Tabeirós terra, nº 2, novembro 1997

Con este' número, 'A Pecadenta Silenzosa' .

.

N' 11

Norembro 1997

Xornal Caltaml de AKrtrada

CANDOCHEGA OMES DENOVE_MBRO,O MUNDODOCABALOCOLLE ESPECIAL PROTAGONISMO CA CELEBRACIÓN DOSANMARTIÑO,FEIRA QUE NA ESTRADA, TEN UNHA ESPECIAL TRADICIÓN. CASE TANTA COMO A DA RAPADAS BESTAS (foto de

O TABEIRÓS TERRA tivo a hóma de recibir do Filólogo de Malpica, Xosé Manuel Vareta. un conxunto de traballos de Don Manuel García Barros, ~ompostos de un manuscrito titulado LEMBRA_NZAS DO PICOSAGRO, datado en Pousada 1955, m"á.is completo co publicado en Céltiga de Bos Aires e en Vida Gallega de Vigo.

Neste manuscrito, que consta de dúas pártes, na primeira describe a viaxe con seu pai, cand~ neno, e na segunda con Castelao. Está adicado a Virxinia Pereiras, dona de Caste1ao, e nel á final dí Óon Manuel: ..... os outros inda Íinos andando por entre os vivos non sendo Castelao que repousa no simeterio de Chacarita da nobe e fidalga Bos Aires á espera de que poida ser traguido a descansar para setnpre na Terra que tanto amou" (Pousada-febreiro, do 55). Oeste manuscrito falta a folla. páxina número 6 e está form~do por 13 páxinas. Verbo dos· mecanoscritos, o portada, obra de Xoprimeiro 1eva por título DIA DE GAUCIA DE 1930 e por que ), QUE OCUPA subtítulo FALEMOS NA NOSA FALA, con introducUNHAREPORéión de "Traballo que ontivo, a _máis outa recompensa otorgados os presentados ó tenia no certamen literario TAXEDETAd' eisaltación da muller galega celebrado en Pontevedra BEIRÓS TERRA en agosto de 1929". Asinado Manuel García Barros (a NESTE máquina) e manuscrito Ken Keirades {l.); NUMERO

- - - - - - - - - - - - - - P ASA A PAXINA 4

• OPINIÓN as afiadas plumas dos meliores escritores galegos achéganse ata o~ nosos lectores. Non se perdan o repaso á Estrada de antes da man de Segundq Ventín.

• REPORTAXE as gaitas foron sempre un sinal de iden,tidade coa Estrada e as terras do Ulla. Tabeirós Terrá achéganos neste número unha vrsita a uti dos talleres especializados na fabricación desie instrumento mu-. ~~:...:..............~~ sical

. e ma1s

Agora , . o seu, mundo

grande

• COMARCÁNS é unha sección na que os nosps maiores fq_n memoria.

• . XOSE ME un poeta que acaba de recibir unha merecida homenaxe en Moreira.

Dende agora. o mundo das tancetas de Caixavigo é un mundo sen f.ronteiras. _Porque coa Tanceta Multicav Maestro poderá mercar nos establecementos de todo o mundo oñde apareza o símbolo

•

nos caixeiros co símbol°. •

D

e retirar diñeiro

r l · Laixavigo Unba Caixa para an País

~btírós ~ttta, novembro de

21

1997

PlllU c11riidu

P

Loo aanza Aldea

ídenme que escriba unha colaboracaso, conta co pulo estusiasta de Anisia ción para este xornal de Tabeirós TeMiranda e de Neira Vill\s, as almas marca, que dalgún xeito recolle a convicter e pater, respectivamente. ción que ternos moitos de Pódese, débese seguí-lo exemplo. En considerármo-las nosas aldeas como aumoitas das nosas aldeas hai unha cheá ténticas capitais da cultura, viveiros de de locais pechados ou- abandonados sen altruistas defensores do noso. Cada día a .penas uso ningún. Quero referirme en son roáis as asociacións que saben aglu-. concreto á casa escola de Rubín, o meu tina-lo esforzo dos veciños a prol dunha lugar de nacencia e ó que me sinto fortecaúsa común. Hai xa moitos anos asistín mente vencellado. Creada a principios con abraio á celebración do Día das Lede século (unha fermosa placa co lema tras Galegas organizado. pola Asociación HONOR A QUIEN HONOR MERECE Cultural Monte Branco nas tercas pon, sinala o ano 1906), tivo a honrá de nacer POR dalianas de Ponteceso. Era un ~uténtico día de festa na do esforzo dos nosos emigrantes a Cuba. Destas esco~ aldea, semellante ó do patrón ·parroquial. As casas eslas hai preto de 300 por toda Galicia, a m~o~a delas PEPE CARBALLUDE -taban engalanadas, os gaiteiros percorrían os camiños na comarca de Viveiro, feito que evidencia o interese a penas asfaltados e os foguetes anunciaban un aconteprimordial pola educación que tiveron os que se viron cemento grand~. Aquel día non se traballaba. A xente forzados a sair da terra. Por esa escola pasamos, dun vestía a roupa de garda e tal vez inconscientemente xeito ou outro, a totalidade dos homes e mulleres que p sentíase prqtagonista. Participaban todos. lfos, en andamos arredor dos coren~. Ali estudiámo-lo par-vuobras de teatro; outros, recitando p0emas; out:ros, moilito e malla Enciclopedia Alvarez. Alí aprendemos á tos, axudando aquí ou por alá. Francamente resultaba dicir cantando a táboa de multiplicar ou os ríos e monlouvable aquel entusiasmo nunha aldeíña cativa, de tes de España cos seos afluentes, a memoriza-los Reís poucos veciños. Volvín outros anos e aquel fervoso enGodos, a analizar morfoloxicarhente unha frase e, cantusiasmo primeiro non só non decaera -s~nón que se do o mestre estaba de boas, a rir coas ocortencias de multiplicara. Xa non era só un día, senón que unha seSancho Panza. Alí probámo-lo leite en pó que mandamana. Na actualidade, o mes enteiro. Entre tódolos veban os americanos (quen podía mesturáballe unha cu" ciños ergueron un local amplo, con salóns e locais para llerada de colaca~); e mai-lo queixo amarelo: Alí argaactividades de baile, gaita, conferencias, presentacións llámo-las maiores aduanadas que un neno é quen de ,.,; de libros, lectura... E a cpusa segue. Isto, ¿é ou non argallar. Alí tamén aprendemos a valora-lo compañeicultura? rismo e·· ve~las contradiccións dos miores, que moitas ' Outró caso dignó de salientar é o encomiable labor veces din e fan cousas contrarias. que vén realizando a Fundación Neira Vilas de Gres, Por todo iso a escola de emigrantes de Rubín é un. na Ponteledesma, aquí pretiño da Estrada, hoxe xa deben da aldea, a casa de todos, e debemos coidala como clarada de interese cultural. Alí Anisia Miranda e Xosé algo propio. O seu amaño é urxente. Nun acto celebraNeira Vilas botaron· a andar unha experiencia única: do o- pasado mes· de xuño puide~os c_omproba-las peunha biblioteca ruqtl. Con preto de catro mil volumes e quenezas do local. As reformas están ó alcance de calun total- de case douscentos SOCiOS, a biblioteca pública quera. da Fundación Neira Vilas constittíe un fito histórico, Coñezo ben a solidariedade das xentes de Rubín, un modelo a seguir. Acoden a cotío nenos e persoas tantas veces-demostrada, e quero desde aquí facer unha maiores da banda de· acá é da alá do Ulla. . chamada a unión. Sei da vontade firme dos membros Avós.. fillos e netos, Cadaquén por un interés distinda directiva da Asociación de Veciños: Outras escolas to: consultar un tema concreto, .reler un lifrro ou coñe- · de emigrantes como a . . . . - - - - - - - - - - - - . ce-las últimas novidades publicadas. Pódese ler alí (hai ~i~~efi~i!:n~:~uperaunha sala para n((nos e· outr.a para adultos), e tamén deixan.levar libros· para a casa. Incentivase a lectura, a captaeión de novos socios, a asiduidade...Entréganse ¿Por que va1 rediplomas, regálanse libros ... Amais disto, no baixo da nuncia-Ja parroquia REVISTA CULTURAL DA Fundación celébranse concertos musicais, mesas rede Rubín a ter tamén ESTRADA dondas, recitais poéticos...cunha participación abraianunha biblioteca pública, un local social .ou EDITA: te dos veciños.

PEPE CARBALLUDE or ouira banda está un pequeno museo dedicado ás unha sala de lectura FUNDACION CULTURAL DA ESTRADA como ocorce noutros actividades tradicionais roáis nosas, perdidas moiC/ Benito Vigo, 104 sitios? tas delas; a pesca no río, os zoqueiros, o liño... ComeO progreso dos 36680 - A Estrada zou Neira Vilas traendo algúns trebellós de labranza, o pobos mídese pola Pontevedra cartafol de carteiro, a pá do forno ... e os veciños, sim, patizando coa idea e asumindo o proxecto, deron en mente abraiante como se vai nutrindo pouco a pouco. atendón que se lle XERENTE: Manuel Arca Castro carrexar outras mofras pezas de xeito que resulta certa- ¿Quen di que esto rion é cultura? Naturalmente, neste presta á cultura.

• CONSELLODE REDACCIÓN: este noso outono que, como di o cando non somos quen de harmonizar -e X. Manuel Reboredo Baños David Otero para <:orno facelo, hai moitas maneiras. De refrán, de ser así de quente, traerá ó demo no ventre, seguimos con principio, nunca poderemos ,renunciar de Carlos Loureiro seto, si, estradenses, pois as cmisas empo~ Xoan Carlos Garrido roáis ilusións a xeira comezada por primabrecen á par do estrago das intelixencias e Olimpio Arca Caldas vera e así poñemos nas mans dos nosos lecfores e nas das nosas· lectoras o segunpor iso, nese baseamento, debemos reforXosé Lueiro Lemos za-las nosas enerxías por recuperármonos.

Valentín García Gómez do número de TABEIROS TERRA, desta voli:a con dedicación especial, dentro da Nese proceso, necesariamente, ternos que Xosé Rodríguez celebración masiva e emotiva do ANO DE facer conviví-lo presente coas nosas tradiDON MANUEL GARCÍA BARROS, facións, pois A Estrada, sen estradenses, FOTOGRAFÍA: non ten moito sentido e é de saber de que Marcos Míguez cémolo a Manuel de Vicenta, de nome e Xosé E. Carbajal apelidos de pila os de Don Manuel Ber- cos recordos e coas yivencias, poidamos as nosas Terras Estradenses, dende xa hai Arquivo gueiro López, mestre, ensaís_ta e escritor de por sempre viví-los nosos soños. Soños tempo, xa elas nos están a poñer deberes nado nas terras de Tabeirós, na Consola- que terán substancias e esencias da nosa para supera-la nosa suficiencia Non podeDEPÓSITO LEGAL: .cíón. Tercas e}as, segundo a historia, data- Cultura, da nosa Lingua, pois calquera mos ser unha viaxe á nada, unhas BG: 28211997 das xa dende o ano mil antes de Noso Se- manifestación nosa de pobo, tal como te- existencias á deriva, moito menos, na deñor e con nome matriz grego , o de souro vital de integración cívica, debemos sesperanza ou con medos de ahondo, senThebes. E por tempos de Xelmirez, de no- orientala de continuo cara as nosas orixes tírmonos como bloqueados dentro dun toMAQUETACIÓN: me Tabeirolos. Tercas elas que en 1814; e así desexamos viviló, sen atados e con nel no_que berramos dicindo que non FllMACIÓN como Arciprestazgo de Tabeirós, xa po- amor, pois o popular é de por sempre podemos saír. O querer sermos e vivirmos P.R.G. suía cantigas de dicir como: " Reynar con esencial. como estradenses non han ser fantasías IMPRESIÓN: despostismo no es gusto de Fernando, Non debemos perde-las ocasións de dos de entre o Umia e mallo Ulla. As nopues solo quiere el mando en nuestro co- sermos _e vivírmonos como .estradenses. sas vidas para acadar sermos estradenses TameigaSL razón". Asemade, facémolo tamén na in- Hoxe; roáis que nunca, para sentírmonos de verdade, deben.acenderse co lume pretención clara da contiIÍuidade da nosa in- tales, estamos chamados a exerce-los no- ciso das nosa&. aspi,racións por selos de A t diroric1l 11011 compane tención de aportación Normativa e, coma sos pens.amentos e sentimentos, a realiza- verdade.Para iso, abrámo-las nosas emonon, no· compromiso da restauración cul- las nosas mellores obras, xa que despois, cións e fagámolo coas nosas capacidades •1 elariam nt' a orJi nión lio i:crH colaboratural do pobo estradense, a das súas xen- no pasar do tempo, cando o irremediable e de recoíiercérmonos. Ternos que rescatar dnn•,· et{! rt\\ado l1lne· tes; elas agrupadas ó agarimo momo da. case que con tódó perdido, xa non valerá moitas cousas das sombras e as nosás mimem.. nc.~tti r..'1 'i\'lfl. Nr>t· 'súa vila, ó cariño solidario das súas parro- d:ici-Io de que si, que aquiló foi necesario radas han cadrar coas nosas memorias-. se pt rmile a apmdu . quias e ó facer c.omunitario das súas alde- e xa nos han quedar poucos alentos para o Orientémonos na identidade dos nosos ci 111 do r>11hiicado :.e 1 as, tal como matrias favorecedoras da remedio. Cada estradense dende si, orgu- corazóns estradenses, pois así, como pob_o permiso eJ.f'Tt!so da ediconstrucción da nosa memoria para que lloso por selo, debé poñe-lo seu gran -de definido, faremos valer moitas aspirat 11 ir l. así, coa enerxía da definición máis nobre, concordancia, pois as cousas non van ben cións.

o

ROMAXE

DE ·DESVENTURAS

mallírm mara

P

N

edebé-rodelm

1tabtír9( i1Lcrra. novembro ele 19-91:

Carta aberta Maximino Sanmartín Sobrino Ao meu irmán Pepiño Sanmartín, in memoria.n Fai apenas <lúas. horas, case tres, un amigo, David Otero,_púxome na man un agasallo que hei gardar onde se gardan as cousas que foron importantes e que de cotío ¡ai!, se fan historia e son só testemuña de recordos; como as vellas foto grafías xa amarelas como follas'"no outono, ou as cartas de ·amor da primeira moza. Ou da última. Pero chegoume ¡ai, tamén!, con máis de cinco anos de retraso.

Regaloume un exemplar, o número 1, do novo xornal estradense TABEIRÓS TERRA. Un exemplar que acadará tarnén valor histórico deritro de ciricuénta ou ceri anos, por exemplo, cando poida presumir d~ que c_onservo o número 1 de "TABEIROS TERRA''.1 cta:. tado alá polo ano de 1997. Pode que dá. quela, os gescendentes das malvas que bei empezar a criar cedo, presuman de ter devanceiros do século anterior.

Axiña se publicará o segundo elo <lesa cadea que está a recomenzar :e á que lle desexo e auguro unl}a longa peregrinaxe ao que TABEIROS ,TERRA está obrigada, pois recolle o testemuño dunha sorprendente tradición coido que sen precedentes. Nace, ademais, de vagariño pero con forza, en fonte_ alta e timpa. como os regatos predestinadqs a ser ríos que chegan ao mar.

Na Estrada, e desde antes de que comezara este século agonizante que xa está dando as últimas boqueadas, editáronse unha manchea de xomais, algúns, poucos, de vida efémera; pero outros alcanzaron a maioría de idadé civíl, abranguendo ademais todas as facetas: Partidistas, radicais, moderados, agrarios, apolíticos ou combativos, de toda.s as tendencias e ata algúns editados - pero sempre por estradenses - fóia da nosa comarca, e ata noutros continentes. Tódo o e.al non só non era pouco senón que era moito e excepcional, dada a precariedade daqueles anos, máxime nun po·bo ou nunha comarca de montaña, na zona intenor de Galida, illada case, que a penas chegaba aos 10.000 habitantes, e deles case a metade nas Américas, traballando como negros ou mellor <lito como emigrantes, posto que os negros, con outra filosofía e menos ambiciosos, máis conformistas, máis listos ca nós; indolentemente satisfeitos, non se matan moito a traballar.

E viven. Estou a falar da xente de cor de América, non dos que os países ricos deix.an morrer a milleitos en Africa. Esa é, ao menos, a conclusión que tirei cando cumprindo o meu destino de galego, fun cubrir, entre centos de miles, o meu cupo de emigrante. . Bebendo na forite timpa do libro do meu irmán Pepiño - nunca galeguizou o seu nome como Xosé; el foí, para todos, Pepiño. Pepiño Sanmartín. Nin Xosé; nin Pepe ~ o libro UN PAÍS LLAMADO LA ESTRADA (cando o

publicou, aínda non se legalizara o topónimo A Estrada), entre os miles de datos e información qlle ach_egaba, froito de miles e miles de horas de adicación e estudio' sobre o seu pobo", que me atrevo a dicir que i:iinguén amou tanto, - e logo volverei ~obre iso -, tiro estas referencias asombrosas q1.1e cito · brevemente sen preocuparme da orde cronolóx.ica nin doutro tipo de orde. A referencia abonda para que sexa pn reto pata TABEIROS TERRA En 1886, edítase na Estrada con catro casas, - EL BARRENDERO, de vida efemera. Na primeira década <leste sécul.o, edítanse o .semanario VOZ DEL PUEBLO e EL ESTRADENSE. En 1912 EL ECO DE LA ESTRADA. En l. 920 - e ata 1940 - EL EMIGRADO. LA VANGUARDIA en 1933. EL ESTRADENSE, en 1907, no que está a man de Losada Die~ guez baixo os alcumes de Pedro Enxebre e Pedro da Aldea. En Terra de Montes, en Forcarei nacen ALBOREAR e ACCION SOCIAL, alá pola décadá dos vinte. En 1931, nace LA ESTRADA di "extramáda extrema izquierda", como escribe Pepiño. E ct~o. vén a réplica inmediata da dereita clerical, LA PALANCA. l>ARROQUIA VIVIENTE en Sou- · teló de Montes. E Waldo Alvarez Insua, manda editar en Santiago, EL VAMPIRO. En Cuba, por non ser menqs, editamos LA AURORA DE YUNURI e EL ECO DE GALICIA. En Buenos Aires, a pares tamén, EL PROGRESO e UMIA E LEREZ. Volvemos a Forcarei e atopao mos AGRO, en 1931.

