Urządzenia dla Energetyki nr 8/2016 by Urządzenia dla Energetyki

ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 8/2016 (99)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

| www.urzadzeniadlaenergetyki.pl | • „Polska energetyka nie chce dobrych urządzeń” – wywiad z Markiem Chromikiem, dyrektorem generalnym uesa Polska • Autonomiczne rozgałęźniki SN – ZPUE • • 35 lat JM-TRONIK – wywiad z Dyrektorem Generalnym, Piotrem Matiakowskim • Systemy zdalnego nadzoru od Mikroniki • • Zasady pomiarów natężenia pola-EM o częstotliwości 50 Hz w rozdzielniach i w otoczeniu linii wysokiego napięcia dla potrzeb oceny narażenia w środowisku pracy – Instytut Energetyki • Nowy układ zasilania napędów i sterowników łączników SN z zastosowaniem superkondensatorów – IEZD Białystok •

Specjalistyczny magazyn branżowy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016 (99)

Instytut Energetyki – Zakład Doświadczalny w Białymstoku

www.iezd.pl

Rozłącznik typ SRNkp-24/400 Napęd ze sterownikiem obiektowym typ NIEN-1.3

Napęd typ NIEN-1.2

Dziękując za współpracę w 2016 roku życzymy Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku

Enervision Team

OD REDAKCJI

Spis treści n WYWIADY „Polska energetyka nie chce dobrych urządzeń”...................................6 1981 | 35 lat JM-TRONIK | 2016.......................................................................22 n WYDARZENIA I INNOWACJE

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel./fax: 22 760 31 65 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk, tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com

Stacja elektroenergetyczna ABB dla WEPA Professional w Piechowicach zwiększy wydajność zakładu........................................8

Dyrektor ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin, tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com

ABB i Fluor nawiązują współpracę w zakresie globalnych dostaw stacji elektroenergetycznych............................................................9

Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 602 191 040, e-mail: marek.w.bielski@gmail.com

Kobietom nauki potrzeba więcej pewności siebie...........................10

Dr inż. Andrzej Maciej Maciejewski, tel. kom.: 601 991 000, e-mail: andrzej.maciejewski3@neostrada.pl

ABB i Aibel nawiązują współpracę w zakresie przyłączy morskich elektrowni wiatrowych.................................................................11 Energia z odzysku, fotowoltaika i edukacja mieszkańców – tak zarządzają energią polskie eco-miasta..........................................12 Bosch Rexroth uruchamia sprzedaż online w Polsce.......................14 Objazdowa wystawa firmy Bosch Rexroth.............................................16 Potrzebny jest nowy model energetyki...................................................18 n NOWOŚCI Fluke wprowadza na rynek analizator jakości energii elektrycznej i pracy silników: Fluke 438-II................................................20 n TECHNOLOGIE, PRODUKTY, INFORMACJE FIRMOWE

Autonomiczne rozgałęźniki SN......................................................................24 Bezpośrednie napędy hydrauliczne zwiększają wydajność przenośników...........................................................................................................26 Systemy zdalnego nadzoru od Mikoroniki.............................................28 Standardy bezpieczeństwa w automatyzacji pracy sieci...............33 Nowy układ zasilania napędów i sterowników łączników SN z zastosowaniem superkondensatorów........................................................36 Zasady pomiarów natężenia pola-EM o częstotliwości 50 Hz w rozdzielniach i w otoczeniu linii wysokiego napięcia dla potrzeb oceny narażenia w środowisku pracy............................40 Zabezpieczenie obwodów – istotna kwestia dla konstruktorów maszyn...............................................................................44

Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska tel. kom.: 531 266 287, e-mail: marta.is.roxy@gmail.com Prof. dr hab. inż. Wojciech Żurowski, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko, mgr Anna Bielska Redaktor ds. wydawniczych: Dr hab. inż. Gabriel Borowski Redaktor Techniczny: Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Opracowanie graficzne: www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich. Prenumerata realizowana przez RUCH S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora.

Współpraca reklamowa: ZPUE........................................................................................................................ I OKŁADKA INSTYTUT ENERGETYKI ZAKŁAD DOŚWIADCZALNY.........................II OKŁADKA

Wyłączanie w jednym okresie........................................................................48

ELTAR ENERGY...................................................................................................III OKŁADKA

Technologia 80 GHz w urządzeniach radarowych............................52

ELEKTROBUD.................................................................................................... IV OKŁADKA

Po pierwsze – profilaktyka................................................................................54 Nowoczesna stacja transformatorowa......................................................56 Oszczędność w cenie...........................................................................................58 n EKSPLOATACJA I REMONTY

APATOR ELKOMTECH.......................................................................................................... 35 AS-ELEKTROTECHNIK......................................................................................................... 25 BAKS........................................................................................................................................... 21 ELEKTROMETAL ENERGETYKA........................................................................................ 47 ENERGOELEKTRONIKA.PL................................................................................................. 25

Nożyce do blach falistych i prostych od Hitachi.................................59

ENERVISION...............................................................................................................................3

Nowe wiertarko-wkrętarki od Hitachi........................................................60

EUROPRO....................................................................................................................................9

Kompaktowa wiertarko-wkrętarka akumulatorowa Bosch GSR 120-LI Professional dla użytkowników profesjonalnych............................................................62 n TARGI Sukces 9. edycji Lubelskich Targów Energetycznych ENERGETICS...............................................................................................................64 n KONFERENCJE I SEMINARIA XV Konferencja Systemy Informatyczne w Energetyce SIwE’16.......66

HITACHI.................................................................................................................................... 61 INSTYTUT ELEKTROTECHNIKI......................................................................................... 17 INTROL...................................................................................................................................... 53 MIKRONIKA............................................................................................................................. 27 POLCONTACT WARSZAWA................................................................................................ 17 SONEL....................................................................................................................................... 55 TRANSTOOLS......................................................................................................................... 36 UESA.............................................................................................................................................5 WILK........................................................................................................................................... 19

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

WYWIAD

„Polska energetyka nie chce dobrych urządzeń” Z Markiem Chromikiem, dyrektorem generalnym uesa Polska Sp. z o.o., rozmawia Andrzej Kołodziejczyk. Od ponad 20 lat uesa działa na polskim rynku energetyki zawodowej i przemysłu... Dwie dekady to szmat czasu. Wykorzystaliśmy je do zbudowania rozpoznawalnej marki w obszarze urządzeń do rozdziału energii elektrycznej średniego i niskiego napięcia. Od podstaw rozwijaliśmy się, korzystając z doświadczeń niemieckiej firmy uesa GmbH i budując zespół fachowców w oparciu o młodą polską kadrę inżynieryjną. Dzisiaj uesa w Polsce to zespół kilkudziesięciu specjalistów z dziedziny elektrotechniki, energetyki, automatyki i mechaniki. Łącząc z powodzeniem te dyscypliny wiedzy, możemy oferować rozwiązania na wysokim poziomie technicznym nie tylko w kraju, ale również daleko poza jego granicami. To co nas wyróżnia, to wysokiej jakości rozdzielnice SN i nn, rozłączniki SN i stacje transformatorowe. Oferujemy również rozwiązania z obszaru automatyki przemysłowej.

Czy zatem firmę czeka w Polsce „świetlana przyszłość”? Biorąc pod uwagę kierunek, w którym zmierza nasza energetyka zawodowa, jestem daleki od określana naszej przyszłości przymiotnikiem „świetlana”. Zarządzanie krajowymi spółkami energetycznymi przez wskaźniki i konsolidacja zakupów w oparciu o przetargi, w których jedynym kryterium jest cena, nie sprzyjają stosowaniu dobrych rozwiązań, które przez następne 20-30 lat zapewnią bezpieczny i niezawodny rozdział energii elektrycznej.

Zakłady energetyczne mają swoje standardy, wymagają posiadania badań i atestów na sprzedawane urządzenia. Tak jest w teorii. Praktyka pokazuje jednak coś innego. W ciągu minionych 20 lat wielokrotnie spotykałem się ze standardami technicznymi two-

rzonymi w spółkach dystrybucyjnych. Intencje ich tworzenia są słuszne, ale konsekwencja w dopilnowaniu ich przestrzegania – słaba. Brak inżynierskiego i gospodarskiego podejścia w zarządzaniu zakupami urządzeń, które później są instalowane w sieciach. Efekt jest taki, że na początku jest tanio, ale później, najczęściej po upływie okresu gwarancji, służby eksploatacyjne angażują duże ilości czasu i pieniędzy w utrzymanie tych urządzeń „przy życiu”. Odnoszę wrażanie, że największą wagę przykłada się do kosztów zakupu, a żadnej do kosztów eksploatacji. Wielokrotnie miałem okazję rozmawiać z pracownikami zakładów energetycznych, którzy borykają się z eksploatacją wcale nie starych urządzeń. Na moje pytanie – dlaczego nie kupują lepszych, bardziej niezawodnych – odpowiadają, że dostali to, co było najtańsze w przetargu.

Producenci chwalą się medalami i wyróżnieniami z krajowych imprez targowych. I co z tego? Obserwuję te konkursy od kilkunastu lat i to przykre, ale większość z nich jest niewiele warta. Dziwi fakt, że w komisjach przyznających wyróżnienia zasiadają często osoby z tytułami naukowymi. Przypomina mi to orkiestrę na Titanicu: przy okazji targów i konferencji z wielką pompą wręczane są medale i wyróżnienia, a w sieciach instalujemy coraz gorsze urządzenia. Katastrofy udaje się póki co uniknąć – odbiorca musi mieć zasilanie, więc służby eksploatacyjne jadą usunąć kolejną awarię. Tyle, że zmiany w zakładach energetycznych idą w taką stronę, że służb eksploatacyjnych ubywa, a psujących się urządzeń nie. W oparciu o kilka wizji lokalnych z ostatnich miesięcy (po przegranych przetargach staramy się czasami zobaczyć, jakie wyroby są oferowane po cenach w naszej ocenie rażąco zaniżonych) mogę zaryzykować stwier-

dzenie, że podczas modernizacji sieci SN i nn montowane są w nich urządzenia gorsze od tych, które są z nich wycofywane. Można zatem odnieść wrażanie, że decydenci spółek dystrybucyjnych nie mają pojęcia o tym, co instalują w sieć, z pewnością jednak są usatysfakcjonowani tym, że kupili tanio. I niestety nie działa tutaj zasada, że satysfakcja z niskiej ceny trwa o wiele krócej niż rozczarowanie niską jakością. Realizując konsekwentnie politykę najniższej ceny, można by zaproponować, aby osoby na wysokie stanowiska w energetyce wybierać również w oparciu o najniższą ceną (płacę). Krótkofalowo z pewnością będzie taniej.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

WYWIAD

w przypadku, kiedy mamy do czynienia z inwestorem, który wie, jak taki system wykorzystać, aby świadomie zarządzać zużyciem mediów, inwestycje zwracają się w okresie od roku do kilku lat. W przemyśle częściej obowiązuje zasada „show me the money”. Jeżeli kupimy tanio byle co, za parę lat nie pokażemy uzyskanych korzyści, ale będziemy musieli wydać pieniądze jeszcze raz. Proszę mi wierzyć, że w naszej krajowej energetyce zawodowej jest wielu inżynierów i fachowców, który potrafią docenić wysoką jakość i niezawodność urządzeń. Współpraca z tymi ludźmi daje nam ogromną satysfakcję. Wiele się od siebie nawzajem uczymy. Problem polega na tym, że decydenci to najczęściej spece od zarządzania i finansów, a nie inżynierowie i technicy.

Jaka zatem rada na przyszłość?

A badania i certyfikaty nie rozwiązują problemu? Tylko pozornie. W zakresie badań i certyfikatów jesteśmy już chyba mistrzami świata. Im więcej wymagań spółki dystrybucyjne stawiają dostawcom urządzeń, tym więcej certyfikatów i atestów dostają, ale najczęściej tylko na papierze. Urządzenia w tym zakresie niewiele się zmieniają, bo muszą być tanie, a żaden przedsiębiorca nie będzie dokładał do interesu. To pokazuje, jak bardzo nieuczciwie zachowują się producenci. Śmiem twierdzić, że urządzenia, które są badane w instytutach, a te dostarczane na rynek – to zupełnie inna para kaloszy. I niestety, nasze zakłady energetyczne nie radzą

sobie ze zwalczaniem tego procederu. Nieraz rozmawiałem z osobami będącymi w komisjach przetargowych, które zdają sobie z tego faktu sprawę i potwierdzają to, co mówię, ale nie potrafią sobie z problemem poradzić, bo na papierze wszystko jest w porządku.

Czy zatem w przemyśle jest lepiej? Lepiej jest tam, gdzie pieniądze wydaje się z głową, kalkulując długofalowo. Podam Panu przykład. Od kliku lat z powodzeniem instalujemy systemy monitoringu zużycia mediów (energii elektrycznej, gazu, wody etc.) w zakładach przemysłowych. Nie są to systemy tanie, ale

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Nie mam prostej recepty. Pewne jest jednak to, że większe kompetencje muszą mieć ludzie odpowiedzialni za to, co instalujemy w nasze sieci dystrybucyjne. Obecnie dużo inwestuje się w wytwarzanie energii, którą trzeba później w bezpieczny i niezawodny sposób przesłać do odbiorców. W dużej części inwestycje te finansowane są ze środków unijnych. Powinniśmy korzystać z technologii możliwie najlepszych, a nie najtańszych. Mam wrażenie, że budując infrastrukturę energetyczną, przejadamy środki unijne. Za kilka lat fundusze te nie będą dla Polski dostępne, a my staniemy przed koniecznością modernizowania tego, co dziś robimy tanio. Problemem jest fakt, że zakłady energetyczne to spółki skarbu państwa, w których zarządza się od wyborów do wyborów. W oparciu o niską cenę nie zbudujemy innowacyjnej gospodarki. Dobrej zmiany na razie nie widać.

Dziękuję za rozmowę.

uesa Polska Sp. z o.o. jest firmą działającą na polskim rynku od ponad 20 lat; specjalizuje się w produkcji wysokiej jakości stacji transformatorowych, rozdzielnic nn i SN, rozłączników Sn i układów automatyki.

WYDARZENIA I INNOWACJE

Stacja elektroenergetyczna ABB dla WEPA Professional w Piechowicach zwiększy wydajność zakładu ABB wygrała przetarg na dostarczenie stacji elektroenergetycznej dla WEPA Professional Piechowice S.A. Budowa ruszyła w czerwcu, a do końca roku stacja zostanie oddana do użytku.

tacja elektroenergetyczna 110/20 kV powstaje w Piechowicach w zakładzie produkcyjnym WEPA Professional, jednej z wiodących w Europie firm produkujących papier do celów higienicznych. W związku z rozwojem produkcji firma inwestuje w nowoczesne urządzenia mające zwiększyć wydajność zakładu. Jednak, aby w pełni korzystać z potencjału nowego wyposażenia, konieczne jest zwiększenie poboru mocy. To zadanie powierzono ABB, która odpowiada za pełen zakres działań związanych z nową stacją. – Odpowiadamy za projekt budowlany, projekt wykonawczy, dokumentację powykonawczą oraz za uzyskanie pozwoleń niezbędnych do budowy tej stacji, a także współpracę z TAURON Dystrybucja S.A. – mówi Hubert Krukowski, dyrektor marketingu i sprzedaży Lokalnej Grupy Produktowej Stacji Elektroenergetycznych. – Dostarczamy całe wyposażenie konieczne do oddania stacji w stanie „pod klucz”, od kabla 110 kV po system sterowania. Dzięki kompleksowym rozwiązaniom ABB możliwe będzie zwiększenie poboru mocy z 5 MV do 12 MV, co jest kluczowe dla rozwoju tego zakładu. Nowa stacja elektroenergetyczna będzie wyposażona w produkowaną przez ABB rozdzielnicę w izolacji gazowej typu ZX0. To produkt zapewniający niezawodność, długie działanie i maksymalne bezpieczeństwo dla operatora dzięki swojej budowie. Firma dostarcza również wyłącznik izolacyjny typu LTB DCB, posiadający połączoną funkcję włącznika i odłącznika, dzięki czemu można zaoszczędzić nawet 75 proc. miejsca potrzebnego do instalacji oraz zmniejszyć koszty związane z późniejszą eksploatacją stacji. Dostawa obejmuje także system sterowania i nadzoru stacji oparty na sterowniku obiektowym typu RTU 560. Przekładniki wysokiego napięcia produkuje zakład ABB w Przasnyszu, a za system sterowania odpowiada zespół z Warszawy. Pozo-

stałe oprzyrządowanie ABB pochodzi z zakładów w Niemczech i Szwecji. Zakład WEPA w Piechowicach produkuje szeroką gamę produktów higienicznych: różnego typu ręczniki papierowe, papier toaletowy, chusteczki higieniczne, papiery do czyszczenia, a także podkłady medyczne. Produkty te trafiają m.in. do większości sieci handlowych takich jak Biedronka, Tesco czy Lidl. WEPA Professional zwraca szczególna uwagę na wysokie standardy jakościowe, restrykcyjne standardy produkcyjne obejmują także dostawców i kontrahentów firmy. Dlatego w przypadku stacji elektroenergetycznej zasadnicze znaczenie ma duże doświadczenie ABB, która spełnia wszystkie niezbędne wymogi, w tym specyficzne zasady BHP obowiązujące w tego typu zakła-

dach. W ciągu ostatnich dwóch lat ABB zrealizowała już trzy podobne projekty dla segmentu przemysłu papierniczego, oddając stacje elektroenergetyczne w różnych częściach świata. To doświadczenie pomaga firmie sprostać także największemu wyzwaniu związanemu z projektem – czasowi realizacji. – Bazując na naszych wcześniejszych doświadczeniach, podjęliśmy się tego niełatwego zadania i planujemy ukończyć projekt w ciągu 6 miesięcy – mówi Adrian Radoń z Dywizji Produktów i Systemów Energetyki ABB. – Stosunkowo krótki termin realizacji był jednym z wymogów zamówienia. Dzięki kompetentnemu zespołowi, wspieranemu przez kolegów z ABB w Czechach, ukończymy projekt do końca roku. ABB n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

WYDARZENIA I INNOWACJEWYDARZENIA I INNOWACJE

ABB i Fluor nawiązują współpracę w zakresie globalnych dostaw stacji elektroenergetycznych Współpraca połączy wiodącą pozycję rynkową ABB w zakresie technologii energetycznych z doświadczeniem Fluor w zarządzaniu dużymi przedsięwzięciami inżynieryjnymi, zaopatrzeniowymi i budowlanymi w charakterze generalnego wykonawcy projektów (EPC). Celem współpracy jest wykorzystanie nowych możliwości wzrostu dla obu spółek.

BB i Fluor nawiązały globalną współpracę strategiczną w celu realizacji dużych przedsięwzięć inżynieryjnych, zaopatrzeniowych i budowlanych (EPC) „pod klucz” dotyczących stacji elektroenergetycznych. Dzięki połączeniu wiodącej technologii i czołowej pozycji rynkowej ABB w zakresie przesyłu i dystrybucji energii z doświadczeniem i wiedzą Fluor w obszarze realizacji dużych przedsięwzięć EPC współpraca pomoże zaspokoić podlegające ciągłym zmianom zapotrzebowanie ze strony sieci energetycznych na całym świecie na bezpieczne, niezawodne i nowoczesne stacje elektroenergetyczne. „Jesteśmy dumni, że możemy współpracować z firmą Fluor, tak aby wykorzystać ogromne możliwości wynikające z trwającej Rewolucji Energetycznej i związanych z nią inwestycji w infrastrukturę energetyczną. Razem zamierzamy rozwijać naszą działalność poprzez wzajemne uzupełnianie swoich silnych stron, oferując unikalne usługi dla klientów realizujących przedsięwzięcia obejmujące stacje elektroenergetyczne”, powiedział Ulrich Spiesshofer, prezes zarządu Grupy ABB. „Współpraca strategiczna, taka jak ta, stanowi główny filar naszej strategii Next Level i pomaga nam zwiększać wzrost, jednocześnie ograniczając ryzyko.” Stacje elektroenergetyczne to kluczowy element infrastruktury sieci energetycznych, który usprawnia efektywny przesył i dystrybucję energii elektrycznej. Pozwalają one na sterowanie

przesyłem, łączą elektrownie z siecią oraz sieci przesyłowe i dystrybucyjne z odbiorcami końcowymi. „Nowa globalna współpraca strategiczna pomiędzy Fluor a ABB, ukierunkowana na rynek stacji, ma zgodnie z oczekiwaniami, zapewnić wyjątkowy efekt synergii dla naszych klientów z branży energetycznej”, powiedział David Seaton, prezes zarządu i dyrektor naczelny Fluor. „Takie podejście jest przykładem tego, w jaki sposób skupiamy się na zaspokajaniu potrzeb naszych klientów poprzez oferowane przez nas wyjątkowe, zintegrowane rozwiązania.” ABB jest wiodącym światowym dostawcą stacji elektroenergetycznych z izolacją powietrzną, izolacją gazową, a także rozwiązań hybrydowych, o poziomach napięcia do 1200 kV. Stacje te zapewniają sprawny i niezawodny przesył oraz dystrybucję energii elektrycznej przy minimalnym wpływie na środowisko naturalne. Służą one odbiorcom komunalnym, przemysłowym i indywidualnym; stosuje się je m.in. w takich segmentach gospodarki jak kolej, transport miejski i odnawialne źródła energii. „Ta globalna współpraca z Fluor wzmacnia naszą strategiczną koncentrację na rozwoju nowych modeli biznesowych, tak by w miarę dalszej transformacji naszej działalności, budować coraz lepszą ofertę dla klientów”, powiedział Claudio Facchin, szef Globalnej Dywizji Produktów i Systemów Energetyki ABB.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

ABB n

WYDARZENIA I INNOWACJE

Kobietom nauki potrzeba więcej pewności siebie Trzydzieści studentek kierunków inżynierskich spotkało się w listopadzie w krakowskim Centrum Badawczym ABB przy okazji 4. edycji Dnia Otwartego dla Kobiet Inżynierów „Piękna płeć, piękny umysł”. Wydarzeniu towarzyszyły inspirujące wykłady, networking oraz zwiedzanie laboratoriów naukowych.

mpreza odbyła się z inicjatywy żeńskiej części załogi krakowskiego Centrum Badawczego ABB. – Jako kobiety stanowimy mniejszość w naszej firmie. Podobnie było również na studiach, które kończyłyśmy. Organizując to wydarzenie chciałyśmy pokazać studentkom kierunków technicznych i inżynierskich, że po studiach kobiety też mogą i powinny realizować się w roli naukowca, jeśli tylko mają takie aspiracje. Trzeba tylko świadomie pokierować swoją karierą. To nie jest łatwe zadanie, więc poczułyśmy, że dziewczynom przyda się inspiracja i motywacja. Wrażenia po pierwszej edycji były tak pozytywne, że postanowiłyśmy konna fotografię. – Żeby osiągnąć sukces w środowisku zdominowanym przez mężczyzn, trzeba przede wszystkim uwierzyć w siebie. Znać swoje mocne strony i potrafić odważnie o nich mówić – przekonywała. Podobne przesłanie do młodych studentek w swojej prelekcji zawarła Magdalena Dopierała-Bosze, szefowa krakowskiego Globalnego Centrum Usług Wspólnych ABB. – Kiedy kobieta siada do stołu z samymi mężczyznami, musi dać z siebie 120 proc. To poczucie, że trzeba im coś udowodnić, jest często efektem naszych własnych, błędnych przekonań. Gdyby kobiety wierzyły tynuować projekt – mówi Julita Król z Centrum Badawczego ABB, organizatorka wydarzenia. W tym roku pierwszy raz do współpracy zostały zaproszone ekspertki „z zewnątrz”. Imprezę wsparła i objęła patronatem Fundacja „Kobiety Nauki – Polska Sieć Kobiet Nauki”. Jej prezes Marta du Vall swój wykład rozpoczęła od pokazania studentkom zdjęcia, przedstawiającego obrady rektorów polskich uczelni technicznych. Znaleźli się na nim tylko mężczyźni. – To odpowiedź na pytanie, dlaczego założyłyśmy naszą organizację. Chcemy zmienić tę sytuację – żartowała, wskazując

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

WYDARZENIA I INNOWACJE w siebie tak samo mocno, jak mężczyźni, świat nauki i biznesu wyglądałby inaczej – mówiła. Uczestniczki wyszły ze spotkań zmotywowane i pełne energii, czym dzieliły się podczas rozmów. Podczas dnia otwartego nie zabrakło również prezentacji z poradami dotyczącymi budowania kariery i wymarzonej pracy w firmie technologicznej.

Pojawił się również mocny wątek inżynierski. Studentki zwiedziły bowiem laboratoria naukowe (m.in. robotyki, nowoczesnych technologii oraz z obszaru elektroniki) i uczestniczyły w ćwiczeniach z różnych dziedzin, w których specjalizuje się Centrum. Organizatorki zapowiadają, że będą pracowały nad kolejną edycją wydarzenia: – Co roku

zbieramy opinie od uczestniczek. To właśnie one utwierdzają nas w przekonaniu, że warto pracować nad tym projektem dalej, i jak bardzo jest on potrzebny – podsumowała Renata Porębska z Centrum Badawczego ABB. ABB n

ABB i Aibel nawiązują współpracę w zakresie przyłączy morskich elektrowni wiatrowych Aibel bierze na siebie odpowiedzialność za usługi inżynieryjne, zaopatrzeniowe i budowlane w odniesieniu do platform morskich, jako generalny wykonawca projektów w systemie „pod klucz” (EPC). ABB skoncentruje się na dostawie technologii prądu stałego wysokiego napięcia.

BB i Aibel ogłosiły dzisiaj nawiązanie współpracy strategicznej mającej na celu dostawę najnowocześniejszych zintegrowanych rozwiązań w obszarze morskich elektrowni wiatrowych. ABB skoncentruje się na swojej sprawdzonej technologii prądu stałego wysokiego napięcia (HVDC), podczas gdy Aibel przejmie pełną odpowiedzialność za projektowanie, budowę, instalację i rozruch techniczny platform morskich. Współpraca będzie opierać się na podstawowych kompetencjach obu spółek, tak aby zapewnić najlepsze rozwiązania w swojej klasie. Partnerzy będą współpracować w odniesieniu do projektowania, kwestii inżynieryjnych i optymalizacji przyłączy morskich elektrowni wiatrowych. „Jesteśmy dumni, że możemy współpracować z firmą Aibel, tak aby wykorzystać ogromne możliwości wynikające z trwającej Rewolucji Energetycznej i wynikających z niej inwestycji w infrastrukturę morskich elektrowni wiatrowych. Razem zamierzamy rozwijać naszą działalność poprzez wzajemne uzupełnianie swoich silnych stron, oferując unikalne usługi dla klientów realizujących przedsięwzięcia obejmujące morskie elektrownie wiatrowe”, powiedział Ulrich Spiesshofer, prezes zarządu Grupy ABB. „Współpraca strategiczna, taka jak ta, stanowi główny filar naszej strategii Next Level i pomaga nam zwiększać wzrost, jednocześnie ograniczając ryzyko.”

Włączenie energii generowanej przez morskie elektrownie wiatrowe do krajowych sieci energetycznych wymaga kompleksowych rozwiązań inżynieryjnych. Kluczową kwestią jest przekształcenie energii w formie prądu przemiennego (AC) na prąd stały (DC), dzięki czemu można zmniejszyć straty podczas przesyłu, często na długich dystansach, tak aby połączyć oddalone morskie elektrownie wiatrowe z siecią na lądzie stałym. Na lądzie prąd stały jest następnie przekształcany z powrotem na prąd przemienny, który jest dystrybuowany do użytkowników. System HVDC obejmuje zaawansowaną technologię, która zapewnia optymalną integrację dostarczanej nieregularnie energii odnawialnej i umożliwia kontrolowanie przepływów energii. Część morska systemu HVDC znajduje się na specjalnie zaprojektowanej platformie. „Jesteśmy ogromnie zadowoleni z możliwości podpisania tej umowy w sprawie współpracy z ABB. Zarówno ABB, jak i Aibel mogą pochwalić się potwierdzonymi sukcesami w dostarczaniu najnowocześniejszych rozwiązań w swoich obszarach doświadczeń. Z powodzeniem pracowaliśmy już razem i jestem przekonany, że dzięki połączeniu naszych przewag staniemy się wiodącą siłą, z którą trzeba się liczyć”, powiedział Jan Skogseth, prezes i dyrektor naczelny Aibel. HVDC pozostaje technologią wyboru do celów przesyłu dużych ilości energii na długich dystansach, w efektywny i nie-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

zawodny sposób. Jest to idealna technologia do celów integracji oddalonych źródeł energii odnawialnej, takich jak morskie elektrownie wiatrowe, z sieciami przesyłowymi. Firma ABB rozpoczęła prace nad tą technologią ponad 60 lat temu i rozwinęła ją dalej w latach 90. poprzez wprowadzenie przekształtnika VSC (Voltage Sourced Converter) pod nazwą HVDC Light. ABB jest liderem rynkowym technologii HVDC z zainstalowaną mocą powyżej 120 000 MW, co stanowi około połowy bazy zainstalowanej globalnie. Zrealizowane przedsięwzięcia obejmują 18 z 24 rozwiązań VSC HVDC przekazanych do eksploatacji na świecie. „Przedsięwzięcia dotyczące przesyłu energii z morskich elektrowni wiatrowych są z natury niezwykle złożone, wymagają zastosowania wiodących technologii, a ABB uzyskała istotne doświadczenie w tym obszarze. Współpraca z Aibel pomoże nam wykorzystać specjalistyczne kompetencje obu spółek i rozszerzy naszą ofertę dla klientów” powiedział Claudio Facchin, szef Globalnej Dywizji Produktów i Systemów Energetyki ABB. „Wzmacnia ona naszą strategię Next Level, pozwalając skupić się na naszych podstawowych przewagach technologicznych, takich jak HVDC. Poza tym ta współpraca stanowi element budowy nowego modelu biznesowego w ramach poszukiwania możliwości rentownego wzrostu”. ABB n

WYDARZENIA I INNOWACJE

Energia z odzysku, fotowoltaika i edukacja mieszkańców – tak zarządzają energią polskie eco-miasta • Bielsko-Biała, Gdynia, Kraków, Legnica, Lublin, Słupsk i Toruń łączą źródła systemowe ciepła i elektryczności z lokalnie produkowaną lub odzyskiwaną energią, a przy tym wykorzystują potencjał odnawialnych źródeł energii. • Lublin przeznaczył 43 mln złotych w latach 2010-2014 na przebudowę sieci ciepłowniczej, Słupsk montuje na wybranych budynkach publicznych instalacje fotowoltaiczne, Gdynia poddaje procesom odzysku prawie 90% odpadów komunalnych, a w Toruniu w 2017 roku 100% oświetlenia publicznego będzie pochodziło z energii odnawialnej. W kategorii zarządzanie lokalnymi systemami energetycznymi zwyciężył Lublin i Słupsk, a wyróżnienie otrzymał Toruń. • Organizatorem projektu jest Ambasada Francji w Polsce, we współpracy z Renault Polska, SAUR Polska, Grupą Saint-Gobain, Grupą EDF reprezentowaną przez EDF Polska, DK Energy Polska oraz TIRU, a także Fundacją LafargeHolcim oraz Krajową Agencją Poszanowania Energii. Wykorzystanie energii

W kategorii zarządzanie lokalnymi systemami energetycznymi nagrodę główną dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców otrzymał Lublin, przede wszystkim za planowany projekt wykorzystania ciepła sieciowego do produkcji chłodu. Dodatkowo w latach 2010-

2014 w Lublinie realizowano projekt o nazwie „Przebudowa sieci ciepłowniczej na terenie miasta Lublin”. Jego celem była poprawa efektywności systemu ciepłowniczego przez ograniczenie strat ciepła. W efekcie zmodernizowano 22,4 km sieci ciepłowniczej i ograniczono straty ciepła o 60%. Dodatkowo

w wyniku inwestycji emisja CO2 zmniejszyła się o 10,5 tys. ton. Koszty projektu szacuje się na 43 mln złotych. Z kolei w ramach programu „Zwiększenie możliwości energetycznego wykorzystania biogazu z oczyszczalni ścieków Hajdów w Lublinie do produkcji energii odnawialnej” miasto zakupiło, zamontowało i uruchomiło w oczyszczalni Hajdów w Lublinie dwa zespoły prądotwórcze, zasilane biogazem uzyskanym w procesie fermentacji osadów ściekowych. Biogaz wykorzystuje się do produkcji energii elektrycznej i cieplnej na potrzeby oczyszczalni, co wpływa na zmniejszenie kosztów jej działalności.

