Urządzenia dla Energetyki 5/2011 by Urządzenia dla Energetyki

Urządzenia Energetyki dla

Specjalistyczny magazyn branżowy ISSN 1732-0216 INDEKS 220272

Nr 5/2011 (56)

w tym cena 16 zł ( 8% VAT )

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl| • Systemy oplotowe w liniach elektroenergetycznych firmy BELOS • Pod napięciem – zenon Energy Edition • • Ex-fBEL – nowoczesny, uniwersalny moduł automatyki stacyjnej średniego napięcia • • Koncepcja budowy sieci teletransmisyjnych Ethernet w podstacjach energetycznych •

urządzenia dla energetyki 5/2011 (56)

RESERVE POWER SYSTEMS

Dostarczamy nie tylko energię, ale i bezpieczeństwo. Nasze systemy stacjonarnych baterii akumulatorów wraz z monitoringiem gwarantują 100% dostępności energii w każdej chwili. Nieustannie pracujemy nad wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii oraz zastosowaniem nowych technologii i rozwiązań. Innowacyjność to nasze motto.

Hoppecke Baterie Polska Sp. z o. o. ul. Składowa 13, 62-023 Żerniki k. Poznania www.hoppecke.pl

w numerze

Spis treści n WYDARZENIA I INNOWACJE Wspólna elektrownia PGE i ZA Puławy ........................................ 6 Rządowy pakiet atomowy zaaprobowany przez Sejm............. 6 Eko-śmieciowy biznes........................................................................... 8 ABB z zadowoleniem przyjmuje nowe wymogi w kwestii efektywnosci silników elektrycznych niskiego napięcia w Europie................................................................................................. 10 Umowa przyłączeniowa GE toruje drogę dla energii wiatrowej w Rumunii.............................................................................12 SKF WindLub – automatyczne smarowanie turbin wiatrowych...13 GE Hitachi Nuclear Energy rozszerza sieć dostawców w Polsce.... 14 Prefabrykowane studnie kablowe firmy Legrand – uproszczona instalacja......................................................................15 Systemy blokujące dla zapewnienia niezawodności zabezpieczeń...........................................................................................16 W Polsce przybywa latarni zasilanych słońcem i wiatrem.....17 Synchronizacja z krajowym systemem energetycznym bloku 858 wm w elektrowni bełchatów........................................18 Domy zasilane zużytymi bateriami samochodowymi..............19

n technologie, produkty informacje firmowe Systemy oplotowe w liniach elektroenergetycznych............. 20 Ex-fBEL – nowoczesny, uniwersalny moduł automatyki stacyjnej średniego napięcia.............................................................24 Baterie akumulatorów stosowane w energetyce – typy, rodzaje, normy.........................................................................28 Pod napięciem – zenon Energy Edition........................................32 Dehydratacja olejów transformatorowych za pomocą barbotażu osuszonym powietrzem....................... 34 Zielona Energia......................................................................................38 Alternatywne sposoby prowadzenia linii napowietrznych 400kV – z zastosowaniem systemu poprzeczników izolacyjnych PFISTERER..................................................................... 41 Komunikacja PLC (OFDM) w Systemach Zdalnych Odczytów.......46 Nowe serie obudów PCE................................................................... 50 CZIP-PRO – Godna kontynuacja uznanej marki systemu cyfrowych zabezpieczeń i pomiarów czip..................................52 Podwyższanie efektywności wytwarzania energii poprzez zastosowanie kompaktowych i ekonomicznych urządzeń Alfa Laval............................................................................. 54 System zabezpieczeń dla stacji elektroenergetyczej WN/SN – cyfrowe terminale UTX...................................................58 Bezpieczniki Hager – tradycyjnie niezawodne, nowocześnie kompaktowe............................................................... 60 Przewody, kable oraz systemy osłonowe dla systemów automatyzacji w górnictwie............................................................. 64 Urządzenie do uzdatniania oleju transformatorowego typu UZO 1000 / 2000...................................................................... 66 Koncepcja budowy sieci teletransmisyjnych Ethernet w podstacjach energetycznych...................................................... 69 90 lat tradycji w produkcji silników elektrycznych – Zakład Maszyn Elektrycznych EMIT S.A. Grupa Cantoni....72

n eksploatacja i remonty Najmniejsze akumulatorowe młoty udarowo-obrotowe w swojej klasie........................................................................................74

n energetyka na świecie Europejska Wspólnota Energetyczna. Szanse dla gospodarki i perspektywy zmian.............................76 Europejskie społeczeństwo za solidarnością energetyczną.....78

Wydawca Dom Wydawniczy LIDAAN Sp. z o.o. Adres redakcji 00-241 Warszawa, ul. Długa 44/50 lok. 109 tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02 e-mail: redakcja@lidaan.com www.lidaan.com

Urządzenia Energetyki dla

Prezes Zarządu Andrzej Kołodziejczyk tel. kom.: 502 548 476, e-mail: andrzej@lidaan.com Dyr. ds. reklamy i marketingu Dariusz Rjatin tel. kom.: 600 898 082, e-mail: darek@lidaan.com Zespół redakcyjny i współpracownicy Redaktor naczelny: mgr inż. Marek Bielski, tel. kom.: 500 258 433, e-mail: marek.w.bielski@o2.pl Redaktor wydawniczy: Tomasz Niedziółka Sekretarz redakcji: mgr Marta Olszewska Dr inż. Mariusz Andrzejczak, doc. dr Valentin Dimov (Bułgaria), Inż. Armand Kehiaian (Francja), prof. dr hab. inż. Andrzej Krawczyk, prof. dr hab. inż. Krzysztof Krawczyk, dr inż. Jerzy Mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), mgr Marta Olszewska, prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, mgr inż. Leon Wołos, prof. dr hab. inż. Czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko

Redaktor Techniczny Robert Lipski, info@studio2000.pl Fotoreporter: Zbigniew Biel Projekt szaty graficznej: Piotr Wachowski Opracowanie graficzne: Robert Lipski, Piotr Wachowski, www.studio2000.pl Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Współpraca reklamowa: mikronika............................................................................................I opel........................................................................................................II hoppecke........................................................................................... 3 elektrobudowa sa.................................................................... 5 copa data.......................................................................................... 7 cantoni group.............................................................................. 9 eltron-kabel................................................................................15 ełktrim................................................................................................ 11 energoelektronika.pl.......................................................... 17 energetyka.xtech.pl.............................................................. 27 flir........................................................................................................31 energoaudyt................................................................................ 37 ormazabal.....................................................................................39 pfisterer.........................................................................................45 jm-tronik.........................................................................................47 energoinstal...............................................................................49 pce.........................................................................................................51 relpol................................................................................................53 computer-control.................................................................. 57 hager polo.....................................................................................61 helukabel.......................................................................................65 IEN zakłąd transformatorów......................................67 microsens.................................................................................69, 71 energetab...................................................................................... 73 belos-plp.......................................................................................... III elkomtech.......................................................................................iv

urządzenia dla energetyki 5/2011

wydarzenia i innowacje

Wspólna elektrownia PGE i ZA Puławy PGE, największa grupa energetyczna w Polsce oraz Zakłady Azotowe Puławy, największy w kraju producent nawozów sztucznych, podpisały 31 maja br. umowę o budowie elektrowni o mocy ok. 840 MW. oszt inwestycji wyniesie ok. 3 mld zł. Realizacja projektu, jak poinformował na specjalnie zwołanej konferencji prasowej Wojciech Kozak, członek zarządu „Puław”, ma zostać ukończona w 2016 roku. Pierwotnie projekt Elektrownia Puławy miał powstać przy udziale koncernu Vattenfall , planowana moc elektrowni wynieść miała 1400 MW, w związku jednak z rozpoczętym jesienią procesem pozbywania się przez szwedzką spółkę większości aktywów w Polsce, nie doszło to do skutku.

PGE większość energii elektrycznej pozyskuje z elektrowni węglowych – dziś grupa zamierza zdywersyfikować źródła energii. Wiceprezes PGE Paweł Skowroński poinformował , że spółka może w niedługiej perspektywie czasowej podjąć decyzję o budowie kolejnej elektrowni opalanej gazem o mocy 400-500 MW. Prezes zarządu Zakładów Azotowych „Puławy” Paweł Jarczewski powiedział natomiast: – Branża nawozowa w Europie musi podejmować działania inwestycyjne, dotyczące zaopatrzenia w energię. „Puławy” są świadome, że w związ-

ku z rosnącymi kosztami emisji w EU należy szukać długofalowych, strategicznych rozwiązań dających przewagę konkurencyjną w obszarze pozyskiwania energii. Projekt Elektrownia Puławy będzie realizowany, zgodnie z wcześniejszymi założeniami, w ramach spółki celowej – Melamina III. w 2012 r. mają zakończyć się prace związane z uzyskaniem pozwolenia na budowę, wtedy też ogłoszony zostanie przetarg na budowę bloku. OM

Rządowy pakiet atomowy zaaprobowany przez Sejm Sejm uchwalił przepisy prawne, które umożliwią w Polsce rozwój energetyki jądrowej. Nowelizacja ustawy Prawo atomowe oraz ustawa inwestycyjna pozwolić mają m.in. na budowę w naszym kraju elektrowni atomowych. Wiele wskazuje jednak na to, że plany rządu w tej kwestii będą musiały zostać wreszcie skonfrontowane z opinią społeczną. a projektem nowelizacji prawa atomowego w Sejmie opowiedziało się 407, a za projektem ustawy inwestycyjnej 414 posłów. Zgodnie z planami rządu, pierwszy blok pierwszej siłowni ma ruszyć przed końcem 2020 r. Ustawy, po rozpatrzeniu przez Senat, mają wejść w życie z początkiem lipca, kiedy to Rada Ministrów przyjmie Program Polskiej Energetyki Jądrowej. Poprawki do obu projektów zarekomendowała zajmująca się pakietem atomowym komisja nadzwyczajna. Pierwsza poprawka do prawa atomowego zagwarantuje większą swobodę w określaniu wysokości kwoty, którą operator elektrowni wyegzekwować ma na fundusz przeznaczony na jej likwidację i zagospodarowanie odpadów. Dzięki drugiej poprawce natomiast inwestorzy będą zwolnieni z obowiązku przedstawienia dowodów posiadania środków na pokrycie całej inwestycji na starcie. Obie poprawki do ustawy inwestycyjnej uregulowały kwestie własnościowych gruntu pod elektrownie, a trzy kolejne zniosły niezgodności z prawem UE do-

tyczące konieczności ponownego przygotowania oceny oddziaływania na środowisko po wydaniu zgody na budowę elektrowni. Projekt nowelizacji przewiduje obowiązek informowania społeczeństwa o decyzjach dozoru jądrowego, o stanie obiektów, ich eksploatacji, a także czynnikach i zdarzeniach, mających wpływ na bezpieczeństwo i ochronę radiologiczną. Informacje ma publikować operator obiektu oraz Państwowa Agencja Atomistyki. Ustalono też poziom minimalnej odpowiedzialności finansowej operatorów za szkodę jądrową, który wynosi 300 mln SDR (międzynarodowa umowna jednostka monetarna, której wartość jest ustalana na podstawie koszyka walut), który będą ponosić operatorzy np. elektrowni jądrowych. Według nowych przepisów decyzja o lokalizacji zależna będzie nie od ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ale… wojewody. Niewykluczone jednak, że ustawa, na której tak zależy władzom i biznesme-

nom, będzie musiała przejść jeszcze test społecznego zaufania – ONZ głosem swojego przedstawiciela goszczącego w Polsce w maju wzywa bowiem Sejm i prezydenta do zorganizowania krajowego referendum w sprawie budowy elektrowni atomowych. Choć niezależny ekspert ONZ Calin Georgescu oficjalny raport na ten temat dla Rady Praw Człowieka ONZ przedstawi we wrześniu tego roku, to już teraz znamy pierwsze jego wnioski i postulaty, z których jasno wynika konieczność przemyślenia wielu kwestii związanych z atomem w naszym kraju. Być może dzięki temu rząd, promujący bez wahania atomową przyszłość Polski, zmuszony będzie zmierzyć się z opinią obywateli, która, jak wynika z badań, nie do końca przychylna jest jego projektom. CBOS przedstawił z końcem kwietnia wyniki sondażu, z którego wynika, że aż 53 proc. Polaków to przeciwnicy budowy elektrowni atomowej w Polsce. OM

urządzenia dla energetyki 5/2011

oprogramowanie HMI/SCADA

Zobacz jak...

uzyskać jeszcze więcej korzyści z zenon’em. sales.PL@copadata.com www.copadata.com

zenon

na ENERGETAB 2011 13.09-15.09.2011 ZIAD Bielsko-Biała Pawilon: R | Stoisko numer: 22

wydarzenia i innowacje

Eko-śmieciowy biznes Na ciekawy pomysł pozyskiwania energii – i sprzedawania jej – wpadła brytyjska firma Advanced Plasma Power, która wybuduje w Belgii zakład zajmujący się wydobyciem i konwersją odpadów w gaz, który po spaleniu produkować może ciepło lub elektryczność. hoć przetwarzanie odpadów i odzyskiwanie surowców z wyeksploatowanych urządzeń znane jest od wielu lat, ostatnio, jako element przemyślanej polityki zrównoważonego rozwoju, cieszy się zwiększonym zainteresowaniem, co przekłada się coraz częściej na realne, także biznesowo opłacalne działania. W tym właśnie duchu zaplanowana została budowa zakładu przetwarzania śmieci w energię na Belgijskim składowisku w Houthalen-Hechteren. Kontrakt o wartości prawie 500 milionów euro podpisała z władzami składowiska, na którym od ponad 50 lat zalega 17 milionów ton odpadów, brytyjska Advanced Plasma Power. Zakład, który powstanie na jego terenie, w pierwszym etapie odzyskiwać będzie surówce nadające się do dalszego wykorzystania, resztę zaś odpadów przeznaczy na spalanie w tzw. łuku plazmy. Proces spalania w technologii plazmowej (opracowanej początkowo na potrzeby programu Apollo przez amerykańską agencję kosmiczną NASA), która ulepszana jest od lat – dziś wykorzystuje się głównie metodę plazmową II generacji – polega na podgrzaniu wsadu do temperatury sięgającej ok. 1 800 °C w środowisku beztlenowym, w wyniku czego następuje zgazowanie. Końcowym produktem jest gaz energetyczny, który może być wykorzystany do produkcji elektryczności. Co istotne, podczas produkcji gazu w technologii plazmowej nie ma warunków do rekombinacji dioksyn, gazów trujących i innych szkodliwych substancji. Wydostający się z komory dezintegracji plazmowej gaz zawiera – poza metanem – gazy atmosferyczne, w podobnym zresztą składzie procentowym, co naturalnie. Po wychłodzeniu trafia on do turbin lub silników spalinowych które napędzają agregaty prądotwórcze, gdzie energia odzyskana z odpadów zamieniana jest w energię elektryczną. Odzysk energii z odpadów dochodzi do 95%. Metoda plazmowa należy więc do grupy metod termicznych, nie jest spalaniem i jest czysta w rozumieniu przepisów obowiązujących na terenie Unii Europejskiej, a przy tym bardzo efektywna ekonomicznie. Dyrektor firmy APP, Simon Merriweather, podkreśla, że duże znaczenie ma tu, w odróżnieniu od np. energii słonecznej czy wiatrowej, stabilność produkcji energii, którą nazywa alternatywną. Zwra-

ca też uwagę na dodatkowe korzyści z funkcjonowania zakładu zajmującego się plazmowym przetwarzaniem śmieci: otrzymujemy nie tylko energię ze kłopotliwych odpadów, ale też zmniejszamy obszar zajmowany przez składowiska i ograniczamy emisję szkodliwych gazów (składowiska wytwarzają bowiem metan, który wysoce przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego). Advanced Plasma Power, która planuje uruchomić zakład do roku 2014, może

być pierwszą firmą produkującą energię ze śmieci na skalę rynkową. Choć technologię plazmowego przetwarzania odpadów w energię wykorzystują już m.in. koncern Hitachi Metals, który w japońskim Mihama/Mikata uruchomił system gazyfikacji plazmą odpadów komunalnych oraz szlamów poprzemysłowych, a AlterNrg, czy Plasco, to skala brytyjsko-belgijskiego przedsięwzięcia jest bezprecedensowa. OM

urządzenia dla energetyki 5/2011

wydarzenia i innowacje

ABB z zadowoleniem przyjmuje nowe wymogi w kwestii efektywnosci silników elektrycznych niskiego napięcia w Europie 2011-06-20 - Czerwiec 2011 roku to przełomowy moment efektywności energetycznej silników elektrycznych niskiego napięcia w Europie. ABB z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie w Unii Europejskiej minimalnych poziomów sprawności takich silników, jako że nowe wymogi są tożsame z działaniami ABB, które koncentrują się na dostarczaniu klientom wysokowydajnych silników zarówno na rynku NEMA (Nacional Electrical Manufacturers Association – Narodowe Stowarzyszenie Producentów Aparatury Elektrycznej) w Stanach Zjednoczonych, jak i rynku IEC (International Electrotechnical Commission – Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna) w pozostałych częściach świata.

edług szacunków branży, 42 procent konsumpcji światowych zasobów energii elektrycznej oraz około dwóch trzecich tej energii jest wykorzystywana do zasilania silników elektrycznych, a więc każda regulacja mająca na celu zwiększenie sprawności silników będzie miała znaczący wpływ na poziom zużycia energii oraz pomoże zmniejszyć emisję dwutlenku węgla. Nowe wymogi weszły w życie 16 czerwca tego roku w formie Rozporządzenia Komisji Europejskiej EC 640/2009. Generalnie, odnosząc się do minimalnych standardów w zakresie efektywności energetycznej w Unii Europejskiej (norma UE MEPS – Minimum Energy Performance Standard), nowe wymogi obejmują głównie dwu-, cztero- i sześciobiegunowe indukcyjne silniki zasilane prądem trójfazowym o mocy w zakresie od 0,75 kW do 375 kW i częstotliwości od 50 do 60 Hz. Wszystkie silniki objęte normą EU MEPS, które zostaną wypuszczone na rynek po

16 czerwca tego roku, będą musiały posiadać co najmniej drugą klasę sprawności - IE2 (International Efficiency). Niektóre silniki, na przykład te dla stref zagrożonych wybuchem, nie są obecnie objęte UE MEPS, ale ABB przewiduje, że będą musiały spełniać standardy IEC 60034-30 i dlatego też dostarcza je z oznaczeniami IE. Drugi etap wprowadzania UE MEPS rozpocznie się w styczniu 2015 roku. Silniki o mocy wyjściowej powyżej 7,5 kW będą musiały posiadać trzecią klasę sprawności – IE 3 lub drugą (IE2) jeśli będą to silniki z napędami z regulacją prędkości (VSD). Trzeci etap UE MEPS, który rozpocznie się w styczniu 2017 roku, doprowadzi do rozszerzenia wymogów w kwestii IE3 lub IE2 na silniki o mocy wyjściowej minimum 0,75 kW. „Od 16 czerwca 2011 roku ABB nie będzie oferować, sprzedawać lub dostarczać produktów z kategorii IE1 CE na jakimkolwiek rynku świata” – powiedział Ulrich Spiesshofer, szef Dywizji Napę-

dów i Automatyzacji Produkcji ABB. „ABB zapewni zgodność z regulacjami w każdych warunkach”. EU MEPS obejmuje wyłącznie rynek europejski, ale inne kraje, jak Australia, Chiny, Brazylia i Kanada już wprowadziły podobne kategoryzacje dotyczące efektywności energetycznej. W Stanach Zjednoczonych wymóg NEMA Premium (który pokrywa się z IE3) obowiązuje od końca 2010 roku. ABB ma obecnie w swojej ofercie pełen pakiet silników firmy Baldor z certyfikatem NEMA Premium, które spełniają te normy. ABB jest liderem w technologiach dla energetyki i automatyki, które pozwalają klientom przemysłowym oraz zakładom użyteczności publicznej zwiększać swoją efektywność, jednocześnie minimalizują oddziaływanie na środowisko naturalne. Grupa ABB zatrudnia 124 000 pracowników ponad 100 krajach świata. ABB

urządzenia dla energetyki 5/2011

wydarzenia i innowacje

Umowa przyłączeniowa GE toruje drogę dla energii wiatrowej w Rumunii • Cztery nowe farmy wiatrowe przyczynią się do wzrostu zatrudnienia i przychodów okręgu Vaslui w północnowschodniej Rumunii • Rosnąca rola GE we wspieraniu europejskich celów rozwoju energii odnawialnej

GE (NYSE:GE) oraz niemiecki deweloper i właściciel farm wiatrowych spółka Prowind GmbH, działając w ramach joint venture, podpisały umowę z rumuńskim państwowym operatorem sieci wysokiego napięcia – spółką Transelectrica. Umowa dotyczy przyłączenia do sieci 300 megawatów mocy. Podpisanie tej umowy umożliwi dostawcy energii odnawialnej, spółce Prowind, budowę czterech farm wiatrowych w północno-wschodniej części Rumunii. Umowa ta przewiduje podłączenie przez spółkę S.C. Prowind Windfarm Ivesti S.R.L (PWI) czterech farm wiatrowych należących do joint venture, do nowej podstacji spółki Transelectrica, która budowana jest w pobliżu miejscowości Banca. Nowe farmy powstaną na wzgórzach okręgu Vaslui, słabo zaludnionego obszaru rolniczego znajdującego się w północno-wschodniej Rumunii. Windelcon - rumuńska spółka zajmująca się realizacją projektów energetyki wiatrowej – zajmie się lokalnymi działaniami związanymi z realizacją projektu. „Nasze projekty farm wiatrowych w okręgu Vaslui przyniosą korzyści pod względem zatrudnienia i wpływów podatkowych okręgu. Przełoży się to na poprawę jakości życia i poziomu usług dostępnych dla jego mieszkańców i firm, jednocześnie wspierając gospodarkę narodową Rumunii i realizację jej celów środowiskowych” – mówi Johannes Busmann, założyciel i właściciel spółki Prowind GmbH. Do budowy czterech farm wiatrowych powołane zostaną oddzielne spółki celowe, dla których PWI pełnić będzie rolę operatora przyłącza sieciowego. Zgodnie z zawartą pomiędzy PWI i Transelectrica umową przyłączeniową, cztery projektowane farmy wiatrowe dostarczać będą do regionalnej sieci energetycznej moc do 300 MW. GE planuje dostarczyć do nowych farm objętych projektem łącznie 120 turbin wiatrowych typu 2.5-100. Ostateczny harmonogram dostarczenia, instalacji oraz rozpoczęcia komercyjnej eksploatacji turbin GE nie został jeszcze usta-

lony, ale przewiduje się, że turbiny wiatrowe zostaną dostarczone w drugiej połowie 2012 roku. „Umowa przyłączeniowa zawarta ze spółką Transelectrica stanowi znaczący krok w staraniach GE i Prowind na rzecz wspierania programu rządu rumuńskiego, który przewiduje osiągnięcie 24-procentowego udziału źródeł energii odnawialnej w bilansie energetycznym kraju do roku 2020” – powiedziała Carmen Neagu, dyrektor regionalny GE Energy na obszar Europy Środkowo-Wschodniej. „Umowy takiego rodzaju odgrywają ważną rolę w zapewnianiu dostępności infrastruktury transmisyjnej, co umożliwi Rumunii i innym krajom spełnienie swoich zobowiązań w zakresie dostaw energii oraz wymogów środowiskowych,” dodała Neagu. Projekty te wpisują się w plany Rumunii zmierzające do osiągnięcia 24% udziału źródeł odnawialnych w całkowitej produkcji energii do roku 2020. Niedawno Komisja Europejska zaakceptowała propozycję tego kraju dotyczące wprowadzenia systemów zachęt związanych z większym użyciem zielonej energii. Korzystając z najbardziej sprzyjających warunków rozwoju energii wiatrowej w Europie, Rumunia ma szansę wykorzystać ten potencjał i zaspokoić w ten sposób potrzeby energetyczne 25% z ośmiu milionów gospodarstw domowych. Projekty realizowane przez GE i Prowind na terenie Rumunii są elementem szerszej strategii firmy obejmującej dostarczanie zaawansowanych technologii i usług z dziedziny energetyki wiatrowej dla rosnącej liczby projektów w Europie. Podejście firmy jest odpowiedzią na potrzeby różnych krajów związane z realizacją założonych przez nie celów w zakresie produkcji energii odnawialnej i redukcji emisji gazów cieplarnianych. Dotychczas firma GE dostarczyła do różnych projektów niemal 500 lądowych turbin wiatrowych typu 2.5, które pracują przede wszystkim w instalacjach w krajach europejskich, takich jak: Rumunia, Francja, Holandia, Turcja, Niemcy, Belgia, Hiszpania, Włochy oraz

Polska. Turbiny z serii 2.5 wykorzystują technologie sprawdzone wcześniej w niezmiernie popularnej 1.5-megawatowej turbinie wiatrowej GE, będącej najczęściej stosowaną na świecie turbiną wiatrową w klasie jednego megawata. Na całym świecie zainstalowano już niemal 16.500 turbin tego typu. Turbiny dla lądowych elektrowni wiatrowych GE, z serii 2.5 wykorzystuje się w największych na świecie projektach, takich jak między innymi rumuńska elektrownia wiatrowa firmy CEZ Romania znajdująca się w miejscowości Fantanele, która wraz z rumuńską farmą wiatrową Cogealac są największymi lądowymi instalacjami wiatrowymi w Europie

O Prowind GmbH Spółka Prowind GmbH jest wykonawcą różnych projektów związanych z energią odnawialną. Spółka ta ma siedzibę w miejscowości Osnabrück, w Niemczech. Spółka Prowind opracowała, sfinansowała i wybudowała ponad 20 elektrowni wiatrowych, słonecznych i opalanych biogazem na terenie Niemiec. Spółka Prowind prowadzi również przedstawicielstwo w miejscowości Kemptville, w kanadyjskiej prowincji Ontario. Spółka Prowind ma także partnerów na terenie Anglii, Irlandii oraz Rumunii. Zespół Prowind tworzą specjaliści posiadający wieloletnie doświadczenia w sektorze energii odnawialnej. Jako dostawca kompleksowych usług, spółka Prowind GmbH oferuje swoim klientom i partnerom usługi planowania i finansowania projektów, usługi budowlane oraz usługi technicznego i eksplo-

urządzenia dla energetyki 5/2011

wydarzenia i innowacje atacyjnego zarządzania urządzeniami. Obecnie spółka prowadzi również działalność międzynarodową. Spółka Prowind posiada farmy wiatrowe na terenie Niemiec, Kanady, Wielkiej Brytanii, Francji i Rumunii. Spółka ta posiada też elektrownie słoneczne na terenie Włoch, które w chwili obecnej są w fazie projektowania i uzgodnień. Więcej informacji na temat spółki można znaleźć na stronie www.prowind.com

O GE Energy GE Energy (www.ge.com/energy) jest jednym z największych na świecie dostawców technologii i sprzętu do produkcji energii elektrycznej. Przychody firmy w 2008 wyniosły 29,3 mld USD.

GE Energy działa we wszystkich obszarach branży energetycznej, włączając w to wykorzystanie węgla, ropy, gazu naturalnego i energii nuklearnej, zasobów odnawialnych, takich jak woda, wiatr, słońce i biogazy, a także innych paliw alternatywnych. Wiele produktów GE Energy posiada certyfikaty ecomagination, czyli spełnia wymogi korporacyjnej inicjatywy GE o nazwie ecomagination. Celem inicjatywy jest wprowadzanie na rynek nowych technologii, dzięki którym klienci firmy będą mogli sprostać coraz większym wymogom ochrony środowiska.

O GE

cowaną działalność na rynkach technologii, mediów i usług finansowych, utworzona, aby sprostać najważniejszym światowym potrzebom. Obsługuje klientów w ponad 100 krajach i zatrudnia ponad 300 tys. osób na całym świecie, oferując produkty i usługi tak różnorodne jak silniki lotnicze, urządzenia do produkcji energii, technologie uzdatniania wody, zabezpieczenia, obrazowanie medyczne, usługi finansowe dla klientów indywidualnych i przedsiębiorstw. Więcej informacji można uzyskać na stronie internetowej firmy, pod adresem www.ge.com. Grayling

GE to firma kierująca się hasłem Imagination at Work, prowadząca zróżni-

(Warszawa, 4 sierpnia 2011)

SKF WindLub – automatyczne smarowanie turbin wiatrowych Jak podaje Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej produkcja energii elektrycznej w tym sektorze wzrosła w latach 2005-2010 ponad dziesięciokrotnie. Tak dynamiczny rozwój stawia przed głównymi graczami na rynku wysokie wymagania. Sprostanie im wymaga stosowania najnowocześniejszych technologii.

roducenci turbin wiatrowych oferują obecnie urządzenia różnej klasy - w zależności od miejsca ich wykorzystywania. Farmy wiatrowe mogą być lokalizowane na lądzie, na wodzie, w tropikach czy pod kołem polarnym. Te skomplikowane maszyny są wyposażone w wysoce precyzyjne mechanizmy, umożliwiające długotrwałą pracę bez codziennej obsługi ze strony służb utrzymania ruchu. W związku z tym konsekwencje złego smarowania lub czasowego zaniku smaru w łożyskach mogą być poważne. W tej sytuacji właściwa konserwacja elementów turbin staje się nie lada wyzwaniem. Idealnym rozwiązaniem zdaje się być SKF WindLub. Jest to system smarowania dedykowany dla turbin wiatrowych. SKF WindLub dostarcza ściśle odmierzone ilości odpowiedniego środka smarnego do elementów wirujących. Zapewnia to utrzymanie elementów turbiny w dobrym stanie, wydłużając jej trwałość eksploatacyjną a jednocześnie zmniejsza negatywny wpływ na środowisko, nie dopuszczając do użycia nadmiernej ilości środka smarnego. System SKF WindLub można zintegrować z SKF WindCon (systemem do diagnostyki turbin wiatrowych), co jeszcze bardziej upraszcza obsługę i poprawia niezawodność.

Szerszych informacji na temat rozwiązań SKF dla segmentu energetyki wiatrowej udziela Krzysztof Kowalczyk (tel. 48 22 5494721, e-mail: krzysztof.kowalczyk@skf.com)

urządzenia dla energetyki 5/2011

SKF Polska S.A., sierpień 2011

WindCon

wydarzenia i innowacje

GE Hitachi Nuclear Energy rozszerza sieć dostawców w Polsce GEH podpisało porozumienie z firmą Energoprojekt Warszawa S.A. z siedzibą w Warszawie.

