodu), jak również w dolnej (lub tylnej) części chassis, co umożliwia optymalizację dostępnej przestrzeni blisko pozostałych urządzeń sterujących. Skalowalna wydajność konieczna do spełnienia założonych wymagań jest zapewniona przez zastosowanie procesorów trzeciej generacji Intel® Celeron® i Intel® Core™ i3 oraz i7. Dzięki dostępności 4x IEEE1588 z obsługą Gbit Ethernet, 7x USB2.0, 1x RS232, 1 x DVI oraz opcji rozszerzenia PCIe x1 dla interfejsów Fieldbus i Industrial Ethernet, jest to idealny produkt do zastosowania w systemach sterowania czasu rzeczywistego i w komputerach wykorzystywanych do wizualizacji na poziomie procesu piramidy automatyzacji. Szczegółowe informacje dotyczące produktu i jego dostępności dostępne są na stronie produktu Kontron KBox C-100.

Kontron KBox B-101 - szczegóły Wyposażony w płyty główne w standardzie Mini-ITX, nowy komputer Kontron KBox B-101 oferuje wysoki poziom skalowalności procesora. Produkt ten został zaprojektowany pod kątem zastosowań w systemach automatyki ogólnego przeznaczenia. Standardowe interfejsy I/O są zależne od funkcjonalności zastosowanej płyty głównej. Wszystkie systemy mogą zostać rozszerzone za pomocą nisko-profilowej karty PCIe x16, jak również za pomocą kart montowanych w slocie MiniPCIe. W przypadku zastosowań wykorzystywanych do przetwarzania dużych ilości danych, firmy OEMowe mogą zastosować zarówno wbudowany twardy dysk 2,5”, jak również wymienny dysk twardy zainstalowany w części przedniej. Dzięki dostępności 2 portów DisplayPort, komputer KBox B-101 jest idealnym rozwiązaniem do obsługi wielu ekranów. Szczegółowe informacje dotyczące produktu i jego dostępności dostępne są na stronie produktu Kontron KBox B-101.

Kontron KBox A-101 - szczegóły Komputer Kontron KBox A-101 IPC zapewnia wyjątkowy stosunek ceny / wydajności dla zastosowań w automatyce i systemach przemysłowych, w których cena jest znaczącym czynnikiem. Komputer klasy Box PC z dwu-rdzeniowym procesorem Intel® Atom™ D2550 charakteryzuje się konstrukcją nie wymagającą zapewnienia konserwacji. Zastosowano tu również niezawodny i szybki dysk SSD. Pomimo niezwykle małych rozmiarów, dzięki zintegrowanemu złączu MiniPCIe możliwe jest zastosowanie indywidualnych konfiguracji interfesjów. Standardowo dostępne są takie interfejsy jak DisplayPort, 2x Gbit Ethernet, 2x USB 3.0, 2x USB 2.0 oraz RS232.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Dodatkowymi opcjami jest magistrala CAN oraz 2 złącza anten WLAN znajdujące się w części tylnej. Szczegółowe informacje dotyczące produktu i jego dostępności dostępne są na stronie produktu Kontron KBox A-101. ###

O firmie Kontron Firma Kontron jest globalnym liderem z zakresie wbudowanych rozwiązań obliczeniowych. Ponad 44% pracowników firmy pracuje w Dziale Badań i Rozwoju, dzięki czemu firma Kontron tworzy wiele standardów, które stają się wiodącymi w świecie wbudowanych platform obliczeniowych. Trwałość, lokalna dostępność wsparcia inżynierskiego i pomocy technicznej oraz usługi wnoszące wartość dodaną pomagają tworzyć trwałe i stabilne rozwiązania wbudowane wykorzystywane przez firmy OEMowe i integratorów systemów. Firma Kontron współpracuje blisko ze swoimi klientami w zakresie ich gotowych do użycia platform wbudowanych i rozwiązań klienckich, umożliwiając im skupienie się na swoich kluczowych kompetencjach. Wynikiem tego jest skrócenie czasu wprowadzenia produktu na rynek, ograniczenie całkowitego kosztu posiadania i lepsza jakość końcowego rozwiązania uzyskana poprzez zastosowanie najnowocześniejszej, wysoce niezawodnej technologii wbudowanej. Firma Kontron jest notowana na niemieckiej giełdzie TecDax, oznaczona jest symbolem „KBC”. Dodatkowe informacje dostępne są pod adresem: http://www.kontron.com/ n Kontron East Europe sp. z o.o. www.kontron.pl info@kontron.pl

EKSPLOATACJA I REMONTY

Nowa seria młotowiertarek 2 kg HITACHI Klasa młotków dwukilogramowych to najbardziej wszechstronne, a co za tym idzie najpopularniejsze elektronarzędzia do codziennej pracy. Wiercenie, wiercenie z udarem, podkuwanie czy nawet wkręcanie sprawiają, że tego typu narzędzie jest najpowszechniejszym wyposażeniem każdej ekipy remontowobudowlanej. Uniwersalność sprawia że młotowiertarkę z udarem znajdziemy na wyposażeniu każdego majsterkowicza jak również każdego warsztatu zajmującego się drobnymi naprawami, serwisowaniem różnego rodzaju instalacji technicznych czy tzw. utrzymaniem ruchu.

ażdy profesjonalny wytwórca elektronarzędzi w swojej ofercie posiada odpowiednią gamę takich maszyn w różnej konfiguracji, odpowiednio dostosowując swoja ofertę do zapotrzebowania rynkowego. Jedną z najpopularniejszych młotowiertarek na polskim rynku jest Hitachi model DH24PC3 młotowiertarka udarowa z podkuwaniem. Cała obecna gama maszyn z serii DH w roku 2013 doczekała się następcy. Hitachi wprowadza właśnie całą nową grupę młotowiertarek z udarem pneumatycznym do sprzedaży w Polsce. Od jesieni obecnego roku będzie dostępnych w profesjonalnej sieci dealerskiej sześć nowych maszyn. Seria DH24 składa się z dwu nowych modeli. DH24PG to dwufunkcyjny młotek przeznaczany do wiercenia oraz wiercenia z udarem w zakresie od 3,4 do 24 mm w betonie, w stali do 13mm i drewnie do 32mm. Natomiast model DH24PH to młotek trójfunkcyjny wyposażony dodatkowo w funkcje podkuwania. Obydwa urządzenia wyposażone zostały w silnik o mocy 730W uzyskujący maksymalne obroty na poziomie 1050 obr./min. Kolejne dwa urządzenia to tzw. średni zakres a więc młotowier-

tarki mogące wiercić w betonie do max. średnicy 26mm stąd ich oznaczenie jako seria DH26. Analogicznie jak w opisywanych powyżej urządzeniach mamy dwa modele do wyboru. DH26PB młotowiertarka z udarem przeznaczona do pracy w zakresie od 3,4 do 26 mm w betonie, w stali do 13mm i drewnie do 32mm. Z kolei DH26PC to młotowiertarka trójfunkcyjna wyposażona dodatkowo w funkcje podkuwania. Silniki zastosowane do napędzania tej serii posiadają moc zwiększoną do 830W natomiast maksymalna prędkość obrotowa wynosi 1100 obr./min. Nowością w ofercie Hitachi jest zwiększenie średnicy wiercenia do Ø28 w tej klasie urządzeń. Mamy całkowicie nową serię DH28 przystosowaną do pracy z wiertłami właśnie w rozmiarze Ø28mm. Model DH28PBY to dwufunkcyjny młotek o parametrach pracy w betonie od 3,4 do 26 mm, w stali do 13mm i drewnie do 32mm. DH28PCY został wyposażony w trzecią funkcję – podkuwania. Seria DH28 jest napędzana jeszcze mocniejszym silnikiem o mocy 850W natomiast maksymalna prędkość obrotowa wynosi 1100 obr./min. Dodatkowo serię DH 28 wyposażono w oryginalny system pochłaniania wibracji opracowa-