OZE

Lokalny akumulator ciepła systemu ciepłowniczego w Breście (Fot. A3 - Argouarch Architectes Associés)

Formularze pokazują, że miasta inwestują i planują wdrażanie rozwiązań z zakresu odnawialnych źródeł energii. Gmina Miasta Gdynia i Przedsiębiorstwo Komunikacji Trolejbusowej planują budowę instalacji fotowoltaicznej na zadaszeniach postojowych (wiatach) zajezdni trolejbusowej, o łącznej mocy ok. 400 kW i powierzchni ok. 5000 m2. Produkowana energia ma zasilać trolejbusową sieć trakcyjną. Z kolei w 2017 roku Lublin planuje stworzyć mapę potencjału solarnego dachów w mieście, a Gdynia

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

WYDARZENIA I INNOWACJE zastanawia się nad instalacją dużych farm fotowoltaicznych, gdzie nie ma możliwości lokalizacji jakichkolwiek obiektów kubaturowych. Potencjalnie takim miejscem mogłyby być tereny w pobliżu lotniska Gdynia-Kosakowo. Toruń został wyróżniony w konkursie właśnie za kompleksowe działania w zakresie wykorzystania OZE. Miasto zagwarantowało sobie w 2017 roku dostawy energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia publicznego i iluminacji obiektów zabytkowych w 100% z odnawialnych źródeł energii oraz na pozostałe potrzeby w 20% z odnawialnych źródeł.

Sieć ciepłownicza Plaine Campus w Tuluzie

Zwycięski Lublin w kategorii zarządzanie lokalnymi systemami energetycznymi

przez budynek. Dane o zużyciu energii są odczytywane w sposób ciągły, poddawane obróbce i wyświetlane na bieżąco na dużym ekranie. Sposób prezentacji został dostosowany, aby być zrozumiałym dla przeciętnego użytkownika – wykorzystano proste grafiki w miejsce wykresów i specjalistycznego języka. Zdaniem samorządowców projekt bez kosztownych inwestycji pozwoli uzyskać oszczędności zużycia energii na poziomie kilkunastu procent. Grupa EDF ufundowała dla laureatów kategorii zarządzanie lokalnymi systemami energetycznymi wizytę jednoosobowej reprezentacji każdego z miast w Centrum Szkoleniowym CAMPUS Nord Grupy DK Energy oraz

Edukacja

Edukacja społeczeństwa w zakresie oszczędzania energii nie jest bardzo kosztowną inwestycją, a tymczasem jest najważniejszą i najtańszą formą oszczędzania energii. Wiedzą też o tym samorządy, które przesłały swoje zgłoszenia do konkursu ECO-MIASTO. W szczególności Słupsk, jeden z dwóch laureatów, został doceniony za projekt informacyjny „Zielony Punkt”. W „Zielonym Punkcie” można dowiedzieć się m.in.: jak oszczędzać energię, w jaki sposób pozyskiwać energię ze źródeł odnawialnych, otrzymać dofinansowanie na wymianę ogrzewania na ekologiczne czy obniżyć rachunki za ciepło nawet o kilkadziesiąt procent. To pierwszy w Polsce punkt edukacyjno-informacyjny, który udziela nieodpłatnych porad z zakresu ochrony środowiska.

Systemy inteligentnego zarządzania zużyciem energii

W Lublinie natomiast w ramach projektu „Budowa i rozbudowa e-usług w Gminie Lublin” planuje stworzenie narzędzia do zbierania i analizy danych dotyczących zużycia energii elektrycznej oraz cieplnej, a także innych mediów. Aplikacja ma korzystać z istnie-

Instalacje ciepłowni w Cenon opalanej na biomasę (Fot. GILLES HUGUET)

jącego już geograficznego systemu informacji oraz zewnętrznych baz danych. Pozwoli to na efektywne zarządzanie energią w mieście. Słupsk z kolei wyróżnił się pośród innych miast biorących udział w konkursie ECO-MIASTO pilotażowo wdrożonym w Szkole Podstawowej nr 8 systemem upubliczniania w czasie rzeczywistym informacji o zużyciu energii

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

w Centrum Zarządzania Efektywnością Energetyczną (DESC – DK Energy Savings Center) w Lille dla regionu północnej Francji. Miasta startujące w konkursie ECO-MIASTO 2016 w kategorii zarządzanie lokalnymi systemami energetycznymi: Bielsko-Biała, Gdynia, Kraków, Legnica, Lublin, Słupsk, Toruń. n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Bosch Rexroth uruchamia sprzedaż online w Polsce

Firma Bosch Rexroth uruchomiła sklep internetowy eShop, za pośrednictwem którego można w prosty sposób, bez dodatkowych kosztów skorzystać z katalogów i konfiguratorów produktów Rexroth. Platforma sprzedażowa oferuje szeroki wachlarz rozwiązań ze wszystkich grup produktowych, a dodatkowo integruje się z optymalizującymi pracę narzędziami inżynierskimi. Sprawdzanie cen i dostępności produktów, wysyłanie zapytań ofertowych oraz składanie zamówień możliwe jest na podstawie nadanych użytkownikom uprawnień.

zięki katalogom online istnieje możliwość: odszukania wybranych produktów po oznaczeniu lub fragmencie nazwy, znalezienia dokumentacji technicznej oraz rysunków CAD, skonfigurowania wybranych produktów podając parametry techniczne.

Rejestracja i logowanie na platformie Bosch Rexroth eShop wymaga od użytkownika wypełnienia „Deklaracji dostępu i uprawnień” po wcześniejszym skontaktowaniu się ze swoim Opiekunem Klienta. Po poprawnym wypełnieniu formularza w systemie następuje

utworzenie nowego konta użytkownika. Następnie po otrzymaniu informacji o założeniu konta można zalogować się do platformy poprzez stronę internetową www.boschrexroth.pl/eshop. Bosch Rexroth n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Spis dostępnych konfiguratorów oraz narzędzi inżynierskich na platformie Bosch Rexroth eShop Konfiguratory produktów

Narzędzia inżynierskie

Technika przemieszczeń liniowych Prowadnice szynowe yy Prowadnice szynowe kulkowe BSHP yy Prowadnice szynowe wałeczkowe RSHP yy Szyny z układem pomiarowym IMS-I Mechanizmy śrubowo-toczne yy Kulkowe mechanizmy śrubowo-toczne KGT yy Planetarne mechanizmy śrubowo-toczne PLSA Systemy przemieszczeń liniowych yy Moduły kompaktowe CKK, CKR yy Moduły liniowe MKK, MKR, MLR yy Moduły omega OBB yy Moduły precyzyjne PSK yy Moduły pobierające VKK yy Stoły liniowe TKK yy Sanie liniowe SOO, SOK, SGO, SGK yy Siłownik elektromechaniczny EMC yy Kompletne mechanizmy śrubowo-toczne AOK, AGK

yy Linear Motion Designer – narzędzie to służy do łatwego dobierania systemów prowadnic i mechanizmów śrubowo-tocznych marki Rexroth yy Selection Guide – jest to asystent szukania i wybierania produktów do konkretnych wymagań aplikacji.

Konfiguratory produktów

Narzędzia inżynierskie

Technika montażu yy yy yy yy yy yy yy yy

Obróbka profili Quick & Easy Konfigurowalne stanowiska robocze yy MTpro – oprogramowanie do planowania Stanowiska robocze z regulowaną wysokością i projektowania systemów montażu Regały przepływowe System XLEAN yy MTpro light - oprogramowanie do planoRegały przepływowe System LEAN wania i projektowania systemów montażu Regały przepływowe System ECOFLOW – funkcje podstawowe Logistyczne wózki transportowe Stanowiskowe wózki transportowe Hydraulika przemysłowa

yy yy yy yy yy yy yy yy yy

Zespoły pompa-silnik elektryczny ABAPG Płyty szeregowe/bloki HSR Modułowy agregat standardowy ABSKG yy Interactive Fluid Office IFO – narzędzie Modułowy agregat standardowy ABPAC zintegrowane z AutoCAD wspomagające Siłowniki hydrauliczne – konstrukcja okrągła projektantów i zawierające bazę kompoSiłowniki hydrauliczne – konstrukcja ze ściągami nentów wraz z rysunkami Pompy zębate o zazębieniu wewnętrznym PGx yy FilterSelect – aplikacja do doboru filtrów Pompy łopatkowe PVx Akumulatory hydropneumatyczne Hydraulika mobilna

yy yy yy yy yy

yy Interactive Fluid Office IFO – narzędzie Rozdzielacze wielosekcyjne typu M4 zintegrowane z AutoCAD wspomagające Pompy zębate o zazębieniu zewnętrznym AZP projektantów i zawierające bazę kompoSilniki zębate o zazębieniu zewnętrznym AZM nentów wraz z rysunkami Pompy elektrohydrauliczne EHP yy CHoose – narzędzie do rysowania scheZestawienia części zamiennych wraz ze schematów z użyciem produktów hydrauliki matami kompaktowej Napędy elektryczne i sterowania yy SytronixSize – narzędzie do doboru systemu Sytronix yy IndraSize – narzędzie do doboru silników i falowników yy IndraWorks - narzędzie do parametryzacji falowników yy InlineBuilder – narzędzie do konfiguracji wejść/wyjść sterownika yy MTX micro trainer – symulator sterowania MTX micro

Zapytania prosimy kierować na adres: eshop@boschrexroth.pl

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2016

Wydajność, precyzja, bezpieczeństwo i energooszczędność to cechy charakteryzujące napędy i sterowania firmy Bosch Rexroth, które wprawiają w ruch maszyny i urządzenia każdego formatu. Przedsiębiorstwo posiada szerokie doświadczenie w aplikacjach mobilnych, maszynowych i projektowych, jak również automatyzacji przemysłu. Doświadczenie to wykorzystuje przy opracowywaniu innowacyjnych komponentów, indywidualnych rozwiązań systemowych oraz usług. Bosch Rexroth oferuje swoim klientom kompleksowe rozwiązania z zakresu hydrauliki, napędów elektrycznych i sterowań, przekładni oraz techniki przemieszczeń liniowych i montażu. Przedsiębiorstwo, obecne w ponad 80 krajach, osiągnęło w 2015 roku obroty w wysokości 5,4 mld euro przy zatrudnieniu na poziomie 31 100 pracowników. Więcej informacji: www.boschrexroth.pl Grupa Bosch jest wiodącym w świecie dostawcą technologii i usług. Zatrudnia około 375 000 pracowników na całym świecie (wg danych z 31 grudnia 2015) i wygenerowała w 2015 roku obrót w wysokości 70 mld euro. Firma prowadzi działalność w czterech sektorach: Mobility Solutions, Industrial Technology, Consumer Goods, and Energy and Building Technology. Grupę Bosch reprezentuje spółka Robert Bosch GmbH oraz około 440 spółek zależnych i regionalnych w 60 krajach świata. Z uwzględnieniem dystrybutorów i partnerów serwisowych, Bosch jest obecny w ok. 150 krajach na świecie. Innowacyjna moc na całym świecie stanowi podstawę dalszego wzrostu przedsiębiorstwa. Grupa Bosch zatrudnia 55,800 współpracowników w zakresie badań i rozwoju w 118 miejscach na całym świecie. Strategicznym celem Grupy Bosch jest dostarczanie rozwiązań dla świata zintegrowanego w internecie. Innowacyjne produkty i usługi Bosch poprawiają jakość życia, jednocześnie budząc entuzjazm użytkowników. Bosch tworzy technologię, która jest „bliżej nas”.

WYDARZENIA I INNOWACJE

Objazdowa wystawa firmy Bosch Rexroth Wystawa objazdowa firmy Bosch Rexroth, na której zaprezentowane zostały nowości z zakresu techniki przemieszczeń liniowych i napędów elektrycznych

AB śre

ora

dniach 3 – 10 listopada oraz 12 – 22 września odbyła się objazdowa wystawa firmy Bosch Rexroth. Zaprezentowane zostały nowoczesne komponenty z zakresu techniki przemieszczeń liniowych, systemy wieloosiowe oraz przydatne narzędzia inżynierskie. Objazdowa wystawa rozpoczęła się we wrześniu i jej trasa przebiegała przez województwo wielkopolskie, dolny śląsk, podkarpacie, małopolskę

oraz województwo śląskie. Kolejna tura Roadshow odbyła się na początku listopada, gdzie z naszym TIRem objazdowym zawitaliśmy w północne rejony naszego kraju, do województwa kujawsko-pomorskiego i pomorskiego. Nasi inżynierowi w ciekawy i praktyczny sposób zaprezentowali rozwiązania Rexroth. Można było także skorzystać z indywidualnego doradztwa technicznego.

Zakres tematyczny wystawy obejmował: yy Prowadnice szynowe, tuleje toczne i wały stalowe yy Mechanizmy śrubowo-toczne yy Systemy przemieszczeń liniowych yy Rozwiązania z zakresu techniki montażu i manipulacji yy Serwonapędy yy HMI yy Zintegrowana technika safety yy Konfigurator elementów firmy Bosch Rexroth.

jektowych, jak również automatyzacji przemysłu. Doświadczenie to wykorzystuje przy opracowywaniu innowacyjnych komponentów, indywidualnych rozwiązań systemowych oraz usług. Bosch Rexroth oferuje swoim klientom kompleksowe rozwiązania z zakresu hydrauliki, napędów elek-

trycznych i sterowań, przekładni oraz techniki przemieszczeń liniowych i montażu. Przedsiębiorstwo, obecne w ponad 80 krajach, osiągnęło w 2015 roku obroty w wysokości 5,4 mld euro przy zatrudnieniu na poziomie 31 100 pracowników. Więcej informacji: www.boschrexroth.pl . Bosch Rexroth n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

R or

Instytut Elektrotechniki Electrotechnical Institute

Laboratorium Badawcze Aparatury Rozdzielczej

Laboratorium Badawcze i Wzorcujące

Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB 074

Laboratorium badawcze akredytowane przez PCA, Nr AB 022 Laboratorium wzorcujące akredytowane przez PCA, Nr AP 102

AB 074: Badania aparatury łączeniowej, rozdzielczej i sterowniczej wysokiego, średniego i niskiego napięcia prądu przemiennego i stałego: napięciowe, obciążalności zwarciowej, zdolności łączeniowej, łukoochronności, przyrostów temperatury, klimatyczne, IP, IK oraz badania: transformatorów, izolatorów, ograniczników przepięć, bezpieczników, wyłączników nadprądowych i różnicowoprądowych, listew zaciskowych, złączek i zacisków, sprzętu ochronnego i narzędzi do prac pod napięciem.

Dziedziny badań AB 022: akustyka, elektryka, mechanika, drgania, fotometria, funkcjonalność, bezpieczeństwo użytkowania, odporność ogniowa, właściwości palne, odporność na narażenia mechaniczne i klimatyczne. Dziedziny wzorcowań AP 102: wielkości elektryczne DC i m. cz., wielkości optyczne.

Laboratorium Badawcze i Wzorcujące telefon: +48 22 11 25 290 +48 601 960 244 fax: +48 22 11 25 444, 445 email: badania@iel.waw.pl

Laboratorium Badawcze Aparatury Rozdzielczej telefon: +48 22 11 25 300, 301 +48 693 590 090 fax: +48 22 11 25 444, 445 email: zwarcia@iel.waw.pl

PRODUCENT APARATÓW I APARATURY PRZEMYSŁOWO-ENERGETYCZNEJ

Radosnych Świąt Bożego Narodzenia oraz pomyślności w Nowym Roku 2017 życzy Polcontact Warszawa

ZAKŁADY POLCONTACT WARSZAWA Sp. z o.o. ul. Goździków 26, 04-231 Warszawa www.polcontact-warszawa.pl

Oferujemy kompletny asortyment przekładników niskiego napięcia, w tym: n n n n n n

przekładniki prądowe do pomiarów i zabezpieczeń przekładniki prądowe z dzielonym rdzeniem przekładniki prądowe sumujące przekładniki prądowe nakładane na kabel średniego napięcia (do 24 kV) przekładniki prądowe pomiarowe napowietrzne – NOWOŚĆ! przekładniki napięciowe

DZIAŁ SPRZEDAŻY tel./faks: 22 815 93 38 (39) zbyt@polcontact-warszawa.pl

DZIAŁ TECHNICZNY tel./faks: 22 815 67 17 ju@polcontact-warszawa.pl

WYDARZENIA I INNOWACJE

Potrzebny jest nowy model energetyki Współczesna energetyka boryka się z problemami związanymi z zwiększoną konsumpcją energii, jak również z jej efektywną dystrybucją w sieciach przesyłowych. To jedno z najważniejszych wyzwań sektora energetycznego, który musi wdrożyć nowy model energetyczny oparty o rozproszoną i skomunikowaną sieć – mówił Michał Ajchel podczas spotkania „Innowacyjna Energetyka” zorganizowanego przez Executive Club dla liderów z branży energetycznej.

osnący popyt na energię, redukcja emisji CO², konieczność integracji rozproszonych źródeł wytwarzania energii oraz przestarzała infrastruktura to tylko kilka z wyzwań, przed którymi stoi branża energetyczna. Operatorzy sieci energetycznych muszą stawić im czoła, by zwiększyć wydajność i niezawodność przesyłu i dystrybucji energii. W tym celu konieczne jest odejście od starego modelu energetycznego i wdrożenie nowego modelu, na który składają się trzy elementy: inteligentna sieć, rozproszona generacja energii oraz efektywne zużycie.

Cyfryzacja świata energetyki dostawcy i odbiorcy

Jednym z istotnych problemów są wciąż powstające straty na drodze pomiędzy elektrownią, stacjami transformatorowymi, a odbiorcami końcowymi. Przyczyną strat są kwestie związane z infrastrukturą sieci, która mimo modernizacji w wielu miejscach wciąż jest przestarzała i nieefektywna. Dlatego też nowy model energetyczny ma zmienić całkowicie tę sytuację. W tym celu w sieciach energetycznych wykorzystać należy inteligentne, skomunikowane ze sobą produkty, zintegrować dane z obszaru IT i OT oraz wdrożyć zaawansowane narzędzia zarządzania. To skuteczne zarządzanie musi dziś odbywać się w czasie rzeczywistym, aby sprostać zapotrzebowaniu, ale też unikać strat energii czy nadmiernej produkcji. Rozwiązaniem jest zastosowanie narzędzi analitycznych umożliwiających symulowanie, planowanie i raportowanie tego co dzieje się w sieci, wdrożenie systemów informatycznych do monitoringu i wizualizacji danych oraz montaż inteligentnych urządzeń w sieci, które będą komunikować się

także dla odbiorców domowych. Oprócz tego budynki, jak i mieszkania staną się bardziej inteligentne dzięki zastosowaniu na szeroką skalę czujników, osprzętu elektroinstalacyjnego czy aplikacji do wizualizacji i sterowania zużyciem tej energii.

Infrastruktura elektroenergetyczna kluczowym elementem nowego modelu

między sobą. Proces ten zamykać będzie integracja i analiza danych pochodzących z wszystkich tych źródeł. Kolejnym elementem jest integracja niestabilnych źródeł energii, mikrosieci, e-mobility, czyli tzw. Grid-Edge. Oznacza on konieczność wprowadzenia i integracji takich urządzeń jak magazyny energii, ładowarki do samochodów elektrycznych czy rozproszone źródła energii. Te właśnie źródła na poziomie tzw. mikro sieci wymagają ciągłego monitorowania, aby efektywnie zarządzać produkcją przy użyciu rozwiązań IT. Tutaj podobnie jak w przypadku dużych sieci przesyłowych, głównym elementem wykonawczym są inteligentne produkty, które zapewnią funkcjonowanie tego systemu. W nowym modelu ważna staje się również rola odbiorców końcowych, którzy będą mogli lepiej zarządzać energią, a tym samym wpływać wzrost efektywności energetycznej. W przypadku odbiorców przemysłowych wdrażane będą systemy zarządzania produkcją i poborem energii (PCS, BMS, DSR) oraz oprogramowanie do poprawy efektywności energetycznej. Takie oprogramowanie w formie aplikacji mobilnych czy webowych będzie dostępne

Wdrożenie nowego modelu ma istotny wpływ na bezpieczeństwo zarówno energetyczne, jak i ekonomiczne państw. Wraz z rozwojem gospodarczym wzrasta zapotrzebowanie na energię elektryczną i konieczność efektywnego zarządzania procesem jej dostarczania. Rozwiązaniem tego problemu jest zagęszczenie sieci, co w praktyce oznacza budowę nowych sieci transformatorowych. Skróciłoby to linie przesyłowe, a co za tym idzie – zmniejszyło poziom strat energii między stacjami transformatorowymi. Drugą kluczową kwestią jest racjonalne gospodarowanie energią. Straty w procesie dystrybucji pojawiają się ze względu na przestarzałe urządzenia pomiarowe, które nie pozwalają przygotować dokładnych prognoz zużycia energii przez odbiorcę końcowego. Nieprecyzyjne pomiary oraz błędne prognozy są przyczyną marnowania energii poprzez przesyłanie nadprogramowych jej ilości. Systemy elektronenergetyczne wymagają modernizacji na wielu poziomach. Koszty generowane z powodu przestarzałej infrastruktury osiągnęły alarmujący poziom, co powinno stać się bodźcem do dalszych pozytywnych realizacji w zakresie modernizacji infrastruktury przesyłowej. Schneider Electric n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 7/2016

Wszystkim Klientom, Współpracownikom i Przyjaciołom życzymy pełnych miłości i spokoju Świąt Bożego Narodzenia. Niech Nowy Rok przyniesie Państwu tę odrobinę szczęścia, która sprawi, że wszystkie podjęte działania zakończą się sukcesem.

Życzy firma

PKI WILK, ul. Portowa 4a, 64-671 Krzy Wlkp, tel. 67/ 256 41 53, info@pkiwilk.pl

www.pkiwilk.pl

NOWOŚCI

Fluke wprowadza na rynek analizator jakości energii elektrycznej i pracy silników: Fluke 438-II Fluke 438-II oferuje analizę jakości energii elektrycznej oraz elektrycznych i mechanicznych parametrów pracy silników w celu wydłużenia czasu ich eksploatacji. Przyrząd pozwala szybko i łatwo mierzyć oraz analizować kluczowe parametry elektryczne i mechaniczne, takie jak moc, harmoniczne, asymetria, prędkość obrotowa, moment obrotowy czy moc mechaniczna, bez konieczności stosowania czujników mechanicznych.

omiar obciążenia mechanicznego silników zazwyczaj wymaga stosowania czujników obciążenia, które mogą być kosztowne lub fizycznie niedostępne. Nowy analizator jakości energii elektrycznej i silników Fluke 438-II wykorzystuje innowacyjne algorytmy umożliwiające analizę jakości zasilania trójfazowego, a także momentu obrotowego, sprawności oraz prędkości obrotowej w celu oceny warunków pracy silnika oraz wykrywania przeciążeń, dzięki czemu nie ma potrzeby stosowania czujników obciążenia silnika. Analizator Fluke 438-II upraszcza proces diagnostyki silnika, zapewniając dane do analizy zarówno elektrycznych, jak i mechanicznych parametrów silnika

podczas jego pracy. Dzięki zastosowaniu opatentowanych algorytmów analizator 438-II mierzy trójfazowe przebiegi prądu oraz napięcia, a następnie porównuje je względem wartości znamionowych i oblicza parametry mechaniczne silnika. Wyniki analizy przedstawione są w formie prostych wskazań, co ułatwia interpretację stanu pracy i pozwala określić konieczność wprowadzenia zmian przed powstaniem awarii powodujących przestoje w pracy. Analizator umożliwia również pomiary pozwalające określić sprawność silnika (tj. konwersji energii elektrycznej na mechaniczną) oraz moc mechaniczną podczas pracy pod obciążeniem roboczym. Pomiary te umożliwiają tech-

nikom utrzymania ruchu porównanie mocy roboczej silnika podczas pracy do jego mocy znamionowej, co pozwala określić, czy silnik pracuje w warunkach przeciążenia lub czy jego moc jest zbyt duża dla danego zastosowania, przez co może dochodzić do strat energii oraz zwiększenia kosztów operacyjnych. Model 438-II jest jednym z serii trójfazowych analizatorów jakości energii elektrycznej Fluke 430, które umożliwiają wyszukiwanie i usuwanie awarii w miejscu ich wystąpienia oraz długoterminowe śledzenie parametrów pracy w celu utrzymania bezawaryjnej pracy urządzeń. Zapraszamy na www.fluke.pl

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

WYWIAD

1981 | 35 lat JM-TRONIK | 2016 JM-TRONIC Sp. z o.o. działa nieprzerwanie od 35 lat w polskiej branży elektroenergetycznej. W 1981 produkcja analogowych zabezpieczeń nadprądowych była odpowiedzią na ówczesne potrzeby górnictwa i energetyki w tym zakresie. Ówczesne mikroprzedsiębiorstwo z Wawra, jest dziś silnym graczem na rynku elektroenergetycznym. Z Dyrektorem Generalnym, Piotrem Matiakowskim, rozmawia Andrzej Kołodziejczyk.

Jubileuszowy rok JM-TRONIC Sp. z o.o. powoli dobiega ku końcowi. To był dobry rok?

Tak, bardzo intensywny, ale równie satysfakcjonujący. Pozyskaliśmy zaawansowane kontrakty, zrealizowaliśmy nowe projekty. Jedną z nowości jest wprowadzenie do naszej oferty ramy wsporczej typu L, która jest jedną z opcji modernizacji rozdzielnic SN starego typu. Udało nam się pozyskać dofinasowanie na projekt nowej gamy produktów: od sensorów, przez wyłącznik i nową linię zabezpieczeń, z nową serią rozdzielnic SN. Ponadto, aby bardziej dostosowywać się do realiów rynku i potrzeb naszych klientów, skróciliśmy czas produkcji, zoptymalizowaliśmy łańcuch dostaw, a także obniżyliśmy koszty produkcji, oczywiście zachowując wy-

soką jakość oferowanych przez nas produktów.

Jakie było największe osiągnięcie tego roku?

Myślę, że największym osiągnięciem jest dla nas jubileusz, jaki mieliśmy przyjemność świętować. Takie osiągnięcie, na polskim rynku elektrotechnicznym, to powód do dumy. Cieszy mnie fakt, że Klienci nam ufają i wierzą, że kupując urządzenia JM-TRONIK mogą liczyć na wysoką jakość i niezawodność. Jeśli miałbym przytoczyć kilka szczególnych osiągnięć w tym roku, to jedną z nich jest „Przebudowa układu zasilania elektrycznego na potrzeby nowego bloku BT Alkat w TAMEH Polska Sp. z o.o. Zakład Wytwarzania Nowa

w Dąbrowie Górniczej”, gdzie dostarczyliśmy rozdzielnicę SN typu MultiCell. Cały kontrakt, obejmujący modernizację układu zasilania rozdzielni 6kV, wymianę rozdzielni 6kV, oraz 0,4kV, został zrealizowany przez naszego partnera biznesowego, a w dostarczonej rozdzielnicy zostały zabudowane nasze sterowniki polowe typu megaMUZ-2. Kolejnym dużym kontraktem, zakończonym w grudniu br. jest modernizacja w EC Gdynia dla EDF, zrealizowaliśmy też wiele tematów dla PKP ENERKERTYKA, TAURON, PPG, ENERGA.

W jaki sposób świętowali Państwo 35-lecie?