Algúns máis quedaríanlle no tinteiro a meu irmán e, polo tanto, a min. Debía ser que non haberla Televisión datjuela, e -á x,ente dáballe pola cultura. Saíamos, case, a xornal por habitante.

Hai poucos anos, nioi poucos, algúns deste.s exemplares expuxéronse no Concello da Estrada. Era bo repetilo. Santo Tomás precisaba tamén meter os dedos nas ~hagas para crer.

E nostalxia pura, xa o seí. O pasado . .é irrever5ible.

Pero TABEIRÓS TERRA, o xorn.al, chégame con máis de cinco anos de retra8o. Tiña que ter saído en vida do meu irmán Pepiño, cando el residía en Vene-

zuela e antes de que un cancro maldito o

mandase a morrer a estas terras de TábeirÓs que tanto amou: ¡Con que ilusión llo tería mandado eu! ¡Con que ledicia de festa grande ía recibilo- el!.

Por ÍS(), pensando niso, tremoaba cando o tiven nas mans, alporizado por unha banda, pero nostalxicamente tamén pola outra. Que a vida é inxusta, sabémolo abondo. Case nunca coinciden as coordenadas como deberan coincidir.

Pero David Otero ou outra persoa, é igual, tíña que entr~garllo hai pouco máis de cinco anos, moito mellor que hoxe a. min, este número 1 de TABEIRÓS TERRA. O xornÍll, estou seguro, tería un asiduo colaborador de luxo. E o noso .irmán Pepe estáría físicamente vivo entre nós, e non só vivo no recordo.

Prometfü volver sobre UN PÁÍS LLAMADO LA ESTRADA, e volvo.

Case sempre cumpro o que prometo.

Pódeseme acusar de· que estou a varrer para a casa. Varrerei~ non· o poño en dúbida,. pero coido que con xustiza. , Ninguén amou a súa terra tanto coma el. .

A maior parte -e sei o que digo- das horas dos máis de vinte anos que P!iSOu en Venezuela, adicounas a traballar nese libro e noutro, inédito aínda, da historia da Estrada tamén: CALLES Y PLAZAS DE A ESTRADA, documentadísimo e

OPlan de Desenvolvemento Comarcal:

no que recolle a historia da Estrada, pobo, vila ou ,capital, como queirades.

UN PAIS LLAMADO LA ESTRA.DA; esgotado, vai ser reeditado pola Dep1.1 tación Provi_µ cial de Ponteve<jra.

Sempre hai un valedor para as cousas que valen, e dámoslle as gracias máis afervoadas, Pouco antes do seu pasamento, o 12 de xaneiro de 1992, agonizante xa prácticamente, escribiu un traballo, A ESTRADA EN EL CAMINO DE SANTIAGO, como un último servicio ao seu pobó na súa cualidade de historiador, de historiador estudioso, vocacional e namorado da súa1erra,-a uns emociónados limiares do Señor Alcalde D. Ramón Campos Durán e do Profesor D. Xesús Alonso Montero.

Para acopio-de datos e información fíxose rato dos arquivos das Bibliotecas, das Sacristías; e os arquivos parroquiais das- Igrexas, as que tamén debuxou a . pluma, un número non menos de cincuenta, e deullas logo á nosa irmá Mª del Carmen, e que reprod1.1ciu integramente no seu libro. Tivo tamén a -valiosa axüda e información que lle facilitaron os .seus amigos e que tanto agradeces; e adicándolle A UN. PAIS LLAMADO LA ESTRADA as súas vacacións ínte-·gras mergullándose mesmo na tradición oral; foron os alicerces do seu libro e · dos seus coñecementos.

No 9 de xuño, aniversario do seu nacemento, pertso, acempasado duns amigos, facer a pé o percorrido que el fixó tantas veces recollendo información que logo lle serviu para escribir o seu derra- · deiro libro, que foi publicado polo Concello da Estrada, que o nomeu Fillo Predilecto da Vila.

Doou a súa biblioteca ao ConceUo da Estrada. Unha biblioteca que é, a xuízo dos espertos, moito máis interesante do que se púidera supoñer, As terras, a his~ . toria ·da·terra_de Tabeirós, está en todas as súas páxinas. Quizais sexa esa a siia póstuma e definitiv'! e constante colaboración a TABEIROS TERRA, xornal que a bo seguro intuía. · Longa vida, xa que,el non a tivo, para vós e para TABEIROS TERRA. No editorial <leste primeiro número marcáchedevos un fermoso Norte.

Se o cumprides, e no VOSO entusiasmo e coñecementos confío plenamente, que a Terra de.Tabeirós volo premie. Se non, que volo demande.

Se Napoleón ar_ingaba as súas tropas ante as· Pirámides _de Exipto, con aquilo de que "virite sécuIOs de historia vos contemplan" eu, que non son Napoleón e que só teño á vista o monte da Somoza, aréngovos facendo mención aos vinte xornrus que editaron os nosos avós.

Si. Xa sei que daquela non había futbol nin Televisión. .

Pero tiñamos, nada roáis e nada menos, que as Terras de Tabeirós.

Abondaba.

unha Estratexia integradora para aGa1icia_do Futuro

TABEIRóS-TERRA DE MONTES

PRESIDENCIA

C:isa do Concello-Praza da Constitución, sin.

Teléfono/fax: (986) 572157

36080 A Estrada (Pontevedra)

Gabinete de Planificación · e Desenvolvemento Territorial

- m:abdrós

4/ VEN Dll: PORTADA

O segundo, terceiro, cuarto e quinto, obedecen o. título xenérico DOS MEUS RECORDOS. No prüneiro deles, unha anotación a man dí: " estimara a devolta pois non me quedan copias". Este leva por título O QUE ME SUCEDEU UNHA NOITE, asinado DUASKAS en Pousada, Marzal de 62. Tamén, a man, anota: "Do libro e.nredos que non chegou a pubricarse (1) e por (1) por haberse revirado o socio (subliñado o de socio) que me podería dar os cartos". o segundo titúlase PEPIN de nove páxinas e asinado a máqu_ina e rpáis á man Ken Keirades. O terceiro titulado O GARDA DO PANTALÓN CURTO, de dous folios e paxinado en 12 e 13,' asinado a man Kenkeirades. 6 cuarto -de dous folios- paxinados en J e 2, asinado Kenkeirades en xaneiro de 1960, leva por título PEQUENA COUSA (2). Atopar obra de her mes -Os que se quere pode dicirse que é como axudar a facer versos · para un poema de eternidade, O interese no caso de Tabeirós Terra, é moi importante pois a biografía de quen falamos aínda está aberta a pesar dos traballos qe Xoan Carlos Garrido e Carlos Loureiro. Desta maneira, 6 fío dos achádegos de X:osé Mañuel · Vafela Varela, as posl.bilid<!dés futuras están garantidas. Xoan Carlos Garrido e Carlos Loureiro 111inguaron os riscos· de équivo-. cos; pero, -sobre todot ~sibilita­ ron novas intervencións. Dende Tabeirós Terra Invitamos ó trabaIlo, á investigación,suxerimos, irnos ver,-a creación do necesario SEMINARIO DE ESTUDIOS ESTRADENSES, el moi inteí-. disciplinar e-con posibilidades de afondar en nós mesmos, en A Estrada, en Tabeirós Tena e as.í apprtar un algo sighificado a Gali cia. Emendar erros faranos maiores.

Consello de Redacción

~trra,

novembro de 1997

Pluu 011fiWu

CASTELAO E a ESTraDA

POR

AVELINO POUSA ANTELO PRESIDENTE DA FUNDACION CASTELj\O

ai persoas que pasan pola vida deixando un ronsel inmoH rrente pola calidade da súa obra, pola vixencia do seu ideal, pola súa exemplaridade. ·.

Castelao é, sen dúbida, unha destas persoas. uenes anden á percura dunha identidade galega -dixo o pensador lópez Nogueira- farán ben eh poñer a Castelao como u a das principais cartas de identificación do seu pobo. Os países como ó noso que viviron unha historia marxinada, c.arazterízanse polos seus•mod!!los e non p~las súas tazañas e, precisamente entre eses modelos destaca Castelao pola súa calidade humana, pola súa entrega a Galicia, pola exemplaridade da súa vida. ómpre sali~~tar, tres facetas, tres aspectos, tres fasquías que destacan na :vida de Castelao.

Galicia mariñeira-que coñeceu na súa infanda e na súa mocidade no Rianxo natal.

Galicia emigrante que coñeciu de rapaz,. cando marchou con sua nai cabo do pai á Pampa arxentin-a e despois no amargo camiño d9 exilio.

Galicia agrariá que éoñeceu xa en Rianxo -pobo marñeiro e labrego- e, sobre tódo, no seu contácto coa Estrada, cabeceira da comarca de Tabeirós, eminentemente agrícola e gandei-. ta, onde existía un importante movemento agrarista do que foi un dos dirixentes D. Manuel García Barros, 'Ken Keirades', que, por certo, militou tamén nas filas do galeguismo e supoño que coñecería persoalmente a Castelao nas estadías que este tivo na vila es.tradense. orque, Na Estrada, Castelao·atopou o amor da que sería a súa dona,. compañeira inseparabfe na azarosa vida do seu home, Virxinia Pereira Rendí, .(J'la partida de bautismo cos nomes de Virxinia, Nicolasa, Mª da' Gracia, Tom'asa). Casaron na igr.eXia parroquial de San Paio o 19 de outubro de 1912. e noivos Castelao visi,ta frecuentemente A ·~trada. Cando viña paraba na fonda de D. Antonio Mato M_oreiras, na nía San PaiQt que tiña un servicio de coches de cabalos nos que.

Castelao ía e vií'ía a Santiago.

Cando viña daba conferencias, relataba contos áu.' coritaba chistes no Salón Novedades, antigo cin~; onde reuníá vellos e mozos. Tampouco se esquecía a visita o café de D. Felipe Brea, nin á fonda de D. Antonio Mato na que xogaba a partida cos amigos o seu sogro D. Camilo do que chega a ser o xenro máis querid9. (Datos dunha nota en 'La Voz de la Escuela' do 22 de . outubro de 1986). quí naceu tamén o seu único fillo que, na partida de nacemento da parroquia, figura cos nomes de Alfonso Jesús de Braga e no Rexistro-Civil cos de Alfonso Luís.

g

C A A A

P

D

a

e

A

astarían estes dous acontecementos para intuír a vinculación de Castelao·coa Estrada na que tivo familia,, amigos e trato B dous cadros que regalou ó Ximnasocial; como demostran e~s

sio, local recreativo e cultural, que mais adiante se fundiría co casino, onde arestora se gardan, pendentes do seu traslado ó que será o Museo Estradense. .

Un novo acto que vencella unha vez máis '3._Castealo coa Estrada celébrase· o 19 de outQno de 1986, 'Ano de Castealo' no que se conmemorou o centenano do seu nacemento. O pleno do·· Concello nomea a Castelao 'fillo adoptivo de A Estrada', acordando tamén: que o topónimo <la vila deixe de ser·La Estrada e pase a ser A Estrada, o funeral oficiado por Miguel Anxo Arauxo, Bispo dimisionario de Mondoñed~Ferrol e o enterro dos restos de Dna. VirXinia e de Alfonsiño no cemiterio de Figueroa. echouse aquel día coa mesa redonda no Colexio·Público de Pérez Viondi, sobre 'Castelao e Vrrxinia na súa relación con A Estrada' no que tiven a honra de tomar parte con Alfonso Fi-_ dalgo (familiar de Dna. Virxinia), e Alonso Montero.

P

(1)° Iste traballo foi publicado en Folleto na imprenta de Otero Abelleira, financiado polos gale• guistas estradenses. Non hai dúbida de que o atopado en Malpica é copia.

HUMOR

(2) Xa reseñado por X.Carlos Garrido no seu libro biografía de Manuel García Barros (páx.

147)

Unha sección do Servicio M unicipal de Normalización Lingüistica do_ Concello da Estrada.

~fJtil'ós ~rra,

novemfü{:r de 199-7

15

e

El coa súa palabra lévanos tras das águias; moi alto, por tódolos hegamos á Casa de Est~­ vo , en Campo de Gmceos das nosas aldeas, sempre marei, á Clo señor Ma~ eles todos os máis grandes, e fai~ nuel, · por apelidos Goldar no na compaña das palabras do poso idioma porque para el e .paRodríguez. Saudamos moi acari.: ñad.o s a un estradense· , el de ra nós, elas son puras. sempre veciño de· Guimarci, con - Nacín por abril do ano cinco. taberna no senso da amplitude de Fwi á f!scola á Estrada. O meu o.utrora e por riba, con estanco, mestre foi Don Enrique Lubí, posiblemente o ruáis antigo deque era canario. Daquela A Esrredor, pois daquela, para ' telo. trJU/a era como unha aldea, con facía falta moíta influencia: ESta~ moitas fincas de labradío. O co" mos <liante éluñ"galego de cerne, mercio máis importante era o de con noventa e un anos de sabenEs-cariz. Poi este señor quen ·cia. O señÓr Mam¡.el posúe o por~ trouxo a Bastida para A Estrada, te dos nosos Petrucios, a dozura que era de Castela e traballaba dos ¡ivós máxicos e· maila mirada de dependente de comercio en sempre nobre pos máis limpos, Santiago·. DaqUela, moitos de dos de bo ser, con presencia de nós iamos á escola polo camiño honra e sobre todo con olios cris· da Torre e bebíamos na fonte. taíños e doces, eriteiros e firmes Comiamos na do señor Benigno eles. para as núradas de limpeza.

- o carpinteiro - na estrada que Sabemos que el gustou de se vai á Ulla. A escola quedaba adiantar moitos anos, noventa e xunto da· de Otero Abelleira, no un, para sem~W por:. eles adían.: segundo piso, preto da dé Casate coas súas mans xenerosas e así g rande e xurito da hoxe 'Casa ¡¡chanza-lo· camiño construído dos vellos ' da vila, estaba o Cárpara lle ofrecer xenerosamente o c""ere e enriba del, a Casa do mellor ós seus para seren felices. .Conc.ello.

Na primeiril -vista, <liante del, do señor Manuel, un non pode Era aquela A ·Estrada case menos que· evocar a José Afonso, que de_ptincipios, a de prazas si, a súa canción de Contos Velamplas e árboradas, a que se hiños,. cando di que os tontos, de mesturaba sen maiores contemplacións de identidade no carácvellos sono de seguido de amor e ter rural e cívieo que definía ó que en calquera noite, sexa de frío ou calor, moitos hai que conlioso Concello. Era A Estrada tar sempre. Eles - os contos - son que se integraba en todo, a qúe se pétalos de moitas flotes desfollaenvolvía, coma unha ¡náis, coas das 6 luar.Vólvense saudades ae outras aldeas e parroquias. Era A bos dfas,de adeuses e amenceres, Estrada que pertencía de xeito natural á caixa común das mede solos que xa pasaron e outros morias de tódolos habitantes das que x.a se están a cocer. · Mándanos pasar á cociña. A • Terras de Tabeirós. súa postura, en ·cadeira de dono, - Si señor, así era, A Estrada da ó pé da mesa, é a de saber falar e que, polas /esta de San Paio, saa de disposición a escoitar, todo ía a procesión da igrexa vella, a de xeito e de maneira amigable. .A HISTORIA DESDE A VISION DOS MAIS VELLOS SEMPRE E UN POZO que estaba no sitio no que logo El xa ·te_n o café preparado. Tráta- DONDE BEBER PARA O FUTURO tiveron a cocheirá e mailo almase dun home homildoso, dos nocén os de Neira , onde logo fixesos, dos. mellores, si, dos que esron o edijieio no que está o Banc tán inmunizados contra as co Simeon. Contan de que os maldades. O señor Manuel non é rapaces, dende ó coro da vella dos soberbios; avaros. chufóns e igrexa tirábanse ás pilas de fairados. Non é dos que sobrésalbas que gardaban alr os de tan o sangue. El gusta de moito N eira. Despais, pola cesión de falar e todo nel di· que é lido e di terreos de Melania Nirie, constamén que:ben sabido. Así, neste truíuse a igre:.ca de arestora e día de outono quente en que o sól que non está rematada aínda, anda no ceo tras da lúa, nós irnos alomenos polos planos que se Ji-. detrás do señor Manuel con alexerón de principio. gría, pois , mellor e sempre, polo E el segue a contamos. cámiño longo, si, o de amar dé ~ Para nós, ós de Guimarei, contino con.só mirar. ir á Estrada era un paseo. !amos moito e claro, ¡jor · - Non son amigo da caza nin da pesca, pero na casa está o xorSan Martiño e· mais nal tódolos días. ¿ Sabe ? - e por Pascua, estaba cóntame- Cósoo antes de poñerobrigad0 . Enchíase me a 'lelo para que non se. me de xente. Record.p desfaga. Antes da guerra, o xormoi ben aquetas nal que máis se tía por aquí era feir<4. Na parte· de O EMIGRADO, si-ieñor, líase arriba colocábanse moito. as becerras, os Lembramos ó fío disto a cameiros e as oveCunqueiro, a súa escola de menllas e pola de abaiciñeiros, cando -conta: que os ·ha" xo as vacas.os porbía qµe aprendían a escribiren e cos riós case que obrigaban ós seus a saberen lesempre, • mercabÍímolos ren; para así eles podérenlles no Foxo as -vacas ou as mandar algún recado dende o oubecerras, cando non .en A tro mundo e faríano, mellor .por Estr~da, 'jaciámolo en Codeseda. · · escrito que de palabm. Nós, e dicím0lo, seg.uindo a Don Alvaro, Hoxe - :e isto ·pensándolo nós o maior Merlín de Mondoñedo e - perdeuse aquel espíritu populár escoitando ó .señor Manuel, sene auténtico das nosas feiras,.mestímonos tal como O Murigante, o mo xa quedan poucos da'queles que tiña sempre moito frío e gusfeirantes. De que boa cousa eran, taba de escoitar contos e historias ·¡Si señor, as feiras ·de Codeseda e nas cociñas das casas. Co señór mailas do Foxo. Sobre todo as de Man.uel, el parrá:feando como sapor Santos, por Nadal .e por San be, está claro· de que curamos un Ant.ón. Nelas tamén se mercaban algo máis de corpo e que asemacans- e contan que en Codeseda, de melloramos de alma. Estar .para facer un fol dos de leva-la aquí, nesta cociña farta e fresca, fariña da maquía, querían mercar ben-ha ser un remedio de proveiun can para aproveitarlle.a pel. O to e asemade, o gozar dun grande interesado chegou á feira e viu D. MANUEL GOLOAR, MAIS DE NOVENTA ANos-oEEXPERIENCIA ben todo atesourado. un· que, en boa verdade, pára tal, non er¡¡ el feo. Polo que lle pare-

o co·M ARCÁNS DE TALENTO

''...na casa está o xornal tódolos ~ ...'' d1as

cía ó comprador, o cán aquel daba máis da medida e por iso o ín~ teres,ado comentou para si, pero escoitárolio: "para un fásteme demais e para doos non me dás", Para portea-lo viño, por seren de máis fino, oS. arrieiros -usaban foles füitos de-pel de ~ecerro. Mesmo Don Manuel García Barros escribiu, ó fio da feira do fuxo, un conto-precioso, si. o do- poréo repetido, tál como ·o de Santo Antón, volto outra vez á casa da que saíra e destas el todo lucente.

