Bir Zamanlar Üsküdar’dan Tarihe Düflen Notlar: Çiçekci Kahvehanesi N A C ‹ Y E
T U R G U T
Araflt›rmac›
Girifl Bizans’›n çöküfl dönemlerinde küçük bir kasaba görünümünde olan Üsküdar, fetihten sonra h›zl› bir geliflim sürecine girmifltir. Zamanla ifl hacmi ve ticari faaliyetlerin yo¤unlaflmas›, semtin konumunu de¤ifltirmifl (Resim 1); baflta hükümdarlar olmak üzere, dönemin devlet adamlar›n›n ilgisi ve semt halk›n›n deste¤iyle, k›sa sürede bir abideler diyar› haline gelmifltir. Fetih sonras›nda Anadolu, Suriye, Irak, ‹ran ve M›s›r’a gidecek ordular, kervanlar, Surre Alaylar› buradan kalkar, buraya göçerdi.1 K›sacas› Üsküdar, Anadolu’ya giden menzil2 yolunun bafl›yd›. Karacaahmed içinden ve ‹brahim A¤a’dan geçen yol boyunca, günümüzde say›lar› azalm›fl bulunan namazgâhlar ve bunlar›n say›s›nca da dinlenme, bekleme ve baz› ihtiyaçlar› temin etme yerleri mahiyetinde kahvehaneler yer al›yordu (Resim 2). Namazgâhlarda fakirler istirahat ederken, kahvehaneleri varl›kl› kesim tercih ediyordu.3 Zamanla namazgâhlar›n yan›nda yer alan kahvehanelerden, yaln›zca kervan ya da Surre Alaylar›ndaki yolcular yararlanmam›fl; özellikle yerleflim bölgesi içinde kalanlar, mahalle ya da semt halk› taraf›ndan da kullan›lm›flt›r. Kahvenin Osmanl› topraklar›na kesin olarak ne zaman girdi¤i, ‹stanbul, Anadolu ve Rumeli’de hangi tarihten itibaren kullan›lmaya baflland›¤› tart›flmal›d›r. Ali Mustafa Efendi ‹stanbul’da ilk kahvehanelerin aç›l›fl tarihini 960 (1553), Peçuylu ‹brahim, 962 (1555);4 Hüseyin Ayvansarayi ise; (959) 1552 olarak verir. Sonuçta kahvenin gelmesiyle, 16. yüzy›lda kahve kültürü ile tan›fl›r ‹stanbul halk›...Ve Peçevi Tarihi’nde belirtildi¤ine göre, ilk kahvehane Tahtakale’de aç›l›r.5 Bunu yenileri izler.6 Böylece Osmanl› insan›n›n, yüzy›l ortalar›na kadar ev, cami ve çarfl› üçgeni aras›nda geçen günlük yaflam›, farkl› mekânlara tafl›narak dinamizm kazan›r.
.