ny przez Hitachi - UVP (User Vibration Protection). Jest to system znany już z większych urządzeń Hitachi zapewniający redukcję niekorzystnego wpływu wibracji na operatora do 33% w porównaniu z tradycyjnym rozwiązaniem. Jak wspomnieliśmy jest to całkowicie nowa seria urządzeń, zaprojektowana od początku z uwzględnieniem najnowszych technologii oraz wymagań rynku jak również najnowszych przepisów. Nowa konstrukcja przeniesienia napędu oraz udaru zapewnia wzrost parametrów wiercenia do ponad 30% w porównaniu z dotychczasową konstrukcją. Mechanizm udaru został całkowicie przeprojektowany w porównaniu z poprzednimi modelami. Zmiana konstrukcyjna ma zapewnić dwukrotny wzrost wytrzymałości i niezawodność konstrukcji. Dodatkowo nowa seria młotowiertarek Hitachi otrzymała zmienione rękojeści boczne w miękkiej absorbującej wibracje okładzinie jak również nowoczesne obudowy wyłożone elastomerem dla poprawy wygody i komfortu pracy. Nowa seria urządzeń znajdująca się właśnie w sprzedaży z pewnością powtórzy sukces poprzedniej serii DH. Hitachi n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Seria młotowiertarek Hitachi DH 28PCY / DH 28PBY / DH 26PC / DH 26PB DH 24PH / DH 24PG

SDS plus

NOWOŚĆ

a ł a m y z r t y w j e i ć z ś d o r k a d b ę r x p *2 2 e i o s ł a e o l j c Ok sza w k a r b i w e p i e k l j s i n Na i a i n e c r e i w

g k2k PB3 H 24 wi er t are D / PC 3 i e m ł o t o H 24 e li D w w kl a s d o ch m uk tó sow yych prod a z c c h st ę p n d ot y u d o o ś ró d d o i n a równu 2013, p ki) o W po c *1: W czer w Hitachi K e : i 2 n * (b a d a

EKSPLOATACJA I REMONTY

Dane techniczne nowych młotowiertarek Hitachi

Model

DH 26PC DH 26PB Beton: 3,4 - 26mm Stal: 13mm Koronka: 25 - 50mm Drewno: 32mm Moc 830W Mocowanie wiertła SDS-plus Prędkość obr. (bez obc.) 0 - 1 100 obr/min Liczba udarów 0 - 4 300 min Długość 367 mm 2,9kg 2,8kg Waga*1 (z przewodem) Wartość emisji Wartość emisji Wartość emisji Wartość emisji Wiercenie drgań drgań drgań drgań z udarem ah, HD = 11.5m/s2 ah, HD = 11.5m/s2 ah, HD = 14.8m/s2 ah, HD = 14.8m/s2 w betonie K Niepewność = K Niepewność = 1,5 K Niepewność = K Niepewność = Poziom 1,5 m/s2 m/s2 1,5 m/s2 1,5 m/s2 wibracji (triax vecWartość emisji Wartość emisji tor sum)*2 Odpowieddrgań drgań nik wartości ah, CHeq = 10.5m/s2 – ah, CHeq = 11.1m/s2 – dla dłutoK Niepewność = K Niepewność = wania 1,5 m/s2 1,5 m/s2 Parametry

DH 28PCY DH 28PBY Beton: 3,4 - 28mm Stal: 13mm Koronka: 25 - 50mm Drewno: 32mm 850W

Akcesoria standardowe *1 *2

DH 24PH DH 24PG Beton: 3,4 - 24mm Stal: 13mm Koronka: 25 - 50mm Drewno: 32mm 730W 0 - 1 050 obr/min 0 - 3 950 min 2,7kg Wartość emisji Wartość emisji drgań drgań ah, HD = 15.3m/s2 ah, HD = 15.3m/s2 K Niepewność = K Niepewność = 1,5 m/s2 1,5 m/s2 Wartość emisji drgań ah, CHeq = 11.1m/s2 – K Niepewność = 1,5 m/s2

Rękojeść boczna, głębokościomierz, walizka

waga - zgodnie z EPTA-Procedura 01/2003. tri-axial wibracje zostały zmierzone zgodnie z normą EN60745-2-6.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Innowacje w narzędziach VDE praca i lepszy dostęp lżejsza

slimtechnoloGy ... tylko od Wiha:: trzony slim umożliwiają łatwy dostęp do głęboko osadzonych śrub

DynamicJoint Do

40%

mniej siły wymaganej przy cięciu

Maximum bezpieczeństwa: Testowane VDE i GS

Szeroki asortyment: • wkrętaki • system trzonów wymiennych • narzędzia torque • szczypce • zestawy narzędzi Wiha Polska Sp.zo.o Budowlanych 10b, 80-298 Gdańsk info.pl@wiha.com www.wiha.com

EKSPLOATACJA I REMONTY

Bit MaxxTor i BitBuddy – zespół nie do pokonania Schonach – Wprowadzając bity MaxxTor, firma Wiha Werkzeuge GmbH prezentuje nową generację bitów skrętnych. Nowy program to przekonująca reakcja – z maksymalną żywotnością – na rosnące wymagania w stosunku do momentu dokręcania i żywotności. Wybitnie długa żywotność została potwierdzona przez niezależny test VPA Remscheid, z którego bity MaxxTor wyszły zwycięsko. Do wiertarko-wkrętarek i wkrętarek udarowych dużej mocy bity MaxxTor firmy Wiha będą zatem pierwszą opcją. Program obejmuje bity 29 mm i 49 mm do wszystkich popularnych profili PH, PZ, Ampul i Torx. Razem z innowacyjną kasetką BitBuddy na bity MaxxTor tworzą innowacyjna całość.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

EKSPLOATACJA I REMONTY Większe siły – rosnący udział wkrętarek Impact

Wkrętarki obrotowe i udarowe dużej mocy stawiają bitom coraz większe wymagania. Powodem są większe momenty obrotowe maszyn i zmienione przebiegi obciążenia wkrętarek udarowych Impact. Zwłaszcza w przypadku twardych materiałów, jak np. w połączeniach śrubowych w metalu, bity standardowe obecnie są szybko przeciążone i pękają przeważnie w końcowej fazie skręcania. To nie dotyczy bitów MaxxTor specjalisty w dziedzinie narzędzi z Schonach. Specjalny program bitów skrętnych firmy Wiha ze zoptymalizowaną strefą skrętną jest perfekcyjnym rozwiązaniem dla wymagających połączeń śrubowych w przemyśle i rzemiośle.

gości wkład śrubowy jest łatwiejszy w obsłudze i przechowywaniu. Dodatkowa zaleta: Grot C6,3 oznacza także idealne działanie w uchwycie na bity E6,3. W konkursie - teście porównawczym Zakładu Badawczo-Doświadczalnego bit skrętny przekonuje skrętnością większą o co najmniej 30% i podwójną żywotnością w porównaniu do wysokosprawnych bitów udarowych. W stosunku do bitów standardowych nawet 3-krotną żywotnością.