De termos amor de verdade ó que somos ¡Cantas habería que escoitar e tantas que i:existr_ar! dicímoslle nós - ¿A que si, señor Manuel?

- Pois así é; mesmo teño como dediante miña a iniaxf da Cañoteira. Aquilo era unha carballeira especial. Os carballos case que todos estaban podres. Eran así, como che diría, como cañotas das de arrincar canto antes.

Direiche que alí non había cas~ que nada. Quen fundou <;iquilo de casas foi Man~uel, que corría por Manueliño Ram.Os, o da lmparcialá, que andaba· ás piñas e vendíaas .po-las portas para acende-lo lúme. Foi o primeiro que fí:io casa alí e logo xá viñeivn os demais.

Pero, mellor, hanos ser volver a (]uimarei, mesmo de paso recorda-ía histona tan bonita, a do Re( Guima, a que contou tantas veces Don Manuel Reimondez Portelii., si, aquela da liorta con seu innán Canai, 6 que lle dicían que este perde -e de aí Perdecanai e_Guima foi reí e de aí Guimarei.

Retomar ó Guim·arei que por 1607 tiña 28 feligreses, con vida ligada á súa Torre, si, cando o do señorío de Tabeirós, o dos Innan.diños e <Je Pedro Álvarez de Sou~ tomaior. Guimarei agora presente . como parroquia e que por tempos do señor Manuel, chegaba ata a Farola de A Estrada ..

- Eu recordo beit a Torre con señores, que Gúimarei era de casas de valer. Delas,-como máis importantes, .direi a de Gómez, a da Carbona, a de ·A maro, a· de Sánchez. a de Cobas e a Algaria.

Guimarei chegaba ata a Farola e xuntábase con Ouzande. Mesmo un notario que vivía preto da Praza da [la rola ente-

..__.""'!.

tero de Ameixeiras volve nesta súa sección a visitar un dos personaxes entrañables e 'sabios' da nosa comarca de Taberrós Terra.de Montes

O

e

se en Guimarei.

Mira que tempos, que, cando fixeron u .estrada a Codeseqa,_pagaizan un patacón por cada cesta de terra. Aquí, en Guimarei, houbo moita emigración. Nós, na nosa casa; para ben, non fo" mos caseiros, que houbo ben de" les na parroquia e non o fomos gracias a que meu pál ,xunto cos · seus zrmáns, foron a. Cuba..Xa de imita, -el mercou bois e adicouse ó transporte· de mercaderías. Ía a Cesures a por sal e ó Ribeiro e mais á Ulla a por .viño. El dicía qu~ o máis duro era pasa-lo Pirano. ·

~abtírós m:crra, novembro de 1997

61

COMARCANS DE TALElVTO ... si~ios' onde lle poñían toxos ou herba seca ás caballerías mentres os cabaleiros xantaban , ceaban ou mesmo daban, _pola media mañá~ conta dun bocadillo de sardiñas en conserva ou de queiXO e· chourizo na compaña.'dun cuartillo de tinto ou de branco do país. O da cervexa, xa -~ cousa de hoxe. Mesmo nós lembramos avendela na botica para un remedio como a auga mineral gasosaantes, de mañá, arroufados . e a yeito !fe homes, ·vena con caña ou con viño, a mediodía con viño e con caña e pola noite, por va" riar, con caña e con viño. Pero, mt}llor, _que fale et quen sabe, o señor Manuel, tal como axuda e seguranza nosa e como fidalgo. do lugar de Campo de Guimarei, ., todo el gardador das frescuras do-s amparos e todo alma desta conversa con poder de simpatía raiolante, si, mellor que el_nos fale cun an·aco do tempo de co-. mo foi a súa nenez na aldea. Ese tempo de,azucre sempre con reconcos de felicidade. e de evocación5. ~0 Os rapaces, como os grandes, non vivíam_o s con largueza, ·vamos _que non moi ben que se di~ xese.. o día de aninovo e -polo <J.e reis, íamos porta a porta. ¿Cantamos'?' ~ preguntábamos todos -¡ Cantade! ~ dicfannos • e se dé aguinaldo xuntabamos un réaL ¡menúdo che era o festín que faciamos! Por aqueles tempos, · o Nadal e mailos reís, eran, ós tempos de -hoxe, unh_a miSeria.

Vivíamos mal, pero tamén, teiío que dicilo, eramos máis amigos de busca-lo noso lecer,, _a nosá alegría para disfrutar. das--cousas. Claro, había que facelo e .buscalo, pois, hoxe, xa che v~n todo dado . e mét~p,c/W. frOlos ollos. Mesmo quedas mal Se non es coma todos.

Por _ir máis _aló e por saber, preguntámoslle por· o utras ce1ebracións. ' ' • Por Ramos iamos co ramo deloureiro e tia casa de Dona Mariquita, a cal tiña no seu xardín unhas camelias preciosas; colliamos algunhas e ·adomabámol,os ramos. Tamén levábamos vimbio-s para zurregarnos os. uns ós ou_tro_s e defendemos, 'pois- habíaos que gozaban desfacendo -os ramos, que; t:n realidade -- e pon ¡;:ara de· pícaro -_-. fai:er iso des.: pois de saír dá misa, ou xa antes, gustábanos a todos, Tamén andábamos moi de cOntentos polas esfollas, igual como despois xa cando de mózÓs: /Canto gustabamos de atopar unha espiga raíña! ¡menuda festa era aqueta!

TampoÜ.Co se pasaba· mal no fiar do liño, pois por aquf houboo e bastante en moitas herbeiras.

Despois de sega/o, levabamolo

Tinos: 58 80 20 - 69

merendas e ceas. Botabamos alí ioda a noiti;e. Jan familias enteiras. Á San Xurxo de Cereixo viñan moiios das Rías Baixa-s e fdcían procesión ó redor da igrexa. .Pasabanpordiante da poria, paraban a rezar. e seguían cantando. En Codeseda; polo San Mauro, había moitas tabernas e todas tifj.an a súa música. N.11-nhai gaiteiros, noutras dous ou tres músicos,_ noutras un acordeonista. Era curioso._Os que viñan da parte de arHiJa de Codeseda, os de·_Forcarei, Sabucedo, Cerdedo ou Quireza, poño .por caso, paraban rias. tabernas de arriba de Sagrada e •os que -iqn de Guimarei, Callobre, .O Viso ou Cereixo, da Estrada ou Matawbos, ppr casó, ¡ior dicir algúns, ou de por arredores, estes para-· ban nas tabernas de abaixo. o señor N!anuél 1'onse mfils alegre, os horizontes dalgún tempo véñerille máis preto del, ben ó pé, como con rebeldía e para darlle continuida(je á súa memoria e non perderse. A súa palabra ago· ra faise como un algo máis de es-morga e de troula,.

- Agora o mundo.cambiou moi~ to. Como xa _dixen, eu non fun nunca caiador nin troiteiro, sempre tratei de ter pallei7JJ.-De tódalas formas, gustábanme as fes~ en feixes a curar a xunto da igre- de]si; para que se saiba ben. señor pensativo, dicímoslle, con- Jas. Fun un bo danzante e xa. Mefiámolo en pows pqra· - Xogabam-os d _e stornela por te vostede como-se do outro lado parrafeei a gusto. Non fun moi c(arexalo. Logo· espadelábasé e· parte do· verán, outono e·no.fn-- do mar chegase, fálenos, que·nc.m bebBdpr, pero, iso si, denantes de eran as mulleres quen rrzáis leva- vemo; . buscabamós-' 'nifíos por hai amigos tristes. Siga amoroso facelo; collía un bocadiño, un ban o peso da,qui]9. Os mozos · primavera e· vérán e daq'uela ta- e viaxante e conte vosfeP-e, Don bolo con carne _ou cunha posta. iamos contar contos, ·a bromear mén xa se comezaba a xogar ó Manuel, tal como canta a coto- de bacallau e despois xa aguan- , e xa se.sabe... ¿entende? Si, si vía,. que dende aquí, a súa casa, taba un algo ·m ais da bebida. balón. o que eu recordo, era un balón dos que se lle dicía de co- hai que falarlle .á vida estradense. señor, nos muíños fcu;itinWs moiPor aq'úela non che había tantos ta vida: Nós mesmos témoslle un rrea, con neumático ou cámara - As festas remataban moi cedo. postos de polbo como hai hoxe. dentro. Se caÍ!do lle dabas de ca~ Había carros con viño e con al~ g<Tdecomer. beza, pilÍába-la correa, que era tal 'como a de áta-los iocos, do{a E así, de seguido, mantén a de moito carano. Nós, xa con súa mocidade cos seus recordos: menos posible~. para_xog_ar ó - Fixen a mili en Santiago, en gora o mundo Cam- Santa Isabel, alá ó remate da balón, en trciques,JP.damospelo-Reco~do, · x~'algo ?e biou moito. Como rúa. de Carretas, collendo para máis maior, de u 6 tas de tea ou, algunhá vez. aproveltábamo-la hincha do porco. A xa dixen, eu non ~n Vista Alegre, a carón dé onde cine A Estrada, ó Cine .\ verdade é tanta qtd non xogabadespois houbo o Campo- de FútNovidades. Támén · mos todo o tempo como nos gú,sunca cazador nin troi- bol do Santiago, do Arenal e do teiro, sempre tratei de Eiriña e mailo do Vista ~legre. isfrutabamos moito taría, pois daquela os rapaces-titer palleiro. De tódalas Lembro, pois choco~ que non cando a mata do.por- ñamos que trabal/ar e axuáar.'

Me_smo había certa,s encomendas formas, gustábanme as houbo moitos que quixesen faceco, coas. mallas e, coma que xa na casa nos estabán asigla carreira. mesmo onde agora festas. Fun un bo está o Parlamento de Galicia, esnon,cos nadas ós. máis cativos... Recordo, xa algo de máis.maior,· de ir ó cianzante e parrafeei a taba a E$cola de Veterinaria, ntroidos ... que por certo, alí estudiou Don ne A Estr(Ida, ó Cine Nov/dades. gus to. . ·- .Xesús, o pai dó veterinario CarTamén disfrutabamos moito canbón. Naque! tempo, e mira se foi do a mata 4o porco, coas mallas e, coma non, cos entroidos e asi, para as ~casas e para os rueiros, moitos labregos de cerca participabarilo! moito neles. O Soamente había gaiteiros e ban- de Santiago, vendían- na cidade en Cardavella - ¡el menudo este señor Xosé de. Casagrande (o estrume e de paso, sobre todo os avó do Alcalde de--,wxe da'Estra· das de música. Non se coñecían chamar tan f er;moso! ~ e funcioas orquesú-as,Nós iamos moito ó de Santa Lucía. os de Bornais, na moi ben. Aínda agora irnos .da, o d.e ·chitot era o xefe. DaSan Xurxo de Cereixo e .ó San Marrozos e Angrois, mercaban moer alí. Daquela, ttgoara :non quela Guimarei, era por as( dicilo, como a capital do Entroido Maúro a Codeseda - e así excla- os pows negros das casas ¡Jara tanto, a base era o millo.

Os ollos do señor Manuel én- destes arredores. Oiitra cousa xa ~ ma o señor Manuel - ¡Non se po- abono do repólo sobre todo. Eu servín en infantería trinta e seis chense de lembranzas e de recor- eran os da Ulla, os 'de Santeles dían perder! No San Mauro, por mediados-de xaneiro, do que meses. De- Santiago mandáromne dos. Párase el un pouco, non para ou nas Veas. dubidar precisamente e si para Non é cousa de poñer alma dicían que, se xeado, medio in- · a Tui e alí estiven ano e medio. evocar e logo falalo .con clarida- triste, pero si olios de onte. Veña verno pasado.,_había 111(}itísimas ¡Cantas veces teño pasado a

A

n

d

.e

d

O FOXO - A ESTRADA

'arabtfró~ ~trrit, novembrQ de 1997

h7 ,

COMARCANS DE TALENTO ...

Portugal a Valen-ca do Minho!. ¡Hai que ve-la auga qué pa.sou por debaixo da ponte! - co7 mentamos -. O· señor Manuel, sen olvidos, mira o presente con entusiasmo como querendo colle-los sons de tantas cantigas e de tantas luces, si, todas elas nun • número considerable de amenceres. Para el, unha alegría compartida é dobre e unha pena, tamén

omo xa dixen, O EMIGRADO era o xornal que máis se lía por aquí. n veciño noso, Manuel de Rafael, foi á escala de Don Manuel. l tíñaa na Estrada por xunto da Porta do Sol.

C

U

E

compartida, so é metade. O remate dun soño serñpre ha volverse o comezo doutro: - Caseíme no ano trinta e un ós vintecinoo anos. A miña dona, Dolores, por aqueta tiña dezaoi-to anos. Fun o máis novo de seis irmáns e Dolores e mais eu_fo~ mos pais de tres fillOs. Recordo a . meu irmán Senén: .. ·si, Senén ...

A faciana toda de Don Manuel ponse de mágoa, pois, á'carón das palabras, están as imaxes compartidas do pasado. Agora, el quere, aínda máis, mingua-las distancias para construí-lo mundo daquela. O corazón do seu corazón ábrese xeneroso tal como unha superficie inmensa na que poñe-la historia da súa vida. Daquela, polos tempos de antes, con seu irmán Senén, e cos seus todos, .o futuro choraba. A organización dos fe1tos é posible e o mundo vólvese un milagre e ·vive con ideis. As súas rnágoas foron negras e por iso o amor figurouse de firme. ~ Meu irmán era Perito, un agrario. Prendérono polo trinta e siis. El estaba en Burgos e dixéronme que era moi seguto de que ·o matarían. Falei con Dona Melania Nine e ela "brincou' na Estrada e salvouno. En pouco tempo, puxérono na _rúa. Aquilo, de verdade, era como a .Inquisición.

Dábanlle tanto valor á vida dun- ha persoa como á dun can. Nós éoñecemos a García Barros, que era .do Amparo, si, de abaixo da Mouteira. El e mais meu irmán Senén eran moi parecidos. Como xa dixen, O EMIGRADO era o

cantaban os evanxeos. Eles que- estrada, a que pasa p'(jr aquí rían que meu irmán Senén se diante, fixose no ano 14. O primetese, pero _este dida s.empre meiro coche de liña f oi Troitiño. que .. Relixión había unha soa, En principio ía ir por riba, por Aquí quedáronse todos cos "ve- Cardavella e como había moitos llos", refírome ós católicos. muíños, por non estraga/os, fixé~ Deámoslle forza e aire á vela- rona por.aquí. me do barco no que irnos. Nós, O do señor Manuel non fai un co señor Manuel, como poetas, destino de prestado.El soubo exerzámo-la forza de descubrir. chegar ó mellor e así danos fe de Non conxelémo-lo destino nin o tal. ·tempo., non, que a desilusión trae -¿Sabes? -dime orgulloso- eu mágoa e os córazóns poden mo~ ándiven sempre en zocos. Por rreren nesa tranquilidade. aquí había moitos zoqueiros.

- Aquí en Guimarei, as festas Habíaos no Viso, na Costa ... O 'qiravel' -e exclama- ¡faciaos máis importantes eran os Dolo· res e mais San Roque. Tamén era ·mbi bonitos! ¡Era un artista, en de moita xente e de e renda a' Codeseda, nafeira, os do CaraSanta Polonia, avogada das do- vel eran os preferidos! ¡Agora o . lores de moas. Había moita fa~ tnundo cambiou moito, e non sei me, pero por festas, botábase a se para mellor de todo!

Sentimos .de.·verdade que, casa polo corredor. Xa se cele.braban as vésperas. Estas eran cando de nenos soñamos co que unha f~stas de moita _concorren- non ternos e '}lle desexamos, logo c-ia, pois Guimarei foi sempre de grandes, se seguimos a s_oñar, serem~ enormes. O señor Maunha parroquia moi aberta ..Había outras parroquias un ~algo nuel é deses, dos soñadore·s, e máis pechadas, paño por caso, e dos amigos ~o sin'.1-elo, do simple, sen comque nori lles pareza· plicarse. El mal, A Somoza. AU sabe do amor .me,smo bailabdn soamente os da {ll-. e está en si e ·dea, os uns cos. ou·nos seus ¡Canu non estou enfermo - tas palabras tros". Unha vez, -,á taberna de Chao, afirma- eu gasteime. ten para. nos mestre.el-de cantei- Os anos non perdoan e o emocionad. .Para el, a alros1 chegarorz, unhas mozas a pedi- esencial é non ter dolor. dea é unha re n carburo e maneira de viu durmo moi ben. preguntámostle se vir, uolÍa enorhabía baile. Etas me dimensión men01:. día ... -e (ala que lle dar_ ó dixeron que non. con dozura- ¡que mundo para Nós f OrJIOS tras delas e si que había aquí non queda ninguén ! que aprend_a. baile, pero de boO señor Matar un con elas, nanuel Goldar _da de nada. Era eSteri o tesouro cusado ir. de noventa e Está claro, que un anos de saGuimarei, para este bencia, senón home noso, é a casa aténdanlle ó na que vive e así, Guimarei-sábe- que nos dixó. lle a vida.

-Eu non estou enfermo -afirma- Para ir co gando levabamos eu gasteimé. Os anos non pérdocorozas de xunca.s. Mercabámo- an e o esencial é non ter dolor. las nafeira do San Martiño. HaEu durmo moi "ben. O menor bía unhas que se vestían polos día ... -e fala con dozura- ¡que brqzos e outras pola cabeza: Re- aquí non queda ninguén! cordo os paraugueiros que viñan Nós, señor Manuel, estamos por aquí e dormían nas casas. mellor do que chegamos aquí.

