Üsküdar’da Bir Kültür Adas›: ‹slam Araflt›rmalar› Merkezi (‹SAM) P R O F .
D R .
M .
 K ‹ F
A Y D I N
Marmara Üniversitesi
Diyanet ‹flleri Baflkanl›¤›’n›n hizmetlerini desteklemek amac›yla 1975 y›l›nda kurulan Türkiye Diyanet Vakf›, yurt içinde ve d›fl›nda sürdürdü¤ü faaliyetler çerçevesinde telif bir ‹slâm ansiklopedisi haz›rlatmay› kararlaflt›rm›fl ve bu amaçla 1983’te ‹stanbul’da TDV ‹slâm Ansiklopedisi Genel Müdürlü¤ü’nü kurmufltu. Befl y›ll›k bir haz›rl›k döneminin ard›ndan 1988’de ansiklopedinin yay›m›na baflland›. Vak›f bu arada yüksek lisans ve doktora bursu vererek yetiflmelerine katk›da bulundu¤u araflt›rmac›lardan daha verimli ve sistemli flekilde faydalanmak, ‹slâmî ilimler alan›nda araflt›rma yapan bilim adamlar›na kütüphane ve dokümantasyon imkânlar› sa¤lamak, araflt›rma projelerini desteklemek, akademik yay›nlar yapmak, ilmî dergiler ç›karmak, bilimsel toplant›lar düzenlemek, ilmî-dinî konularda kamuoyunu ayd›nlatacak görüfller oluflturmak maksad›yla bir ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi (‹SAM) kurmay› kararlaflt›rd› ve bu merkez de 1988 y›l›nda ‹slâm Ansiklopedisi Genel Müdürlü¤ü binas›nda faaliyetine bafllad›. 1993’te al›nan bir kararla bu iki kurulufl birlefltirilerek TDV ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi ad›n› ald› ve ansiklopedinin yay›mlanmas› görevi bu kuruma verildi. Günümüzde bir baflkan ve dört üyeden oluflan yönetim kurulu taraf›ndan yönetilen ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi üç ana birimden oluflmaktad›r. Araflt›rma, ‹slâm Ansiklopedisi ve di¤er yay›nlar, kütüphane ve dokümantasyon. Merkezin ilmî faaliyetlerini de buna ba¤l› olarak üç grupta de¤erlendirebiliriz: I. Araflt›rma faaliyetleri ve kültürel etkinlikler II. Yay›n faaliyetleri III. Kütüphane ve dokümantasyon hizmetleri.
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
58
.
Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I : ‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )
‹SAM'dan genel bir görünüm
59
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
I. Araflt›rma Faaliyetleri ve Kültürel Etkinlikler Türkiye Diyanet Vakf› 1980’li y›llarda ‹slâm kültürünün çeflitli alanlar›nda uzman yetiflmesini temin için doktora bursu vermifl ve bu burstan yararlanan 60 kadar ö¤renci ço¤u yurt d›fl›nda olmak üzere doktora çal›flmas› yapm›flt›. Bunlardan 20 kadar› flu anda ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nde araflt›rmac› olarak çeflitli projelerde çal›flmakta ve ansiklopedinin haz›rlanmas›na katk›da bulunmakta, di¤erleri de çeflitli üniversitelerde ö¤retim üyesi olarak akademik faaliyetlerine devam etmektedirler. Araflt›rma faaliyetleri Yönetim Kurulu’nca seçilen Araflt›rmac›lar Kurulu’nun gözetimi alt›nda planlan›r ve takip edilir. ‹lgili çal›flmalar Araflt›rma Bölümü bünyesinde kurulan Yay›n Kurulu, ‹slâm Araflt›rmalar› Dergisi Yay›n Kurulu, ‹SAM Bülteni Yay›n Kurulu, Kurumlar Aras› ‹liflkiler Komisyonu, ‹lmî Toplant›lar Komisyonu, Proje Komisyonu gibi çeflitli ilim heyetleri taraf›ndan yürütülür. Bu çerçevede çeflitli formatta ilmî toplant›lar düzenlenir, daha çok yüksek lisans ve doktora ö¤rencilerine yönelik olarak sürekli seminerler yap›l›r, misafir araflt›rmac› program› yürütülür, çeflitli yay›n dizileri haz›rlan›r. ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nin yürüttü¤ü araflt›rma faaliyetleri ve kültürel etkinlikler flunlard›r. 1. Ferdî Araflt›rmalar: Araflt›rma uzmanlar› Araflt›rma Kurulu’nun onay›ndan geçmifl bireysel araflt›rma projelerini yürütürler. Bu projelerin ürünleri daha sonra kitap ve makale olarak merkez taraf›ndan yay›mlan›r. 2. Müflterek Projeler: Merkez araflt›rmac›lar› müflterek projelerde çal›flma konusunda da serbest b›rakmaktad›r. fiu anda s›n›rl› say›da proje müflterek bir araflt›rma projesi olarak merkezde yürütülmekte ise de önümüzdeki y›llarda bu projelerin say›sal olarak artaca¤›n› düflünülmektedir. fiu anda tamamlanm›fl bulunan dikkate de¤er bir proje Prof. Dr. Ali Köse ve Doç. Dr. Talip Küçükcan taraf›ndan tamamlanm›fl bulunan 9-10 Aral›k 2006 tarihlerinde sunumu yap›lan “Avrupa Birli¤i Ülkelerinde Din ve Devlet ‹liflkisi” konulu projedir. Bu projede AB üyesi 12 ülkenin din devlet iliflkileri incelenmifltir. 3.Seminerler: Merkez araflt›rmac›lar› taraf›ndan daha çok yüksek lisans seviyesinde seminerler düzenlenmekte, yüksek lisans ve doktora ö¤rencilerinin ‹slâm kültürünün çeflitli alanlar›nda bilgi sahibi olmalar› hedeflenmektedir. Güz ve bahar dönemi olarak tertiplenen seminerler akademik kariyerin ilk basama¤›nda yer alan veya almak isteyen ö¤renciler taraf›ndan ilgiyle izlenmektedir. 4.Sempozyumlar: ‹slâm kültürünün çeflitli alanlar› ve meseleleri milli veya milletleraras› sempozyumlarla inceleme konusu yap›lmaktad›r. fiu ana kadar “‹slâm Gelenek ve Yenileflme”, “‹slâm ve Modernleflme”, “Günümüz Dünyas›nda Müslüman Az›nl›klar”, “Dünden Bugüne Osmanl› Araflt›rmalar›”, “Modern Dönem60
.
Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I : ‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )
‹SAM'da bir konferans
de Dini ‹limlerin Temel Meseleleri”, “Geçmiflten Gelece¤e ‹bn Haldun”, “XI. XVIII. Yüzy›llar ‹slâm-Türk Medeniyeti ve Avrupa”, Avrupa Birli¤i Ülkelerinde Din-Devlet ‹liflkisi” bafll›kl› sempozyumlar yap›lm›flt›r. 5.Paneller: ‹SAM’da çeflitli konularda muhtelif paneller de yap›lm›flt›r. Son dönemlerde yap›lanlar flunlard›r: “Muhammed Hamidullah’› Anma Toplant›s›”, XXI. Yüzy›lda ‹slâm Toplumlar›nda Demokrasi” ve “Molla Sadra ve Aflk›n Hikmet Düflüncesi”. 6.Konferanslar: ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nde her ay en az bir tane olmak üzere yerli ve yabanc› ilim adamlar› taraf›ndan konferanslar verilmekte ve ilim adamlar›n›n bilgi ve de¤erlendirmeleri seçkin bir dinleyici toplulu¤una iletilmektedir. 2006-2007 konferans döneminde Prof. Dr. Kemal Beydilli, Amerikal› siyaset bilimci John Esposito, ‹ran eski cumhurbaflkan› Seyyid Muhammed Hatemi ve ‹ngiliz bilim adam› Oliver Leaman merkezde konferanslar vermifllerdir.