BitBuddy – dynamiczny, maksymalna skuteczność bez straty czasu

Seria MaxxTor – maksymalna żywotność Niepowtarzalne wzornictwo z „czerwonym płaszczem z tworzywa sztucznego” jest znakiem rozpoznawczym nowej serii. Testowany udarowo program bitów 29 i 49 to prawdziwa siła dla wszystkich popularnych odbiorników napędu. Prawdziwy hit: Indywidualnie dopasowana do odbiornika napędu

i zoptymalizowana strefa skrętna jest absolutną nowością firmy Wiha. Innowacja ta została opracowana specjalnie do wkrętarek obrotowych i akumulatorowych dużej mocy w połączeniu z pracą w twardym materiale. Wynik robi wrażenie: Dzięki powszechnie znanej jakości firmy Wiha seria MaxxTor przekonuje wielokrotną żywotnością w porównaniu z bitami standardowymi. Bit49 serii MaxxTor stanowi ultymatywny bit udarowy. Możliwy uchwyt bezpośredni przez grot E6,3 stwarza zwarty system pracy. Bit 49 sprosta maszynom Impact najnowszej generacji i przekonuje żywotnością dłuższą o 70 procent w porównaniu z bitami standardowymi lub popularnymi na rynku bitami skrętnymi. Potwierdza to również niedawno przeprowadzony konkurs - test porównawczy 7/2012 Zakładu Badawczo-Doświadczalnego (VPA) w miejscowości Remscheid. W warunkach konkursowych przetestowano różnych producentów w zakresie rozmiaru T25. Długość bitów 29 została zwiększona z 25 na 29 milimetrów. W ten sposób użytkownik ma lepszy dostęp do głęboko położonych elementów śrubowych. Dzięki zwiększonej dłu-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Brak wolnej ręki? I jaki bit ma żądany profil? Te codzienne problemy z wymianą bitów raz na zawsze rozwiązuje Wiha BitBuddy. Nowa kasetka na bity przyspiesza pracę i zwiększa skuteczność jak nigdy dotąd. Z konsekwentną obsługą jedną ręką i według prostej zasady: „Zamocować - pracować - przechowywać”. Trochę przesunąć logo Wiha - i już bity skrętne są gotowe do mocowania w uchwycie na bity! Typ profilu został dodatkowo wygrawerowany laserowo na dnie bitu i można go rozpoznać na pierwszy rzut oka. Innowacyjna listwa zaciskowa z przyciskami potem znowu przyjmie bity. Jest pewne: Zwarte wymiary i miliony razy sprawdzony design kasetek Wiha wyróżniają również nowy BitBuddy. Praktyczny zaczep na pasek sprawia, że kasetka jest zawsze pod ręką bezpośrednio „przy człowieku”. Dzięki temu jest on zawsze pod ręką - na drabinie, na podłodze i pod sufitem. BitBuddy jest dostępny z asortymentem nowych bitów skrętnych Maxx 29 i 49 mm.

Podsumowanie Dzięki MaxxTor i BitBuddy Wiha oferuje innowacyjny system z prawdziwą korzyścią dla użytkownika. Żywotność Maxx i efektywność przechowywania bitów czynią z tej dwójki niedościgły zespół, którego nie może brakować w żadnej skrzynce narzędziowej. Zapraszamy do obejrzenia materiałów video na stronie www.wiha.com n

EKSPLOATACJA I REMONTY

Nowe elektronarzędzia akumulatorowe Bosch o napięciu 10,8 V dla użytkowników profesjonalnych „Fot. Bosch”

Wydajne narzędzia o kompaktowych rozmiarach

Bosch rozszerza swój system 10,8 V dla profesjonalistów o nowe narzędzia: pilarkę tarczową GKS 10,8 V-LI Professional, wyrzynarkę GST 10,8 V-LI Professional i wielofunkcyjne narzędzie wysokoobrotowe GRO 10,8 V-LI Professional. Wszystkie elektronarzędzia akumulatorowe Bosch z linii niebieskiej należące do systemu 10,8 V są zasilane wymiennymi akumulatorami litowo-jonowymi 10,8 V o pojemności 1,5, 2,0 lub 4,0 Ah.

Lekkie, kompaktowe i wydajne – narzędzia 10,8 V dla profesjonalistów Od czasu wprowadzenia w 2005 roku pierwszej na świecie wkrętarki litowo-jonowej dla profesjonalistów, Bosch systematycznie rozszerza program elektronarzędzi akumulatorowych w klasie napięcia 10,8 V. Obecnie obejmuje on około 20 narzędzi, w tym – oprócz różnych wkrętarek – także piłę szablastą, narzędzie wielofunkcyjne Multi-Cutter i wiertarkę kątową. Wszystkie narzędzia systemu 10,8 V są lekkie, kompaktowe, a równocześnie bardzo wydajne. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu mniejszych silników, a także przekładni, która w połączeniu z systemem zarządzania energią pozwala na zwiększenie wydajności narzędzi przy

Narzędzie jest szczególnie polecane do cięcia materiału od spodu – w tym celu między innymi zastosowano gałkowy uchwyt oraz wyłączane oświetlenie LED linii cięcia.

zachowaniu optymalnego ciężaru. Nie bez znaczenia jest także zwiększenie pojemności akumulatorów, która wynosi obecnie 2,0 Ah dla akumulatorów dołączanych w wyposażeniu standardowym. W rezultacie użytkownicy otrzymują narzędzia 10,8 V charakteryzujące się optymalną relacją wydajności do wagi i rozmiarów. Narzędzia te są polecane do pracy w miejscach wąskich i trudno dostępnych, np. przy zabudowie kuchni, montażu mebli lub stoisk targowych. Dzięki wąskiej rękojeści wygodnie leżą w dłoni, są precyzyjne w prowadzeniu. Kompaktowa konstrukcja narzędzia zapewnia użytkownikom duży komfort, a w połączeniu z niewielką wagą wpływa także na mniejsze zmęczenie podczas pracy. Do bardziej wymagających zastosowań warto skorzystać z akumulatora 10,8 V o pojemności podwyższonej do 4,0 Ah, który jest już dostępny w sprzedaży jako oddzielna pozycja asortymentowa. Wśród profesjonalnych narzędzi Bosch z systemu 10,8 V znajdują się dwa narzędzia z silnikami bezszczotkowymi EC: wiertarko-wkrętarka akumulatorowa GSR 10,8 V-EC Professional i wkrętarka akumulatorowa GSR 10,8 V-EC HX Professional. Narzędzia akumulatorowe z silnikami EC, dzięki dwukrotnie dłuższej żywotności, są optymalnym wyborem do zaawansowanych zastosowań profesjonalnych.

Przegląd nowych elektronarzędzi z systemu 10,8 V Pilarka tarczowa GKS 10,8 V-LI Professional „Fot. Bosch”

styczniu 2014 r. do grupy narzędzi akumulatorowych Bosch Professional o napięciu 10,8 V dołączą trzy nowe modele: pilarka tarczowa GKS 10,8 V-LI Professional, wyrzynarka GST 10,8 V-LI Professional i wielofunkcyjne narzędzie wysokoobrotowe GRO 10,8 V-LI Professional. Nowoczesna, zwarta konstrukcja narzędzi zapewnia komfortową pracę przy zachowaniu wysokiej wydajności. Akumulatory litowo-jonowe pojemności 1,5, 2,0 lub 4,0 Ah zastosowane w nowych modelach będą pasowały do blisko 20 innych narzędzi z linii Bosch Professional.

