Üsküdar Panoramas›n›n Sanatç› Yorumlar›yla ‹liflkilendirilmesi D O Ç .
D R .
M U T L U
E R B A Y
Bo¤aziçi Üniversitesi
Üsküdar konumu itibar› ile sanatç›lar›n ilgi oda¤› olmay› baflarm›fl ‹stanbul’un semtlerinden biridir. Bugün Selimiye üstünden Haydarpafla ve Kad›köy’e birleflmifl genifl bir alana yay›lmaktad›r. Marmararay kaz›lar› ile ispatland›¤› gibi tarihi çok eskilere dayanan bir semttir. Co¤rafi aç›dan ‹stanbul’un tarihi yönetim merkezi olan Topkap› Saray›’n›n -tarihî yar›madan›n- tam karfl›s›ndad›r. Üsküdar semti, bal›kç›lar, vapurlar, kay›kç›lar, mezarl›klar (Kandilli, Karacahmet, ‹ngiliz, Ermeni, Rum Yahudi mezarlar›) iskele meydan›, hamamlar, çarfl›lar, Çaml›ca mesireleri, Do¤anc›lar, Salacak, fiemsi Pafla, Alemda¤ Mesireleri, K›z kulesi, Mihrimah Cami ve Medresesi, çeflmeleri gibi mimari unsurlar› ile ayr› bir öneme sahiptir. Bu unsurlar sanatkarlar›n tablolar›nda, flâirlerin m›sralar›nda, bestelerde, fliirlerde ve gezginlerin yaz›lar› ile Üsküdar, hak etti¤i övgüye her zaman ulaflt›. Bir sanat yap›t›n›n ortaya ç›kmas›nda, temel faktör; eser, sanatç› ve çevresidir. Sanatç› çevresinden etkilenir ve eserini üretir. Bu eser bir anlamda sanatç›n›n ve çevrenin sentezidir. Baflka bir gözün dikkat etmedi¤i küçük ayr›nt›lar› görür, yazar, dillendirir yada resmeder. Sanatç›lar etraflar›nda olup biteni herkesin göremedi¤i biçimde yorumlamalar›yla ünlüdür. Bir mart›n›n kanad›ndaki ›fl›k, K›z Kulesi’nin günün çeflitli saatlerindeki görüntüsü, vapurlar›n su üzerinde b›rakt›¤› iz bize yaflad›¤›m›z içinde bulundu¤umuz hayat›, kültürü, duygular›, etkileniflleri, kendimizi, çevremizi ve hayat›n anlam›n› ve belki de kayda geçemediklerimizi bize gösterir. Bu yolla izleyenlere kiflilerin farkl› görüfl aç›lar› gösterilir. Üsküdar; sanatç›lar üzerinde etkisi fazla olan bir semttir. Bu semt bozulmam›fl yap›lar› ile geçmiflin yal›nl›¤›n› bize hat›rlat›r. Bugün internet, sinema ve televizyon gibi kitle iletiflim araçlar›n›n yayg›nlaflmas› ile birlikte etkisi azalan, sözlü kültürümüzün bir parças› olan ve zaman›n bir