II. Yay›n Faaliyetleri ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nin üç alanda yay›n faaliyetleri bulunmaktad›r: 61
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
1. Ansiklopediler TDV ‹slâm Ansiklopedisi Leiden’de 1901-1939 y›llar› aras›nda befl ciltten oluflan bir ‹slâm ansiklopedisi (The Encyclopaedia of Islam) yay›mlanm›flt›. 6176 madde içeren bu eser Milli E¤itim Bakanl›¤› taraf›ndan ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi bünyesinde tercüme edilmeye bafllanm›fl ve 1940-1987 y›llar› aras›nda on befl cilt halinde yay›mlanm›flt›. Bu yay›nda Türk dünyas›yla ilgili maddelerdeki hata ve eksiklerin giderilmesi amac›yla ansiklopedi maddelerinin üçte biri yeniden yaz›lm›fl, ancak ‹slâm diniyle ilgili maddelerdeki hata ve eksiklikler pek az› d›fl›nda aynen kalm›flt›r. Di¤er taraftan Leiden’de yay›mlanan The Encyclopaedia of Islam’›n ikinci bask›s›na 1954 y›l›nda bafllanm›fl ve 2002 y›l›nda on bir cilt halinde tamamlanm›flt›r. Her iki bask›da da The Encyclopaedia of Islam’›n önemli eksik ve yanl›fll›klar içermesi Türkiye Diyanet Vakf›’n› telif bir ‹slâm Ansiklopedisi haz›rlanmas› fikrine götürmüfltür. TDV ‹slâm Ansiklopedisi (D‹A) tamamen telif bir eser olup ‹slâmî ilimler, ‹slâm ülkelerinin tarihi, co¤rafyas›, kültür ve medeniyeti gibi alanlar› kapsayan madde dizisi orijinaldir. ‹lgili ilim kurullar› taraf›ndan yaklafl›k 500 temel kaynaktan taranarak tespit edilen bu liste yaklafl›k 17.000 maddeden oluflmaktad›r. 31. cildi 2006’da yay›mlanan ansiklopedinin, ‹slâmî ilimlerle ‹slâm-Türk kültür ve medeniyetine ait kavramlar›, sahalar›nda eser vermifl ilim ve sanat erbab›n›, geçmifl ‹slâm devletleri ve yöneticilerini, önemli tarihî olaylar›, dinî ve sosyal hayatta etkili olan ak›mlar›, tarihî, ilmî ve kültürel müesseseleri, önemli yerleflim merkezlerini, di¤er büyük dinleri, müslüman olmad›¤› halde ‹slâm dini, kültürü ve medeniyeti ile ilgisi bulunan flahsiyetleri madde dizinine dahil etmifltir. TDV ‹slâm Ansiklopedisi ne sadece akademik çal›flma yapanlar› ilgilendiren bir ihtisas kayna¤› ve ne de yaln›zca popüler bir eserdir. Ansiklopedide titizlikle uygulanmaya çal›fl›lan temel ilke, bütün maddelerin güvenilir kaynaklara dayanmas› ve do¤ru bilgiler ihtiva etmesidir. Bu ilkeden taviz vermemek ve gerek muhteva gerekse bibliyografya aç›s›ndan akademik seviyede araflt›rma yapan uzmanlar›n beklentilerini karfl›lamaya çal›flmak flart›yla kültür seviyesi farkl› insanlar›n bilgi edinme ihtiyaçlar› maddelerin yaz›m› s›ras›nda göz önünde tutulmaktad›r. TDV ‹slâm Ansiklopedisi kamuoyunun do¤ru bilgi edinme ihtiyaçlar›n› karfl›lamay› hedefleyen, dinî ve sosyal bilimlerde araflt›rma yapmak isteyenlerin baflvurabilece¤i ciddi, kapsaml› ve kuflat›c› bir kaynakt›r. ‹slâm Dini ve Kültürü Ansiklopedisi ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin verdi¤i bilgi ve tecrübe birikimiyle 5 ciltlik yeni bir ansiklopedinin haz›rl›klar›na bafllam›flt›r. ‹slâm dini ve kültürü hakk›nda muhtasar bilgileri içeren bu ansiklopedinin Türkçe yay›n›n›n yan› s›ra Rusça, Arnavutça ve Boflnakça yay›n› da düflünülmektedir. 62
.
Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I : ‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )
‹SAM’›n en önemli yay›nlar›ndan olan ‹slâm Ansiklopedisi
Ayr›ca bu ansiklopedi Azeri, Özbek, Türkmen, Kazak ve K›rg›z Türkçelerinde de yay›mlanacakt›r.
2. Bilimsel Yay›nlar Bu kategoride de befl tür yay›n yap›lmaktad›r: a. Akademik Araflt›rmalar Merkez gerek araflt›rmac›lar›n›n doktora tezleri gerekse doktora sonras› çal›flmalar›n› yay›mlamaya özen göstermektedir. fiu ana kadar yay›mlanm›fl bulunan akademik araflt›rmalar flunlard›r: Pan-‹slâmizm: Osmanl› Devleti Hindistan Müslümanlar› ve ‹ngiltere (1877-1924), Dr. Azmi Özcan, ‹stanbul 1992, 1997 Endonezya’da ‹slâm ve Hollanda Sömürgecili¤i, Dr. ‹smail Hakk› Göksoy, Ankara 1995 Türkiye’de ‹slâm’›n Yeniden ‹nkiflaf› (1950-1960), Dr. fiaban Sitembölükbafl›, Ankara 1995 ‹slâm Hukuk Metodolojisinde Tahsis (Daralt›c› Yorum), Dr. Ferhat Koca, ‹stanbul 1996 63
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
Günümüz Alevili¤i, Dr. ‹lyas Üzüm, ‹stanbul 1997 Neden ‹slâm’› Seçiyorlar: Müslüman Olan ‹ngilizler Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir ‹nceleme, Dr. Ali Köse, ‹stanbul 1997 Die politische Rolle der Azhar in der Sadat-Ära (1970-1981) [Sedat Döneminde (1970-1981) Ezher’in Siyâsi Rolü], Dr. Hilal Görgün, ‹stanbul 1998 Sprache, Handlung und Norm (Dil, Davran›fl ve Hüküm), Dr. Tahsin Görgün, ‹stanbul 1998 Kelâm’da Yenilik Aray›fllar› (XIX. yüzy›l sonu-XX. yüzy›l bafl›), Dr. M. Sait Özervarl›, ‹stanbul 1998 Do¤al Âfetler ve Din (Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir ‹nceleme), Doç. Dr. Talip Küçükcan - Doç. Dr. Ali Köse, ‹stanbul 2000 Tanr›’n›n Varl›¤›’na Dair Argümanlar, Doç. Dr. Adnan Arslan, ‹stanbul 2006 Dinler ve Hakikat, Doç. Dr. Adnan Arslan, ‹stanbul 2006 Sosyal Hayat Ifl›¤›nda Zâtî Divan›, Dr. Vildan Serdaro¤lu, ‹stanbul 2006 b. Konferans ve Sempozyum Bildirileri ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi’nde yap›lan sempozyum bildirileri daha sonra kitap olarak yay›mlanmaktad›r. fiu ana kadar yay›mlanm›fl olanlar flunlard›r: ‹slâm, Gelenek ve Yenileflme, I. Uluslararas› “Kutlu Do¤um” ‹lmî Toplant›s›, ‹stanbul 1996 ‹slâm ve Modernleflme, II. Kutlu Do¤um ‹lmî Toplant›s›, ‹stanbul 1997 Günümüz Dünyas›nda Müslüman Az›nl›klar, III. Kutlu Do¤um ‹lmî Toplant›s›, ‹stanbul 1998 c. Derleme ve Tercümeler Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, trc. Prof. Dr. Bekir Topalo¤lu, Ankara 2003 d. Tenkitli Metin Neflirleri Ma’rifetü’l-kurrâ’i’l-kibâr ‘ale’t-tabâkâti ve’l-a’sâr, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed ez-Zehebî (ö. 748/1348), nflr. Tayyar Alt›kulaç, ‹stanbul 1995, I-IV, ‹stanbul 1995 Ahkâmü’l-Kur’âni’l-Kerîm, Ebû Ca’fer et-Tahâvî (ö. 321/933). nflr. Sadettin Ünal, I-II, ‹stanbul 1995, 1998 Kitâbü’t-Tevhîd, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, nflr. Prof. Dr. Bekir Topalo¤lu - Dr. Muhammed Aruçi, Ankara 2003 Alâeddin el-Üsmendî ve lübâbü’l-kelâm Adl› Eseri, M. Sait Özervarl›, ‹stanbul 2006 64
.
Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I : ‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )
‹SAM Kütüphanesi’nin içinden bir görünüm
e. Temel Kültür Dizisi Temel Kültür Dizisi gençli¤e el kitab› olarak haz›rlanmas› planlanm›fl olan bir seridir. ‹slâm kültürü ve sosyal bilimlerin muhtelif konular› 150-160 sayfal›k metinler halinde kitaplaflt›r›lmaktad›r. fiu ana kadar bu diziden neflredilen kitaplar flunlard›r: Allah ‹nanc›, Bekir Topalo¤lu, ‹stanbul 2006 Kur’an’a Girifl, Mehmet Paçac›, ‹stanbul 2006 Sünnet, Hz. Peygamberin Evrensel Mesaj›, ‹stanbul 2006 H›ristiyanl›k, fiinazi Gündüz, ‹stanbul 2006 ‹slâm Medeniyetinde Bilgi ve Bilim, Alparslan Aç›kgenç, ‹stanbul 2006 ‹slâm ve Bat›, ‹brahim Kal›n, ‹stanbul 2006 Tarihsel ve Kültürel Boyutlar›yla Alevilik, ‹lyas Üzüm, ‹stanbul 2006 f. Kataloglar Hüseyin Hilmi Pafla Evrak› Katalo¤u, Mustafa Birol Ülker (proje yöneticisi), Ömer Faruk Bahadur, Asiye Kak›rman Y›ld›z, Müslüm ‹stekli, Kenan Y›ld›z (yay.haz.), ‹stanbul 2006 Bâb-› Meflîhat fieyhülislâml›k Arflivi Defter Katalo¤u, Bilgin Ayd›n, ‹lhami Yurdakul, ‹smail Kurt (yay.haz.), ‹stanbul 2006 65
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
‹SAM Araflt›rma Salonu’ndan bir görünüm
3. Süreli yay›nlar ‹slâm Araflt›rmalar› Dergisi ‹SAM taraf›ndan yay›m›na 1997 y›l›nda bafllanan ve 2001’den itibaren y›lda iki say› olarak ç›kar›lan ‹slâm Araflt›rmalar› Dergisi baflta ‹slâmî ilimler olmak üzere, siyaset, tarih, iktisat, felsefe, sosyoloji, antropoloji, dinler tarihi, edebiyat ve kültür alanlar›nda kaleme al›nm›fl, ‹slâm düflünce ve kültürüne orijinal katk› sa¤layacak nitelikteki özgün makaleler ile kitap tan›t›mlar›n›n yan› s›ra sempozyum, seminer ve konferans de¤erlendirmelerini yay›mlamaktad›r. ‹slâm Araflt›rmalar› Dergisi Index Islamicus ve Turkologischer Anzeiger taraf›ndan taranan hakemli bir yay›nd›r. ‹SAM Bülteni ‹SAM’›n faaliyetleri hakk›nda bilgi veren ‹SAM Bülteni üç ayda bir yay›mlanmakta ve y›lda iki say› olarak da bir ‹ngilizce versiyonu (ISAM Bulletin) neflredilmektedir. Bültenin bütün say›lar›na www.isam.org.tr adresimizden PDF format›nda ulafl›labilir. Yeni Gelen Dergiler ve ‹çindekiler ‹SAM Kütüphanesi taraf›ndan sürekli olarak takip edilen yabanc› dillerdeki periyodiklerin ‹çindekiler sayfalar›n› ihtiva eden ve dört ayda bir haz›rlanan Yeni 66
.
Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I : ‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )
Gelen Dergiler ve ‹çindekiler isimli yay›n, fotokopi yoluyla ço¤alt›larak bütün ‹lâhiyat, Fen-Edebiyat ve E¤itim fakültelerine gönderilmektedir. ‹lki fiubat 1994’te yay›mlanan bu derginin bütün say›lar›na www.isam.org.tr adresimizden PDF format›nda görülebilir.
III. Kütüphane ve Dokümantasyon Hizmetleri ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi dinî ilimler, ‹slâm ve Türk tarihi, kültürü ve medeniyeti baflta olmak üzere sosyal bilimlerin birçok alan›n› kapsayan zengin bir kütüphaneye sahiptir. Gerek TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin gerekse di¤er araflt›rma ve yay›n faaliyetlerinin süratli ve sa¤l›kl› bir flekilde yürütülebilmesi için modern yöntemlerle çal›flan kütüphanede yeni yay›mlanan kitap ve süreli yay›nlar düzenli olarak takip edilmekte, sat›n al›narak araflt›rmac›lar›n hizmetine sunulmaktad›r. Ba¤›fl ve mübadele yoluyla da eserlerin temin edildi¤i kütüphanede yaklafl›k 180.000 cilt kitap, 700 adedi sürekli takip edilen 2700’ü aflk›n yerli-yabanc› derginin 110.000 say›s› yer almaktad›r. Kütüphanenin mükerrer deposundaki eserlerden de son üç y›lda (2003-2006) baflta ‹lahiyat ve Fen-Edebiyat Fakülteleri kütüphaneleri ile Diyanet E¤itim Merkezi kütüphaneleri olmak üzere çeflitli e¤itim kurumlar›na 16.000 eser ‹SAM’›n ba¤›fl› olarak gönderilmifltir. Yüksek lisans ve doktora ö¤rencileri ile akademisyen ve araflt›rmac›lar üye oldu¤u kütüphanenin günümüzde 5.000’den fazla üyesi bulunmaktad›r. ‹SAM Kütüphanesi, aralar›nda Ziyad Ebüzziya, Orhan fiaik Gökyay, Nejat Göyünç, Tahsin Yaz›c›, Hilmi Oflaz, Nihat M. Çetin, Yavuz Arg›t, A. Rag›p Akyavafl, Turgut Akp›nar, Hidayet Nuho¤lu, Kas›m Küfrevi, ‹lber Ortayl›, Kemal Beydilli, Albert Hourani, Jacques Waardenburg ve Kathleen R. F. Burrill’in de bulundu¤u birçok kiflisel koleksiyonu bünyesine katm›flt›r. Haftan›n yedi günü 9.00 - 21.00 saatleri aras›nda hizmet veren kütüphanede aç›k raf sistemi uygulanmakta, araflt›rmac›lar istedikleri kadar kitab› raflar›ndan al›p inceleyebilmektedirler. Kütüphanede mevcut kitap ve dergilerin bilgisine http://kutuphane.isam.org.tr/2001arama.htm adresinden de ulafl›labilmektedir. ‹SAM Türkiye Kütüphaneleri Veri Taban› TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin yay›n çal›flmalar›n› h›zland›rmak ve iç hizmette kullanmak üzere haz›rlanan bu veri taban›nda, ‹stanbul’daki yazma eser kütüphaneleri baflta olmak üzere 116 de¤iflik kütüphaneye ait yaklafl›k 700.000 yazma ve matbu esere ait bibliyografik künye yer almaktad›r. Böylece aran›lan bir kitab›n bu 116 kütüphaneden hangisinde var oldu¤u ö¤renilebilmektedir. Bu veri taban›nda yer alan ve Kültür Bakanl›¤› bünyesinde bulunan 66 kütüphanenin katalog bilgilerine merkezimiz internet adresinden ulaflmak mümkündür.