Model GKS 10,8 V-LI Professional to pierwsza akumulatorowa pilarka tarczowa Bosch 10,8 V. Jako jedyna na rynku akumulatorowa pilarka tarczowa w tej klasie napięcia tnie drewno i materiały drewniane do głębokości 26,5 mm. Głębokość cięcia można ustawić z dokładnością do 1 mm. Wraz z tarczą pilarską 85 mm i akumulatorem 2,0 Ah pilarka tarczowa GKS 10,8 V-LI Professional waży zaledwie 1,4 kg. Dzięki zwartej konstrukcji jest wyjątkowo poręczna i łatwa w obsłudze – bez problemu można ją obsługiwać jedną ręką. Maksymalny kąt cięcia wynosi 45 stopni. Prędkość obrotowa pilarki wynosi 1 400 obrotów na minutę zapewnia szybkie tempo pracy. Dołączony w wyposażeniu standardo-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

EKSPLOATACJA I REMONTY wym akumulator 2,0 Ah dysponuje mocą wystarczającą do przecięcia np. 20 m płyt MDF o grubości 18 mm. W celu uzyskania wyjątkowo precyzyjnego cięcia, rekomendowane jest zastosowanie pilarki tarczowej GKS 10,8 V-LI Professional wraz z szyną prowadzącą Bosch dostępną w ofercie osprzętu dodatkowego. W tym celu pilarkę wyposażono w prowadnicę równoległą, która służy także jako adapter do szyny prowadzącej. Wbudowane oświetlenie LED zapewnia lepszą widoczność podczas cięcia materiału, a przyłącze odsysania pyłu pilarki tarczowej GKS 10,8 V-LI Professional jest kompatybilne ze wszystkimi odkurzaczami Bosch.

sować wszystkie dostępne w sprzedaży brzeszczoty do wyrzynarek z chwytem T. Wytrzymała stopa aluminiowa posiada stalowe wzmocnienie. Aby nie uszkodzić delikatnych powierzchni, można nałożyć na nią plastikową powłokę ślizgową. Dwustopniowa regulacja oscylacji brzeszczotu umożliwia dopasowanie tempa do właściwości ciętego materiału. Akumulatorowe narzędzie wysokoobrotowe GRO 10,8 V-LI Professional

Wyrzynarka akumulatorowa GST 10,8 V-LI Professional

„Fot. Bosch”

Szlifowanie, cięcie, polerowanie, frezowanie lub usuwanie rdzy – bezprzewodowe narzędzie wysokoobrotowe GRO 10,8 V-LI Professional pozwala wykonać większość prac adaptacyjnych i napraw wymagających precyzji oraz z wykorzystaniem różnych materiałów. Kompaktowe narzędzie akumulatorowe waży z akumulatorem 2,0 Ah tylko 600 g i posiada regulację pręd„Fot. Bosch”

Wyrzynarka akumulatorowa Bosch GST 10,8 V-LI Professional waży wraz z akumulatorem 2,0 Ah zaledwie 1,5 kg i jest najlżejszą profesjonalną wyrzynarką w tej klasie napięcia. Jedyna na rynku wyrzynarka 10,8 V o klasycznej konstrukcji z rękojeścią prostą ma długość 24 cm i jest bardzo kompaktowa oraz łatwa w obsłudze. Narzędzie jest szczególnie polecane do cięcia materiału od spodu – w tym celu między innymi zastosowano gałkowy uchwyt oraz wyłączane oświetlenie LED linii cięcia. Można nim także wykonywać np. precyzyjne wycięcia w blatach. Wyrzynarka radzi sobie równie dobrze z wycinaniem krzywizn jak z cięciem profili i desek. Dzięki obniżonemu kształtowi chwytu użytkownik może pracować bardzo blisko powierzchni materiału, a samo narzędzie wygodnie leży w ręce i można je precyzyjnie prowadzić. Pomimo bardzo zwartej i ergonomicznej konstrukcji wyrzynarka akumulatorowa jest niezwykle wydajna – całkowicie naładowany akumulator 2,0 Ah umożliwia przecięcie ok. 6 m drewna sosnowego o grubości 24 mm. Maksymalna głębokość cięcia w drewnie wynosi 70 mm. System SDS umożliwia beznarzędziową wymianę brzeszczotu przy użyciu jednej ręki. W wyrzynarce można sto-

Dane techniczne Napięcie/pojemność akumulatora Nominalna prędkość obrotowa Średnica tarczy Maks. głębokość cięcia (90°) Wymiary (długość x szerokość x wysokość) Waga z akumulatorem CoolPack 2,0 Ah Sugerowana cena detaliczna brutto Dane techniczne Napięcie/pojemność akumulatora Prędkość skokowa bez obciążenia Długość skoku Maks. głębokość cięcia w drewnie (90°) Wymiary (długość x szerokość x wysokość) Waga z akumulatorem CoolPack 2,0 Ah

Sugerowana cena detaliczna brutto

Dane techniczne Napięcie/pojemność akumulatora Prędkość obrotowa bez obciążenia Wymiary (długość x wysokość) Obwód rękojeści Waga z akumulatorem CoolPack 2,0 Ah Sugerowana cena detaliczna brutto

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

kości obrotowej w zakresie od 5 000 do 32 000 obrotów na minutę. Wielofunkcyjne narzędzie wysokoobrotowe umożliwia np. wykonanie wycięć pod puszki w płytach OSB lub płytach gipsowo-kartonowych, a także cięcie rur o niedużych średnicach w miejscach trudno dostępnych. Standardowy uchwyt narzędziowy jest kompatybilny z osprzętem dostępnym w handlu, np. tarczami szlifierskimi, wiertłami i frezami. Przycisk blokady wrzeciona umożliwia bardzo szybką wymianę osprzętu. Narzędzie wyposażone w miękki uchwyt Softgrip zapewnia pełną kontrolę nad narzędziem i komfortową pracę. Narzędzie GRO 10,8 V-LI Professional jest także doskonale wyważone. Dzięki oświetleniu LED użytkownicy mają zapewnioną doskonałą widoczność miejsca pracy. Akumulatorowa pilarka tarczowa GKS 10,8 V-LI Professional, wyrzynarka akumulatorowa GST 10,8 V-LI Professional i akumulatorowe narzędzie wysokoobrotowe GRO 10,8 V-LI Professional będą dostępne w sprzedaży od stycznia 2014 r. Robert Bosch Sp. z o.o. n GKS 10,8 V-LI Professional 10,8 V / 2,0 Ah 1 400 min-1 85 mm 26,5 mm 279 x 160 x 156 mm 1,4 kg yy 737zł (w opakowaniu kartonowym, bez akumulatora i ładowarki) yy 1 167 zł (w walizce systemowej L-BOXX, z dwoma akumulatorami 2,0 Ah i szybką ładowarką) GST 10,8 V-LI Professional 10,8 V / 2,0 Ah 1 500 – 2 800 min-1 18 mm 70 mm 239 x 82 x 171 mm 1,5 kg yy 675 zł (w opakowaniu kartonowym, bez akumulatora i ładowarki) yy 1 229 zł (w walizce systemowej L-BOXX, z dwoma akumulatorami 2,0 Ah i szybką ładowarką) GRO 10,8 V-LI Professional 10,8 V / 2,0 Ah 5 000 – 32 000 min-1 250 x 53 mm 160 mm 0,6 kg yy 921 zł (w walizce systemowej L-BOXX, z dwoma akumulatorami 2,0 Ah i szybką ładowarką, z 6-częściowym zestawem osprzętu)

EKSPLOATACJA I REMONTY

Wysoko wydajna wkrętarka akumulatorowa DeWALT Nowy wkrętak DeWALT został wyposażony w żyroskopowy system sterowania prędkością obrotową i kierunkiem obrotów. Dzięki temu rozwiązaniu DCF680 posiada ogromne możliwości, które zostały zamknięte w kieszonkowym modelu.

eWALT wprowadził na rynek wkrętak akumulatorowy sterowny ruchem ręki. To bardzo funkcjonalne i precyzyjne narzędzie jest przydatne szczególnie tam, gdzie mamy do czynienia z trudno dostępnymi, zacienionymi miejscami. DCF680 daje profesjonalistom możliwość pracy szybkiej i wygodnej, bez konieczności stosowania przerw na zmianę ustawień narzędzia.

