Anadolu Yakas›n›n ‹lk Sanayi Tesislerinden B i r i Kuzguncuk Gazhanesi ve Üsküdar M E H M E T
M A Z A K
Araflt›rmac›-Yazar
Kuzguncuk Gazhanesi’nin ‹lk Kuruluflu Modern ve ça¤dafl belediyecili¤in önceliklerinden olan cadde sokak ve tarihî mekânlar›n geceleri ayd›nlat›lmas› giriflimi Anadolu yakas›nda ilk defa Üsküdar Kuzguncuk Gazhanesi’nin 1865 y›l›nda tesis edilmesi ile gerçekleflmifltir. Günümüz Beylerbeyi Saray›’n›n bulundu¤u alanda daha önceden bulunan yap›lar, 1851’de ç›kan yang›nda hasar görmüfltü. Bunu bir u¤ursuzluk sayan Sultan Abdülmecid art›k burada ikamet etmemifl, saray bir süre metruk kalm›flt›r. Abdülmecid'den sonra tahta ç›kan Sultan Abdülaziz (1861-1876) taraf›ndan bugünkü Beylerbeyi Saray›, Sermimar-› Devlet olan Sarkis Balyan ve kardefli Agop Balyan taraf›ndan yeniden yap›lm›flt›r. Saray›n yap›m› 1864’de tamamlanm›fl, 21 Nisan 1865 y›l›nda Sultan Abdülaziz, Beylerbeyi Camii’ndeki Cuma namaz› sonras›nda yeni saraya törenle gelmifltir.1 ‹stanbul’un Anadolu yakas›n›n ilk sanayi tesislerinden biri olan Gazhane inflas› 1862’de bafllay›p 1865 y›l›nda tamamlanan ve Sultan Abdülaziz taraf›ndan yapt›r›lm›fl olan Beylerbeyi Saray›’n›n modern ölçülerde ayd›nlat›labilmesi için Kuzguncuk Baba Nakkafl Sokak’ta (bugün Gazhane Sokak olarak geçiyor) Kuzguncuk Gazhanesi tesis edilerek maden kömüründen elde edilen gaz ile Beylerbeyi Saray› Anadolu yakas›n›n ilk modern ölçülerde ayd›nlat›lan mekan› olmufltur.2 Kuzguncuk Gazhanesi tesis edilirken makine ve ekipmanlar›n bulundu¤u fabrikan›n asl›n› teflkil eden bir ana bina, idari birimlerin ve yönetim merkezinin bulundu¤u yard›mc› bina ve gaz›n depolanmas› ve ayr›flt›r›lmas›n› sa¤layan orta ölçekli iki adet gazometre tesislerinden oluflmaktayd›. Gazhane fabrikas›, gaz elde
.