Mesmo algúnfíxose pai. Aquí na Levamos máis que poñer nos peicasa pagábaselle ós vellos, o día tos, nas ideas e nos sentimentos. tres de cada mes. .Fun trinta e Por todo o que perdemos, deixadous anos panadeiro. O pan farémo-lo seu nome escrito nas alciámolo con fariña de castela e mas do noso mellor. O noso eón trigo do País. Eu xa ·non en- amor está tamén aquí e deixe que fornei_nin eón millo; nin con vivamos un .algo máis nos brilos centeo . Tiñamos un cabalo e do seu mirar. mais un carro para o reparto, As esperanzas non están perque !amén faciamos na Estrada. didas, o noso adeus é para vosteDespois pasei a leva-lo leite de, señor Manuel, o dos que voldende· Fragoso a Callobre, para ven sempre. Gustaríanos .tamén lose María Torres, ofundador producir valores e someter ó esida fábrica. Facía un~ queixos xente a crítica, pois ... ¿acaso non moi ricos. Denantes desa fábríé posible que o futuro sexa dalca, alí había unha sastrería. Esta gunha maneira distinto?

E E

xomal que máis se lía por aquí.

Un veciño noso, Manuel de Rafael,foi á escola de Don Manuel.

El tíñaa na Estrada por xunto da Porta do Sol. Eu coñecino porque daquela era moi popular.

Falaban moito del. El era moi intelixente e tamén moi tratable. Tamén Jalaban ben de Otero Abelleira, de San Xurxo,que era mestre e que tiña a Librería máis importante da Estrada. ' Eu recordo a inaugura-lo monumento de Aguións en 1916, a Señarís de Aguións e recordo a. manifestación que se fixo por quererlle carga-lo mort-o ós da aldea polo de face-lq _Casa· do Concello. Tamén a Casagrande o señor Xosé - que tantos anos foi o sacristán da párroquia, el con taberna é traballaba de fe- · rreiro con forxa de seu. Foron tempos duros, aínda que eu, tendo as miñas ideas, nunca lle fixen caso ós políticos.

De tódalas maneiras, polo primeiro tercio de século, nós podemos 9-icir que houbo xeracións de ouro, homes e mulleres de rango _superior, loitadores a pról -de dereitos e de liberdades, que ne quitaron a impotencia ás palabras e ás ideas. Homes e mulleres de todos, dos pobres e do poc

bo. Homes e mulleres que fixe~ ron do chan noso un lugar común para andarmos e nop para caermos. Eles, nos seus soños, meteron a palabra vida e cambiaron a realidade. Para eles nunca foi bo vivir sen ideas e gustaron de que

ecordo a manifestación que se fixo por quererlle carga-lo'1Ilorto Ós da aldea polo de face-la Casa do Concello. amén a Casagrande o señor Xosé - que tantos anos foi o sacristán da parroquia

R

·T'

medrase a herba.

-Aquí en Guimarei houbo un crego que se chamou Don Manuel.

Nunha ocasión cabreáronse el e mailo capelán e este último foi busca-los protestantes. Potas noites, na cása de Ambrosio,

O

Tlfnos: 68 81 64 571048 A ESTRADA

'.

8 .{

AS PELEXAS DENTRO DO CURRO ENTRE AS 'BESTAS' SON ALGO TAN ESPECTACULAR COMO A.PROPIA VIDA E, DESDE OS BALADOS E AS BANCADAS NOVAS DO REMOZADO CURRO, CENTOS POR NON DICIR MILES DE ESPECTADORES SEGUEN AS EVOLUCIONS DOS CABALOS. DENTRO, OS 'ALOITÁDORES' SOBEN, BAIXAN, RABUÑAN E ATA MORDEN O AIRE QUE NON OS ANIMAIS QUE, ESTES, SON SAGRADOS E NON SE PODEN MANCAR.

odo acontecemento festivo, de fonda raigame popular, leva consigo ou impli. ca unha certa mitificación das orixes da mesma festa ou do grupo humano onde ela xorde, porque a festa grupal ou JHJpular é en certo modo unha exaltación do grupo, un reencontro do grupo onsigo mesmo dunha mancira unitaria e simbólica.

T

e

O

grupo toma fonas novas, ó sembrar comunitariamente a súa orixe, que semp're é vivida coma grande, ¡ orle e rexeadora a un tempo.

(Manuel Cabada Castro)

e nesta situación ocórreselles a dúas irmás ofrecerlle- ó santo Lourenzo, patrono da parroquia, dúas bestas da súa propiedade, se as defendía da peste, como, ó parecer, así foi. Arestora, polo primeiro sábado de xullo, xa está o sinal claro da celebración no dec-0rrer tunén do domingo e mailo Juns.

Polo sábado, de mañanciña, ringleiras de persoas, de Sabucedo ou non, alíñanse cara ·ós montes na percura das greas para xuntalas. Xa non importa, como noutrora, que non haxa uso de víño comunal para_os baixadores, cousa que non haberla que perder, que non é difícil recuperar, como dicimos, non importa, os ánimos son ºoutros e . participar é . devoción. Pouco a pouco. d·e

DAVID OTERO

No pobo e parroquia de Sabucedo, nome el bendicido, ó pé de ·cerdedo, Forcarei e Campo Lameiro, no Cond:llo da Esfrada, por Terras de T¡ibeir-Os e de Montes, cada ano, en devoción e crencia popular, con asistenciª numerosa dende calquer punto de Galicia e da diáspora, unha cita obrigada, agor11 por xullo, para subir e buscar, para contar e engrear, para baixar e rapar, para ceibar fogo de novo e. así testemuñar en tradición: A RAPA DASBESTAS. • A súa orixe, de manifestación oral e popular, segundo Manuel Cabada,está no feito dunha grande -peste qué desva~tou a bisbarra

ACONTECER DE ANO E DE POBO...

O A RAPA DAS. BESTAS

FOTO: XOQUE

arroutados ou na serea ealma do que sente o que fai, con brétema de mal facer, con chuvia e raiolar dé sol aberto, vanse dando conta das bestas e así, organizldos todos, sen ter moito que aclarar, aportan o seu ~aber para xuntalas. Teremos que dicir, ó noso entender, alomenos ·polo deste ano, que non se precisan de xentes que van ensina-los seus cabalos e si son 'precisos os de a pé, os corredores que atallan con sabencia e que toman mellor para emboca-las bestas no seu ·Jugarque non son necesarios motoristas de escudería, de casco e brancura de uniforme, que non se exc'Iúe a ninguén, pero, a rapa, de por si e de sempre, ten as súas.regras de seu e ben claras para os que saben e asemade para os queren aprender deles. Non hai porque desharmonizar nada do que foi sempre. Esta mañá de baixa en campos amados non hai porque apagalas, mellor, alumalos cos respectos ás tradicións de tantos anos. Nas altas terras montesías, onde os penedos ~­ rañ ·o ben fac~r dos homes, que ninguén diga o que non sabe, ·que ninguén afirme o que n9n viu e que ninguén diga ou faga o que non é. Como así dixo Ovelleiro: " Cárgase o saco de -ehourizos, cólgase o bocadiño ó cinto, si, coas catro lazadas de cordel, coma sempre, énchese a bota de bo viño e córtase a "moca" e aféitase coa navalla para que non manque as. mans" ( Jso, para to-

. -.19

REPORL4XES NA FIN DO MILENIO dos e quen queiran; é a medida de ir ó monte, máis nada) Polos montes do Cábado, p<>las Lamas, na Conla, no Cabeiro, no das Quintas, todos-percuran e as bestas mesmo semellan agardar. Cada grea de eguas e poldros, con algún xa alto do dente ata vendelo ou que ocupe o lugar do griñón, está toda en alerta, esperta, para que os buscadóres do

aprenden, no dos que gozan e admiran, segue o da rapa.

Hai anos, agora menos, as "serdas" das bestas eran vendidas para üsos e elaborad~ de m'oitas cousas.

Os "aloitadores" son mozos e non tanto, eles Son homes -arrou_tados, valentes, que entenden de ;bestas, que saben, pois aprende--

a é preciso repoñe-las forzas algo gastadas da primeira hora en · unta-las bestas e traelas este ano ó Peón e antes nas La.ritas.

-

-

-

X

O

X

F

,

•

•-

L

.....

•

•>;.

luns é día propio de Sabucedo, dos donos de bestas. áise u_nha Rapa moi particular e pouco numerosa.

.

~--·· ::;.,....,

- --:.~.

...

. .. _.;:....:;.:-:;. ;.. __... . ... ! monte, coma seínpre e sen máis, fagan dela ringleira cara ó Campo do Medio. Alí todos filiraíl, ron dos máís vellos o como famesnfo xa comezan a saber álgo éerlle e que domeá.n, que vencen máis, admiran ós machos griñóns cas-e que sempre 'pola mañá ben como pelexan polo seu. Trát_ase asimilada. Os espacios de loita son pequenos, os chimpos dende da lei O:atµra1; da posesión de cada qu~n e así liai que dar -conta, os valados. son ousados e cheos aínda que sexa impoñéndose na de bravura, poden caer no chan peleia e así gaña-lo respecto. Xa doadamente e mancarse de serio. agora, de telo todo amañado, deTodos disfrutamos da Rapa. Uns, ~ nantes de anuncia:1a·baixa, a gs de Sabucedo. e máis os que teñen animais no monte; fano con compaña, compartir de calquera cousa, de pan e comida, de vieste rito de tantos anos e outros, ño. Xa é preciso repope-ias forposiblen:iente máis do que se ere, sen telo moi claro, que non saben zas a!go gastadas dª primeira hora en xunta-las bestas ·e ttaelas do que é, fano sen máis do expectáGulo. Estes últimos _exercen este ano 6 Peón e antes nas Lamas. Xa todo comeza a nos ende expectadores. volver. xa todo o ben feíto nos O lunS:-é día .propio de Sabuenche, as arcas dos peitos, as mecedo, dos donos de .bestas. Fáise 'morias e o aire el todo se enche unha Rapa moi particul~ e poude contido. Xa, sobre despois do co numerosa. Córtanselle-ras mediodía do ·sol, ó meÍlor algo orellas ós "bichiños" (poldros) ·antes, cóllese camiño do pobo de do santo e así forman parte das Sabucedo, á par das bestas, con tle San Lourenzo. elas, por causa e lealdade delas.

As greas condúcense de lonXa embaixo, con tempo a ter que xe, elas xa disfrutan de ser cei~ seguir tomando, pola congostra, bes, cara as abas do Montouto e polo camiño de sempre, con moi; así, volven á liberdade do seu vito ben de xente a celebralo, pávir polos montes adiante. Farano sanse 6 campo do Medio. Este cadansúa no seu territorio e da ano; para "acurrár", non se irá xa man dos seus destinos. O griñón FORO: XOQUE ó Curro de lado da igrexia, este OS ALOITADORES CONSEGUEN CON MÁIS MAÑA QUE FORZA DOMINAR AS BESTAS E ha seguir a mandar. Buscarán auFACERSE, PORUNHA VEZ, MÁIS FORTES CÓS CABALOS. MENTRES, NO MONTE (FQano hái Curro novo-na carballeira TO DE ABAIXO) OS ANIMAIS DESCANSAN LOGO DE 'BAIXADOS? ga e· fon.tes, sombras e abrigos, e hai que inauguralo, por iso, de por todo o amn~diante. Vivirán tarde baixa, case no os perigos e mailos males de mosolpor, faras~ unha r-~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~::::::;;;;;;¡::;~~~~~~ii;-:;;;~~~~, dernidades, de egoísmos e os naprimeira rapa, en temturms; os de _sempre, co iotio p0t pos de antes non, coprotagonista. f::o s ve1,1tos dos mezábase o ·domingo, l ~;~:fl'<\• montes han pe__rmitirn_os contar ·que era 9 µía _solemne, novas historias . Historias que como nos· conta Maaínda non_contamos pero que xa nuel Cabada no seu lise enchen un algo máis coas trabro e as~, a que se saidicións do pObo de San Lourenzo ba tamén di: "'como un """,..,,...-·de Sabucedo . .Elas, coma nós, dos principais engados son filias dos amenceres e qi.¡eren des ta-festa_ é o ritmo chegar a tódolos solpóres. popular quen manda _ Sigamos a agardar outra maque non se a·garde a ñá, a do ano que veña para que o puntualidade horaria • yenlo corte e saberemos da boa estrela ó rompe~lo día de volver do desenvolvemento 9JW.f,f'i\'1 dun plano establecido, subir por btlscalas. os do pobo tratan con Deste xeito , e como remate, teimosf a: de .face-lo afírmas,_e claramente,. lonx.e· das posible e así manter novas linguaxes, elas fóra de unha tradición por tocontidos, sen facer caso dos do dos mói querida" poli!icaménte correcto, que o poNas rapas do sábabo de Sabucedo., 6 celebra-la fesdo e do domingo, xa ta éla Rapa, a da súa tradiCióri, ó no Cuno, este ano de facela presente no rito máis deestrea, por_ sábado voeiónal, afírmase e afortécese afástanse os "bichos" · na súa propia uñidade. _ (que é como lles din Para o ano, dt< seguro, sereós poldros pequenos). Neste fa- vellos e no indicar directo dos fos tamén; un algo máis maiores, os "aloitadores" -dispóñense e de mos -máis e as nosas relacións, ó cer inícianse ós rapaces-do pobo mozos "aloitadores". locían na coxa a marca dó santo, seguido; nó clamor da pureza redor da Rapa, terán máis conti~ As bestas que teñen as orellas da cal sobresaía unha pequena limpa de agarrar -con mestría, no dos que nos darán formas mái-s. na.mirada paüsada e sabia, a de · · quen sabe_ todo e cala, os máis "fanadas" son as do Santo e an- cruz. No-Curro conreza a loita, entusiasmo dos que míran e de hurriaQ.idade. ~.

o

-:.-.:.~~

•. honroso fe.ito de q.ue ( ) o Concello da EStrada me eU-xi'se para formar parte do xurado do 1 Premio de Poesía -Avelina Vallada·res, fixo que por uns días tivese que viaxar dende o pé do mar Atléntico ata as terras estraden-ses, vales· e montañas tan queridos por min, pois_.non esquezo nunca que nacín na femiosa, fría e rica Codeseda, un importante val desta bisbarra. ¡Codeseda! val dzoutado polo vento norte," val que me veu nacer e nel me. criei, non teño verbá~ para loubarte, pero si sentimentos pra lembrarte pois en ti xacen aqueles. que a marte me rapinou un día, e que eu tanto amei. ¡Codeseda!

Mais as idas e vindas do devandito concurso non só me trouxeron lembranzas da terra natal.--· senón tamén desta crecente vila, capital do concello, onde fun estudiante alá nos lonxanos cursos 1952-54.

E por ter chegado cedo á cita por mata-lo tempo ata a hora da reunión, a querencia levoume a Beqelle. a rúa onde_vivín os dous cursos. Xa alí, o presente galopou na busca do pasado e os meus recordos aparcaron fronte ó instituto vello, colmea da que sairon enxames de bachareles.

O seu lado norte -vin a casa de Maria de Rivela co seu balcón dende o que eu fisgaba a rúa, e dende o que oía os berros dos Segundo Ventfn, as raíces da_terra sempre presentes... xogantíns no bar Pepe e o rosmar dos bebedores nas Tres Por. tiñas, e vía a Botana arranxando zapatos vellos, e os Carballo, Chacón e Picáns comerciando~ Tamén nesta calzada tiña piso o señor Virgós, o profesor de Física e Química, un home a quen_lle espantaba a violencia (_D . Manuel, non me suspenda por favor -pregáballe unha rufa alumna estradense/ ~vd. no estudió y la suspendo/ -Ai, D. Manuel, vostede sabe que eu fago canto podo e, se me suspende, meu pai mátame/ -Eso es cosa suya. Usted no contestó y ·por-"'. tanto la suspendo/. A angustiada señorita sacou do seo un coitelo egun~o i;iem~ro Xur~do de mata-los pqrcos e cravouno na mesa <liante dos fuciños de D. Manuel/. -¡~ñorita, usted está lo~a!/ -Se me suspende, en vez de cravalo na mesa, crávollo a vostede no corazón -ameazou a rapaza/ E don Manuel,. home prudente; recoñeceú que ela tiña toria da nomeada señorita,_ dei- -detille o profesor uriha razón xou andar a cousa ata a víspera ben dita/ -Vostede pregunte sen razón e aprobouna).

- (D. Manuel, tan pronto foi de írense para Pontevedra, cida- maldade e sen medo, que eu sei nomeado membro do tribunal de de.onde tería lugar o e~ame. Co- ¿entendido? Se suspendo por Reválida, andou a gabarse de mo lle sabía ben os horarios das burro, ben suspendido estou// E que el só se encargáría de sus- idas -e·:voltas de don Manuel, á xa en Pontevedra, no tribunal; en pender a un rapaz estudiante da- noite esperouno no fondo das voz baixa: ¿sabe la tabla perióquela proba, que por non ter escaleiras da súa casa e, cando dica?/ -Si, señor/ En voz alta, obriga, non lle ía escoitar as sú- aquel entraba asubiando, feliz, como se falase para xordos: -Días charlas encol do futuro exa- pola porta, douse de narices co game la tabla periódica/ E así as me. O xoven, tran pronto soubo futuro bacharei.I ~¿Qué quie- seguintes preguntas ... O rapaz da ameaza, buscou un interme- re?¿Qué quiere? -chiou, asusta- voltou co número un, e a nai, sadiario que fixese as paces entre do o químico/ -Non se asuste bedora das tiraplixas habidas, o profesor e el./ -Lo siento mu- don Manuel -acougouno o visi- buscando a paz, apurouse a ir cho, amigo ·mío, pero ese chico tante- só lle veño a dicir que se desagraviar ó profesor cun agano me viene a clase y lo suspen- ·suspendo por culpa súa, eu vou sallo, e dende aquela profesor. e deré. Iré a pür el -quixo seguír a voltar á Estrada, pero vostede estudiante fixéronse amigos).

O señor Virgós era un bendiguerra don Manuel./ O estudian- non, porque eu voume encargar te, que non era dos que andaba de deixalo no fondo da ría, ¿en- to de deus cori pretensións de con dous a ~abalo e sabía a bis.~ tendeume?/. -Yo no sé qué sabe xuíz xusto e amigo de que lle fi. usted y por tanto qué le pregunto xesen o rende-vous. pero... sem-

D LEMBRANZAS

'Notas do Premio de Poesía Avelina Valladares

S

Ventín, do do prelllio de poes1a, fa1 neste artigo un repaso pola lembranza duns anos de so".' _ños e estudios no Instituto da Estrada.

pre na vida un se atopá con alguµiia rapaza tola ou ·cun adolescente ousado.