Co pięć lat wydawaliśmy jubileuszową broszurę informacyjną. W tym roku chcieliśmy w wyjątkowy sposób po-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

WYWIAD dziękować wszystkim naszym Klientom, Pracownikom i Sympatykom, co zaowocowało stworzeniem Kroniki „Podróż JM-TRONIK w polskiej elektroenergetyce”. Ponadto współorganizowaliśmy konferencję „Zabezpieczenia przekaźnikowe w energetyce”, oraz Komisję Zasilania w Ożarowie Mazowieckim, na których mogliśmy osobiście podziękować za, często wieloletnie, współprace. Kontrahenci znają nas doskonale, niektórzy od początku istnienia firmy. Konferencje które współorganizowaliśmy, oraz targi, na których jesteśmy od lat, doskonale oddają stosunek Klientów do nas i naszej pracy. Często te spotkania przy kawie owocują nowymi pomysłami, pozwalają nam głębiej rozumieć potrzeby ludzi z którymi pracujemy.

Co odróżnia JM-TRONIK od konkurencji?

Myślę, że ogromne doświadczenie zebranie przez te 35 lat praktyki i współpracy z Klientami. Obecnie kontynuujemy ten kierunek, wsłuchując się w potrzeby rynku i proponując nowe rozwiązania, a czasem przygotowując produkty pod indywidulane wymagania Klientów. Jednym z ważniejszych obszarów jest elastyczność naszej organizacji, potrafimy bardzo szybko dostosować się do wymagań terminowych, realizacyjnych. Jesteśmy w stanie dopasować nasze produkty do oczekiwań Klientów, co często nie udaje się innym firmom z branży. Ponadto, oferta naszej firmy nie koncentruje się tylko na produktach, lecz na całym procesie realizacji, począwszy od stworzenia studium koncepcyjnego wraz z budżetem i projektem, poprzez kompletację, prace montażowe, próby i rozruchy, szkolenia służb eksploatacyjnych, aż do programu wieloletniego serwisu. Posiadamy zaawanasowany park maszynowy, szerokie zaplecze produkcyjne, wysokie moce wytwórcze i obiekty, które pozawalają na realizację zaawansowanych projektów.

próbnym. Takie tematy, przy których cały nasz zespół musi wykazać się stuprocentowym zaangażowaniem są dla nas najcenniejsze, bo uczą współpracy i zaufania do siebie nawzajem. Przy skomplikowanych realizacjach stajemy się kołem zębatym, w którym każdy ma swoją rolę do odegrania.

Jakie są Państwa plany na przyszły rok?

Przyszły rok zapowiada się równie pracowicie jak obecny. Nasza Spółka została beneficjentem dofinansowania złożonego w ramach Programu Operacyjnego „Inteligentny Rozwój na lata 2014-2020”. Projekt, który zdobył pozytywną ocenę nosi nazwę „Inteligentna Cyfrowa Rozdzielnia Średniego Napięcia” i jest zapowiedzią ogromu pracy, ale i satysfakcji. Z pewnością poszerzymy ofertę o innowacyjne produkty, które być może wpłyną na rozwój całej polskiej branży elektrotechnicznej.

Jeśli mógłby Pan prognozować, jak będzie wyglądała Spółka JM-TRONIC za kilka lat?

To trudne pytanie, ciężko jest przewidzieć w jakim kierunku będą zmierzały zmiany w sektorze energetycznym i jakie będzie zapotrzebowanie rynku na takie usługi jak nasze. Jednak w przyszłość patrzę optymistycznie. Nie osiadamy na laurach, choć niewątpliwie jesteśmy dumni z sukcesów. Współpracuję z profesjonalistami w swoim fachu, słucham, szybko się uczę i wyciągam odpowiednie wnioski, konsekwentnie budując swoją pozycje na rynku elektrotechnicznym. Pewne jest to, że jednym z kilku moich celów na najbliższe lata jest stworzenie innowacyjnej gamy produktowej oraz zwiększenie udziału, nie tylko na rynku polskim ale i zachodnim.

Dziękuję za rozmowę.

Największe wyzwanie w 2016 roku?

Oj, było ich kilka. Myślę, że już po części odpowiedziałem na to pytanie, mówiąc o zaawansowanych realizacjach naszej firmy, do których należy, m.in. modernizacja rozdzielnicy w EC Gdynia na zlecenie EDF Polska S.A. Kompleksowa usługa obejmowała wykonanie projektów, wyprodukowanie rozdzielnic, prace budowlane, ułożenie kabli, demontaże starych rozdzielnic, montaże mechaniczne i elektryczne, testy na obiekcie, uruchomienia i udział w ruchu

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Autonomiczne rozgałęźniki SN Zdalnie sterowane, zautomatyzowane złącza kablowe SN poprawiające niezawodność i pewność działania sieci kablowych SN to kolejny przykład możliwości produkcyjnych ZPUE podnoszący jakość funkcjonowania krajowego systemu dystrybucji energii.

odnoszenie jakości funkcjonowania krajowego systemu dystrybucji energii elektrycznej niewątpliwie wiąże się z poprawą stanu technicznego sieci elektroenergetycznych. Trudno byłoby sobie wyobrazić pozytywne zmiany bez opisanych poniżej inteligentnych urządzeń rozdzielczych, wpisujących się w trend Smart Grid. Stworzenie autonomicznych rozgałęźników SN jest odpowiedzią ZPUE na te potrzeby.

Inteligentne złącze kablowe

Złącze kablowe SN w obudowie betonowej typu ZK-SN produkcji ZPUE to urządzenie, dzięki któremu możliwe jest odgałęzienie linii kablowej od ciągów kablowych, przyłączenie do nich stacji abonenckich oraz wykonanie przełączeń w sieciach dystrybucyjnych. Podstawowym wyposażeniem złącza jest nowoczesna rozdzielnica SN typu TPM w izolacji gazowej z zainstalowanym systemem napędów silnikowych rozłączników, dzięki którym możliwe jest lokalne oraz zdalne manewrowanie poszczególnymi łącznikami. Zestaw

styków pomocniczych, zainstalowany we wszystkich newralgicznych miejscach rozdzielnicy umożliwia ciągły monitoring zarówno stanu poszczególnych łączników, zapewnia kontrolę dostępu do urządzenia jak również pozwala ocenić stan zasilacza UPS oraz baterii akumulatorów.

Przemyślana budowa

Zasilanie urządzeń w złączu możliwe jest dzięki zastosowaniu innowacyjnego rozwiązania polegającego na montażu transformatora potrzeb własnych podłączonego do szyn głównych rozdzielnicy SN, który współpracuje z zasilaczem do baterii akumulatorów 24V DC. Rozwiązanie takie gwarantuje autonomiczność całego układu, co świetnie sprawdza się w trudno dostępnych rejonach zwłaszcza w okresie zimowym. Na szczególną uwagę zasługuje innowacyjny system pomiaru napięcia niezbędny do prawidłowej pracy sygnalizatorów zwarć z funkcją kierunkową. Rozwiązanie oparte zostało na pomiarze napięcia zrealizowanym na odpowiednio dobranych sensorach napięciowych mierzących napięcie na szynach głównych rozdzielnicy SN. Dzięki takiej metodzie możliwe jest diagnozowanie pracy całej rozdzielnicy bez względu na stan pracy poszczególnych łączników.

Rozwiązania tego typu znajdują zastosowanie szczególnie w sieciach kompensowanych, gdzie do prawidłowej pracy zabezpieczeń ziemnozwarciowych konieczny jest pomiar napięcia. Dzięki przedsięwzięciu odpowiednich środków technicznych, urządzenia zamontowane w złączu kablowym SN przystosowane są do współpracy z powszechnie stosowanymi systemami zdalnego sterowania i monitorowania infrastruktury elektroenergetycznej.

Praktycznie i wygodnie

Podstawową formą funkcjonowania przedstawianego złącza jest oczywiście praca zdalna, co niewątpliwie wpływa na poprawę funkcjonowania sieci elektroenergetycznej. Ograniczenie do minimum przerw w dostawach energii dla odbiorców końcowych to tylko jedna z wielu zalet. Zwarcia czy doziemienia, występujące w sieciach elektroenergetycznych wykrywane są przez zamontowane wskaźniki przepływu prądu zwarciowego, co w konsekwencji wykorzystywane jest w ocenie i analizie stanu sieci i dzięki czemu możliwe jest jej szybkie przekonfigurowanie. Rozwiązanie takie w znacznym stopniu wpływa na zautomatyzowaną autoregeneracje uszkodzonych odcinków sieci poprzez ich inteligentne eliminowanie do wymaganego minimum. Rozwiązania tego typu już funkcjonują w strukturach krajowych operatorów systemów dystrybucyjnych. W chwili obecnej praktycznie na terenie całej Polski w różnych konfiguracjach i układach sieci oraz samych układach rozdzielnic. Pierwsze zastosowane były na terenie ENERGA Operator kilka lat temu, w ramach projektu „Inteligentny Półwysep Helski”, gdzie główny nacisk położono na poprawę funkcjonowania sieci elektroenergetycznej, zapewnienie dostaw energii elektrycznej o lepszych parametrach jakościowych, automatyczne wykrywanie i lokalizację miejsca uszkodzenia, automatyczną rekonfigurację sieci oraz zapewnienie nowych usług dla odbiorców i integrację z generacją rozproszoną.

Rys. 1. Widok z góry oraz elewacja złącza.

Rys. 2 Przykładowy schemat elektryczny złącza.

ZPUE n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

DRUKOWANY BIULETYN BRANŻOWY

QR CODE Wygenerowano na www.qr-online.pl

WORTAL

KONFERENCJE 2016

Darmo wy wpis p o d s t aw ow y

21.01.2016 - Łódź - edycja 40 25.02.2016 - Warszawa - edycja 41 16.03.2016 - Częstochowa - edycja 42 20-21.04.2016 - Zabrze (kopalnia)

- edycja V

18.05.2016 - Trójmiasto - edycja 43 09.06.2016 - Augustów - edycja 44 22.09.2016 - Sandomierz - edycja 45 13.10.2016 - Szczecin - edycja 46

- nowości z branży - porady specjalistów - przegląd prasy branżowej - katalogi firm i producentów - opisy urządzeń i podzespołów - kalendarium ważnych wydarzeń

03.11.2016 - Nowy Sącz - edycja 47 24.11.2016 - Włocławek

- edycja VI

08.12.2016 - Lublin - edycja 48

- słownik techniczny angielsko-polski i polsko-angielski

Energoelektronika.pl tel. (+48) 22 70 35 290/291, fax (+48) 22 70 35 101 marketing@energoelektronika.pl, www.energoelektronika.pl

NEWSLETTER (11.000 ODBIORCÓW)

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Bezpośrednie napędy hydrauliczne zwiększają wydajność przenośników W górnictwie i branży przetwarzania materiałów, gdzie wiele procesów ma charakter ciągły, dostępność i bezawaryjność maszyn jest niezwykle ważna. Dotyczy to w szczególności przenośników, które często są jedynymi środkami transportu materiałów w takich środowiskach.

Przenośnik taśmowy z zainstalowanym bezpośrednim napędem hydraulicznym

ezpośrednie napędy hydrauliczne są dobrze przystosowane do warunków pracy w górnictwie i branży przetwarzania materiałów. Dzięki zamkniętej budowie silników, są one odporne na działanie pyłów i zanieczyszczeń oraz zmiennych temperatur. Szczególne korzyści przynosi zastosowanie bezpośrednich napędów hydraulicznych w przenośnikach. Modułowa budowa tych napędów ułatwia ich instalowanie oraz dostosowywanie do konkretnych zadań i obciążeń. Ich zastosowanie pozwala na wydłużenie czasu pracy bez przestojów oraz zmniejszenie naprężeń w mechanizmach, łańcuchach i taśmach. Głównymi elementami systemu bezpośredniego napędu hydraulicznego są silnik hydrauliczny i zespół napędowy, który składa się z silnika induk-

cyjnego prądu przemiennego o stałej prędkości oraz pompy tłokowej osiowej o zmiennej wydajności. W przenośniku możliwości sterowania prędkością są ściśle powiązane z momentem obrotowym. Bezpośrednie napędy hydrauliczne można uruchamiać ze stanu spoczynku przy pełnym obciążeniu oraz przyspieszać nawet w najtrudniejszych warunkach i przy ekstremalnych obciążeniach. Oprócz takich możliwości, jak sterowanie zmienną prędkością, utrzymywanie stałego momentu obrotowego i ograniczanie tego momentu w celu ochrony urządzenia, bezpośrednie napędy hydrauliczne umożliwiają znacznie lepszą optymalizację procesów niż inne technologie. Na przykład przy małym obciążeniu prędkość przenośnika można zmniejszyć oraz zastosować większy

moment obrotowy w celu utrzymania przepływu materiałów na wymaganym poziomie. „Od 25 lat wprawiamy w ruch” to motto przewodnie firmy Bosch Rexroth Sp. z o.o., która w tym roku obchodzi 25-lecie działalności w Polsce. Rexroth obecny jest na rynku polskim już od lat 60-tych. Wysoka jakość i nowoczesność rozwiązań zyskały sobie tak licznych klientów w Polsce, że w 1991 roku została podjęta decyzja o utworzeniu polskiego oddziału z centralą w Warszawie. Już od 25 lat wspieramy wiedzą i doświadczeniem producentów i użytkowników maszyn projektując, dostarczając i zapewniając obsługę serwisową systemów Drive & Control dla wszelkich możliwych zastosowań. Bosch Rexroth n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Radosnych i spokojnych, pełnych ciepła i nadziei Świąt Bożego Narodzenia, wszelkiej pomyślności,osiągnięcia sukcesów, cierpliwości i wytrwałości w realizacji planów oraz dalszej owocnej współpracyw nadchodzącym Roku. życzy zarząd oraz pracownicy firmy MIKRONIKA

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Systemy zdalnego nadzoru od Mikroniki Od ponad 20 lat firma Mikronika jest liderem w konstruowaniu, produkcji i wdrażaniu systemów zdalnego nadzoru w oparciu o własne rozwiązania sprzętowo-programowe. W ostatnich latach duży postęp nastąpił zwłaszcza w obszarze automatyzacji w głębi sieci średniego napięcia ŚN. Postęp techniczny, ale również wymagania prawne nakładane na krajowych dystrybutorów energii elektrycznej wymuszają stałe unowocześnianie naszych wyrobów. Ustawa Prawo Energetyczne wymaga od dystrybutorów energii spełnienia wymogów dotyczących jakości zaopatrywania odbiorców w energię elektrycznej. Jednym z kryterium tej jakości jest niezawodność dostarczania energii rozumiana jako zdolność do pokrywania zapotrzebowania na energię w każdych dających się przewidzieć warunkach szczytowych, oraz minimalizowanie ilości i czasu trwania zakłóceń, czyli przerw w dostawie energii.

iągłość dostawy energii jest oceniania przez standaryzowane wskaźniki. W Polsce operatorzy systemów energetycznych są zobowiązani do obliczania i podawania do publicznej wiadomości wskaźników SAIDI, SAIFI i MAIFI. Wymagane zapewnienie niskiego poziomu tych wskaźników zwłaszcza wskaźnika SAIDI jest możliwe dzięki szybkiej lokalizacji przyczyny awarii (najczęściej zwarcia lub doziemienia na linii energetycznej) oraz wyizolowania uszkodzonego obszaru i powtórne zasilenie nieuszkodzonych

fragmentów sieci. Może to zrobić dobrze wyszkolony i znający sieć dyspozytor, albo szybciej, automatyczny system informatyczny. Firma Mikronika ma w swojej ofercie przeznaczony do tego celu programowy moduł FDIR (ang. Fault Detection, Isolation and Restoration) zintegrowany z systemem SCADA SYNDIS-RV. System FDIR jest przeznaczony do szybkiego i precyzyjnego wyznaczania obszaru zwarcia, potem wyliczenia i wykonania odpowiedniej sekwencji sterowniczej pozwalającej w jak najkrótszym czasie (najlepiej poniżej 3 minut) zasilić jak

największą liczbę odbiorców energii elektrycznej. W trakcie pracy FDIR korzysta na bieżąco z informacji o stanie sieci zapisywanej on-line w bazie systemu SYNDIS. Dlatego tak ważny jest niezawodnie działający system łączności z obiektami w terenie. Do analizy są również brane rozmieszczenia brygad, uziemienia, uszkodzenia oraz blokady sterownicze. Pozwala to na zablokowanie zasilenia uziemionych, lub uszkodzonych odcinków linii, ale tez miejsc, w których pracują brygady. Ma to olbrzymie znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa

Rysunek 1. Architektura Systemu FDIR

Rysunek 1 Architektura Systemu FDIR Moduł programowy FDIR jest częścią systemu SCADA SYNDIS-RV. Jednak, żeby mógł

28 URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016 prawidłowo wykonywać postawione przed nim zadania musi współpracować z urządzeniami

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 2. Przykładowy fragment sieci objęty systemem FDIR

Rysunek 2 Przykładowy fragment sieci objęty systemem FDIR

pracujących ludzi, ale też zapobiega potrzeb i układów sieci SN mogą to kie wyłączniki sekcjonalizerów do stanpowstawaniu dodatkowych uszkodzeń być reklozery z funkcjami automaty- dardowych wyłączników. w wyniku podania zasilania na odcinki ki zabezpieczeniowej, rozłączniki z sy- Nie bez znaczenia jest wytypowanie uszkodzone, uziemione. gnalizatorami zwarć podzielić z pełnym układem lokalizacji obiektów sterowanych w liObiekty telubmożna ze względu na sposób działania na trzy grupy. Ścisłe powiązanie z systemem SCADA pomiarowym i funkcjami sekcjonalizera niach nadzorowanych przez FDIR. Na SYNDIS-RV krokooraz stacje wystąpienia wnętrzowe z rozłącznikami rysunku 2 został fragment Pierwszapozwala grupa na to testowe reklozery. W przypadku zwarcia za reklozerem chronipokazany on we symulacje wyliczonych sekwencji i wyłącznikami. sieci objęty działaniem systemu FDIR odcinek liniiłącznie pomiędzy GPZ, a danym reklozerem. Układ reklozera się z aparatu sterowniczych z kolorowaniem Prawidłowe wyliczenie nastaw dla ukła- składa z przykładowymi urządzeniami zamonschematu w trakcie zasilania kolejnych dów zabezpieczeń w głębi sieci i ukłatowanymi w głębi sieci. łączeniowego (wyłącznik napowietrzny), układu pomiarowego (przekładniki prądowe, fragmentów sieci. Dwa tryby pracy mo- dów sygnalizatorów zwarć, oraz pra- Obiekty te można ze względu na spodzielniki pojemnościowe) i cyfrowego zabezpieczenia. Mikronika cyfrowe dułu FDIR: automatyczny i półautomawidłowe zestopniowanieFirma tych nastaw sób produkuje działania podzielić na trzy grupy. tyczny umożliwiają dyspozytorowi podz działaniem cyfrowych zabezpieczeń Pierwsza grupa to zabezpieczenie z rodziny SO-54SR -1xx -REK pokazane w wersji SO-54SR-111-REK na reklozery. rysunku W przyjęcie decyzji, czy wyliczona sekwencja w polach zasilających linie objęte sys- padku wystąpienia zwarcia za rekloze3. Jest ono przeznaczone do współpracy ze wszystkimi typami aparatów łączeniowych, oraz z ma się wykonać automatyczne po wy- temem FDIR. rem chroni on odcinek linii pomiędzy każdym układem w pełni konfigurowalny liczeniu, czystosowanym do jej rozpoczęcia będzie pomiarowym. Niezawodny, SO-54SR-1xxx-REK najlepiej redundantnyjestGPZ, a danym reklozerem. Układ reklowymagana decyzja dyspozytora. system łączności pomiędzy systemem zera składa sięwykrywanie z aparatu łączeniowerównież zdalnie przez łącze inżynierskie i zapewnia pełną automatykę sieciową: Należy tu zaznaczyć, że FDIR nie dzia- SCADA, a obiektami umieszczonymi go (wyłącznik napowietrzny), układu doziemnych we wszystkich rodzajach i zwarć międzyfazowych, oraz realizowanie łazwarć na z góry opracowanych scenariu- w głębi siecisieci ŚN. Informacje powinny pomiarowego (przekładniki prądowe, szach. Sekwencje funkcji SPZ. sterownicze są wyli- być przesyłane szybko i pewnie w cią- dzielniki pojemnościowe) i cyfroweczane za każdym razem dla rzeczywi- gu maksymalnie kilkunastu sekund. go zabezpieczenia. Firma Mikronika stej topologii sieci ( z uwzględnieniem Zastosowanie odpowiedniej aparatury produkuje cyfrowe zabezpieczenie prac planowych, uziemień linii itp.) i in- łączeniowej przystosowanej do zadań z rodziny SO-54SR -1xx -REK pokazane formacji o przepływach prądów zwar- systemu od reklozerów poprzez szyb- w wersji SO-54SR-111-REK na rysunku ciowych i zadziałaniach automatyk reklozerów w trakcie wystąpienia zakłócenia (zwarcia) w sieci. Moduł programowy FDIR jest częścią systemu SCADA SYNDIS-RV. Jednak, żeby mógł prawidłowo wykonywać postawione przed nim zadania musi współpracować z urządzeniami zainstalowanymi w głębi sieci i tworzyć z nimi jednolity system. By to było możliwe należy spełnić szereg warunków: Odpowiednia ilość zainstalowanych obiektów sterowanych w głębi sieci ŚN. Wyposażenie obiektów w niezbędne urządzenia łączeniowe oraz funkcjoRysunek 3 Zabezpieczenie cyfrowe SO-54SR-111-REK cyfrowe SO-54SR-111-REK nalności sterownicze. W zależności od Rysunek 3. Zabezpieczenie

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Druga grupa urządzeń, to zdalnie sterowane rozłączniki SN. Oferta Mikroniki obejmuje szeroką gamę sterowników przeznaczonych do sterowania dowolnym odłącznikiem oferowanym na polskim rynku. W tej grupie można wyróżnić sterowniki rodzin SO-52v21 z wbudowanym sygnalizatorem zwarć opartych na pomiarze prądu w trzech fazach i prądu Io, oraz funkcją sekcjonalizera. W układach, gdzie wskazany jest również pomiar napięcia w trzech fazach (pełny układ pomiarowy) na przykład do pewnego wykrywani zwarć doziemnych w sieciach kompensowanych oferujemy sterowniki ze zintegrowanym sygnalizatorem zwarć i funkcją sekcjonizera , SO-52v21-AUT ( rysunek 4) i rodziny SO-54SR-3xx (rysunek 5).

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE 3. Jest ono przeznaczone do współpracy ze wszystkimi typami aparatów łączeniowych, oraz z każdym stosowanym układem pomiarowym. SO-54SR-1xxx-REK jest w pełni konfigurowalny również zdalnie przez łącze inżynierskie i zapewnia pełną automatykę sieciową: wykrywanie zwarć doziemnych we wszystkich rodzajach sieci i zwarć międzyfazowych, oraz realizowanie funkcji SPZ. Druga grupa urządzeń, to zdalnie sterowane rozłączniki SN. Oferta Mikroniki obejmuje szeroką gamę sterow-

ników przeznaczonych do sterowania dowolnym odłącznikiem oferowanym na polskim rynku. W tej grupie można wyróżnić sterowniki rodzin SO-52v21 z wbudowanym sygnalizatorem zwarć opartych na pomiarze prądu w trzech fazach i prądu Io, oraz funkcją sekcjonalizera. W układach, gdzie wskazany jest również pomiar napięcia w trzech fazach (pełny układ pomiarowy) na przykład do pewnego wykrywani zwarć doziemnych w sieciach kompensowanych oferujemy sterowniki ze zin-

tegrowanym sygnalizatorem zwarć i funkcją sekcjonizera , SO-52v21-AUT (rysunek 4) i rodziny SO-54SR-3xx (rysunek 5). Ostatni typ urządzeń to sygnalizatory zwarć bez możliwości sterowania. Wykorzystuje się tu zainstalowane na słupie na izolatorach przekładniki prądowe, lub cewki Rogowskiego, oraz dzielniki reaktancyjne do pomiaru napięcia w trzech fazach. Przykładowe podłączenie takiego sensora zostało pokazany na rysunku 6. Wszystkie sterowniki oferowane przez

Rysunek 4 Sterownik SO-52v21_AUT z pełnym układem pomiarowym Rysunek 4. Sterownik SO-52v21_AUT z pełnym układem pomiarowym

Rysunek 4 Sterownik SO-52v21_AUT z pełnym układem pomiarowym

Rysunek 5. Sterownik rodziny SO-54SR-3xx w wersji SO-54SR-301

Rysunek 5 Sterownik rodziny SO-54SR-3xx w wersji SO-54SR-301

Ostatni typ urządzeń to sygnalizatory zwarć bez możliwości sterowania. Wykorzystuje się tu URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016 zainstalowane na słupie na izolatorach przekładniki prądowe, lub cewki Rogowskiego, oraz Rysunek 5 Sterownik rodziny SO-54SR-3xx w wersji SO-54SR-301 dzielniki reaktancyjne do pomiaru napięcia w trzech fazach. Przykładowe podłączenie takiego Ostatni typzostało urządzeń to sygnalizatory sensora pokazany na rysunkuzwarć 6. bez możliwości sterowania. Wykorzystuje się tu

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 6 Autonomiczny Rysunek 6. Autonomiczny sygnalizatorsygnalizator zwarć

zwarć

Wszystkie sterowniki oferowane przez Mikronikę mogą pracować z każdym ze stosowanych

Mikronikę mogą pracować z każdym ze Pierwsze pilotażowe wdrożenie obej- Wykonawca. Oprócz koniecznej mow krajuwsystemów łączności przykład w APN/GPRS, Tetra ( różnych producentów), dernizacji systemu SCADA SYNDIS -RV stosowanych kraju systemów łączno- namujące modernizację systemu SCADA Netman, CDMA, DMR itp. Przykład redundantnego systemu łączności zastosowanego w PGEgłębości na przykład w APN/GPRS, Tetra ( róż- zostało wykonane w 2012 roku w kon- wykonywaliśmy kompleksową ką modernizację istniejących i budonychDystrybucja producentów),Oddział Netman,Zamość CDMA, został cerniepokazany Energa Operator Oddział Gdańsk na rysunku 7. 6 Autonomiczny zwarć DMRRysunek itp. Przykład redundantnego sygnalizator sys- na terenie Półwyspu Helskiego i części wę nowych obiektów w głębi sieci. Po temu łączności zastosowanego w PGE Rejonu Wejherowo. Kolejne wdrożenie modernizacji w sieci objętej systemem Wszystkie sterowniki oferowane przezmiejsce Mikronikę mogą pracować każdym ze stosowanych pracowały obiekty ( w tym wieloDystrybucja Oddział Zamość został po- miało w koncernie PGE Dys- z FDIR rozłącznikowe) z sygnalizatorami zwarć kazany na rysunku 7. trybucja Oddział Zamość Rejon Enerw kraju systemów łączności na przykład w APN/GPRS, Tetra ( różnych producentów), System FDIR mimo, że jest oferowany getyczny Chełm w latach 2104/2015. , reklozery i sekcjonizery. Schemat obNetman, doczekał CDMA, DMR Przykład redundantnego systemu łączności zastosowanego w PGE FDIR zoszaru sieci objętej działaniem od niedawna się jużitp. wielu To zadanie było przez nas wykonywastał pokazany na rysunku 9. wdrożeń. ne w wersji „podnaklucz” jako Generalny Dystrybucja Oddział Zamość został pokazany rysunku 7.

Rysunek 7 Przykład systemu łączności zastosowany w PGE Dystrybucja oddział Zamość System FDIR mimo, że jest oferowany od niedawna doczekał się już wielu wdrożeń. Rysunek 7. Przykład systemu łączności zastosowany w PGE Dystrybucja oddział Zamość

Rysunek 7 Przykład systemu łączności zastosowany w PGE Dystrybucja oddział Zamość System FDIR mimo, że jest oferowany od niedawna doczekał się już wielu wdrożeń.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rysunek 8 Wdrożenia FDIR2016 – stan Rysunek 8. Wdrożenia Systemu FDIRSystemu – stan listopad

listopad 2016

Pierwsze pilotażowe wdrożenie obejmujące modernizację systemu SCADA zostało wykonane w 2012 roku w koncernie Energa Operator Oddział Gdańsk na terenie Półwyspu Helskiego i części Rejonu Wejherowo. Kolejne wdrożenie miało miejsce w koncernie PGE Dystrybucja Oddział Zamość Rejon Energetyczny Chełm w latach 2104/2015. To zadanie było przez nas wykonywane w wersji „pod klucz” jako Generalny Wykonawca. Oprócz koniecznej modernizacji systemu SCADA SYNDIS -RV wykonywaliśmy kompleksową głęboką modernizację istniejących i budowę nowych obiektów w głębi sieci. Po modernizacji w sieci objętej systemem FDIR pracowały obiekty ( w tym wielorozłącznikowe) z sygnalizatorami zwarć , reklozery i sekcjonizery. Schemat obszaru sieci objętej działaniem FDIR został pokazany na rysunku 9.

Rysunek 9. Schemat sieci objętej systemem FDIR PGE Dystrybucja O/Zamość rejon Chełm

Rysunek 9 Schemat sieci objętej systemem FDIR PGE Dystrybucja O/Zamość rejon Chełm

Kolejne wdrożenia „pod klucz” zostały Wszystkie dotychczasowe wdrożenia, czenia, oprócz nas, prezentowali rówwykonane w koncernach Enea Opera- a szczególnie wykonane „pod klucz” nież użytkownicy systemu FDIR. Suma Kolejne wdrożenia „pod klucz” zostały wykonane w koncernach Enea Operator w oddziałach tor w oddziałach w Szczecinie i w Go- jako Generalny Wykonawca pozwo- tych doświadczeń potwierdziła wysoww Szczecinie i w Gorzowie w latach W rokuwielu 2016bardzo zakończyliśmy tez wdrażanie rzowie latach 2015/2016. W roku 2016 liły 2015/2016. nam na zebranie ką przydatność naszego rozwiązania zakończyliśmy tez wdrażanie systemu cennych doświadczeń. Żeby się nimi w ograniczaniu przerw w dostawie systemu FDIR obejmującego modernizację systemu SCADA SYNDIS-RV w Koncernie Tauron FDIR obejmującego modernizację sys- podzielić zorganizowaliśmy w dniach energii elektrycznej. Oddział temuDystrybucja SCADA SYNDIS-RV w Legnica. Koncernie 6-7.09.2016 Pierwsze Forum DskusyjTauron Dystrybucja Oddział Legnica. ne FDIR, na którym swoje doświadMikronika n

Wszystkie dotychczasowe wdrożenia, a szczególnie wykonane „pod klucz” jako Generalny Wykonawca pozwoliły nam na zebranie wielu bardzo cennych doświadczeń. Żeby się nimi Dskusyjne FDIR, na którym 32 podzielić zorganizowaliśmy w dniach 6-7.09.2016 Pierwsze ForumURZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016 swoje doświadczenia, oprócz nas, prezentowali również użytkownicy systemu FDIR. Suma tych doświadczeń potwierdziła wysoką przydatność naszego rozwiązania w ograniczaniu przerw w dostawie energii elektrycznej.