Wkrętak DCF680 od DeWALT zawiera żyroskop, który wyczuwa ruch rąk i działa w każdej płaszczyźnie pracy: w pionie, poziomie oraz pod skosem. Wystarczy obrócić rękę w kierunku, w którym ma się obracać wrzeciono, aby wprawić je w ruch. Prędkość obrotowa wrzeciona zależy od kąta wychylenia ręką, im mniejszy kąt, tym prędkość mniejsza. By zwiększyć prędkość

Dane techniczne wkrętaka DeWALT DCF680 Dewalt DCF680 Dane Napięcie 7.2 V Obroty bez obciążenia 0-430 / min Typ akumulatora/napięcie/pojemność Li-Ion/7,2 V/1,0 Ah Czas ładowania 1h Uchwyt 6-kątny 1/4” Maksymalny moment obrotowy 4 Nm Waga 0.42 kg Długość 165 mm lub 245 mm Cena 670 zł

należy zwiększyć kąt w tym samym kierunku, natomiast by ją zmniejszyć należy obrócić rękę w kierunku przeciwnym. Wkrętarka zawiera także rozwiązania ułatwiające wykonywanie prac precyzyjnych. Są to: pierścień z 15 położeniami momentu obrotowego, uchwyt ¼” hex, dioda LED oświetlająca zaciemnione czy trudno dostępne miejsca oraz możliwość ustawienia rękojeści w opcji pistoletowej lub osiowej. Nowy wkrętak akumulatorowy DCF680 został wyposażony przez DeWALT w akumulator Li-Ion o napięciu 7,2 V i pojemności 1 Ah, wskaźnik stanu naładowania oraz zewnętrzną ładowarkę. Maksymalny moment obrotowy narzędzia to 4Nm, natomiast prędkość pracy bez obciążenia wynosi od 0 do 430 obrotów na minutę. Stanley Black & Decker Polska n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

KONFERENCJE I SEMINARIA

Seminarium JM-TRONIK 6 listopada firma JM-TRONIK zorganizowała seminarium z okazji 130 lat energetyki na Mazowszu.

aproszeni zostali przedstawiciele Stowarzyszenia Elektryków Polskich z Kół SEP przy PGE i PSE oraz Miłosława Kujszczyk-Bożentowicz – prezes Oddziału Warszawskiego SEP. Spotkanie poprowadził Prezes Zarządu JM-TRONIK – Jerzy Matiakowski, wraz z Dyrektorem Zarządzającym – Radosławem Matiakowskim i Dyrektorem Handlowym – Dariuszem Kościankiem. Spotkanie podzielone zostało na dwie części – spacer po zakładzie JM-TRONIK, podczas którego mogliśmy zapoznać się z procesem produkcyjnym i montażowym urządzeń dla energetyki, oraz prezentację produktów, poprowadzoną przez Dariusza Kościanka.

Prezes Spółki, Jerzy Matiakowski, przybliżył wszystkim ciekawą historię JM-TRONIK, która zaczęła się w 1981r. wraz z wyprodukowaniem pierwszego zabezpieczenia nadprądowego SN, typu PNW. 5 lat później do produkcji weszły styczniki próżniowe, a w 1988r. przekaźniki sygnalizacyjne RS-88. W roku 2004 powołany został Zakład Produkcji Rozdzielnic. Wtedy też zaczęto produkować pierwsze rozdzielnice SN. W kolejnych latach asortyment produktów rozszerzył się o aparaturę łączeniową (styczniki próżniowe) oraz zabezpieczeniową (cyfrowy zespół

zabezpieczeń MUZ). Rok 2004 był dla firmy przełomowy, ponieważ wówczas do produkcji weszły rozdzielnice MultiCELL oraz wyłącznik próżniowy VC-1. W 2008r. powstała trzecia generacja zabezpieczeń cyfrowych, m.in. multiMUZ-3, megaMUZ-2. W roku 2011 rodzina rozdzielnic MultiCELL została poszerzona o wersję dwusystemową MultiCELL-2S. Aktualnie firma wprowadza na rynek zabezpieczenia generatorowe MUZGEN.” Spotkanie zakończyły liczne pytania gości, oraz podziękowania prezesa Zarządu OW SEP -Miłosławy Kujszczyk-Bożentowicz za dotychczasową współpracę.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

KONFERENCJE I SEMINARIA Silny zespół w nowoczesnej firmie Rozmowa z Andrzejem Marusakiem, członkiem zarządu Stowarzyszenia Elektryków Polskich, Oddział Warszawski Jest Pan po wizycie w halach produkcyjnych JM-TRONIK. Jakie wrażenia? Jestem zbudowany tym, co zobaczyłem. JM-TRONIK rozwija się, to widać. Przypomina mi najlepsze, działające w tej branży polskie firmy, mające na swoim koncie wielkie sukcesy. Na przykład fabrykę Kazimierza Szpotańskiego, która została założona tuż po odzyskaniu niepodległości, a w już w latach 30. rozrosła się do znacznych rozmiarów, była znana na świecie. Widzę też podobieństwa z inną renomowaną warszawską fabryką „K. i W. Pustoła”. JM-TRONIK wpisuje się w historię polskich osiągnięć w dziedzinie elektrotechniki. Co, według Pana, będzie motorem rozwoju JM-Tronik?

Już tej chwili asortyment produkowany przez JM-Tronik rokuje wielkie nadzieje na przyszłość: spółka ma duże osiągnięcie w elektronice, w zastosowaniu mikroprocesorów. A do tego – o czym dowiedzieliśmy się podczas spotkania z władzami firmy - ma bardzo ambitne plany, ponieważ chce wejść w telekomunikację elektroenergetyczną. Firma jest ważna dla polskiej elektroenergetyki. Dlaczego Pan tak sądzi? Chociażby dlatego, że produkuje kilkaset nowoczesnych rozdzielnic do zastosowania na torach, po których będzie jeździł pociąg Pendolino. Jest to firma innowacyjna – w swoich wyrobach łączy elektrotechnikę tradycyjną, elektronikę i współczesną telekomunikację. Jednym słowem, integruje najważniejsze elementy w elektroenergetyce. Stać ich na bardzo dużo. Na co, poza dobrymi produktami, zwróciłby Pan jeszcze uwagę? JM-Tronik działa takimi samymi metodami, jak nasi wielcy organizatorzy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

przemysłu przed wojną – Szpotański i Pustoła, o których już wspominałem. Obaj weszli na szczyt rozwoju technicznego i na tym szczycie się utrzymali. Kazimierz Szpotański zatrudniał w swojej fabryce najlepszych absolwentów wydziału elektrycznego Politechniki Warszawskiej. W latach 30. jego fabryka opanowała ponad 50 proc. polskiego rynku aparatów elektrycznych. Przez jego fabrykę przeszły wybitne osobistości polskiej elektrotechniki. Po wojnie zasilili kadrę pracowników naukowych naszych uczelni technicznych, np. Stanisław Szpor, Włodzimierz Szumilin czy Czesław Mejro, którzy zostali profesorami. Czy chce Pan powiedzieć, że wartością JM-Tronik jest też jej zespół? Tak. Kadra JM-Tronik robi wrażenie. Siłą tej firmy jest bardzo dobry, młody, świetnie zorganizowany zespół. Funkcjonuje harmonijnie, jak się wydaje bez zgrzytów.