E Hitachi Nuclear Energy (GEH) podpisała dziś porozumienie z firmą projektową Energoprojekt Warszawa S.A. (EW) z siedzibą w Warszawie, w celu omówienia możliwości współpracy przy przyszłych projektach reaktorów jądrowych. Polska Grupa Energetyczna S.A. (PGE) rozważa obecnie dwa modele reaktorów GEH w związku z budową pierwszych elektrowni jądrowych w Polsce. Porozumienie z Energoprojektem Warszawa jest najnowszą w serii umów przedwstępnych, które GEH podpisała z polskimi dostawcami z uwagi na przygotowania rządu do budowy pierwszych dwóch elektrowni jądrowych w Polsce mających zdywersyfikować krajowe dostaw energii. W ramach nowego porozumienia, obie firmy będą rozważać, w jaki sposób EW może świadczyć określone usługi projektowe na rzecz GEH w związku z potencjalną budową nowych elektrowni jądrowych w Polsce. „Energoprojekt Warszawa S.A. z dużym zadowoleniem przyjął deklarację firmy GE Hitachi Nuclear Energy w zakresie potencjalnej współpracy przy budowie elektrowni jądrowej w Polsce,” powiedział Andrzej Patrycy, Prezes i Dyrektor Zarządzający Energoprojekt Warszawa S.A. „Ta wstępna deklaracja wskazuje na możliwość zatrudnienia przy budowie elektrowni nie tylko krajowych dostawców urządzeń i armatury oraz wykonawców robót budowlano-montażowych i instalacyjnych, lecz również krajowego biura inżynieryjnego przy jej projektowaniu.” Polska Grupa Energetyczna S.A. (PGE) nadal rozważa kilka modeli reaktorów dla wspomnianych projektów jądrowych. Rząd polski planuje rozpocząć budowę pierwszej elektrowni jądrowej w roku 2016, zaś rok 2020 wyznaczono jako datę oddania pierwszej elektrowni do eksploatacji. Reaktor ESBWR (Economic Simplified Boiling Water Reactor) generacji III+ jest najnowszych produktem GEH i zawiera najbardziej zaawansowane systemy bezpieczeństwa pasywnego dostępne na rynku. Z kolei reaktor ABWR (Advanced Boiling Water Reactor) produkcji GEH jest jednym komercyjnie przetestowanym modelem

reaktora III generacji. „GE Hitachi Nuclear Energy kontynuuje rozbudowywanie lokalnej i globalnej sieci dostawców, która może pomóc PGE w udanym zakończeniu pierwszego projektu elektrowni jądrowej” - powiedział Danny Roderick, Starszy Wiceprezes ds. nowych inwestycji GEH. „Możliwości projektowe firmy Energoprojekt Warszawa oraz szczegółowa znajomość polskich przepisów i norm stanowi znaczący wkład do naszej rozbudowanej sieci w Polsce i uzupełnia rolę GEH jako wiodącego dostawcy zaawansowanych technologii BWR”. Inne wstępne umowy projektowe podpisane przez GEH obejmują: • Marzec 2011 – porozumienie z Instytutem Energii Atomowej (POLATOM), jednostką badawczą z siedzibą w Świerku, doradzającą rządowi w kwestiach energetyki jądrowej. • Styczeń 2011 »» Porozumienie ze Stocznią Gdańsk, wiodącą polską stocznią, w zakresie potencjalnej produkcji podzespołów jądrowych dla GEH. »» Porozumienie z RAFAKO S.A., wiodącym europejskim producentem osprzętu kotłów, w zakresie potencjalnej produkcji podzespołów jądrowych dla GEH. »» Porozumienia z Politechniką Gdańską, Zachodniopomorskim Uniwersytetem Technologicznym, Uniwersytetem Szczecińskim i Politechniką Koszalińską. • Maj 2010 – porozumienie z globalną firmą inżynieryjną SNC Lavalin Polska. Oprócz lokalnego łańcucha dostaw GEH, który pozwala przygotować się na potencjalne zamówienia na reaktory, obecnie GE zatrudnia w Polsce ponad 10 000 osób.

jądrowych przez przekazanie na rzecz kilku polskich uniwersytetów pakietów oprogramowania GateCycle służącego do modelowania bilansów cieplnych. Opracowane przez GE oprogramowanie GateCycle stosuje się do modelowania procesów jądrowych dla elektrowni parowych. Jest ono narzędziem w szkoleniu studentów w zakresie zaawansowanych metod modelowania dla elektrowni oraz rozwiązywania problemów w celu optymalizacji pracy elektrowni. GEH gości również 14 studentów, którzy rozpoczęli niedawno letni staż w głównej siedzibie GEH w Wilmington w Stanach Zjednoczonych. Ten dziesięciotygodniowy staż odsłoni przed uczestnikami liczne aspekty przemysłu jądrowego, w tym kwestie inżynierskie, finansowe, sprawy związane z przepisami oraz zarządzaniem informacjami.

GE Hitachi Nuclear Energy GEH z siedzibą w miejscowości Wilmington w stanie North Carolina, jest czołowym światowym dostawcą zaawansowanych technologii reaktorowych i usług dla energetyki jądrowej. W czerwcu 2007 r. powstał globalny sojusz pomiędzy GE oraz Hitachi, którego celem jest obsługa ogólnoświatowej branży energetyki jądrowej. GEH kieruje się strategią zakładającą budowę szerszej gamy rozwiązań, które umożliwiają pełniejsze wykorzystanie parametrów nowych reaktorów i świadczenie zaawansowanych usług. Sojusz oferuje klientom z całego świata najnowocześniejsze rozwiązania technologiczne, niezbędne, aby skutecznie zwiększać wydajność reaktorów, uzyskiwaną moc i poziom bezpieczeństwa. Michael Tetuan michael.tetuan@ge.com

Wsparcie rozbudowy krajowego zaplecza personalnego na potrzeby projektów jądrowych GEH angażuje się we wspieranie polskiej gospodarki pomagając w stworzeniu zespołu krajowych inżynierów

Wojciech Białożyt Grayling Poland wojciech.bialozyt@grayling.com (WARSZAWA, – 27 lipca 2011 r.)

urządzenia dla energetyki 5/2011

wydarzenia i innowacje

Prefabrykowane studnie kablowe firmy Legrand – uproszczona instalacja Przedsiębiorstwo Legrand, nieustające w poszukiwaniu innowacji, oferuje prefabrykowane studnie kablowe, wykonane z elementów kompozytowych pochodzących z recyklingu. Są one o wiele lżejsze niż studnie z betonu i łatwe do zainstalowania. Oszczędność czasu uzyskana dzięki szybkiej instalacji umożliwia ograniczenie udziału personelu nadzorującego i ochrony. Wśród licznych zalet, jakie ma to chronione patentem rozwiązanie należy wymienić również łatwiejszy dostęp do kabli. ykorzystywane do rozprowadzania i podłączania wszelkiego typu kabli, prefabrykowane studnie kablowe Legrand wykonane są z polistyrenu pochodzącego z recyklingu, materiału lekkiego i łatwego do transportu. Studnie kablowe są dostarczane w zestawie; mają z obydwu stron specjalne zakończenia umożliwiające łączenie ich bez konieczności dodatkowego mocowania i stosowania specjalnego oprzyrządowania. Ich montaż jest szybki, ponieważ potrzebuje czasu na wiązanie betonu. Co więcej, może być prowadzony o każdej porze roku, ponieważ nie występują tu problemy z zamarzaniem. Studnie kablowe można bez ograniczeń demontować i ponownie wykorzystywać. Manipulowanie nimi jest łatwe, a ich konstrukcja gwarantuje, że będzie je można zawsze łatwo otworzyć, nawet po upływie wielu lat.

Geometria elementów i możliwość ich odwracania oraz obecność zaślepionych wlotów w ścianach stwarza liczne możliwości łączenia i wprowadzania do studni kabli oraz przewodów. Głębokość można zmieniać w zależności od potrzeb, operując odcinkami o długości 25 cm, które odpowiadają wysokości każdego elementu. W ciągu zaledwie paru chwil można podwyższyć lub obniżyć położenie studni w terenie, na przykład w razie renowacji lub podwyższenia nawierzchni. Ostatni rząd elementów bazowych zakończony jest zwieńczeniem ze stali ocynkowanej specjalnie ukształtowanej w formie wrębu, co umożliwia przykrycie studni pokrywą. Pokrywy metalowe mogą zostać wyposażone w urządzenie blokujące. Rozmaite typy pokryw umożliwiają doskonałe wkomponowanie studni w otoczenie. Modułowy charakter tego rozwiązania sprawia, że odpowiada ono wszel-

urządzenia dla energetyki 5/2011

kiego typu zapotrzebowaniu w zakresie wytrzymałości. Zdejmowane zwieńczenie umożliwia łatwe odwijanie lub przemieszczanie kabli i nie powoduje przerw w usługach. Ponadto, bez żadnego problemu można podłączać dodatkowe kable. Układanie studni kablowych wymaga tak samo starannie wykonanych wykopów jak w przypadku tradycyjnych, jednoczęściowych prefabrykowanych studni kablowych i studni wylewanych. Natomiast miejsce wykonywania robót pozostaje czyste, co przyczynia się do ochrony środowiska. Rozmaitość produktów wytwarzanych przez firmę Legrand świadczy o dużym dynamizmie tego przedsiębiorstwa. Jest ono jednym z kwalifikowanych dostawców francuskich kolei państwowych SNCF. R. LEGRAND S.A. M. Nicolas BONIN

wydarzenia i innowacje

Systemy blokujące dla zapewnienia niezawodności zabezpieczeń Prowadzenie robót na terenie elektrowni nie jest pozbawione ryzyka, a najdrobniejszy błąd lub nieuwaga mogą okazać się fatalne w skutkach. Firma RONIS opracowała ostatnio pełną gamę systemów blokujących specjalnie na potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa użytkowników i sprzętu podczas prowadzenia robót na maszynach i instalacjach elektrycznych średniego i wysokiego napięcia. Ta szeroka oferta, składająca się z 4 linii produktów, obejmuje dużą liczbę zamków, które można wykorzystywać przy wykonywaniu wszelkich potencjalnie niebezpiecznych operacji, wymagających przestrzegania ściśle określonej kolejności działań. Systemy te można przystosowywać do specyficznych potrzeb poszczególnych przedsiębiorstw.

ystemy blokujące firmy RONIS zostały stworzone specjalnie z myślą o zapewnieniu maksimum bezpieczeństwa. Proponowana gama obejmuje systemy blokowania sterowania odłącznikami prądu, systemy blokowania wyłączników, przełączników i transformatorów czy zamknięcia fizycznych wejść (włazów, drzwi lub bramek). Każdy stwarzający zagrożenie element chroniony jest jednym lub szeregiem zamków, przy czym każdy taki zamek może zostać odblokowany tylko i wyłącznie przypisanym mu kluczem. Każdy klucz uwalnia otwarcie następnego zamka tylko wówczas, gdy poprzedni został właściwie użyty, a więc zamki te są od siebie współzależne. To najbezpieczniejszy mechanizm zabezpieczający, ponieważ blokady są mechaniczne, a więc bardziej niezawodne. Każda operacja została drobiazgowo ujęta w procedurze, a zastosowanie kluczy uniemożliwia jakiekolwiek odstępstwo od właściwego sposobu postępowania, eliminując w ten sposób wszelkie ryzyko błędu. Systemy te wytwarzane są w całości z metalu; składają się z bardzo dobrej

jakości elementów, dobieranych pod kątem ich solidności dla zapewnienia najwyższej niezawodności. Każdy blokujący zamek, skonstruowany na bazie mocnej obudowy ze stali nierdzewnej, przeznaczonej do użytkowania w trudnych warunkach środowiska, wyposażony jest w mosiężny cylinder zabezpieczający z tłokami, dający duże możliwości kombinacji. Całość systemu uzupełnia mosiężny klucz, gwarantujący osiągnięcie optymalnego zabezpieczenia. Do tej już bardzo rozbudowanej oferty dołączyło ostatnio nowe centrum dystrybucji kluczy. Szafa ELC umożliwia użycie i udostępnienie jednego lub kilku kluczy poprzez ich sekwencyjne uwalnianie, zmuszając tym samym do posługiwania się nimi w ściśle określonej kolejności. Wyposażone w co najmniej 7 cylindrów, nowe centrum dystrybucji kluczy ELC, o bardziej zwartej budowie, zajmuje niewiele miejsca podczas transportu i po zainstalowaniu. Szafa ELC dostępna jest w trzech wersjach (7-12 cylindrów, 13-18 cylindrów, 19-24 cylindrów). Firma Ronis opracowała ostatnio nowy

typ kluczy – tzw. kluczy odwracalnych trudniejszych do skopiowania i oferujących około 80 000 bezpiecznych kombinacji.

Kilka słów na temat RONIS Firma RONIS, filia grupy SECURIDEV, specjalizuje się w mechanizmach blokujących do zastosowań przemysłowych. 50% obrotów przedsiębiorstwa pochodzi ze sprzedaży na rynkach zagranicznych. Firma obecna jest w Europie i w wielu innych krajach za pośrednictwem wyspecjalizowanych dystrybutorów, którzy są w stanie zapewnić serwis posprzedażny w pełnym zakresie lub wymianę w przypadku jednostkowych artykułów. Nie ustając w poszukiwaniu innowacji, firma RONIS każdego roku dokonuje zgłoszeń patentowych objętych ochroną na rynkach zagranicznych. RONIS posiada certyfikat ISO 9001. M. Jean-Philippe VUYLSTEKE Dyrektor d/s Handlu i Marketingu

urządzenia dla energetyki 5/2011

wydarzenia i innowacje

W Polsce przybywa latarni zasilanych słońcem i wiatrem Hybrydowe latarnie uliczne przebojem zdobywają polskie gminy. Po Łodzi i województwie lubelskim przyszedł czas na Podkarpacie – w kilku wsiach gminy Jarosław zamontowano już ponad 300 latarni zasilanych energią ze źródeł odnawialnych.

owe lampy, których finansowanie wspiera Unia Europejska, zamontowano między innymi we wsi Tuczempy. Zainstalowano je w miejscach, gdzie – jak wskazali sami mieszkańcy – dotychczas brakowało oświetlenia. Każda z nowych lamp wyposażona jest w dwie baterie słoneczne i wiatrak. Daje to możliwość nieprzerwanego ładowania akumulatorów bez względu na warunki pogodowe. Co więcej, dzięki zgromadzonym zapasom energii latarnie działać mogą nawet przez 10 nocy, każdą można też oddzielnie zaprogra-

mować, ustalając godzinę, o której ma zostać uruchomiona i wyłączona. Takie – darmowe – źródło energii oznacza dla samorządowej kasy oszczędność minimum 160 tysięcy złotych rocznie. Projekt oświetlenia dofinansowany został z funduszy unijnych – zapewniły one przeważającą część środków o łącznej kwocie 9 milionów złotych. Gmina Jarosław to 13 wiosek i 13 tysięcy mieszkańców. Koszt oświetlenia tradycyjnymi metodami przekroczyłby możliwości finansowe samorządu, a ponadto, jak przytomnie podkreślają władze gminy, uniemożliwiłby osiągnięcie za-

urządzenia dla energetyki 5/2011

kładanego dla Polski w dyrektywie unijnej pułapu 15 procent udziału energii odnawialnej w rynku energetycznym do końca 2020 roku. Wybór coraz bardziej popularnej technologii hybrydowej okazał się zatem optymalny. Gmina wiąże z nią zresztą plany na dalsze lata i zamierza inwestować w wymianę wszystkich tradycyjnych lamp na hybrydowe, zaopatrzone w diody LED-owe, które zużywają o połowę mniej prądu. MO

wydarzenia i innowacje

Synchronizacja z krajowym systemem energetycznym bloku 858 wm w elektrowni bełchatów 10 czerwca bieżącego roku został zsynchronizowany z Krajowym Systemem Energetycznym największy w Polsce blok energetyczny. Jednostka o mocy 858 MW została wybudowana w Elektrowni Bełchatów będącej oddziałem koncernu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna. udowa trwająca od października 2006 roku zaowocowała powstaniem nowoczesnego bloku o mocy zdecydowanie większej niż występujące dotychczas w Krajowym Systemie Energetycznym. Również w skali europejskiej bełchatowski blok zalicza się do największych i najnowocześniejszych, co potwierdza rolę Polskiej Grupy Energetycznej, jako podmiotu znaczącego na unijnym rynku energii, jak również rolę koncernu Alstom jako czołowego realizatora inwestycji energetycznych „pod klucz” w skali światowej. Wykonawca obiektu, Konsorcjum firm Alstom, na mocy kontraktu podpisanego w 2004 roku zaprojektował, zbudował i dokonał rozruchu bloku na zasadach „pod klucz”. Przy realizacji zadania wykorzystano najlepsze dostępne technologie oraz doświadczenia w zakresie budowy i uruchomienia dużych jednostek wytwórczych Przy realizacji tego przedsięwzięcia kluczowy udział miał polski oddział światowej grupy Alstom, dzięki czemu zapewniono maksymalizacje udziału firm polskich w przedsięwzięciu (na poziomie 70%) co niewątpliwie przyczyniło się do rozwoju kompetencji w wielu obszarach oraz zapewnienia pracy dla firm lokalnych. Synchronizacja z siecią energetyczną zamyka rozpoczęty w grudniu ubiegłego roku etap rozruchu pozwalając przejść do fazy optymalizacji pracy urządzeń i testowania bloku w warunkach ruchowych. Optymalizacja polegająca na dostrojeniu układów regulacji ma zapewnić wysoką sprawność bloku, zgodnie z założeniami projektu bliską 42%, co skutkuje relatywnie niskim zużyciem paliwa na jednostkę wyprodukowanej energii. Liczne testy, które zostaną przeprowadzone przed ostatecznym przekazaniem bloku do eksploatacji mają potwierdzić uzyskanie wymaganych kontraktem parametrów bloku, a także jego zdolność do pracy w systemie energetycznym, również w sytuacjach awaryjnych. Blok połączony jest z Krajowym Systemem Energetycznym jednotorową linią 400 kV. Węzłem sieci, do którego doprowadzana jest wyprodukowana przez no-

wy blok energia elektryczna, jest odległa o 42,5 km rozdzielnia sieciowa w Trębaczewie. Realizatorem tego zadania było konsorcjum, którego liderem był Zakład Wykonawstwa Sieci Elektrycznych Rzeszów Sp. z o.o. Wykonawstwo linii stanowiło wyzwanie nie tylko natury technicznej, ale również organizacyjnej ponieważ linia przebiega przez teren ośmiu gmin obejmując obszar 2225 działek. Wprowadzenie do systemu pojedynczego bloku energetycznego o tak dużej mocy, stanowiącej wielokrotność mocy bloków aktualnie eksploatowanych, niesie nowe wyzwania dla służb dyspozytorskich oraz gospodarki energetycznej. Mając na uwadze plany budowy kolejnych porównywalnych jednostek, będzie to obszar do zebrania nowych doświadczeń. W chwili obecnej łączna moc zainstalowana w elektrowniach koncernu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna wynosi około 8000 MW, uruchomienie nowego bloku zwiększy potencjał wytwórczy o ponad 10%. Fakt uruchomienia nowego bloku niesie również pozytywne skutki dla zasilającej go w paliwo kopalni. Zwiększenie produkcji energii przez elektrownię pozwoli efektywniej wykorzystać istniejące zasoby węgla brunatnego, najtańszego surowca energetycznego. Wydarzenie, jakim jest synchronizacja nowego bloku w bełchatowskiej elektrowni stanowi kamień milowy w rozwoju energetyki w Polsce. Należy podkreślić, że warunkiem oddania do eksploatacji tego rodzaju inwestycji jest spełnienie wszystkich wymagań środowiskowych, w szczególności w zakresie emisji zanieczyszczeń do środowiska. W tym celu blok 858 MW wyposażony został w wysokosprawne elektrofiltry oraz instalacje odsiarczania spalin. Produktem procesu odsiarczania, podobnie jak w przypadku pozostałych bloków elektrowni jest gips syntetyczny, gotowy do dalszego wykorzystania surowiec do produkcji materiałów budowlanych. Biorąc pod uwagę zaostrzające się kryteria emisji dwutlenku węgla, przy projektowaniu nowego bloku dla Bełchatowa położono szczególny nacisk na wzmiankowaną wcześniej wysoką sprawność proce-

su produkcji energii elektrycznej, a także na przystosowanie do zabudowy w przyszłości instalacji wychwytywania dwutlenku węgla ze spalin (Capture Ready). Aspekty środowiskowe są obecnie jednymi z głównych, oprócz efektywności ekonomicznej, czynników kreujących politykę inwestycyjną w branży energetycznej. Oprócz zabudowy instalacji oczyszczających strumienie ścieków i spalin już w samym procesie produkcji energii stosowane są metody służące ochronie środowiska naturalnego, np. wykorzystanie palników niskoemisyjnych redukujących emisję tlenków azotu. PGE GiEK SA Oddział Elektrownia Bełchatów realizuje równolegle działania polegające na modernizacji i dostosowaniu eksploatowanych obecnie bloków 370 MW do standardów jakie obowiązywać będą w krajach Unii Europejskiej od 2016 roku. Pozwoli to na utrzymanie mocy produkcyjnych przez największą polską elektrownię i zachowanie roli lidera w krajowym przemyśle energetycznym. Jednocześnie elektrownia odgrywać będzie ważną rolę stabilizującą pod względem dostaw i poziomu cen na krajowym rynku energii elektrycznej. Projekt budowy bloku 858 MW rozwijany był od 1997 roku poprzez działania przygotowawcze związane z podpisaniem szeregu umów, miedzy innymi z Realizatorem bloku, Realizatorem układu wyprowadzenia mocy, umów ubezpieczeniowych, a także związanych z finansowaniem inwestycji oraz umowy przyłączeniowej do Krajowego Systemu Energetycznego.

urządzenia dla energetyki 5/2011

wydarzenia i innowacje

Domy zasilane zużytymi bateriami samochodowymi Ciekawy pomysł na recykling zużytych baterii samochodów elektrycznych przedstawił zespół naukowców z USA i Japonii. Opracowali oni nowatorski system zasilania oparty właśnie na zużytych ogniwach samochodowych, które – wykorzystywane w domach i małych firmach – dostarczą rozwiązań z obszaru energetyki słonecznej i awaryjnej.

ak poinformował magazyn „Technology Review”, naukowcy oraz inżynierowie pracujący dla firm GM i ABB opracowali patent pozyskujący energię z wyeksploatowanych baterii samochodowych i stanowiący awaryjne źródło zasilania dla domu, małego warsztatu lub firmy produkcyjnej. Projekt pozwala na podłączenie kompletnego zestawu zużytych ogniw samochodu osobowego do systemu energetycznego. Zestaw, złożony z 5 do 10 zużytych ogniw, zarządzany jest po prostu przez oprogramowanie znajdujące się na komputerze osobistym. System może też znaleźć zastosowanie w instalacjach energetyki wiatrowej lub słonecznej. Uruchamia się wtedy, gdy w sieci takiej brak zasilania, a także – za sprawą konwertera napięcia opracowanego przez ABB – pozwala utrzymać jednolite parametry napięcia i natężenia dostarczane do firmy lub domu, kiedy dostarczana moc jest zbyt niska (np.

w czasie szczytu poboru prądu, w okresie skoków napięcia spowodowanych burzami lub silnymi wiatrami). Tak pomyślane systemy złożone ze starych ogniw samochodowych mogą pracować przez 15 lat – GM zamierza jednak w ciągu najbliższych paru lat prowadzić serię testów, które mają doświadczalnie sprawdzić stopień zużycia. Nieco odmienną koncepcję wyzyskania zużytych ogniw przedstawili natomiast inżynierowie i naukowcy Nissan oraz Sumitomo – włączyli oni zużyte baterie samochodowe bezpośrednio do systemów zielonej energetyki. Ogniwa mają tu służyć do magazynowania energii w instalacjach słonecznych przeznaczonych dla domów lub małych bloków wielorodzinnych albo gospodarstw rolnych. Mogą być także wykorzystane jako stacje ładowania dla innych samochodów elektrycznych. Podobny system pracuje już w 7 stacjach ładowania w głównej siedzibie

urządzenia dla energetyki 5/2011

Nissana w Japonii. Obie firmy planują sprzedawać zewnętrznym klientom, np. dystrybutorom paliw, którzy posiadają sieci stacji benzynowych, całe kompaktowe rozwiązanie służące do ładowania samochodów elektrycznych. Nissan chce, by instalacja oparta na ogniwach z samochodów działała przez około 10 lat. Dziś ogniwa do zasilania samochodów elektrycznych i hybryd mają 8-letnią gwarancję. Powyższe projekty rozwiązują problem składowania wyczerpanych ogniw samochodów elektrycznych i hybrydowych, stanowiących kosztowne i stosunkowo szybko zużywające się komponenty (ich średni koszt w USA to ok. 10 tys. dolarów, w Europie – ok. 7 tys. Euro). Mimo utraty pojemności ich parametry pozostają na tyle dobre, że nie opłaca się ich wyrzucać ani poddawać tradycyjnemu recyklingowi. MO FOTO: General Motors

technologie, produkty – informacje firmowe

Systemy oplotowe w liniach elektroenergetycznych Osprzęt oplotowy ochronny i naprawczy zdobywa coraz więcej entuzjastów wśród eksploatatorów sieci elektroenergetycznych. Niewielu naszych klientów wie, że twórcą systemu oplotowego był w roku 1947 Thomas Peterson, założyciel firmy Preformed Line Products (PLP). Na pomyśle oplotowego mocowania przewodów, który w tamtych latach opatentował, stworzył międzynarodową korporację produkującą i sprzedającą prefabrykowany osprzęt spiralny w oddziałach PLP na całym świecie. Wejście firmy BELOS do tej grupy w roku 2007 dało szanse dostępu na rynku polskim nie tylko systemów oplotowych ale przede wszystkim polskiego wsparcia technicznego w tym zakresie. Oploty ochronne jako podstawowa ochrona przewodu w liniach elektroenergetycznych Oplot ochronny tworzą pojedyncze spirale okrągłych drutów ze stopu aluminium o tej samej długości. Po zapleceniu poszczególnych drutów na przewodzie (równolegle jeden obok drugiego) uzyskujemy pancerz ochronny. Oploty ochronne przeznaczone są do podstawowej ochrony przewodów przed zginaniem, nadmiernym ściskaniem, otarciem i przepaleniem na skutek działania łuku elektrycznego oraz do naprawy przewodów. Przewód przed założeniem oplotu ochronnego powinien być oczyszczony na całej długości oplotu. W liniach elektroenergetycznych służą one do ochrony przewodu w uchwytach przelotowych i wsporczych. W przypadku budowy nowej linii lub modernizacji istniejącej (związanej z wymianą izolacji wraz z osprzętem) zastosowanie oplotów ochronnych w uchwytach przelotowych, przelotowo-odciągowych i wsporczych daje podparcie przewodu na wyjściu uchwytu na całej długości oplotu. Zmniejsza się w ten sposób skutki występowania drgań eolskich, czyli zmęczenia mechaniczne przewodu na krawędziach uchwytów przelotowych (lub wsporczych). Eliminuje się rów-

Fot. 1.

nież przypadki uszkodzenia na skutek przetarcia drutów aluminiowych płaszcza przewodu w uchwycie przelotowym (lub wsporczym). Takie zastosowanie oplotów ochronnych znajduje się już w najnowszych publikacjach albumów do projektowania linii SN (ELPROJEKT/STELEN). W Polsce oploty ochronne stosuje m.in. operator sieci przesyłowych najwyższych napięć PSE Operator na nowobudowanych i modernizowanych liniach 400kV w uchwytach przelotowych (Fot. 1). W ofercie BELOS-PLP S.A. znajdują się już gotowe zestawy uchwytów przelotowych z oplotami ochronnymi.

Złączki oplotowe i złączki oplotowe liniowe jako element reperacyjny przewodów w liniach przesyłowych Podobnie jak oploty ochronne również i złączki oplotowe zbudowane są jako pojedyncze spirale z drutów stopowo-aluminiowych tworzących po zapleceniu na przewodzie pancerz ochronny. Od oplotów ochronnych różnią się długością, średnicą drutów oraz materiałem wykonania. Stąd też, obok podobnych jak oploty ochronne właściwości ochrony przewodu w punktach podparcia czyli w uchwytach przelotowych, przelotowo-odciągowych i wsporczych, stanowią one bardzo ważny środek do naprawy uszkodzonych przewodów w ist-

niejących liniach elektroenergetycznych. Ważne jest odpowiedni dobór złączki do charakteru uszkodzenia przewodu. Złączki oplotowe i złączki oplotowe liniowe stosujemy w przypadku: • uszkodzenia do 100% drutów aluminiowych płaszcza przewodu AFL (stalowo-aluminiowego) przy nieuszkodzonym rdzeniu stalowym, • uszkodzenia do 100% drutów przewodu jednorodnego (czyli w praktyce przecięcia przewodu np. stopowego). Złączka oplotowa oraz złączka oplotowa liniowa staje się więc elementem odtwarzającym właściwości elektryczne i mechaniczne uszkodzonego płaszcza aluminiowego przewodu AFL oraz występuje jako złączka śródprzęsłowa dla przewodów jednorodnych. Przewód przed założeniem złączki oplotowej oraz złączki oplotowej liniowej powinien być oczyszczony, może też być posmarowany pastą stykową na całej długości oplotu. Złączka oplotowa może być stosowana w punktach podparcia przewodu, jeśli uszkodzenie występuje w samym środku punktu podparcia, lub w niewielkiej od niego odległości. Podając przy zamówieniu złączki odległość uszkodzenia od punktu podparcia dobierana jest złączka oplotowa tak, aby kolorowy znacznik na oplotach znajdował się do-

Fot. 2.

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 1.

kładnie nad punktem podparcia, a pręty oplotu sięgały poza uszkodzenie przewodu (rys). Złączki oplotowe liniowe różnią się od standardowych złączek oplotowych długością drutu oplotu, co ma wpływ na zasady wykorzystania. W przypadku reperacji przewodu AFL złączkami liniowymi zwrócić należy uwagę na długość uszkodzenia na drutach aluminiowych - nie powinno ono przekroczyć 1/3 długości oplotu. Oploty złączki liniowej powinny być wycentrowane na miejscu uszkodzenia (każdy drut ma oznaczony punkt środka) oraz nie powinny być stosowane w punktach podparcia. Złączki oplotowe liniowe są alternatywą tam, gdzie uszkodzenia przewodów nie są duże i występują w przęsłach linii. W praktyce w Polsce złączki oplotowe stosowane są przez Spółki Dystrybucyjne zarządzające infrastrukturą liniową na liniach wszystkich napięć do naprawy przewodów w dwóch przypadkach. Po pierwsze do naprawy uszkodzonych drutów aluminiowych przewodów AFL w uchwytach przelotowych istniejących, modernizowanych linii elektroenergetycznych. Po okresowych przeglądach linii, jeśli występują z upływem czasu pęknięcia drutów aluminiowych w punktach podparcia przewodu, można (przy okazji wymiany izolacji linii) zamiast wymiany przewodu lub robienia wstawek w miejscach uszkodzenia, zastosować jego naprawę poprzez założenie złączek oplotowych oraz wymianę uchwytów przelotowych na uchwyty do więk-

szych średnic (średnica przewodu + średnica drutów oplotu złączki). Takie rozwiązanie stosuje już w kraju np. ENEA Operator w Bydgoszczy i w Zielonej-Górze na liniach 110kV. Po drugie złączki oplotowe mogą być wykorzystane z powodzeniem do naprawy uszkodzonych przewodów poza punktami podparcia, czyli w środku przęsła. Warunek jest jeden – odległość oplotu złączki od np. istniejącego oplotu ochronnego (w punkcie podparcia) lub też odległość jednej złączki oplotowej na przewodzie od drugiej nie może być mniejsza niż 150mm. Chodzi tutaj o możliwość uszkodzenia zmęczeniowego przewodu miedzy dwoma oplotami – oplot jest sztywniejszy od samego przewodu, na skutek ruchu wzglądem siebie dwóch odcinków przewodu z oplotem może dojść do złamania przewodu. Złączki oplotowe do naprawy w środku przęsła przewodów linii elektroenergetycznych stosuje w kraju m.in. PSE Operator.(fot. 1.)