Era un home delgado, moreno, pegado á súa cac_hi_mba, adornado éo seu bigotiño e serñ· pte engravatado; parecía un gentleman. Quizais fose es°'J"fasquía a culpable ,da misteriosa relación entre el e a morena, ben plantada señorit,a Pardo, a profesora de Literatura, a quen tanto lle debo.

(Ela e don Manuel Iglesias, o Liborio- de Marcenlos, son os culpables de que -agora mesmu eu estea a esborranchar papeis).

Para atalla-la miña rexouba sae pola porta do instituto o ,gre-, co-latinista don Manuel Barros, enérxico, todo el bonhomía inda que algo sarcástico. (~Sí, eso es un ablativo absoluto ¿por qué no lo traduce como tal, D. Alfonso?/ -Porque sí. ¿No está bien?/ -Siii, pero a ver si cuando vuelva en septiembre, lo sabe./ A traducción das Guerras das Galias estaba ben feíta:· pero, o porqué se traducía así só o sabía don Manuel e mais o ex seminarista ribelán Baloira, cicerone e veciño de Alfonsó). En fi~, cousas de alumnos e profesores.

Foise el e no seu sitio veu 'A Asturiana' . Pero, ¿éÓmo se chamaba? ¿María Luisa?. Inda que o demo me leve non me lembro.

Mais si que me asolagan outros recordos dela, pois case,_ case, ou sen case, vivimos entre º~­ dous -un breve e limpo romance.

A poesía é-unha liante e eu estimei .que uns olios ¿verdes?, unha cabeleira ¿loura?, un corpo macizo, uns peitos firmes e unhas pernas torneadas, ben mere. cían ser trovadas; aínda que a musa andivera nos trinta e o vate non acadara os dezaolto. Claro que foi aquel un romance con morte anunciada, pero foi fermoso mentres durou. Vivir da ilusión e á mellor maneira de vivir. ¡Outro ilustrado que sae pola_ porta!.- O biólogo soutelán Casado Gil, todo el elegancia e finura. Non se pousaba unha mosca nel. Foi o heroe dunha ducia de romances. Botou pouco tempo na vila; se chega a botar máis. as mozas estraderises morren todas de amor. Caínlle ben e fíxome loas fumereCidas por calquera lado que foi. Durante un tempo ata compartimos o corazón da 'Asturiana'.

A el e á señora da librería Losada débolle o ser <;oñecido por moita xente da estrada. Ela, tía dos Sanmartín, tíñame·estima e, vendo os meus apuros económicos, máis dunha vez me fiou periódicos e revist~s. Eu, para ela, era 'El Chico' e seguino serido sempre; creo que nunca soubo o ineu verdadeiro nome.

Sexa asf ou non, aquí queda a miña testemuña de gratitude para ela. ' E vindo do fondo da memoria aquí sae a matemática señorita Fondevila, rubia, delga~ miúda, elegante;·de cara nevada, educada, formal; unha muller feíta de formalidade.

Houbo máis profesores pero ningún deles deixou marcas no meu espírito.

Por un intre volvo ó presente. ¿Qué fago eu equí? ¡Ah, sí. o tema do concurso de poesía!

¿Avelina Valladares? Poetisa, muller de ben, a cantora do Úlla, a terra de "o río fachendoso". ¿Marcial Valladares? O irmán de Avelina, famoso filólogo, novelista, poeta, naturalista...

Mais os ilustres irmáns quedábanme moi lonxe no tempo e os meus recordos faláronme doutros Valladares -coñeéidos por min: o meu paisano Perfecto o da Devesa, home ben alimen-tádo tirando a pequeno, fachen-· doso, aberto, paroleiro, castelán falante, cazador teimudo pese a vir do monte 'd e vacfo, na mioría dos casos, ata que un día tropezou cun lobo alá nos montes dá Conla e matouno, feito que lle deu fama e lle serviu de vanagloria ata o fin dos seus días; comerciante· de zapatos en Vigo ó igual ·que, nesta vila, o seu irmán' Pepe, de caracteásticas case opostas 6 descrito matador de lobos.

De D. Benjamín, dentista con consulta abarrotada e de sobra coñecido nesta praza; tamén empresario hidroeléctrico da histó· rica Caldeirón nas beiras do Umia en Codeseda.

Da súa filla Conchita da que fun confidente cando a soedade ou a ausencia a asolagaban. (Debo ter cara de bó rapaz, ou de inocentón, ou quizais de filósofo, o certo é que as mulleres, dende sempre, tomároniae por asesor). Conchita e eu pasabamos o tempo paseando á sombra das árbores que lle fan veira á estrada que vai a Codeseda.

Ela ía contándome as súas inquedanzas i eu, atrevidamente, aconsellábaa. ¿Lémbfa§te, Conchita? ¿Non? Vale. Seguramente ás árbores do paseo sí que se recordan. Falabamos, falabamos e falabamos; nada mais. Ela estaba namorada doutro e eu miraba para outras. Eramos só inocentes amigos.

E case tanto de candor tiñan os sentimentos cos que andaba a xogar con oútra Vallada.res, (¡,apelidábase así?), Luchi, a da feira do gando; unha rapaza xovenciña, .fermosa coma os roibéns dun mencer, dóce, elegante, sinxela, intelixente:·· Era a miss indiscutible da vila. Houbo amistade, simpatía e admiración entre nós; pero non pasou de aí.

Foi a nosa relación unha bela promesa que non acadou a botar flor por falta de rega.

Non volvín a saber dela, nin tampouco de Conchita. ¡Que os deuses as ~olaguen de felicidade é o que lles desexo tanto a elas coma ós meus compañeiros-as de curso!

Coñecín IJláiS Valladares. pero é hora de reunión e véxome na obriga de deixa-lo tempo pasado e tornar ó presente pois beime de ir reunir cos outros membros do xurado: Maximino Sanmartín, Noni Araújo e David Otero; tres bos compañeiros e amigos. No intre de vir do pasado e chegar ó presente.. cavilei: "Ilustre Avelina Valladares, pese ó moito trabrulo que o teu concurso me deu, inda que só fora por estas .tenras lembICllmlS, valeu a pena ser. membro do xurado. Síntome pago con elas. Apelidos coma o teu e persoas coma ti e as citadas holH3Il a unha terra e ás súas xe_ntes".

-. 'l:abdrós. ~rr-a.-novembro de 1997

./ 11

Autose~•tirimeiro Chámome Modesto Fraga e nacín en Fisterra o 27 de febreiro de 1974. Con quince:: anos de idade empecei a escribir poesía e contos, debido principalmente ó apoio dos poetas Miro e Rafa Villar que influíron en ooa medida nas miñas inquedanzas neste senso._Con eles ofrecín os meus primeiros recitais ó longo de toda a bisbarra fisterrá. ""-'-'-""'-'-'"'"'----"" asemade· ta:rnén formo parte do Batallón Literario da Costa da Morte; asociación de escritoras e escritores da bisbarra Neria..

Como -poeta_acadei entre outros, ós seguintes premios: Feliciano R,olán (A Guarda), Ramón Cabanillas (Ourense), Vir"Fluvius (CamariñasJ, Orestes Rodríguez López (Pru:adela), Desiderio Paz (Fisterra); así coino tamén me foron concedidos sendos accésits nos certames Francisco Femández del Riego e Rosalía de Castro (Comellá). ~e~n­ temente -0- meu poemario Do Amor Salgado recibiu o premio de Poesía O'Gre~o e sairá publicado en breve. Así tamén Corpos Paisaxe, libro de poemas de última creación, mereceu o 1 Premio Avelirra Valladares da Estrada: Publiquei poel)las nos libros De Mar e Vento (Espiral Maior), Nós {Sementeira), Rumbo ás Illas (Edic 'Col), As Armas da Solidáriedade; así coíno en revistas especializadas como Dorna,

O xurado; c0mposto por David Otero, Nonl ~raujo; Maximino Sanmartín e Segundo Ventín

Avelina Valladares

7Grises, Feros Corvos: Cousas...

No anQ 1995 !in o·Pregón das festas do Cristo de Fisterra, e un ano despois o de Costa da Vida.

Crónica de David Útero, xurad9 do JPremio de Poesía Avelina DESCALZA sempre viñas no tempo das fragancias Arrecendías a trigo fresco e novo; A rosa, a flor silvestre - 'a froitos trcipicais e madreselva.

Ó teu paso, fragante, como lúa espid·a toda sorte de aromas matutinos deixab,as Iluminabas o sol de ríos e silveiras Recordo cómo eras no tempo dos aromas ·matutinos candcnúnda existías

"

-e agardabas-

e as augas da delicia baixaban simplemente como augas·de delicia.

2.

AMOTE porque non sei falar doutra maneira, porque me dás os días que malgastambs logo: -os tímidos seráns, as primaveras todas ese sabor a outono que do teu himen nace.

Quérote porque me lembras a chuviá recatada, a verde mar fisterra e as lúas inventadas.

Porque te sei distante véndate cerca e porque sei que me amas aínda desde lonxe.

Desde lónxe, fil, desde a maré vedarle até ci solpor vindeiro ámote. 'Búscate como indagándote perdido_en ti amor, como soñando ireíme a outros silencios para seguir a amarte.

' Instale a Calor Económica de Unión Fenosa

·¿Coñece xa o Pagamento Fixo Mensual? ¡Pague o consumo da súa calefacción eléctrica comodamente ó longo de todo o ano!

Lembre, por 150* ptas .• un día de calor coa calefacción eléctrica por acumulación.

i CALOR ECONOMICO

,,~~~' ~

901 · 380220

t ' 'il<l'i FENOSA

'Gasto medio diario en calefacción todo o año para v i venda ele 90 m 2

Valladares ningunha. tos. Esa yoz si._ que rrós sa~va cidido, de Sonei(a, na fantasía de que_<li~pícat de campás, a·s._ das :moitas ]lomolpgaci6nsi ó que recupera,.- que restaura e da igrexa de cálquera_parro..:: uso; E _s a voz poética, na ac- que afirma a todo un pobo, a qu_ia estradense; fainos a todos . ción- qué demanda a ·paz .dos toda unha comarca natural e · homes, afin:na seinpre qué no así apórtalle ó mundo un grao semellantes.

Norr-é boá cousa construír- distinto, rion -pode-haber ct>n- de optimismo para a busca rnps torres de marfil, o meUor, frúntación. A voz poética é un amorosa da comprensión Pledinanútalas. Seinpre é preferi- feixe de luz sonoro que nos na dos nosos pobos. ble a calor da terra, aínda que define e que delata -cando non Como di Manolo Rivas, taqueime algunha vez. As cam- ternos palabras de conviccións. mén poeta de Soneira, ternos pás, nos seus repicares, teñen 9 gañador desta convoca- que pensar no feitizo do novo a cantiga pura que pasea polos toria foi o poeta fillo da Costa e facelo entre a realidade de séculps para· unirnos a tantos da Morte; Modesto Fraga, el sempre, a nosa, e mailos sodevanceiros. membro activo do Batallón Li- ños. Modesto Fraga, na imaxe O camiño máis perigoso terario daquela bisbarra, a poética de Rivas, ben é o neno non é o peor, por veces, el é o Costa da Morte, xunto con ou- ' que se achega á dorna que non único que nos salva. Sempre tros poetas máis e poetisas. No é nin .máis nin menos que o debemos avanzar polo canúño seu poemarie>, pódese falar, vello, avó e pai, que sae ó mar. do retomo ó que somos como como leetores del, dun uso im- Nesta convocatoria, tamén fopobo. De -aí; o pobo da Estra,- ¡jecable da Lingua, do bo facer ron declarados finalistas .do da,dende a súa Corporación poético dende a simpleza e Premio, o poeta estradense Municipal, convocou o Premio asemade dende a creación da Jorge Armesto e a escritora de Poes'ía Avelina figura literaria feíta arte poéti- extremeña, xa galega, que vive Valladares_, irmá de Marcial ca. . en Pontevedra, María Victoria Valladares, de Berres, eles Nos seus versos establécen- Moreno. dous irmáns tan amigos de se vías do espírito, confirmaA ' esta convocatoria, preDon Manuel García Barros. cióris da interiorid¡ide delicada sentáronse medio cento de ¡)oTrátase dun xesto de sensibili- de quen sente, pensa e se en- emarlos e, ó dicir do xurado, a dade enorme da Corporación trega de cheo ó facer da pala- calidade foi de alta presencia.

Estradense a pro! da creación bra na súa amplitijde d~ ·for- Na Estrada, con iniciativas coliteraria, pois nun mundo no mas é musicalidades, sen ma esta, dende a súa CÓrporaque as ideas viaxan e queren perde-la autenticidade da que ción Municipal, podemos afirdeixar de andaren a pé, que se o autor dá probas de ahondo ó mar con esperanza, que xa propagan por rotas mesmo in- longo da súa obra, llO perco- pensamos de certo e eremos controlables e que a técnica rrer da liña máxica dos seus con firmeza na renovación primove sen parar, cando xa os versos en éomposicións como maveral dos nosos espíritos. portadores delas e os propaga- caixas musicais de sons unidores non saen do seu lugar, versais.

AJ> nosas cantas, como di retomamos con cariño na Es- - Modesto Fraga, como pací- Manolo Rivas, han cadrar, coa trada, a voz poética, a voz que fico soldado da palabra, -con luz do pan na mirada limpa da inflúe fondamente pola Lingua espada feíta poemario, emerxe nosa nai, _oeste caso, figurada e pola Cultura· nos pensamen- arroutado, a peito valente, de- en Avelina Valladares. ~<;rn

hai

~híbida

\

1

)

. -f¡;afltt~ &rr!.-novembro de l 99J

lit

POESía, PenaDONA~·· OLIMPIO ARCA CALDAS

A áfección á músic;i lévao a formar: cos amigos: Xan Herrera, Pablo Porta e Luís Torres, un grupo de música galega, bautizado (:O norrie de Penadona, con actuacións en Silleda, A Estrada, Negreira,.etc.. , e cún repertorio de cancións propias: Enxugar as bágoas · e seguir camiñando Beilar ao son que toquen; rezar o que me ensinaron que nada x·urda de mín, quero ser coma os demais, que non digan que me perdín.

Hei de saber 'restar' pra eisí poder 'sumar' burlar pra non ser burlado, odiar se é necesario Decir perdón non compre, no orgullo eso ipecado Amar, sempre con reparo.

Mirar que non te siñalen pra decir: ¡Ai Xesús, que pano!

No mundo pra ser home, enxugar as bágoas e seguir ca xente•.•camiñando.

Xoseme coñece toda a verdade da súa doenza, albisca a falla dunha feliz esperanza médica e segue a escribir: COa, tarde do domingo

na tristura do ceo, - o curuto daquel pino láiase. · Porque o vento sopra. ¡O vento sopra, miña nai! e eu, perdo ~ ialma nel.

Fume nos espellos da tarde; a lúa aínda non veu.

-Virá, xa verás.

Virá.

Porque ela non esquece que na noite fuches seu amante.

Silandeiro amante da noite, e alumeará soio para ti. ¡Que longa se me fai a tarde do domingo!

E o vento wa ¡Miñanai!

No derraderro curso da Escola Universitaria de Santiago ha ingresar. no hospital por mor de agravarse a enfermidade. Alí escrib~, entre outras: Brincarei por enriba dos números e destes teoremas absurdos de equie e is, de is ecús.

Precisións imprecisas que xa non preciso.

Chego a te"a da vida vida de soños os soños da morte.

A morte,.os soños, a vida (As matemáticas non decían se a vida era morte ou a morte vida) E Jora, era tan noite coma dentro.

No mes de maio, mes de flores e das LETRAS GALEGAS, un día 24 do ano 1982, coa emoción nos beizos, húmidas . as palpebras acompañamos .a Xosé M anuel na súa derradeira viúe. Foi o se~ legado un belido e apre.tado feixe de poemas nos que quedou a testemuña do seu amor pÜla nosa lingua e o seu compromiso e defensa pola Terra. .

MOREIRA CELEBROU HAI UNS MESES O ANIVERSARIO DO PASAM.ENTO DO POETA LOCAL XOSÉ MANUEL MOSQUERA "XOSEME'

j--\

XosEme, pOETA

Xosé Manuel Mosquera Carbón, XOSEME, veu como se lle publicaban algúns poemas. Agora, todos, agardamos un libro recopilatorio...

O pasado día 24 de Maio, con levaron a Mª Carme con eles. anos, tenta acollerse ó plan an- con moi boas notas, en espemotivo do décimo quinto ani- Como queira que tígo, que re- cial na rama de letras, remata o versario do pasamento de.Xosé estivese uns memataba na- ciclo de Graduado Escolar.

Manuel Mosquera Carbón, os se.s en Asturias quelas datas, Nestas datas, nos intres de lefamiliares recordaron tan triste foi á escola da pero por mor cer, comeza a rimar palabra$·e data cun sinxelo e emotivo ac- localidade e cande fallos nos pensamento, que soio el coñeto_: proxección dun video encol do voltou falaba expedientes ce. da súa vida, declamación polos 'castrapo' segunadministratiComeza a andaina do basobriños e raparigos da parro- do lle dicía seu vos non pode charelato superior no Instituto quia. dalgunhas das súas poesí- irmán con dez · cumprir tales da Estrada. Aprende· con D. desexos. as, asistencia a .u nha misa e anos. Non aturaRaúl Paramá, cura párroco. de ,,; ofrenda dunha coroa de flores. ba o r~paz que Empeza pois Moreira, a toca-la guitarra e ·Foron moitos os veciños · falase daquela os estudios forma parte da Tuna Parroquial que quixeron, coa súa presen- rrtaneira e cada ·p olo plan no- 'As Volvoretas'. Segue o percia, testemuñar o seu afecto inti:e repetíalle: vo no Cole- feccionamento deste instrupor aquel mozolo al_egre e fala- " luarquesa, senxio Pérez mento con Xaime Rodríguez dor, sempre disposto a todo tada na artesa".

Viondi. Nes- Valcárcel. Gosta Xosé Manuel aquilo que redundase a prol da Xoseme chegou a te centro ¡ju- de coñeée-las andanzas de . parroquia. Así mesmo, amigos rifar coa súa nai rante os dous tempos pasados e das tradide estudios, compañeiros e por consentir que primeiros, cións do seu entorno inmediaprofesores tamén se sumaron á a nena falase da•anos, cu¡trto to. Así fai moi boas migas con xuntanza na carballeira da fes- quel xeito e que, por enriba, lle e quinto de EXB, ten como David, o fillo de Manuel Garta e todos homenaxearon a súa ensinase a seus irmáns peque- profe. or a o: ~tonio Barros. cía Barros 'Ken Keirades', ó nos aquela 'castrapada'. traxectória vital: Segue, no mesmo centro, os mesmo tempo que se interesa Xqsé Manuel Mosquera Cando cumpriu os dez estudios da segunda etapa, e pola obra do seu pai.