KONFERENCJE I SEMINARIA Wysoka jakość polskiej firmy Rozmowa z Wiesławem Wilczyńskim, dyrektorem Instytutu Elektrotechniki Na czym polega współpraca Instytutu z JM-Tronik? Obecnie głównie na testowaniu, badaniu i certyfikowaniu wyrobów firmy. W następnym okresie chcielibyśmy powiększyć zakres współpracy o wspólne badania i opracowywanie innowacyjnych wyrobów, ważnych dla polskiego przemysłu elektrotechnicznego. Na czym miałaby opierać się ta współpraca? Na przykład na realizacji wspólnych projektów w ramach konkursów ogłaszanych głównie przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju i Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Mogłyby być to takie projekty, jak Innotech

Interesująca firma, nowoczesne urządzenia Henryk Gładyś, dyrektor Biura Studiów i Analiz Stowarzyszenia Elektryków Polskich: Z JM-Tronik intensywnie współdziała Oddział Warszawski SEP, ostatnio cho-

czy PBS czyli Program Badań Stosowanych, w których – oprócz instytucji naukowo-badawczej, takich jak Instytut Elektrotechniki - wymagany jest również udział podmiotu gospodarczego. W wyniku realizacji takiego projektu powstałby prototyp i odpowiednia dokumentacja. Gotowy, przebadany i certyfikowany wyrób mógłby wejść do produkcji.

dzynarodowe. Jeżeli nie będziemy się wzajemnie wspierać, Polska stanie się krajem montowni, a nie nowoczesnych fabryk. Nasz kraj ma nadal duży potencjał naukowy i coraz większy potencjał produkcyjny. Współpraca z polskimi firmami jest zgodna z programem rozwoju innowacyjnej polskiej gospodarki, realizowanym przez Ministerstwo Gospodarki.

Dlaczego JM-Tronik byłby dobrym partnerem do takiej współpracy? JM-Tronik to firma polska, rodzinna. Instytut jest wprawdzie nastawiony na współpracę z każdym podmiotem gospodarczym, jednak bardzo nam zależy na podmiotach polskich, których na naszym krajowym rynku działa naprawdę niewiele. Polski przemysł elektrotechniczny jest zdominowany w dużym stopniu przez kapitał zagraniczny, przez wielkie koncerny mię-

Czy na jeszcze inne cechy JM-Tronik chciałby pan zwrócić uwagę, ważne ze względu na współpracę z Instytutem? Jest nią wysoka jakość produktów JM-Tronik. Obserwuję tę firmę od wielu lat, spoglądam na nią z podziwem, cenię za jakość i rzetelność. Myślę, że nadszedł czas, by zrobić krok do przodu i zacieśnić współpracę. JM-Tronik to firma innowacyjna, rozwija się, spełnia wysokie wymagania, jakie stawia Instytut.

ciażby podczas konferencji poświęconej 130-leciu elektroenergetyki na Mazowszu. Sądzę, że również w przyszłości kooperacja z SEP będzie dotyczyła różnego rodzaju sympozjów i konferencji. JM-Tronik może być także atrakcyjnym partnerem, współpracującym z kierowanym przeze mnie Biurem Studiów i Analiz SEP. Biuro dysponuje dużą

bazą ekspertów, a JM-Tronik prowadzi tak szeroką i interesującą działalność, że nasza wiedza o rynku może być mu przydatna. To ciekawa i dynamiczna firma. Prezentuje się bardzo dobrze, miałem okazję obejrzeć jej hale produkcyjne i produkowane przez JM-Tronik nowoczesne urządzenia dla elektroenergetyki. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

KONFERENCJE I SEMINARIA

Sieć inteligentna w praktyce Konferencja Systemy Informatyczne w Energetyce SIwE, organizowana przez PTPiREE już po raz dwunasty, odbyła się w dniach 26-29 listopada 2013 r. w Wiśle. W konferencji udział wzięło blisko 500 osób: przedstawicieli urzędów administracji państwowej, Ministerstwa Gospodarki, energetyki, świata nauki oraz sektora IT.

ematem przewodnim konferencji, po raz kolejny, była inteligentna sieć. Tak naprawdę pojęcie to rozumiane jest bardzo szeroko. Należy zgodzić się jednak, że inteligentna sieć to przede wszystkim inteligentne rozwiązania, na które składają się: inteligentne pomiary, inteligentna automatyka i sterowanie w głębi sieci, inteligentne, nowoczesne technologie w obszarze wytwarzania i magazynowania energii oraz inteligentne regulacje. Należy jednak podkreślić, że aby system ten poprawnie funkcjonował niezbędnym elementem takiej sieci są inteligentni dostawcy, sprzedawcy i wytwórcy oraz przede wszystkim inteligentni konsumenci energii, chcący korzystać z rozwiązań dostarczanych im przez nowoczesną technologię. Trzeba jednak pamiętać, że technologia ta – smart metering – nie da się wykorzystać bez odpowiednich regulacji prawnych oraz nowych taryf.

nej strony chcą mieć szczegółową informację na temat własnego zużycia energii i mieć na nie wpływ, z drugiej strony nie do końca chcą (potrafią?) korzystać z tych informacji. Wydaje się, że zbyt późno rozpoczęto pracę na rzecz uświadamiania odbiorcom możliwości, jakie daje pełna informacja o zużyciu energii.

Konferencję otworzył Andrzej Pazda, Dyrektora Biura PTPiREE.

W konferencji SIwE’13 uczestniczyło prawie 500 osób.

Każde z tych zagadnień jest na różne sposoby dotykane w szerokiej i bardzo modnej w ostatnim czasie dyskusji nt. przyszłości technologii AMI w Polsce. Patrząc z punktu widzenia dostawcy energii, które to środowisko przecież reprezentuje PTPiREE, koncentrujemy się na rozwiązaniach, często zapominając o tych, dla których to robimy, czyli naszych klientach. Ci ostatni, jak wykazują badania prowadzone także przez PTPiREE, są zupełnie zdezorientowani. Z jed-

Przedstawiono 39 referatów dotyczących budowy inteligentnej sieci, zarządzania majątkiem, bezpieczeństwa informacji. Przedstawiono także postępy w realizacji największego w Polsce wdrożenia inteligentnej sieci na terenie Energa-Operator SA oraz doświadczeń zebranych w tym zakresie przez RWE Stoen Operator Sp. z o.o. oraz TAURON Dystrybucja S.A. Na przygotowanych 23 stoiskach można było zobaczyć „na żywo” działające już w energetyce sys-

Program konferencji SIwE był niezwykle bogaty. Przeprowadzono 7 sesji tematycznych. Sesja generalna poświęcona była uwarunkowaniom formalno-prawnym i bezpieczeństwu informacji pomiarowych pozyskiwanych przez inteligentne liczniki. Omówiono stan prawa w Polsce i przestawiono najbardziej prawdopodobne kierunki jego zmiany w kontekście wdrażania w Polsce smart gri, smart metering czy małych źródeł OZE uruchamianych bezpośrednio przez dotychczasowych pasywnych odbiorców energii.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

temy lub oferowane przez dostawców nowe rozwiązania lub urządzenia z zakresu IT. W programie spotkania pojawiło się kilka wystąpień rewidujących dotychczasowe założenia wdrożenia w Polsce smart grid lub podnoszące związane z nim, a dotychczas nie dostrzegane, problemy, m.in.: rzeczywistą grupę odbiorców taryfy G mogącą odnieść korzyści z wdrożenia smart metering czy realną wielkość mocy możliwej do zredukowania dzięki wdrożeniu tego systemu. Honorowy patronat nad tegorocznym największym spotkaniem branży energetycznej i IT w Polsce objęli: Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Gospodarki Pan Janusz Piechociński, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Pan Marek Woszczyk, oraz Pan Minister Wojciech

R. Wiewiórowski, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. Sponsorami Konferencji były firmy: T-matic Systems S.A. oraz Arcus S.A. Do udziału w kolejnej, trzynastej już edycji konferencji SIwE’14 zapraszamy w dniach 25-28 listopada 2014 r. w Wiśle. n Sebastian Brzozowski Biuro PTPiREE

KONFERENCJE I SEMINARIA

Konferencji poświęcone Służbom Utrzymaniu Ruchu Dział Utrzymania Ruchu ma kluczowy wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa produkcyjnego, a dobra organizacja tego działu pozwala znacząco zwiększyć efektywność produkcji. Bez względu na już osiągnięty poziom, stałym wyzwaniem szefów i pracowników Utrzymania Ruchu jest zwiększanie efektywności i minimalizacja kosztów.

ortal branżowy Energoelektornika.pl od kilku lat przeprowadza szereg Konferencji poświęconych Służbom Utrzymaniu Ruchu. Do tej pory zorganizowaliśmy XXIV spotkania na terenie całego kraju. Konferencje zaplanowane na rok 2014 mają na celu wdrożenie nowych rozwiązań, usprawnienie produkcji, optymalizację procesów, minimalizację kosztów produkcji.