Oplotowe złączki mostkujące BELOS-PLP PREFORMEDTM Splice Shunt – sprawdzony sposób na stare połączenia prasowane w liniach elektroenergetycznych Firma BELOS-PLP zaproponowała nowatorskie na polskim rynku rozwiązanie mostkowania uszkodzonych połączeń zaprasowywanych za pomocą oplotowych złączek mostkujących PREFORMEDTM Splice Shunt. Oplotowe złączki mostkujące zbudowane są z drutów ze sprężystego sto-

Fot. 3.

urządzenia dla energetyki 5/2011

pu aluminium (pojedynczych (fot. 2) lub połączonych w taśmy za pomocą klejenia (fot. 3), uformowanych w prefabrykowane spirale (fot.4). Zaplatane na przewodzie AFL i złączce tworzą jednolity pancerz z częścią środkową na złączce prasowanej w postaci prostej (fot.5.), przenoszący 100% obciążenia elektrycznego złączki zaprasowywanej śródprzęsłowej oraz 100% obciążenia mechanicznego warstwy aluminiowej przewodu. Podobne właściwości ma Splice Shunt w przypadku montażu na uchwycie odciągowym zaprasowywanym (rys.1.). Złączka Splice Shunt pozwala więc na zachowanie istniejącej wytrzymałości mechanicznej elementu prasowanego na przewodzie AFL. W przypadku montażu na przewodach jednorodnych (np. stopowych AAL) Splice Shunt przenosi pełne obciążenie elektryczne i mechaniczne elementu prasowanego. Złączki Splice Shunt dobiera się w zależności od: długości i średnicy uszkodzonej złączki mostkowanej, średnicy przewodu oraz kierunku jego skrętu (kierunek skrętu oplotu złączki oplotowej musi być taki sam jak kierunek skrętu oplotu przewodu). Dobierane i produkowane są na indywidualne zamówienia na podstawie tych informacji. Mogą być montowane na uchwytach odciągowych i złączkach również w technologii prac pod napięciem. Podczas pierwszej pilotażowej i chyba najważniejszej dla BELOS-PLP instalacji oplotowych złączek mostkujących, udało się rozwiązać techniczny problem nagrzewania się złączek zapraso-

Fot. 4.

technologie, produkty â&#x20AC;&#x201C; informacje firmowe

Zestawienie 1A.

Zestawienie 1B.

Zestawienie 2A.

Zestawienie 2B.

Zestawienie 3A.

Zestawienie 3B.

urzÄ&#x2026;dzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Fot. 5.

wywanych w linii elektroenergetycznej 220kV Włocławek Azoty-Pątnów, eksploatowanej przez spółkę Polskie Sieci Elektroenergetyczne Północ S.A. Na linii tej w marcu 2010 operator wykonał badania termowizyjne złączek zaprasowywanych w wyniku których wykazano znaczne nagrzewanie się badanych złączek. Temperatura niektórych złączek przekraczała 100oC w stosunku do temperatury przewodu (przy temperaturze otoczenia -4oC i dość dużym, 85%-owym obciążeniu linii). We wszystkich tych przypadkach standardowa diagnoza była tylko jedna – wymienić złączkę na nową. Na bazie doświadczeń zdobytych na rynku amerykańskim, BELOS-PLP zaproponował operatorowi zastosowanie oplotowych złączek mostkujących. Złączki Splice Shunt zostały zamontowane w lipcu 2010 przez firmę SAG Elbud Gdańsk Holding S.A. na uszkodzonych złączkach zaprasowywanych stanowiących największe zagrożenie dla poprawnej pracy linii 220kV Włocławek Azoty-Pątnów. Do każdego stanowiska konieczny był dojazd podnośnikiem koszowym, ponieważ ze względu na długość oplotu dla przewodu na wspomnianej linii AFL 8-400mm2 wynoszącą około 4,30m nie był możliwy montaż z wózka na przewodzie. Taka długość oplotu jest determinowana odpowiednią powierzchnią styku pojedynczych drutów z przewodem. Pierwszy etap instalacji to dokładne oczyszczenie przewodu i złączki z zabrudzeń za pomocą szczotki drucianej na długości montażu oplotów złączki mostkującej. Następnie przewód posmarować należy załączoną do zestawu pastą – inhibitorem wilgoci. Dopiero na tak przygotowany przewód i złączkę można w odpowiedniej kolejności montować oploty złączki mostkującej (fot. 6) (fot. 7). Czas operacji, liczony od wjazdu monterów w pobliże złączki aż do zakończenia instalacji Splice Shunt, to okres około 1 godziny. Założone zostało 10 złączek mostkujących Splice Shunt na różnych odcinkach trasy linii. W sierpniu operator wykonał badania termowizyjne kontrolne złączek zaprasowywanych, na których zostały założone oplotowe złączki mostkujące. Wyniki badań okazały się w pełni zadowalające. Złączki oplotowe most-

kujące przejęły obciążenie prądowe uszkodzonych złączek zaprasowywanych co zredukowało nagrzewanie się złączek. Dla przykładu - w przęśle pomiędzy słupami 59 i 60 linii poprzednia temperatura uszkodzonej złączki zaprasowywanej w stosunku do temperatury przewodu wynosiła ponad 118,4oC a po montażu oplotowej złączki mostkującej została zredukowana do 15 oC. Podobne wyniki uzyskano w innych, naprawionych punktach

Fot. 6.

połączeń przewodu. Wyniki pomiarów zestawione zostały z poprzednimi wartościami na poniższych fotografiach. (Zestawienia 1, 2, 3). Przy okazji pierwszej instalacji ujawniono jeszcze jeden pozytywny aspekt stosowania oplotowych złączek mostkujących PREFORMEDTM Splice Shunt, mianowicie znaczne ograniczenie kosztów odtworzenia właściwości modernizowanej linii. Koszt założenia 10 oplotowych złączek Splice Shunt, odtwarzających właściwości elektryczne i mechaniczne złączek zaprasowywanych okazał się porównywalny z kosztem wymiany jednej uszkodzonej złączki zaprasowanej na linii. Brać należy tutaj pod uwagę nakłady całkowite związane z montażem – koszt zakupu, usługa montażu wraz z odszkodowaniami za wjazd pod linię. Ważnym dla zarządzającego siecią jest także znacznie krótszy czas montażu złączek Splice Shunt w stosunku do czasu ewentualnej wymiany jednej uszkodzonej złączki zaprasowywanej lub odcinka przewodu. Jest to ważne zwłaszcza gdy modernizowana linia jest newralgicznym punktem systemu elektroenergetycznego. Cóż więcej chcieć? Tanio, szybko i skutecznie! Wydaje się że firma BELOS-PLP S.A. znalazła prosty i pewny środek na odtworzenie właściwości uszkodzonych uchwytów i złączek zaprasowywanych. Potwierdza to pozytywna rekomendacja pierwszego użytkownika oplotowych złączek mostkujących PREFORMEDTM Splice Shunt, Polskich Sieci Elektroenergetycznych Północ S.A. Szczególnie sprawdzą się one tam, gdzie poprawa jakości i pewności zasilania leży we wspólnym interesie operatorów i użytkowników sieci elektroenergetycznych.

urządzenia dla energetyki 5/2011

Mocowania odciągowe przewodów w liniach elektroenergetycznych tylko uchwytami odciągowymi zaprasowywanymi W liniach elektroenergetycznych w Polsce w 90% stosowane są przewody stalowo-aluminiowe AFL. Występowanie rdzenia stalowego w przewodach, przenoszącego większość obciążenia mechanicznego przewodu w przęśle determinuje jego uchwycenie w zawieszeniu odciągowym. Taką funkcję spełniają uchwyty odciągowe zaprasowywane, gdzie rdzeń stalowy jest uchwycony przez prasowanie cięgłem stalowym, a część aluminiowa uchwytu stanowi połączenie elektryczne, przenosząc naprężenie mechaniczne przewodu w niewielkim stopniu. Przeprowadzone badania uchwytów odciągowych oplotowych, pokazały iż oplot założony na zewnętrznej warstwie oplotu aluminiowego przewodu przeniesie tylko około 70% RBS siły zry-

Fot. 7.

wającej przewód. Nie uchwycony rdzeń stalowy wyślizgnie się lub zostanie zerwany oplot aluminiowy. Z tego względu stosowanie uchwytów odciągowych oplotowych ograniczamy do przypadków zmniejszonych naprężeń a pełne obciążenia dedykujemy dla uchwytów odciągowych zaprasowywanych. Osprzęt oplotowy stanowi z roku na rok coraz większą część sprzedaży firmy BELOS-PLP S.A. Za tajemnicą sukcesu kryje się przekonanie klientów – osób odpowiedzialnych za stan krajowych linii elektroenergetycznych różnych poziomów – do niezawodnej ochrony przewodów jaką stanowią oploty ochronne oraz do prostszego i przede wszystkim tańszego sposobu odtwarzania właściwości uszkodzonych przewodów i złączek przez stosowanie oplotów naprawczych i złączek mostkujących. Jeśli do tego dołożymy dostęp do osprzętu do przewodów HTLS, światłowodowych oraz OPGW, daje to nam pełną, kompletną ofertę firmy BELOS-PLP na krajowym rynku oraz możliwość korzystania z doradztwa technicznego i handlowego w zakresie osprzętu do linii elektroenergetycznych i sieci telekomunikacyjnych. Piotr Rudzki, BELOS-PLP S.A.

technologie, produkty – informacje firmowe

Ex-fBEL

nowoczesny, uniwersalny moduł automatyki stacyjnej średniego napięcia Firma ELKOMTECH S.A, od wielu lat, zajmuje się projektowaniem i wytwarzaniem specjalistycznych urządzeń mikroprocesorowych pełniących jednocześnie funkcje: telemechaniki, zabezpieczenia i automatyki pól stacji średniego napięcia. W urządzeniach firmy ELKOMTECH S.A. skupiają się wieloletnie doświadczenie i najnowsze technologie, co umożliwia optymalizację ich podstawowej funkcjonalności oraz zgodność z aktualnymi i przewidywanymi standardami. Dzięki temu użytkownik może być pewien, że otrzymuje do ręki urządzenie nowoczesne, spełniające światowe standardy a zarazem dostosowane do warunków energetyki polskiej.

Ex-fBEL – godny następca zabezpieczenia Ex-BEL_Z2U Jednym z uznanych i szeroko stosowanych na obiektach energetyki zawodowej i przemysłowej produktów firmy ELKOMTECH S.A. jest uniwersalne mikroprocesorowe zabezpieczenie średniego napięcia Ex-BEL_Z2U. W ostatnim czasie firma ELKOMTECH wprowadziła na rynek jego godnego następcę - zabezpieczenie Ex-fBEL. Ex-fBEL_Z, w stosunku do poprzednika, jest urządzeniem nowocześniejszym, posiadającym zdecydowanie większą moc obliczeniową. Rozbudowano w nim również łącza komunikacyjne, oprócz lokalnego kanału diagnostycznego wyposażono go w dwa kanały komunikacyjne o różnych interfejsach (w tym typu Ethernet). Zmodyfikowano także układ pomiarowy między innymi wyposażając urządzenie w podwójne tory prądowe (x1 i x10) dla prądów fazowych oraz prądu kolejności zerowej. Ex-fBEL został wyposażony w procesor o bardzo dużej mocy obliczeniowej umożliwiający realizację złożonych algorytmów zabezpieczeniowych. Może on wykonywać zaawansowane funkcje zabezpieczeniowe oraz niestandardo-

Rysunek 1 – Ex-fBEL w obudowie zatablicowej

we automatyki, zintegrowane z programem zabezpieczeniowym, stworzone przez użytkownika za pomocą edytora automatyk lub przy wykorzystaniu mechanizmu sekwencji. Konstrukcja zabezpieczenia zapewnia wysoką odporność na zakłócenia elektromagnetyczne.

Zastosowanie Ex-fBEL przeznaczony jest do pracy jako: • zaawansowane uniwersalne zabezpieczenie dla wszystkich rodzajów pól średniego napięcia, • terminal pola wysokiego napięcia z funkcjami zabezpieczenia rezerwowego, • zabezpieczenie transformatora strony WN, • rejestratory zdarzeń, zakłóceń, przebiegów wolnozmiennych i jakości energii.

Ex-fBEL jako zabezpieczenie i terminal pola SN jednocześnie Cyfrowe zabezpieczenie Ex-fBEL_Z przeznaczone jest do pracy w polach rozdzielni średniego napięcia w sieciach skompensowanych, uziemionych przez

rezystor lub izolowanych. Urządzenie może być skonfigurowane do pracy w dowolnym typie pola, a w szczególności: • zasilającym, • odpływowym (liniowym), • łącznika szyn (sprzęgła), • transformatora potrzeb własnych / uziemiającego, • baterii kondensatorów, • pomiaru napięcia, • linii z elektrownią wiatrową, • silnika asynchronicznego dużej mocy. Zabezpieczenie może być instalowane w polach o różnych schematach obwodów pierwotnych: w rozdzielniach jednoi dwusystemowych, rozdzielnicach jedno- i dwuczłonowych (wózek), z odłącznikami trójpozycyjnymi lub z tradycyjnymi odłącznikami i uziemnikami. Zapewnia ono obsługę wszystkich aparatów w celce, włącznie ze sterowaniami łącznikami wyposażonymi w napędy silnikowe oraz z wizualizacją stanu pola (schemat synoptyczny) na lokalnym wyświetlaczu. Wyświetlacz graficzny (zgodność ze standardem SVG) o rozmiarze 128 x 128 zapewnia wysoką jakość prezentacji danych. Ekran ze schematem synoptycznym może być edytowany przez użytkownika. Schemat jest animowany w czasie rze-

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rysunek 2. Widok pulpitu operatora

Rysunek 3. Ex-fBEL - tył

czywistym przez przychodzące z pola sygnały i stany wewnętrzne zabezpieczenia. Użytkownik może użyć dowolnego zestawu symboli, który pozwala na graficzną prezentację nie tylko prawidłowych stanów łączników (zamknięty / otwarty), ale także sygnalizację błędów położenia. Na wyświetlaczu prezentowane są także wybrane pomiary i stany (automatyk, wejść blokad itp.) . Za pomocą pulpitu operatora można uzyskać podgląd pomiarów, stanów wejść oraz dokonać modyfikacji nastaw, odczytu ostatnich zdarzeń oraz podstawową diagnostykę urządzenia. Na pulpicie znajduje się także 12 programowalnych diod LED. Diody umożliwiają uzyskanie trzech barw świecenia (barwa czerwona, zielona i pomarańczowa). W urządzeniu zaimplementowano szereg algorytmów zabezpieczeniowych, w tym: zabezpieczenie nadprądowe (fazowe niezależne, fazowe zależ-

ne oraz kierunkowe), kierunkowo mocowe, ziemnozwarciowe (nadprądowe niezależne, nadprądowe zależne oraz kierunkowe o kącie środkowym ustawianym dowolnie), ziemnozwarciowe admitancyjne (również kierunkowe), konduktancyjne i susceptancyjne, a także zabezpieczenie nad i podnapięciowe na napięciach międzyfazowych, zabezpieczenie nadnapięciowe ziemnozwarciowe, zabezpieczenie du/dt i Δu/ Δt, autonomiczne zabezpieczenie nad i podczęstotliwościowe, zabezpieczenie df/dt i Δf/Δt oraz zabezpieczenie kierunkowo-mocowe. Ex-fBEL zapewnia blokadę zabezpieczenia nadprądowego fazowego od drugiej harmonicznej prądu. Dodatkowo urządzenie zostało programowo wyposażone w zestaw zabezpieczeń silnikowych – model cieplny, zabezpieczenie od wielokrotnych rozruchów oraz zabezpieczenie od asymetrii obciążenia.

urządzenia dla energetyki 5/2011

Oprócz już wymienionych funkcji zabezpieczeniowych jednocześnie urządzenie może realizować automatyki: SPZ, SCO, SPZ po SCO, AWSC, BKR. Funkcje zabezpieczeniowe występujące w urządzeniu są konfigurowalne. Konfiguracji podlega występowanie danego modułu zabezpieczeniowego, ilość stopni zabezpieczenia oraz powiązania pomiędzy modułami i logiką programowalną. Ex-fBEL posiada: 23 wejścia sygnalizacyjne, 14 wyjść – 12 przekaźnikowych, 2 półprzewodnikowe (tranzystor MOS), 3 wejścia pomiaru prądów fazowych (przekładniki z oknem), 1 wejście pomiaru prądu I0,4 wejścia pomiaru napięcia (typowo 3 napięcia fazowe i U0). Liczbę wejść i wyjść przekaźnikowych można zwiększyć podłączając po magistrali LON moduły telemechaniki Ex-ML. Urządzenie może być wyposażone w 3 kanały łączności - kanał diagnostyczny i dwa kanały komunikacyjne ogólnego przeznaczenia. Jednym z nich prowadzi łączność z koncentratorem stacyjnym lub bezpośrednio z centrum nadzoru pełniąc rolę sterownika polowego i zapewniając m.in.: • zdalne sterowanie dowolnym łącznikiem wyposażonym w odpowiedni napęd. Urządzenie zapewnia kontrolę ciągłości obwodu wyłączającego, na sterowaniu podstawowym. • wysyłanie w trybie zdarzeniowym zmiany stanu łączników, • wysyłanie pomiarów prądów, napięć, mocy, energii, częstotliwości, także w trybie spontanicznym, • zdalne odblokowanie i blokowanie funkcji zabezpieczeniowych i automatyk. Drugi kanał łączności może być wykorzystywany do bezpośredniej współpracy na drodze cyfrowej z inną aparaturą elektroniczną w polu. W tym przypadku urządzenie pełni role koncentratora danych oraz konwertera protokołów. Każdy kanał łączności może posiadać inne wyposażenie komunikacyjne (m.in. RS485/RS422, RS232, CANbus, Ethernet) oraz może pracować z innym protokołem. Możliwe protokoły transmisji to m.in.: DNP3.0, IEC 60870-5 (-101, -103, -104), IEC 61850, MODBUS RTU, DLMS, IEC 1107, PPP, IPv4. Wyboru protokołu dokonuje się w trakcie konfiguracji urządzenia. Urządzenie może być skonfigurowane także do pracy na łączu GPRS. Do zabezpieczenia podłącza się wtedy łączem szeregowym (RS232 lub RS485/422) zewnętrzny modem GPRS Ex-MGP.

Układ pomiarowy Jak już wspomniano urządzenie wyposażone jest w podwójne tory prądowe (x1 i x10) dla prądów fazowych oraz prądu kolejności zerowej. Dzięki czemu Ex-fBEL zapewnia dużą dynamikę pomiarów używanych przez moduły zabezpieczeń oraz wysoką dokładność pomiarów dla telemechaniki (napięcia,

technologie, produkty – informacje firmowe

Rysunek 4. Widok złączy komunikacyjnych – przykład: kanał COM1 – RS485/RS422, kanał B – Ethernet 100BASE-TX

prądy, moce, energie). Zabezpieczenie współpracuje z przekładnikiem Ferrantiego lub układem Holmgreena.

Automatyki i logika programowalna Sterownik jest wyposażony w moduł programowalnej logiki kombinacyjnej i arytmetyki. Umożliwia on stworzenie funkcji, których argumentami są stany wewnętrzne (m.in. pobudzenia modułów) i stany wejść. Funkcje mogą ustawić stan wewnętrzny lub pobudzić wyjście. Wśród dostępnych funkcji są układy czasowe (timer) pozwalające na tworzenie prostych zależności czasowych, generowanie, filtrowanie i opóźnianie impulsów. Urządzenie jest również wyposażone w moduł logiki sekwencyjnej. Przy wykorzystaniu powyższych modułów można zrealizować m.in.: • lokalne blokady, • lokalne sekwencje, • autonomiczne blokady międzypolowe (tylko dla magistrali CAN i Ethernet), • autonomiczne sekwencje międzypolowe (tylko dla magistrali CAN i Ethernet), • LRW i Blokady Zabezpieczenia Szyn na magistrali komunikacyjnej, • SZR i ARN jako moduły rozproszone.

Rejestratory Podstawowo w sterowniku Ex-fBEL prowadzony jest dziennik - rejestrator zdarzeń, do którego trafiają informacje o pobudzeniu i zadziałaniu modułów zabezpieczeniowych, zmianie stanu wejść, sterowaniach, blokadach, stanach wewnętrznych urządzenia, przepływie sygnałów pomiędzy wewnętrznymi modułami urządzenia oraz alarmy systemowe. Wszystkie wpisy w dzienniku są opatrzone cechą czasu. Dziennik jest zapisywany w lokalnym systemie plików w pamięci nieulotnej o pojemności wielu tysięcy zdarzeń. Zdarzenia z danego dnia, tygodnia lub miesiąca są zapisywane w oddzielnym pliku. Dostęp do danych jest możliwy przez lokalny kanał diagnostyczny, sieć LAN, GPRS lub kanał inżynierski. Opcjonalnie urządzenie można wyposażyć w programowe moduły rejestratorów: rejestratora zakłóceń, rejestra-

tora przebiegów wolnozmiennych oraz długookresowego rejestratora zdarzeń o pojemności wielu tysięcy rekordów, a także moduł umożliwiający analizę jakości energii. Analizator działa zgodnie z normą PN-EN 50160. Zarejestrowane dane mogą być odczytywane w trybie on-line poprzez lokalny kanał diagnostyczny lub zdalnie, w zależności od wyposażenia komunikacyjnego: kanałem inżynierskim, siecią LAN (telnet), łączem GPRS.

• odczyt sygnalizacji ostrzegawczo-alarmowej, • odczyt bieżącego dziennika zdarzeń. • odczyt informacji diagnostycznych, • zarządzanie lokalnym systemem plików. W sieci LAN i GPRS usługa zdalnego dostępu do urządzenia pracuje w jednym kanale współbieżnie z głównym protokołem komunikacyjnym. Dodatkowo w urządzeniu z interfejsem sieciowym (LAN) można skonfigurować serwer ftp, który poprzez stronę WWW umożliwia prezentację danych bieżących i archiwalnych (np. liczniki).

Zdalna akwizycja danych z Ex-fBEL Zdalną akwizycję danych zarejestrowanych w zasobach pamięciowych można przeprowadzić przy pomocy programu AKW2. Program ten uruchomiony w zdalnym centrum nadzoru zabezpieczeń do-

Rysunek 5. Program do obsługi - BEL_NAVI – modyfikacja parametrów

Diagnostyka i konfiguracja urządzenia Podstawowe informacje diagnostyczne są dostępne na wyświetlaczu na pulpicie operatora. Szczegółową ocenę pracy urządzenia można dokonać przy pomocy programu BEL_NAVI, który może pracować na lokalnym kanale diagnostycznym lub zdalnie poprzez sieć LAN, łącze GPRS lub kanał inżynierski. Umożliwia on: • dostosowanie do pracy zgodnie z projektem obwodów wtórnych, • modyfikację nastaw, • instalację konfiguracji i programu (tylko poprzez lokalne łącze diagnostyczne), • pobranie plików rejestratorów, dzienników, analizy jakości energii, • odczyt stanu wejść (stan pola) i pomiarów,

konuje automatycznego odczytu danych z zabezpieczeń i telemechanik systemu Ex-fBEL, Ex-BEL, Ex-mBEL, Ex BEL_Z2U i Ex-BEL_TU. Urządzenia mogą być zainstalowane na różnych stacjach i rozdzielniach. W programie można skonfigurować rodzaj pobieranych danych (rejestracje, konfiguracje, parametry, program), kanał komunikacyjny oraz okres odpytywania urządzeń. AKW2 automatycznie skanuje sterowniki sprawdzając, czy pojawiły się nowe dane, a następnie pobiera nowe/zmienione pliki i umieszcza je na dysku komputera w hierarchicznym układzie folderów. AKW2 może być zainstalowany na serwerze jako usługa. AKW2 może łączyć się z zabezpieczeniami kanałem inżynierskim, siecią LAN lub GPRS. Łącze dla każdej rozdzielni jest konfigurowane niezależnie.

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Baterie akumulatorów stosowane w energetyce – typy, rodzaje, normy Niniejszy artykuł przedstawia różnice w technologii produkowanych baterii akumulatorów oraz przegląd aktualnej normalizacji dot. pomieszczeń z bateriami akumulatorów uwzględniający istotne aspekty związane z niebezpieczeństwem generowanym przez energię elektryczną, elektrolit oraz gazy wydzielające się podczas pracy ogniw. Jako element wchodzący w skład poprawy bezpieczeństwa i niezawodności systemu wyróżnić należy zewnętrzne rekombinatory gazów ograniczające wymagania wentylacyjne i eksploatacyjne.

nergetyka zawodowa i zakłady przemysłowe są dużymi odbiorcami stacjonarnych baterii akumulatorów o dużej i średniej pojemności, tj. od kilkudziesięciu do kilkuset Ah. Najczęściej pracują one w trybie pracy konserwacyjnej lub buforowej stanowiąc źródło energii dla zapewnienia zasilania odbiorów na wypadek awarii podstawowego źródła zasilania. W związku z taką specyfiką pracy, baterie stosowane w obiektach energetycznych powinny cechować się dużą wydajnością prądową w krótkich czasach rozładowania, mieć małą rezystancję wewnętrzną i zarazem małe napięcie pracy konserwacyjnej. Ogniwa powinny mieć mocną, zwartą budowę, trwałe i pewne połączenia wewnętrzne. W ostatnich latach zgodnie z coraz powszechniejszym i szybszym rozwojem koncepcji zdalnie nadzorowanych stacji i obiektów, energetyka jest zainteresowana bateriami akumulatorów, które mają jak najmniejsze wymagania w zakresie zabiegów eksploatacyjnych oraz posiadają jak największą żywotność.

TYPY I RODZAJE BATERII AKUMULATORÓW Obecnie produkowane, przez różnych producentów, stacjonarne ogniwa ołowiowo-kwasowe z płynnym elektrolitem mają szereg wspólnych cech charakterystycznych. Elektrody ujemne są przeważnie wykonywane z płyt pastowanych o konstrukcji nośnej (rdzeniu) w postaci kratki. Masą czynną jest ołów gąbczasty wprasowany w kratkę wykonaną z utwardzonego ołowiu (stopy ołowiu z antymonem lub wapniem oraz domieszkami innych pierwiastków). Antymon, poza poprawieniem właściwości mechanicznych płyt, polepsza także właściwości odlewnicze i zmniejsza podatność ołowiu na korozję. W miarę rozwoju akumula-

torów, zawartość domieszek antymonu była stopniowo zmniejszana, gdyż im większa ilość antymonu tym większe samorozładowanie i zużycie wody. W niektórych rozwiązaniach antymon zastąpiono wapniem w celu poprawienia właściwości eksploatacyjnych stopu, jednakże jest to rozwiązanie kompromisowe. Wadą tego stopu jest gorsza przewodność elektryczna strefy styku rdzenia z masą czynną, oraz zjawisko tzw. gąbczenia ołowiu, które zdecydowanie skraca żywotność baterii. Elektrody dodatnie w zależności od tego jakie właściwości akumulatora chce się uzyskać i do czego ma być zastosowany wykonuje się w oparciu o różnorodne konstrukcje płyt.

DODATNIA PŁYTA WIELKOPOWIERZCHNIOWA Konstrukcja nośna (rdzeń) płyty jest odlana z czystego ołowiu (99,99%). Masa czynna PbO2 nie jest w płytę wprasowana, lecz powstaje w procesie utleniania (oksydacji) rdzenia i tworzy bardzo cienką warstwę o grubości 0,11 – 0,15 mm na masywnym rdzeniu. Pierwszą płytę wielkopowierzchniową, poprzedniczkę dzisiejszych skonstruował Gaston Planté w 1859 roku i od jego nazwiska pochodzi międzynarodowa nazwa płyty wielkopowierzchniowej – płyta Planté. Obecnie najbardziej rozpowszechnione na świecie jest rozwiązanie tej konstrukcji wg normy DIN 40738 oznaczane jako GroE. Dzięki zastosowaniu pro-

Tabela 1. Technologie płyty dodatniej oraz stanu skupienia elektrolitu VRLA

Technologia Klasyczne

Żelowe

AGM

Typ płyty dodatniej

Wielkopowierzchniowa X

Pastowana X

Pancerna

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe filu żebrowego uzyskano maksymalnie dużą powierzchnię warstwy czynnej, co gwarantuje wymianę nośników ładunków w bardzo krótkim czasie, a w konsekwencji pozwala uzyskać bardzo duży prąd. Ze względu na to, że warstwa czynna przylega do konstrukcji nośnej bez żadnego dodatkowego zabezpieczenia może łatwo ulec uszkodzeniu. W określonych okolicznościach (szczególnie praca cykliczna przy obciążeniu dużymi prądami) ma ona skłonności do odpadania od rdzenia i osadzania się na dnie naczynia ogniwa.

DODATNIA PŁYTA PASTOWANA – KRATKOWA Tak jak w płytach ujemnych, masa czynna wprasowana jest w konstrukcję nośną w postaci kratki. W przeciwieństwie do płyty wielkopowierzchniowej kratka ta stanowi lepszą konstrukcję nośną dla masy czynnej i płyta ta jest wytrzymalsza mechanicznie. Kratka zapewnia również dobre zachowanie się przy przewodzeniu dużych prądów jak jest to w płycie wielkopowierzchniowej, lecz jednocześnie punkt styku rdzeń – masa czynna nie ma tak dobrej przewodności elektrycznej.

DODATNIA PŁYTA PANCERNA Ten rodzaj płyt przeszedł długą drogę rozwoju zanim osiągnął obecny wygląd. Określenie pancerna bierze się stąd, że masa czynna jest umieszczona wokół rdzenia płyty składającego się z prętów, w kieszeni w kształcie rurek z tworzywa przepuszczającego elektrolit. Kieszeń ta tworzy rodzaj „pancerza” i stąd nazwa płyty. Sama idea konstrukcji płyty jest bardzo stara i niewiele się zmieniła. Radykalnym zmianom podlegał materiał, z którego wykonuje się kieszeń. Obecnie stosuje się kieszenie z tworzywa syntetycznego o dużej przewodności elektrycznej i dużej wytrzymałości mechanicznej. Wypadanie masy czynnej z tego rodzaju płyt jest mocno utrudnione i z tego też powodu baterie wykonane w oparciu o tę technologię nadają się szczególnie dobrze do pracy cyklicznej. Zasadnicze charakterystyki poszczególnych typów ogniw są podobne, jednak różne rodzaje płyt dodatnich służą do budowy określonych typów ogniw, które charakteryzują się odmiennymi wartościami takich parametrów jak: pojemność znamionowa, zachowanie przy rozładowaniu dużymi prądami, przydatność do pracy cyklicznej oraz żywotność. Ze względu na różnice w/w parametrów do różnych zastosowań są preferowane różne typy ogniw. Porównanie wymagań postawionych bateriom dla zastosowań w obiektach energetycznych na wstępie niniejszego artykułu w zestawieniu z przedstawionym powyżej podstawowymi cechami

trzech rozwiązań konstrukcyjnych, jasno nasuwa wniosek, iż najodpowiedniejsze parametry użytkowe prezentują baterie z płytami wielkopowierzchniowymi. Należy tutaj zauważyć, że w energetyce krajów wyżej rozwiniętych właśnie to rozwiązanie jest najpowszechniej wykorzystywane w energetyce zawodowej.