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Standardy bezpieczeństwa w automatyzacji pracy sieci Wstęp

„…celem wprowadzenia regulacji jakościowej jest przede wszystkim poprawa jakości usług dystrybucji m.in. poprzez poprawę jakości i niezawodności dostarczania energii. Skrócony ma być czas przerw i czas przyłączeń do sieci.” (bankier.pl: „URE wprowadza dla OSD nowy model regulacji, z elementami jakościowymi”). Jedyną możliwością osiągniecia założeń postawionych przez URE w „regulacji jakościowej” jest ciągły rozwój sieci przesyłowej, za czym idzie potrzeba „obserwowalności”. Wymaga to instalacji niespotykanej dotąd ilości urządzeń telemechaniki (sterowników, wskaźników przepływu prądu zwarciowego, zabezpieczeń). Przyjmując założenie telesterowanego łącznika w sieci SN co 5km, przy długości sieci SN (stan na 2015r) 294 232km otrzymamy ok 58 850 sterowników telemechaniki, przyjmując założenie telesterowanego łącznika co 5 stacji w ciągach napowietrznych (76% całości sieci) i co 3 w ciągach kablowych (łączna ilość stacji SN 248 499 stan na 2015r) otrzymamy ok 57 650 sterowników telemechaniki. Tak ogromna liczba urządzeń zostanie przyłączona do systemów czasu rzeczywistego SCADA (Supervisory Control And Data Acquisition) min WindEx firmy Apator Elkomtech S.A. w OSD. Coraz częściej mówi się o konieczności monitorowania sieci nN. Wcielenie

w życie tej idei zwielokrotni wspomnianą liczbę urządzeń podłączonych do systemu SCADA zwiększając jednocześnie ryzyko cyberataków. Poniżej zostaną przedstawione mechanizmy zastosowane w systemie Ex (System SCADA WindEx, sterowniki telemechaniki, wskaźniki przepływu prądu zwarciowego i inne urządzenia) firmy Apator Elkomtech S.A. mające na celu zmniejszenie ryzyka cyberataku do minimum. Jednocześnie zwracam uwagę, że stosowanie powszechnie przyjętych zasad bezpieczeństwa sieci teleinformatycznej w OSD i koncernach jest bezwarunkową koniecznością.

Standardy bezpieczeństwa w automatyzacji pracy sieci na przykładzie rozwiązań w systemie WindEx i urządzeniach Ex firmy Apator Elkomtech S.A. Bezpieczeństwo Aplikacji

System sterowania i nadzoru SCADA WindEx, a także urządzenia systemu Ex działają w oparciu o specjalizowane oprogramowanie i bazy danych. System czasu rzeczywistego WindEx korzysta z bazy danych będącej autorskim rozwiązaniem firmy Apator Elkomtech S.A. Żaden z komponentów bazy danych czasu rzeczywistego mający wpływ na działanie systemu nie jest

oparty o powszechnie dostępne standardy, np. SQL. yy Wydzielenie infrastruktury krytycznej System WindEx jest przygotowany do pracy w wydzielonej infrastrukturze zamawiającego, min realizując postulat jednokierunkowego przepływu danych. yy Logowanie do systemu, uprawnienia użytkowników Terminale i komputery systemu WindEx zabezpieczone są najczęściej poprzez zastosowanie czytników kart chipowych (dedykowanych lub wykorzystujących karty korporacyjne klienta), zapewniając dostęp do komputera jedynie osobom posiadającym odpowiednią kartę i/lub login i hasło do komputera. Dostęp do usług systemu WindEx dotyczy zarówno systemu SCADA, jak i systemów OMS, ADMS. Uprawnienia przyznawane poszczególnym użytkownikom mogą być różnicowane w nieskończonym zakresie, dając dostęp do wybranych funkcjonalności. I tak podstawowym kryterium jest uprawnienie do podglądu plansz systemu WindEx, wysyłania poleceń sterowniczych (tylko dyspozytorzy) lub dostęp do aplikacji OMS, ADMS. Administrator systemu przydziela odpowiednie uprawnienia zapisywane w bazach danych systemu.

Rys. 1. Połączenia szyfrowane między terminalami a serwerami systemu WindEx

yy yy yy yy yy

Implementacja jest zgodna z zaleceniami z rozszerzenia: RFC 5246 7.4.1.4.1 i RFC 5746 Wymiana kluczy realizowana za pomocą mechanizmów DHE-RSA, DHE-DSS, RSK (PSK) Szyfrowanie AES-256-CBC, AES-128-CBC Podpis kluczy: HMAC SHA2-256, HMAC SHA1 Sugerujemy aby terminal był połączony poprzez kanał z szyfrowaniem TLS/RSA z uwierzytelnianiem serwera i klienta (niezbędny zbiór certyfikatów serwera i certyfikat CA klienta po stronie serwera oraz zbiór certyfikatów klienta i certyfikat CA serwera po stronie klienta)

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE System WindEx wspiera mechanizm SSO (single sign on), minimalizując zaangażowanie użytkownika w proces weryfikacji tożsamości i uprawnień. Aplikacje WindEx otrzymują informacje o uprawnieniach zalogowanego użytkownika bez potrzeby wielokrotnego logowania. yy Specjalizowane terminale systemu, interfejs www Użytkownik systemu WindEx korzysta ze specjalizowanego terminala na komputerach PC z systemem Windows (cienki klient). Mimo wydzielonej sieci, w której pracują terminale, firma Apator Elkomtech S.A. zdecydowała się wprowadzić szyfrowanie połączeń między terminalami a serwerami systemu WindEx. Dzięki uwierzytelnianiu połączeń zapewnione jest bezpieczeństwo połączeń terminal-serwer, zwiększona jest odporność na ataki z wewnątrz sieci. Równocześnie zwiększone zostało bezpieczeństwo połączeń terminali mobilnych pracujących poprzez połączenia VPN na laptopach i stacjach mobilnych. Szyfrowanie połączeń terminal-serwer jest realizowane zgodnie z protokołem TLS-1.2 (Transport Layer Security). Jest to własna implementacja TLS-1.2, nieoparta na żadnym open source’owym rozwiązaniu, dzięki czemu jest odporna na luki zawarte w bibliotekach OPEN SSL, co potwierdziły niezależne testy. Użytkownicy systemu, którzy nie mają dostępu do wykonywania poleceń sterowniczych, lecz w codziennej pracy korzystają z plansz systemu WindEx, mogą otrzymać dostęp do informacji o stanie pracy sieci poprzez interfejs www pozbawiony możliwości wykonywania poleceń sterowniczych, zabezpieczony również protokołem TLS1.2, aby zapewnić wiarygodność wyświetlanych danych.

Bezpieczeństwo komunikacji

Urządzenia systemu Ex działają w oparciu o autorski system operacyjny WX, który w całości został opracowany przez inżynierów firmy Apator Elkomtech S.A. Przy realizacji funkcji komunikacyjnych, nie posłużono się powszechnie dostępnymi komponentami łączności sieciowej. Specjalizowane oprogramowanie zabezpiecza urządzenia i system przed atakami przez powszechnie dostępne exploity, czyli programy mające na celu wykorzystanie błędów w oprogramowaniu w celu przejęcia kontroli nad działaniem procesu i wykonania odpowiednio spreparowanego kodu maszynowego.

W większości systemów sterowania i nadzoru mamy do czynienia z rozległymi systemami, gdzie najbardziej podatną na ataki jest infrastruktura telekomunikacyjna. Warto zwrócić również uwagę, że wszechobecna sieć IP i połączenia komputerów systemu sterowania do sieci zakładowej/koncernowej, nawet najmniejsza instalacja nie może być uznawaną za odporną na ataki bez zastosowania odpowiednich zabezpieczeń. System WindEx zapewnia zabezpieczanie danych przesyłanych pomiędzy stacjami, stacją, a systemem SCADA lub różnymi systemami SCADA, poprzez mechanizmy uwierzytelniania stron połączenia (połączenie serwer –urządzenie telemechaniki/serwer jest zabezpieczone certyfikatami po obydwu stronach), a także poprzez szyfrowanie danych (czytelność przesyłanych danych), jak również uwierzytelnianie źródła danych i poleceń (warstwa aplikacyjna protokołu telemechaniki DNP3.0, IEC 8705101 i IEC 8705-104). W przypadku implementacji standardowych protokołów komunikacyjnych najczęściej stosowanych w energetyce, system WindEx został opracowany zgodnie z wytycznymi normy IEC/TS 62351-5 Power systems management and associated information exchange – Data and communications security – Part 5: Security for IEC 60870-5 and derivatives (Bezpieczeństwo danych i łączności w protokołach serii IEC 60870-5-10x i pochodnych (DNP3.0)), która dotyczy zabezpieczania transmisji danych przed zagrożeniami typu: yy fałszowanie adresów, yy modyfikacja treści komunikatów, yy powtórne wykorzystanie „podsłuchanych” komunikatów, yy nieautoryzowany dostęp do funkcji sterownika. Uzyskano to przez uwierzytelnianie danych i poleceń sterowniczych, realizowane wewnątrz systemu i na styku systemu WindEx z urządzeniami telemechaniki systemu Ex. Z kolei wdrożona w systemie WindEx norma IEC/TS 62351-3 Power systems management and associated information exchange – Data and communications security – Part 3: Communication network and system security – Profiles including TCP/IP określa sposób zastosowania protokołu TLS w kanałach łączności, zapewniającego: yy wiarygodność przesyłanych danych (uwierzytelnianie obu stron połączenia w relacji serwer – urządzenie telemechaniki)

yy poufność danych (szyfrowanie) W myśl zacytowanych norm dla protokołu IEC/TS 60870-5-104 wymagane jest: yy stosowanie protokołu TLS w wersji minimum 1.2 (SSL 3.3), yy implementacja zestawu szyfrującego np. TLS_RSA_WITH_AES_128_SHA, yy norma zaleca implementacje zestawów szyfrujących łączących: yy szyfrowanie AES-128 lub AES-256, yy sygnaturę SHA1, SHA2-256, yy oraz wymaga cyklicznej wymiany kluczy kodujących. Dla protokołu DNP3.0 wymagane jest: yy stosowanie protokołu TLS w wersji nie mniejszej niż 1.0 (SSL 3.1), yy implementacji zestawu szyfrującego TLS_RSA_WITH_AES_128_SHA, yy a także zaleca implementacje zestawów szyfrujących łączących: yy szyfrowanie AES-128 lub AES-256, yy sygnaturę SHA1, SHA2-256, yy oraz wymaga cyklicznej wymiany kluczy kodujących. System SCADA WindEx, a także urządzenia telemechaniki posiadają wdrożone obie części normy IEC/TS 62351: Part 3: Communication network and system security – Profiles including TCP/IP (TLS) i Part 5: Security for IEC 60870-5 and derivatives (uwierzytelnianie w kanałach łączności). Dodatkowo urządzenia mogą mieć zaimplementowany standard kontroli dostępu do sieci przewodowych i bezprzewodowych IEEE 802.1X umożliwiający uwierzytelnianie urządzeń dołączonych do portów sieci lokalnej (w przypadku podłączania urządzeń do routerów), protokół IPSec służący implementacji bezpiecznych połączeń VPN oraz wymiany kluczy szyfrowania pomiędzy urządzeniami i systemami IKE2 i ESP. Zarządzanie certyfikatami realizowana jest w oparciu o SCEP a kontrola ich ważności realizowana w oparciu o OCSP.

Dostęp fizyczny

Kompleksowe podejście firmy Apator Elkomtech S.A. zawiera również elementy powiązane z udzieleniem pomocy użytkownikowi/zamawiającemu przy wyborze, budowie i konfiguracji: yy środków ochrony przed złośliwym oprogramowaniem yy polityki aktualizacji systemów i urządzeń yy utwardzania systemów i aplikacji yy systemu zgodnie z założeniem jednokierunkowego przepływu danych yy konfiguracji usług i zapór sieciowych yy dostosowania architektury systemu do obowiązującego u klienta standardu

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE yy określeniu metod i zasad postępowania w przypadku awarii systemu WindEx yy określeniu metod zabezpieczenia i odtwarzania konfiguracji urządzeń Ex

System WindEx

Istniejący system SCADA WindEx może TLS TLS w każdej chwili być dostosowany do wymagań stawianych nowoczesnym systemom SCADA poprzez upgrade oprogramowania do najnowszych wersji wspieUrządzenie EX rających opisane metody zabezpieczania połączeń i szyfrowania danych. Urządzenie EX Urządzenie obce Istniejące sterowniki systemu Ex mogą zostać dostosowane do wymagań związanych z bezpieczeństwem trans- Rys. Schemat blokowy bezpiecznego połączenia systemu WindEx i urządzenia Ex a także misji. Równocześnie w przypadku po- możliwości Rys. 2. Schemat blokowy bezpiecznego systemu WindEx Ex upgradu istniejących urządzeńpołączenia firm trzecich mających nai urządzenia celu obustronne i zastosowanie bezpiecznej komunikacji a także możliwości upgradu istniejących urządzeń firm trzecich mających na celu siadania urządzeń firm trzecich, umoż- uwierzytelnienie obustronne uwierzytelnienie i zastosowanie bezpiecznej komunikacji liwiamy dostosowanie kanałów transPodsumowanie misyjnych poprzez urządzenia instaloFirma Apator Elkomtech SA oferuje system SCADA WindEx jak i urządzenia konieczne do oferuje także zapewniające spełniające potrzeby i wywane w bezpośrednim sąsiedztwieautomatyzacji sta- bezpiecznych połączeń w protokole kontroli pracy sieci wyposażone w mechanizmy dostępu bezpieczeństwo z obowiązującymi normami. Apatormagania Elkomtech SA oferuje także spełniające klienta rozwiązania umożlirych sterowników, które przejmą komunikacji kanał TLS.zgodne rys. poniżej, prawa strona. potrzeby i wymagania klienta rozwiązania umożliwiające dostosowanie istniejących systemów wiające dostosowanie istniejących syskomunikacyjny z używanego urządzei urządzeń do zgodności z wymienianymi normami/metodami, bez konieczności wymiany systemu, Podsumowanie temów i urządzeń do zgodności z wynia i w bezpieczny sposób prześlą czy dane urządzeń stacyjnych/sterowników. Firma Apator Elkomtech SA oferuje mienianymi normami/metodami, bez do systemu. Działanie prezentowanych Zapraszamy do współpracy i dyskusji. urządzeń jest całkowicie przezroczyste system SCADA WindEx jak i urządzenia konieczności wymiany systemu, czy dla kanałów łączności i nie wymaga konieczne do automatyzacji pracy sie- urządzeń stacyjnych/sterowników. prac i ponownego testowania w mo- ci wyposażone w mechanizmy kontro- Zapraszamy do współpracy i dyskusji. dernizowanych sterownikach teleme- li dostępu zapewniające bezpieczeńMarek Borkowski, chaniki, zapewniając uwierzytelnienie stwo komunikacji zgodne z obowiązuApator Elkomtech SA n obydwu stron połączenia i nawiązanie jącymi normami. Apator Elkomtech SA

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowy układ zasilania napędów i sterowników łączników SN z zastosowaniem superkondensatorów Instytut Energetyki – Zakład Doświadczalny w Białymstoku prowadzi prace badawczo-rozwojowe dotyczące elektromechanicznych napędów łączników średniego napięcia. Jednym z zagadnień związanych z tym tematem jest sposób zasilania napędów i sterowników. Występujące obecnie problemy związane z eksploatacją akumulatorów, stosowanych w układach napędowych, spowodowały rozpoczęcie prac dotyczących opracowania nowej koncepcji zasilania napędów, sterowników i telemechaniki łączników [6,7]. W przedstawionej publikacji autorzy zaprezentowali efekty prac projektowych, badawczych i wyniki pomiarów nowego układu zasilania napędów i telemechaniki łączników napowietrznych SN.

tosowane obecnie w napędach elektromechanicznych łączników SN akumulatory bezobsługowe, nie są w pełni kontrolowane przez układy nadzoru i sterowania. Podstawowym zabiegiem eksploatacyjnym jest doładowywanie akumulatorów z sieci 230 V AC, z pomiarem prądów ładowania i napięć na zaciskach akumulatorów. Działania takie nie są wystarczające do poprawnego określenia stanu akumulatora. W celu pełnego zdiagnozowania akumulatora, niezbędne jest określenie stanu jego aktualnej pojemności, rezystancji wewnętrznej i temperatury pracy. Występujące często trudne warunki pracy akumulatorów, charakteryzujące się dużymi obciążeniami prądowymi i wysoką temperaturą pracy, powodują przyspieszoną ich degradację. Zbyt głębokie rozładowanie powoduje zmniejszenie pojemności i skrócenie żywotności. Prowadzone przez IE-ZD i firmę Maks s.c. nowe prace badawcze miały na celu opracowanie sposobu odciążenia akumulatorów i przedłużenia ich żywotności, poprzez zastosowanie układu superkondensatorów w połączeniu równoległym z akumulatorami. Zadaniem takiego układu jest zmniejszenie prądu szczytowego i niedopuszczenie do zbyt głębokiego rozładowania akumulatorów. Dodatkowym celem układu jest zapewnienie zasobu energii niezbędnej do uruchomienia napędu i wykonania przełączeń, niezależnie od stanu akumulatorów, nawet w przypadku ich głębokiego rozładowania.

W przeciwieństwie do akumulatorów, energia zgromadzona w ultrakondensatorach pochodzi od reakcji elektrochemicznych tworzących dużą pojemność elektryczną i gęstość mocy w bardzo krótkim czasie. Dlatego superkondensatory są predysponowane do zastosowań wymagających impulsowego dostarczania dużych prądów, np. do przełączeń łączników SN za pomocą napędów.

Stanowisko badawcze W celu realizacji założonych celów pracy badawczej zaprojektowano i wyko-

Rys. 1. Stanowisko badawcze napędu łącznika SN

nano stanowisko badawcze składające się z następujących urządzeń (rys. 1): yy prototyp napędu elektromechanicznego typu Nien-1.3 z podzespołami sterowniczymi [5] yy rozłącznik napowietrzny typu SRNkp-24/400 z komorami próżniowymi yy zasilacz z akumulatorami 2x12 V DC, EP17-12 i superkondensatorami EDLC yy oscyloskop RIGOL yy specjalny stojak do instalacji urządzeń W prototypie napędu elektromechanicznego typu Nien-1.3 zastosowano nowy, mikroprocesorowy sterownik służący m.in. do zarządzania i kontroli układu zasilania napędu rozłącznika SN tj. akumulatorów i superkondensatorów. Zestaw superkondensatorów firmy Green-Cap (EDLC) o parametrach 2,7VDC, 400F utworzył pakiet o parametrach 33F/32V i został zainstalowany za modułem sterownika. Na rys. 2 widoczne są zamontowane superkondensatory.

Rys. 2. Sterownik układu zasilania i pracy napędu typu Nien-1.3

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE kondensatory naładowane o pełnej pojemności. Rysunki 7 i 8 przedstawiają przebiegi napięć i prądów dla układu zasilania w zestawieniu 2, tj. akumulator naładowany, wyeksploatowany i bardzo małej pojemności, nienadający się do użytku i superkondensatory naładowane o pełnej pojemności. Rysunki 9 i 10 przedstawiają przebiegi napięć i prądów dla układu zasilania w zestawieniu 3, tj. akumulator jak w zestawieniu 2 niezasilany z sieci 230 V AC i po wykonaniu pracy pokazanej na rys. 7 i 8, oraz superkondensatory naładowane o pełnej pojemności, po wykonaniu pracy pokazanej na rys. 5,6,7,8.

Wyniki pomiarów napięć i prądów

Rys. 3. Schemat blokowy układu zasilania i układu pomiarowego napędu rozłącznika SN

W napędzie został zastosowany silnik 24VDC, 350W S1, 500W S2 z przekładnią mechaniczną i indukcyjnymi czujnikami położenia rozłącznika w cyklu zamknij, otwórz (C-O). Na rys. 3 przedstawiono schemat blokowy układu zasilania napędu rozłącznika SN. W prototypie napędu elektromechanicznego typu Nien-1.2 wersji bez sterownika i telemechaniki, zamontowanego w oddzielnej obudowie, istnieje również możliwość zamontowania

Rys. 4. Punkt rozłącznikowy sterowany systemem NetMan z napędem Nien-1.2

zestawu superkondensatorów, tak jak w napędzie ze sterownikiem i telemechaniką, typu Nien-1.3. Zestaw akumulatorów zasilających w tym rozwiązaniu znajduje się w obudowie ze sterownikiem i telemechaniką. Na rys. 4 przedstawiono punkt rozłącznikowy z oddzielnym napędem typu Nien-1.2 i oddzielnym sterownikiem obiektowym. Pomiary prądu szczytowego i skutecznego znamionowego przeprowadzono mierząc spadek napięcia na rezystorach pomiarowych o wartości 25mΩ. Rezystory zostały włączone w obwód zasilania, tak jak pokazano na rys. 3. Pomiaru napięć dokonano oscyloskopem 2 kanałowym. Na rysunkach 5,6,7,8,9,10 pokazano przebiegi napięć względem ujemnego bieguna układu zasilania, podczas otwierania i zamykania rozłącznika. Przebieg, oznaczony kolorem niebieskim, przedstawia przebieg napięcia i prądu, ich zmienność w czasie cyklu C lub O. Przebieg ten pokazuje wartość całkowitą prądu dostarczonego przez sterownik, pochodzącego od akumulatora i superkondensatora, czyli wartość prądu szczytowego i skutecznego silnika. Przebieg, oznaczony kolorem zielonym, pokazuje wartość prądu dostarczonego z układu zasilania przez naładowane superkondensatory do silnika, czyli wartości prądu szczytowego i skutecznego. Rysunki 5 i 6 przedstawiają przebiegi napięć i prądów dla układu zasilania w zestawieniu 1, tj. akumulator i super-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

W tabeli 1 i 2 zestawiono wyniki pomiarów napięć i prądów układu zasilania w zestawieniu 1, 2 i 3. Na podstawie analizy wyników przebiegu i pomiarów napięć i prądów dla różnych układów zasilania, konfiguracji akumulatorów i superkondensatorów, można zauważyć wzrastający udział energii superkondensatorów wraz z pogarszaniem się mocy akumulatorów. Wraz ze spadkiem pojemności akumulatorów, zmniejszała się sumaryczna wielkość napięcia zasilania układu, powodując spadek prądu szczytowego całkowitego i wzrost prądu szczytowego superkondensatorów (rys. 7,8). Nie wpłynęło to w dużym stopniu na jakość cykli przełączania C i O i czas trwania cyklu. Wydłużenie cyklu C lub O o 40-50 ms nie jest wartością znaczącą. Całkowity czas trwania cyklu C lub O, podany w tabeli 1, wynosi ok. 300ms i jest czasem bardzo krótkim. Jest to wartość porównywalna z czasami C i O wyłączników średniego napięcia. Z przebiegów i pomiarów napięcia i prądu przedstawionych na rys. 9 i 10 wynika, iż superkondensatory są w stanie całkowicie przejąć rolę układu zasilania, w przypadku zużytego (uszkodzonego) akumulatora. Prąd szczytowy akumulatorów spada prawie do zera. Zaletą przedstawionego rozwiązania układu zasilania napędów łączników SN jest możliwość rozkładu obciążenia na dwa źródła zasilania. W przedstawionych próbach i pomiarach zastosowano akumulatory typu EP 12-17 o dopuszczalnym pięciosekundowym prądzie rozładowania wynoszącym 255A [3] i superkondensatory typu EDLC 400F / 2,7V o maksymalnym prądzie rozładowania wynoszącym 214,2A [4]. Na podstawie porównania tych wielkości z wynikami przeprowadzonych prób i pomiarów można zauważyć, iż

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Rys. 5. Przebieg napięcia i prądu układu zasilania w zestawieniu 1 i cyklu O

Rys. 6. Przebieg napięcia i prądu układu zasilania w zestawieniu 1 i cyklu C

Rys. 7. Przebieg napięcia i prądu układu zasilania w zestawieniu 2 i cyklu O

Rys. 8. Przebieg napięcia i prądu układu zasilania w zestawieniu 2 i cyklu C

Rys. 9. Przebieg napięcia i prądu układu zasilania w zestawieniu 3 i cyklu O

Rys. 10. Przebieg napięcia i prądu układu zasilania w zestawieniu 3 i cyklu C

maksymalne prądy rozładowania akumulatorów i superkondensatorów są znacznie wyższe od wartości uzyskanych i zmierzonych w sześciu próbach. Zatem, proponowany układ powinien zapewnić poprawną i bezpieczną pracę całego zestawu urządzeń.

Wnioski

Proponowany przez autorów sposób zmiany układu zasilania napędów łączników SN, poprzez zastosowanie superkondensatorów umożliwia podział zapotrzebowania na energię z dwóch

źródeł zasilania. Podział ten może być rozłożony równomiernie lub nierównomiernie, w zależności od stanu technicznego, głównie akumulatorów. Porównanie cech i parametrów technicznych kondensatorów elektrochemicznych i akumulatorów bezobsługowych w technologii VRLA, wykazuje iż urządzenia te mogą wzajemnie się uzupełniać we wspólnym układzie zasilania napędów [1]. Kondensatory elektrochemiczne zdolne są do szybszego ładowania i rozładowania, lecz nie są w stanie zmagazynować tak dużej energii

elektrycznej jak akumulatory czy ogniwa paliwowe (ok. 10-krotnie mniej). Natomiast charakteryzują się dużą gęstością mocy (ok. 100-krotnie wyższą) w porównaniu do akumulatorów [2]. Superkondensatory mogą zabezpieczać akumulatory przed szkodliwym wpływem obciążeń szczytowych. Mogą dostarczyć energię w przypadkach braku zasilania ze strony akumulatorów. Ze względu na konieczność kontroli stanu i obsługi układu zasilania napędu łącznika SN, wynika zasadność kompleksowego opracowania zestawu,

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Tab. 1. Wartości napięć układu zasilania w trzech zestawieniach cykli C-O Nr rys. cykl C lub O

Maks. zmiana napięcia całkowita [V] (Ia+Ic)R

Maks. zmiana napięcia na superkondensatorach [V] IcR

Maks. zmiana napięcia na akumulatorze [V] I aR

Czas trwania cyklu C lub O [ms]

Rys. 5 – O

5,3

2,0

3,3

280

Rys 7 – O

4,3

2,7

1,6

300

Rys. 9 – O

3,7

3,6

0,1

320

Rys. 6 – C

5,5

2,1

3,4

290

Rys. 8 – C

4,5

2,7

1,8

315

Rys. 10 - C

3,5

3,3

0,2

360

Tab. 2. Wartości prądów układu zasilania w trzech zestawieniach cykli C-O Nr rys. cykl C lub O

Prąd szczytowy całkowity [A] Ia+Ic

Prąd szczytowy superkondensatora [A] Ic

Prąd szczytowy akumulatora [A] Ia

Udział procentowy akumulatora [%] w zestawieniach 1,2,3

Rys. 4 – O

212

132

Rys 6 – O

172

108

Rys. 8 – O

148

144

2,7

Rys. 5 – C

220

136

Rys. 7 – C

180

108

Rys. 9 - C

140

132

5,7

zawierającego napęd elektromechaniczny, akumulator bezobsługowy, superkondensatory, specjalny zasilacz ze sterownikiem. Zestaw taki w połączeniu z dowolnym modułem radiowym czy teleinformatycznym do transmisji danych zapewni prawidłową pracę napędów łączników SN [8]. Szczególnym zastosowaniem nowego układu zasilania napędów wydają się być automatyczne punkty rozłącznikowe w inteligentnych sieciach średniego napięcia.