67
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
‹SAM Misafirhanesi’nden bir görünüm
Tezler Veri Taban› Türkiye’de yap›lm›fl saham›zla alâkal› bütün tezlerin bibliyografik bilgilerini toplay›p bilgisayara aktarmak ve yeni tezleri izleyerek kay›tlar›n› sürekli güncellefltirmek suretiyle bir veri taban› oluflturulmufltur. Toplam 114.000 tez künyesi ihtiva eden bu veri taban›, TDV ‹slâm Ansiklopedisi’nin haz›rl›k ve yay›n faaliyetleri ile merkez taraf›ndan yürütülen di¤er ilmî çal›flmalarda kullan›lmas› amac›yla haz›rlanm›flt›r. ‹lahiyat tezlerinden 2000 tarihine kadar olanlar›n›n indeksli bir çal›flmas› önümüzdeki dönemdi kütüphane taraf›ndan haz›rlanarak ‹SAM yay›nlar›ndan ç›kacakt›r. Daha sonrada bu çal›flman›n 2000-2005 tarihleri aras› haz›rlanacakt›r. Makaleler Veri Taban› Türkiye Makaleler Bibliyografyas›’nda yer alan (1923-1999) makalelerin de bulundu¤u bu veri taban›nda halen 681.000 künye mevcuttur. Veri taban›n›n zenginlefltirilmesi çal›flmalar›na sahayla ilgili dergilerde yer alan makale künyeleri ile kongre, sempozyum ve editörlü yay›nlar›n içinde yer alan makalelerin tespiti ve veri taban›na girilmesi yoluyla devam edilmektedir. ‹SAM kütüphanesine gelme imkân› bulamayan araflt›rmac›lar da kurumun posta adresine gönderecekleri dilekçe veya kutuphane@isam.org.tr adresine iletecekleri mesajlar ile mevcut veri tabanlar›ndan yararlanabilirler.
68
.
Ü S K Ü D A R ’ D A B ‹ R K Ü L T Ü R A D A S I : ‹ S L A M A R A fi T I R M A L A R I M E R K E Z ‹ ( ‹ S A M )
E-Kütüphane ‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi elektronik ortam ve internet arac›l›¤› ile araflt›rmac›lar›n bilgi ve bilgi kaynaklar›na ulafl›m›n› daha nitelikli bir flekilde sa¤lamay› hedeflemektedir. Bu amaçla uluslararas› standartlara göre haz›rlanan ve sürekli güncellenen kütüphane katalogu internet üzerinden kullan›ma sunulmufltur. Kütüphanede bulunan Elektronik Kaynaklar Veri Taban›’ndan e-kitap, e-makale, e-veri tabanlar› gibi kaynaklara ulaflmak mümkündür. Ayr›ca ‹slâm Araflt›rmalar› Dergisi’’nin eski say›lar›ndaki makalelerin tam metinlerine, yeni say›lardaki makalelerin bibliyografik bilgilerine, Yeni Gelen Dergiler ve ‹çindekiler ve ‹SAM Bülteni süreli yay›nlar›m›z›n tam metinlerine de internet sitesinden ulafl›labilir. Dokümantasyon Birimi Kütüphanenin önemli hizmetlerinden birisi de bünyesinde oluflturulan dokümantasyon servisidir. Dokümantasyon servisinde, ansiklopedi maddeleriyle ba¤lant›l› 17.000 doküman dosyas› bulunmaktad›r. Bunlar TDV ‹slâm Ansiklopedisi’ndeki maddelerle ilgili 77.000 kadar kitap ve 2.000 kadar de¤iflik derginin yaklafl›k 50.000 say›s›n›n taranmas›yla haz›rlanm›flt›r. ‹SAM kütüphanesine gelen her yeni kitap ve dergi, ilgili