W seminariach uczestniczą: yy yy yy yy yy yy yy yy yy yy yy yy yy yy yy

osoby z pionu Utrzymania ruchu, osoby techniczne z działu zakupów, projektanci, biura projektowe, biura techniczno-inżynieryjne, technicy z działu UR, Kierownicy Produkcji, mistrzowie UR, specjaliści ds. UR, mechanicy, diagnostycy, automatycy, główni energetycy, inżynierowie, integratorzy systemów automatyki, itp.

4 grudnia w warszawskim hotelu Gromada odbyła się ostatnia edycja konferencji dla Służb Utrzymania Ruchu w roku 2013. W czasie spotkania uczestnicy zapoznali się m.in. z reprezentantami świata maszyn i napędów elektrycznych, poznali zasady działania kamer termowizyjnych i ich wykorzystania w przemyśle. Ponadto prelegenci zgłębili wiedzę na temat zabezpieczeń przyrządów półprzewodnikowych, połączeń śrubowych oraz rozwiązań diagnostycznych w przemyśle. Bardzo dużym zainteresowaniem cieszyły się również tematy nowej technologii oświetleniowej (LED) oraz ochrona przeciwwybuchowa EX. Konferencje organizowane przez Wortal oprócz wartości merytorycznych, służą integracji społeczności branży przemysłowej. Każdy uczestnik Seminarium może zapoznać się z nowinkami technicznym, nawiązać nowe branżowe znajomości i przede wszystkim ułatwić sobie oraz współpracownikom codzienną pracę.

Rok 2014 to zapowiedź kolejnej serii szkoleń poświęconych Utrzymaniu Ruchu: yy Bielsko-Biała – 6 luty yy Legnica – 13 marca, yy Ełk – 24 kwietnia, yy Mielec – 22 maja, yy Zamość – 26 czerwca, yy Szczecin – 2 października, yy Włocławek – 20 listopada, yy Konin – 11 grudnia Jeżeli chcą Państwo przedstawić swoje produkty, nowe technologie, nawiązać współpracę z nowymi firmami to zapraszamy do współpracy. Jeżeli chcą Państwo wprowadzić nowe udogodnienia, rozwiązania w zakładzie produkcyjnym, przyczynić się do lepszej efektywności pracy maszyn zapraszamy do udziału w naszych Konferencjach. n Wortal branżowy Energoelektronika.pl Tel.: (22) 70-35-291, e-mail: marketing@energoelektronika.pl

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TARGI

Energetics 2013

Targach Lublin S.A. zakończyła się VI edycja Targów Energetycznych ENERGETICS. W dniach 19-21 listopada 2013 r. przedstawiciele branży energetycznej mieli okazję zaprezentować swoje produkty i usługi, a także nawiązać nowe kontakty. Targi ENERGETICS gromadzą coraz większą liczbę przedstawicieli branży energetycznej. W tegorocznej edycji udział wzięło 130 wystawców, z czego wiele marek pojawiło się na lubelskich Targach po raz pierwszy. Grono wystawców powiększyło się o dwa międzynarodowe koncerny – Schneider Electric Sp. z o.o. i ABB Sp. z o.o. Wśród zaprezentowanych produktów i usług pojawiły się najnowocześniejsze urzą-

dzenia i technologie służące zwiększeniu niezawodności przesyłania energii elektrycznej oraz podniesieniu efektywności jej wytwarzania i użytkowania. Ponadto, szereg firm zaprezentowało swoje nowości m.in.: najnowsze rozwiązania LED-owe firmy ROSA, nowe rozwiązania w grupie narzędzi dla elektryków firmy ERGOM, prefabrykowane ekologiczne stanowisko transformatora potrzeb własnych firmy ATLAS, nowe oprawy z zastosowaniem technologii LED firmy PROMAR, kompensatory nadążne serii TN i TN-D firmy ELMA ENERGIA, listwa pomiarowa 12-torowa z beznarzędziowym zwieraniem torów prądowych i zaciskiem CAGE CLAMP® firmy WAGO ELWAG, rozdzielnia śred-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

niego napięcia typu TPS firmy SEL, słup oświetleniowy kompozytowo-aluminiowy i skup kompozytowy z fundamentem firmy ALUMAST zdalny system kontroli wkładek bezpiecznikowych firmy APATOR, tester przekładników TP200 firmy ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA i wiele innych. ENERGETICS to wydarzenie, które nie tylko aktywizuje przedsiębiorców związanych z branżą, ale stanowi niezwykle ważne forum dyskusji ekspertów. Uczestnicy tegorocznej edycji targów mieli okazję wzięcia udziału w licznych szkoleniach, wykładach i panelach dyskusyjnych. Szczególnym zainteresowaniem cieszyła się konferencja pt.:

TARGI

„Odnawialne źródła energii przyszłością nowoczesnej gospodarki?’’ przygotowana przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich przy wsparciu PGE Dystrybucja S.A. i ABB Sp. z o.o. Dodatkowymi atrakcjami przygotowanymi przez organizatorów Targów Energetics była Strefa Pojazdów dla Energetyki oraz pokaz kierowcy rajdowego – Jana Chmielewskiego. Nagrodę targową za produkt roku na Targach Energetycznych ENERGETICS otrzymała firma Energopomiar-Elektryka Zakład Pomiarowo-Badawczy Energetyki Sp. z o.o. za tester przekładników TP-200. Wyróżnienia otrzymali: APATOR S.A. za zdalny system kontroli stanu wkładek bezpiecznikowych, Przedsiębiorstwo Produkcyjne BEZPOL za zintegrowany zespół do kompensacji prądów ziemnozwarciowych BS KKZ oraz

Zakład Produkcji Sprzętu Oświetleniowego ROSA Stanisław Rosa za Flexi Led. Dodatkowo przyznany został Puchar Prezesa Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo-Przemysłowej dla firmy prezentującej najefektywniejsze ekonomiczne rozwiązania technologiczno-organizacyjne w zakresie energetyki. Puchar otrzymało przedsiębiorstwo produkcyjne BEZPOL za zintegrowany zespół do kompensacji prądów ziemnozwarciowych BS KKZ, natomiast wyróżnienie – firma VISIMIND LTD. Sp. z o.o. za mapę wegetacji Visimind. Nagrodę główną w kategorii forma promocji targowej otrzymało stoisko firmy ART-METAL. W tym samy czasie odbyły się również Targi Technologii Szerokopasmowych INFOSTRADA – forum spotkań inwestorów, wykonawców i innych podmiotów zaangażowanych w realizację projektów teleinformatycznych. Pod-

czas targów Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji wspólnie z partnerami zaprezentowało na ponad 400m2 stoisku m.in. Projekt systemowy – działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu, ePUAP i eProtokół. Targi Lublin S.A. przyznały Ministerstwu Administracji i Cyfryzacji specjalną za atrakcyjną formę promocji e-administracji. W ramach INFOSTRADY odbył się także wykład „Światłowody specjalne w sieciach szerokopasmowych i systemach czujnikowych dla energetyki”. Targi Energetyczne ENERGETICS, które z roku na rok cieszą się coraz większą popularnością okazały się wielkim sukcesem Targów Lublin. Przyczyniła się do tego nie tylko większa niż w latach ubiegłych liczba zwiedzających, ale przede wszystkim powiększające się grono zadowolonych wystawców. n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