Literatura

1. K. Bednarek, Akumulatory czy superkondensatory – zasobniki energii w UPS-ach, „Elektro.info” nr 1-2/2012. 2. A. Lisowska – Oleksiak, A. Nowak, M. Wilamowska, Superkondensatory jako materiały do magazynowania energii, „Acta Energetica” nr 1/2010. 3. Europower akumulacja jakości, „Akumulatory i ogniwa bezobsługowe” nr 15/2014 4. Green-Cap (Electric Double Layer Capacitors), Type DB – katalogue 2014 5. Instytut Energetyki – Zakład Doświadczalny w Białymstoku. Napęd elektromechaniczny typu Nien-1.3, Dokumentacja techniczna 2015

6. S. Kiszło, K. Stasiewicz, Akumulatory i superkondensatory w układzie zasilania napędów łączników średniego napięcia, „Urządzenia dla Energetyki” nr 7/2014 7. S. Kiszło, K. Stasiewicz, Zastosowanie toru obejściowego do zasilania napędów łączników SN, „Elektro.info” nr 7/8/2015 8. S. Kiszło, M. Szymański, K. Kobyliński, K. Stasiewicz, Nowe opracowania elektromechanicznych napędów typu Nien i sterowników przeznaczonych do automatyzacji punktów rozłącznikowych średniego napięcia, „Urządzenia dla Energetyki” nr 7/2015

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Autorzy: dr inż. Stanisław Kiszło – Instytut Energetyki Zakład Doświadczalny w Białymstoku, s.kiszlo@iezd.pl mgr inż. Michał Szymański – Instytut Energetyki Zakład Doświadczalny w Białymstoku, m.szymanski@iezd.pl inż. Krzysztof Kobyliński – Instytut Energetyki Zakład Doświadczalny w Białymstoku, k.kobyliński@iezd.pl mgr inż. Krzysztof Stasiewicz – Maks s.c. Białystok, maks@maks.net2000.pl n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zasady pomiarów natężenia pola-EM o częstotliwości 50 Hz w rozdzielniach i w otoczeniu linii wysokiego napięcia dla potrzeb oceny narażenia w środowisku pracy Autorzy niniejszego opracowania pragną podziękować za wnikliwe uwagi i merytoryczny wkład przy jej opracowaniu Panu K. Zajdlerowi reprezentującemu Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A., Oddział w Radomiu. Słowa kluczowe: pola E-M, stacja energetyczna, rozdzielnia

artykule przedstawiono ogólne zasady pomiarów pola-EM niskiej częstotliwości w otoczeniu urządzeń i instalacji elektroenergetycznych stanowiących wyposażenie rozdzielni wchodzących w skład stacji elektroenergetycznych wysokiego napięcia dla potrzeb oceny narażenia personelu pracującego w środowisku pracy. Jest to propozycja sposobu prowadzenia takich badań uwzględniająca specyfikę systemów elektroenergetycznych [5], niezależna od innych prac nad metodykami, prowadzonych w tym kierunku przez placówki naukowe w kraju. W pracy podano algorytm postępowania dla zespołów pomiarowych przy wyznaczeniu lokalnych wartości maksymalnych natężeń pola-E i pola-M oraz sposób ustalenia granic stref ochronnych w zdefiniowanej przestrzeni pracy przy czynnych źródłach pola-EM o częstotliwości 50 Hz, a także wyliczenia wskaźników dziennego narażenia ogólnego W, jako kryterium oceny tymczasowości narażeń. Wyniki pomiarów mają służyć użytkownikowi źródeł pola-EM we wdrożeniu skutecznego programu stosowania środków ochronnych. W niniejszej pracy pominięto w sposób świadomy interpretację uzyskanych wyników pomiarów w zakresie uzyskanych wyników pomiarów w świetle wcześniejszych i obowiązujących przepisów i norm [1, 2, 3 i 4], skupiono się na zasadach organizacji prac wykonywanych przez ekipy pomiarowe przed przystąpieniem do wykonywania pomiarów, w trakcie ich wykonywania, po zakończeniu pomiarów pól-EM oraz na zagadnieniach metrologicznych.

1 Sposób prowadzenia pomiarów 1.1 Przygotowanie formalne do pomiarów Stacje elektroenergetyczne, w skład których wchodzą rozdzielnie o różnych poziomach napięć, mają znaczenie strategiczne dla bezpieczeństwa energetycznego w skali regionu i kraju: są obiektami zamkniętymi i monitorowanymi, a praca na ich obszarze regulowana jest specyficznymi przepisami. Przed przystąpieniem do pomiarów należy: yy zgłosić swoje przybycie dyżurnemu stacji (personelowi dopuszczającemu) i uzyskać zgodę na wejście (wjazd) na teren stacji, yy na żądanie okazać dowody osobiste i aktualne świadectwa kwalifikacyjne SEP odpowiednie do zakresu napięć występujących na obiekcie (na uprawnieniach SEP znajduje się także numer dowodu osobistego), yy potwierdzić u dyżurnego stacji elektroenergetycznej wcześniejsze ustalenia co do zakresu (praca bez fizycznego dostępu do aparatury elektrycznej bez konieczności wyłączania pola stacji) i czasu wykonania prac; na czas pomiarów wymagane jest określenie stanowisk osoby dopuszczającej i nadzorującej, oraz wpisanie ich w poleceniu na pracę yy sprawdzić, czy nie ma nieplanowanych wyłączeń, które mogłyby uniemożliwić realizację zleconego zakresu pomiarów (z uwagi na bezpieczeństwo nie wskazane jest przebywanie w polu, gdzie wykonywane są czynności łączeniowe), yy uzyskać polecenie na wykonanie swoich prac, a następnie potwierdzić u dy-

żurnego dopuszczenie do ich wykonywania; oryginał polecenia na wykonanie prac zabiera się na miejsce badań i oddaje po podpisaniu dyżurnemu/obsłudze stacji na zakończenie pracy (zamknięcie polecenia), yy odebrać szkolenie stanowiskowe potwierdzane podpisami, yy zapoznać się z obszarem prowadzenia badań i drogami ewakuacji. Z uwagi na specyficzne miejsce badań obsługa stacji ma prawo zażądać od ekipy pomiarowej posiadania własnej odzieży ochronnej tj. co najmniej kaski i kamizelki identyfikujące jednoznacznie firmę, którą dane osoby reprezentują. W czasie wykonywania pomiarów i oględzin personel pomiarowy powinien być ubrany w kamizelki oraz kaski. W przypadku dostępu do dużych obiektów energetycznych komplet dokumentów, jak świadectwa kwalifikacyjne SEP czy dane personalne osób wysyła się z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym wraz z prośbą o dopuszczenie do prac na stacji.. Większość stacji jest bezobsługowa i zapewnienie dostępu do stacji musi być zaplanowane z dużym wyprzedzeniem. Niedopuszczalne są oględziny obiektu oraz praca ekip pomiarowych bez uprzednio wypełnionego polecenia na pracę.

1.2 Kontrola bieżąca mierników i przygotowanie formularzy do zapisów z badań Od strony technicznej, przed przystąpieniem do pomiarów należy: yy sprawdzić prawidłowość działania aparatury pomiarowej (zgodnie z osobną procedurą/instrukcją roboczą kontroli bieżących), przyrządy

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE powinny być kondycjonowane – to znaczy przez co najmniej 10 minut powinny przebywać w warunkach, w jakich będą wykonywane pomiary, yy przygotować formularze (ew. w formie elektronicznej) do zapisu wyników pomiarów, numerów pionów pomiarowych oraz nazw i danych informacyjnych źródeł pola-EM. yy sprawdzić zgodność z rzeczywistością rozmieszczenia źródeł pola-EM i innych istotnych elementów, zaznaczonych na otrzymanym wcześniej wyskalowanym planie sytuacyjnym, yy w przypadku braku takiego planu należy go sporządzić schematycznie na miejscu i zwymiarować za pomocą posiadanych narzędzi pomiaru odległości.

1.3 Parametry techniczne źródeł pola-EM Identyfikacji źródeł dokonuje się: yy poprzez zapoznanie się z planem stacji – zwykle znajduje się on w formie graficznej w nastawni; na planie tym zaznaczone są poszczególne urządzenia oraz ich parametry (np. moc transformatora, prądy na przekładnikach prądowych czy typy urządzeń), yy zapoznanie się z dokumentacją stacji – jeżeli plan stacji jest tylko poglądowy (np. naniesiono tylko fundamenty) lub schematem elektrycznym połączeń na stacji, yy oględziny na terenie obiektu – większość aparatury jest zaopatrzona w czytelne tabliczki znamionowe z nazwą urządzenia i jego parametrami technicznymi. Po identyfikacji badanych źródeł pola elektromagnetycznego notuje się ich parametry techniczne, takie jak napięcie i prąd znamionowy oraz określa się charakter pracy (stały, okresowy, impulsowy).

pamiętać o miejscach, gdzie może być wymagany dostęp w dłuższym czasie, np. szafy czy wskaźniki. Na życzenie działu BHP odpowiadającego za dany obiekt na podstawie karty stanowiskowej albo informacji uzyskanych od użytkownika określa się dzienny czas pracy przy włączonym urządzeniu – w celu ustalenia wielkości Tg czyli tzw. współczynnika krotności czasu narażenia ogólnego w stosunku do 8 godzin. Zapisuje się również funkcję i nazwisko osoby, która udzieliła tych informacji. O ile jest to możliwe, sporządza się dokumentację fotograficzną każdej sytuacji pomiarowej. Do określania odległości pionów pomiarowych od źródeł pola-EM, wysokości punktów pomiarowych oraz innych koniecznych wymiarów liniowych wykonuje się pomiary za pomocą dalmierza laserowego (zalecane) lub taśmy mierniczej (taśmy mierniczej nie zbliża się do aparatury elektrycznej – wymiarowanie najlepiej robić do betonowych fundamentów

lub elementów dielektrycznych) - zaleca się stosowanie dielektrycznych, nieprzewodzących taśm mierniczych. Uzyskane wyniki zapisuje się wraz z wynikami odpowiadających im pomiarów natężeń pól E-M na uprzednio przygotowanych kartach zapisów z badań i planach sytuacyjnych.

1.5 Wyznaczenie pionów i punktów pomiarowych Źródła pola-EM na terenie rozdzielni napowietrznych i wnętrzowych rozmieszczone są w większości ponad głowami pracowników, tam też występują największe wartości natężeń pól-EM. Do określenia maksymalnego narażenia ogólnego wystarczy pomiar na wysokości 2,0 m nad poziomem ziemi. Określanie w tym wypadku narażenia miejscowego dla kończyn jest zbędne. W przypadku niektórych urządzeń rozdzielczych, takich jak transformatory i podejścia kablowe, czy też obudowa-

1.4 Identyfikacja przestrzeni pracy przy źródłach pola-EM W trakcie eksploatacji rozdzielni napowietrznych i wnętrzowych, na ich terenie nie ma jednoznacznie wyznaczonych stanowisk pracy. Cały dostępny dla personelu obszar traktuje się jako przestrzeń obsługi, ponieważ w obszarze tym dyżurni pracownicy prowadzą regularne przeglądy w ramach tzw. obchodów. W czasie trwania obchodu personel może znaleźć się w sąsiedztwie każdego spośród kilkunastu czy kilkudziesięciu czynnych urządzeń typu przekładniki, wyłączniki, odłączniki czy ograniczniki przepięć, które są źródłami pola-EM. Należy szczególnie

Przykładowe wygrodzenie pola liniowego na rozdzielni na stacji elektroenergetycznej WN/SN, poza którym nie wykonujemy pomiarów pola-EM.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE ne urządzenia rozdzielni wnętrzowych średnich i niskich napięć źródła pola magnetycznego zlokalizowane są na wysokości nóg, tułowia i głowy człowieka; dlatego wyznacza się punkty pomiarowe w całej przestrzeni pracy na wysokości od 0 do 2,0 m. Dodatkowo na stacjach występują także często pola o podejściu kablowym podziemnym, a nie tylko napowietrznym. W tym wypadku pomiar wykonuje się na wysokości od powierzchni ziemi (zamiast 0,3 m według wcześniejszych wymagań) do co najmniej 1 m, pamiętając, że wartości maksymalne będą występować w miejscu maksymalnego skupienia kabli oraz na ich zagięciach. W przypadku słupów kablowych zwykle kable są umieszczone za metalową osłoną do wysokości co najmniej 2 m. Wszystkie piony pomiarowe muszą być ponumerowane, opisane i przyporząd-

czenia wartości maksymalnych pola-E obserwuje się lokalny gradient pola. Sondę pomiarową przemieszcza się w wielu pionach pomiarowych dla identyfikacji pionów wyznaczających zasięgi stref ochronnych, oraz punktów, gdzie występują wartości maksymalne w przestrzeni obsługi. Piony wyznaczające zasięgi stref ochronnych oraz punkty pomiarowe z wartościami maksymalnymi dokumentuje się w sprawozdaniu z pomiarów. Do prawidłowego odczytu wartości natężenia pola-E należy chwilowo zatrzymać ruch sondy. Sondę dystansuje się od tułowia osoby wykonującej pomiar na odległość konieczną dla uniknięcia zaburzeń pola-E (nie mniej niż 1,6 m wraz z długością ręki). W obszarach oddziaływania jednoimiennych faz prądowych można się spo-

Sondę pomiarową przemieszcza się w wielu pionach pomiarowych dla identyfikacji pionów wyznaczających zasięgi stref ochronnych, oraz punktów, gdzie występują wartości maksymalne w przestrzeni obsługi. Piony wyznaczające zasięgi stref ochronnych oraz punkty pomiarowe z wartościami maksymalnymi dokumentuje się w sprawozdaniu z pomiarów. Do prawidłowego odczytu wartości natężenia pola-M należy chwilowo zatrzymać ruch sondy. W odróżnieniu od pomiarów pola-E, dla pola-M dystansowanie sondy od osoby wykonującej pomiar na odległość większą niż minimalna wymagana w rozporządzeniu BHP [3] (1 m) nie jest niezbędne. Wyniki pomiarów natężenia pola-M zapisuje się w A/m lub μT (w sprawozdaniu, wyniki zapisane w μT przelicza się na A/m). W trakcie pomiarów monitoruje i dokumentuje się warunki pogodowe: temperaturę i wilgotność względną powietrza.

1.8 Wyznaczenie granic stref ochronnych

Wygrodzenie w polu potrzeb własnych po stronie SN z dodatkowym źródłem pola-M w postaci dławika.

kowane do konkretnego urządzenia rozdzielczego oraz naniesione na plan sytuacyjny (rysunek) rozdzielni. Przy wyznaczaniu i opisywaniu pionów pomiarowych uwzględnia się trójfazowy charakter budowy źródeł pola-EM (fazy są oznakowane zwykle, jeśli nie kolorami, to tabliczkami – najczęściej na bramce na wejściu liniowym na stację, symbole L1, L2, L3 odpowiadające fazom R,S,T). Pomiary natężenia pola-E i pola-M wykonuje się oddzielnie.

1.6 Wykonanie pomiarów natężenia pola-E Pomiary wykonuje się przy użyciu miernika natężenia pola elektrycznego lub elektromagnetycznego z przypisaną sondą dla składowej elektrycznej dla częstotliwości obejmującej 50 Hz. W celu wyzna-

dziewać większych wartości natężenia pola-E. Wyniki pomiarów natężenia pola-E zapisuje się w kV/m lub V/m. W trakcie pomiarów monitoruje i dokumentuje się warunki pogodowe: temperaturę i wilgotność względną powietrza.

1.7 Wykonanie pomiarów natężenia pola-M Pomiary wykonuje się przy użyciu miernika indukcji magnetycznej (natężenia pola magnetycznego) lub miernika pola elektromagnetycznego z przypisaną sondą do pomiarów pola magnetycznego o obejmującą częstotliwości 50 Hz. Z uwagi na bliskość źródeł wskazane jest używanie sondy izotropowej. W celu wyznaczenia wartości maksymalnych pola-M obserwuje się lokalny gradient pola.

Ilość i usytuowanie pionów pomiarowych muszą być wystarczające do wyznaczenia wartości maksymalnych natężeń pola-EM przy urządzeniach rozdzielczych oraz ustalenia granic stref ochronnych z rozdzielczością nie gorszą niż ± 0,5 m. Jeżeli na podstawie pomiarów w wybranych pionach stwierdzono, że max natężenie pola-EM w przestrzeni pomiarowej występuje na wys. 2 m (sytuacja typowa, jeżeli źródła pola znajdują się ponad podłożem), to w trakcie ustalania zasięgu stref sondę pomiarową przesuwa się na stałej wysokości w taki sposób, aby w momencie pojawienia się wartości granicznej danej strefy możliwe było dokładne określenie położenia tego punktu - np. przez pomiar odległości od innych charakterystycznych punktów w przestrzeni pracy. Należy pamiętać o specyficznych warunkach pracy urządzeń i w przypadku rozdzielni wnętrzowych należy dodatkowo przy wstępnym wybieraniu miejsc do pomiaru kierować się układem kabli i oszynowania oraz umiejscowieniem aparatury rozdzielczej.

1.9 Rejestracja warunków pracy badanych źródeł pola-EM Po zakończeniu pomiarów lub w trakcie ich trwania (jeżeli mogą wystąpić znaczne zmiany parametrów w trakcie trwania pomiarów) zapisuje się aktualne napięcia i prądy robocze, dotyczą-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE ce badanych urządzeń elektroenergetycznych. Informacje te są niezbędne do oceny typowości warunków pracy źródeł w czasie pomiarów i ewentualnego szacowania wartości pola-E i pola-M przy wystąpieniu większych wartości napięć (źródła pola-E) i prądów roboczych (źródła pola-M). Prądy i napięcia są zwykle rejestrowane w dzienniku stacji przez dyżurnego stacji. Nie zawsze jednak te dane na stacji są dostępne lub nie są dostępne wprost – może być np. dostępna jedynie informacja o mocy czynnej/biernej. W tym przypadku trzeba przeliczyć te parametry na prąd, pamiętając o tym, że są to urządzenia 3-fazowe.

1.10 Zakończenie prac Po zakończeniu prac, przedstawiciel zespołu pomiarowego informuje kierownika lub dyżurnego SE o zakończeniu prac pomiarowych i wraz z całą ekipą pomiarową opuszcza obszar pomiarów. Zakończenie prac potwierdza się podpisaniem odpowiedniego druku zgodnie z regulaminem pracy obiektu. Po podpisaniu druku potwierdzającego zakończenie prac, żaden z członków ekipy pomiarowej nie może ponownie wejść na teren SE (rozdzielni). Odstępstwo od tej decyzji pozostaje w gestii kierownika SE (lub dyżurnego SE). Wyrażenie zgody na ponowne wejście na teren SE, musi być odnotowane w odpowiednim dokumencie, który powinien znajdować się w SE.

2 Opracowanie sprawozdania z badań 2.1 Minimalna zawartość opracowania W sprawozdaniu umieszcza się: yy określenie obiektu badań (np. nazwę i adres stacji elektroenergetycznej czy rozdzielni, napięcie znamionowe), datę wykonania pomiarów, dane zleceniodawcy, nazwiska wykonujących badania, itp. yy charakterystykę przyjętej metody badawczej lub odniesienie do dokumentacji metodyk, yy opis badanych źródeł pola-EM wraz z podaniem niezbędnych danych technicznych, yy warunki pracy źródeł pola elektromagnetycznego – napięcie i prąd na poszczególnych polach rozdzielczych stacji, yy identyfikację przestrzeni pracy i przestrzeni obsługi oraz określenie ew. obszarów wyłączonych z prze-

strzeni pracy (np. tereny wygrodzone na rozdzielni ze względu na niebezpieczeństwo porażenia prądem), yy zestawienie miejscowych wartości natężenia pola-E i pola-M, powiązanych z ich lokalizacją w przestrzeni pracy – w formie opisowej (tabelarycznej) i graficznej – z numeracją punktów pomiarowych, zaznaczonych na wyskalowanym planie sytuacyjnym rozdzielni, yy zestawienie rozpoznanych zasięgów stref ochronnych pola-EM w formie opisowej oraz graficznej – wrysowanych ze źródłami pola-EM na wyskalowanym planie sytuacyjnym rozdzielni, Dodatkowo zaleca się umieszczenie dokumentacji fotograficznej badanych obiektów. Na życzenie użytkownika i po uzyskaniu od niego niezbędnych danych, w sprawozdaniu poza zakresem akredytacji i w sposób wyraźnie wskazujący, ze nie jest to element pomiarów, można podać ocenę narażenia pracujących na działanie pola-EM zgodnie z [3] i [4]). Wyniki pomiarów natężenia pola-E i pola-M podaje się z precyzją 2 miejsc znaczących bez uwzględniania ich niepewności; zasięgi stref określa się na podstawie wyników pomiarów.

2.2 Ocena narażenia na działanie pola-EM od badanych źródeł Ocenę narażenia pracujących na działanie pola elektrycznego i magnetycznego przeprowadza się w oparciu o wskaźnik dziennego narażenia ogólnego W (sposób obliczenia wartości wskaźnika podano w załączniku w części III załącznika 3 do Rozporządzenia [1]). Jeśli W < 1 to narażenie ogólne na pole-EM jest narażeniem tymczasowym i kontrolowanym - dopuszczalnym na stanowiskach pracy. Jeśli W >1 narażenie jest niedopuszczalne. W przypadku pomiarów pola-EM na terenie rozległych powierzchniowo rozdzielni napowietrznych czy wnętrzowych dopuszcza się wyliczanie wskaźnika W tylko w miejscach stwierdzenia największych wartości natężenia pola elektrycznego i magnetycznego w obszarze obsługi, ale w ramach obszaru danego pola rozdzielczego. Zgodnie z [3] „wydane przed dniem 1 lipca 2016 r. certyfikaty akredytacji laboratoriów badawczych do realizacji pomiaru pola-EM w środowisku pracy, zgodnie z wymaganiami Polskich Norm PN-T-06580-1 i PN-T-06580-3, upoważniają do wykonywania pomiarów metodami

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

dostosowanymi do oceny ekspozycji na pole-EM, o której mowa w części III załącznika nr 3 do rozporządzenia, w okresie do dnia 31 grudnia 2016 r. albo do czasu zaktualizowania zakresu akredytacji, jeżeli przed tym dniem laboratorium wystąpi o taką aktualizację”. Przedstawiony w niniejszej pracy algorytm może posłużyć do opracowania takiej własnej dopasowanej metodyki „przejściowej”. Przygotowywana w trakcie pisania artykułu nowelizacja rozporządzenia [3] ma wydłużyć okres stosowania metodyk przejściowych i możliwe jest, że przy braku opracowanych naukowo metodyk, będą one mogły być stosowane bezterminowo po uzyskaniu uaktualnienia zakresu akredytacji.

3. Piśmiennictwo [1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2014 poz. 817) [2] PN-T-06580-3:2002 „Ochrona pracy w polach i promieniowaniu elektromagnetycznym o częstotliwości od 0 Hz do 300 GHz. Metody pomiaru i oceny natężenia pola na stanowisku pracy” [3] Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie BHP przy pracach związanych z narażeniem na pole-EM (Dz.U. 2016 poz. 950), [4] Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2016 poz. 952). [5] Ireneusz Hasiec Przykładowa procedura badawcza w zakresie pomiarów i oceny zagrożeń od źródeł pola-EM o częstotliwości 50 Hz dla celów ochrony w środowisku pracy W: Warsztaty IMP Łódź 2016 - Ochrona przed PEM: nowe przepisy krajowe o polach elektromagnetycznych 0 Hz-300 GHz: nowe źródła pól elektromagnetycznych: porównania międzylaboratoryjne (ILC/PT), Łódź, 12-14 października 2016, Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, s. 152-157 n Piotr Papliński1), Hubert Śmietanka1), Ireneusz Hasiec2), Paweł Bieńkowski3) Instytut Energetyki - Instytut Badawczy, Z.P.B.E. Energopomiar-Elektryka Gliwice, 3. Pracownia Ochrony Środowiska Elektromagnetycznego Politechniki Wrocławskiej 1.

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Zabezpieczenie obwodów – istotna kwestia dla konstruktorów maszyn W jaki sposób zabezpieczenie obwodów zapewnia bezpieczeństwo operatorów, dłuższy czas bezawaryjnej pracy maszyn i zyski dla producentów oryginalnego wyposażenia

a współczesnym globalnym rynku konstruktorzy maszyn muszą być świadomi priorytetów swoich klientów zajmujących się produkcją, aby uzyskać w ten sposób przewagę konkurencyjną. Priorytety te skupiają się na zmaksymalizowaniu dostępności i produktywności przy jednoczesnej ochronie zarówno personelu, jak i sprzętu przed szkodami. Osiągnięcie tych celów zależy w znacznym stopniu od przyjęcia skutecznej strategii w zakresie zabezpieczeń obwodów, jednak dobór i pozyskiwanie odpowiednich zabezpieczeń oraz ich odpowiednie wzajemne dopasowanie w całej sieci dystrybucyjnej to trudne i wymagające zadanie. W tym artykule przedstawiono przegląd możliwych problemów występujących w instalacji elektrycznej oraz ich ewentualnych konsekwencji. Zwrócono przy tym uwagę, że z pomocą partnera dostarczającego odpowiednie elementy można wprowadzić rozwiązania, które okażą się skuteczne zarówno dla producentów maszyn, jak i ich klientów będących jednocześnie użytkownikami końcowymi. Producenci ze wszystkich sektorów wymagają od maszyn wysokiej wydajności, niezawodnej pracy, zmniejszenia kosztów i zwiększenia bezpieczeństwa operatorów. Konstruktorzy maszyn próbują spełnić te wymagania, przy czym napotykają na swojej drodze jeszcze większe wyzwania stawiane przez rynek o coraz bardziej globalnym charakterze. Nie można wszędzie zagwarantować jednakowej jakości energii elektrycznej, odpowiednich miejsc montażu czy dostępności przeszkolonych techników. Aby zapewnić optymalną wydajność, maszyna musi mieć odpowiednie zabezpieczenie obwodów elektrycznych przed czterema możliwymi przyczynami awarii. Przyczyny awarii można szeroko sklasyfikować jako przetężenia, prądy różnicowe bądź upływowe, łuki elektryczne i skoki napięcia wywołane przez uderzenie błyskawicy lub inny zamontowany sprzęt. Wszystkie cztery przyczyny

stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa operatora i wiążą się z ryzykiem uszkodzenia sprzętu, które może prowadzić do długiego przestoju.

Przetężenia (prąd przeciążeniowy lub zwarciowy)

Przyczynami przetężeń są trudne warunki, ogólne zużycie, uszkodzenie na skutek wypadku lub z przyczyn naturalnych lub przeciążenie sieci dystrybucyjnej. Przetężenia mogą występować w formie prądów przeciążeniowych lub zwarciowych. Prąd przeciążeniowy to prąd, który przekracza normalne parametry robocze przewodów, ale jego przepływ ogranicza się do sieci dystrybucyjnej, podczas gdy prąd zwarciowy przepływa poza te normalne ścieżki przewodzenia. Tymczasowe przeciążenie, którego natężenie często jest od jednego do sześciu razy większe od normalnego poziomu natężenia, jest przeważnie powodowane niegroźnym skokiem napięcia, który występuje przy rozruchu silników lub podaniu zasilania na urządzenie. Ze względu na krótki czas trwania wzrost temperatury przewodów jest znikomy, nie powoduje żadnych szkodliwych skutków i niezwykle istotne jest, aby urządzenia zabezpieczające

na niego nie reagowały. Ciągłe przeciążenie może jednak wynikać z wad silników, zużycia łożysk, pracy sprzętu powyżej jego normalnych parametrów roboczych lub podłączenia zbyt wielu obciążeń do jednego obwodu. Takie przeciążenia powodują szkody i muszą być szybko usuwane przez zabezpieczenia, aby zapobiec uszkodzeniom. W przeciwieństwie do prądów przeciążeniowych natężenie prądów zwarciowych może być kilkaset razy większe od normalnego poziomu natężenia roboczego, osiągając wartość ponad 50 000 A. Jeżeli taki prąd nie zostanie odizolowany w ciągu kilku milisekund, może on powodować gwałtownie rosnące szkody i zniszczenia, skutkując poważnym uszkodzeniem izolacji, stopieniem przewodów, parowaniem metalu oraz powstawaniem łuków elektrycznych i pożarów. Wykorzystuje się dwa rodzaje zabezpieczeń: wyłączniki nadprądowe i bezpieczniki. Chociaż uważa się, że wyłącznik nadprądowy stanowi zamiennik dla bezpiecznika, obydwa elementy mają swoje zastosowania. Kluczową przewagą bezpiecznika nad wyłącznikiem nadprądowym jest czas reakcji, który wynosi 4–5 ms. Umożliwia to zapobieganie prądom zakłóceniowym o wy-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE sokim natężeniu, które mogą uszkodzić elementy elektroniczne maszyny. W celu zapewnienia prawidłowego zabezpieczenia należy dokładnie rozważyć wartości znamionowe napięcia i natężenia dla bezpiecznika, zarówno pod kątem ciągłej pracy, jak i jej przerwania. Pomoc przy doborze bezpiecznika często okazuje się przydatna, a nawet niezbędna ze względu na dużą liczbę zastosowań bezpieczników, jak i różnorodności dostępnych ty-

awaryjnych lub wyłączników głównych przy zastosowaniu asortymentu akcesoriów modułowych.

Prądy różnicowe bądź upływowe

Prądy różnicowe bądź upływowe nie są tak silne i nie mają takiej mocy jak prądy zwarciowe, ale jeżeli pozwoli się, aby prąd upływowy o natężeniu zaledwie 30 mA przepływał przez ludzkie ciało przez więcej niż ułamek sekundy,

noczesnym utrzymaniu długiego czasu pracy układu oraz zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony dla sprzętu i operatora, niezależnie od lokalizacji maszyny. Dlatego niezbędne jest przestrzeganie wszystkich norm i regulacji. Obecnie na rynku dostępne są cyfrowe wyłączniki różnicowoprądowe, oferujące użytkownikom maszyn szereg korzyści. Dzięki funkcji pomiaru prądów różnicowych w czasie rzeczywistym mogą one powiadamiać o zagrożeniu zarówno lokalnie, za pomocą kontrolek LED, jak i zdalnie, poprzez styki bezpotencjałowe. Awarie można wykrywać, zanim dojdzie do wyzwolenia, co zmniejsza potrzebę nieplanowych konserwacji i w rezultacie wydłuża czas pracy układu.