servisçe taranarak gerekli bilgiler ilgili dosyalara yerlefltirilmekte, böylece Dokümantasyon servisi her geçen gün yenilenmekte ve zenginleflmektedir. Ansiklopedi maddelerinin yaz›m› ve ikmali s›ras›nda ilim adamlar›n›n çokça kulland›¤› bu servisten kütüphane üyesi araflt›rmac›lar ve özellikle yüksek lisans ve doktora ö¤rencileri de yararlanmaktad›r. ‹stanbul d›fl›ndaki üniversite ö¤retim üye ve görevlileri ile akademik araflt›rma yapanlar da kutuphane@isam.org.tr adresine mesaj göndererek çal›flma konular› hakk›nda doküman iste¤inde bulunabilmektedirler. Doküman Gönderme Hizmeti Dokümantasyon biriminin Türkiye genelinde çeflitli illerde faaliyet gösteren üniversitelerin sosyal bilimler bölümlerinde lisans üstü çal›flma yapan araflt›rmac› ve akademisyenlere son iki y›l içinde (2005 - 2006) telif haklar›na riayet edilerek 1896 kitap, 1065 makale ve 358 doküman dosyas› fotokopisi gönderilmifltir. Arfliv Birimi Kütüphanenin Arfliv biriminde Ziyad Ebüzziya, Kâz›m Karabekir, Mehmet Safâyihi, Orhan fiaik Gökyay, Günay Tümer, Nihat M. Çetin, Muhammed Tanci, Yusuf ‹zzeddin Efendi, Hüseyin Hilmi Pafla, Hilmi Oflaz ve Kemal Batanay gibi önemli flahsiyetlere ait doküman ve arfliv malzemeleri mevcut olup koleksiyonlar üzerinde tasnif çal›flmalar› devam etmektedir. Bu koleksiyonlardan Hüseyin Hilmi Pafla evrak› tasnif edilerek araflt›rmac›lar›n istifadesine sunulmufl ayr›ca ‹SAM yay›nlar›n›n arfliv dizisinin birinci eseri olarak bas›lm›flt›r. 69
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
Kad› Sicilleri ‹SAM kütüphanesinin araflt›rmac›lara sundu¤u önemli hizmetlerden birisi her geçen gün zenginleflen Osmanl› mahkeme sicilleri koleksiyonudur. Kütüphanenin arfliv birimi içinde yer alan koleksiyonda, ‹stanbul Müftülü¤ü’ndeki yirmi yedi mahkemenin kad› sicilleri (9895 defter), Rumeli ve Anadolu kazaskerli¤i rûznâmçeleri (377 defter), nakîbüleflraf defterleri (33 defter) ve kad› mühürlerinin (13 defter) mikrofilmleri ile Millî Kütüphane’deki fler’iyye sicillerinin (8860 defter) mikrofilmleri araflt›rmac›lar›n istifadesine sunulmufltur. Bu koleksiyona son olarak Makedonya’n›n Manast›r bölgesinin kad› sicilleri (185 defter), Saraybosna fiarkiyat Enstitüsü Arflivi, Mostar/Hersek Arflivi, Saraybosna Tarih Arflivi, Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi’nde korunan Livno, Mostar, Priyedor, Saraybosna, T›m›flvar ve Visoko bölgelerine ait kad› sicillerinin (118 defter) mikrofilmleri ve K›r›m kad› sicillerinin (48 defter) dijital kopyalar› eklenmifltir. fier’iyye Sicilleri Arflivi’nden haftan›n yedi günü 09:00-19:00 saatleri aras›nda yararlan›labilir.
B‹BL‹YOGRAFYA Tayyar Alt›kulaç, “‹slâm Araflt›rmalar› Merkezi”, D‹A, XXIII, 44-46. www.isam.org.tr.
70
.