Nazîm Divan›’nda Üsküdar Y R D .
D O Ç .
D R .
B Ü N Y A M ‹ N
Ç A ⁄ L A Y A N
Kastamonu E¤itim Fakültesi
Nazîm, 1680-1760 y›llar›nda yaflam›fl Arnavut as›ll› bir Osmanl› flâiridir. Arnavut kaynaklar›nda kendisinden Nezim Frakulla, ‹brahim Nezimi veya Nezim Berati olarak bahsedilir.1 Hakk›nda Türkçe fluarâ tezkirelerinde herhangi bir bilgi yer almayan flâirin Türkçe, Farsça ve Arnavutça üç divan› bulunmaktad›r. 1748 y›l›nda tertip edilen Türkçe Divan’da 34 kaside, 287 gazel, 73 k›ta, 1 mesnevi, 50 müfred, 1 murabba, 1 tahmis, 1 müseddes ve 1 terci-i bend yer al›r. Divan›n hacim bak›m›ndan oldukça farkl› iki nüshas› Tiran Millî Kütüphanesi’nde yer al›r.2 Arnavutluk’taki Fier flehri yak›nlar›nda bulunan Frakulla köyünde do¤up ilk e¤itimini burada ald›ktan sonra medrese tahsili için ‹stanbul’a gelmifltir. Tahsilini tamamlamas›n›n ard›ndan ‹stanbul’da uzun süre kalan flâir, ça¤dafl› Nedîm ve Nef’î tarz›nda fliirler yazm›flt›r. Türkçeyi sade ve kolay anlafl›l›r biçimde aruz kusurlar›na yer vermeden ‹stanbul flivesi ile kullanan Nazîm’in ‹stanbul’dan söz etti¤i 17 fliiri bulunmaktad›r. Bunlardan 8 tanesinde Üsküdar ve çevresinden bahsedilir. Dört fliirde ayn› bölgedeki teferrücgahlara yer verilmesinden mesire yerlerinin flâiri çok etkiledi¤i anlafl›lmaktad›r. Üsküdar’da IV. Murad zaman›nda 1638 y›l›ndaki kay›tlara göre 8 mesire ve 7 gezi yeri bulundu¤u bilindi¤ine3 göre ‹stanbul’da bu tarihten bir as›r sonra yani Nazîm’in Üsküdar’da bulundu¤u s›rada bu say›n›n artm›fl oldu¤u ve bunlar›n flâirleri etkileyecek kadar güzel oldu¤u muhakkakt›r. ‹stanbul, ‹stanbul Yar›madas›, Eyüp, Galata ve Üsküdar olmak üzere dört bölgeden ve belirli say›da köyden oluflan galaksi biçimli bir flehirdir.4 Anadolu yakas› yak›n zamanlara kadar Üsküdar olarak adland›r›lm›fl, eskiden köy hükmünde olan yerler flehrin genifllemesi ile yeni ilçeler haline gelmifl hatta yeni yerleflim alanlar› ihdas edilmifltir. Birkaç yüzy›l önce Üsküdar, sakinlerinin s›n›rlar› içinde g›da maddesi üretmedi¤i bir iskan yeri5 olarak tarif edilen flehirden biraz farkl› bir durumdayd›. Anadolu’daki yayla hayat›n›n bir benzeri ‹stanbul flartlar›nda burada da yaflanm›flt›r.
.