Üsküdar’da Zaman Perspektifi ‹çinde ‹nsan ve Kültür Dinamizmi P R O F .
D R .
S A M ‹
fi E N E R
Sakarya Üniversitesi
Girifl Üsküdar, y›llar›n zaman program› içerisinde geliflen ve belirli bir kültür ve insan tipini oluflturan ‹stanbul’un en müstesna bölgelerinden biri. Bu ilçe, ‹stanbul ismi ile belki de en fazla dile getirilen ve onun gerçek bir parças› olabilmifl nadide bir eser gibi tarihe not düflmüfl ve ba¤r›nda onbinlerce önemli olay› saklayan esrarl› ve o ölçüde güzel bir hat›ralar yuma¤›n› oluflturmufltu. Selçuklu ve Osmanl› dönemi ile birlikte bu müstesna köfle, hac kafilelerinin de hareket noktas› olmufl ve Kâbe ile bir ünsiyet kurulmufltur. Daha sonra, Üsküdar’›n bir Kâbe topra¤› say›lmas›na kadar, bu manevî iklimin bir parças› kabul edilmesi ve ad›na “Belde-i Tayyibe” (Güzel Belde) denmesi de bir baflka özelli¤i. Kâbe’ye giden selam›n peygamber-idi flan›m›n davetine icabetin ilk ad›m›d›r. Üsküdar Kâbe topra¤›na ulafl›lan ilk nokta olarak kabul edilmifltir. Bu nedenle, Anadolu’dan Avrupa’ya sefere ç›km›fl herkes, peygamberiyle ayn› toprakta yatmak için Anadolu’ya gömülmeyi vasiyet etmifltir. Böyle bir mânevî düflünce, hem Osmanl› Türk insan›n› ve hem de onun bir nevi mâneviyat bahfletti¤i Üsküdar’›, daha anlaml› ve esrarl› bir mevkiye sokmaktayd›.1 Osmanl› Devleti zaman›nda Üsküdar’›n ticarî bir kavflak noktas›nda bulundu¤unu, Suriye, Mezopotamya ve Asya’n›n di¤er yerlerinden gelen tüccarlar›n toplanma yeri oldu¤unu, birçok yerel üretimleri gerçeklefltirdi¤ini, çeflitli milletlerden insanlar›n bir arada yaflad›¤›n›, zengin ve mamur bir yap›ya kavufltu¤unu ve bir kent olarak alg›land›¤›n› görüyoruz. ‹stanbul’un fethinden sonra Osmanl› ordular› Anadolu’ya buradan hareket ederdi. Padiflah ve serdarlar›n ota¤› burada kurulurdu. Hükümdar, muhteflem bir törenle Topkap› Saray›’ndan hareket ederek Üsküdar’a geçerdi. Önünde alay
.