ZEWNĘTRZNA KATALITYCZNA REKOMBINACJA GAZÓW W BATERIACH KLASYCZNYCH – Z CIEKŁYM ELEKTROLITEM Podczas ładowania akumulatorów z płynnym elektrolitem, następuje nie tylko dostarczanie ładunku, ale zachodzą również dodatkowe reakcje, które objawiają się m.in. rozkładem wody zawartej w elektrolicie na tlen i wodór. Gazy te mogą uchodzić z akumulatora, wskutek czego dochodzi z czasem do obniżenia się poziomu elektrolitu i do zwiększenia się jego stężenia. Prędkość, z jaką opada poziom elektrolitu, zależy od warunków otoczenia, m.in. temperatury i parametrów ładowania. Dlatego akumulatory muszą być regularnie kontrolowane i poziom elektrolitu musi być uzupełniany wodą destylowaną. Mieszanina gazów, składająca się z wodoru i tlenu, powstająca podczas eksploatacji akumulatorów, jest nazywana gazem piorunującym. Nazwa ta pochodzi stad, że stężenie wodoru w powietrzu powyżej 4% tworzy mieszaninę zdolna do eksplozji. W celu uniknięcia wytworzenia się tego rodzaju krytycznych stężeń, zaleca się stosowanie odpowiedniej wentylacji akumulatorni (patrz PN-EN

50272-2 cześć 2). Wymagania w stosunku do wentylacji mogą zostać zmniejszone wtedy, gdy rozwiązania techniczne pozwalają zmniejszyć wytwarzanie się albo wydobywanie się wodoru z akumulatora. W celu zmniejszenia ilości gazów, wydobywających się z akumulatora, można dokonać powtórnego połączenia wodoru i tlenu w wodę, w tak zwanej reakcji rekombinacji, zachodzącej w systemie AquaGen®. Rekombinatory montowane są w miejsce standardowych korków wlewowych ogniw.

WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I INSTALOWANIA BATERII WTÓRNYCH CZĘŚĆ 2: BATERIE STACJONARNE – PN EN 50272-2 Niniejsza norma jest polską wersją normy europejskiej EN 50272-2:2001. Została ona przetłumaczona przez Polski Komitet Normalizacyjny i ma ten sam status co wersje oficjalne. Niniejsza norma europejska dotyczy wtórnych baterii stacjonarnych oraz instalacji bateryjnych o napięciu maksymalnym 1500 V prądu stałego (znamionowego) i opisuje podstawowe środki ochrony przed niebezpieczeństwem powstającym ze strony: – energii elektrycznej, – emisji gazu, – elektrolitu. Wymagania dotyczące aspektów bezpieczeństwa związanych z montażem, użytkowaniem, kontrolą, konserwacją i likwidacją. Obejmuje baterie ołowiowe i niklowo-kadmowe. Jej główne zastosowania to telekomunikacja, obsługa elektrowni, oświetlenie awaryjne i systemy alarmowe, uruchamianie generatorów, systemy fotowoltaiczne.

ZABEZPIECZENIA PRZED NIEBEZPIECZEŃSTWEM WYBUCHU, WYTWARZANIE GAZU

Rys. 1. Katalityczny korek rekombinacyjny AquaGen Premium.top V

urządzenia dla energetyki 5/2011

Podczas ładowania, ładowania konserwacyjnego i przeładowania we wszystkich ogniwach i bateriach tórych, z wyjątkiem ogniw szczelnie zamkniętych (wtórnych) wytwarzane są gazy. Jest to wynikiem elektrolizy wody przez prąd przeładowania. Wytwarzanymi gazami są tlen i wodór. Emitowane do atmosfery ogą tworzyć mieszaninę wybuchową, jeżeli stężenie wodoru w powietrzu objętościowo przekracza 4 %. Celem wentylowania pomieszczenia baterii lub obudowy jest utrzymanie stężenia wodoru poniżej 4 % progu dolnej granicy wybuchu (LEL). Pomieszczenie baterii i obudowy uważa się jako bezpieczne pod względem wybuchowym, gdy za pomocą naturalnej lub wymuszonej (sztucznej) wentylacji stężenie wodoru urzymywane jest poniżej tej bezpiecznej granicy.

technologie, produkty – informacje firmowe Minimalną prędkość przepływu powietrza przy wentylowaniu pomieszczenia baterii lub obudowy należy bliczać za pomocą następującego wzoru: Q = 0,05 · n · Igas · Crt · 10-3 [m3/h] Igas = natężenie prądu wytwarzającego gaz w mA n Ah pojemności znamionowej przy ładowaniu konserwacyjnym Ifloat lub natężenie prądu wytwarzającego gz przy ładowaniu przyspieszonym Iboost

– minimalne odstępy, gdy otwory umieszczane są na tej samej ścianie, wynoszą 2 m.

– wewnątrz lub na zewnątrz budynku szafki lub obudowy, – w urządzeniach, przedziały bateryjne (szafki kombinowane). Posadzka powinna być zaprojektowana na udźwig ciężaru baterii. Należy przyjąć margines rezerwy dla przyszłej rozbudowy. Eksploatując baterie klasyczne, posadzka powinna być nieprzepuszczalna i odporna chemicznie na działanie elektrolitu, względnie bateria powinna być ustawiana na dpowiednich tacach. Norma PN-EN 50272-2 dotyczy wtórnych baterii stacjonarnych oraz instalacji bateryjnych o napięciu maksimum 1500V. opisuje podstawowe środki ochrony przed niebezpieczeństwem powodowanym ze strony energii elektrycznej, emisji gazu oraz elektrolitu. Ponadto podaje wymagania dotyczące problemów bezpieczeństwa związanych z transportem, montażem, użytkowaniem, kontrolą, konserwacją i likwidacją baterii akumulatorów. Obejmuje ona baterie ołowiowe i niklowo-kadmowe. Tematykę związaną z pomiarami baterii akumulatorów podejmują normy: PN-EN 60896-11 (baterie klasyczne) oraz PN-EN 60896-21 (baterie VRLA). Hoppecke Baterie Polska Sp. z o.o. Paweł Krawczyk

BLISKIE SĄSIEDZTWO BATERII W pobliżu baterii nie zawsze zapewnione jest rozproszenie wybuchowych gazów. Dlatego należy przestrzegać bezpiecznych odstępów dla przepływu powietrza, w których iskrzenie lub obecność rozgrzanej powierzchni (maksy-

Tabela 2. Wartości natężenia prądu I podczas ładowania prostownikami w systemie IU lub U Baterie ołowiowe ogniwa otwarte Sb < 3% 1)

Baterie ołowiowe ogniwa VRLA (sterowane zaworem)

Baterie Ni-Cd

Natężenie prądu (konserwacyjnego) Igas mA/Ah (w warunkach ładowania konserwacyjnego przy obliczaniu przepływu powietrza)

Natężenie prądu (przyspieszonego) Igas mA/Ah (w warunkach ładowania przyspieszonego dla obliczania przepływu powietrza)

ogniwa otwarte 2)

LITERATURA Crt = pojemność C10 dla ogniw ołowiowych (Ah), Uf = 1,80 V/og w 20°C lub pojemność C5 dla ogniw W przypadku stosowania katalitycznych rekombinatorów zewnętrznych natężenie prądu wytwarzającego gaz Igas, można ograniczyć do 50 % wartości dla ogniw otwartych. Ilość przepływającego powietrza wentylującego najlepiej jest zapewnić przez wentylację naturalną, w przeciwnym razie przez wentylację wymuszoną (sztuczną). Akumulatornie lub obudowy muszą posiadać otwór wlotów i otwór wylotów o minimalnym wolnym przekroju obliczanym za pomocą następującego wzoru:

A = 28 · Q gdzie: Q = szybkość przepływu wentylującego świeżego powietrza [m3/h] A = wolna powierzchnia przekroju wlotu i wylotu powietrza [cm2] Dla celów obliczeniowych prędkość przepływu powietrza zakłada się na 0,1 m/s. Wlot i wylot powietrza powinny być usytuowane w najlepszym możliwym miejscu, aby stwarzać optymalne warunki wymiany powietrza to znaczy: – otwory na przeciwległych ścianach

1. PN-EN 50-272-2

malna temperatura powierzchniowa 300°C) nie są dozwolone. Rozproszenie wybuchowych gazów zależy od tempa ich wydzielania oraz wentylacji w pobliżu źródła ich emitowania. Dla obliczenia bezpiecznego odstępu „d” od źródła wydzielania gazu wykorzystuje się następujący wzór:

gdzie: Igas = natężenie prądu wytwarzającego gaz (mA/Ah) Crt = pojemność znamionowa (Ah) UWAGA Wymagany bezpieczny odstęp „d”

gdzie: Igas = natężenie prądu wytwarzającego Baterie powinny być umieszczane w chronionych pomieszczeniach. Jeżeli jest taki wymóg, gaz (mA/Ah) musi być zapewnione pomieszczenie elektryczne lub pomieszczenie elektryczne zamykane na klucz. Można wybrać następujące rodzaje pomieszczeń: = pojemność znamionowa (Ah) - wCrt budynkach, osobne pokoje, - w elektrycznych pomieszczeniach, specjalnie wydzielone przestrzenie, UWAGA Wymagany bezpieczny odstęp - wewnątrz lub na zewnątrz budynku szafki lub obudowy, - w urządzeniach, przedziały bateryjne (szafki kombinowane). „d” Posadzka powinna być zaprojektowana na udźwig ciężaru baterii. Należy przyjąć 4.3 POMIESZCZENIA Z BATERIAMI AKUMULATORÓW

margines rezerwy dla przyszłej rozbudowy. Eksploatując baterie klasyczne, posadzka powinna być nieprzepuszczalna i odporna chemicznie na działanie elektrolitu, względnie bateria powinna być ustawiana na dpowiednich tacach. Norma PN-EN 50272-2 dotyczy wtórnych baterii stacjonarnych oraz instalacji bateryjnych o napięciu maksimum 1500V. Opisuje podstawowe środki ochrony przed niebezpieczeństwem powodowanym ze strony energii elektrycznej, emisji gazu oraz elektrolitu. Ponadto podaje wymagania dotyczące problemów bezpieczeństwa związanych z transportem, montażem, użytkowaniem, kontrolą, konserwacją i likwidacją baterii akumulatorów. Obejmuje ona baterie ołowiowe i niklowo-kadmowe. Tematykę związaną z pomiarami baterii akumulatorów podejmują normy: PN-EN 60896-11 (baterie klasyczne) oraz PN-EN 60896-21 (baterie VRLA).

POMIESZCZENIA Z BATERIAMI AKUMULATORÓW

Baterie powinny być umieszczane w chronionych pomieszczeniach. Jeżeli jest taki wymóg, musi być zapewnio5. LITERATURA ne pomieszczenie elektryczne lub po1. PN-EN 50-272-2 mieszczenie elektryczne zamykane na klucz. Można wybrać następujące rodzaje pomieszczeń: – w budynkach, osobne pokoje, – w elektrycznych pomieszczeniach, specjalnie wydzielone przestrzenie,

urządzenia dla energetyki 5/2011

KAMERY TERMOWIZYJNE Kamery termowizyjne oferują funkcjonalności zapewniające dostarczanie informacji potrzebnych do podjmowania właściwych decyzji w każdej z dziedzin energetycznych i elektrycznych. Wielką zaletą stosowania kamer termowizyjnych jest fakt, że pomiary można prowadzić na działających instalacjach. Dzięki temu trwający proces produkcyjny nie zostaje zakłócony. Termowizyjne badania instalacji elektrycznych są wykorzystywane przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej, oraz w dystrybucji, tzn. przemysłowym wykorzystanie energii elektrycznej.

Przedstawicielstwo Handlowe Paweł Rutkowski Tel.: +48(22) 849 71 90 Fax: +48 (22) 849 70 01 e-mail: rutkowski@kameryir.com.pl www.kameryir.com.pl * po zarejestrowaniu zakupionego produktu na stronie: http://support.flir.com

technologie, produkty – informacje firmowe

Pod napięciem – zenon Energy Edition Niezawodny nadzór i kontrola dla zakładów energetycznych, sieci dystrybucyjnych i podstacji.

graniczanie wydatków, zwiększanie produktywności oto główne potrzeby klientów w sektorze energetycznym. Co jest najważniejsze aby te potrzeby realizować? Kilka czynników, a jednym z nich jest niewątpliwie oprogramowanie jakie jest używane w celu zapewnienia czytelnego obrazu instalacji do produkcji i dystrybucji energii, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę takie kwestie, jak: ograniczenie nakładów na obsługę oraz utrzymanie zadowolenia klientów. Na rynku istnieje przynajmniej kilka dobrych rozwiązań, które różnią się jedynie w szczegółach. Ale... to właśnie szczegóły mogą mieć ogromne znaczenie i decydować o możliwości zastosowania oprogramowania w danym zakładzie energetycznym. COPA-DATA wie o tym i na podstawie prawie 25-letnich obserwacji, badań oraz wymiany doświadczeń z klientami z branży energetycznej stworzyła program dedykowany właśnie tej branży – zenon Energy Edition – pozwalający na pełny monitoring i kontrolę procesów produkcji i dystrybucji energii. Zacznijmy od początku. Czym właściwie jest rozwiązanie zenon? zenon to nagrodzony wieloma nagrodami system do automatyzacji instalacji energetycznych (EAS – Energy Automation System). Posiada wiele standardowych i niestanardowych funcji. Więcej o kilku z nich z poniżej.

Parametryzowanie zamiast programowania Wiele programów wciąż opiera się na programowaniu i skryptach tworzonych na zamówienie klienta. zenon EE działa zupełnie inaczej. Nasze rozwiązanie zwalnia wdrażających je integratorów z konieczności ciągłego programowania wciąż tych samych funkcji dla każdego elemen-

tu. Zamiast tego, wartości określa się jeden raz i przypisuje się je obiektom, aby móc później w łatwy sposób wykorzystać je w dowolnym momencie, przez proste wskazanie i kliknięcie myszą. To tylko jedna spośród wielu przydatnych cech odróżniających to rozwiązanie od tradycyjnych systemów.

Nieograniczona integracja i niezależność zenon w pełni integruje się ze wszystkimi platformami Windows (Certyficated by Microsoft) oraz pozwala na udostępnianie danych i aplikacji i bezpieczną pracę przez Internet. Co ważniejsze zenon jest całkowicie niezależny. Tylko od użytkowników zależy bowiem na sprzęcie jakiego typu i jakiego producenta będą korzystać z zenona. Pracuje on bowiem na dowolnie skonfigurowanym zestawie.

Komunikacja i przetwarzanie stanów Podstawową funkcją każdego systemu automatyzacji instalacji energetycznych (Energy AutomationSystem) jest komunikacja i wymiana informacji. zenon Energy Edition może bezproblemowo komunikować się ze wszystkimi rodzajami urządzeń współpracującymi z systemem – przekaźnikami zabezpieczającymi, urządzeniami typu BCU, terminalami zdalnymi, itp. System jest „zaopatrzony” w bogaty zestaw sterowników opracowanych pod kątem indywidualnych wymagań na podstawie bogatej wiedzy i 25-letnich doświadczeń.

Sterownik IEC COPA-DATA przykłada dużą wagę do podstawowych funkcji systemu EAS. Wszystkie interfejsy systemu zenon opracowywane są przez specjalistów

z poszczególnych dziedzin. Zawsze odbywa się to według tej samej procedury, bez korzystania z dostawców zewnętrznych, bez konieczności kupowania żadnych bibliotek i niepotrzebnych interfejsów – niezależnie od tego, czy chodzi o normy IEC 60870, 61850 czy o normę DNP3, zawsze zapewniamy pełną zgodność. Dotyczy to w szczególności opracowanego przez nas sterownika IEC 61850 oraz kwestii istotnych dla bezpieczeństwa, takich jak tryb Select before Operate lub File Transfer, dzięki którym nigdy nie stracicie Państwo żadnych krytycznych danych.

Bezpieczeństwo przede wszystkim Technologie energetyczne wprowadzają i wymagają stosowania ścisłych procedur oraz przestrzegania surowych norm. Nie oznacza to jednak, że ograniczają one Państwa kreatywne decyzje. W zakresie bezpiecznego inicjowania poleceń, zalety systemu zenon Energy Edition stają się w pełni widoczne: dla każdego polecenia można indywidualnie określić, czy jego wykonanie ma być jedno- czy dwuetapowe. Parametr ten określany jest raz, a wszystkie późniejsze zmiany wprowadzane są przez system automatycznie. Sterowanie oburęczne w środowisku programowym jest równie proste. Co zaś w przypadku zmian wymagań w instalacji? Żaden problem – parametry wystarczy zmienić raz. Wprowadzenie zmian nie spowoduje żadnej przerwy w pracy instalacji. zenon Energy Edition wykracza poza bezpieczną inicjację, biorąc również pod uwagę blokady procesowe i topologiczne. zenon Energy Edition zapewnia bezpieczeństwo w sieci i w układach rozproszonych. Bezpieczeństwo przede wszystkim!

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Reaguj w porę, alarmy graficzne Kolorowe obrazki same w sobie nie są skutecznymi alarmami, zwłaszcza gdy ilość alarmów generowanych w instalacji podczas pracy przerasta operatora. W przypadku alarmu ważne jest to, aby pomóc użytkownikowi w zbudowaniu obrazu sytuacji oraz systematycznie doprowadzić go do poznania głównych przyczyn usterki i możliwych rozwiązań. zenon Energy Edition zapewnia ela-

styczne i sprawne mechanizmy alarmowania oraz informacje naprowadzające użytkownika na przyczynę i rozwiązanie usterki.

Sprawne wykorzystanie i analiza danych EMS – zenon Energy Management System. System zarządzania instalacjami energetycznymi zenon Energy Management System, przekształca dane w cenne in-

formacje dzięki analizom w czasie rzeczywistym. Przekłada się to na ograniczenie ryzyka i optymalizację procesów. zenon to więcej, niż tylko system EAS. Wynik: wiarygodne prognozy oparte na analizach czasu rzeczywistego, a co za tym idzie – duża swoboda optymalizacji i możliwości prognozowania, dzięki czemu instalacje mogą być eksploatowane w oparciu o bieżące informacje na temat procesów technologicznych. EMS pomaga również w przestrzeganiu uzgodnionych w umowach limitów i parametrów wydajnościowych. Prognozowanie oraz operacje automatycznego przełączania pozwalają uniknąć przekroczeń wartości szczytowego zapotrzebowania, a tym samym oszczędzić koszty. W przypadku sektora elektrycznego, prognoza zwykle obejmuje okres 15 minut. W przypadku sieci gazowych okres ten można zwiększyć do 60 minut. Prognoza obciążenia szczytowego generuje przewidywania procesów wydajnościowych dla tych okresów. W oparciu o to, system umożliwia w pełni automatyczne odcinanie odbiorców końcowych lub dołączanie kolejnych dostawców, z uwzględnieniem dowolnie definiowanych wartości krytycznych.

Podsumowanie Za sprawą wielu innowacji i swojej praktycznej funkcjonalności, zenon już od prawie 25 lat jest polecany przez specjalistów zajmujących się systemami do automatyzacji energetyki. Wielokrotnie nagradzany, również w Polsce. Dowodem przydatności zenon’a jest jednak przede wszystkimi 100% niezawodność i zgodność z najsurowszymi standardami i wymaganiami w sektorze energetycznym. Nie bez znaczenia jest również fakt, że zenon Energy Edition jest aplikacją, która jest wyposażona w narzędzia niezbędne do zaimplementowania tzw. inteligentnych sieci energetycznych. Słowem dzięki zenon Energy Edition nowoczesne zakłady energetyczne będą mogły wydajnie i bezpiecznie spełniać oczekiwania stawiane przed nowoczesną energetyką. Chcecie Państwo pogłębić swoją wiedzę dotyczącą systemu zenon Energy Edition – sales.pl@copadata.com

Urszula Bizoń-Żaba COPA-DATA Polska Sp. z o.o. (na podstawie materiałów Ing. Punzenberger COPA-DATA GmbH)

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Dehydratacja olejów transformatorowych za pomocą barbotażu osuszonym powietrzem Jednym z niekorzystnych zjawisk zachodzących podczas eksploatacji urządzeń energetycznych jest wzrost zawartości wody w oleju transformatorowym, szczególnie negatywnie wpływającej na jego właściwości funkcjonalne. Obniżenie zawartości wody do poziomu określonego w dokumentacji technicznej pozwala na uniknięcie wielu niekorzystnych zjawisk podczas eksploatacji urządzeń elektrycznych tj.: wyładowania niezupełnego i łukowego oraz degradacji termicznej izolacji powodowanej lokalnym nadmiernym przyrostem temperatury, a tym samym uniknięcia poważnych awarii urządzeń energetycznych [1¸4]. praktyce eksploatacyjnej stosowane są różne metody uzdatniania olejów transformatorowych, pozwalające na redukcję zawartości wody, wśród których można wymienić [5¸6]: • filtrację przegrodową, • separację metodą wirowania, • separację próżniową, • barbotaż osuszonymi gazami, • sorpcję z wykorzystaniem sit molekularnych. Jedną z perspektywicznych metod osuszania oleju transformatorowego jest przedmuch osuszonymi gazami, a w szczególności azotem, zgodnie z metodą Schoegle [7]. Niemniej jednak znacznie prostszym urządzeniem możliwym do zastosowania w warunkach polowych mogłaby być metoda przedmuchu osuszonym powietrzem. Niemniej jednak powietrze ze względu na swoją aktywność chemiczną może wpływać na charakterystykę fizyko-chemiczną obrabianego oleju. W związku z powyższym celem niniejszej pracy była ocena wpływu obróbki dehydratacyjnej metodą barbotażu osuszonym powietrzem na właściwości fizyko-chemiczne oleju transformatorowego, co pozwoli na ocenę przydatności tego typu operacji technologicznej w procesie regeneracji olejów w warunkach typowej pracy transformatora.

Metodyka prac doświadczalnych Zakres prac obejmował ocenę wpływu parametrów procesowych, a w tym: temperatury, wilgotności względnej i ilości powietrza na wytypowane właściwości fizykochemiczne regenerowanych olejów transformatorowych: zawartość wody (określoną metodą Karla Fischera) oraz zawartość gazów. Ponadto oceniono zawartość związków tlenoorganicznych oraz dodatków uszlachetniających metodą spektrofotometrii w podczerwieni (IR). Do oceny zawartości gazów w oleju transformatorowym wykorzystano aparat firmy Kelman Ltd.

Operacje barbotażem prowadzono na specjalnie opracowanym stanowisku badawczym (rys. 1). Podstawowym elementem stanowiska jest zbiornik (Zb) ze specjalnie ukształtowanymi dyszami do rozpylania osuszonego powietrza doprowadzonego z osuszacza powietrza (Sp). Zbiornik wyposażono w grzałki (G) do podgrzewania oleju transformatorowego. Do wymuszenia cyrkulacji oleju transformatorowego przewidziano wykorzystanie pompy (Po). W trakcie prac badawczych wykorzystano olej transformatorowy w ilości 1,5 dm3 w każdej próbie, pochodzący z eksploatacji w transformatorze średniej mocy.

Wyniki badań i ich omówienie Przykładowe wyniki badań procesu dehydratacji przy przepływie powietrza o wilgotności względnej 12% przedstawiono w tabelach 1, 2. Na podstawie analizy wyników badań przedstawionych w tab. 1 i 2 stwierdzono wysoką efektywność procesu barbotażu osuszonym powietrzem. Zaobserwowano znaczną poprawę właściwości elektroizolacyjnych oleju transformatorowego, spadek zawartości wody oraz gazów. Podczas badań prowadzonych w temperaturze 60°C zaobserwowano wzrost napięcia przebicia z 16,7 kV do 72,3 kV a w temperaturze 40°C do 69,8 kV. Stwierdzono spadek zawartości dwutlenku węgla, etylenu i etanu

Tab. 1. Wpływ czasu napowietrzania na wytypowane właściwości fizykochemiczne oleju transformatorowego w temperaturze 50°C, wilgotność względna powietrza 12%, przepływ 50 dm3/h

Lp.

Parametr

Zawartość wody metodą Karla Fischera, ppm

Czas napowietrzania [h] 0

Lepkość kinematyczna w 40°C, mm2/s

1,02

1,01

Temperatura zapłonu w tyglu otwartym, °C

160

164

Napięcie przebicia, kV

16,7

69,8

>0,1 (poza zakresem pomiarowym)

2121

468

Współczynnik strat dieelektrycznych, tgd

Zawartość dwutlenku węgla CO2, ppm

Zawartość tlenku węgla CO, ppm

Zawartość etylenu C2H4, ppm

Zawartość etanu C2H6, ppm

10.

Zawartość metanu CH4, ppm

11.

Zawartość acetylenu C2H2, ppm

<0,5

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 1. Stanowisko do dehydratacji oleju transformatorowego metodą barbotażu osuszonym powietrzem powietrza: Po – pompa oleju, R – rotametr, T – termometr, Z – zawór regulacyjny, G – grzałka, Zb – zbiornik, Sp – osuszacz powietrza Tab. 2. Wpływ czasu napowietrzania na wytypowane właściwości fizykochemiczne oleju transformatorowego w temperaturze 60°C, wilgotność względna powietrza 12%, przepływ 50 dm3/h

Lp.

Czas napowietrzania [h]

Parametr

Rys. 2. Skuteczność oddzielania wody od oleju w zależności od prędkości przepływu powietrza i czasu trwania procesu

Zawartość wody metodą Karla Fischera, ppm

Lepkość kinematyczna w 40°C, mm2/s

1,02

1,01

zaobserwowano procesu generowania produktów starzenia oraz zmniejszenie ilości dodatków uszlachetniających.

Temperatura zapłonu w tyglu otwartym, °C

160

156

Podsumowanie

Napięcie przebicia, kV

16,7

72,3

Współczynnik strat dieelektrycznych, tgd

>0,1 (poza zakresem pomiarowym)

Zawartość dwutlenku węgla CO2, ppm

2121

419

Zawartość tlenku węgla CO, ppm

>0,1019

Zawartość etylenu C2H4, ppm

Zawartość etanu C2H6, ppm

<0,5

10. Zawartość metanu CH4, ppm 11.

Zawartość acetylenu C2H2, ppm

oraz wzrost ilości tlenku węgla z 7 do 11 ppm podczas próby w temperaturze 40°C. Podczas badań prowadzonych w temperaturze 60°C zaobserwowano zmniejszenie ilości dwutlenku węgla z 2121 ppm do 419 ppm oraz zawartości etylenu, etanu i metanu w oleju transformatorowym. Na rysunku 2 przedstawiono skuteczność oddzielania wody od oleju w zależności od prędkości przepływu powietrza i czasu trwania procesu. Na podstawie analizy wyników badań przedstawionych na rysunku 2 stwierdzono wysoką efektywność usuwania wody z oleju transformatorowego za pomocą procesu dehydratacji osuszo-

nym powietrzem. Zaobserwowano, że przy podwyższeniu temperatury do 60°C uzyskano, przy przepływie powietrza 50dm3, mniejszą zawartość wody (10 ppm) niż w temperaturze 40°C (27 ppm). Wyniki oceny zawartości związków oraz dodatków uszlachetniających metodą IR przedstawiono na rysunku 3 i 4. W trakcie badań nie zaobserwowano różnicy w widmach IR oleju transformatorowego po badaniach laboratoryjnych. Z analizy wyników oceny zmian składu chemicznego metodą spektrofotometrii w podczerwieni IR wynika, że w trakcie procesu dehydratacji metodą barbotażu osuszonym powietrzem nie

urządzenia dla energetyki 5/2011

Metoda dehydratacji oleju transformatorowego za pomocą barbotażu osuszonym powietrzem umożliwia poprawę właściwości eksploatacyjnych oleju transformatorowego. W trakcie badań stwierdzono wysoką efektywność procesu usuwaniu wody i gazów co skutkowało poprawą parametrów elektroizolacyjnych oleju. Metoda ta wymaga jednak realizacji procesu technologicznego za pomocą specjalistycznego urządzenia, zapobiegającego napowietrzaniu oleju transformatorowego.