Zwarcia łukowe

pów bezpieczników. Eaton prezentuje w swoich katalogach na przykład 8500 różnych typów bezpieczników. Z drugiej strony wyłączniki nadprądowe można resetować po awarii, w niektórych przypadkach nawet zdalnie. W przypadku niektórych zastosowań możliwość zdalnego zresetowania wyłącznika nadprądowego, zamiast wysyłania technika na miejsce, może zwiększyć czas pracy maszyny. Wyłączniki nadprądowe również sprawdzają się lepiej niż bezpieczniki w obwodach, w których występują obciążenia indukcyjne, takie jak w przypadku silników lub transformatorów, które wywołują silne, przejściowe prądy rozruchowe. Można je z łatwością ustawić tak, aby reagowały na prawdziwe zakłócenia bez „niepotrzebnego wyzwalania” podczas przejściowych obciążeń indukcyjnych. Ponadto w przypadku wyłączników nadprądowych można regulować charakterystykę zabezpieczenia, co sprawia, że nadają się one do wielu różnych zastosowań, podczas gdy w przypadku bezpieczników trzeba wybrać jeden o dokładnie takich parametrach, jakie są wymagane do danego zastosowania. Wyłączniki mocy mogą dodatkowo pełnić inne funkcje, np. wyłączników

może on spowodować zatrzymanie akcji serca lub wyrządzić poważne uszkodzenie ciała. W związku z tym układy dystrybucji zasilania muszą zawierać wyłączniki różnicowoprądowe (residual current devices, RCD), które otwierają się przy wykryciu zaburzenia równowagi pomiędzy prądem płynącym w linii zasilania i w przewodzie zerowym. Każde zaburzenie równowagi tego typu zazwyczaj wskazuje na wystąpienie zwarcia lub innej nieprawidłowości elektrycznej. Oprócz zagrożenia porażeniem elektrycznym występuje również zagrożenie pożarem wywołanym przez nadmierne prądy różnicowe. Jednak układy maszyny często obejmują napędy o zmiennej prędkości, które generują robocze prądy upływowe. Dlatego też ważne jest, aby wyłącznik różnicowoprądowy odpowiednio reagował na prądy zakłóceniowe, które rzeczywiście stanowią zagrożenie, bez „niepotrzebnego wyzwalania” w odpowiedzi na normalne dla układu napędowego prądy upływowe i bez zmniejszenia stopnia ochrony operatora. Konstruktorzy maszyn powinni korzystać z wyłączników różnicowoprądowych typu B, aby spełniać wymogi dotyczące zabezpieczeń sprzętu maszynowego. Wyzwanie polega na jed-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Zwarcia łukowe mogą wystąpić w przypadku uszkodzenia izolacji lub poluzowania przewodów i stanowią główną przyczynę uszkodzeń instalacji elektrycznych. Podobnie jak wszelkie uszkodzenia instalacji elektrycznych tego typu, zwarcia łukowe mogą łatwo wywołać pożar, co stwarza poważne zagrożenie dla operatorów, maszyn i infrastruktury. Typową przyczyną powstania zwarcia łukowego jest na przykład uszkodzenie kabla przez mechaniczny podnośnik. Firmy ubezpieczeniowe szacują, że 25% wszystkich pożarów spowodowanych przez awarię elektryczną było na pewnym etapie zwarciem łukowym. Początkowo urządzenia wykrywające zwarcia łukowe (Arc Fault Detection Devices, AFDD) miały chronić przed pożarem mieszkańców budynków mieszkalnych, ale ponieważ okazały się niezawodne i niedrogie, obecnie stają się coraz bardziej popularne wśród konstruktorów maszyn. Do wykrywania zwarć łukowych wykorzystywane są złożone obwody elektryczne, które wykrywają sygnały o wysokiej częstotliwości na linii zasilania. Wzór szumów łuków elektrycznych rozkłada się w szerszym paśmie, różniącym się od innych zakłóceń o wysokiej częstotliwości. Wykrycie zwarcia łukowego uruchamia podłączony wyłącznik nadprądowy (miniature circuit breaker, MCB) lub wyłącznik różnicowoprądowy z wbudowanym zabezpieczeniem nadprądowym (residual current circuit breaker, RCBO), który odcina zasilanie od łuku elektrycznego. Najważniejszą cechą wyróżniającą urządzenia wykrywające zwarcia łukowe pod względem jakości jest minimalizacja liczby niepotrzebnych wy-

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE zwoleń. Stanowi to wyzwanie dla konstruktorów maszyn ze względu na fakt, że wiele sygnałów na linii, na przykład przełączanie styków, może zostać błędnie zinterpretowanych jako zwarcia łukowe. Szybkie i bezpieczne wykrywanie (oraz redukcja) zwarć łukowych stanowią przedmiot dokładnych badań na etapie zatwierdzania. Z tego powodu strategie ochrony przed zwarciami łukowymi skupiają się

czaj nie wywołują prądów przetężeniowych ani różnicowych. Urządzenia wykrywające zwarcia łukowe w połączeniu z wyłącznikami nadprądowymi stanowią zabezpieczenie przed szeregowymi i równoległymi zwarciami łukowymi np. L-L lub L-N.. Urządzenia wykrywające zwarcia łukowe w połączeniu z wyłącznikami różnicowoprądowymi chronią przed zwarciami między fazą a przewodem ochronnym (L-PE)

w ciągu nanosekund. Bezpieczniki i wyłączniki mocy nie są w stanie zareagować dostatecznie szybko, aby zapobiec uszkodzeniu. Z tego powodu konieczne są alternatywne metody, aby uzupełnić istniejące już zabezpieczenia przeciwprzetężeniowe o ochronę przeciwprzepięciową. Najczęściej stosowanymi podzespołami są iskierniki i warystory. Iskierniki, które mają długi okres eksploatacji i potrafią zaabsorbować duże ilości energii, wymagają zazwyczaj określonego poziomu energii aktywacji, podczas gdy warystory działają bardzo szybko i nie potrzebują energii do wywołania reakcji. Zalecane jest zainstalowanie co najmniej jednego urządzenia przeciwprzepięciowego (Surge Protection Device, SPD) w szafie dystrybucyjnej, jednego w każdym wrażliwym urządzeniu i jednego na przewodzie czujnika wychodzącym poza budynek. Koszty urządzeń przeciwprzepięciowych są zazwyczaj niewielkie w porównaniu ze szkodami, jakim zapobiegają.

Podsumowanie

na ich wykrywaniu. Urządzenia wykrywające zwarcia łukowe współpracują z wyłącznikami mocy oraz wyłącznikami różnicowoprądowymi z wbudowanym zabezpieczeniem nadprądowym. Urządzenie wykrywające zwarcia łukowe powinno reagować w momencie wykrycia łuku elektrycznego o energii wynoszącej 100 dżuli lub więcej, skracając dopuszczalny czas reakcji wraz ze wzrostem energii łuku elektrycznego. Ogólnie rzecz biorąc, skuteczność zabezpieczenia zależy przede wszystkim od szybkiej reakcji w celu zminimalizowania energii łuku elektrycznego. Urządzenia wykrywające zwarcia łukowe są niezbędne nawet w układach, które są już zaopatrzone w zabezpieczenie nadprądowe. Wyłączniki mocy i wyłączniki różnicowoprądowe nie są w stanie wykryć zwarć łukowych, które zazwy-

Ochrona przeciwprzepięciowa

Wraz z coraz częstszym stosowaniem elementów elektronicznych w maszynach wzrasta konieczność ochrony przeciwprzepięciowej sieci dystrybucyjnej. Dzięki wdrażaniu koncepcji Przemysłu 4.0 coraz powszechniejsze stają się komputery, sterowniki PLC, wyświetlacze i podzespoły komunikacyjne. Przepięcia mogą poważnie uszkodzić elementy elektroniczne, powodując katastrofalne w skutkach awarie, przerywanie procesów technologicznych oraz powtarzające się uszkodzenia prowadzące w rezultacie do awarii. Ich przyczynami mogą być zdarzenia zewnętrzne, takie jak uderzenie pioruna, przełączanie sieci elektroenergetycznej lub przełączanie wewnętrznego silnika i przekaźnika. Przepięcia bardzo szybko osiągają niebezpieczne poziomy napięcia, często

Widać wyraźnie, że istnieje wiele różnych rodzajów przyczyn awarii i odpowiednich metod zabezpieczeń obwodów. Ostateczny sukces każdej strategii ochrony obwodów w zakresie wydłużania czasu pracy i poprawy bezpieczeństwa operatorów zależy w znacznym stopniu od wyboru właściwego partnera. Wyłączniki mocy, bezpieczniki i inne urządzenia rzadko się sprawdzają, gdy działają samodzielnie. Zazwyczaj są projektowane jako części składowe hierarchicznych układów zasilania, w których funkcje zabezpieczeniowe są podzielone między podzespoły, w zależności od ich pozycji w ogólnym układzie. Logicznym rozwiązaniem jest zatem zaopatrywanie się we wszystkie te elementy u jednego, najlepiej globalnego partnera, który zagwarantuje ich wydajność we wspólnej pracy i posłuży radą przy opracowywaniu zrównoważonego rozwiązania. Konstruktorzy maszyn mogą uzyskać rzeczywistą przewagę konkurencyjną dla swojej oferty, jeżeli uda im się znaleźć dostawcę elementów ochrony obwodów, który dysponuje odpowiednio bogatą ofertą produktową oraz równie kompleksowym globalnym wsparciem technicznym i logistycznym. Zabezpieczenie obwodu, zamiast problemem konstrukcyjnym, może stać się atutem handlowym. www.eaton.eu/pl/cp/gen Dr Peter Terhoeven, szef Grupy ds. Badań i Rozwoju w Eaton n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

WYŁĄCZANIE W JEDNYM OKRESIE Dlaczego wystąpienie zwarcia łukowego jest takie niebezpieczne? Zgodnie z ostatnimi badaniami przeprowadzonymi w USA przez OSHA (Occupational Safety and Health Administration) zawód elektryka został uznany statystycznie trzecim najbardziej niebezpiecznym zawodem. Jedynie na terenie USA według OSHA każdego dnia ma miejsce 10 wypadków związanych z działaniem łuku elektrycznego, z czego co najmniej jeden z nich jest śmiertelny. Badania pokazują, że aż do 80% wypadków nie jest spowodowanych bezpośrednim przepływem prądu przez ciało człowieka, lecz powstaje wskutek oparzeń wywołanych intensywnym wypromieniowaniem energii cieplnej w chwili eksplozji wywołanej zwarciem łukowym. Zapobieganie eksplozjom wywołanym zwarciami łukowymi i ochrona personelu narażonego na oddziaływanie niekorzystnych czynników występujących w takich wypadkach pozostaje niezmiennie priorytetem. W celu zredukowania liczby tego typu wypadków przy pracy, National Fire Protection Association (NFPA) opracowała normę NFPA 70E „Standard for Electrical Safety in the Workplace”. Norma dostarcza wskazówek doboru środków ochrony osobistej PPE (Personal Protective Equipment), aby znacząco zredukować lub zapobiec uszkodzeniom ciała podczas wypadków związanych ze zjawiskiem łuku elektrycznego. W celu identyfikacji kategorii ryzyka NFPA stworzyła kategorie HRC (Hazard/Risk Categories). Ma to w założeniu pomóc użytkownikom i uprościć dobór środków ochrony osobistej - PPE (Personal Protective Equipment).

NFPA 70E Tabela 130.7(C)(16)(uproszczona i przeliczona na J/cm2)

Rys 1. Kombinezon ochronny. Źródło: TEE

Narażenie/kategoria ryzyka (HRC)

Minimalny poziom odporności termicznej PPE (J/cm2)*

HRC0

N/A

HRC1

16,74 J/cm2

HRC2

33,47 J/cm2

HRC3

104,6 J/cm2

HRC4

167,36 J/cm2

* - Minimalna wartość energii przy ekspozycji na którą środki ochrony osobistej PPE są zdolne ochronić personel przed termicznymi skutkami zwarcia łukowego w odległości roboczej od źródła łuku wg normy IEEE 1584

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Czym jest wyładowanie łukowe? Wyładowanie łukowe jest niebezpiecznym zjawiskiem związanym z wydzielaniem energii która jest proporcjonalna do V·I·t. Według NFPA 70E D.4.3 (c) wartość energii na jednostkę powierzchni obliczona według metody zawartej w normie IEEE 1584 wynosi:

E=4.184CfEn(t/0.2)(610x/Dx) gdzie: E - energia incydentalna J/cm2 (Incident Energy) Cf - przyjmuje wartość 1 dla napięć pow 1kV t - czas oddziaływania łuku, s X - wykładnik zależny od odległości (tabela NFPA 70E D.4.2.)

D - odległość robocza, mm (od łuku do osoby) - 910 mm dla rozdzielni SN (tabela NFPA 70E D.4.3) En - Energia incydentalna znormalizowana (dla czasu i odległości)

Energia incydentalna (Incident Energy) jest miarą energii cieplnej w odległości roboczej od zwarcia łukowego. Jednostką energii incydentalnej jest J/cm2 ewentualnie cal/cm2. Jako odległość roboczą przyjmuje się odległość od miejsca gdzie znajduje się narażona osoba obsługi (mierzona od twarzy lub klatki piersiowej) do miejsca palenia się łuku. Dla rozdzielni SN przyjmuje się 910 mm. Analiza wartości tej energii pozwala na właściwy dobór PPE ograniczających oparzenia do możliwego do wyleczenia stopnia. Przyjmuje się że wartość progowa która może spowodować już oparzenie II stopnia wynosi ok. 5 J/cm2. Podczas palenia się łuk elektryczny wytwarza olbrzymią ilość energii która powoduje: yy powstanie jednej z najwyższych na ziemi temperatur, aż do 19000 oC (piec łukowy posiada temperaturę 1600-3000°C) yy wyrzucenie odłamków yy najsilniejszą falę uderzeniową i falę dźwiękową yy toksyczny dym Wszystkie te zjawiska niszczą urządzenia i wyposażenie oraz są niebezpieczne dla obsługi.

Rys 2. Efekty zwarć łukowych. Źródło: Tavrida Electric.

Jak jeszcze można chronić ? Bezpieczeństwo personelu obsługi jest priorytetem w energetyce i przemyśle. Jednakże stosowanie nieporęcznych i niewygodnych środków ochrony osobistej jest drogie dla firmy i niekomfortowe dla samego personelu. Oprócz tego środki te wymagają okresowych badań i wymiany. Aby zredukować obciążenia dla firm pozwalających personelowi/elektrykom nosić tańszą, lekką i wygodną odzież roboczą została wprowadzona przez normy IEC klasa odporności na wewnętrzny łuk elektryczny (IAC). Obecnie rozdzielnice są klasyfikowane pod kątem wytrzymałości na zjawisko wewnętrznego zwarcia łukowego przez określony czas. Znacząco redukuje to ryzyko zniszczenia urządzeń i zranienia obsługi. Niemniej jednak, okapturzone obudowy rozdzielnic klasy „metal clad” wyposażone w klapy wydmuchowe i kanały dekompresyjne do ewakuacji gazów połukowych nie są jedynym miejscem powstawania zwarć i nie pokrywają 100% przypadków. Jako, że iloczyn V·I jest zależny od warunków zwarciowych w miejscu, jedynie czas palenia się łuku (t) jest zmienną.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Skutki zwarć łukowych w zależności od klasyfikacji IAC i zabezpieczeń. Bez klasyfikacji IAC i bez zabezpieczenia łukowego. Prąd zwarcia 25kA. Czas palenia się łuku 1s.

Całkowite zniszczenie

Klasyfikacja IAC 1s, bez zabezpieczenia łukowego. Prąd zwarcia 31,5kA. Czas palenia się łuku 1s.

Klasyfikacja IAC 1s, zabezpieczenie łukowe. Prąd zwarcia 31,5KA. Czas palenia się łuku 80ms.

Jedynie przedział wyłącznikowy został uszkodzony. Pozostałe przedziały w polu i polach sąsiadujących zostały nienaruszone.

Lekkie uszkodzenia w miejscu powstania łuku. Pole jest sprawne i wymaga jedynie wyczyszczenia.

Jak skrócić czas palenia się łuku? Energia uwolniona podczas palenia się łuku jest wprost proporcjonalna do czasu jego trwania. Krótszy czas oznacza mniej zniszczeń i mniejsze zagrożenie personelu. Zastosowanie nowoczesnych zabezpieczeń łukowych z optycznymi sensorami o czasie odpowiedzi 2ms umożliwia skrócenie całego czasu wyłączania do ok 20ms. W tych samych warunkach wyłączniki o napędzie zasobnikowo – sprężynowym potrzebują do 5 cykli (100ms). Wyłączniki TEL zaaplikowane w rozdzielnicy MILE zostały skonstruowane pamiętając o powyższej idei - zoptymalizowano komory próżniowe, izolację, napęd magnetyczny i moduł sterujący. Powstał w ten sposób najszybszy wyłącznik, wyłączający w czasie jednego okresu – przełom w szybkim wyłączaniu i technologii ochrony przeciwłukowej. Wyłącznik po otrzymaniu sygnału wyzwalającego z zabezpieczenia łukowego jest zdolny wyłączyć w czasie krótszym niż 20ms, zapewniając złagodzenie skutków zwarcia łukowego – najszybsze wyłączanie w branży – pozwala to na zredukowanie zniszczeń, poprawę bezpieczeństwa personelu obsługi i minimalizację czasu utraty zasilania. Czas odpowiedzi zabezpieczenia z szybkimi stykami, ms Czas zadziałania modułu sterowania CM16, ms Czas otwierania wyłącznika serii Shell, ms Zgaszenie łuku przy następnym przejściu prądu przez zero, ms Całkowity czas palenia się łuku, ms Energia incydentalna dla prądu do 50kA, J/cm2 Kategoria ryzyka HRC dla prądu zwarcia do 50kA

2 4 8 6 <22 <7,54

HRC0

Rys. 3 Schemat poglądowy. Źródło: TEE

Wyłączniki Tavrida Electric współpracują ze wszystkimi standardowymi zabezpieczeniami łukochronnymi.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Redukcja energii pochłoniętej i kategorii ryzyka HRC do absolutnego minimum Tabela poniżej pokazuje wartości energii incydentalnej w zależności od czasu wyłączenia prądu zwarciowego w przedziale od 10 do 50kA. Kolory od białego do czerwonego odpowiadają kategoriom zagrożenia wymienionym w normie NFPA 70E „Standard for Electrical Safety in the Workplace”. energia incydentalna (J/cm2)* Czas wyłączenia (s) Prąd zwarcia (kA)

0,02 (1 okres)

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

0,84

5,23

10,46

15,69

20,92

26,15

31,84

36,65

41,88

47,20

52,55

2,09

10,92

21,88

32,80

43,72

54,60

65,60

76,52

87,45

98,37

109,33

2,93

16,82

33,64

50,46

67,28

84,09

100,91

117,74

134,52

151,38

168,20

4,60

22,84

45,68

68,49

91,34

114,18

136,98

159,82

182,67

205,52

228,32

7,54

28,95

57,90

86,82

115,77

145,14

174,10

202,60

235,73

260,50

289,45

*- energia incydentalna obliczona wg metodologii IEEE 1584 Zastosowanie rozdzielnicy typu MILE z wyłącznikami o napędzie magnetycznym produkowanej przez ELTAR ENERGY wraz z nowoczesnymi zabezpieczeniami łukochronnymi obniża kategorię zagrożenia personelu do HRC0 dla wszystkich prądów zwarcia, co jest absolutnym minimum. Nie ma więc żadnej potrzeby używania przez personel specjalnych środków ochrony. Można przyjąć też założenie, że stosowanie osobistych środków ochrony nie ma uzasadnienia z innych powodów. Norma PN-EN 62271-200 nie przewiduje żadnych wymogów dla takiego sposobu ochrony, a prawidłowo zbudowana i przebadana zgodnie z normą rozdzielnica o zadeklarowanej odporności na łuk wewnętrzny powinna zapewnić niezbędne minimum pasywnego bezpieczeństwa. Niemniej jednak pozostaje kilka innych aspektów które przemawiają za stosowaniem szybszego wyłączania. Natura zwarcia łukowego nie jest do końca przewidywalna. Zawsze należy się liczyć z innym niż podczas badań zachowaniem urządzenia. Zwarcia powstające w zamkniętych przedziałach nie pokrywają wszystkich przypadków. Bezdyskusyjne jest też ograniczenie zniszczeń aparatów zainstalowanych w przedziale w którym wystąpiło zwarcie i ewentualnie w przedziałach sąsiednich. Przywrócenie zasilania przy szybkim wyłączeniu będzie zdecydowanie szybsze. W przypadku zastosowania zabezpieczeń z wejściami/kanałami optycznymi, uzupełnienie rozdzielnicy MILE o system szybkiego wyłączania zwarć wymaga jedynie zamontowania czujników optycznych. Stosując ten sam zabieg w przypadku rozdzielnic z wyłącznikami z napędem zasobnikowo-sprężynowym oczekiwanego efektu w takim stopniu jak poprzednio nie uzyskamy. Nawet przy braku zabezpieczeń łukowych rozdzielnice wyposażone w wyłączniki magnetyczne jeśli chodzi o czasy wyłączania pozostają bezkonkurencyjne w porównaniu ze swoimi tradycyjnymi odpowiednikami. Opracowanie własne ELTAR ENERGY na podstawie materiałów Tavrida Electric n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Technologia 80 GHz w urządzeniach radarowych

Sondy radarowe poziomu materiałów sypkich i cieczy VEGAPULS W maju 2016 roku Vega zdecydowała się na wprowadzenie urządzeń, które zamiast 26 GHz wykorzystują częstotliwość 80 GHz przy zwiększeniu dynamiki sygnału do 120 dB. Nowa seria urządzeń została skonstruowana po to aby w przyszłości zastąpić inne typy urządzeń pomiarowych w miejscach, w których radar do tej pory nie był optymalnym rozwiązaniem. Nowa seria ma także pozwolić na standaryzację przyrządów do pomiaru poziomu. Fałszywe echa – odwieczny problem urządzeń bezkontaktowych

Sondy do pomiarów bezkontaktowych, zarówno ultradźwiękowe, jak i radarowe, mają jedną wspólna cechę, która odróżnia je zasadniczo od innych typów pomiaru: mierzą one poziom na pewnej powierzchni, a nie w punkcie. Powstaje ważne pytanie czy pomiar w punkcie jest lepszy od pomiaru na pewnej powierzchni, czy odwrotnie? Odpowiedź na to pytanie jest następująca – to zależy od aplikacji. W przypadku materiałów sypkich można przyjąć, że pomiar z pewnej powierzchni (szeroki kąt wiązki) pozwala na częściowe uśrednienie poziomu w przypadku występowania lejów i stożków nasypowych. Z drugiej strony, szeroki kąt wiązki powoduje, że sonda otrzymuje sygnał od wszelkiego rodzaju elementów wewnętrznych zbiornika (mieszadła, nagrzewnice, elementy wzmacniające konstrukcje itp.), które są całkowicie nieinteresujące z punktu widzenia pomiaru poziomu i powodują powstanie fałszywych ech. Oczywiście powstało szereg rozwiązań w zakresie oprogramowania, które pozwalają wy-

eliminować niepożądane echa. Niestety nauka fałszywych ech nie zawsze bywa skuteczna. Zasadniczym problemem jest sytuacja kiedy fałszywe echo jest porównywalne lub nawet większe od echa od produktu. W takim przypadku urządzenia bezkontaktowe nie są, a raczej nie były optymalnym rozwiązaniem. Naturalnym wydawać by się mogło rozwiązaniem jest ograniczenie kąta wiązki radarowej i pozbycie się problemu. Niestety, zwężenie wiązki można było uzyskać do tej pory głównie przez zwiększenie rozmiarów anteny, co bardzo często natrafiało na uzasadniony opór użytkowników, z uwagi na konieczność przygotowania króćców o średnicy nawet 250 mm dla urządzeń pracujących na 26 GHz. Alternatywą metodą jest właśnie podniesienie częstotliwości modułu mikrofalowego z 26 GHz do 80 GHz - w takim przypadku zamiast przykładowo anteny DN250 wystarczy nam zaledwie DN80, a zamiast przyłącza kołnierzowego DN50 – gwintowe G 3/4. Radar 80 GHz przy niewielkich rozmiarach anteny charakteryzuje się zatem lepszym skupieniem wiązki i dlatego jest w stanie znacznie lepiej poradzić

sygnał radaru 80GHz odbija się tylko od powierzchni produktu sygnał radaru 26GHz o szerokim kącie wiązki odbija się również od wewnętrznych konstrukcji zbiornika

sobie także w zbiornikach z instalacjami wewnętrznymi, takimi jak mieszadła i nagrzewnice.

Dynamika sygnału 120 dB, czyli po co dodatkowe 24 dB

Dynamika sygnału jest najczęściej całkowicie pomijanym tematem do momentu, kiedy pojawiają się problemy, czyli sonda wyświetla sygnał „Brak echa”. Sygnał ten informuje, że urządzenie nie otrzymuje żadnego sygnału w skutek rozproszenia wiązki (rzadki przypadek) lub odbierany sygnał jest zbyt słaby dla tej konkretnej sondy. Oznacza to w uproszczeniu, że gdyby nadać silniejszy sygnał, to problem by się nigdy nie pojawił. W związku z powyższym, dynamika sygnału jest najważ-



URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE niejszym parametrem, który informuje nas jak bardzo urządzenie jest odporne na: zapylenie, zaparowanie, narost na antenie, pianę na powierzchni czy kondensację pary wodnej na antenie. Wzrost sygnału o 24 dB został przetestowany na prostej aplikacji w przemyśle spożywczym oraz farmaceutycznym, gdzie wysokość piany wynosi od 1 m do 1,5 m. Do tej pory pomiar poziomu realizowany był wyłącznie metodą hydrostatyczną. Wyniki testów dowiodły, że bezpieczną grubością piany dla starszej technologii 26 GHz jest max 20 – 30 cm, a powyżej tych wartości preferowane były inne urządzenia. W przypadku 80 GHz wartość ta wzrosła min. 3-krotnie do 100 – – 150 cm, a zatem w wielu aplikacjach mogą one zastąpić sondy falowodowe lub hydrostatyczne. Dodatkowe decybele przydatne są również przy pomiarach materiałów sypkich, których właściwości odbijania fal radarowych są bardzo słabe np.: tworzyw sztucznych, melaminy, drewna o niskiej wilgotności itp. Ostatnia możliwość wykorzystania dodatkowych decybeli jest związana z częstym problemem w polskich warunkach pogodowych (szczególnie na wiosnę i jesienią), a mianowicie obrośnięciem anteny. Każdy narost na antenie powoduje spadek sygnału, a zatem dodatkowe 24 dB po-

VEGAPLUS 64 dla zbiorników o różnych wymiarach

zwalają na znacznie większą (kilkukrotnie) grubość materiału, przez którą radar jest w stanie nadal mierzyć.

Szybkość działania – pomiar w małych zbiornikach lub pomiar odległości

Nowa seria sond radarowych posiada czas reakcji 0,7 sekundy co, przy zakresie 120 m i możliwości pomiaru we mgle czy silnym zapyleniu, stanowią całkowicie nową drogę rozwoju tych urządzeń w zupełnie nowym zakresie aplikacji – pomiarów odległości ( jako alternatywa dla zawodnych podczas mgły czy zapylenia przyrządów laserowych). Szybkość działania przydatna jest również przy pomiarze w małych zbiornikach, o wysokości mniejszej niż 50 cm. Dodatkowo, niski poziom szumów umożliwia pomiar bezpośrednio od końca anteny, a zatem nie mamy do czynienia z problemem tzw. strefy martwej pomiaru.