Carbón nace o 1O de outubro do ano 1960 na parroquia de Moreira, <leste concello da Estrada. Vai se-1.o do matrimonio formado por Eladio Mosquera e-Sofía <;arbón, os que formaentidad \cdñal. egundo v· i avan~ rán unha familia cos seus cinco fillos.

Remata o bachaza do nos cursos de A pnmeira andaina polo care lato e com!!z. o hacharelato vai me miño das letras de Xosé Mai.;, tudios de Maxistedr,indo a .súa paixón nuel lévao ó lugar da Pica, rio na Escola Uni ~r~ pola cultura galega. cando o neno contaba con cinitaria Santiago.

Ten, entre outro . a Xa· co anos. Rematadas as opras dos locais das escolás parroPouco de pob;. bier Carro como profequiais de Moreira, coa correstódolos anceio: do .;;on: a pa:. ón pola popondente separación se sexos, xove sofren a mágoa e ía galega mi 'in xa non precisa face-la camiñadunha enformidade cre.scendo'. i ita ó · ta dos primeiros tempos. Serán que avanza inexoracastro · da veci ñanza, os mestres Serafín Rodríguez Armadáns, primeiro, -e logo • procura atopa-las po 1ble cara a un fatal deBaldomero Rancaño Irirñia ós senlace, que ocorre bles mámoa-. e colecque leven ó rapaz a coñece-lo un 24 de maio do ciona n\oedas antigas misterio dos libros. ano 1982 . . que bu ·ca entre o. paMoi cedo, no seu espírito A re\rj ta poética rente . Agroman nestas infantil, agroma o sentimento polo amor á súa lingua. LemDOR A levou ás. súdatas o. planteis dec exbra súa irmá Mª Carme unha . as páxina alg unha ten ión agraria e Xosé anécdota que nos lembra ese das sú· · poe ·ía~ e esManuel non dubMa en ,pensamento primario ·de Xosetamos a espera gozosa de que pronto poier un membro activo desta no ·a mÓda. me: Uris tíos dos irmáns MosConsegue unha ben nutrida biblioteca pa- damos disfrutar do seu verbo agarimo:o quera Carbón, residentes no concello asturiano de Luarca, ra a parroquia e confeccionan un mapa da nun libro completo.

Non aturaba o rapaz de dez anos que a sua irmá f alase en

'castrapo'

Paixón pola Poesía

S

ue

~irás &lJa;:novembro_de-1997 ··

·fl3

ida e obra .de

V Manuel Bergueiro López,

desde o libro inédito de D. Olimpio Arca Caldas 'Escritores Estraden-· ses na Memoria.

Escolma de Textos'

Manuel.

Bergue1ro, a sua historia .

~

acolledora aldea da Consolación, reducido grupo urbano, correspondente á parroquia estradense de Santiago de Tabeirós, que se ergue ó pé da estrada ·de Vilapouca a Santiago de Compostela foi núcleo. da capitalidade do antigo partido xudicial de Tabeirós.

Alí residiron ata o ano 1840 os xuices de primeira instancia correspondentes a este partido.

Malia. que a partires <lesa data pasaron a residir na Vila de A Estrada, onde xa se atopaba .o Concello aínda se conservou··o nome de partido de Tabeirós ata o tres de setembro do 1869 no que, por orde de S. A o Rexente do _Reino, cambióuselle o nome polo de partido xudicial de A Estrada. .

Neste mesmo enclave xeográfico, distante cinco quilómetros de A Estrada, séculos despois, nace Manuel Berguei-ro López", fillo de José Bergueiro Rodriguez, do casal de Portab.e iro, da· mesma aldea da Consolación e de Juana López Manuel Bergueiro, e a súa familia, no anó 1921 -Figueiras, tamén veciña da mesma aldea, da coñecida casa de Vicenta, con taberna forno. a José Fernández Daponte, ta- á ·canela da Consolación, preto estudiantes e seminaristas aniNos carballos do rueiro da fes- mén bo mestre anos despois, e do belido cruceiro hai unlia xei- marán o rueiro e as conversas ta, aínda había arrecendo da · os irmáns Constenla Costa, Se- tosa explanada que aqueles ra- cos veciños á saída da misa das pólvora das bombas que anun- nén e Adolfo, canónigo e _c~pi­ paces toman de 'madre 'para doce. Nos días soltos Manuel ciaran a troula da festividade de tán castrense respectivamente. xogar ás agachadas ou á estor- ten traballo no forno familiar N. Sª. da Consolación nos pri- Estes compañeiros, malia ser nela, malia os consellos dos da aboa Vicenta, aboa pola que meiros días de setembto. Na" do lugar de Cernadela, na pa- seus parentes avisando da peri- sente moito cariño e que na quelas datas 'do ano de 1898, rroquia de Somoza, por mor do gosidade <leste · honra dela asinaJuana, súa nai, estudio ·foran xogo. rá, anos déspois, non tivera ganas para xunto artigas co seudóM ede ·1eria pois esdunha irmá ca- .nos perigosa e nimo de Manuel taba a espera do sada.na Conso- máis axeitada de Vicenta.

Manuel, ra- . feliz acontece- Nºs carballos do rueiro lación.

Así para escorreia- Manuel ten tr~~allo no fon1o famihar da paz ben dotado mento que ched t , d · h b' mesmo, com- la friaxe ha se: gou tres días a esta, am, a a ia partirá pupitre la 'panda', que abuela Vicenta abuela intelectualmente despois, ou sexa arrecendo da polyo~a cos finos de D. nos recreos . · e con anceios de 1ª. ~ue sente 'mmto ca- integrarse axiña o día once ~e se- dªs bombas que anun- Ser~n, en es. - das clases ha nno e que na honra no mundo do tratembro, dia do ciaran a troula da fes'" ~al con Pla- servir para denacemento do . . c1do, mestre e. · ~ostrar a ax.i- dela·asinará, anos des- bailo,. estudia con primoxénito da tiv1dade de N. Sa. da Con- inspector do hd~~e e. a vapois, -artigós co seu- yocac16n de me~familia, o neno solación nos primeiros Ensino Prima- len tta dos d, . de tre. Como termtommo . nara a carreira ós Manuel. días de rio. Entre todos participantes. · D e s eles haberá unCon Manuel de V,icent>a. 19 anos e non pois del, o maseiembro. ha competitivi- 15 anos e poidera exercela trimonio terá ·cadade de com- axeitados cooficialmente ata a tro fillos máis, ~ p a ñ e ir rs m o ñecementos. maioría de idade un home e tres naqueles .pri- setembro do (21 anos), ptocumulleres. Fillo meiros estúdios ano 1913, inra exercitala par.: de' labradores que van servir gresa na Escóticularmente. Paacomodados teri a sorte de con- de base sólida para unha forma- la Normal de Santiago de Com- .sa a formar parte da plantilla do tar na parroquia cun dos mello- cion posterior. postela na que prepara e estudia Profesorado do Colexio San Jo- . res mestres do Concello, D. SeSe comparten estudios os catro anos da carreira de sé de CalasanZ, dedicado á prerafin Castro García. Nesta tamén comparten xogos e afee-· Maxisterio cunha media de so- paración de primeira e segunda escola terá como compañeiros cións. Na camposa que arrodea bresaínte. As vacacións des tes ensínanza na Vila·de A Estrada.

A

e

pº

·.

14/

m:abríróg m:rrra, novembro

¡

colexio, pero que, polo seu va- as iimás para as que sempre tilor formativo traspasaron as· ña palabras de fraternal agarifronteiras da súa clase e foron mo e cos veciñós de antaño e publicadas. os_seus fillos: No período 1956-57 Tampouco faltaba a colabora no xomal 'La Región" obrigada_visita á Virxe da Cade Oviedo con traballos encol nela que dá nome á ajdea. Nos de biografías de persoas ilus- seráns subía ata· a Vila pára vi;_ tres. Entre estes suliñamos o sitar e lembrar tempos idos co belido e ben documentado tra-. seu irmán Pelayo e os -sobrinos: hallo sobre Sofía Pérez de Moncho e · Pel ayo~ Así mesmo Eguía Casanova, a coñecída és- - compartía horas de lecer cos critora, periodista.e Acadéniica moitos arñigos entre os que sude honra da Real Academia Iiñamos a José Docampo, os írGalega, Sofía Casanova (Culle~ máns de !_a Calle, _Mario Blanredo, A Coruña 1862- Poznan, co, etc, etc..

Poloriia 1958):No ano 1966 foi noNo faltou neste certa~ meado -pola Inspección de Edume outro estudio de Bergueiro cación de Oviedo, Director do sobre o estradense Waldo Alva- Grupo Escolar de El rez Insua.

Fontárt, colexio no que - Ambolos dous traba- viña exercendo o seu auIlos foron premiados no con- torizado maxisterio dencurso· de biografías que tiña es- de o ano 1952.

Dous anos destablecido este xomal. , Así mesmo escribe pois, 1968, cos seus seuns guións dídácticos para o tenta anos na súa axenda ensino:· 'Longitud y tiempo' e vital e con medio século 'La danza de las horas en los inintenrrumpido no no-distintos paises de la Tierra', bre trabaIIo do ensino leccións prácticas que tiveron chégalle a hora da xubiunha gtande acollida nas esco- ' lación naquela engaiolas asturianas. !ante tarefa. Decenas de Todo este gran labor compañeiros e centenapedagóxico e literario no que res de antigos alumnos sempre latexa un profundo reunidos encol·do mestre amor a Galicia méreéían o re- Manuel Bergueiro decoñecemento público. Este che- mostráronlle que o seu lfllliiMliNlll•I ga cando Manuel Bergueiro traballo non fora estéril e López, éon sesenta anos de ida- a sementeira dera bo de, ingresa na Real Academia froito.

Non obstante, a Galega. O mestre, historiador ~ poeta betanceiro, D. Francisco súa creación literaria seVales Víllamarín, secretario gue a mesma liña docenpersoal da escritora Dona Emi- te.

Así, ó ano seIia Pardo Bazán e, fundador da revista pedagóxiva· "El Norma- guinte colabora na publilista' ,- D. Leandro Carré Alva- cación do número extrareIIos, coruñés; autor do pri ~: ordinario de NOS por meiro diccionario 'Galego encargo da Real AcadeCastelán' deste século e propie- - mia Galega: tario da editorial LAR e D. FerDous anos desmín Bouz.a Brey, xuiz, etnógra- pois da Xubilación, confo e poeta (N áo Señlleira), . segue o premio extraortodos eles Académicos da Real dinario ó mellor traballo Academia Galega propuxeron a presentado na convocatoBergueiro, polo seu distinguido ria da Universidade de cultivo da lingua Galega, entre Santiago co gallo de seoutras razóns, para o seu in'gre- lo ano 70. ano das Letras GáleNo eido da profesión, so nesta institución como A'<:a- gas dedicado a outro estradense no ano 1952 asiste á primeira démico Correspondente. ilustre, Marcial Valladares Nuetapa dos cursiños de .IniciaO correspondente no~ ñez. Neste mesmo -ano publica ción Profesional celebrados na meamento ten data do día 26 de unha colección de quintillas Escola Industrial deValladolid. . outubro de 1958. bfilxo o título de 'A procesión _A partires d_o 1960, anda por fora,' e no album do A se-gunda etapa desta especiálización realiza, anos dende as terras asiurianas segue Centro Galego de Zaragozá, do-despois, na escola Industrial de coa súa morriña e tenta de dar~ que era.habitual colaborador, Xixón; mentres que a terceira e lle saída c_;oa publicación anual publica 'Estampas Barcalesas', E'n xaneíro do ano definitiva volve a facela na ci- dos ' seus "Nadales', singulares lembranzas e añoranzas dos 1927 a editotial L-4R da Coro- dade de Valladolid no ano felicitacións nas datas de De- anos mozos nas terras de Nec ña, dirixída por D. Leandro Ca- 1963. No aspecto literario a súa cembro e Aninovo de temas ga- greira. rré, no número 29 da súa revis- creación é constante. legos que lles envía ós parentes Manuel, segue fiel tóta mensual saca do prelo a Dende o. ano 46 cola- e amigos. dolos anos ós seus Nadales : primeira edición da primeira bora na revista 'Cartel', edirada Así o seu N adal do 'Sempre; Cont_entós", "O rep'arnovefa do noso Be(gueiro, 'A na cidade de Vigo,- nos-anos 1974 leva por título "Fiesta Es- · to das pallas, "os Magos no Papecadenta silenz<;>sa'.

49-50- é- asiduo articulista no tradense'; o que leva: o número zo de Oca', 'Rosiña de Tabei.

Segue Bergueiro au- xomal vespertinó da cidade de 5, correspoitdente ó ano seguin- rós', etc.. No ano 1981 sofre un te 'Pasatempo Taboadés' en infarto de miocardio, doenza mentando a súa producción Ji~ Santiago, 'La Noche'. teraria e as- páxinas do 'Faro de Lembramos un ben lembranza dos anos vividos na que _afasta felizmente despoís Vigo' e _da revista 'Vida Galle: elaborado artigo, titulado ;Jo- escola de Taboada. O corres- dunha arriscada operación. ga', serán agora as que acollen vellanos, en Muros'. Asi mes- pondente ó ano 68 , noméao _ _ Publica, agora, na reartigos coa súa sinatura. mo, nas páxinas pedagóxicas 'Un soño longo'. vista do centro Galego vallis~ Participa, por impera- do xomal 'La Voz de Asturias' Casé todos estes nada- !etano, ABRENTE, un docutivo da l~i. no concurso de tras- atopamos moiias colaboracións tes van editados co nome de mentado artigo sobre 'Orixen lados do ano 1927 e cesa nas do noso personaxe e na revista Rogueiber, se ben ó remate, na da Cruz de Santiago. 'A súa escolas Barcalesas para desem- "Escuela", asina traballos sobre felicitación, non esconde o seu obra principal, aínda sen dar ó peñar a escola de neno~ da pa- a vida e obras do político e es- verdadeiro nomeJ Noutros tra- prelo, ven ser unha comedia en rroquia de Castelo no Concello critor asturiano, Melchor Gas- ballos e artigos .tamén utilizaba tres actos que titulara 'La casa de Taboada, comarca de Chan- par de Jovellanos, destacando e os seudónimos de 'Xan do Ou- de los trucos'. Este traballador tada, da provincia de Lugo. A facendo unha análise da súa teiro' e "Manuel de Vicenta'. incansable no eido do ensino, Dúrante todos es tes cando tentaba-de recopila-los súa boa formación pedagóxica obra de pedagogo.

Segue a escribir con anos e nas vacacións do ver-án, apuntes das distintas viaxes que - xunguída coa magnífica expe-· nencia na escola fan deste mes- carácter didáctico para os seus Manuel sempre atopaba un oco fixera por España, Portugal e tre un gran impulsor do ensino escolantes e o ministerio de para achegarse a súa Estrada Francia, o· que xa lle derá un tíen todos aqueles centros que ti~ Educación, por orde do 5 de natal, mellor aínda ata a aldeiña tolo provisional 'Los mejores veron a sorte ~ contar cos seus xullo do ano 51, autoriza a pu- da Consolación, onde _gustaba recuerdos después de mí jubilaservicio!l. blicación de doos xoguetes có- de longas camiñatas polos ca~ · ción', con data 26 de febreiro Pm aquel cnt6n, nesta micos, pequenas pezas para re- ·miños e congostras <la súa ne- _ do ano 1985, atopa o descanso ~~~~a¿ _p_~~~E!.<!~~- ~~:. ~a~~e_l~ __p_rJ~~~!~~ ~~~ ~~~1!1-_n_~s__~<: ~e~ ~-~~~~~~ p~~as ~?as s~::_ _<:t:m<:,~~-c~~~e- ~: ~~~~-- ______ _

Ós vinteún ano-s, 1919, cumpre no cuartel de Santiago o servicio militar como excedente de cupo. Libre xa deste obrigado compromiso; no ano 1921, nun concurso de méritos, consigue, entre os 18 aspirantes, unha vacante no padroado do Concello de Negreira, .ás "Escuelas Barcalesas'.

Estas escolas foran ·creadas polas sociedades de instrucción e culturais dos fillos -do concello de Negreira, emigrantes en América, en especial na illa de Cuba. Tres eran estes .centros que ergueu a Unión Barcalesa: Aio, Cobas e Seoane.

Nestas datas comeza Manuel o seu labor xomalisfa con colaboracións de. pedagoxía no xomal de Negreira 'El Agrario Barcalés '. A súa ampla formación e o prestixío do que gozaba naquela Vila fixe_ron que os seus artigos lle deran unha meirande categ~nia ó xomal. A súa pluma non ten acougo e así; cando as vacacións do verán son chegadas e · de volta na súa parroquia escribe no xomal local 'El Emigrado' temas encol do ensino. El sabe ben -da falla que ten a mesma Vila de A Estrada en canto ás escolas. Nun artigo; escrito en Negreira nos comezos dun novo curso, setembro de 1921, ~pón con crudeza e realismo a necesidade que ten a cabeceira do partido xuciicial d~riha escola graduada. Así mesmo pide ós veciños da pa':' · rroquia de Tabeirós; emigrados en Cuba, sigan o exemplo dos de Negreira. (Xa no concello de A Estrada tiñamos bos exemplos destas escolás como era a de Rubín, datada no ano 1906).

Hai que suliñar que, poucos anos des.pois, esa petiéión· transformouse en realidade coa agrupación e__ o edificio que aínda na actualidade está destinado a este fin.

Segue co labor docente é ·, ó. mesmo tempo, prepara: as optisicións para o ingreso no corpo de Mestres Nacionais, oposicións que aproba, curi bo número, no ano 1925. Colabora,. agora, nos xornais 'Compostelano' e no "El País Gallego' de Santiago de Compostela con temas de moi distintos contidos.

desempeña a escola de nenas a dilixente mestra Elena AragónAlvarez, unha xove asturiana de Siero. Serán, primeiro, c_onversas 'de pedaxoxía encoI de inquietudes -escolares comúns, despois agromará un novo e mutuo sentimento que remata o ano seguinte, 1928, na unión matrimonial destes dous grandes e eficientes educadores.