Literatura Molenda J., Cichawa M.: Porównanie kinetyki termooksydacji mineralnych i syntetycznych olejów transformatorowych. Problemy Eksploatacji, 2007, 2, 119-128. Flisowski Z.: Technika wysokich napięć. WNT Warszawa, 2005. Jałosiński A, Kamiński D.: Suszenie izolacji transformatora w miejscu zainstalowania podczas postoju remontowego oraz bieżąca diagnostyka prowadzonego procesu przy wykorzystaniu metody RVM. Konferencja Naukowo-Techniczna „Transformatory w eksploatacji”, Sieniawa, 2002. Słowikowski J.: Zawilgocenie transformatora: przyczyny, skutki, współczesne kryteria oceny. Konf. nauk.-techn. „Transformatory w eksploatacji”, Sieniawa, 2003.

technologie, produkty – informacje firmowe

111,2 111,2 100 100 90 90 80 80 70 70 60 %T 60 50 %T 50 40 40 30 30 20 20 10 10 2,6 4000,0 2,6

3000

2000

4000,0

3000

2000

cm-1 cm-1

1500

1000

550,0

1500

1000

550,0

Rys. 3. Widmo IR oleju transformatorowego użytego do badań wytypowanych procesów dehydratacji Rys. 3. Widmo IR oleju transformatorowego użytego do badań wytypowanych procesów dehydratacji

Rys. 3. Widmo IR oleju transformatorowego użytego do badań wytypowanych procesów dehydratacji

112,3

112,3 100 100 90 90 80 80 70 70 60 %T %T

60 50 50 40 40 30 30 20 20 10 2,8 10 4000,0 2,8

3000

2000

4000,0

3000

2000

cm-1 cm-1

1500

1000

550,0

1500

1000

550,0

Rys. 4. Widmo IR oleju transformatorowego po procesie barbotażu osuszonym powietrzem po 7 godzinach napowietrzania Rys. 4. Widmo IR oleju transformatorowego po procesie barbotażu osuszonym powietrzem po 7 godzinach napowietrzania Procedury pielęgnacji olejów trans- Makowska M., Molenda J.: Oleje transfor- transformatorowych” nr ROW -III- 008/ formatorowych czasienie eksploatacji. matorowe. Eksploatacja-Diagnostyka2009.transformatorowego po W trakcie w badań zaobserwowano różnicy w widmach IR oleju Program Wieloletni PW-004 – zadania -Regeneracja. Wydawnictwo ITeE-PIB, badaniach laboratoryjnych. Z analizy wyników oceny zmian składu chemicznego metodą W trakcie badań nie zaobserwowano różnicy w widmach IR oleju transformatorowego po z zakresu służb państwowych, niepubli- Radom, 2010. Zając M., Kamiński D. spektrofotometrii w Eksploatapodczerwieni IR wyników wynika, żeoceny w trakcie dehydratacji metodą badaniach Z analizy zmian procesu składu chemicznego kowane. Instytut laboratoryjnych. Technologii Zut Energoaudyt w Radomiu cji-PIB W radomiu, 2004-2008. PraceIR wykonano w że ramach realizacji Stępień A., Molenda J., barbotażu osuszonym powietrzem nie zaobserwowano procesu generowania produktów spektrofotometrii w podczerwieni wynika, w trakcie procesu dehydratacji metodą Ramowa Instrukcja Eksploatacji Trans- projektu celowego NOT „OpracowaWolszczak M., Wrona M., starzenia Energopomiar-Elektryka, oraz zmniejszenie ilościniedodatków uszlachetniających. barbotażu osuszonym powietrzem nie zaobserwowano procesu Instytut generowania formatorów, i wdrożenie technologii oraz urząTechnologiiproduktów Eksploatacji – PIB Gliwice, 2001. oraz zmniejszenie ilości dzenia do odwadniania on-line olejów w Radomiu starzenia dodatków uszlachetniających. Rys. 4. Widmo IR oleju transformatorowego po procesie barbotażu osuszonym powietrzem po 7 godzinach napowietrzania

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Zielona Energia Energia elektryczna jest nam Współczesnym niezbędna do życia. Nawet kilkugodzinna przerwa w dostawie prądu może zamienić nasze życie w piekło, czego doświadczyło wiele osób tej zimy w Polsce podczas licznych awarii sieci energetycznej. Brak prądu może oznaczać: nieogrzany dom, brak porannej kawy, niemożność korzystania z komputera czy telewizora, brak ciepłej wody w kranie, rozmrożoną lodówkę, trudności z przygotowaniem posiłku, czy wieczory spędzane w ciemnościach lub przy blasku świec.

tale rośnie zapotrzebowanie na energię ponieważ nieustannie pojawiają się na rynku nowe urządzenia mające ułatwiać nam codzienne życie, rosną ceny energii, pojawiają się trudności z dostarczaniem surowców energetycznych dla przemysłu. Lawinowo postępuje zanieczyszczenie i degradacja środowiska naturalnego. Wszystko to doprowadziło do intensywnego poszukiwania alternatywnych źródeł pozyskiwania energii, tańszych i bardziej przyjaznych dla środowiska. Ponownie zaczęto wykorzystywać energię żywiołów: wiatru, wody i słońca. W ostatnich latach szczególnie intensywnie rozwijają się elektrownie wiatrowe. Patrząc na te majestatyczne giganty można odnieść wrażenie, że o to mamy przed sobą rezultat super nowoczesnej myśli technicznej. Zanim jednak popadniemy w zachwyt nad pomysłowością i sprytem współczesnego człowieka warto sobie przypomnieć jak długo człowiek ułatwia sobie życie wykorzystując potencjał wiatru. Najstarsze znane nam wiatraki pochodzą z IX w z terenów ówczesnej Persji, a do Europy trafiły w XII w. Wykonywały one dla człowieka najrozmaitsze prace: mieliły skały na kruszywo, tłoczyły olej, mieliły ziarno na mąkę, plotły konopne sznury czy wreszcie wypompowywały wodę z obszarów zalewanych przez wodę. Z nastaniem czasów intensywnego rozwoju przemysłowego wiatraki odeszły

w niepamięć jako przestarzałe i mało wydajne. Dzisiaj wracamy do idei silników wiatrowych, choć w zdecydowanie doskonalszej postaci. W ostatnich latach także w Polsce elektrownie wiatrowe powstają jak grzyby po deszczu. Na stronie Urzędu Regulacji Energetyki można znaleźć interaktywną mapę odnawialnych źródeł energii. Zgodnie z danymi URE w Polsce pracuje obecnie 301 siłowni wiatrowych o łącznej mocy 725MW.

Unia Europejska a więc i Polska promuje poprzez parytety „zielonej energii” ten rodzaj generacji. Doświadczenia w tym zakresie przenoszą do nas inwestorzy z Europy Zachodniej takie jak GE, Vestas, czy szczególnie aktywna hiszpańska Iberdrola. Wspólnie z nimi firma Ormazabal zdobywała „szlify” w realizacji farm wiatrowych na całym świecie dostarczając elementy wyprowadzenia mocy dla wiatraków. Również w Polsce nasze doświadczenia są już całkiem bogate.

urządzenia dla energetyki 5/2011

Rozdzielnice gazowe pierwotnego i wtórnego rozdziału energii, transformatory olejowe

do 36 kV

Ormazabal Polska Sp z o.o. 95-100 Zgierz ul. Dąbrowskiego 6/8 tel./fax: +48 42 659 36 13 www.ormazabal.com

Posiadamy certyfikaty Instytutu Energetyki i Energopomiaru

technologie, produkty – informacje firmowe Pierwszym lokalnym projektem był park wiatrowy w Kisielicach, koło Grudziądza. Tam, przy każdej z 27 turbin pracują nasze małogabarytowe stacje transformatorowe wyposażone w rozdzielnice średniego napięcia typu CGM36. Tuż obok, bo w okolicach Malborka powstało kolejnych 12 stacji, tym razem z rozdzielnicami CGM Cosmos. Kolejne projekty to największa dotąd farma Margonin 1 i 2 w oklicach Piły, gdzie w samych wieżach wiatraków zainstalowaliśmy ponad 100 CGM’ów 36. Sumując

zostały umieszczone w dużej odległości od utwardzonej drogi, na której mógł stanąć dźwig. Taki mały szczegół powodował konieczność koordynowania dostaw stacji z ekipą montującą wieże wiatraków. A w normalnych warunkach wystarczyłby „zwykły 50 tonowy dźwig. Niech za ilustrację posłużą tu nasze własne zdjęcia z pracy. Być może nie oddają one w pełni monumentalności tych dzisiejszych „świątyń techniki” ale pozwalają zobaczyć z jaką skalą problemów radzimy sobie na co dzień.

wszystkie projekty, w których braliśmy udział, z dumą możemy powiedzieć że około 50% energii produkowanej w elektrowniach wiatrowych w Polsce jest wprowadzana do sieci przez urządzenia firmy Ormazabal. Każdy z tych projektów jest inny i ma własną specyfikę. We wszystkich jednak zawsze na pierwszym miejscu stawiane jest bezpieczeństwo i niezawodność. Wymienione powyżej typy rozdzielni zapewniają więc najwyższe wymagane parametry pod względem łukoochronności, bezprzerwowej pracy czy bezobsługowości. Jako jedni z nielicznych gwarantujemy te parametry dla temperatur do -25°C, oraz dzięki nierdzewnej konstrukcji także dla warunków podwyższonej wilgotności. Przez wzgląd na odmienną specyfikę pracy sieci elektrowni wiatrowych, gdzie mamy do czynienia z generowaniem, a nie odbiorem mamy tu do czynienia z odmiennymi wymaganiami wobec urządzeń. Występowanie przepięć łączeniowych oraz atmosferycznych stanowi tu poważny problem a zagadnienia ochrony odgromowej nie mogą być lekceważone. Jest to również niezwykła przygoda. Praca z tak dużymi maszynami jak dźwigi samobieżne o udźwigu 500 czy 800 ton używanymi do budowy wiatraków to ekscytujące wyzwanie. Bez nich to, co na papierze wydaje się proste jest w praktyce nie do zrobienia. Tak było podczas posadawiania stacji, które w projekcie

Jak mówi stare chińskie przysłowie: „gdy wieją wichry zmian, jedni budują mury, inni stawiają wiatraki”. Żyjemy w czasach bardzo intensywnych przemian w energetyce. Firma Ormazabal zdecydowanie opowiada się po stronie budujących wiatraki zarówno w sensie praktycznym jak i metaforycznym. Chętnie podejmujemy nowe wyzwania, które pozwalają chronić środowisko naturalne a jednocześnie zmierzają w kierunku zapewnienia bezpieczeń-

stwa energetycznego w świecie. Jest to szczególnie ważne ze względu na zależność ludzi od elektryczności, bo czy ktoś jest w stanie wyobrazić sobie świat bez prądu? Ormazabal

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Alternatywne sposoby prowadzenia linii napowietrznych 400kV – z zastosowaniem systemu poprzeczników izolacyjnych PFISTERER Ciągły wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną, zmiana charakteru i struktury zapotrzebowania, oraz prawne bariery rozbudowy sieci przesyłowej to kluczowe problemy z jakimi borykają się Operatorzy Systemów Przesyłowych (OSP). Dodatkowo, w planach budowy sieci należy także uwzględnić powstające Odnawialne Źródła Energii, które często zlokalizowane są tam gdzie obecnie infrastruktura sieciowa nie jest do tego przystosowana.

poniższym artykule przedstawimy szczegóły projektu budowy kompaktowej linii napowietrznej 420kV realizowanego dla firmy Tennet, holenderskiego OSP, która zapewnia zasilanie dla południowej części Amsterdamu. Trasa linii biegnie przez gęsto zaludnione tereny, co wymagało spełnienia rygorystycznych wymagań zarówno estetycznych jak i technicznych. Firmy Pfisterer (Sefag) wraz z firmą KEMA przygotowały rozwiązania na potrzeby realizacji tego trudnego i prestiżowego projektu.

Historia Historia budowy kompaktowych linii napowietrznych zaczyna się w 1980 r. W Stanach Zjednoczonych i Grecji powstają pierwsze tego typu linie dla sieci przesyłowych 230kV. W tych projektach jako poprzeczniki izolacyjne zastosowano izolatory szklane i porcelanowe. W 1991r. odbyło się spotkanie CIGRE w Leningradzie, które poświęcone było zastosowaniu izolatorów kompozytowych do budowy napowietrznych linii kompaktowych. Dziś tą konferencję można traktować jako „kamień milowy” w rozwoju linii kompaktowych NN z zastosowaniem izolatorów kompozytowych w poprzecznikach izolacyjnych. W 1997r. PFISTERER (SEFAG) opracował a w 1998r. dostarczył dla szwajcarskiego OSP, firmy EOS, pierwsze rozwiązanie poprzecznika z wykorzystaniem izolatorów kompozytowych dla napięcia 400kV. Projekt polegał na zbudowaniu wielotorowej linii 2x400kV i 1x132kV, po trasie istniejącej dwutorowej linii 125kV, przy zachowaniu wskaźników natęże-

nia pola elektrycznego i magnetycznego, nie większych jak dla istniejącej linii 125kV . Ze względu na brak możliwości poszerzenia pasa, konieczne było opracowanie innowacyjnej metody, jaką była kompaktowa linia wykorzystująca poprzeczniki izolacyjne z izolatorami kompozytowymi zamontowanymi na słupach kratowych. Na potrzeby realizacji tego projektu powstało kilka koncepcji, które poddawano szczegółowym testom zarówno elektrycznym jak i mechanicznym. Wyniki tych testów stanowiły cenne wskazówki do rozwoju tego rozwiązania i budowy kolejnych generacji linii kompaktowych. Więcej szcze-

gółów dotyczących tej aplikacji można znaleźć w publikacji CIGRE „Papailiou K. O. and others: „A new 400 kV line with compact towers and composite insulator crossarms.”, którą można także pobrać ze strony www.pfisterer.pl. Obecnie firma PFISTERER (SEFAG) posiada największe doświadczenie projektowaniu w budowie linii kompaktowych 420kV, gdzie w poprzecznikach izolacyjnych zastosowano izolatory kompozytowe. Na uwagę zasługuje, fakt iż na potrzeby takich rozwiązań PFISTERER opracował własne konstrukcje osprzętu. W związku z koniecznością stosowania w sieciach NN wiązek wieloprzewo-

Rys. 1. Porównanie dwutorowej linii tradycyjnej i kompaktowej 420kV- DEWA (Dubai) 420 kV

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 2. Poprzez zastosowanie linii kompaktowej natężenie pola magnetycznego w porównaniu do tradycyjnej linii, można zredukować o ok. 60%. Źródło: TenneT http://www.tennet.org/

dowych, oraz coraz większe przekroje przewodów, należało brać pod uwagę coraz większe siły działające na zastosowane poprzeczniki izolacyjne. Obecnie, PFISTERER na potrzeby budowy linii kompaktowych NN oferuje tzw. trzecią generację poprzeczników izolacyjnych, które swoimi parametrami zapewniają bezpieczeństwo zarówno elektryczne jak i mechaniczne dla napięć do 525kV.

Zalety i wady linii kompaktowych Zasadność budowy linii kompaktowych NN determinują głównie 2 problemy: • Ograniczenia terenowe w prowadzeniu linii napowietrznych metodą tradycyjną – rys. 1.

• Zwiększone wymagania dotyczące redukcji natężenia pola elektrycznego i magnetycznego – rys. 2.

• Możliwość budowy kompaktowej linii 400kV w pasie tradycyjnej linii 220kV

Zalety: • Porównywalne koszty budowy z liniami tradycyjnymi • Mniejsze koszty zakupu terenu • Efekt wizualny • Mniejsze wartości wskaźników natężenia pola elektrycznego i magnetycznego • Zwiększone możliwości przesyłowe systemu poprzez niższą impedancję linii • Zwiększone bezpieczeństwo poprzez zastosowanie min.2 izolatorów w poprzeczniku

Wady: • Możliwy zwiększony poziom ulotu (istnieje możliwość jego redukcji poprzez zastosowanie odpowiedniej konstrukcji wiązki) • Mniejsza rozpiętość przęseł • Bardziej skomplikowana procedura w tzw. „pracach pod napięciem” Powyższe wady i zalety muszą być brane pod uwagę w procesie podejmowania decyzji o zastosowaniu danego systemu budowy linii NN.

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe Projekt Wintrack realizowany dla firmy TenneT. W związku z rosnącym zapotrzebowaniem na energię elektryczną firma TenneT opracowała tzw. plan rozwoju sieci przesyłowej pod nazwą Randstad 380 kV. Jednym z jej ważnych punktów jest zwiększenie bezpieczeństwa zasilania dla przemysłowej strefy Maasvlakte, poprzez połączenie sieci w części północnej i południowej, zapewniając pełne bezpieczeństwo dostaw energii dla Amsterdamu Rys. 3. Ze względu na wysoki wskaźnik gęstości zaludnienia jaki występuje na tych terenach, ustanowiono maksymalny do-

Rys. 3. Lokalizacja linii w projekcie „WinTrack”

puszczalny poziom natężenia pola elektromagnetycznego na ekstremalnie niskim poziomie 0,4μT. Ze względu na koszt gruntu i aspekty środowiskowe wymaganym rozwiązaniem była tzw. linia kompaktowa. Za przygotowanie procesu projektowego dla tej linii przy uwzględnieniu powyższych parametrów odpowiedzialna była firma KEMA. Projekt uzyskał marketingową nazwę „WinTrack”. Firma PFISTERER na bazie swoich doświadczeń w budowie linii kompaktowych NN, zaoferowała rozwiązanie, które zapewniało spełnienie wymagań technicznych oraz wizualnych. Nie bez

znaczenia było posiadanie doświadczenia w zakresie budowy tego typu rozwiązań. Do tego celu PFISTERER wykorzystał doświadczenia zdobyte przy realizacji projektu DEWA w Dubaju. 420kV kompaktowa linia napowietrzna w Dubaju zrealizowana jest przy zastosowaniu słupów rurowych i poprzeczników izolacyjnych wyposażonych w specjalnie zaprojektowany osprzęt umożliwiający poprowadzenie wiązki czteroprzewodowej Rys. 4. Podobne rozwiązanie, słupy rurowe z poprzecznikami izolacyjnymi, zostały zastosowane w projekcie WinTrack. W części projektowanej linii wspól-

Rys. 4. Dwie sąsiadujące ze sobą dwutorowe linie 420kV DEWA – tradycyjna i kompaktowa.

Rys. 5. Sylwetka słupów przelotowych dla linii wielotorowej przy rozpiętości przęseł 400m (2x420kV + 2x170kV)

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe Parametry mechaniczne

Parametry elektryczne Znamionowe wytrzymywane napięcie udarowe piorunowe 1,2/50 (na sucho)

1425kV

Znamionowe wytrzymywane napięcie łączeniowe (w deszczu)

1050kV

Znamionowe wytrzymywane napięcie o częstotliwości sieciowej (w deszczu, 1 min.)

520kV

Napięcie widocznego ulotu (Korona test)

275kV

Strefa zabrudzeniowa

25mm/kV (III)

Wytrzymałość zwarciowa

50kA/0,5s

Maksymalny gradient pola elektrycznego na powierzchni kloszy izolatora

Obciążenie* 1+2: Fx=± 42 kN, Fy=51 kN

Obciążenie* 3+4: Fx=± 83 kN, Fy=32 kN

* wartość uwzględnia współczynnik bezpieczeństwa 1,5

2,5kV/cm

Rys. 7. Zdjęcia z przeprowadzanej Próby Typu dla systemu poprzeczników izolacyjnych w instytucie KEMA

(Fx= obciążenie poziome, Fy= obciążenie pionowe)

nie z dwutorową linią 420kV zaplanowano poprowadzenie dwutorowej linii 170kV. Rys. 5 przedstawia sylwetkę słupów przelotowych dla linii wielotorowej (2x420kV i 2x170kV). Dodatkowo aby spełnić wymagane minimalne wartości natężenia pola elektrycznego należało zastosować odpowiednią wysokość słupów a dla przewodów fazowych dwutorowej linii 420kV zastosowano asymetryczne rozłożenie faz z zachowaniem minimalnych odległości pomiędzy nimi. Na potrzeby tego projektu PFISTERER zaprojektował nową konstrukcję łącznika „C” zabezpieczającego poprzecznik przed nadmiernym kołysaniem przewodów, zapewniając przy tym wyższe zawieszenie wiązki w porównaniu do standardowych uchwytów przelotowych. W tabeli zawarto mechaniczne i elektryczne parametry poprzeczników izolacyjnych 420kV zastosowanych w projekcie WinTrack.

WinTrack - Największe wyzwania Aby uzyskać określoną wartość natężenia pola elektrycznego, przeprowadzono szereg symulacji za pomocą specjalnego programu komputerowego Rys. 6. W procesie doboru osprzętu łukoochronnego, należało znaleźć właściwy kompromis pomiędzy konstrukcją zapewniającą zachowanie parametrów

Rys. 6. Symulacja rozkładu pola elektrycznego przy uwzględnieniu sąsiednich faz.

Rys. 8. Fragment wielotorowej linii 2x420kV i 2x170kV - „Wintrack”.

elektrycznych przy jednoczesnym zapewnieniu akceptowalnych aspektów wizualnych. Optimum zostało osiągnięte poprzez zastosowanie dodatkowego klosza na okuciu izolatora (rozwiązanie to zostało opatentowane). Wymagane poziomy obciążeń mechanicznych wymuszały zastosowanie odpowiednich rdzeni dla izolatorów kompozytowych wchodzących w skład poprzeczników izolacyjnych. Badanie wytrzymałości mechanicznej zostało przeprowadzone, jak w poprzednim projekcie (DEWA), w instytucie KEMA. Na potrzeby badań w pełni odwzorowano układ poprzeczników izolacyjnych jakie znajdowały się w projekcie linii. Pozwoliło to na wykonanie badań dla całego systemu poprzeczników (izolatory + osprzęt) a uzyskane wyniki potwierdziły zgodność z wynikami symulacji komputerowej Rys. 7. W listopadzie 2009r. w instytucie KEMA w Arnhem zakończono procedurę wykonania próby typu dla systemu poprzeczników izolacyjnych firmy PFISTERER a budowa linii rozpoczęła się w 2010r. Obecnie (2011) realizowany jest następny etap budowy linii Rys. 8.

Linie kompaktowe NN wydają się być doskonałą alternatywa wobec tradycyjnych metod prowadzenia napowietrznych linii NN. Szczególnie ważnymi argumentami przemawiającymi za zastosowaniem tego typu rozwiązania to przede wszystkim: • Ekologia - możliwość prowadzenia tego typu linii przy zajęciu znacznie mniejszego obszaru • Znacznie mniejsza uciążliwość linii – niższe wartości natężenia pola magnetycznego i elektrycznego • Kompaktowość – możliwość budowy w pasie istniejących linii 220kV • Walory estetyczne Więcej informacji technicznych uzyskacie Państwo poprzez kontakt z firmą PFISTERER Sp. z o.o. W dniach 13-15.09.2011 zapraszamy Państwa do odwiedzenia nas na targach ENERGETAB 2011 (Pawilon G Stoisko 32). PFISTERER Sp. z o.o. ul. Pogodna 10 , Piotrkówek Mały 05-850 Ożarów Maz. www.pfisterer.pl

urządzenia dla energetyki 5/2011

Osprzęt kablowy SN i WN Głowice napowietrzne dla kabli WN XLPE:

»» »» »» »» »» »»

Napięcie: do 300kV Przekroje żyły roboczej: do 3000mm2 Strefa zabrudzeniowa: do 31mm/kV System monitoringu temperatury kabla Maksymalny prąd zwarciowy: 60kA/1s Izolator osłonowy: kompozytowy lub porcelanowy

Mufy dla kabli WN XLPE:

»» »» »» »»

Napięcie: do 300kV Przekroje żyły roboczej: do 2500mm2 Wykonanie przelotowe lub crossbondingowe System monitoringu temperatury kabla i poziomu wyładowań niezupełnych »» Maksymalny prąd zwarciowy: 60kA/1s »» Możliwość łączenia kabli o innych średnicach (wersja trzyczęściowa)

System połączeń konektorowych CONNEX WN:

»» Ujednolicony system dla Transformatorów i rozdzielnic GIS »» Napięcie: do 245kV »» Przekroje żyły roboczej: do 2500mm2 »» System monitoringu temperatury kabla »» Maksymalny prąd zwarciowy: 50kA/1s »» Możliwość wykonania mufy rozgałęźnej WN

System połączeń konektorowych CONNEX SN:

»» Ujednolicony system dla Transformatorów i rozdzielnic GIS »» Napięcie: do 52kV »» Bogata gama akcesoriów: Ograniczniki przepięć, wskaźniki obecności napięcia, uziemiacze, uzgadniacze faz, itp.

PFISTERER Sp. z o.o. ul. Pogodna 10, Piotrkówek Mały 05-850 Ożarów Maz.

Tel. +48 22 733 90 80 Tel. +48 22 733 90 70 Fax +48 22 721 27 81 http://www.pfisterer.pl

technologie, produkty – informacje firmowe

Komunikacja PLC (OFDM) w Systemach Zdalnych Odczytów Szybki rozwój techniki wprowadza nową technologię komunikacji PLC (OFDM) po liniach zasilających do systemów zdalnych odczytów liczników energii elektrycznej. dzisiejszych czasach trudno wyobrazić sobie życie bez energii elektrycznej. Praktycznie każda czynność związana jest z elektrycznością. Rosnąca konsumpcja energii elektrycznej oraz zmiany w strukturze wytwarzania (rozwój i upowszechnianie się małych zdecentralizowanych mocy wytwórczych) powoduje potrzebę monitorowania na bieżąco przepływów energii. Obecnie klient końcowy może zarówno zużywać jak i produkować energię stąd potrzeba zbilansowania jego konta przed wystawieniem rachunku. Rozwój i dostępność nowych technologii umożliwia wprowadzenie rozwiązań, które jeszcze kilka lat temu były niemożliwe do realizacji. Aktualnie rynek systemów zdalnych odczytów przeżywa dynamiczną ewolucję.

Budowa sieci Stary schemat sieci, zaprojektowany kilkadziesiąt lat temu, zakładał kilka centralnych miejsc wytwarzania energii (elektrownie jądrowe, wodne, węglowe, itp.) oraz konsumentów jedynie pobierających energię, których łatwo można było podzielić na kilka grup i przewidywać ich zapotrzebowania. Dzięki tak uproszczonemu schematowi możliwe było prognozowanie zużycia energii i na jego podstawie wystawianie faktury. Sieć energetyczna nowej generacji jest dużo bardziej skomplikowana. Dzięki rozwojowi OZE (Odnawialne Źródła Energii) oraz ciągle rosnącej liczbie odbiorców końcowych, zróżnicowaniu ich poborów oraz możliwości produkowania przez nich energii sieć straciła swój dotychczasowy statyczny charakter. Ciągły wzrost zużycia energii zwiększa ryzyko wystąpienia awarii, jakimi są zapady (ang. blackout). W związku z dynamiczną pracą sieci energetycznej oraz zjawiskami w niej zachodzącymi powstała potrzeba bieżącego monitorowania i sterowania jej stanem. Naturalnym narzędziem do tego zadania wydają się liczniki, które służą do rozliczania klientów. Umożliwiają one obserwacje parametrów na najniższym możliwym poziomie całej struktury. Pomiary w najmniejszych odgałęzieniach sieci umożliwiają bilansowanie na bieżąco oraz wykrywanie miejsc o największych

stratach spowodowanych kradzieżami lub usterkami sieci. Dodatkowo liczniki wyposażone w przekaźniki umożliwiają sterowanie obciążeniem sieci poprzez odłączanie i bezpieczne załączanie wybranych punktów poboru energii. W celu spełnienia przedstawionych założeń wymagane jest wprowadzenie dwukierunkowej komunikacji pomiędzy centrum zarządzania umiejscowionym w zakładzie energetycznym, a licznikami energii elektrycznej zainstalowanymi u klientów.

Różnorodność scenariuszy W celu stworzenia komunikacji pomiędzy licznikami a centrum zarządzania należy sprostać wymaganiom, jakie stawia różnorodność topologii sieci oraz sąsiedztwo innych mediów komunikacyjnych. I tak na przykład odległości pomiędzy licznikiem a koncentratorem bądź innym licznikiem mogą wynieść od kilku metrów dla lokalizacji w miastach do kilku kilometrów na terenie wiejskim. Poziom zakłóceń może się znacznie różnić, przykładowo dla obszarów przemysłowych będzie inny niż dla terenów podmiejskich. Instalacjom w obszarach aglomeracji miejskich przyjdzie pracować w otoczeniu popularnych rozwiązań komunikacji radiowej (sieci WiFi, Bluetooth, ZigBee, wimax, hotspoty, itd.). Wymienione aspekty muszą być uwzględnione przy wyborze medium komunikacyjnego.

Dostępne technologie Ze względu na różnorodność topologii sieci wybór technologii komunikacji nie jest łatwy. Pewne wymagania są narzucone przez charakter sieci i jej docelowe zastosowanie i nie da się z nich zrezygnować. Dlatego przewiduje się możliwość zastosowania równolegle dwóch lub więcej technologii w celu utworzenia komunikacji na całym interesującym nas obszarze. Do wyboru mamy komunikacje bezprzewodowe oraz przewodowe. Do pierwszej grupy zaliczyć możemy pakietową transmisję danych GPRS, łączność RF w paśmie ISM, łączność RF w wykupionym paśmie częstotliwości, pakietową transmisję danych GPRS, CDMA, EDGE, UMTS, HSCSD, wimax, WIFI, ZigBee, Bluetooth. Z grupy komunikacji przewodowej wymienimy: PLC (Power Line

Communication), RS485, CAN, M-BUS, PROFIBUS.

Rozwiązanie PLC Coraz większą popularność zyskuje idea zastosowania technologii Power Line Communication w systemach zdalnych odczytów. Główną cechą przekonującą za wyborem tej technologii jest możliwość wykorzystania przewodów energetycznych jako medium transmisji, dzięki czemu nie trzeba ponosić dodatkowych kosztów związanych z instalacją nowej infrastruktury kablowej. W ramach inwestycji trzeba zainstalować koncentratory danych oraz liczniki energii elektrycznej wyposażone w modemy do komunikacji PLC. Modemy PLC to urządzenia, które sygnał informacyjny modulują na wysokiej częstotliwości (w paśmie CENELEC A, 9÷95kHz) i nakładają na sygnał zasilający. Dotychczas używaną w technice PLC modulacją było S-FSK Spaced Frequency Shift Keying, które pozwala osiągnąć transmisję o maksymalnej prędkości 2,4kbps (realnie w terenie znacznie poniżej 1kbps). Prędkość ta jednak daje za małą przepustowość łącz, aby system składający się z kilkuset do kilkunastu tysięcy liczników mógł swobodnie przesyłać zgromadzone w licznikach dane. Z pomocą przychodzą urządzenia oparte o modulację OFDM Orthogonal Frequency-Division Multiplexing. Dzięki nim możliwe jest uzyskanie maksymalnej prędkości do 128kbps (dla 97 podnośnych).

Modulacja OFDM OFDM to modulacja wielomodowa. Polega ona na podziale pasma częstotliwości na wiele niezależnych nośnych i transmisję kilku strumieni danych równolegle. Wyposażona jest w mechanizm zabezpieczający w postaci ochronnych odstępów czasu (tzw. guard interval) pomiędzy kolejnymi symbolami w transmisji na każdej nośnej, bez obniżania łącznej wydajności połączenia. Dzięki temu modulacja OFDM jest odporniejsza na negatywne zjawisko wielodrogowości (nakładanie się kolejnych symboli na siebie spowodowanych różnym czasem propagacji sygnału w medium) występujące przy szybkich transmisjach jednomodowych. Dodatkowo OFDM wykorzystuje dostępne częstotliwości z większą niż

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe dotąd wydajnością. Do zalet technologii OFDM zaliczyć możemy: • Odporność na zjawisko wielodrogowości • Lepsza tolerancja na opóźnienia w propagacji sygnału • Wzrost stosunku czasu trwania symbolu do czasu propagacji sygnału • Eliminacja interferencji międzysymbolowych dzięki okresom ochronnym Do wad technologii OFDM zaliczyć możemy: • Potrzeba liniowości toru sygnałowego • Potrzeba wysokiej rozdzielczości przetwornika C/A w nadajniku i A/C w odbiorniku • Potrzeba wysokiej stabilności oscylatora

Zastosowanie OFDM Technologia OFDM jest szeroko wykorzystywana m.in. w telekomunikacji (szerokopasmowy dostęp do Internetu ADSL, VDSL, LTE - telefonia komórkowa 4G) , telewizji cyfrowej (DVB-T, DVB-H), bezprzewodowych sieciach komputerowych (standardy 802.11a, 802.11g), sieciach wimax, Ultra-Wideband (UWB high-speed short-range technology) oraz w zastosowaniach militarnych. Ze względu na wrażliwość na efekt Dopplera OFDM nie nadaje się na przykład do komunikacji radiowej pomiędzy pojazdami przemieszczającymi się względem siebie. Wraz ze wzrostem szybkości przemieszczania się obiektów między sobą wzrasta współczynnik błędów komunikacji.

