Kentlilik Bilincinin Oluflumunda Önemli Bir Kavram Olarak Âidiyet: Kuzguncuk/Üsküdar Örne¤i A Y L A
A Y Y I L D I Z
P O T U R
Y›ld›z Teknik Üniversitesi
1. Kuramsal Çerçeve “Âidiyet”, “çevresel ba¤l›l›k”, “kendileme” (appropriation), “çevresel yetkinlik bilinci”, “kentlilik bilinci” gibi kavramlar, ilk defa, modernist düflünce yap›s›n›n toplumsal bilimlere yaklafl›m›n›n farkl›laflt›¤›, insan ile çevre aras›ndaki etkileflimin önem kazand›¤› 1970’li y›llar sonras›nda gündeme gelmifltir. Bu, ayn› zamanda, tarihi kent dokular›n›n korunmas›n›n, eski mekan organizasyonlar›n›n yeniden ifllevlendirilmesinin ve böylelikle, kültürel süreklili¤in sa¤lanmas›n›n gereklili¤i gibi söylemlerin etkinlik kazanmaya bafllad›¤› bir gündemle paralellik göstermektedir. “Âidiyet”, Türk Dil Kurumu’nun Türkçe Sözlü¤ü’nde “iliflkinlik” kavram› ile aç›klanmaktad›r. Bir yere, bir kifliye, bir ideoloji ya da olguya ait olmak anlam›na gelen bu kavram, mekan ile ilgili olarak de¤erlendirildi¤inde, “oral› olma” teriminin etkinlik kazand›¤›n› gözlemek mümkündür. ‹nsan yaflad›¤› çevreye sahip ç›karak “oral›” olur, oraya eme¤ini vererek, orayla özdeflleflerek, oray› kendileyerek yersel bir kimlik sa¤lar. Bir yerin yersel kimli¤inin korunmas› ya da kazan›lmas› için yaflayanlar›na “oral› olma” bilincinin afl›lanmas› gerekmektedir. Lynch,1 “A Theory of Good City” isimli çal›flmas›nda, bunlar› “oraya ait olma, benimseme, benim kentim - semtim - mahallem diyebilme, paylaflmay› özendiren toplumsallaflma, sahip ç›kma, gurur duyma ifadeleri ile aç›klar. Yine, “âidiyet” ve “oral› olma” kavramlar› ile yak›ndan iliflkili olan ve 1970’li y›llar sonras›nda, çevresel psikoloji vokabülerine girerek insan›n çevreyle iliflkisini anlatan di¤er bir kavram ise, kendilemedir. Moles,2 kendilemeyi, bireyin
.
Üsküdar’›n gece görünümü (arka sayfa)