Será neste tempo can·do comeza a colaborar na revista de educación, 'Vida Escolar' de Lugo sobre temas de organi.: zación escolar.

Interesado por· todo . aquelo .que redunde en beneficio da colectividade na que se atopa merguIIado, moi pronto colabora, con artigos varios no semanario de Chantada "La Voz del Agro'. ·sabe, pola súa éxp_eriencia nas escolas anteriores, e polas xornadas que na súa Víla de A Estrada fan as escolas de Parde_marin, nas Pereiriñas, con motivo da Festa da Árbore, do valor educativo de tales eventos. .

Na súa escola de Castelo organiza esta belida conmemoración na primavera de 1929 e a Diputación de Lugo premia a esta parella de mestres polo seu bo facer, mentres que a natureza tamén corresponde ó matrimonio con outro bo agasallo: o nacemento do seu filio José Luís.

Tamén Bergueiro sabía moí ben o movemento das asociacións dos nosos emigrantes en América a pfol do ensino.

Escribe a eses emigrantes unha emotiva e patriótica carta-manifesto e consigue que, entre as autoridades educativas da capital e as aportacións dos veciños de alén o mar, se ergan unhas novas edificacións para aqueles rapaces.

Definitivamente instalado na urbe ovetense comeza unha frutífera etapa de traballo profesional e literario:

__

de 1997 ·

'maheirús 'merra, novembro de .1997

/ 15

cantos dos galos que .ventan o O millor d'eles era a sociedá . méreto. tas bágoas. 11 en Berlín seu irnovo abrente, son d 'ahondo pra de recreio onde os Domingos Ademais d'esta eiiexa hai mán de Consule en Montevideo que o leitor se dé conta como dimpois da saída da misa - xo- na letnbrada aldea un Pazo, que e a santa de sua nai pasando beiro é un val que se es- - se espalla unha moitidume de gaban os mozos os vermús ao data do primeiro tercio do sécu- por terribeis sufrimentos. tende longamente entre notas, que xuntas; van morrer dominó, e pol-a serán os casa- ló XVI. No primeiro tren saiu Fei· duas montañas, no interior alá no fondo da llanada, no lei- dos uns cántos netos de viño á Según certos papeis gatda- xóo con dirección a Galicia e do noso paraíso esquencido. to do río Paroleiro. brisca, mentras non chegaba a dos nas huchas que hai nil, foi cando os poucos días entraba Entre lusco e fusco, candó noite pra botar unhas sete e me- mandado faguer por un señorón no Pazo, saian co cadaleiio de Este asalloso val, está for~ mado polas terras que regan nas campás _d a capela de Nosa dia, ou un julepe, na casa d'ou- de forca e coitelo, pra premiar a seu pai pro cimiterio.

Ante iste tráxico cadro. D. tres bullangueiros que coa ~úa Siñora de Conle~ repenican a tro tabemeiro que lle chamaban valentía d'un sobriño que na auga fixeron farturentos todos ánxelus, máis da xennte que es- de mal nome Petapouco. compaña de Don Iñigo López Prácido quedou apranado. aqueles agros que noutros tem- . tá ciscada nas veigas volta os O dono d'iste estabrecimen- de Recalde defendera a PamA xente fíxose cruces ao ver pos albariños, eran de D. Xa- seus lares; topandose uns, che- to fiña un tillo -mais listo. que plona, con maus e dentes, das chegar dende tan lonxe ao mé· vier Feixóo de Castro,. e dende os de ledicia e de pantrigo, ou- Merlín encol do que xira unha tropas do duas veces farruco deco. uns catro anos-voltátonse ceo tros señeiros e sin boroa, e ao boa parte di'sta noveliña.

Rei de Francia, que tanto fixo Así que se repuxo un pouco mil leiras. millor viñan riseiros poi-o catecer ao noso que dimpois de o tillo do defunto don Xavier, O resto das augas que ·esco- . iniño. deixar a coroa d'España ao seu pideu a. chave, abreu a caixa, e 11 rren dos prados e·das leiras vql. A istá hora as·rapazas casaO PAZO D'ABEIRO irmán Femando, marchouse a así que lle encheu a faciana de tan a xuntarse novamente non deiras arrecadan a facenda das Na comarca d' Abeiro hai unha faguer vid-a de monxe ao histó- bagullas e de bicos, caeu esmo_,. soio río, e solermiñamente vai chousas, e de camiño danlle parroquia d'ascenso que leva o . rico masteiro da célebre no- recido.

Cando voltou en sí, achouse fuxindo por entreeidos e curti- unha: volta a un alalá que pro- mesmo nome do val, e do arci- gueira.

A mediados do século XIX n-unha cama arrodeado de xenñas até confundirse co~as do bablemente escdoita arelante ó prestádego .. A parroquia é moi Gran Oucéano da Civilizazón: seu ventureiro noivo, agachado boa, a xente~ .. xa o dí o adaxio era dono d-iste Pazo D Xavier te.

Rubindo no vran ao bico tras da silveira máis preta-.

"Abeiro boa terra e mala xen- Feixóo de Castro que tiña un tiA persoa mais preta dil era dos. montes .que arrodean iste Todo isto, xunto coa ameni- te", noustante, si algún empre- llo rpédeco que non facia mais - sua nai, quen se parescia mais feiticeiro val, e botando unha dade da campía, fan que o mo- gado do Estado entra solteiro, que andar .viaxando así é, que ben a un cadavre que a unha ollada por entiba da verdecente zo se sinta namorado, o vello sai casadó. pra il coasi non babia currun- persoa.

Preto da eirexa hai unha al- cho descoñecido debaixo da ca· Así que viu ao tillo sentado chaura, ista ofrécelle ao espec- rexuvenecido, e o poeta _inspina cama, abrazouse n-il, e deu tador: carballeiras cuios albres rado, niste val que deica fai pou dea que tamén lle chaman pa do Ceo. Onde non chcegou como en chorar. mestos de follas non deixan pa- co estivo perdido na orixinali- Abeiro, que foi heredeira lexítisar pisca de sol; curtiñas c'un dá, sua orixinalidá na beleza, e , ma das grorias que houbo na médico, chegou como cabaleiAos quince días recibeu un· ambente bucólico tan orixinal, a sua beleza no silenzo. parroquia e no val, dende que ro, viaxante ou pelegrino, así ha carta de Koch dándolle alenque mesnio da xenio contemviñeron os celtas, hastra bastan- que íl -o mesmo daba unha es- to e aconsellándolle que voltase ** te despois que os abeirenses pricazón dos rañaceos qe Nova a Berlfu na compaña de sua nai. · pralas; leiras c'un mainzo gro* so e louro que os traballadores Fai proisimamente corenta anos botaron· fora do país con fou- York; que das pirámídes de O tillo d' aquel santo varón, -<¡ue ademiran con gran satisfaizón, fixeron duas estradas no .v al ces, forcadas e croios aos fran- Exito, ou do albre da noite tris- todol-os probes lle rezaban pola alma, non sabia que conteste. por ollar n-il unha boa parte da d' Abeiro, e ao xuntarse en ceses. súa riqueza; e mais alá, no outo Conles empezou un desenrolo A ista parroquia pertence taEn un dos moitos viaxes que tarlle aquel home que fora .pra do Monte da vella, onde nasce de tal maneira na aldeia, que da mén a rexurdente vila de Con- fixo aos Países Baixos,. como íl un mestre e coase un pai.

Ollou o repertorio e vio que o canigote Paroleiro, os rumo- xenio ver como un ano tras ou- les, que solermiñamente foi le- médeco do vapor San Femanvando d' Abeiro todo canto ista do, chegou deica Hamburgo, sinalaba un día que non era. rosos piñeiraes semellan un tro todo vai pra novo.

Polas orelas das estradas os pudo ser e xuntar nos seus días onde trabou amistade éon Ro- Votou contas, e resultou ser o lenzo pintado pol-o autor do 12 de Santiago. O mentireiro tiCachareiro, en c'uios xigantes . abeirenses fixeron casas moi de groria, durante moitos sécu- berto Koch.

Desde entón Poberto Koch e ña o 27 de San Xuan; tamén il exemptaes fan os niños os pa- boas con arregro ao prano pro- los.

Ao faguer as duas estradas Prácido Feixóo foron amigos recordaba o día en que deixara xaros noitebros, os corvos ago- posto pol-o Concello, e de sereiros e as pegas herradoras - mellante maneira se descoñe- en Conles os rexidores do Aun- predilectos, noustante, as suas de vivir D. Xavier.

Alá p-ol-o mes d'Outono alá no bico de todo - pra que os ceu ista aldeia, que aos poucos tamento acordaron por unani- cartas foron decote como receimidade fagoer unha casa en bo- tas. marchou Feixóo a buscar as rapaces non sexan quen a qui- anos deronlle o título de yila. tarllos, · Hoxe en día entrando en as condiciós na praza do Dimpois d'alguns anos, suas cousas a Berlín e a despeSeguindo a Iomba do monte, Conles pol-o Norte, o primeiro Pexego - hoxe do 13 de Setem- Koch ofreceulle unhad coloca- dirse de Koch, pero iste embuáchanse frolidos toxares onde que se ve é unha capela que se- 'bre - e trasladar para Conles o ción inmellorabel ao seu esti- llouno cos estudos e fixo voltar mado compañeiro. . a poñer en orde as cousas do teñen os tobos eses animaliños gún parolan os vellos foi feita Concello.

Feixóo acetouno moi gusto- Pazo, pra que novamente poiAo ano siguente así foi, que no abrente do día acaban no século XVIII pra lembranza cos froitos e coas hortas. d'aparición d'unha imaxen de Abeiro quedou sin auntamento so, e dende entón empezou a dera adicarse con il as investiPor todo iste suxestivo val pedra atopa<!a o lado da fonte e Conles empezou a soñllr no beber nas fontes mais timpas, e gacións d'ese bacilo tan traidor hai ciscadas unhas cantas dúce- que dimpois deron en chamar - traslado do Xuzgado, do Rexis- do descubrir Koch o bacilo que pra xuventude. tro, das escalas,~ de todo canto· leva o seu nome, o médeco gaEntre unhas cousas e outras, as de' casiñas, albas como pom- de Nosa Señora. bas, que semellan ovellas d'un Logo dá capela áchase o sinificase adianto para a vila. lego pubricou unha obra encol pasou un mes, pasou outro ...

Dinípois que conseguiron da mesma enfefilledade, e aos pasaron cinco anos sin voltar o rebaño espalli,tdo por un lobo Concello coa sua ampria praza famento, e no meio da eisube- que fai pouco nomearon do tre~ todo isto, os tillos da orgulosa poucos meses non era posibre amigo de Koch a Berlín. rante chaura, étguese chea de ce de Setembre. Nela hai unhas vila, empezaron a soñar no atopar un triste exemprar en Foi o caso, que D. Prácido dobrou o cabo de boa espranza ledicia a re~rdente vila de cantas tendas de tecidos, e seis traslado da eirexa, pero o Sr. ningunha librería.

Conles, · ou sete tabernas que son a fama Abade opúxose por compret9, e Ao ano sigue:ó.te o gobemo - mais ben dito - deixou pasar o Até fai uns cantos anos, de toda comarca, porque nelas non houbo de que dal-as; pri- alemán acordou mandar o seu millor da sua xuventude sin lle Conles non era mais que· un pu- o mesmo se. pode mercar un ne- meiro morría, que consentía gran xenio da Meiciña a estu- adicar pisca de tempo a ningunño de chavolas, baixas i escu- to de viño, que un touciño de que unha obra pol-o xeito dar ista enfennedade ás Indias, ha rapaza, e ao cumprir os co-- ras, medoñosamente ollando porco; unha madeixa de fío, d'aquela, e de tanto valemenio, Exíto e Francia. Koch que. n- renta anos doulle unha ventolepro Nacente, que daban noxo que unha perra de chapras, de fose desfeita pra ben nin pra aquel entón era Conselleiro se- ada, e da noite pra mañán casou creto_do gobemo, conseguiu le- con Xenerosa, unha criada que no meio deste farturento val, pimento, ou un silabario pra in- mal.

A eirexa d-Abeiro e sin dú- v~i con íl ao seu predilecto había mais de doce anos que que, camiñando por íl nos pri- sinar a á ler un neno. servía no Pazo. · Algunhas deste traspaso vida, dimpois da catedral de amigo~ · meiros albores dunha mañán de Aos poucos días d~ voltar Froito d-estes tardos amores Xuñio, cando no come dos cambearon de prespeitiva so-. Santiago, e do Mosteiro montes aparecen 'sinales do no- bremaneira, pro por iso, siguen d'Oseira, un dos tempros millo- d' aquel viaxe d' investigazón, houbo duas rapazas: vo dia e poñéndose a escoitar o un orde cal se fosen emprega- res de Galicia, que garda mais Feixóo- recibi'u unha carta da A primeira ao ano siguente do historia mais riqueza, e mais sua nai que o fixo chorar moi- casamento, belida como unha marmario das augas xunto cos dos do Estado con Escalafón.

1 ABE/RO E CONLES

A

1.airn111.~

AITTOM!1!1

GESTOSO

Avda. Femando Conde, 123 36680 - A Estrada (Tlfno. 57 02 08)

-

16/

estreliña, ou ·como un anxo de Ceo. A muller de D. Práéido estaba chochiña con tal nena, e il non via mais que pol-os ollos da muller e da filla-, sendo isto a causa de non voltar a xunto o seu inmellorabel amigo.

m PERSONAXES MAORES Según a partida númaro dous do libro d.e eixempros que hai na reitoral d' Abeiro do ano 1884, o día tres de Xaneiro do sembrado ano foi bautizado un tillo do Sr. Lorenzo Bóullosa a quen puxeron por nome Manoel Alfonso, e no númaro 36 do mesmo libro áchase apuntada María de la Consolación Feixóo Pereira, a cuia nena deron en chamar os veciños Maruxiña da Consolaión.

Ao ir chegando ista rapaciña os umbrais da vida o doce sopor da pubertade encheu o seu éorpo xuncal, e ós dezasete anos, parescia unha escultura de soñadas perfeicións.

• A sua cabeleira era unha silveira en que s'enredaban infini. dade de olladas amorosas que escomenzaban a axitar os seus outos pensamentos, e o mirar picariño d'aqueles ollos d'acibeche semellaban un raio de luz que nos fire, un pensamento que nos fai imaxinar unha chea, un acerti-xo que nos volve. tarumbos de tanto adivinar.

Maruxiña da Consolazón e mais o tillo ae Petapouco foron xuntos a escola do mestre Montagudo, un escolante que insinaba a ler nun silabario de que era autor,. nomeado 'Carta de cristos'.

O fillo do taberneiro de Conles adeprendeuno tan ben, que aos dous ou tres meses lia correitarnente en letra de pruma, e o ano siguente o Sr. Montagudo xa non tiña mais que lle insinar.

Unha das tantas noites que o mestre foi tomar unha cunea de viño, faloulle aos pais do apricado que era o seu rapas, e dende entón a siñora Consuelo pensou decote en faguer o tillo crego. · A todo isto a predilección .que o mestre tiña polo seu descipro trocouse en chifladura; Pasou un mes, pasou outro, pasou un ano, pero o mestre endexamais deixou de roer no pai do seu apricado <tluno pra que lle dese ·unha carreiriña. Manoel Alfonso era primoxénito e a nai toleaba con sepiellante fillo.

Si o chegara a ver feíto crego nqn levaría pena ningunha d'iste mundo inda que morrese ao

día siguente. O escolante roía , europeias. n era un rapás novo, no siñor Lourenzo canto podía, disposto, de gran vontade pra pero iste non iba nin viña. escudar e podía moi ben chegar O fillo machacaba todolos a ser un personaxe o día de ma días, pero era machacar en fe- ñán. rro frío." O Sr..Lourenzo chegou a non dormir moitas veces coa IV sua costela por causa das tiecoCONTAUTO JJ'ALMAS leadas que lle zampaba todall!S noites.

Cando o tillo de Petapouco esUn día que lle enc,lleron tudaba o primeiro ano de camoito as parolas do trunvirato, rreira maor emprincipiou a cor- , dixo por entre dentes: Por min texar a Maruxiña da faguede o que queirás. Empe- Consolazón. ñádesvos en que á vellés non -Unha noite de Nadal estanteñamos aforrado nada, e hastra do uns cantos amigos na reboti. que o consigas non parades, así- cacheos de aburrimento acor- que, alá vos, alá vos. daron dar unhas veladas co fin Non sei quemais quixo decir de xuntar unhas perras pra funo tabemeiro, pero a siñora Con- dar unha sociedá de recreio que suelo cortoulle o fío desta ma-. logo nomearon Asociación Xuneira ventude.

-Mira. Lourenzo- O noso rapás Aó siguente día dixéronllo as é moi listo e decontado se fará rapazas, e aos catro ou cinco crego, e dimpois que teña un mais comenzaron os ensaios. curato arrendamo.s a tenda e Manoel Alfonso, como estaba marchamos C<>-'il. Os feigreses, de vacacións, ofreceulle termiun, traeranos un par de capóns, · nar aqueles días un xuguete cóoutro un carneiro, outro .a ca- míco intitulado "Fungueiracheira do porco; e nós seremos zos", que dado o seu desenrolo os pais do siñor cura da parro- asegurabanUe éisito por adianquia A ou da parroquia B, e tado. non estes probes tabemeiros de Así que soupéron os vecinos Conles. que unha das obras ouxeto de Petapouco púxolle as mans ensaio era de M. Alfonso esconos hombreiros a muller, sacu- menzaron a faguerse língoas deuna a un lado e a outro e dí~ d'aquel rapás que tiña arte co xolle: Desperta Consuelo, des- trasno para todal-as cousas. perta ¡¡Así Diosme leve si non Isto foi d'abondo pra que non estás soñando!!. houbese necesidade de faguer prospectos, porque algúns días ** antes xa non había entradas de* O ano 1897 o siñor Lourenzo bido á que non quedaba can nin levou o_rapás a Santiago a estu- gati:> que non quixese ir ao teadar pra cur;t. tro de que tanto se viña paroNo primeiro ano aprobou as lando. a8inaturas de tres cursos e a nai O desenrolo do xuguete era na houbo tolear ca ledicia. parroqúia, e a xente tanto méreAo ario siguente aprobou -0 to ll-alcont:rOu que non se cancuairto de crego e os primeiros saba endexamais de apraudir. de bacharel.