Generacja skazana na sukces

Nowa generacja sond jest przede wszystkim odpowiedzią na głosy ze strony służb utrzymania ruchu dotyczących uproszczenia ich kalibracji (brak ech fałszywych), obsługi (czyszczenia anten) czy niezawodności (zapylenie, piana na powierzchni, zaparowanie i zabrudzenie anteny). Szczególnie przydatna jest możliwość pomiaru przy grubej warstwie piany oraz znacznie większa elastyczność przy doborze urządzenia do istniejących i niezbyt optymalnych króćców na zbiornikach. Dodatkowo, szybkość działania, bardzo małe króćce pomiarowe G ¾ oraz brak strefy martwej otwiera całkiem nowe możliwości w zakresie pomiarów w bardzo małych zbiornikach o trudnych warunkach pomiarowych. Introl n

Udoskonalone przepływomierze do gazów serii ST: ST51A, ST75A, ST75AV

Przepływomierze serii ST:  do powietrza, spalin, biogazu i innych zanieczyszczonych gazów  łatwy montaż i bezawaryjna praca  zakresowość nawet 1:100  dla małych i dużych średnic  sprawdzone w tysiącach aplikacji na całym świecie

Co nowego?  komunikacja HART  certyﬁkat SIL1  NAMUR NE43  praca do 177°C (dla ST51A)  opcja obudowy ze stali nierdzewnej

INTROL sp. z o.o.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

www.introl.pl

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Po pierwsze – profilaktyka Sprawne i bezawaryjne działanie elektrycznych instalacji zasilających oraz urządzeń z nich zasilanych jest kluczowym elementem związanym z optymalizacją procesów produkcyjnych. Nawet drobne awarie mogą prowadzić do ogromnych strat, wynikających z zatrzymania procesu technologicznego. Służby utrzymania ruchu w zakładach przemysłowych oraz zewnętrzne firmy świadczące usługi w tym zakresie, zmagają się codzienne z zapewnieniem pełnej sprawności kluczowych elementów systemu zasilania. Oczywiste jest, że w przypadku awarii należy natychmiast dokonać diagnozy przyczyny powstania awarii i szybko ją usunąć, jednak jest to działanie, które tylko minimalizuje straty.

obrą i pożądaną praktyką inżynierską jest prowadzenie działań profilaktycznych, które uniemożliwią lub przynajmniej zminimalizują powstawanie przerw z zasilaniu. Skuteczność profilaktyki może zapewnić różnorodność metod kontroli zjawisk występujących w newralgicznych punktach systemu zasilania. Przykład, transformator zasilający zakład przemysłowy, pomoże zaprezentować możliwości takiego postępowania. Pierwszą czynnością, którą musimy wykonać jest analiza niepożądanych zjawisk mogących sprawiać nam kło-

poty. Transformator, jak wszyscy wiemy, optymalnie pracuje kiedy jest obciążony symetrycznie, nie jest przeciążony, prąd i napięcie nie są odkształcone i energia jest pobierana liniowo. Oczywiście to duże uproszczenie, jednak zupełnie wystarczające do pokazania skuteczności metody. Zatem ta wyidealizowana sytuacja w rzeczywistości nie występuje i naszym zadaniem jest monitorowanie wymienionych parametrów, aby nie przekroczyły zakładanych poziomów. Niezbędny do tego celu będzie analizator jakości zasilania, najlepiej autonomiczny, pozwalający na elastyczność i szyb-

kość prowadzonych pomiarów. Takim miernikiem jest nowy analizator SONEL PQM-707 (rys.1). Możliwości pomiarowe tego urządzenia są ogromne. W czasie rzeczywistym możemy obserwować wiele istotnych parametrów łącznie z tymi, które wymieniliśmy wcześniej. Miernik wylicza również, automatycznie, współczynniki mogące wskazywać na zbliżające się potencjalne problemy. Jednym z takich współczynników jest współczynnik K. Pokazuje on skutki cieplne (mocniejsze nagrzewnie się transformatora) na skutek pobieranej przez układ energii w stosunku do naszej sytuacji wy-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE idealizowanej, kiedy żadne odkształcenia prądu i napięcia nie występują. Jest to oczywiście tylko jeden z wielu elementów, które pomagają monitorować stan układu zasilania. Przeprowadzenie analizy miernikiem SONEL PQM-707 identyfikuje wartości parametrów, które zdecydowaliśmy się sprawdzać. Pozostaje jednak pytanie, poza oczywistymi przekroczeniami np. obciążenia, jaki wpływ wywierają one na nasz przykładowy transformator. Musimy sprawdzić czy przyłączone obciążenie, istniejące odkształcenia, itp., nie powodują zbytniego nagrzewania się naszego transformatora. Ponieważ jest on w stanie pracy nie jest możliwe, aby się do niego zbliżyć. Nie możemy zatem zmierzyć jego temperatury w sposób bezpośredni, a pomiar musimy wykonać w celu sprawdzenia faktycznej jego temperatury. Konieczne zatem staje się zastosowanie mierników badających promieniowanie termiczne z bezpiecznej odległości. SONEL S.A. proponuje tu wiele różnych urządzeń, takich jak pirometry (seria DIT) i kamery termowizyjne (seria kamer KT) wykonujące bezdotykowy pomiar temperatur. Na szczególną uwagę zasługuje kamera KT-670 (zdj. 2) - nowość w ofercie firmy. Kamera ta, ma bardzo wysoką rozdzielczość temperaturową i wysoką rozdzielczość przestrzenną, co umożliwia wykonanie precyzyjnego pomiaru temperatury nawet z dużej odległości,

a ponadto jest urządzeniem profesjonalnym i bezpiecznym przy tego rodzaju badaniach. Pozwoli ona nam na jednoznaczną, krytyczną ocenę stanu termicznego. Będzie wtedy możliwe podjęcie szybkiej decyzji czy transformator należy natychmiast wyłączyć, czy można jeszcze dokonać prac pozwalających na usunięcie przyczyny przegrzewania. Oczywiście opisywana sytuacja jest tylko jednym z możliwych postępowań profilaktycznych. Łatwo możemy wyobrazić sobie przykład, w którym odwrócimy kolejność działań. Najpierw, przy pomocy kamery, zbadamy czy transformator (lub jego elementy) nie ma zbyt wysokiej temperatury. Jeśli ma, to przy użyciu analizatora sprawdzamy anomalie w układzie zasilania, które mogą powodować takie skutki termiczne i następnie pozostaje je tylko usunąć. Jeśli PQM707 nie wskazał żadnych niepokojących zjawisk należy też zbadać układ wentylacji komory transformatora. Na podstawie przedstawionego opisu jasno wynika, że skuteczność działań profilaktycznych może być realizowana przez komplementarne metody pomiarowe z wykorzystaniem różnych urządzeń do pomiarów wielkości i zjawisk, nie tylko elektrycznych. Pełna oferta mierników dostpna jest na stronie producenta sonel.pl.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Roman Domański n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Nowoczesna stacja transformatorowa W dobie ciągłego rozwoju gospodarczego priorytetem jest niezawodność oraz parametry dostarczanej energii elektrycznej. Zakłady produkcyjne, budynki użyteczności publicznej, czy też hipermarkety szukają innowacyjnych rozwiązań, które pozwoliłyby im zwiększyć swoje oszczędności w czasach, kiedy energia elektryczna stale drożeje. Zwracają się dlatego też coraz częściej w stronę źródeł energii odnawialnej, odwracając się od dotychczas stosowanych stacji transformatorowych. Dlaczego tak się dzieje?

ozwiązania w temacie stacji transformatorowych są raczej tradycyjne. Projektowanie zasilania elektroenergetycznego dla indywidualnych odbiorców oparte jest tylko i wyłącznie o katalogi i wyroby wyprodukowane na potrzeby zakładów energetycznych. Instalacja stacji transformatorowej polega na umiejscowieniu jej w granicy działki i podłączeniu kablami średniego

napięcia do sieci energetycznej, skąd następnie kablami niskiego napięcia prąd dostarczany jest do końcowego odbiorcy. Wymusza to w pewien sposób stosowanie drogich kabli nn, na których powstają duże straty energii elektrycznej, a co za tym idzie – zwiększenie kosztów stałych przedsiębiorstwa. Bardziej opłacalnym rozwiązaniem zarówno dla Inwestora jak i Wykonawcy

jest umieszczenie stacji transformatorowej wewnątrz budynku. Energia elektryczna doprowadzana jest wówczas bezpośrednio do odbiorcy kablami SN, które są tańsze od kabli nn. Dodatkowo na kablach średniego napięcia powstają mniejsze straty energii elektrycznej. Mało kto dotychczas zastanawiał się nad opłacalnością takiego rozwiązania, więc poddajmy je wnikliwej analizie.

Wymierna korzyść finansowa polegająca na wyeliminowaniu drogich kabli nn 0,4 kV Założenia Tradycyjna stacja transformatorowa Odległość od budynku Cena 1 mb kabla YKXS 4x185 Koszt zakupu (2 x 190 m x 446,32 zł) Koszt ułożenia kabla ŁĄCZNY KOSZT BUDOWY

190 m 446,32 zł 169 601,60 zł 15 200,00 zł 184 801,60 zł

Wnętrzowa stacja transformatorowa Odległość od przyłącza energ. Cena 1 mb kabla YHAKXS 70 Koszt zakupu (3 x 190 m x 39,43 zł) Koszt ułożenia kabla ŁĄCZNY KOSZT BUDOWY

190 m 93,43 zł 22 475,10 zł 19 200,00 zł 41 675,10 zł

Uzyskana, wymierna korzyść finansowa przy budowaniu zakładowej sieci energetycznej z wykorzystaniem wnętrzowej stacji transformatorowej wynosi 143 126,50 zł Jest to kwota, o którą wykonawca może pomniejszyć wycenę budowy, przez co jego oferta stanie się bardziej atrakcyjna dla Inwestora.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE Wymierna korzyść finansowa polegająca na obniżeniu kosztów stałych przedsiębiorstwa poprzez zmniejszenie strat w przesyle energii elektrycznej. Założenia Tradycyjna stacja transformatorowa Układ Pracy TN-C Zapotrzebowana moc P= 550 kW cos φ= 0,93 In= 854,62 A Kabel 2 x YKXS4 x 185 Obciążalność kabla Idd= 910 A

Wnętrzowa stacja transformatorowa Transformator 630 kVA Zapotrzebowana moc P= 550 kW cos φ= 0,93 Un= 15 kV Prąd - obciążenia Id= S/√3 Un cos φ Id= 22,78 A Kabel 3 x YHAKXS1 x 70 Obciążalność kabla Idd= 275 A

Spadek napięcia i straty w przesyle są wyliczone wg wzorów:

gdzie: l – jednokrotna długość przewodu [m] – 80 m A – przekrój pojedynczego przewodnika [mm2] – 150 mm2 χ – przewodność właściwa , miedź χ = 57 [m/Ωmm2]

Założenia c.d. Tradycyjna stacja transformatorowa Długość linii kablowej 190 m Obliczony spadek napięcia 13,32 V Straty dla przesyłu mocy 19,69 kW Średnia cena 1 kWh 0,51 zł netto 24 h na dobę Czas pracy zakładu 31 dni w miesiącu Strata w przesyle mocy 14 649,36 kWh Wartość strat w ciągu jednego mie7 471,17 zł netto siąca Wartość strat w ciągu jednego roku 89 654,04 zł netto Wartość strat w ciągu 10 lat 896 540,40 zł netto

Wnętrzowa stacja transformatorowa Długość linii kablowej 190 m Obliczony spadek napięcia Straty dla przesyłu mocy 0,127 kW Średnia cena 1 kWh 0,51 zł netto 24 h na dobę Czas pracy zakładu 31 dni w miesiącu Strata w przesyle mocy 94,488 kWh Wartość strat w ciągu jednego mie48,19 zł netto siąca Wartość strat w ciągu jednego roku 578,28 zł netto Wartość strat w ciągu 10 lat 5782,80 zł netto

Uzyskana, wymierna korzyść finansowa wynosi 890 757,60 zł w ciągu 10 lat. Jak więc widzimy, zabudowanie wnętrzowej stacji transformatorowej w budynku jest rozwiązaniem nieporównywalnie bardziej opłacalnym dla Wykonawcy – zmniejsza koszty budowy, oraz daje wymierną korzyść dla Inwestora - zmniejsza koszty eksploatacji obiektu. Wśród dostępnych na rynku stacji transformatorowych jedynie opatentowana, przemysłowa stacja transformatorowa spełnia wymagania przemysłu w obniżaniu kosztów. Przemysłowe stacje transformatorowe ICZ-

-E (Inteligentne Centrum Zarządzania Energię) są produkowane przez polską firmę Elektrobud SA. Zabudowa stacji transformatorowej na hali produkcyjnej zwiększa możliwości zagospodarowania terenu oraz wpływa na estetykę i bezpieczeństwo. Cena przemysłowych stacji transformatorowych ICZ-E jest porównywalna z cenami tradycyjnych stacji transformatorowych. Jakość stacji potwierdzona jest Certyfikatem Instytutu Elektrotechniki w Warszawie nr 10/28/NBR/2011. Przemysłowa stacja transformatorowa została opatentowana pod numerem 14690 w Unii

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Europejskiej. ICZ-E realizuje strategię Europa 2020 – gospodarka niskoemisyjna poprzez zmniejszenie zużycia energii elektrycznej. Została również wyróżniona godłem „Eko-Inspiracja 2013” w kategorii produkt. Dodatkowym czynnikiem przemawiającym na korzyść stacji transformatorowych ICZ-E jest to, że oferująca je firma Elektrobud SA jest w stanie wyliczyć wymierną wyliczalną korzyść finansową, którą uzyska klient, wybierając jej innowacyjne rozwiązanie. www.elektrobud.pl n

TECHNOLOGIE, PRODUKTY – INFORMACJE FIRMOWE

Oszczędność w cenie Jednym stacje transformatorowe kojarzą się z betonowymi „klockami”, innym ze słupami usytuowanymi przy ulicach. Swoimi kształtami – przeważnie archaicznymi – dość specyficznie wpisują się w otoczenie. Wiadomo, że chcemy mieć prąd, ale czy na pewno musi to tak wyglądać?

nstalacja stacji transformatorowej polega na umiejscowieniu jej w granicy działki i podłączeniu kablami średniego napięcia do sieci energetycznej, skąd następnie kablami niskiego napięcia prąd dostarczany jest do końcowego odbiorcy. Jest to standardowe rozwiązanie w przypadku firm energetycznych dostarczających prąd. Mało kto jednak zastanawia się nad opłacalnością tego typu przyłącza, dlatego spróbujemy to przeanalizować. Załóżmy, iż stacja transformatorowa znajduje się w odległości 190 m od budynku, do którego mamy doprowadzić energię elektryczną. Koszt podłączenia kabli niskiego napięcia (obejmujący cenę zakupu kabli oraz ich ułożenia) wyniesie według cennika 184 480,60 zł. Gdy zakład pracuje 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu, to na takim odcinku generujemy straty w zużyciu energii elektrycznej w wysokości 7 471,17 zł miesięcznie a 89 654,08 zł rocznie, co daje aż 896 540,83 zł strat w okresie 10 lat! W dobie żarówek energooszczędnych, domów pasywnych wykorzystujących odnawialne źródła energii i zyskującej z każdym rokiem na popularności modzie na ekologię, nasuwa się pytanie, w jaki sposób można by było zredukować te straty?

Skutecznym rozwiązaniem jest przeniesienie stacji transformatorowej do siedziby zakładu czy też firmy, możliwie jak najbliżej maszyn i urządzeń. Funkcję taką spełniają przemysłowe stacje transformatorowe ICZ-E. Dzięki ich zastosowaniu eliminujemy konieczność zakupu drogich kabli niskiego napięcia, które zastępujemy tanimi kablami średniego napięcia. Przy założeniu, iż przemysłowa stacja transformatorowa ICZ-E oddalona jest od sieci energetycznej o 190 m, wspomniany wyżej koszt podłączenia kabli średniego napięcia (zakup i koszt ułożenia) zmniejsza się do 41 675,10 zł. Redukcji ulegają także straty w przesyle energii elektrycznej. Zakład pracujący 24 godziny na dobę przez siedem dni w tygodniu zmniejsza straty do kwoty 48,19 zł miesięcznie, co daje roczną kwotę strat w wysokości 578,27 zł oraz kwotę 5782,70 zł za okres 10 lat. Różnica w zmniejszeniu strat w przesyle energii elektrycznej, jaką uzyskuje się przy wykorzystaniu przemysłowej stacji transformatorowej ICZ-E w porównaniu do standardowej stacji transformatorowej, jest diametralna. Wśród dostępnych na rynku stacji transformatorowych jedynie opatentowana przemysłowa stacja transformatorowa spełnia wymagania przemysłu

w obniżaniu kosztów stałych. Przemysłowe stacje transformatorowe ICZ-E (Inteligentne Centrum Zarządzania Energię) są produkowane przez polską firmę Elektrobud SA. Zabudowa stacji transformatorowej na hali produkcyjnej zwiększa możliwości zagospodarowania terenu oraz wpływa na estetykę i bezpieczeństwo. Cena przemysłowych stacji transformatorowych ICZ-E jest porównywalna z cenami tradycyjnych stacji transformatorowych. Jakość stacji potwierdzona jest Certyfikatem Instytutu Elektrotechniki w Warszawie nr 10/28/NBR/2011. Przemysłowa stacja transformatorowa została opatentowana pod numerem 14690 w Unii Europejskiej. ICZ-E realizuje strategię Europa 2020 – gospodarka niskoemisyjna poprzez zmniejszenie zużycia energii elektrycznej. Została również wyróżniona godłem „Eko-Inspiracja 2013” w kategorii produkt. Dodatkowym czynnikiem przemawiającym na korzyść stacji transformatorowych ICZ-E jest to, że oferująca je firma Elektrobud SA jest w stanie wyliczyć wymierną wyliczalną korzyść finansową, którą uzyska klient, wybierając jej innowacyjne rozwiązanie. www.elektrobud.pl n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

EKSPLOATACJA I REMONTY

Nożyce do blach falistych i prostych od Hitachi

konsekwencji mocno rozwijającego się sektora elektronarzędzi bezprzewodowych Hitachi Power Tools Polska wprowadza do swojej oferty kolejne ciekawe urządzenia. CN18DSL i CE18DSL to nożyce do blach falistych oraz prostych. Pierwsze z nich czyli nożyce do blach falistych o oznaczeniu kodowym CN18DSL to zmodyfikowany odpowiednik urządze-

Szerokość śladu który zostawiają nożyce podczas pracy wynosi 5 mm, wiór który w tym czasie powstaje wyrzucany jest do dołu co zapewnia doskonałą widoczność linii cięcia. Zestaw tnący który jest identyczny jak w maszynie sieciowej wystarcza na przecięcie około 300 metrów bieżących blachy ze stali węglowej. Drugą maszyną wspomnianą we wstępie jest CE18DSL czyli urządzenie do

tego urządzenia jest żywotność zestawu tnącego który wytrzyma aż 3200 m cięcia blachy ze stali węglowej. Obie maszyny posiadają wskaźnik naładowania baterii oraz klucze niezbędne do obsługi urządzenia (wymiana lub regulacja elementów tnących). Źródłem energii dla obu urządzeń mogą być zarówno akumulatory 18 Woltowe jak i ogniwa o napięciu 14,4 V.

nia sieciowego CN16SA. Model ten wyróżnia się małym promieniem cięcia wynoszącym 40 mm oraz wysoką prędkością pracy, która wynosi 1,8 m/min. Duża prędkość cięcia w połączeniu z akumulatorami dużej pojemności pozwalają na przecięcie ponad 20 metrów bieżących materiału na jednym ładowaniu.

cięcia blach prostych. Jego szczególnymi cechami są duża prędkość cięcia wynosząca aż 5 m/min i bardzo mały promień pracy wynoszący 25 mm. Dzięki zastosowaniu akumulatorów dużej pojemności nożyce mogą obrobić ponad 80 m bieżących blachy na jednym ładowaniu. Kolejnym ważnym wyróżnikiem

Urządzenia te dostępne są w specyfikacji W4 to zaś oznacza, że nie posiadają na wyposażeniu akumulatorów oraz ładowarek.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

Krzysztof Nawrocki Doradca techniczny Hitachi Power Tools Polska

EKSPLOATACJA I REMONTY

Nowe wiertarko-wkrętarki od Hitachi Hitachi Power Tools Polska w najbliższym czasie wprowadzi do sprzedaży cztery nowe modele wiertarko – wkrętarek akumulatorowych: DS14DBL2, DS18DBL2 oraz modele z udarem mechanicznym (zębatkowym) DV14DBL2 i DV18DBL2. Wyżej wymienione urządzenia zastąpią modele poprzedniej generacji DS14DBL, DS18DBL, DV14DBL i DV18DBL.

owe wkrętarki dzięki bardzo wysokim parametrom zaklasyfikowane zostały do najwyższej klasy urządzeń bateryjnych. Nowa bardzo wytrzymała konstrukcja przekładni oraz zastosowanie kolejnej generacji silnika bezszczotkowego pozwoliły na uzyskanie bardzo wysokiego momentu obrotowego. I tak dla urządzeń o napięciu zasilania 14,4V wynosi on 110Nm a dla 18V aż 136Nm. Zwiększyła się również prędkość pracy tymi urządzeniami średnio o 3%-20%. Zastosowanie silników bezszczotkowych nowej konstrukcji zaowocowało zmniejszeniem długości całkowitej obudowy w porównaniu do poprzednich modeli DS/DV18DBL: 206/220mm, i wynosi 204mm. Oczywiście w urządzeniach tej klasy nie może zabraknąć rozwiązań elektronicznych, które chronią użytkownika i poprawiają komfort pracy. Oprócz znanych już z innych urządzeń bateryjnych systemów nowe wkrętarki wyposażone zostały w inteligentne rozwiązanie zabezpieczające użytkow-

nika: System RFC (Reactive Force Control). Zabezpiecza on ręce użytkownika w trakcie nagłego zaklinowania (zatrzymania) się wrzeciona. System sprawdza obciążenie silnika i w przypadku jego gwałtownego wzrostu odcina zasilanie. Oczywiście Inżynierowie Hitachi dokładają wiele starań, aby nowe urządzenia były jak najbardziej ergonomiczne, funkcjonalne i przyjazne użytkownikowi. Nie inaczej jest w przypadku opisanych wkrętarek. Zastosowano w nich okładziny typu soft touch zapobiegające ślizganiu się ręki oraz poprawiające chwyt. Całość jest doskonale wyważona. Wszelkiego rodzaju przetłoczenia na obudowie mają zabezpieczyć maszynę przed zniszczeniem i udarami, ale również przed uszkodzeniem obrabianego materiału. We wkrętarkach zastosowano profesjonalne uchwyty wiertarskie z funkcją blokady, która zapobiega przypadkowemu poluzowaniu osprzętu. Dla poprawy chwytu narzędzia - szczęki głowicy wiertarskiej zostały wyposażone w węgliki spiekane. Ze względu na wysoki moment obroto-

wy do urządzenia dołączono długą, łatwą w montażu i wytrzymałą rękojeść boczną. Miejsce pracy oświetlane jest jasną diodą LED, która również sygnalizuje nam opisaną w instrukcji odpowiednią sekwencją błysków, iż został uruchomiony system chroniący maszynę lub operatora. Urządzenia posiadają również zabezpieczenie termiczne chroniące silnik przed przegrzaniem. Do zasilania nowych maszyn wykorzystano akumulatory o bardzo dużej pojemności, aż 6Ah. Aby naładować tego typu ogniwa do całego zestawu dołączono szybkie ładowarki uniwersalne nowego typu UC18YDL, które naładują akumulator 6Ah w niecałe 40 min. (obecnie około 80 min) natomiast ogniwa od 1,5Ah do 5Ah naładowane są w przedziale czasowym 15–30 min. Ładowarki te posiadają również wskaźnik naładowania akumulatora oraz złącze USB do ładowania np. smartfonu. Krzysztof Nawrocki Doradca Techniczno-Szkoleniowy Hitachi Power Tools Polska n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

EKSPLOATACJA I REMONTY

Fot. Bosch

Kompaktowa wiertarko-wkrętarka akumulatorowa Bosch GSR 120-LI Professional dla użytkowników profesjonalnych

ysoka jakość Bosch i wysoka moc w przystępnej cenie: Bosch zastępuje wypróbowany model wiertarko-wkrętarki akumulatorowej GSR 1080-2-LI Professional i wprowadza na rynek model nowej generacji GSR 120-LI Professional. Wiertarko-wkrętarka akumulatorowa, należąca do rodziny produktów 12 V, jest wyposażona w wydajną 2-biegową przekładnię, a dzięki momentowi obrotowemu 13 Nm podczas wkręcania miękkiego oferuje o 20% wyższą moc w porównaniu do poprzedniego modelu. Narzędzie zapewnia wyjątkowo szybkie tempo pracy podczas wkręcania wkrętów o średnicy maksymalnej 7 mm oraz wiercenia otworów o średnicy maksymalnej 20 mm w drewnie i 10 mm w stali. Model GSR 120-LI Professional wyróżnia się trwałością, którą zawdzięcza wytrzymałej obudowie. Akumulator litowo-jonowy 12 V o pojemności 1,5 Ah także charakteryzuje się długą żywotnością dzięki zastosowaniu systemu Bosch ECP (Electronic Cell Protection), który skutecznie chroni akumulator przed przeładowaniem, przegrzaniem i głębokim rozładowaniem. W akumulatorze nie występuje efekt pamięci i jest on zawsze gotowy

do użycia, nawet po wielomiesięcznym okresie przechowywania.

Łatwa obsługa: kompaktowa konstrukcja i jednoczęściowy uchwyt narzędziowy Model GSR 120-LI Professional jest wyjątkowo kompaktowy (długość korpusu tylko 182 mm), co umożliwia stolarzom, producentom mebli, elektrykom i hydraulikom wkręcanie i wiercenie w miejscach trudno dostępnych lub w sytuacjach wymagających trzymania narzędzia nad głową. Rękojeść z miękką okładziną zapewnia łatwiej-

(zastępuje model GSR 1080-2-LI Professional)

Napięcie

12 V

Pojemność akumulatora

1,5 Ah

Prędkość obrotowa bez obciążenia (1.st/2.nd bieg) Maks. średnica wkrętów Maks. średnica wiercenia (drewno/stal)

Bosch n GSR 120-LI Professional

Dane techniczne

Moment obr. (wkr. twarde/miękkie)

szą i bardziej komfortową pracę narzędziem. Końcówki wkręcające i wiertła można błyskawicznie i łatwo wymienić dzięki szybkozaciskowemu uchwytowi wiertarskiemu. Kolejną praktyczną funkcją nowego narzędzia 12 V jest zintegrowane oświetlenie LED, które znacząco ułatwia pracę w ciemnych zakamarkach. Wiertarko-wkrętarka akumulatorowa GSR 120-LI Professional z walizką, akumulatorem 1,5 Ah i szybką ładowarką AL 1215 CV Professional będzie dostępna w sprzedaży od października 2016.

0-380/1.300 obr./min 30 /13 Nm 7 mm 20/10 mm

Uchwyt wiertarski

jednoczęściowy, 10 mm

Długość korpusu

182 mm

Waga z akumulatorem

1 kg

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

z uchwytem tylnym (wersja górnicza) Obejma zaciskowa z szybkozłączem służyWiertarki doantystatycznego połączenia antystatycznego z lutnią. połączenia łącznika antystatycznego lutnią. Obejma zaciskowa szybkozłączem służy do połączenia z lutnią. Lutnia wykonanazzjest z materiału umożliwiającego jej gięcie iłącznika dopasowywanie si wg łącznika ukształtowania otoczenia ATEX 94/9 m 400 500 mm 600 mm 500 mm 600 mm zny 9WE3709 0270 9 9obejmy 3709 9R93709 0290 em ,olejarką ciśnienia na0260 długoś m. Przy pomocy zaciskowej można lutnię dowolnie przedłużyć. DIN 21imm 603 3001 0010 30010280 0020 3001 9 3001 0040 1ormy 0040 9 300195 93709 0020 9 3001 0030 9 3001 0040 9regulatorem 3001 0010 3/4” i 0030 9 2406 0170 IM2cT6 Nr kat. 2 1310 0010 1502 8 1504 7010 8r ó1503 1504 o010 w 8o7010 Ø zn7010 o8m i n olejarką a87010 l1503 n e j 7010 oną obudowy filtrem, i regulatorem ciśnienia R 3/4” i 9 2406 0650 SKOWA ANTYSTATYCZNA CZNIK ATYCZNY zl n eonntØ awieńcem r ló on eØ i n a l n e j i elektryczny d l a 500 w eANTYSTATYCZNY nmm t y l a t o r 600 ó w mm o Ø nominalnej d l a dwl ae nwt yelnattUchwyt oym ipneumatyczny aNaped yol raótdw olrawiertarski óo wØ otnom innweajlzębatym j n oøm Naped i 13 elektryczny pneumatyczny 070 Do nadmuchiwania i odsysania Do nadmuchiwania i odsysania Kratka ochronna Kratka ochro 2 2404 0010, 2 2404 0040 9 9910 0050 nik podłączenia lutni z wentylatorem omm mocowany zarówno po 500 500 siowym. Może po służy nia lutni zdo wentylatorem opołączenia Może być zarówno po siowym. szybkozłączem służy doOpis łącznika antystatycznego zbyć lutnią. Opis 300mm mm 400mm mm600 600 500 mm 600 mm 600mocowany 300 mm mm mm mm mm 300 mm 400 400 070 0mm 9 3001400 0030mmOpis 9 3001500 0040mm Nr kat. 2 1310 0020 IM2cT6 2 2406 0010 5 1212 9000 ie ssącej jak i po stronie wydmuchowej. nie wydmuchowej. Obejma zaciskowa antystatyczna 90310 3709 0300 93709 37090240 0310 3709 0320 9 3709 0330 9 0300 9 3709 0310 9 3709 0320 9antystatyczna 3709 0330 Obejma zaciskowa 9 3709 0300 02209 3709 9 3709 0320 9 3709 0330 9 3709 0230 9uchwyt 9 93709 0250 Lutnia 9 3709 Szczękowy wiertarski szybkomocujący ø 13 2 2417 0010, 2 2418 0010 9 9910 0080 DIN 21 603Przyłącze gwintowe lraóokat. wØeonnANTYSTATYCZNA, tØ l naiotn om am lnej ej d l typu a dwl ae nANTYSTATYCZNA, ótdo wNr oym arm liónwea jlon eØj n o m i n wt ye lnattyol raLUTNIA do 5 LUTNIA 5 REDUKCJA Naped pneumatyczny i elektryczny Redukcja służy do zmiany średnicy e być mocowany zarówno po stronie ss¹cej Do nadmuchiwania i odsysania Nrwęża/lutni. kat. 2 1311 0010 IM2cT6 2 2404/2 2406/2 2408 9mm 2902 0200 300mm 400mm mm600 600 500 mm 600 mm mm 300 300 mm 400 400 mm 500 mm mm mm 500 mm OWE UCHWYTEM TYLNYM Lutnia wykonana jest z materiału umożliwiającego jej gięcie iukształtowania dopasowywanie si wg ukształtowania otoczenia j gięcie iZdopasowywanie siNr wg ukształtowania otoczenia Lutnia wykonana jest z materiału umożliwiającego jej gięcie i dopasowywanie si wg otoczenia Obsada MK1 Opis kat.: P R O F E S J O N A L N E N A R Z Ę D Z I A D L A P R Z E M Y S Ł U 9 2902 0210 znik antysta 3709 0260 3709 0270 90290 3709 0280 9 3709 0290 tyczny 9ożna 0290 9 3709 0260 0270 9 obejmy 3709 950280 9 3709 antystatyczna 9na 3709 030095 3709 9 93709 0310 0320 0330 na m. Przy lutnię dowolnie przedłużyć. długoś m. Przy zaciskowej lutnię dowolnie P Rpomocy O Fdługoś E S9 J3709 O N Apomocy Lmożna N9 3709 Eobejmy N Azaciskowej R Z Ę przedłużyć. Dmożna Z I AlutnięDdowolnie L A Pprzedłużyć. RZEMYSŁU e2418 l naiotno2m ónnwea jl9on3703 Øj n 0050 o m i n a l 9nRedukcja e j 9010z Ø 300 mm na Ø 200 mm wlraóowØeonntØ oym ar li2406/2 2406 Zdj. Wiertarka pneumatyczna 2 1310 0010 STATYCZNA, 5 m EJMA ZACISKOWA ANTYSTATYCZNA OWA ANTYSTATYCZNA Pneumatyka d l a w e n t y l a t o r d l a w e n t y l a t o r ó w o Ø n o m i n a l n e j d l a w e n t y l a t o r ó w o Ø n o m i n a lónwe j o Ø n o m i n a l n e j 94/994/9 9 3703 0280 Redukcja z Ø 300 mm na Ø 80 mm 500 mm 600 mm WE WE 400 mm600Rmm 500i mm 600 mm 0080 m 500 mm 3/4” 9 2406 uchwytem (wersja zaciskowa zmm szybkozłączem służyWiertarki doantystatycznego połączenia antystatycznego zN lutnią. .ma kozłączem służy doOpis połączenia łącznika z lutnią. materiału umożliwiającego jej gięcie i0290 dopasowywanie ukształtowania otoczenia P Rsiz 0170 OwgFzłącznika EØ S Jtylnym O mm Nna A ØL 100 N górnicza) Emm A Rmm Z Ę500 D mm Z400 I Amm D600 L Amm P Rmm ZE M Y600 S Łmm U 6 bar 500 300 500 mm 600 mm mm 300 Opis 400 400 mm 9TECHNICZNE 3703 Redukcja 300 mm 09103001 9 93709 0280 9R93709 0290 DANE 3001 0020 3001 0030 9 3001 0040 0030 9 3001 0040 Parametry dla ciśnienia zasilania 3/4” i 9 2406 mocy obejmy zaciskowej można lutnię dowolnie przedłużyć. 3709 0230 3709 0240 9 3709 0250 3709 0220 3709 0240 Nr9Lutnia 0250 9śnienia 0220 9 3709 0230 Lutnia 9 3709 0220 9 3709 9 370990240 9 3709 90250 993703 0300 Redukcja Ø 300 mm na Ø 150 mm90230 IM2cT6 kat. 2 1310z0010 R 3/4” i 93709 2406 0650 Numer katalogowy 2 1310 0010 2 1310 0020 2 1311 0010 zl n i ielektryczny awieńcem om ó on eØjpneumatyczny n oøm13 n a l n e j i elektryczny ej d l a2dw yelnattUchwyt w ØeNaped oym iotnpneumatyczny ar lNaped l ae nwt0040 yol ra9ótd9910 olrawiertarski óo w0050 onntØ innweajlzębatym Do nadmuchiwania i odsysania Do nadmuchiwania i odsysania Kratka ochronna Kratka ochronna 2 2404 0010, 2404 REDUKCJA REDUKCJA KABELzarówno UZIEMIAJĄCY Redukcja służy do zmiany średnicy węża/lutni. zmiany średnicy węża/lutni. średnicy węża/lutni. osiowym. Może mocowany po Redukcja służy do zmiany mocowany zarówno po am antystatycznego zbyć lutnią. Obsada wiertarska Szczękowy uchwyt Obsada MK1 300mm 400mm mm600 600 500 mm zębatym 600 mm wiertarski szybkomocujący mm 300 mm mm mm 500 mm mm 500 mm 2 300 2406 0010 400 400 5mm 1212 9000 z wieńcem Nr kat. 2 1310 0020 IM2cT6 Nieodzowny podczas użytkowania wentylatorów osiowych i strumienic. Może być Opis Opis Nr kat.: Nr kat.: zaciskowa antystatyczna 90310 3709 93709 37090240 0310 3709 0320 9 3709 0330 z klamrą 9ma 0330 statyczna 9 3709 0300 9 3709 9 3709 0320 9 3709 0330 9do 3709 0230 9uchwyt 9 93709 0250 9 3709 Szczękowy wiertarski szybkomocujący ø 13 2 2417 0010, 20220 2418 0010 9 0300 9910 0080 Kierunek obrotów prawe prawe stosowany każdego i strumienicy. Redukcja z ØDługość 300 mmkabla na Øłącznie 200 mm prawe alra Øóo w 200 9nw 3703 0050 z0050 Ø 300 mm na Ø 200 mm tØ l naiotnom a l9n3703 e j wentylatora w Øeonnmm oym ar lió ea jlon eØ j n o m i nRedukcja Naped pneumatyczny i elektryczny TNIA ANTYSTATYCZNA, 5 m TYCZNA, 5 m Zakres wiercenia w stali 13 mm 13 mm 15 mm Do nadmuchiwania i odsysania zaciskową wynosi 1,5 m. Kratka ochronna służy do zmiany średnicy węża/lutni. atyczny imm elektryczny pneumatyczny imm elektryczny 9kat. 3703 9 3703 0280 Redukcja z Ømm mm na Øi odsysania 80 mm a 80Redukcja mm Redukcja z0280 Ø 300 mm naIM2cT6 Ø 80 Nr 1311 0010 Do i 300 odsysania Do nadmuchiwania mdØ 400mm 500 600 mm2nadmuchiwania Kratka ochronna 500 mm 600 mm Kratka ochronna 500 600 mm Moment obrotowy 9 Nm 9 Nm 9 Nm aału wykonana jest z materiału umożliwiającego jej gięcie i dopasowywanie si wg ukształtowania otoczenia czenia umożliwiającego jej gięcie i dopasowywanie si wg ukształtowania otoczenia Obsada MK1 Opis Nr kat.: s 9 3703 0290 Redukcja z Ø 300 mm na Ø 100 mm Ø 100 mm 993703 260 3709 3709 0280 3709 3709 0280 9 3709 0290 O F E9593709 Szaciskowej J 0320 O0270 N A L93709 N E0290 N A R9Redukcja Zprzedłużyć. Ę D0290 Z zI Ø A 300 D Lmm A naPØR100 Z Emm MYSŁU 09obejmy 0330 ugoś Przy pomocy obejmy można lutnięzaciskowej 0,6 0,6 kW EØS150 Jm. O A LMoc N Ena N0300 Adowolnie R0020 Z ĘRedukcja Dmożna Z3703 I Alutnię DØdowolnie L300 A mm Pprzedłużyć. RnaZØE150 M S kW Łmm U na Ø 150 mm 0,6 KW 9Ø 3707 kabel uziemiający zmm ØN300 mm 200 mm 9Kompletny 9 3703 Redukcja z ØY 300 adukcja z0300 mm