Podsumowanie Rozwój technik komputerowych oraz cyfrowego przetwarzania sygnałów, wzrost mocy obliczeniowej układów elektronicznych a zarazem malejące ich ceny generują nowe możliwości rozwoju istniejących systemów sieci energetycznych, które także ulegają prawom ewolucji. Aktualnie większość znaczących na świecie producentów układów scalonych pracuje nad dedykowanymi układami do komunikacji PLC dla sieci energetycznych. W całej Europie prowadzone są projekty pilotażowe systemów zdalnych odczytów. Pierwsze testy komunikacji PLC przeprowadzano wykorzystując urządzenia oparte na S-FSK. Jednak otrzymane rezultaty pokazały niedostatek przepustowości łącz takiego rozwiązania. W kolejnych projektach pilotażowych zaczęto stosować urządzenia wykorzystujące OFDM. Dotychczasowe wyniki testów urządzeń PLC-OFDM wyglądają obiecująco. Trzeba jednak pamiętać, że komunikacja PLC po liniach zasilających bardzo zależy od warunków panujących w sieci. Linie energetyczne w Polsce nie są najnowsze i w wielu miejscach wymagają gruntownej modernizacji. Wiele urządzeń elek-

trycznych podpiętych do sieci nie posiada żadnych układów filtrujących, przez co wprowadzają do sieci liczne zakłócenia mające negatywny wpływ na komunikację PLC. Trzeba mieć na uwadze także możliwe problemy wynikające ze skalowalności. Projekty pilotażowe prowadzone są od kilkuset liczników do kilku tysięcy liczników. W rzeczywistej instalacji może ich pracować znacznie więcej. Obserwując trendy konferencji, seminariów związanych z sieciami energetycznymi, prace prowadzone przez zakłady energetyczne, ogólnoeuropejskie projekty nadzorowane przez powstałe stowarzyszenia i konsorcja wydaje się, że sieci energetyczne zmierzają w jednym kierunku: PLC-OFDM. Na podstawie dotychczasowych wyników badań prowadzonych w Europie i Polsce widać zna-

czący postęp w dziedzinie zdalnych odczytów i komunikacji po PLC. Perspektywa zdalnych odczytów w stosunkowo krótkim czasie wydaje się coraz bliższa, jednak nie należy lekceważyć zagrożeń, które możemy jeszcze napotkać. Opracowanie: Maciej Szenk Konstruktor Działu Rozwoju JM-TRONIK

Słownik OFDM – Orthogonal Frequency-Division Multiplexing OZE - odnawialnych źródłach energii ICT - technologie informatyczne i komunikacyjne OSP – Operator Systemu Przesyłowego OSD – Operatora Systemu Dystrybucyjnego Smart Grid – inteligentne systemy dystrybucji energii S-FSK – Spaced Frequency Shift Keying CENELEC band A – pasmo częstotliwości komunikacji PLC przeznaczone dla dostawców energii

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Nowe serie obudów PCE W branży elektrotechnicznej jedną z większych grup produktów są zestawy gniazd i rozdzielnice. Nieodzowny element każdej budowy, remontu, rozdziału energii w halach, warsztatach czy nawet w domu. Na Polskim rynku jest kilkudziesięciu producentów, którzy oferują dość szeroką gamę tego asortymentu. Jak w każdym asortymencie pod względem jakości i ceny klient końcowy ma pokaźną ofertę, w której może wybierać do woli.

CE od samego początku oferuje wysoką jakość przy krótkich terminach realizacji za umiarkowana cenę. W ofercie posiadamy ponad 100 różnych rozmiarów obudów, które wyposażamy według wymagań klienta. Biorąc pod uwagę dużą konkurencję cały czas szukamy nowych rozwiązań oraz innowacyjnych pomysłów. Staramy się, aby kolejne nowe wyroby były jeszcze lepsze i bardziej funkcjonalne. Przykładem jest nowa seria obudów Adamów i Lublin. Seria Adamów wraz ze wszystkimi wersjami będzie dostępna do końca 2011 roku. Seria Lublin do połowy 2012 roku. Ich największą zaletą jest fakt, że do jednej podstawy mamy osiem „gór”, które różnią się od siebie wysokością i przeznaczeniem. Występują wykonania, w których są zamontowane tylko okienka oraz takie gdzie jest tylko pusta przestrzeń montażowa. Takie rozwiązanie pozwala nam zestawiać ze sobą obudowy i tworzyć dowolne konfiguracje na zasadzie rozdzielnic skrzynkowych. Wykonanie pojedynczego zestawu z kilko-

ma gniazdami, jaki i dużych rozdzielni zasilających na przykład budynki mieszkalne nie stanowi problemu. Daje to duże możliwości dla projektantów oraz wykonawców czy firm prefabrykujących. Ponieważ przy tej samej podstawie mamy możliwość montowania różnych „gór”, z diametralnie różnym wyposażeniem. Rozwiązanie bardzo powtarzalne ułatwiające prace projektowe. Dodatkową zaletą jest kwestia logistyczna. Trzymając 9 elementów 1 spód możemy konfigurować w dowolne zestawy. Nie potrzebujemy wertować katalogów różnych producentów i szukać odpowiedniej wielkości obudowy, które w praktyce i tak nie są ze sobą kompatybilne i posiadają na przykład różne mocowania lub wysokości. Otwory montażowe podstawy zostały umieszczone na zewnątrz obudowy. Czyli w przypadku, gdy łączymy kilka obudów ze sobą, można robić wewnętrzne połączenia aparatów i gniazd bezpośrednio na ścianie, a potem po kolei dokładać górne elementy. Znacznie ułatwia to montaż, skraca jego czas i zawsze daje możliwości ewentualne-

go rozwoju na np. dodatkową aparaturę modułową. Szczelność IP67, odporność na UV umożliwia zastosowanie na stanowiskach narażonych bezpośrednio na warunki atmosferyczne. Mieszanka PC/ ABS, z której wykonane są obudowy charakteryzuje się dużą sztywnością i odpornością na ścieranie. Obudowy wyposażone są w szyny TH35 oraz w okienka IP67, które maja możliwość (dzięki dodatkowemu elementowi) zamykania na kłódkę. Mamy nadzieję, że takie rozwiązanie spotka się z aprobatą projektantów i firm elektro-montażowych. Te dwie serie obudów to bardzo proste i funkcjonalne rozwiązania. Gdzie nie ma skomplikowanych numerów katalogowych wielu akcesoriów. Mamy 9 elementów, z których możemy wykonać praktycznie każdy zestaw gniazd. Dodatkowo rozsądny poziom cenowy powinien przyczynić się do sukcesu serii Adamów i Lublin. Krzysztof Olejnik PCE Polska sp. z o.

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

CZIP-PRO Godna kontynuacja uznanej marki systemu cyfrowych zabezpieczeń i pomiarów czip

nowej generacji sterowników polowych systemu CZIP zachowane zostały wszystkie cechy użytkowe i funkcjonalne, które sprawdziły się w wielu tysiącach dotychczas wyprodukowanych i zainstalowanych na obiektach w całym kraju urządzeń. W szczególności przeniesione zostało to co najistotniejsze w aparaturze EAZ – algorytmy i kryteria zabezpieczeniowe, w tym unikalne algorytmy zabezpieczeń ziemnozwarciowych, opracowane w Instytucie Elektroenergetyki Politechniki Poznańskiej, przez zespół Prof. Józefa Lorenca. Zachowana została również zasada uniwersalności sprzętu. Dla obsługi większości pól rozdzielni SN wystarczy wybrać z menu właściwy firmware, by uzyskać dostęp do predefiniowanych na-staw i parametrów zabezpieczeniowych charakterystycznych dla danego pola rozdzielni SN.

Główne cechy nowego sprzętu: • wydajny procesor Cortex A8 oparty na architekturze ARM • układ pomiarowy oparty o 24 bitowy przetwornik pomiarowy, który mierzy jednocześnie wartości z 8 kanałów i umożliwia przetwarzanie z częstotliwością 144 k SPS na kanał • interfejsy komunikacyjne: Ethernet 10/100 Base-T, IRIG-B, 2xRS422/485, USB 2.0 Device • protokoły komunikacyjne: DNP3, IEC60870-5-101, IEC61850, Modbus ASCII/RTU, Modbus TCP, HTTP (Server WWW), FTP (Server), NTP • synchronizacja czasu z serwerem NTP i IRIG-B • wyjścia przekaźnikowe (21), wejścia binarne (32) • 14 dwukolorowych diod programowalnych, z opisem na ekranie • kolorowy ekran LCD TFT 7”, 800x480, z panelem dotykowym

• intuicyjna obsługa przy pomocy ekranu dotykowego z interfejsem graficznym • wewnętrzna pamięć 4GB, do zapisu próbek rejestratora zakłóceń, rejestratora zdarzeń pomiarów energii, parametrów jakości energii • prezentacja zarejestrowanych zdarzeń i przebiegów w postaci: tabel, bargrafów, wykresów wektorowych i słupkowych obrazujących harmoniczne. Prezentacja stanu wyjść i wejść • prezentacja schematu synoptycznego pola, z odwzorowaniem stanu łączników

• menu w języku polskim i angielskim (łatwa możliwość dodania innych wersji językowych) • wybór strefy czasowej, automatyczna zmiana czasu letni/zimowy Relpol SA Zakład Polon 65-849 Zielona Góra, ul. Browarna 11 tel. 68 45 32 703/708, faks 68 45 32 705 e-mail: polon@relpol.com.pl www.relpol.com.pl

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Podwyższanie efektywności wytwarzania energii poprzez zastosowanie kompaktowych i ekonomicznych urządzeń Alfa Laval

Wymienniki ciepła Compabloc

Uszczelkowe płytowe wymienniki ciepła Wydajność: 10 – 100 000 kW Płytowe wymienniki ciepła zostały zaprojektowane w celu optymalizacji wymiany ciepła. Specjalnie profilowane płyty zapewniają największą powierzchnię wymiany ciepła spośród wszystkich dostępnych rozwiązań. Płytowe wymienniki ciepła zawierają pakiet profilowanych metalowych płyt oddzielonych uszczelkami z otworami dla przepływu dwóch cieczy, między którymi wymieniane jest ciepło. Liczba płyt jest dobierana w zależności od natężenia przepływu, właściwości fizycznych cieczy, spadku ciśnienia i programu temperaturowego. Profil płyty zapewnia turbulencję przepływu, maksymalną efektywność wymiany ciepła oraz zapobiega osadzaniu się osadów w wymienniku. Podłączenia są umieszczone na płycie czołowej lub, dla wymienników wielostopniowych, na płycie czołowej i dociskowej. Ciśnienie pracy do 25 bar, temperatura pracy do 180°C, natężenie przepływu do 3500 m3/h Zastosowania: • chłodnice oleju turbinowego, transformatorowego, sprężarkowego, itp. • chłodnice centralne w zamkniętych układach chłodzenia • chłodnice generatora • podgrzewanie wody zasilającej i sieciowej. Korzyści: • Kompaktowa budowa, mała waga • Wyjątkowo elastyczna konstrukcja, łatwość rozbudowy • Mała pojemność wodna • Mniejsza podatność na gromadzenie się zanieczyszczeń w porównaniu z tradycyjnymi urządzeniami • Maksymalny odzysk ciepła • Łatwo dostępna powierzchnia do prac serwisowych.

Wydajność: 100 – 30 000 kW Wymienniki ciepła typu Compabloc pracują z wysoką sprawnością nawet wtedy, gdy tradycyjne wymienniki ciepła nie mogą spełnić wymagań procesów. Są one idealnym rozwiązaniem do pracy w środowiskach o dużej agresywności chemicznej, przy wysokich temperaturach i w aplikacjach parowych. Sercem wymiennika jest pakiet odpowiednio wytłoczonych i zespawanych płyt, wykonanych ze stali kwasoodpornej lub z „egzotycznych” metali i ich stopów, które można tłoczyć na zimno i spawać, takich jak np : AlloyC22, AISI316L, AlloyC276, tytan, tantal, itp. Wymienniki Compabloc są dostępne w sześciu modelach o powierzchni wymiany ciepła od 0,7 do 320m2. Konstrukcja wymiennika pozwala dobrać odpowiednią liczbę płyt do wymagań procesu. Wymienniki Compabloc posiadają bardzo zwartą konstrukcję, np: do zainstalowania wymiennika Compabloc o powierzchni wymiany ciepła 320 m2 wystarczy 1 m2 powierzchni pod zabudowę. Ciśnienie pracy od pełnej próżni do 35 bar, temperatura pracy do 350°C Zastosowania: • skraplacze pary upustowej z turbiny • podgrzewacze wody sieciowej • podgrzewacze mazutu • podgrzewacze/chłodnice w procesach wymiany ciepła do 350°C. Korzyści: • Łatwy dostęp do przestrzeni międzypłytowych w celu kontroli urządzenia, prac serwisowych i czyszczenia. • Brak uszczelek pomiędzy płytami umożliwia pracę z agresywnymi cieczami, przy wysokich temperaturach i ciśnieniach. • Wyższe od 3 do 5 razy wskaźniki wymiany ciepła w porównaniu z wymiennikami płaszczowo-rurowymi • Niskie różnice temperatur - nawet poniżej 3°C. • Kompaktowa konstrukcja - zajmuje tylko fragment przestrzeni instalacyjnej w porównaniu z płaszczowo-rurowymi wymiennikami ciepła.

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Płytowe skraplacze AlfaCond Wydajność pary: do 30 000 kg/h AlfaCond jest pierwszym płytowym skraplaczem specjalnie zaprojektowanym do skraplania oparów pod niskim ciśnieniem (”pełną próżnią”) pochodzących z wyparek, krystalizatorów lub systemów destylacyjnych. Doskonale sprawdza się jako skraplacz pary niskoprężnej z turbinowy parowej. Unikalna konstrukcja skraplacza AlfaCond zapewnia znacznie wyższą wydajność cieplną niż tradycyjne płaszczowo-rurowe wymienniki ciepła dla tych samych zadań. W konstrukcji AlfaCond wykorzystano kasety z płytami spawanymi. Asymetryczna konfiguracja kanałów zapewnia utrzymanie bardzo małego spadku ciśnienia po stronie pary i dużej prędkości oraz turbulencyjnego przepływu wody chłodzącej, a w rezultacie maksymalne zwiększenie efektywności wymiany ciepła i przeciwdziałanie osadzaniu się zanieczyszczeń w wymienniku. Rodzina skraplaczy AlfaCond składa się z: AlfaCond 400, 600 i 800. Alfa Laval oferuje również moduł AlfaCond, który jest systemem kompletnym, zintegrowanym i wstępnie zmontowanym z wszystkimi podzespołami i komponentami wymaganymi do zapewnienia efektywnego, niezawodnego skraplania pary.

Płytowo-płaszczowe wymienniki ciepła AlfaDisc Wydajność: 100 – 50 000 kW AlfaDisc jest najnowszym wymiennikiem płytowo-płaszczowym, przeznaczonym do pracy z różnymi cieczami, gazami, parą oraz dwufazowymi mieszaninami. AlfaDisc spełnia wymagania procesów, w których do tej pory nie mogły być stosowane płytowe wymienniki ciepła. W większości zastosowań AlfaDisc pracuje z dużo większą efektywnością w porównaniu z wymiennikami płaszczowo-rurowym, ze względu na wysokoburzliwy przepływ, który jest generowany przez profilowane spawane okrągłe płyty. Ze względu na swoją wysoką efektywność cieplną, AlfaDisc może pracować z mediami o różnicy temperatur wynoszącej 1°C. Wysoka wytrzymałość mechaniczna oraz brak uszczelek powoduje, że ten płytowo-płaszczowy wymiennik może pracować w zakresie temperatur do 538°C, przy ciśnieniu do 100 bar i z agresywnymi mediami. Dzięki temu AlfaDisc jest doskonałym rozwiązaniem dla procesów związanych ze skraplaniem i parowaniem. Dodatkowo AlfaDisc może być skonfigurowany jako wymiennik jedno- lub wieloprzepływowy, co czyni go doskonałym rozwiązaniem dla procesu odzysku ciepła.

Zastosowania: • skraplacze pary niskoprężnej z turbiny.

Zastosowania: • wszystkie procesy wymiany ciepła o parametrach do 500°C i 100 bar.

Korzyści: • Maksymalna efektywność wymiany ciepła i odporność na zanieczyszczanie dzięki specjalnie opracowanym płytom i asymetrycznym króćcom • Wysoka odporność na korozję • Niższe koszty transportowe i instalacyjne dzięki małym gabarytom i wadze w porównaniu z wymiennikami płaszczowo-rurowymi dla tych samych zadań • Modularna konstrukcja, prosta i szybka instalacja, łatwa obsługa i serwis.

Korzyści: • Możliwość pracy z mediami agresywnymi oraz o wysokich parametrach pracy • Są lżejsze i zajmują mniej miejsca niż wymienniki płaszczowo-rurowe. • Wysoka efektywność wymiany ciepła, małe zapotrzebowanie cieczy chłodzącej/grzewczej dla uzyskania maksymalnego odzysku ciepła • Odporne na zanieczyszczanie • Łatwe do czyszczenia metodą płukania.

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Moduły wirówkowe do oczyszczania i osuszania olejów Wydajność: 1 – 50 m3/h Modularne systemy oczyszczania oleju, ze wszystkimi niezbędnymi komponentami zintegrowanymi w całość, zapewniają skuteczny i bezobsługowy proces oczyszczania oleju. Główną częścią tego kompaktowego i łatwego w obsłudze systemu jest wysokowydajna wirówka talerzowa Alfa Laval. Moduł OCM zapewnia szybkie, efektywne i jednoczesne oddzielanie oleju, wody i cząstek zawartych w zanieczyszczonych, smarnych lub hydraulicznych olejach mineralnych – niezależnie od rodzaju zanieczyszczeń. Wirówki z bębnem stałym są idealne do oczyszczania oleju turbinowego. Moduł oczyszczania oleju z pompą i zbiornikiem próżniowym (OCU-V) został zaprojektowany zarówno do usuwania zanieczyszczeń stałych i wolnej, niezwiązanej chemicznie wody jak również rozpuszczonych gazów z wszelkiego rodzaju olejów mineralnych, a w szczególności olejów izolacyjnych (transformatorowych). Moduły Focus są w pełni zautomatyzowanymi systemami modularnymi służącymi do oczyszczania paliw ciekłych dla turbin gazowych. Proces przygotowania paliwa polega w szczególności na usunięciu sodu i potasu, a także wody i cząstek stałych. Zastosowania: • oczyszczanie olejów turbinowych, transformatorowych, hydraulicznych, chłodzących i smarnych • oczyszczanie paliwa dla turbin gazowych. Korzyści: • Prosta i trwała konstrukcja gwarantuje długi czas eksploatacji. • Usuwa jednocześnie cząstki stałe i wodę w procesie ciągłym. • Łatwy i szybki proces rozruchowy. • Bezobsługowa i automatyczna praca. • Niskie koszty użytkowania. • Małe wymagania dotyczące prac serwisowych i konserwacyjnych, łatwy dostęp. • Uniwersalne moduły w wersji przenośnej. • Eliminuje potrzebę utylizacji wkładów filtracyjnych.

Filtry automatyczne ALF Wydajność: 30 – 5 000 m3/h ALF jest ciśnieniowym filtrem z automatycznym płukaniem wstecznym. Obudowa filtra może być wykonana ze stali kwasoodpornej (ALF-S), z włókna szklanego wzbogaconego poliestrem (ALF-P) lub ze stali węglowej wyłożonej gumą (ALF-R). Wewnętrzny wkład filtracyjny wykonany jest ze stali kwasoodpornej. Filtr ALF jest dostępny z podłączeniami w zakresie od 100 mm do 600 mm i jest dostosowany do bezpośredniego montażu w system rurociągów. Umożliwia to instalację filtra praktycznie w każdym miejscu. Wlot i wylot filtra są usytuowane pod kątem 90° względem siebie, co zapewnia dostęp do kosza filtra bez konieczności jego demontażu z instalacji. Sterowane czasowo automatyczne płukanie filtra odbywa się bez przerywania procesu filtracji. System sterowania składa się z zaworu płuczącego oraz regulatora kierunku przepływu, sterowanych za pomocą PLC z panela kontrolnego, który może być zamontowany obok filtra. Zastosowania: • oczyszczanie wody ze zbiorników otwartych (jezioro, rzeka, morze) w centralnych układach chłodzenia • zabezpieczanie wymienników ciepła i innych urządzeń procesowych przed zanieczyszczaniem. Korzyści: • Zabezpiecza urządzenia technologiczne przed zanieczyszczaniem • Zapewnia ciągłość procesu nawet podczas płukania filtra • Montaż bezpośrednio w system rurociągów • Automatyczna praca bezobsługowa • Mała ilość części ruchomych, niezawodność • Możliwość dostosowania parametrów do wymagań procesu.

Alfa Laval Polska Sp. z o.o. ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa tel. 22 336-64-64, fax: 22 336-64-60, poland.info@alfalaval.com

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

System zabezpieczeń dla stacji elektroenergetyczej WN/SN – cyfrowe terminale UTX Prezentujemy Kompleksowy System Zabezpieczeń dla stacji elektroenergetyczej WN/SN. Nasza Firma jest jedyną firmą krajową, która posiada wszystkie zabezpieczenia i urządzenia pracujące na stacjach elektroenergetycznych WN/SN. Jesteśmy jedyną firmą światową, która posiada wszystkie zabezpieczenia i urządzenia pracujące na stacjach energetycznych WN/SN komunikujące się protokołem CANBUS; używanym w kolejnictwie, komunikacji miejskiej tramwajowej i trolejbusowej. Wszystkie patenty, rozwiązania konstrukcyjne sprzętowe i programowe stosowane w naszych urządzeniach powstały w naszej firmie i są wyłączną własnością naszej firmy. osiadamy dwudziestoletnie doświadczenie w konstrukcji i produkcji urządzeń automatyki zabezpieczeniowej dla stacji elektroenergetycznych WN/SN i aktualnie oferujemy naszym Klientom rodzinę cyfrowych terminali zabezpieczeniowych UTX wraz z System Sterowania i Nadzoru. Wszystkie urządzenia są obsługiwane, konfigurowane i testowane przez jeden program SAZ 2000. System składa się z następujących urządzeń: 8 po stronie WN są urządzenia : • UTXvZ - zabezpieczenie odległościowe • UTXvZRP - zabezpieczenie odległościowe/różnicowe linii • UTXvRP - zabezpieczenie różnicowe linii • UTXvMR - zabezpieczenie różnicowe linii z odczepami maksymalnie do 6 końców

kompeksowy system zabezpieczeń

• UTXvD - zabezpieczenie nadprądowe • UTXvS - zabezpieczenie ziemnozwarciowe • UTXvRNT2,3 - regulator napięcia transformatora dwu- trójuzw • UTXvTR2,3,4 - zabezpieczenie różnicowe transformatora dwu-, trój-, czterouzw. • UTXvLRW - zabezpieczenie Automatyk LRW • UTXvMSZ - zabezpieczenie szyn zbiorczych • UTXvA - zabezpieczenie autonomiczne 8 po stronie SN są urządzenia : • UTXvL - zabezpieczenie uniwersalne SN : odpływowe, transformatora, potrzeb własnych, baterii kondensatorów, pomiarowe, elektrowni wiatrowych • UTXvP - zabezpieczenie - pole pomiarowe

• UTXvSZR - zabezpieczenie - automatyka SZR 8 oraz inne urządzenia stacyjne : • UTXvTS - serwer czasu • XSERWER - wielofunkcyjny koncentrator • CSS 4E - centralna sygnalizacja stacji • ARCHII 900 - rejestrator zakłóceń sieciowych • ARCHI LGU/EQ - rejestrator jakości energii. System Sterowania i Nadzoru zapewnia : 8 realizację funkcji blokad oraz pomiarów 8 sterowanie łącznikami i automatykami rozdzielni WN/SN 8 wizualizację stanu położenia łączników WN / SN 8 kontrolę funkcjonowania potrzeb własnych prądu przemiennego i stałego 8 sygnalizacja ostrzegawcza np. antywłamaniowa, p. poż. 8 transmisję podwójną/poczwórną magistralą DNP 3.0, IEC60870, IEC61850 (opcja) CANBUS, automatyka AoE, ETHERNET Kontrolowany proces produkcji zapewnia nam wysoki poziom niezawodności i jakości produkcji urządzeń. Proces uruchomiania urządzeń wspomagany jest licznymi – naszej konstrukcji i produkcji – specjalistycznymi testerami wejść i wyjść dwustanowych, wejść analogowych na wszystkich stanowiskach pracy. Używamy profesjonalne testery i walizki do uruchomień firmy KINGSINE. Wysoki poziom nowoczesności pod względem konstrukcyjnym i technologicznym urządzeń spełniania wymagania ochrony środowiska, efektywność energetyczną i ergonomiczność. Wszystkie urządzenia są systemami wieloprocesorowymi najnowszych genera-

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Kingsine testery

cji. Do produkcji używamy tylko materiałów pochodzących od najlepszych dostawców stosujących najnowsze technologie i nowinki światowe. Systemowy serwer czasu współpracujący z odbiornikiem GPS i magistralą Ethernet zapewnia nam synchronizację czasu o dokładności ok. 15 µs. Od dwóch lat nasze urządzenia posiadają możliwość współpracy z systemem automatyk stacyjnych Automatic Over Ethernet (AoE).

Stanowisko lokalne - SSiN

Podsumowanie Zakres działalności naszej firmy obejmuje: zabezpieczenia WN (110 – 400 kV); zabezpieczenia SN (6 – 66 kV); system stacyjny zdarzeń i zakłóceń, systemy rejestracji (ARCHI 9000, ARCHI 900); system stacyjny SSiN z obsługą protokołów - DNP3.0, IEC60870, IEC 61850 (opcja); CANBUS; systemy komunikacyjne i protokoły. Uzupełnieniem produkowanych przez nas urządzeń jest oferta przedstawicielstwa handlowego firm: 8 KINGSINE - cyfrowe testery zabezpieczeń - rodzina 30 modeli zintegrowanych systemów testujących zabezpieczenia wyposażonych w system operacyjny „WINDOWS – CE” i najnowsze, superszybkie procesory sygnałowe (DSP). Testery posiadają unikalną dokładność generowanych sygnałów i wysoką sprawność oraz stabilność pracy wyjściowych wzmacniaczy mocy. W urządzeniach zastosowano najnowsze w świecie, opatentowane algorytmy z „cyfrowymi frazami kluczowymi” oraz technologię synchronizowanej modulacji szerokości impulsów (SPWM), wykorzystującą dedykowane układy mikroprocesorowe (SoC), co zapewnia użytkownikowi kompleksowe i łatwe w obsłudze, gotowe do użycia procedury testowania wielu współczesnych cyfrowych zabezpieczeń. Urządzenia te są powszechnie stosowane w: energetyce, metalurgii, petrochemii, kolejnictwie, w instytucjach badawczych, rozwojowych, zakładach przemysłowych, kopalniach i w elektrowniach. 8 NORTROLL - cyfrowe wskaźniki przepływu prądu zwarciowego - rodzi-

Terminal 1

Terminal 2

urządzenia dla energetyki 5/2011

na 10 kompletnych urządzeń dla linii napowietrznych i sieci kablowych pracujących w różnych konfiguracjach. Posiadają łatwy sposób montażu i programowania mikroprzełącznikami zapewniając umieszczanie ich w różnych punktach pracy sieci energetycznej oraz sygnalizację lokalną i zdalną. Współpracują bezpośrednio z systemami nadrzędnymi również drogą radiową. Piotr Zięba, Computers & Control

Nortroll

technologie, produkty – informacje firmowe

Bezpieczniki Hager - tradycyjnie niezawodne, nowocześnie kompaktowe Gdy kilkanaście lat temu zaczęto stosować w instalacjach elektrycznych na szeroką skalę wyłączniki nadprądowe, pojawiły się głosy szybkiego upadku bezpieczników topikowych. Bezpiecznik „jednorazowego użycia” przegrywał walkę z wyłącznikami wielokrotnego użytku/zadziałania. Prostota obsługi i załączania również przemawiała na korzyść wyłączników. Jednak mimo to bezpieczniki nie zniknęły z projektów, nowych i remontowanych instalacji i urządzeń. rojektanci docenili wyjątkowe właściwości bezpieczników. Bezpieczniki nie konkurują z wyłącznikami nadprądowymi czy mocy. Każde z tych urządzeń ma swoje miejsce w obwodzie elektrycznym, a prawidłowo dobrane zapewniają skuteczną i selektywną ochronę. Miedzy innymi z tych powodów firma Hager wprowadziła do swojej oferty pełną rodzinę bezpieczników, akcesoriów i urządzeń współpracujących z nimi.

Bezpieczniki szklane Bezpieczniki szklane produkowane są w dwóch rozmiarach 5x20 i 6,3x32, gdzie pierwsza cyfra oznacza średnicę a druga długość w milimetrach. Tak jak dla wszystkich rodzajów bezpieczników podstawowymi parametrami są: prąd znamionowy, napięcie pracy i typ charakterystyki. Oferowane, przez fir-

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe mę Hager bezpieczniki szklane, są przeznaczone do pracy w obwodach prądu stałego i przemiennego o napięciu do 250V. Natomiast wartości prądów znamionowych mieszczą się w przedziale od 32mA do 16A. Kolejnym ważnym parametrem jest zdolność wyłączeniowa zwarciowa. Jest to największa wartość prądu zwarciowego, przy której bezpiecznik wyłączy prąd płynący w obwodzie. Bezpieczniki szklane o podwyższonej zdolności wyłączeniowej zwarciowej, mają topik umieszczony w piasku kwarcowym w celu lepszego, szybszego zgaszenia łuku elektrycznego. Firma oferuje bezpieczniki szklane w trzech charakterystykach pracy: 8 zwłoczne „T” 8 szybkie „F” 8 superszybkie „FF” Różnice w czasie zadziałania, wyłączenia najlepiej ilustrują zamieszczone tabele. Bezpieczniki te znajdują głównie zastosowanie w urządzeniach i sprzęcie RTV oraz AGD, w układach elektronicznych i przemyśle motoryzacyjnym.

Tradycyjnie niezawodne

Bezpieczniki cylindryczne „C” Podobnie jak przy bezpiecznikach szklanych pierwszą cechą, która charakteryzuje bezpieczniki cylindryczne (walcowe) są

Bezpieczniki szklane, cylindryczne, systemu D i nożowe. Oprawy i gniazda oraz podstawy i rozłączniki bezpiecznikowe.