TARGI

Schneider Electric zaprosił do Niemiec na niezwykły event

„The Next Generation” MachineStruxure! Premiera nowej gamy sterowników Modicon podczas „The Next Generation” odbyła się w Marktheidenfeld w Niemczech. Przedstawiciele Machine Solutions zaprezentowali pakiet innowacyjnych produktów dla rozwiązania MachineStruxure klientom zaproszonym z 16 krajów z całej Europy, Rosji, Indii czy Chin. W wydarzeniu wzięło także udział 18 gości z Polski.

chneider Electric zdobywa coraz mocniejszą pozycję jako partner dla firm, zajmujących się produkcją maszyn dla wielu sektorów. Dystrybutorzy wciąż jednak pozostają ważnym kanałem sprzedażowym dla wielu produktów z pakietu „The Next Generation”. Nowa oferta dotyczy przede wszystkim rozwiązania Modicon M221, a także wielu nowych produktów, wchodzących w skład oferty Lexium. Między 25 a 27 listopada, w sumie prawie 250 osób odwiedziło Zenith/

Marktheidenfeld należący do Schneider Electric Machine Solutions. Goście podzieleni na dwie grupy uczestniczyli w jednej z dwóch, dwudniowych serii wydarzeń, na które składały się: dzień informacyjny w kompleksie Marktheidenfeld, spotkania plenarne, warsztaty dla grup z różnych krajów, spotkania na Marketplace, a także jednodniowa wizyta na odbywających się równolegle w Norymberdze targach automatyki, na których prezentowano rozwiązania SPS, IPC i napędy.

Goście zostali powitani przez Dr Elie Belbel, Senior Vice-President Schneider Electgric Machine Solutions. Później odbyły się sesje plenarne, na których przedstawiciele Schneider Electric objaśniali strategię firmy i prezentowali produkty „The NEXT generation”. Wszystkie wydarzenia były symultanicznie tłumaczone na sześć języków, m.in. rosyjski i chiński. Po sesjach plenarnych odbyły się warsztaty, podczas których dyskutowano z gośćmi o ich potrzebach, sytuacji na rynkach oraz

Market Place w siedzibe głownej Machine Solutions

Dr. Elie Belbel, Senior Vice-President Schneider Electric Machine Solutions powitał gości podczas sesji otwierającej.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Polska grupa podczas eventu

TARGI omawiano proponowane przez nich pomysły i koncepcje. Podczas przerw pomiędzy sesjami plenarnymi i warsztatami, goście przebywający na Marketplace w głównej sali kompleksu i laboratorium, mieli okazję uzyskać dodatkowe informacje podczas indywidualnych rozmów. W trakcie wydarzenia zaprezentowano narzędzia sprzedażowe, a także przedstawiono dane techniczne produktów i aplikacji. Głównym omawianym produktem był nowy sterownik Modicon M221, prezentowany jako możliwy następca kontrolera Twido, cieszącego się olbrzymią popularnością wśród firm zajmujących się dystrybucją. Klienci mogli już zapoznać się z możliwościami rozwiązania, materiałami promocyjnymi oraz pakietami startowymi. Miłym zakończeniem wydarzeń w Marktheidenfeld była degustacja win towarzysząca kolacji w rezydencji w Wurzburgu. Zabytkowa piwnica, w której odbyło się spotkanie, jest jednym z najpiękniejszym obiektów tego typu w całych Niemczech. Drugiego dnia goście przenieśli się do Norymbergi, gdzie odbywały się targi branży automatycznej, na których prezentowano rozwiązania SPS, IPC i napędy. W ostatnim okresie impreza ta stała się głównym wydarzeniem w branży nie tylko w Niemczech, ale także w ca-

Współna kolacja w historycznych winnicach w Pałacu w Würzburgu

łym regionie, zyskując coraz bardziej międzynarodowy charakter, dzięki wiodącej roli rynku niemieckiego w dziedzinie automatyki. Goście chwalili wysoki poziom organizacji i dostęp do informacji oraz wykazali duże zainteresowanie produktami „The NEXT generation”. Prognozy na przyszły rok są zatem obiecujące. Doskonałe reakcje uczestników premiery dla dystrybutorów, stwarzają idealny grunt dla innych wydarzeń organizowaych przez Schneider Electric, w którym wezmą udział klienci z różnych branż międzynarodowego sektora inżynieryjno-maszynowego.

O Schneider Electric Automation Schneider Electric Automation, której główne siedziby znajdują się w Marktheidenfeld i Lahr w Niemczech, jest częścią globalnej grupy Schneider Electric. Firma posiada oddziały Machine Solutions, Drives oraz Strategy Technology, zajmujące się projektowaniem i wytwarzaniem sprzętu i oprogramowania dla rozwiązań automatyzacyjnych wykorzystywanych podczas konstrukcji maszyn i instalacji, które trafiają do klientów na całym świecie. Działalność Schneider Electric Automation skupia się zwłaszcza

na opracowywaniu rozwiązań dla maszyn pakujących, pomp, dźwigów oraz systemów HVAC.

O Schneider Electric Schneider Electric, globalny specjalista w zakresie zarządzania energią elektryczną, oferuje swoim klientom w ponad 100 krajach zintegrowane rozwiązania dla licznych segmentów rynku. Firma zajmuje wiodącą pozycję na rynku energetyki i infrastruktury, procesów przemysłowych, systemów automatyki budynków, centrów przetwarzania danych, a także budownictwa mieszkaniowego i komercyjnego. Zatrudniająca ponad 140.000 pracowników grupa uzyskała w roku 2012 przychody ze sprzedaży na poziomie 24 mld euro. Nieustannie dąży do tworzenia rozwiązań przyczyniających się do zwiększenia bezpieczeństwa, niezawodności, wydajności i efektywności energetycznej oraz pomaga pojedynczym użytkownikom i spółkom „Korzystać w pełni ze swojej energii“ n www.schneiderelectric.com

Stoisko Schneider Electric podczas targów Sps/ipc/drives w Norymbergii

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2013

Nowe stacje transformatorowe KS: stacje TYPU, kompaktowe i jeszcze bardziej dopracowane konstrukcyjnie

obsługa urządzeń zeń z zewnątrz obudowy ud do owy

obsługa ob bsł sług ug ga ur u urządzeń ządz zą d eń dz wewnątrz obudowy w we wnąt wn ątrzz o ąt budo bu dowy do wyy

W ramach działań związanych z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, ﬁrma WILK, w latach 2011-2013 realizowała projekt badań TYPU oraz projekt badań konstrukcyjnych prefabrykowanych stacji transformatorowych typoszeregów KS..z i KS..w. W stacjach typu KS..z i KS..w jest możliwość zmniejszenia strat zainstalowanych urządzeń o 2,4 - 7,2 % w wyniku obniżenia temperatury w komorze transformatora i w przedziałach rozdzielnic SN i nN stacji. 64-761 Krzyż Wlkp., tel. (67) 256 41 53, fax (67) 256 53 92, wilk@wilk.net.pl, www.wilk.net.pl