CECHY WENTYLATORÓW OSIOWYCH CECHY WENTYLATORÓW OSIOWYCH WENTYLATORY OSIOWE WIERTARKI UDAROWE WIERTARKI UDAROWE

WENTYLATORY OSIOWE WIERTARKI UDAROWE WIERTARKI UDAROWE

● ●PNEUMATYCZNE PNEUMATYCZNE PNEUMATYCZNE

ATEX ATEX ● ●ELEKTRYCZNE ● ●PNEUMATYCZNE HYDRAULICZNE HYDRAULICZNE PNEUMATYCZNE PNEUMATYCZNE

● ●ELEKTRYCZNE HYDRAULICZNE HYDRAULICZNE

STRUMIENICE

WENTYLATORY OSIOWE STRUMIENICE WIERTARKI UDAROWE

● PNEUMATYCZNE PNEUMATYCZNE CECHY WENTYLATORÓW ● PNEUMATYCZNE WIERTARKI UDAROWE ELEKTRYCZNE NARZĘDZIA HYDRAULICZNE, PNEUMATYCZNE I ELEKTRYCZNE ● HYDRAULICZNE ● PNEUMATYCZNE ● HYDRAULICZNE WIERTARKI UDAROWE ATEX ATEX TYCZNA czna 2 1310 0010Liczba obrotów pod obciążeniem 650 l/min 650 l/min matyka WE 94/994/9 WE l ai tnoar lónwe j o Ø 650 n o l/min minalnej ej l a Øw e80 n tmm y l a t o r ódwl ao wØe nntoym dukcja z Ø 300 mmdna KABELodUZIEMIAJĄCY KABEL rki si tylnym (wersja łączenia antystatycznego lutnią. ystatycznego z lutnią. nie wg łącznika Odległość krawędzi zewnętrznej ● Pprzedłużyć. RzOuchwytem Fz ukształtowania EØ S J300 O Nna Aotoczenia L 100 N UZIEMIAJĄCY Egórnicza) Nzmm AR Z Ę500 D mm Z400 Iśrodka Amm Delektryczny L Amm P Rmm Z41Emm M Y600 S Łmm U HYDRAULICZNE 500 300 mm mm mm 600 41 mm 41 mm 400 dukcja 300 mm Ø mm Naped pneumatyczny i Do nadmuchiwania i odsysania Kratka ochronna wrzeciona wiertarki Nieodzowny użytkowania wentylatorów osiowych Może być ów osiowych i strumienic. Może być Nieodzowny podczas użytkowaniapodczas wentylatorów osiowych i strumienic. Może byći strumienic. WENTYLATORY OSIOWE Parametry dla ciśnienia zasilania 6 bar

IM2cT6 . 0250 2 1310 3709strumienicy. 0230 90250 3709 0240i strumienicy. 9 3709 0250 90230 3709 0220 9ia 9 3709 0220 9do 3709 9 370990240 9 3709 dukcja z Ø0010 300 mm na Ø mm stosowany do2ikażdego wentylatora Długość łącznie z klamrą cy. Długość kabla łącznie z150 klamrą stosowany każdego wentylatora Długość kabla łącznie z klamrąkabla 0,68 m³/min 0,68 m³/min 2Ø 0010 1310 0020 2 1311 0010 zl n 13 awieńcem r ló onpowietrza n oøm inalnej wltrawiertarski oym iotnom aZużycie óo wØeonntØ innweajlzębatym e j1310 zaciskową wynosi 1,5 m. zaciskową wynosi 1,5 m. Długość 314 mm 344 mm DUKCJA AJĄCY Redukcja służy do zmiany średnicy węża/lutni. służy zmiany średnicy węża/lutni. Obsada mRedukcja 400 mmdo 500 mmwiertarska 600 mm Szczękowy uchwyt 500 500 mm 600 mm mm 600 mm MK1 .użytkowania 2 1310 0020 IM2cT6 z wieńcem zębatym wiertarski szybkomocujący Waga 5,7 kg 5,7 kg wentylatorów osiowych Opis Nr kat.: Nr9 kat.: Opis 300 93709 37090240 0310 93709 3709 0320 Opis 9i strumienic. 3709 0330 Może być 9 3709 0320 9 3709 0330 0t.: 9uchwyt 0250 kowy wiertarski szybkomocujący ø 13 94/9 WE 94/9 WE prawe prawe prawe o wentylatora i strumienicy. Długość kabla łącznie z klamrą Przyłącze powietrza R 3/8” a R 3/8” a 3707 Kompletny kabel uziemiający ący 3707 0020 Kompletny kabel 03 Redukcja zØ 300 mm na9 Ø 2000020 mm uziemiający ja z0050 Ø 300 mm na9 Ø 200 mm

OSIOWE ENICE I UDAROWE

ATEX ATEX

● PNEUMATYCZNE PNEUMATYCZNE UDAROWE 03 Redukcja z Ømm 300 mm na Ø 80 mm ● PNEUMATYCZNE ja z0280 Ø 300Uchwyt mm na Ø 80 z zaworem ATEX Uchwyt do przenoszenia ● HYDRAULICZNE 03 zZØE 300 jaZz0290 mm mm D IØA300DON/OFF LRedukcja Ana PØ R100 M Ymm S na Ł UØ 100 mm ELEKTRYCZNE ATEX

13 mm 13 mm 5a/lutni. przewodu . m.2 1311 0010 Średnica IM2cT6wewnętrzna ęcie iukształtowania dopasowywanie si wg ukształtowania otoczenia otoczenia awg MK1 9 Nm 9 Nm s na lutnię dowolnie przedłużyć. użyć. 94/9 WE 0,6 kW 0,6 KW mpletny IjaAz0300 Lkabel Amm Puziemiający R ZØ 150 EzMØmm Y300 S94/9 Łmm UWE 03 Redukcja na Ø 150 mm ØD300 na 650 l/min l ao wØe nntoym l ai tnoar lónwe j o Ø650 n ol/min minalnej wniem

13 mm

15 mm

13 mm

0,68 m³/min 281 mm 5,4 kg

Energia udaru:1,7 1,7J J Energia udaru: CECHY WENTYLATORÓW OSIOWYCH 13 mm R 3/8” a

Wirnik wentylatora (kratka (kratka Wirnik wentylatora

Strona ssąca z dyszą Venturiego ochronnaochronna jako dodatkowy jako dodatkowy 0,6 kW Wiertarka udarowa Spitznas Wiertarka udarowa Spitznas osprzęt) osprzęt) 650 l/min nr kat. 2 2408 nr kat. 2 2408 00100010 Naped pneumatyczny i elektryczny BEL UZIEMIAJĄCY ĄCY wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Wirnik wentylatora Do wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Ogniwa(kratka do przenoszenia Ogniwa do nadmuch przenosz 20-211 Lublin, ul. Gospodarcza 29 tel. (081) 444 31 06 do 08, fax (081) 746 58 70, www.transtools.pl e-mail: info@transtools.pl znej środka 500 400 Zmdzowny Ę500 Dodmm Zpodczas I Amm D600 L Amm P Rmm Zwentylatorów E Y600 S94/9 Łmm UWE 6 bari strumienic. 41 mm 41 mm 41 mm Parametry dlaM ciśnienia zasilania ochronna jako dodatkowy użytkowania osiowych Może być kowania wentylatorów osiowych i strumienic. Może być 3709 0230 3709 0240 220 9 370990240 9 3709 90250 W Y Ł 9Ą3709 C Z0250 NY PRZEDSTAWICIEL FIRMY W POLSCE

RKI UDAROWE

ATEX

●

9 Nm

● PNEUMATYCZNE HYDRAULICZNE ● HYDRAULICZNE

2strumienicy. 1310 0020 1311 0010 owany do ikażdego wentylatora i strumienicy. Długość łącznie z klamrą ntylatora Długość kabla2łącznie z klamrąkabla 0,68 m³/min 0,68 m³/min any średnicy ni. skową wynosiwęża/lutni. 1,5 m. Szczękowy uchwyt 314 mm 344 mm MK1 wiertarski szybkomocujący ienic. Może być 5,7 kg 5,7 kg Opis t.: prawe prawe ącznie z klamrą 200 mm R 3/8” a R 3/8” a

● PNEUMATYCZNE PNEUMATYCZNE ● PNEUMATYCZNE ELEKTRYCZNE ● HYDRAULICZNE

07 Kompletny kabel uziemiający tny0020 kabel uziemiający 15 mm 80 mm 13 mm odu 13 mm 9 Nm 9 Nm 100 mm Uchwyt do przenoszenia

13 mm

osprzęt)

0,68 m³/min

P R5,4OkgF E S J O N A L N E N A R Z Ę D Z I A D L A P R Z E M Y S Ł U P R ORF3/8” E aS J O N A L N E N A R ZEnergia ĘEnergia D Z I A D Ludaru: A udaru: P R Z E M1,7 Y1,7 S ŁJU J 281 mm

CECHY WENTYLATORÓW OSIOWYCH 13 mm

Wirnik wentylatora P R O Wirnik F E S wentylatora JO N A L (kratka N E N A(kratka RZĘDZIA DLA PRZEMYSŁU

Strona ssąca z dyszą Venturiego ochronnaochronna jako dodatkowy jako dodatkowy 150 mm Wiertarka udarowa Spitznas Wiertarka udarowa Spitznas osprzęt) osprzęt) 650 l/min 650 l/min nr kat. 2 2408 nr kat. 2 2408 00100010 Naped pneumatyczny i elektryczny Zawór odcinajacy z Kratk odpr wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Wirnik wentylatora Do wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Zawór odcinaj Ogniwa(kratka do przenoszenia Ogniwa do nadmuchiwania przenoszenia i odsysania Gospodarcza41 29 mm tel. (081) 444 31 06 do 08,41 faxmm (081) 746 58 70, www.transtools.pl e-mail: info@transtools.pl

● PNEUMATYCZNE HYDRAULICZNE EX ● HYDRAULICZNE być .osiowych Może byći strumienic. Może WE STRUMIENICE ●

0,6 KW

0,6 kW

P kabla R Z m³/min Ełącznie D S zTklamrą AWI Długość eN zY klamrą 0,68

C I0,68 E Lm³/min FIRMY

ochronna jako dodatkowy osprzęt)

W POLSCE

WENTYLATORY OSIOWE STRUMIENICE WIERTARKI UDAROWE WIERTARKI UDAROWE Energiaudaru: udaru:1,7 1,7J J Energia CECHY WENTYLATORÓW WIERTARKIOSIOWYCH UDAROWE 344 mm

281 mm

5,7 kg

5,4 kg

R 3/8” a

13 mm

● PNEUMATYCZNE PNEUMATYCZNE ● PNEUMATYCZNE ELEKTRYCZNE ● HYDRAULICZNE

Ogniwa do przenoszenia

●

Wirnik wentylatora (kratka (kratka Wirnik wentylatora ochronnaochronna jako dodatkowy jako dodatkowy Strona ssąca z dyszą Venturiego Przepływ Wiertarka udarowa Spitznas Wiertarka udarowa Spitznas osprzęt) osprzęt) powietrza

● PNEUMATYCZNE HYDRAULICZNE ● HYDRAULICZNE

STRUMIENICEnr kat. nr kat. 2 2408 2 2408 00100010 STRUMIENICE Naped pneumatyczny i elektryczny Zawór odcinajacy z Kratka odprężeniem wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Wirnik wentylatora Do wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Zawór odcinajacy z odprężeniem ochronna Ogniwa(kratka do przenoszenia Ogniwa do nadmuchiwania przenoszenia i odsysania

W W W.T R A N S T O O L S . P L

(081) 746 58 70, www.transtools.pl e-mail: info@transtools.pl

FIRMY

ochronna jako dodatkowy osprzęt)

W POLSCE

Energiaudaru: udaru:1,7 1,7J J Energia Uchwyt z zaworem Energia udaru: 1,7 J ATEX Wiertarka udarowa Spitznas ON/OFF 94/9 J WE J ATEX Wiertarka Spitznas nr kat.udarowa 2 2408 0010 Energia udaru: 1,7 Energia udaru: 1,7 Przepływ nr kat. 2 2408 0010 wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 94/9 WE STRUMIENICE powietrza przeciwwybuchowa IM2cT6 IENICE Wiertarka udarowa Spitznas tora (kratka wersja k wentylatora (kratka ATEX nr kat. 2 2408 0010

Zawór odcinajacy z odprężenie

Ogniwa do przenoszenia

Przepływ Uchwyt do przenoszenia

Strona ssąca z dyszą Venturiego

powietrza

94/9 WE dodatkowy onna jako dodatkowy Uchwyt z zaworem wersjaudarowa przeciwwybuchowa IM2cT6 Wiertarka Spitznas Wiertarka udarowa Spitznas Uchwyt do przenoszenia Uchwyt do przenoszenia Odpływ Uziemienie kabla Strona ssąca z dyszą Venturiego ON/OFF Uchwyt z zaworem Do odpowietrzania i napowietrzania zęt)

Strona ssąca z dyszą Venturiego

Uchwyt do przenoszenia Strona ssąca z dyszą Venturiego nr kat. 2 2408 nr kat. 2 2408 00100010 ON/OFF Naped pneumatyczny i elektryczny Zawór odcinajacy z Kratka odprężeniem wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Wirnik wentylatora Do wersja przeciwwybuchowa IM2cT6 Zawór odcinajacy z odprężeniem ochronna Ogniwa(kratka do przenoszenia Ogniwa do nadmuchiwania przenoszenia i odsysania

audaru: udaru:1,7 1,7J J ochronna jako dodatkowy gia udaru:osprzęt) 1,7 J a Spitznas

Wirnik wentylatora (kratka ochronna jako dodatkowy osprzęt)

Przepływ powietrza

pitznas 10 buchowa IM2cT6 howa Spitznas IM2cT6 arowa

Ogniwa do przenoszenia

Zawór odcinajacy z odprężeniem

Ogniwa do p

0010 Uchwyt z zaworem wwybuchowa IM2cT6 Uchwyt do przenoszenia Strona ssąca z dyszą Venturiego a ON/OFF Do odpowietrzania Uziemienie kabla Strona ssąca z dyszą Venturiego em i napowietrzania Uchwyt do przenoszenia Strona ssąca z dyszą Venturiego

Przepływ powietrza

STRUMIENICE

STRUMIENICE PNEUMATYCZNE

Ogniwa do przenoszenia

Przepływ STRUMIENICE powietrza StronaSTRUMIENICE ssąca z dyszą Venturiego Przepływ

TRANSTOOLS

Uchwyt do przenoszenia Uziemienie kabla szą Venturiego wietrzania Przepływ rzenoszenia powietrza Strona ssąca z dyszą Venturiego

TRANSTOOLS

Wirnik wentylatora (kratka ochronna jako dodatkowy osprzęt)

Przepływ

Sp. z powietrza o.o.

powietrza Wirnik 20-211 Lublin, ul. Gospodarcza 29,wentylatora tel. (+48 81)(kratka 746 50 31, 444 31 06, 444 31 07 ochronna jako dodatkowy fax (+48 81) 746osprzęt) 58 70 www.transtools.pl e-mail: info@transtools.pl

Energiaudaru: udaru:1,7 1,7J J Energia Energia udaru: 1,7 J Wiertarka udarowa Spitznas

Zawór odcinajacy z odprężeniem

Ogniwa do przenoszenia

Przepływ

Przepływ powietrza

Zawó

TARGI

Sukces 9. edycji Lubelskich Targów Energetycznych ENERGETICS Już po raz 9. w Lublinie podczas Lubelskich Targów Energetycznych ENERGETICS oraz Targów Technologii Szerokopasmowych INFOSTRADA spotkali się przedstawicie sektora energetycznego i telekomunikacyjnego. Bogata oferta, rozszerzony zakres tematyczny oraz nowe wydarzenie targowe Podczas targów zaprezentowało się niemal 200 wystawców z Polski i zagranicy, w tym również z Hiszpanii, Niemiec, Ukrainy, Łotwy, Chin, Stanów Zjednoczonych. Oferta obejmowała mi. in.: aparaturę łączeniowa, systemy zarządzania infrastrukturą sieci elektroenergetycznych, automatykę przemysłową, analizatory parametrów sieci, produkty i systemy do rozdziału energii elektrycznej oraz zapewnienia ciągłości zasilania, stacje transformato-

rowe, rozdzielnice SN i nN, systemy odgromowe, łączniki napowietrzne i słupowe, systemy sterowania i nadzoru, urządzenia automatyki stacyjnej, konstrukcje stalowe dla branży energetycznej, komponenty elektroniczne. W tym roku zakres tematyczny Targów został wzbogacony o Strefę Utrzymania Ruchu. Zaprezentowały się tu firmy oferujące rozwiązania z obszaru: automatyki i mechaniki, pneumatyki i hydrauliki, elektryki i elektroniki, obszaru bezpieczeństwa przemysłowego. Do stałego już zestawu ENERGETICS-INFOSTRADA dołączyła nowe wy-

darzenie targowe – Wschodnie Dni Kooperacji. Spotkali się tu podwykonawcy, kooperanci i producenci reprezentujący przemysł metalowy. Przedsiębiorcy oferowali prace podwykonawcze w zakresie obróbki metali, przetwórstwa tworzyw sztucznych, produkcji metalowych wyrobów gotowych oraz usług na zlecenie zakładów produkcyjnych.

Targi pod znakiem wystąpień eksperckich Część ekspozycyjna Targów została wzbogacona kompleksowym pro-

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

TARGI

gramem seminariów, szkoleń i wykładów koncentrujących się na najbardziej aktualnych zagadnieniach branżowych. Sukcesem okazała się również druga edycja Forum Dystrybutorów Energii. W konferencji wzięło udział prawie stu przedstawicieli Operatorów Systemów Dystrybucyjnych takich jak: ENEA Operator Sp. z o.o., innogy Stoen Operator Sp. z o.o., ENERGA-OPERATOR S.A., TAURON Dystrybucja S.A., PGE Dystrybucja S.A. Seminarium Lubelskiego Klastra Ekoenergetycznego, warsztaty pomiarów elektrycznych SONEL MPI 530 + PE5 z certyfikatem umiejętności SEP COSiW, Seminarium „Prawne aspekty wprowadzania towarów na rynek Polski i UE”, wykład „Elektrotechnologie - stan obecny i perspektywy wykorzystania w elektryce i energetyce” to tylko niektóre pozycje programu wydarzeń towarzyszących. Frekwencja dopisywała również podczas cyklu wykładów poświęconych tematyce instalacji telekomunikacyjnych.

Konkursy targowe Tradycyjnie już podczas Lubelskiej Gali Energetyki zostały wręczone nagrody w konkursach targowych: „Produkt Roku” oraz „Forma Promocji Targowej”. Spośród kilkunastu zgłoszonych produktów Komisja Konkursowa wybrała zwycięzców. Nagrodę Targową w kategorii Produkt Roku Targów Energetycznych ENERGETICS 2016 za Nowoczesny Autoreklozer THO-RC27 jako główne narzędzie do obniżania wskaźników SAIDI/SAIFI otrzymała firma ZPUE. Wyróżnienia w tej kategorii otrzymały firmy: 1. Lamel Rozdzielnice za złącze kablowe SN z polem automatyki sterowanym GSM dla szybkiego przywracania zasilania w sieciach o układach pierścieniowym, kratowym i magistralnym, 2. TIMEX za reaktor do uwęglania biomasy, 3. ZAKŁAD OBSŁUGI ENERGETYKI za odłącznik horyzontalny 123 kV.

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

W kategorii Forma Promocji Targowej Targów Energetycznych ENERGETICS Komisja Konkursowa przyznała Nagrodę Targową firmie Nadowski, natomiast w kategorii Forma Promocji Targowej Targów Technologii Szerokopasmowych INFOSTRADA 2016 nagrodę otrzymała firma DACPOL. Komisja Konkursowa zdecydowała również o przyznaniu firmie Elektromontaż-Lublin Pucharu Prezesa Polsko-Białoruskiej Izby Handlowo – Przemysłowej. Medal Prezesa Stowarzyszenia Elektryków Polskich otrzymała zaś firma Z.S.E. OSPEL za System Presto. Serdecznie dziękujemy wszystkim Zwiedzającym, Wystawcom, Współwystawcom, Patronom Honorowym, Branżowym, Medialnym oraz Partnerom za współorganizowanie Lubelskich Targów Energetycznych ENERGETICS 2016. Jednocześnie zapraszamy do odwiedzenia X – jubileuszowej – edycji Targów, które odbędą się 14-16 listopada 2017 r. Energetics n

KONFERENCJE I SEMINARIA

XV Konferencja Systemy Informatyczne w Energetyce SIwE’16 W dniach 29 listopada – 2 grudnia 2016 r. w Wiśle odbyła się, organizowana przez Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, XV edycja konferencji „Systemy informatyczne w energetyce SIwE’16”. Konferencja była poświęcona bezpieczeństwu sieci energetycznej, szczególnie w kontekście ogromnego jej nasycenia systemami teleinformatycznymi narażonymi na zupełnie innego rodzaju zagrożenia niż sieć energetyczna.

uwagi na nowe technologie, które pojawiły się w energetyce (energetyka rozproszona, odnawialne źródła energii, elektrownie wirtualne, smart grid i smart meetering) oraz zwiększone wymagania odbiorców energii elektrycznej wobec jej dostawców (szczegółowa informacja o zużyciu energii elektrycznej i wpływ na jego wielkość i charakter, a co za tym idzie na wysokość rachunków za energię), sieć elektroenergetyczna została w bardzo dużym stopniu nasycona urządzeniami teleinformatycznymi. Dodatkową zachętą do jeszcze większego ich wykorzystywania jest wprowadzenie przez Regulatora do taryfy elementów regulacji jakościowej, której celem jest przede wszystkim poprawa jakości świadczonych odbiorcom usług dystrybucji, m.in. poprzez poprawę jakości i niezawodności dostarczania energii elektrycznej, poprawę jakości obsługi odbiorców oraz zapewnienie optymalnego poziomu efektywności realizowanych inwestycji. Z uwagi na wpływ regulacji jakościowej na przychód regulowany OSD, kluczowe staje się dla Operatorów Sieci Dystrybucyjnej dbanie o cztery podstawowe wskaźniki: SAIDI (wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy), SAIFI (wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw), Czas Realizacji Przyłączenia (CRP) oraz Czas Przekazywania Danych Pomiarowo-Rozliczeniowych (CPD), który będzie wprowadzony do regulacji jakościowej od 2018 r. Zapewnienie odpowiednich wartości tych wskaźników staje się kluczowe dla OSD pod kątem utrzymania odpowiedniego poziomu przychodów regulowanych. Uwarunkowania te sprawiają, że należy się spodziewać jeszcze większej integracji systemów teleinformatycznych z siecią elektroenergetyczną. W czasie pierwszej sesji konferencji, poświęconej w całości zagadnieniu ceber-

bezpieczeństwa, prelegenci reprezentujący OSP i OSD przedstawili działania podejmowane przez Operatorów na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa ciągłości dostaw energii elektrycznej. Prelegenci uznali za bardzo dobry sygnał wolę współpracy pomiędzy wszystkimi Operatorami wyrażoną poprzez powołanie w ramach PTPiREE Zespołu ds. Cyberbezpieczeństwa, którego najważniejszym zadaniem jest zapewnienie niezawodnej pracy systemu elektroenergetycznego. W kolejnych wystąpieniach dostawcy systemów/rozwiązań IT dla energetyki przedstawili własne propozycje zwiększenia bezpieczeństwa sieci elektroenergetycznej oraz narzędzia do redukcji wskaźników niezawodnościowych. Nie zabrakło także prezentacji innych systemów wspierających pracę energetyki: systemów łączności radiowej, paszportyzacji sieci, wsparcia w zakresie obsługi danych pomiarowych, zarządzania generacją rozproszoną i mikrogeneracją, czy nowych rozwiązań w zakresie smart grid i smart meetering. Ostatnia sesja konferencji została w całości poświęcona na prezentację reali-

zowanych obecnie lub już zakończonych w energetyce wdrożeń. Zaprezentowano m.in. wdrożenie systemu TETRA w ENERGA-OPERATOR SA, systemu radiowej identyfikacji RFID w Enea Operator Sp. z o.o. czy systemu SAP w PGE Dystrybucja SA. W ciągu piętnastu lat Konferencja SIwE stała się największym i najpoważniejszym spotkaniem branży energetycznej w obszarze informatyki. W XV edycji konferencji udział wzięło 546 uczestników (w tym 200 reprezentujących energetykę zawodową) ze 170 firm i instytucji. W jej trakcie wygłoszono 41 referatów, przygotowano 27 stoisk promocyjnych. Patronat honorowy nad SIwE‘16 objął Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Pan Maciej Bando. Już teraz zapraszamy Państwa do udziału w XVI edycji Konferencji SIwE, która odbędzie się w dniach 21-24 listopada 2017 r. w Wiśle. Szczegółowe informacje znaleźć można na stronie internetowej: siwe.ptpiree.pl Sebastian Brzozowski (PTPiREE) n

URZĄDZENIA DLA ENERGETYKI 8/2016

elektrobud_A4_2.indd 1

2016-12-12 10:59:30