Kompleksowa oferta zabezpieczeń w całości dostosowana do potrzeb energetyki zawodowej i różnych gałęzi przemysłu.

urządzenia dla energetyki 5/2011

Wspieramy Fundację Rozwoju Kardiochirurgii w Zabrzu

Hager Polo sp. z o.o. PL 43-100 Tychy, ul. Fabryczna 10 tel. (48) 32 324 01 00 fax (48) 32 324 01 50 e-mail: office@hager.pl

61 www.hager.pl

technologie, produkty – informacje firmowe Parametry elektryczne bezpieczników szklanych Bezpieczniki zwłoczne T Prąd pomiarowy 2,75 x In 4 x In

Prąd znamionowy In

2,1 x In

32 mA – 100 mA

< 2 min

200 ms – 10 s

40 ms – 3 s

10 ms – 300 ms

125 mA – 6,3 A

< 2 min

600 ms – 10 s

150 ms – 3 s

20 ms – 300 ms

Prąd znamionowy In

Bezpieczniki szybkie F Prąd pomiarowy 1,5 x In

2,1 x In

2,75 x In

32 mA – 100 mA

> 1h

< 30 min

125 mA – 6,3 A

>1h

< 30 min

Prąd znamionowy In 500 mA – 12,5A

10 x In

4 x In

10 x In

10 ms – 500 s

3 ms – 100 s

< 20 ms

50 ms – 2 s

10 ms – 300 s

< 20 ms

Bezpieczniki superszybkie FF Prąd pomiarowy 2,1 x In 2,75 x In 4 x In <1s

wymiary. Pod tym względem możemy je podzielić na pięć grup: 8 C 8,5 x 32 mm (średnica x długość) 8 C1 9,0 x 36 mm 8 CH-10 10 x 38 mm 8 CH-14 14 x 51 mm 8 CH-22 22 x 58 mm Bezpieczniki te posiadają masywny korpus ceramiczny i topiki zasypane pia-

2 ms – 100 ms

1 ms – 15 ms

skiem kwarcowym. Dzięki takiej technice wykonania uzyskano imponujące zdolności wyłączeniowe zwarciowe. W zależności od napięcia roboczego, osiągają one wartości 80kA, 100kA lub 120kA. Mogą pracować w trzech zakresach napięcia roboczego na 400, 500 lub 690V. Są produkowane na prąd znamionowy od 0,5 do 125 A. Bezpieczniki serii CH posiada-

10 x In < 2 ms

ją charakterystykę gG do zabezpieczenia kabli i przewodów lub aM do zabezpieczenia silników. Do bezpieczników cylindrycznych firma Hager oferuje podstawy bezpiecznikowe LS oraz rozłączniki typu L38 (do bezp. CH-10 10 x 38mm) w wykonaniach 1-, 2-, 3- lub 3+N biegunowych. Podstawy bezpiecznikowe L31 1-biegunowe posiadają lampkę kontrolną, która w sposób jednoznaczny sygnalizuje przepalenie bezpiecznika, co bardzo ułatwia pracę monterom i skraca czas lokalizacji uszkodzonego bezpiecznika.

Bezpieczniki typu „D”, gniazda i główki Bezpieczniki typu DII i DIII to chyba najbardziej popularne na rynku bezpieczniki, stosowane od lat w instalacjach domowych, montowane w gniazdach porcelanowych na tablicach izolacyjnych. Obecnie, w dobie miniaturyzacji, coraz większe uznanie zdobywa system D0. Bezpieczniki są produkowane na prądy znamionowe od 2 do 100A w charakterystyce gG. Podzielono je na trzy grupy: 8 D01 - 2; 4; 6; 10 i 16A 8 D02 - 20; 25; 32; 35; 40; 50 i 63A 8 D03 - 80 i 100A Bezpieczniki w wielkościach DII i DIII są oferowane w trzech charakterystykach: 8 gG - zwłoczne (do kabli i przewodów), 8 F - szybkie, 8 FF - superszybkie (energoelektronika). Ofertę uzupełniają bezpieczniki w wymiarach: 8 13 x 50 mm od 2 - 25A (NDZ) 8 34 x 56 mm 80 i 100A (DIV) 8 47 x 56 mm 125; 160 i 200A (DV) 8 13 x 36 mm 10; 16 i 25A (DL) Uzupełnieniem dla tej grupy bezpieczników są gniazda bezpiecznikowe do montażu na szynie TS35 lub płycie montażowej na napięcie znamionowe 500,

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe Podział na grupy bezpieczników nożowych Wykonanie normalne Oznaczenie Zakres prądowy

Wykonanie kompaktowe Oznaczenie Zakres prądowy

do 160A

000 (lub 00C)

do 250A

do 160A

do 400A

do 250A

do 630A

do 400A

do 1600A

750 lub 1000V. W celu dopasowania gniazda bezpiecznikowego do odpowiedniej wielkości bezpiecznika, należy stosować wstawki kalibrujące wkręcane.

Bezpieczniki nożowe NH Nazywane również bezpiecznikami mocy, oznaczane i nazywane również jako „Bm” – bezpiecznik mocy lub WTN (wkładka topikowa nożowa). Obecnie, na bezpiecznikach nożowych, często znajduje się oznaczenie NH. Oznaczenie to zostało przejęte z niemieckich wyrobów i norm VDE, które oznacza całą aparaturę niskiego napięcia „N” i wysokiej mocy „H”. Pełna oferta obejmuje bezpieczniki produkowane w grupach od 00 do 4a, przy czym w grupach od 00 do 3 są dostępne wykonania kompaktowe. Wykonania te charakteryzują się tym samym rozstawem noży, co grupa pełnowymiarowa, ale kompaktowymi - mniejszymi korpusami ceramicznymi.

Dla użytkownika nie ma różnicy, pod względem technicznym, między wykonaniem pełnym a kompaktowym, natomiast stosowanie wykonania kompaktowego ma uzasadnienie ekonomiczne. Najszerszą grupą bezpieczników oferowanych przez firmę Hager jest grupa o charakterystyce gG do zabezpieczenia kabli i przewodów, o znamionowym napięciu pracy 500 lub 690V. Wykonane z zaczepami izolowanymi lub nieizolowanymi. Aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom klienta wprowadzono dwa rozwiązania sygnalizacji zadziałania. Bezpieczniki z górnym wskaźnikiem zadziałania są przeznaczone głównie do podstaw bezpiecznikowych, gdzie widoczność tego wskaźnika jest dobra z powodu braku osłon. Bezpieczniki z podwójnym, kombinowanym wskaźnikiem zadziałania są przeznaczone do rozłączników bezpiecznikowych. Wskaźnik, któ-

urządzenia dla energetyki 5/2011

do 100A

ry znajduje się na płycie czołowej porcelanowego korpusu, jest doskonale widoczny w okienkach kontrolnych, które posiadają rozłączniki bezpiecznikowe. Stosowanie takiego rozwiązania znacznie skraca czas lokalizacji uszkodzonego bezpiecznika. Również do tego typu bezpieczników ofertę uzupełniają rozłączniki i podstawy bezpiecznikowe. Aparaty te, oferowane są do 630A i przystosowane są do montażu na różnego rodzaju mostach szynowych w rozstawie szyn: 40, 60, 100 i 185 mm, na płyty montażowe lub w sposób bardzo szybki i wygodny montaż na dwóch szynach TS35. Wszystkie aparaty można zabudować w produkowanych i oferowanych przez firmę Hager systemach rozdzielnic podtynkowych, natynkowych, wiszących i stojących.

technologie, produkty – informacje firmowe

Przewody, kable oraz systemy osłonowe dla systemów automatyzacji w górnictwie. HELUKABEL® – firma rozwiązująca trudne zagadnienia techniczne, dostarczająca kable i przewody dla różnych aplikacji i warunków pracy. Jest to oferta produktowa dla producentów maszyn przemysłu chemicznego, sektora spożywczego jak i przemysłu ciężkiego. Oferta nasza to sprawdzone produkty – dające pewność połączenia, niezawodność pracy tych aplikacji. arunki jakie spotykamy w sektorze górniczym należą do najcięższych – odpowiadając na potrzeby tego środowiska polecamy rozwiązania oparte na systemie osłon zbrojonych, powlekanych czy wykonanych ze stali nierdzewnej. Pierwszą grupę stanowią węże ANACONDA SEALTITE®. Szczególne warunki spełniają węże osłonowe typu : 8 H.F.X. – temp. pracy: -45°C/+105°C; konstrukcja stalowa cynkowana, powlekana poliuretanową izolacją. Bezhalogenowa, odporna na promieniowanie UV, oleje, zapylenie ciężkie 8 Z.H.L.S. – temp. pracy : -25°C/+80°C; konstrukcja stalowa cynkowana, powlekana poliofelinową izolacją. . Bezhalogenowa, odporna na promieniowanie UV, oleje, zapylenie ciężkie

8 S.L.I. – temp. pracy: -100°C /+600°C; konstrukcja ze stali nierdzewnej malowana. Typoszereg występujący w tych produktach to ¼” do 2” – możliwe wykonanie ponad wymiarowe na indywidualne życzenie klienta. Aby zapewnić właściwą ochronę w instalacjach zagrożonych wybuchem, zalecamy stosowanie dedykowanych łączników typu LT wraz z przegrodami przeciwwybuchowymi. Parametry jakimi charakteryzują się te produkty to: 8 LT, temp. pracy: -40°C /+145°C, IP 68, wykonanie proste, 450, 900.( stal nierdzewna 1.4305, AISI 303) 8 VS – przegroda o temp. pracy: -45°C/+105°C , spełniająca wymagania ATEX:94/9/CE Ex II 2GD i EEx eII/EEx II C w wymiarach gwintu M20x1,5 do M63x1,5

Łącznik typu LT

ANACONDA SEALTITE®

Tak zbudowana instalacja daje pełną ochronę w strefach IM2. W przypadku braku możliwości ochrony przewodów poprzez zastosowanie systemu rur osłonowych ANACONDA SEALTITE®, np. z powodu zbyt dużej średnicy ochranianych przewodów, w układach zasilania bądź sterowania urządzeń w przemyśle górniczym należy stosować kable o podwyższonej odporności na uszkodzenia mechaniczne. Firma HELUKABEL posiada w swoim asortymencie przewody przeznaczone do zastosowania w tym sektorze przemysłu. Są to między innymi typy NSSHÖU oraz TITANEX H07RN-F. Budowa przewodu NSSHÖU według DIN VDE 0250 cz. 812 jest następująca: 8 giętka żyła miedziana ocynowana w klasie 5 według DIN VDE 0295 8 izolacja żył roboczych, ochronnej oraz neutralnej wykonana z mieszanki gumy etylenowo – propylenowej,

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe typ mieszanki 3GI3 (EPR) wg DIN VDE 0207 cz.20 8 powłoka wypełniająca ze specjalnej mieszanki gumowej, typ mieszanki GM1b wg DIN VDE 0207 cz.21 8 opona zewnętrzna wykonana ze specjalnej mieszanki kauczukowo – chloroprenowej, typ mieszanki 5GM5 wg DIN VDE 0207 cz.21 w kolorze żółtym. Przewód ten charakteryzuje się wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne (np. rozdzieranie, cięcie czy ścieranie opony zewnętrznej) oraz wysoką odpornością na działanie olei, smarów czy chemikalii. Jest również odporny na działanie wody i promieniowania UV. Przewód ten znajduje zastosowanie do zasilania maszyn i urządzeń między innymi w kopalniach odkrywkowych, wyrobiskach przy bardzo wysokich obciążeniach mechanicznych. Charakteryzuje się dużą żywotnością w ekstremalnie trudnych warunkach pracy. Przewody, który również często znajdują zastosowanie w przemyśle górniczym oraz innych gałęziach gospodarki to TITANEX/TITANEX PREMIUM. Przewody te charakteryzuje się wysokiej jakości oponą zewnętrzną wykonaną z elastomeru usieciowanego, która wykazuje dużą odporność na uszkodzenia mechaniczne. Opona ta jest również olejoodporna i odporna na działanie wody i promieniowania UV. Tak samo jak w prze-

TITANEX/TITANEX PREMIUM

wodzie NSSHÖU żyły mają kolorystykę wykonaną wg DIN VDE 0293-308. Dzięki fachowej kadrze inżynierskiej zapewnimy właściwy dobór przewodów sterowniczych oraz zasilających wraz z uzupełniającym osprzętem kablowym do wszelakich aplikacji w różnych gałęziach przemysłu, np. w górnictwie – wyżej opisane grupy produktów. Więcej in-

urządzenia dla energetyki 5/2011

formacji na temat innych grup produktowych można znaleźć na naszej stronie www.helukabel.pl.

Zespół Product Managerów Mariusz Rudziński, Kable i przewody Artur Block, Osprzęt kablowy

technologie, produkty – informacje firmowe

Urządzenie do uzdatniania oleju transformatorowego typu UZO 1000 / 2000 W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie zabiegami na transformatorach w miejscu ich zainstalowania (on - site), zwłaszcza w zakresie uzdatniania oleju, suszenia i regeneracji izolacji. Dyskusja na konferencjach międzynarodowych wykazała oczywistą tendencję stosowania procedur on - site do największych transformatorów o napięciu do 500 kV. Wyraźne korzyści ekonomiczne zachęcają do szybkiego rozwoju związanych z tym technologii. Oprócz tradycyjnego wyposażenia pojawiają się nowe systemy specjalne. Takim rozwiązaniem jest urządzenie do uzdatniania oleju transformatorowego typu UZO 1000 / 2000 produkowane w Instytucie Energetyki Zakład Transformatorów w Łodzi. W procesie uzdatniania zostają usunięte zanieczyszczenia stałe, gazy rozpuszczone w oleju i woda a także niektóre produkty starzenia oleju. ZO z powodzeniem może być stosowany jako układ z ciągłym filtrowaniem, odgazowaniem oraz suszeniem w czasie rzeczywistym (on - line) transformatorów. Jednakże, istnieje kilka problemów technicznych oraz związanych z bezpieczeństwem, ograniczających szerokie wdrażanie procedur on - line. Znaczna ilość gazów i produktów starzenia związana jest z celulozą. Olej jest medium przenoszącym wodę. Woda występuje w oleju w postaci rozpuszczonej oraz w postaci „hydratowej”, będąc absorbowana przez polarne produkty starzenia (aromaty) oraz zanieczyszczenia stałe. Trzeba zaznaczyć tu, iż wykorzystując do pomiaru zawilgocenia oleju metodę Karla Fishera, mierzymy tylko wodę rozpuszczoną a nie związaną. Dlatego zwykle zawartość wody jest nie doszacowana, zwłaszcza w oleju zestarzonym. Gruntowne filtrowanie podgrzanego (do temp. ok. 80°C) oleju może obniżyć zawartość wody. Dielektryczny margines bezpieczeństwa zawilgoconej izolacji, zarówno głównej, jak i wzdłużnej jest określony przez elektryczną wytrzymałość oleju. Niebezpiecznym efektem obecności wody rozpuszczonej jest gwałtowne obniżenie wytrzymałości elektrycznej oleju wraz ze wzrostem względnego nasycenia wywołanego zwiększeniem przewodności zanieczyszczeń stałych. Im mniej zanieczyszczeń stałych, tym słabszy wpływ wody na wytrzymałość elektryczną oleju. Agregat umożliwia przeprowadzenie skutecznego zabiegu usuwania wody, gazu i zanieczyszczeń stałych z mineralnego oleju transformatorowego.

Woda w izolacji (papierze) przyspiesza dekompozycję celulozy. Stopień depolimeryzacji celulozy jest proporcjonalna do zawartości wody. Proces ten staje się znacznie bardziej niebezpieczny w obecności kwasów. Eliminacja produktów starzenia absorbowanych przez izolację może znacząco złagodzić niebezpieczny wpływ wody, na przykład podnieść poziom temperatury powstawania pęcherzy gazowych. Dlatego program uzdatniania powinien, jako zasadę, uwzględniać jednocześnie wszystkie procedury: suszenie, filtrowanie oraz usuwanie produktów starzenia.

Charakterystyka ogólna agregatu UZO 1000 / 2000 Głównym zadaniem urządzenia jest osuszanie, odgazowanie i oczyszczanie oleju transformatorowego. Może również służyć do suszenia obiegowego gorącym olejem transformatorów i aparatury zawierającej izolację papierowo-olejową. Jedną z istotnych zalet jest to, że agregat może pracować jako urządzenie przewoźne oraz stacjonarne. Każda wersja różni się elementami konstrukcji, na przykład urządzenie przewoźne zabudowane jest w szczelnym kontenerze lub w osłonie brezentowej; wersja stacjonarna jest pozbawiona zabezpieczeń przed wpływem czynników atmosferycznych i przeznaczona jest do eksploatacji w pomieszczeniach zamkniętych. W obu wersjach szafa sterownicza agregatu jest zaopatrzona w układ klimatyzacji. Jeżeli temperatura w szafie jest niższa niż 10°C załączy się ogrzewanie szafy automatyki, natomiast gdy wilgotność powietrza przekroczy 75% wówczas załączą

się wentylatory odprowadzające wilgoć z szafy. Przy niskich temperaturach otoczenia układ klimatyzacji załącza się automatycznie i działa do momentu, w którym uzyska się właściwe warunki pracy elektroniki i automatyki. Dopiero po osiągnięciu tych warunków agregat jest gotowy do pracy uzdatniania oleju. Podstawowe dane techniczne: Wydajność uzdatniania oleju: • przy jednorazowym uzdatnianiu oleju 1000l/h • przy suszeniu transformatora 2000l/h Minimalne ciśnienie robocze (w zbiorniku odgazowania) wynosi 1hPa Wydajność pompy próżniowej: 63 m3/h Moc całkowita: 38 kW • nagrzewnica: 34 kW • pompa próżniowa: 1,5 kW (1500 obr/min) • pompa olejowa opróżniająca: 2,2 kW • zawory i aparatura sterownicza: 0,3 kW Dokładność filtrowania: 5µm Wymiary i masa całkowita: 1500x1100x1900 mm (720 kg).

Charakterystyka technologiczna urządzenia Schemat ideowy agregatu UZO przedstawiono na rys. 1. Podczas uzdatniania oleju usuwane są na bieżąco wszelkie zanieczyszczenia mechaniczne, woda oraz rozpuszczone gazy. Zanieczyszczenia stałe o wielkości powyżej 0,2 mm zatrzymywane są w filtrze wstępnym siatkowym F1 zainstalowanym na wlocie do agregatu. Filtr ten daje się łatwo rozmontować i oczyścić. Dokładne oczyszczanie ogrzanego oleju następuje w fil-

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe trze F2 wyposażonym we wkłady o rozdzielczości 5 µm. Duża powierzchnia zapewnia długotrwałą pracę filtru. Filtr F2 przystosowany jest do znormalizowanych wkładów produkcji krajowej. Olej podgrzany do temperatury 6580°C, zapewniającej optymalny przebieg procesu desorpcji, kierowany jest do próżniowego zbiornika odgazowania Z przepływając przez kosz wypełniony pierścieniami Białeckiego, które zwiększają powierzchnię odgazowania. W tych warunkach z oleju intensywnie odparowuje woda i następuje desorpcja gazów – głównie powietrza. Para wodna i powietrze odprowadzane są na zewnątrz przez pompę próżniową. Zastosowanie pierścieni Białeckiego oraz równomierne rozprowadzanie oleju powoduje niską zawartość wody i powietrza w oleju opuszczającym zbiornik.

Suszenie transformatorów Zawilgocenie izolacji jest skutkiem dyfuzji pary wodnej z atmosfery oraz procesów starzeniowych celulozy i oleju. Woda gromadzi się głównie w izolacji stałej, a jej ilość można oszacować mierząc w znanej temperaturze zawartość wody w próbce oleju. Krzywe równowagi rozdziału wody pomiędzy papier i olej w zależności od ich temperatury przedstawiono na rys. 2. Wynika z nich, że wraz ze wzrostem tempe-

Rys. 1. Schematy ideowe agregatów UZO

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe goci znajduje się po stronie izolacji stałej i papier oddaje wilgoć powoli. W IEnZT przeprowadzono badania na modelach układów izolacyjnych wykonanych ze stosu połączonych elektrycznie odcinków przewodów nawojowych o różnych grubościach oplotu papierowego. Układ do badań symulował układ do suszenia obiegowego transformatora. Jako wskaźniki określające dynamikę procesu suszenia przyjęto parametry elektryczne tgd i C2/C50. Na rysunku poniżej przedstawiono uzyskane wyniki zależności współczynnika C2/C50 od czasu suszenia dla trzech grubości oplotu. Z wykresu wynika, że parametry elektryczne stabilizują się po ok. 800 godzinach procesu.

WNIOSKI

Rys. 2. Krzywe równowagi zawartości wody w izolacji papierowo-olejowej.

ratury wilgoć przenika z izolacji papierowej do oleju. Przed przystąpieniem do suszenia transformatora po długoletniej eksploatacji należy spuścić z dna jego kadzi osad i wydzieloną wodę. Suszenie polega na nagrzewaniu izolacji uzwojeń gorącym olejem i odprowadzaniu wilgoci za pośrednictwem obiegowo uzdatnianego. Korzystne jest zabezpieczenie zewnętrznej powierzchni kadzi przed oddawaniem ciepła do atmosfery. W przypadku transformatorów w kadziach nieodpornych na próżnię olej uzdatniany jest w obiegu zamkniętym, transformator-agregat-transformator. Zawór wlotowy z1 agregatu uzdatniającego należy połączyć za pośrednictwem węża z dolnym zaworem transformatora, a zawór wylotowy z10 z zaworem znajdującym się w górnej strefie kadzi. Osuszony i ogrza-

ny w agregacie olej omywając uzwojenie transformatora ogrzewa je i odbiera wilgoć z izolacji stałej. Temperatura nagrzewania transformatora powinna być możliwie wysoka. Typowe wartości zawierają się w granicach 60-80°C. W początkowej fazie w zbiorniku odgazowania agregatu tworzy się znaczna ilość piany ograniczając przez to wydajność procesu. Wydajność tą należy zwiększać w miarę jak olej w zbiorniku odgazowującym przestaje się pienić. Olej oddaje wodę stosunkowo łatwo i już po kilkukrotnym uzdatnieniu całej masy oleju w transformatorze zawartość wody w próbce pobranej z kadzi może być rzędu kilku p.p.m. Po przerwaniu procesu uzdatniania w ciągu kilku dni zawartość wody w oleju może jednak ponownie wzrosnąć do poziomu, jaki był przed rozpoczęciem procesu gdyż główny opór dyfuzji wil-

Agregat do uzdatniania daje możliwość uzdatniania oleju w zbiornikach magazynowych zakładów produkcyjnych i remontowych w procesie przygotowania oleju do napełnienia nowego lub remontowanego transformatora. Umożliwia bezpieczne napełnienie transformatora olejem w czasie prac prowadzonych on-site i prowadzenie dalszego uzdatniania oleju i suszenia izolacji w obiegu zamkniętym w kadzi transformatora. Umożliwia suszenie izolacji transformatora w czasie jego normalnej pracy (pod obciążeniem). Agregat nie wymaga ciągłego nadzoru obsługi, automatyka urządzenia zapewnia bieżące ustawienie optymalnych parametrów uzdatniania w zależności od warunków zewnętrznych (temperatura, ilość rozpuszczonych w oleju gazów i wody). W sytuacjach awaryjnych wyłącza się i zamykają się sterowane zawory uniemożliwiające wyciek oleju do środowiska. Zawartość wody, rozpuszczonych gazów i ciał stałych (zanieczyszczeń stałych) w uzdatnionym oleju nie przekracza ilości wymaganych dla olejów nowych przeznaczonych do napełniania transformatorów największych mocy. J. Dałek M. Lewański J. Raczyński Instytut Energetyki Zakład Transformatorów w Łodzi

LITERATURA:

Rys. 3. Zmiana wartości C2 /C50 w zależności od czasu trwania procesu suszenia i grubości izolacji papierowej

• CIGRE - Techniki Kontroli Zużywania Się Transformatorów Energetycznych. Grupa A2.18, czerwiec 2003. • Ramowa instrukcji eksploatacji transformatorów. ZPBE Energopomiar- Elektryka Sp. z o.o.. Gliwice 2003

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Koncepcja budowy sieci teletransmisyjnych Ethernet w podstacjach energetycznych W dobie innowacyjnych technologii i nieustannie rosnącego zapotrzebowania na szybką, niezawodną transmisję danych nowoczesne modele komunikacji wymagają perspektywicznie zorientowanych koncepcji sieciowych. Współczesne tendencje wskazują na światłowód, jako na medium będące podstawą teletransmisyjnej sieci przyszłości oraz na Ethernet, jako na powszechnie stosowany standard w sieciach przemysłowych.

Na ile punktów awarii można sobie pozwolić?

Passive Optical Recovery System

FiberGUARD ieci Ethernet zdominowały obecnie rynek rozwiązań przemysłowych i wypierają szeroko stosowane do tej pory rozwiązania. Jest to standard, który od lat doskonale sprawdza się w sieciach biurowych. Oczywiście urządzenia przemysłowe muszą spełniać pewne dodatkowe wymogi związane z pracą w trudnych warunkach, niezawodnością transmisji, odpornością na uszkodzenia, automatyczną konfiguracją połączeń nadmiarowych, a także prostotą instalacji, lecz w dalszym ciągu bazują one na standardzie doskonale znanym od wielu lat – standardzie Ethernet. Rozwiązania Ethernet są stosowane obecnie w różnych branżach: górnictwo, przemysł chemiczny, transport, kolej, przemysł spożywczy, wojsko, a także w sektorze energetycznym.

Opis koncepcji sieci Ethernet w podstacjach energetycznych Dzięki zastosowaniu światłowodu, jako podstawowego medium transmisyjnego możliwa jest transmisja danych na znacznie większe odległości w porównaniu do zwykłego okablowania miedzianego. Pozwala to na łatwe połączenia pomiędzy podstacjami energetycznymi. Zastosowanie sieci światłowodowych w obrębie podstacji energetycznej eliminuje problemy związane z wysokim

poziomem zakłóceń elektromagnetycznych, który panuje w obrębie podstacji. Istniejące obecnie urządzenia systemów sterowania, kontroli i telemechaniki umożliwają łagodną i łatwą migrację do sieci Ethernet. Zazwyczaj sygnały te charakteryzują się niewielkim zapotrzebowaniem na pasmo, więc przepustowość 1 Gbps jest w zupełności wystarczająca do realizacji połączeń w obrębie podstacji energetycznych. Zastosowanie przełączników wieloportowych umożliwia wykorzystanie tylko jednej pary włókien do transmisji danych dla wszystkich wymienionych systemów. Rozwiązania monitoringu obiektów, które stają się elementem niezbędnym w nowoczesnych podstacjach energetycznych, także działają w oparciu o protokół IP. Wszystkie powyższe cechy systemów teletransmisyjnych sektora energetycznego w połączeniu ze specjalną linią produktów dedykowanych dla energetyki uzasadniają słuszność stosowania koncepcji przemysłowego Ethernetu w tym obszarze.

Podwyższa dostępność wrażliwej infrastruktury światłowodowej i chroni przed skutkami awarii

Minimalizacja ryzyka awarii

Obniżenie kosztów utrzymania

Praca niezależna od temperatury i zasilania

Szczególne wymagania dla sieci Ethernet w podstacjach energetycznych: 8 Wysoki poziom zakłóceń elektromagnetycznych; 8 Duże odległości pomiędzy lokalizacjami;

urządzenia dla energetyki 5/2011

www.microsens.com 69

technologie, produkty – informacje firmowe

Rys. 1. Przykładowa aplikacja wykorzystująca przełączniki Ethernet działające w pierścieniu.

8 Szeroki zakres temperaturowy pracy; 8 Integracja różnych usług; 8 Redundancja, wydajność, niezawodność; 8 Niskie koszty oraz łatwa modernizacja; 8 Nowoczesne rozwiązanie; 8 Zaawansowane zarządzanie;

Wymagane standardy: 8 IEC 61850: standard dla komunikacji w środowiskach podstacji energetycznych; 8 IEC 61850-3: określa stopień odporności na zakłócenia środowiskowe i elektromagnetyczne dla sieci oraz systemów energetycznych; 8 IEEE 1613: zawiera wymagania odnośnie środowiska pracy i testów dla urządzeń;

Urządzenia

Rys. 2. Przełącznik przemysłowy.

Przełączniki MICROSENS, zostały zbudowane specjalnie pod kątem ich zastosowania w teletransmisyjnych sieciach podstacji eneregtycznych, a co za tym idzie spełniają wymogi stawiane przed tymi, bardzo wymagającymi aplikacjami. Przełączniki MICROSENS są technologicznie zaawansowanymi urządzeniami warstwy drugiej z zaimplementowanymi mechanizmami nadawania priorytetów (w warstwie pierwszej, drugiej i trzeciej) oraz mechanizmem Voice VLAN ID dla aplikacji VoIP. Urządzenia obsługują sieci VLAN zgodnie z IEEE 802.1Q (istnieje możliwość zdefiniowania do 64 podsie-

urządzenia dla energetyki 5/2011

technologie, produkty – informacje firmowe

Długi czas użytkowania czy elastyczność? Oferujemy jedno i drugie. Przełącznik instalacyjny z portem światłowodowym

Rys. 3. Mechanizm Ringu.

ci VLAN) oraz IGMP Snooping dla strumieni multicast. Przełączniki wspierają również zasilanie urządzeń końcowych przez skrętkę PoE (Power over Ethernet) zgodnie z IEEE 802.3af. Wspierany jest także standard 802.1x przeznaczony do kontrolowania dostępu do sieci. Uniemożliwia on dostęp do sieci w sytuacji, gdy uwierzytelnienie za pośrednictwem serwera Radius nie powiedzie się. W celu umożliwienia uwierzytelniania urządzeń końcowych zaimplementowano mechanizm Radius MAC Authentication. Istnieje także metoda blokowania dostępu do sieci określonym adresom MAC (MAC locking). W tym przypadku adresy można przypisać ręcznie, jak również, określona liczba adresów może być wykryta automatycznie. Dodatkowo wspomnieć należy o funkcjonalnościach takich jak: Port Monitoring oraz MAC Table Monitoring. Komunikacja z urządzeniami odbywa się przez SNMP, WWW, Telnet lub Network Management Platform. Zaimplementowano wsparcie dla SYSLOG oraz SNMP traps dla efektywnego raportowania zdarzeń. Nadmiarowe struktury sieciowe realizowane mogą być z wykorzystaniem protokołów STP/RSTP. Dodatkowo istnieje możliwość przypisania instancji STP/RSTP do określonej podsieci VLAN. Dla komunikacji pomiędzy urządzeniami wdrożono obsługę CDP. Dodatkowo oferowane jest oprogramowanie umożliwiające administrowanie sieciami przemysłowymi w efektywny sposób. Jest to platforma zarządzająca NMP - Network Management Platform (również dostępna w wersji Server - NMPS), która zapewnia: 8 konfigurację, zarządzanie oraz administrację urządzeniami

FIBER TO THE OFFICE (FTTO) 8 przyjazny graficzny interfejs 8 graficzny podgląd urządzeń 8 graficzną wizualizację sieci (Network Topology Manager) 8 możliwość grupowania urządzeń, a przez to łatwiejszą ich kontrolę 8 natychmiastową informację o błędach, która może być wysyłana na maila administratora

Przemysłowy przełącznik GBE MICROSENS: 8 wysokowydajny mechanizm Ringu przeznaczony dla sieci odpornych na zakłócenia 8 zgodność z: IEC 61850-3 2002, IEEE 1613:2003, IEC 60870-2-2:1 8 szeroki zakres temperaturowy -40°C do +75°C 8 bardzo szybka rekonfiguracja 8 1x 10/100/1000Base-T 8 7x 10/100Base-TX 8 3 uplinki SFP 8 24 VDC, redundancja 8 opcjonalnie PoE IEEE802.3af (48 VDC) 8 integracja z telefonią IP 8 możliwość uwierzytelniania 8 efektywny, scentralizowany system zarządzania

Przyszłościowa koncepcja okablowania budynków inteligentnie łącząca struktury światłowodowe i miedziane.  Przyszłościowość inwestycji poprzez zastosowanie światłowodu  Podłączenie urządzeń końcowych poprzez skrętkę  Skalowalność rozwiązania  Zgodność z normą EN 50173  Wsparcie Power-over-Ethernet dla urządzeń końcowych

Budynki użyteczności publicznej

Instytucje finansowe

Odporny na błędy mechanizm Ringu – jak działa? 8 Włączyć mechanizm Ringu na wszystkich urządzeniach 8 Wybrać ten sam numer Ringu 8 Zdefiniować wszystkie urządzenia jako Slave 8 Wybrać urządzenie Master 8 Fizycznie zamknąć pierścień

urządzenia dla energetyki 5/2011

Służba zdrowia

www.microsens.com

71 www.microsens.com

technologie, produkty – informacje firmowe

90 lat tradycji w produkcji silników elektrycznych – Zakład Maszyn Elektrycznych EMIT S.A. Grupa Cantoni Historia produkcji maszyn elektrycznych w Żychlinie sięga 1921 roku. Wówczas na bazie zabudowań Cukrowni Walentynów inż. Zygmunt Okoniewski założył Polskie Zakłady Elektryczne Brown Boveri. Zakład miał produkować urządzenia elektryczne tj.: silniki i transformatory, na licencji szwajcarskiej. Była to całkowita nowość w rodzimym przemyśle. Fabryka działalność produkcyjną rozpoczęła w 1923r.- wyprodukowano wówczas pierwsze 14 maszyn na licencji Brown Boveri. Kolejne lata przynoszą wzrost wielkości produkcji.

Hala produkcyjna - lata 30.

latach 30-tych pojawiły się pierwsze maszyny elektryczne i transformatory powstałe z rodzimej myśli technicznej. W dobie ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego na skutek braku rentowności w 1931 r. zakład został zamknięty na dwa lata. Rok 1933 zapisał się powtórnym uruchomieniem zakładu pod zmienioną nazwą Zakłady Elektromechaniczne Rohn-Zieliński SA- licencja Brown Boveri. Oprócz produkcji seryjnej realizowano także zamówienia specjalne na maszyny morskie, w szczególności dla Marynarki Wojennej (szczególnym osiągnięciem w tym zakresie była dostawa 2szt. silników o łącznej mocy 1100KM do napędu głównego ORP Sęp w 1935 roku). Kilka lat przed wybuchem II wojny światowej fabryka w Żychlinie wygrała przetarg na dostawę transformatorów dla odcinka Mościce-Starachowice, pierwszej w Polsce linii wysokiego napięcia Rożnów - Warszawa. Po wojnie fabrykę Rohn-Zieliński w wyniku nacjonalizacji upaństwowiono, spółkę rozwiązano, a zakład otrzymał nazwę Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycznych

i Transformatorów M-1. Produkcję wznowiono 15 marca 1945r. Zakład nadal pozostawał najpoważniejszym w kraju producentem silników elektrycznych i transformatorów. W pierwszych latach powojennych zakład skupiał znakomitą kadrę specjalistów z zakresu konstrukcji i technologii maszyn elektrycznych i transformatorów, która była później zapleczem dla rozwijającego się przemysłu elektrotechnicznego i elektromaszynowego a także świata nauki. W roku 1967 zakład przyjął nazwę Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycznych i Transformatorów EMIT. EMIT staje się jednym z podstawowych dostawców dla rozwijającego się przemysłu, w szczególności dla sektora paliwowo-energetycznego, rozwijając asortyment produkowanych wyrobów. Zakład należał do ścisłej czołówki w swojej branży. W roku 1991 zostaje przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa z nazwą Zakłady Wytwórcze Maszyn Elektrycznych i Transformatorów EMIT S.A. w Żychlinie. W wyniku procesu prywatyzacji w 1997 roku właścicielem ponad 70% akcji spółki staje się Elektrim S.A. w Warszawie.

W 2001 roku po sprzedaży części firmy związanej z produkcją transformatorów, Spółka przyjmuje nazwę - Zakład Maszyn Elektrycznych EMIT S.A. w Żychlinie i wchodzi (obok Beselu, Indukty i Celmy) w skład nowo powstałej Grupy Cantoni - największego w Polsce producenta oraz dostawcy silników i napędów elektrycznych. W tym czasie zostaje opracowana i wdrożona strategia rozwoju oferowanych wyrobów. Głównym jej założeniem było znaczne rozszerzenie zakresu mocy oferowanych silników, przy jednoczesnym spełnieniu ostrych wymogów eksploatacyjnych stawianych nowoczesnym silnikom elektrycznym w szczególności w zakresie efektywności energetycznej. Obecnie zakres produkcji obejmuje silniki ogólnego przeznaczenia niskiego, średniego i wysokiego napięcia o mocach od 160kW do 5MW, silniki przeciwwybuchowe, silniki dla górnictwa oraz silniki trakcyjne. Dzięki posiadaniu własnego biura konstrukcyjnego i technologicznego oraz nastawieniu Zakładu na produkcję jednostkową EMIT może dostarczać swoim klientom silniki zaprojektowane „na miarę”, a elastyczność w dostosowywaniu się do wymagań odbiorców stanowi ważny punkt w polityce rynkowej Zakładu. Dzięki realizowanym inwestycjom zarówno w kadry jak i park maszynowy możliwości EMIT-u w tym zakresie są w sposób ciągły rozwijane.

Silnik Sfr1000H8D – 3200kW, 750 obr./min/ 6000V, 50Hz

urządzenia dla energetyki 5/2011

eksploatacja i remonty

Najmniejsze akumulatorowe młoty udarowo-obrotowe w swojej klasie

Modele GBH 14,4 V-LI Professional i GBH 18 V-LI Professional klasy „Compact” firmy Bosch

Fot. Bosch

owe lekkie i poręczne młoty firmy Bosch znacznie ułatwią pracę profesjonalistom. Wyposażone w pneumatyczny mechanizm udarowy, umożliwiają wiercenia w betonie do średnicy 12 mm. Produkt jest dostępny w sprzedaży od sierpnia 2011. Nowe, akumulatorowe młoty udarowo-obrotowe „Compact“ klasy 14,4 i 18 V firmy Bosch ułatwią pracę profesjonalistom. Modele GBH 14,4 V-LI Compact i GBH 18 V-LI Compact to najmniejsze i najlżejsze młoty udarowo-obrotowe w swojej klasie – mają 278 mm długości i ważą odpowiednio 1,8 lub 1,9 kg. Konstrukcję urządzeń wyróżnia rękojeść oraz oś wiercenia, znajdujące się w jednej linii. Dzięki temu urządzenia są doskonale wyważone i pozwalają osiągnąć dużą precyzję pracy. Ponadto są wyposażone w smukłą rękojeść z miękką okładziną Softgrip, co zapewnia dodatkowy komfort i bezpieczeństwo prowadzenia narzędzia. Nowe młoty są przeznaczone do wkręcania i wiercenia małych oraz średnich wkrętów i otworów. Oba urządzenia oferują energię udaru 1 J oraz prędkość obrotową do 680 (14,4 V) lub 1 050 (18 V) obrotów na minu-

tę. Funkcja płynnej regulacji prędkości obrotowej jest zintegrowana we włączniku. Pneumatyczny mechanizm udarowy umożliwia wykonywanie wierceń do średnicy 12 mm w betonie. Optymalny rezultat uzyskuje się przy wierceniach w zakresie od 4 do 8 mm. Wystarczy zmienić pozycję włącznika, by przestawić tryb „wiercenia z udarem“ na „wiercenie bez udaru“, potrzebny np. przy wkręcaniu lub wierceniu w drewnie czy metalu. System SDS-plus umożliwia szybką wymianę osprzętu. Dodatkową zaletą jest oświetlenie LED ułatwiające pracę w miejscach zaciemnionych.

Większa wydajność akumulatora i jeszcze dłuższy czas pracy Nowe młoty są wyposażone w wymienne akumulatory litowo-jonowe klasy „Compact“ o pojemności 1,5 Ah. Na jednym cyklu ładowania akumulatora młotami GBH 14,4 V-LI i GBH 18 V-LI Professional można wywiercić odpowiednio do 45 i 53 otworów (6 x 40 mm) w betonie. Zintegrowany wskaźnik stanu akumulatora pozwala użytkownikowi szybko zorientować się, jaką rezerwą energii dysponuje akumulator. Szybko działająca ładowarka umożliwia naładowanie akumulatora w ciągu zaledwie 45 minut.

Odpowiednie urządzenie do każdego zadania Bosch podzielił program profesjonalnych elektronarzędzi z akumulatorami litowo-jonowymi 14,4 oraz 18 V na trzy serie narzędzi oferujących różne zalety: Robust, Dynamic i Light. Nowe akumulatorowe młoty udarowo-obrotowe GBH 14,4 i 18 V-LI Compact należą do serii Light, która obejmuje wyjątkowo lekkie i poręczne, a przy tym wydajne urządzenia do zastosowań profesjonalnych.

Akumulatory litowo-jonowe Bosch Premium z systemem ECP Długą żywotność akumulatora litowo-jonowego Premium zapewnia system elektronicznej ochrony ogniw ECP (Electronic Cell Protection). Chroni on akumulator przed przeciążeniem, przegrzaniem i całkowitym rozładowaniem ogniw. Akumulatory nie wykazują przy tym efektu pamięci ani samorozładowania, dzięki czemu są w pełni gotowe do użycia nawet po kilku miesiącach przechowywania. Robert Bosch Sp. z o.o. On Board Public Relations Sp. z o.o.

urządzenia dla energetyki 5/2011

eksploatacja i remonty

Fot. Bosch

GBH 14,4 V-LI Compact Professional

Dane techniczne

GBH 18 V-LI Compact Professional

Napięcie akumulatora

14,4 V

18 V

Pojemność akumulatora

1,5 Ah

1,0 J

0 – 680 min-1

0 – 1050 min-1

4 – 8 mm

Maks. energia udaru zgodnie z procedurą EPTA Nominalna prędkość obrotowa Optymalny zakres wiercenia wiertłami do młotów w betonie Maks. średnica wiercenia wiertłami do młotów w betonie

12 mm

Maks. średnica wiercenia w drewnie

16 mm

Maks. średnica wiercenia w stali

8 mm

Maks. średnica wkrętów

6 mm

278 x 202 x 76 mm

1,8 kg

1,9 kg

Wymiary (długość x wysokość x szerokość) Ciężar z akumulatorem Grupa Bosch jest wiodącym w świecie dostawcą technologii i usług. Działy przedsiębiorstwa: Technika Motoryzacyjna, Technika Przemysłowa, Dobra Użytkowe i Techniczne Wyposażenie Budynków, w których zatrudnionych jest ok. 283 500 pracowników, odnotowały w 2010, według wstępnych danych, obrót w wysokości 47,3 mld euro. Grupę Bosch reprezentuje spółka Robert Bosch GmbH oraz przeszło 300 spółek zależnych i regionalnych w ponad 60 krajach świata. Z uwzględnieniem dystrybutorów Bosch jest obecny w ok. 150 krajach na świecie. Ta światowa organizacja rozwoju, produkcji i dystrybucji jest filarem wzrostu

przedsiębiorstwa. W roku 2010 Bosch przeznaczył ok. 4 mld euro na badania i rozwój oraz zgłosił ponad 3 800 patentów na całym świecie. Produkty i usługi Bosch poprawiają jakość życia ludzi, oferując im innowacyjne i praktyczne rozwiązania. W 2011 roku Bosch obchodzi jubileusz 125-lecia istnienia. Przedsiębiorstwo, które początkowo nosiło nazwę „Warsztat mechaniki precyzyjnej i elektrotechniki”, zostało założone w 1886 roku w Stuttgarcie przez Roberta Boscha (1861–1942). Społeczno-prawna struktura spółki Robert Bosch GmbH zapewnia Grupie Bosch niezależność i samo-

urządzenia dla energetyki 5/2011

dzielność. Pozwala to przedsiębiorstwu tworzyć dalekosiężne plany oraz inwestować w ważne dla przyszłości firmy projekty. 92 proc. udziałów w spółce Robert Bosch GmbH należy do fundacji Robert Bosch Stiftung GmbH. Prawem głosu dysponuje większościowo instytucja powiernicza Bosch Industrietreuhand KG, która pełni funkcje rynkowe udziałowca. Pozostałe udziały znajdują się w rękach rodziny Bosch oraz spółki Robert Bosch GmbH. Więcej informacji: www.bosch.com, www.bosch-press.com, www.125.bosch.com

energetyka na świecie

Europejska Wspólnota Energetyczna Szanse dla gospodarki i perspektywy zmian

uropejska Wspólnota Energetyczna (EWE) to proponowana przez Jerzego Buzka oraz Jacque`a Delors`a koncepcja nowej Wspólnoty Europejskiej.1 W opinii autorów jej utworzenie ułatwi Europie przezwyciężenie problemów natury nie tylko energetycznej, lecz również gospodarczej. Na szczególną uwagę zasługuje obecnie przede wszystkim jej gospodarczy wymiar. Europejska Wspólnota Energetyczna jako panaceum na największą dziś bolączkę Unii Europejskiej jaką jest gospodarczy kryzys to założenie o tyle interesujące, co innowacyjne. Na przestrzeni ostatnich 60 lat funkcjonowania Unii Europejskiej nie starano się bowiem rozwiązywać jej problemów poprzez wprowadzanie tak rewolucyjnych kroków. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż celowym zamierzeniem autorów wspomnianej koncepcji stało się wzmocnienie jej rangi poprzez skalę proponowanych 1 J. Delors, J. Buzek, „Zmierzając do nowej Europejskiej Wspólnoty Energetycznej”, za stroną internetową Parlamentu Europejskiego, źródło: http://www.europarl.europa.eu/president/view/fr-pl/press/press_release/2010/ 2010-May/press_release-2010-May-4.html;jsessionid=EF51F5939C970AFBA773FBB0526D59C8

zmian. Wprowadzenie w życie Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energetyczną byłoby bowiem czwartym w chronologicznej gradacji wydarzeniem, tuż po utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Wspólnoty te ukonstytuowały funkcjonowanie całej Unii Europejskiej w jej dotychczasowej formie. Taki też w zamierzeniu autorów miałby być wpływ proponowanej przez nich Europejskiej Wspólnoty Energetycznej na gospodarczą oraz polityczną przyszłość Unii Europejskiej

EWE a polityka zagraniczna UE W sferze energetycznej apel europejskich polityków dotyczy stworzenia nowej, głębszej polityki energetycznej Unii Europejskiej. Przede wszystkim jednak dotyczy on faktycznego wdrożenia jej w ramach zaproponowanego w tym celu narzędzia - Europejskiej Wspólnoty Energetycznej. Należy zauważyć, że dotychczasowe opinie wyrażane przez polityków oraz analityków pokrywały się z intencjami autorów apelu. Dotychczas bowiem powszechnie zgadzano się co do tego, iż należy dążyć do zapewnienia tak fundamentalnych kwestii jak dywersyfikacja kanałów oraz źródeł surowców energetycznych, inwestowanie w nowo-

czesne źródła pozyskiwania energii oraz ochronę środowiska, budowanie gospodarki niskoemisyjnej, inwestycje w naukę oraz innowacje w dziedzinie energetyki.2 Nie padł jednak jak dotąd pomysł jak faktycznie wprowadzić w życie postulowane działania. Z tego właśnie powodu apel Jacque`a Delorsa oraz Jerzego Buzka zasługuje na uwagę międzynarodowej opinii publicznej. Apel ten powinien zostać zauważony m.in. przez wzgląd na rangę stojących za nim polityków. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego oraz autor koncepcji Unii Gospodarczej i Walutowej to osoby, których głos powinien zostać dostrzeżony, a proponowane przez nich działania poddane być winny dyskusji. Istotnym elementem apelu obydwu polityków jest powierzenie działań w zakresie wprowadzenia Europejskiej Wspólnoty Energetycznej „kluczowej grupie oddanych sprawie krajów członkowskich”. Zastosowanie tej formy inicjacji działań może przynieść jednak różnego rodzaju konsekwencje. Z jednej bowiem strony powierzenie działań w sprawie utworzenia nowej Wspólnoty wybranym 2 T. Niedziółka, „Polityka bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej”, źródło: FAE_POLICY_PAPER_polityka_energetyczna_UE.pdf

urządzenia dla energetyki 5/2011

energetyka na świecie państwom mogłoby usprawnić przebieg całego procesu. Z drugiej jednak strony działanie uprzywilejowujące jedne państwa względem drugich może budzić przeciw tych ostatnich. Nie mniej jednak na obecnym etapie koncepcji Europejskiej Wspólnoty Energetycznej tego rodzaju kwestie wydają się mieć charakter drugorzędny. O wiele bardziej istotne jest to, aby ogólne założenia zawarte w apelu duetu Buzek – Delors zostały skonkretyzowane oraz nabrały instytucjonalnego kształtu. Obecnie bowiem charakter tez postawionych w apelu można traktować w kategoriach zachęty do podjęcia działań w opisanym kierunku, nie zaś jako system narzędzi służących do ich realizacji.3

EWE a polityka wewnętrzna Unii Europejskiej Warto przyjrzeć się kwestii potencjalnych oddziaływań Europejskiej Wspólnoty Energetycznej na panujące wewnątrz niej relacje. Unia Europejska boryka się obecnie z kryzysem natury politycznej. Poszczególne państwa w wielu wypadkach prowadzą własną, odrębną oraz niespójną w stosunku do unijnej politykę. Dotyczy to także kwestii związanych ze sferą bezpieczeństwa energetycznego, które na skutek braku działań instytucjonalnych Unii Europejskiej stało się indywidualną kwestią każdego z jej państw członkowskich. W chwili obecnej poszczególne państwa członkowskie Unii Europejskiej podejmują indywidualne decyzje odnośnie zapewnienia sobie energetycznego bezpieczeństwa, samodzielnie dywersyfikując kanały oraz źródła dostaw gazu. Nie mniej jednak czołowym dostawcą energii zarówno do każdego z państw jak i całej Unii Europejskiej pozostaje Rosja. Brak jest przy tym zdecydowanych instytucjonalnych działań Unii Europejskiej w tym zakresie, podczas gdy główny dostawca energii do Europy planuje kolejne strategiczne decyzje na drodze zwiększenia swojej strefy wpływów.4 Wprowadzenie uregulowań prawnych w tej materii w drodze zaimplementowania Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Energetycznej byłoby rozwiązaniem, którego zaakceptowanie warunkowałoby członkowstwo danego kraju w Unii Europejskiej. W bezpośredni sposób udałoby się więc skoordynować działania w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, odgórnie zobowiązując poszczególne państwa członkowskie do współpracy w tym zakresie. 3 L. Jesień, „Deklaracja Delors - Buzek o wspólnocie energetycznej”, Biuletyn PISM, źródło: http://www.pism.pl/biuletyn/files/20100506_677.pdf 4 P. Kuspys, „Polityka energetyczna FR wobec Azji Centralnej”, źródło: BIULETYN_OPINIE_FAE_Polityka_energetyczna_FR_wobec_Azji_Centralnej.pdf

Wprowadzenie nowej Wspólnoty Europejskiej byłoby także dowodem możliwości sprawnego kierowania Unią Europejską a tym samym zażegnaniem trwającego w niej kryzysu politycznego. Byłby to więc swoisty sprawdzian który pozwalałby zweryfikować tezę iż proces dalszej integracji politycznej w ogóle jest możliwy.5 Unia Europejska jako organizm polityczny potrzebuje jasnego sygnału, który mówiłby społeczeństwom poszczególnych państw iż proces integracji warto jest kontynuować. Udowodnienie tego stanu rzeczy leży po stronie polityków, którzy muszą dowieść, iż są w stanie przeprowadzić od początku do końca przedsięwzięcie, które niosłoby realne skutki dla społeczeństw Europy. Unia Europejska nie powinna kojarzyć się z przerostem biurokracji, lecz ze sprawnie funkcjonującym mechanizmem, służącym Europie oraz jej mieszkańcom. Unia Europejska potrzebuje dziś sukcesu który spowoduje, iż jej obywatele na nowo odzyskają wiarę w zapoczątkowany przez Roberta Schumana proces integracji państw europejskich.

EWE a gospodarka Idea wprowadzenia Europejskiej Wspólnoty Energetycznej po za skutkami politycznymi ma również szansę odegrać istotną rolę dla unijnej gospodarki. Według statystyk zapotrzebowanie gospodarki w Unii Europejskiej na energię będzie rosło z każdym rokiem. Przy obecnym układzie kanałów oraz źródeł dostaw surowców energetycznych wzrost zapotrzebowania na energię związany będzie ze wzrostem uzależnienia od Rosji, posiadającej obecnie uprzywilejowaną pozycję jako główny dostawca energii do Europy. Wdrożenie Europejskiej Wspólnoty Energetycznej byłoby zabezpieczeniem dla unijnej gospodarki na wypadek utraty odpowiednich relacji politycznych oraz gospodarczych z Rosją. Pozytywne wprowadzenie nowej Wspólnoty poskutkowałoby realnymi działaniami na rzecz uniezależnienia się od głównego dziś dostawcy energii ze wschodu. Działanie takie umożliwiłoby z kolei wprowadzenie długofalowej strategii rozwoju unijnej gospodarki w oparciu o solidne gwarancje zrównoważonych i zdywersyfikowanych dostaw energii. Tworzenie długofalowych scenariuszy rozwoju stanowiłoby dowód faktycznego i odpowiedzialnego pogłębiania procesu integracji w perspektywie kolejnych lat. Analizując potencjalne skutki wprowadzenia Europejskiej Wspólnoty Energetycznej należy zauważyć jakie efekty wywołała wprowadzona przed sześć5 T. Niedziółka, „Wpływ kryzysu gospodarczego na proces integracji politycznej w ramach UE”, źródło: BIULETYN_OPINIE_FAE_Wplyw_ kryzysu_na_integracje_europejska.pdf

urządzenia dla energetyki 5/2011

dziesięciu laty Europejska Wspólnota Węgla i Stali. W wyniku jej wprowadzenia proces integracji wewnątrz Europy faktycznie się rozpoczął. Skutki gospodarcze spowodowane drugą wojną światową były stopniowo odbudowywane. Gospodarki poszczególnych krajów odradzały się co sprzyjało procesowi integracji. Proces integracji oddziaływał natomiast na stan rozwoju gospodarek. Europejska Wspólnota Węgla i Stali stała się początkiem kolejnych etapów integracji, podczas których rozwijano rynek wewnętrzny oraz liberalizowano zasady na nim panujące. Wszystkie te działania pozytywnie wpłynęły na rozwój poszczególnych państw oraz całej Unii Europejskiej. Wprowadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali w trudnym dla Europy pod względem gospodarczym oraz politycznym momencie zapoczątkowało okres pół wieku prężnego rozwoju Unii Europejskiej, który spowolniony został dopiero w początku XXI wieku. To właśnie ten okres odsłonił wewnętrzne niedoskonałości instytucjonalne unijnego organizmu. Całości sytuacji dopełniły czynniki zewnętrzne w tym światowy kryzys gospodarczy, do którego Unia nie była należycie przygotowana. Panująca w Unii sytuacja wymaga impulsu, który spowoduje, że jej stan ulegnie poprawie. Okazją w tym kierunku jest wprowadzenie nowej Wspólnoty Europejskiej. Należy dać jej szansę, ponieważ może ona stać się nowym kołem zamachowym w potrzebującym energii mechanizmie Unii Europejskiej.

Rekomendacje dla Unii Należy przeprowadzić wewnętrzną dyskusję na temat wprowadzenia nowej Wspólnoty Europejskiej. Już samo podjęcie wspomnianego tematu może zrodzić szereg pozytywnych następstw. Ponad to należy dążyć do uregulowania kwestii polityki energetycznej Unii Europejskiej. Europejska Wspólnota Energetyczna jest jednym z pomysłów w tej kwestii, nie mniej jednak poszukiwać należy nowych rozwiązań oraz przygotować kilka alternatywnych scenariuszy działania. Należy dążyć do dokończenia podjętych obecnie inicjatyw w celu zapewnienia Unii Europejskiej energetycznej niezależności. Projekty zaplanowanych alternatywnych wobec pochodzących z Rosji rurociągów muszą zostać zrealizowane. Należy skupić się na realnych działaniach ponieważ dyskusja odnośnie konieczności zapewnienia Unii Europejskiej energetycznej niezależności toczy się już dostatecznie długo. Warto więc zebrać wnioski oraz w sposób instytucjonalny wprowadzić je w życie. Pomysł Europejskiej Wspólnoty Energetycznej jest ku temu odpowiednią okazją. Tomasz Niedziółka

energetyka na świecie

Europejskie społeczeństwo za solidarnością energetyczną Najnowsze badania Eurobarometru wskazują na to, że aż 80% społeczeństw Unii Europejskiej opowiada się za solidarnością energetyczną poszczególnych krajów Europy w przypadku wystąpienia trudności z zaopatrzeniem w energię któregokolwiek z państw UE.

przeprowadzonego badania wynika, że społeczeństwo Europy posiada świadomość tego, że Staremu Kontynentowi potrzebna jest sprawna koordynacja polityki energetycznej oraz wprowadzenie zasady solidarności pomiędzy państwami członkowskimi UE w sytuacji kryzysu dostaw energii. Z przeprowadzonego badania wynika również, że aż 60% Europejczyków uważa, iż Europa będzie bezpieczniejsza pod względem energetycznym, gdy wszystkie państwa UE będą ze sobą współdziałać w dziedzinie energetyki. Jedynie 32% ankietowanych jest zdania, iż kwestiami swojego bezpieczeństwa energetycznego poszczególne kraje powinny zajmować się indywidualnie.

Zasada solidarności nie obca Europejczykom Warto odnotować, że zasada solidarności energetycznej cieszy się w świetle przeprowadzonych badań takim samym poparciem, jak miało to miejsce w kwestii solidarności finansowej, w obliczu problemów gospodarczych poszczególnych Państw UE. W badaniu na ten temat przeprowadzonym w październiku 2010 r., za solidarnością finansową opowiedziały się niemal te same państwa, które obecnie optują za solidarnością energetyczną. Za koncepcją solidarności finansowej oraz energetycznej w największym stopniu opowiedziały się społeczeństwa Danii, Cypru, Szwecji oraz Luksemburga. W najmniejszym stopniu chętne do solidarnościowej współpracy okazały się Rumunia, Słowenia oraz Bułgaria.

Należy stwierdzić, że sytuacja ta jest wynikiem indywidualnej kondycji finansowej oraz energetycznej poszczególnych państw. Zjawisko to widoczne jest m.in. na przykładzie państw takich jak Dania oraz Czechy w odniesieniu do pytania o to, co jest szczególnie istotne w zakresie skoordynowanej współpracy energetycznej poszczególnych państw UE. W przypadku Czech, czynnikiem tym okazała się stabilność cen energii, na którą wskazało 45% respondentów. W Danii natomiast na to właśnie zagadnienie wskazało jedynie 8% badanych. Różnica ta wynika z faktu, iż w Czechach cena energii w ciągu ostatniego roku wzrosła najbardziej spośród wszystkich krajów Unii. Dania natomiast zanotowała spadek cen energii na poziomie 28%. Analizując to zjawisko przez pryzmat udzielanych przez społeczeństwa tych państw odpowiedzi, łatwo zauważyć istniejące różnice interesów.

Bezpieczeństwo dostaw oraz efektywność energetyczna – najważniejsze W interesujący sposób przedstawia się postrzeganie bezpieczeństwa dostaw energii, jako priorytetu współpracy pomiędzy państwami UE. W przypadku Cypru, który uzależniony jest w 100% od zewnętrznych dostaw energii, jedynie 6% respondentów wskazało na to, iż bezpieczeństwo energetycznych dostaw powinno stać się priorytetem w kooperacji wszystkich państw UE. W Niemczech natomiast, na istotę tego właśnie zagadnienia wskazało 30% badanych. Kraj ten w 62% uzależnionych jest od zewnętrznych dostaw energii. Polskę, jako kraj w 25% uzależniony od importu energii, charakteryzowało 28% odpowiedzi wskazujących na priorytetowość europejskiej współpracy w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii. W świetle przeprowadzonych badań, wśród priorytetów w zakresie współpracy pomiędzy poszczególnymi państwami znalazła się także efektywność energetyczna. Co ciekawe, w przypadku Polski i Portugalii na ten właśnie priorytet wskazało po 9% ankietowanych. W Finlandii i Szwecji wskazało na niego aż 25% badanych. Różnice te wynikają z różnic kulturowych w zakresie efektywnego korzystania z energii przez każde z tych państw.

Dania, Szwecja i Luksemburg to państwa najbardziej skłonne do współpracy Ciekawych informacji o nastawieniu społeczeństw poszczególnych krajów do pomocy innym krajom dostarcza pytanie o to, czy obywatele poszczególnych państw są za tym, aby to właśnie ich kraj – a nie ogólnie pojęta współpraca wspólnotowa - świadczył pomoc na rzecz innego kraju lub też krajów. Aż 89% Luksemburczyków, Duńczyków oraz Szwedów wyraziło taką gotowość. Najniższa liczba wskazań miała natomiast miejsce na Malcie – 34%, Słowenii – 26%, oraz … Wielkiej Brytanii – 24%. Pomimo istniejących różnic pomiędzy poszczególnymi państwami, średnia odpowiedzi dla wszystkich państw UE pozwala wysnuć jednoznaczny wniosek, iż społeczeństwo Europy opowiada się jednoznacznie za europejską solidarnością energetyczną. Czy jednak tego rodzaju oczekiwania maja szansę przełożyć się na realne działania w tym kierunku ? Tak, ale jedynie w przypadku, jeśli wypracowane zostaną wspólnotowe mechanizmy, skłaniające poszczególne państwa członkowskie do współpracy, oraz przestrzegania poczynionych na szczeblu europejskim ustaleń. Jak do tej pory nie udało się bowiem wdrożyć w życie skutecznego sposobu, który pozwoliłby na koordynację wspólnotowych działań w dziedzinie energetyki. Poszczególne państwa działały jak dotąd jedynie z myślą o własnych korzyściach, zawierając sojusze, które miały na celu wzmocnienie ich partykularnych interesów. Czy zatem głos większości społeczeństw Europy będzie miał wpływ na urzeczywistnienie się zasady solidarności energetycznej w całej Unii ? Nie jest to wykluczone biorąc pod uwagę fakt, iż glos obywateli słyszany jest przez polityków szczególnie mocno w okresie zbliżających się wyborów. Te zaś będą miały miejsce w większości europejskich państw już wkrótce. Tomasz Niedziółka Autor jest ekspertem ds. polityki gospodarczej UE w Fundacji Aleksandra Kwaśniewskiego Amicus Europae

urządzenia dla energetyki 5/2011

Tradycja i doświadczenie

Wysoka jakość

Innowacyjne rozwiązania

 Szeroka oferta asortymentowa ●● OSPRZĘT ENERGETYCZNY (osprzęt liniowy, stacyjny, trakcyjny, łańcuchy izolatorów) ●● OSPRZĘT TELEKOMUNIKACYJNY (mufy, kasety spawów, osprzęt FTTH, osprzęt do przewodów światłowodowych ADSS i OPGW) ●● URZĄDZENIA ELEKTRYCZNE (zespoły prostownicze, szafy sterownicze i pomocnicze, transformatory, dławiki, rozruszniki) ●● KONTRUKCJE STALOWE (konstrukcje, przenośniki, wsporniki) ●● CYNKOWANIE (ogniowe na zawieszkach i z odwirowaniem, piaskowanie, śrutowanie)

www.belos-plp.com.pl ZAPRASZAMY DO ODWIEDZENIA STOISKA 29 w HALI A podczas targów ENERGETAB 2011, 13-15 IX, Bielsko-Biała