Estaban tan ben caraiterizadós Sin deixar os escudos do Ensa- algúns personaxes que cando minario fíxose bacharel, e por Sabela do Outeiro emprecipiou · non lle dar un desgustazo a sua a falar en xeito pintoresco os nai segíu estudando Teoloxía e . espectadores·escacharonse a rír, Dreito a un mesmo tempo, pero e dimpoia dixeron ¡¡ Que ben crego non se fixo~ retratada está a Lagarta!!

Aos -vinte anos era abogado e O éisito dos estudos e o trunfo Direitor do millor boletín de d'esta obricia favoreceron S09 Galicia. bremaneira aquel xoven que de A siñora Consuelo ao ver que o pequeno alcumaba a todo bicho seu rapás rubia como a escuma vivehte~ pelexaba con tod9l.:os non sintíu coasi nada que lle rapaces, tiraba pedras as portas prantara a carreira por ela tan e os vidros, e dimpois chegou a soñada. levar moitas tundas por aduaO pai, tan axiña como viu que nadas nas que non tivera arte tiña feíta unha boa carreira pen- mnparte. sou mandal-o a Madrí pra que A noite da representazón de se fixera Xues, Rexistrador ou "Fungueirazos' Maruxiña da algo así pol-o xe_ito, pero M. Consolazón sinte.u se orgulosa Alfonso díxolle que mentras por ser cortexada do autor non cul!lpría os, vintecinco anos d' aquel xuguete cómico tan queria ir ao estranxeiro, pra c0- ben tramado, e o ñecer millor as leis 4as nazóris

deitarse, rezoulle a Nosa Sinora V de Conles tres salves nirus que O QUE FA/ OAMOR de costume, pra que se módificase por compreto aquel rapás Ao pasar o ·mes das froles, e que decote estaba de xolda. dos aperta rabos aos estudantes, Arastora M. Alfonso; deita- M. Alfonso escribeulle a seus do panza arriba, pensaba en pais dicindolle que tiña apr~ba­ que dentro de oito días tiña que dos nove anos pra crego e o · marchar pra Santiago e proba- primeito d'abogado. belmente non voltaria a Conles Aquela noite o siñor Petapouco deica Xunio, así que ¡Adiós la- convidou á cantos entraron na boura feíta! sua taberna, e o Mestre MontaDempois siguiu pensando desta . gudo pescou unha melruza de maneira: Maruxiña é unha marca'maior. d' esas mulleres que describe Ademais d'ista noticia tan boa, Conceición Arenal en certa pá- decíalles :ciue iba pasar uns can- · xina da muller do Porvir, e, ca- tos días á xunto d'un curmán si, casi, como pinta Gabriel e que tiña na Estrada, e que si o Galán no cómenzo da sua gran deixaban non voltaria a Conles ' composizón "El Ama'', e... deica o terceiro Domingo de Non cabe dúvida, é unha rapa- SanXoan.

Aquel mesmo día, en vez de za que apesar de estar· cinguidá por fartas regalías, e de ser tan marchar pra Estrada, marchou feituquiña como é, n-ela non pra Negreira; o dende a1í púxohai pisca d'orgulo. Dados os lle unhas letras ao seu curmán seus sentimentos pódese asegu- dicíndolle que non poidera ir a rar que ha de ser unha muller xunto d'il porque un compañeida sua casa, unha boa nai de fa- ro do estudo empeñárase en milla; e non unha d'isas mulle- que fose pasar uns días co'il a res que de solteiras non soñan sua casa, e hastra que o consemais que no zapato bai-xo, na guiu non parou. saia curta, no escote adornado O estudante marchou a Nepra lucir nas festas; e dimpois greira porque facia mais d'un de casadas: as comidas sin gra- mes que vivía alí Maruxiña · cia, as cuneas mal 'lii;npas, o Feixóo. sobrado sin barrer...

Así que chegou ao outo dos N-isto, matou a luz, e que- Barreiros ollou pra Mahía e douse axiña durmido aquel ga- soio viu o bico dos montes do rrido mozo que deica -os deza- arredor; o val estaba cuberto de oito anos non tomara en serio ~rétema. mais que cis libros, e dende enAo chegar á vila que os rotón aquela rapaza xentil que máns nomearon Nicraria, quitanto desexaba fose sua noiv.a. xo ouservala, pero non puido; Alá pol-as tres da mañán había tanta brétema que coas1 despertou, voltou a cismar na non se via unha persoa a tres futura noiva, e dimpois non era pasos. posibre que lle viñese novaN-iste día había en Negreira unha das millores feiras do ano, mente o soño.

Enriba da mesa de noite tiña o e o estudante adicouse a ouserDreito Romano e . mais unhas var o movimiento que .trouxera cantas noveliñas. Colleu unha, a vila aquel formigueiro de . abreuna ao tuntún, e n-aquelas xente que unha boa parte da páxinas leu unha cousa así polo mañán estivera agachada xeito d'ista: n'aquela brétema a quen os ve"O amor é un lwne agachado, ll9s' tiñan rábea, porque decote unha ferida agradabel, un soli- botaba a perder os. froito~. e mán sabroso, -unha doce amar- ademais, disque se lle metía gura, un alegre sufrimento, un- nos osos. ha branda morte. Amar é achar N'un recanto da ·praza de a propea felicidade na felicida- Ferreiro un trouleiro d'un inde do que amamos. Nos homes, grés nacido alá por Ourense ou o amor, non é mais que un pa- Vigo, desfaciase a berrar pra saxe da sua vida inas mulleres que lle mercasen xéneros de é a vida enteira!" traxes, que ao chegarllos nas Iste filosofar de Parellada na poxas acatro ou cinco pesos,. il novela en que o maor persona- decía que por des inda non quexe nasceu antes do debido tem- daban ben pagos; deixabaos po, acabou de fastidiar aquel así, porque non viña alí .p or carinxenioso estudante que ao tos, viña pra dar a coñecer os marchar pra Santiago quedou inmellorabeles panos da fábrica en escribirlle en calidade ' Woltsch' de Liverpool, que d'amigo á pispireta pombiña do coasi tiña sucursais en todo o mundo. No campo da feira do Pazo.

Cotón un aldeán ca chaqQéta

POMPAS FUNEBRES Axencia de A Estrada Figueroa de Arriba

-Telfs~

TANATORIO

57 37 43 .. 57 24 06 - (57 28 43 - Servicio Permanente)- Fax 57 22 50-A ESTRADA

_:1 11

~ Peaiáenta Sífenzosa debaixo do brazo, desfacíase en berros porque lle roubaran a carteira e' unha chea de miles de reás. · Nos Catro cam.i.ños duas oveiras chamábanse as .ae Exíto. Ao baixar unha das veces M. Alfonso pol-a rua de San Aniaro viu n-unha xanela do Palacio do Cotón a Maruxiña, con quen se puxo a parolar un bó cacho de tempo.

D'alí marchouse a comerás 'Catro Nazóns' en cuio hospedaxe vivia1i. sete mozos solteiros, empregados do Estado, que ao día siguente ademitírono no seu xuntoiro sin eisame de ningunha eras como tiñan por costume-, porque como dixo o defunto Gáraboa era boa madeira.

En Negreira todos coidaban que M. Alfonso era noivo de Maruxa Feixóo, pero ademiráballes que non estivera co'ela mais que cando se atopaban na. rua. Moitas das seráns que pasou en Negreira o estudante, adicouse a visitar co Rexistrador todal-as cousas antigas que hai nos arredores da vila: Ponte Maceira, Ponte Pias, Pazo da Chancela, Torres d' Altamira...

Hoxe é o día que M. Alfonso inda nori puido deixar de se lembrar da asallosa vila de Negeira cuios fillos de caraiter aberto, bastan pra faguer agradabre a estanza a 'cantos forasteiros chegan por. alí, os cales, si teñen a sorte de parolar cas falangueiras e pisoiretas mozas, ende:X:atnatis sentirán morriña e decoté perguntarán cando haifesta. · Con ista visita emprecipou a incrinarse a balanza a favor do estudante, e ao voltar a Conles Maruxiña xa se entenderon moito millor, prevendo o tillo de Petapouco que se aproisimaba o tempo das vacas gordas.

VI NA FESTA DE REQUEIXO Ao fin chegou o día que tanto desexaba Manoel Alfonso -Era o vintecatro de San Xoan.

Presentouse despexado, mais que despexado espréndido.

O Sol ao espallª1' os primeiros raios pol-o bico dos montes , cubreunos de cór dourado.

Manseniñamente fóise chegando á villi .. Topouna d'ainbente festeiro; e botoulle por riba o seu manto de luz domingueira. · · lste día tan ~xemprar paresce que ven a premiar as oracións de M. Alfonso, e a coroar as espranzas das rebuldeiras mozas de Pequeixo.

- Requeixo é unha das parroquias irmáns d' Abeiro.

- Nela celebrábase a tradicional · festa de San Xoan.

Moi de mañán pasaron por Conles nun Automóvele uns compañeiros d' estudo de ·M. Alfonso.

Iban chamar o gaiteiro de Soutelo pra festa ·do Santiago e á volta querian xantar en Requeixo, pra quedarse ao baile do serán.

Manoel Alfonso estivo pra marchase co'eles; pero así que lle acordou que quedara d'ir pra festa na compaña de Maruxiña, díxolles non sei que cousas, e prometeulles que tomarian café xuntos dimpois de xantar. .

N-iste imemorabel día o estudante de Conles contou un por un todol-os cuartos d'hora da mañán - e contarla os menutos - si non foran uns veciños que o chamaron para xogar uns vermús.

A iso das cinco da serán deron en pasar aviso unhas mozas as outras. para como de costume ir todas xuntas para a romaxe.

Cando a xuventude de Conles entrou no campo da festa ín_da non había trazas de que emprecipara o baile Os mozos convidaron as churrusqueiras veciñas con iJnhas botellas de sidra ·e·· uns paquetes dos famosos melindres de Silleda D'alí a un istantiño que se sentaron achegouselle un cego con unha zanfona, que co'as suas chispeantes e intenzoadas copras fixo alí unhas cantas ca~ rambolas, quizais as mais limpas de toda a partida.

Manoel Alfonso sentado a caron de Maruxiña estaba tan achochado qúe nin siquera polo pensamento lle pasaba ir a visitar os compañeiros.

- Un amigo fixolle a lembranza.

Entón, pensou ir a xunto d'eles, ida por volta, pero o diaño do criado do cego fíxolle non sei que señas ao seu amo, e iste escomenzou a cantar así: O siñorito D. Alfonso, d'hoxe ten -que se lembrar, il e a siñorita Maruxa inda se han de casar Isa non che saieu ben Andresiño - dixo o estudante Inda qu'usté dí que non, a mio paresme que sí; ustede e a siñorita Maruxa fátaron d'amor eiquí Vostedes xa o saben ben, que fan boa pare1liña, · pero nos tamén sabemos que s'han querer pol-a vida.

~já, ja, ja, ¡¡Viva Andresiño. !! decia un: Por ser o día que eu -Oye Pepe ·- Dalle uns melin- vou faguer un sacrificio e tomar dres a ese diaño d'ese Andrés e un vaso mais. que se marche co-a zanfona a - Pol-a saúde da miña sogra outra parte. dixo un que nunca tivera noiva.

- ¡Señores, señores - repuxo un Pepe ten a sua i;ioiva, i-ostede vai ter a sua, terceiro que lle gustaba moito o morapio; Eu tamén debó brinben pode estar orguloso que com- ela n'hai ningunha - dar por...

Moi ben, moi ben - Veña Boeilo, boeno - díxolle M. outra, Andresiño.

Alfonso - Ti non brindes, bebe, Din qu'a siñorita Maruxa que todos estamos fartos de saé unha boa xamona ber que che gusta moito tributarlle culto ao Dios Baco. , iso inda o dí tamén iste vello da zanfona -¡Ala que ven o café!

Boeno, Andresiño, boeno -en- -¿En que ven Mingos, en que gadiu a pombiña do Pazo - Xa ven? pode voltar pol-a miña casa pe- - En que ha vir -. diaño de rillodindo que lle dea un can, que... te - Pra tí ven cgma queres. heille dar o do pruleiro.

Traicho nunha cunea do caldo, o supoño que che chegará ben.

O can de palleiro é bó, - Eu queriall' e decir, Sr. Mio-· xa'scorrentou un raposo, pero agora faille falla gos, se viña en grande ou pepara correr ise-oso quena volocidade.

Antes de que o cego botase -j Velo eiquí home, velo eiquí! outra copra o estudante deci- -¡Ofo agora tamén eu vou brindeuse ir a xunto dos ·compañei- dar pol-o Sr. Mingos. ros coa sana intenzón de voltar -¿E o azucre? ¿E o coñác? axiña ond'a aquela rapaciña an- -O azucre está desembarcando xelical que lle levaba os días da agora mesmo en Vilagarcía vida, pero unha vez xunto ¿verdá siñor Domingo? . d'aqueles forasteiros, por mais O tabemefro, finxindo estar e mais que o intentou non hou- inéomodado - díxolle. bo de que dalas. .

-Cala tí... mequetrefes da eme, Na taberna do Siñor Mingos que hoxe idesme acabar co noi¡¡pasmádevos!! eran as seis do me. serán,·ben pasadas, e inda estaEntón, o que debe faguer ban acabando de xantar os estu- pra que non chamemos mais e dantes de Solgueirps, c'un ba- traernos unha botelHña d'ese · González que vostede sabe, e rullo de trescentos mil diaños.

Dimpois do saúdo de rúbri- dimpois pra non molestalo ca e os comentarios que era ne- mais irémonos sin pagar. cesario atribuirlle a tardanza do - Vaya, si queren, márchanse compañeiro, proseguiu a farra. inda que sexa sin darme unha . - En honore ao novo perso- cadefa. Ahonda que sexan comnaje que acaba de chegar á fa- pañeiros do fillo d 'un amigo mosa e renombrada fonda do meu, pra non desconfiar nin sisiñor Domingo González, mais quera miaxa. coñecido no país por Mingos - Gracias siñor Mingos, gracias da Dulceira, que nos traia uns - Dixo o mais Benxamín do netiños mais de víño que estou sitio tirándolle c'un f.arrapiñó ardendo co'a saje - dixo un dos para que se cobrase: comensais.

-¡Hai, non lle chegan, sonlle Ao pouro tempo decia outro seis pesos! 1 ¡Café Mingos, café! O siñor .., Mingos, Mingos,-mire que soMingos non acababa de chegar mos tillos de familia e estudan- · có viño, nin co café. Os mozos. tes probes. estaban ·chegando a golpes pra - Pois eu coido qQe xa non os romaxe, e antes -de -botar unha escatimo, e senon niiren: Trinta baila, querian tomar unhas co- reás do polo, -dezaoito de pas ou un viñiño. . costilletas, seis e un -can de.~.

O Sr. Mingos non daba fei~ Ahonda, Ahonda - non perdato, así que non tiña mais remeio mos tempo - Tome logo un que deixar os estudantes con mosco mais e veña decontado a · aqueles berros que mesmo pa- botelliña. rescian que levantaban as. tellas Así que trouxo a botella suda casa. · · beuse a un caixón Manuel Al-p o café de Porto-Rico - enga- fonso e quixo botar un descurso diu outro. en castelán.

-Pois ese Domingo ben podía Un berro atronou toda casa serLúns! · dicindo que falase en galego.

Tarde mal e arrastro chegou- MoL ben, falareivos ·en galego, lle co viño. e si querodes até vos falo en Ca xerra e o vaso na mau- · chino ou en ruso.

VENDA DE: PISOS V.P.L.

e V.P.O., PRAZAS DE GARAXE, e BAIXOS COMERCIAIS ~

'1f..o.

¡Non te coles rapás, non te · coles! .

Isto non é colarse compa- · ñeiro, hoxe coñezo todolos dialeitos, todal-as língoas vivas e mortas, así que estade calados un pouco, si querés que fale na , lingua das nosas nais.

Un vello que estaba arrimado ci mostrador d;ixolle ao tabemeiro ¿Eses siñoritos sei que piden a redención dos foros Mingos?

-Non, tío Xilgorio, non.

-;.Elogo, que diaño din?

-Sei que queren ,que se rebaixe o consumo.

- ¡Carái.no, no logo .. !

O estudante empezou falando dos días de dita, logo das mulleres que tan outo puxer'on o nome de Galicia, e acabou nomeando a Curtos, Pondal, Lamas ...

Dimpois das apertas e os aprausos consiguentes marcharon para aruada O padricador foise pro lado da estreliña do Pazo encol da . que xiraban todol-os seus pensamentos, e, n-aquela- festa, foi onde lle dixo unhas parol-as que sirviron pra leval-os deica o tempro de Cupido.

VII PENSAMENTOS .(\.o seguinte día o tillo do co~ !llerciante _de Conles ergueuse moi cedo pra ir a misa cand'a súas irmas. . '_(> primeiro que ll' acordou ao entrar na capela foi unha rapaada que fixera sendo pequeño ao roubarlleo canciño a san Roque. lste recordo foxeu da sua imaxináción ao ver arrimada a unha colona a Maruxiña da Consolazón agardando dése comenzo a misa.

Unha cofia de seda cubríalle os seus ensortixados cabelos e unha gran parte da súa faciana de anxo. · . O sembrante era mais .tYisteiro que alegre, Coa man dreita puñía ben un lazo que tiña encol do seu arrufado p_eito. Na esqu@rda tiña o libro da misa e un rosario; o primerro entraberto e cos 'dedos índice e corazón sinalando difrentes páxinas, o segundo coasi todo arredor do miñique. . Os seus frescos beizos, ro- xos coma duas cereixas, movíanse moi a miudo pra rezar aos santiños todos da súa devoción.

Así .que a víu Manuel Alfonso, un raio de -ledicia invadeu o seu corazón pon inteiro, e sin darse conta quedouna ollao- .

á,e

,4

~

I>~C>~C>~C>~

Infórmese.nas novas oficinas de atención .o cliente: rúa CalV() Sotelo, 9 -Baix~ A Estrada. 57.25.38

~~

-

BAMARTI S.L.

.--. ~-a::.---......_..

--------- -

~~ i

Uf/

.sin darse conta quedouna ollan- d'u~ can.

Nunha revolta do camino do estáticamente.

Arastora o baril rapaz ima- aparesceu Mano.el Alfonso. xinouse ver os cabelos de Xu- Aquela volta do raposo soio a dit, os ollos de Sara, os beizos entendeu a neta maior de dona de Michol e a faciana de Ra- María, que en vez de contestar o saudo do estudante, pergunquel.

María da Consolazón, non toulle se lle pasaran os fumes cabe dúvida, era moi escorreita, do día anterior. moi asallosa, por iso tiña sona Doña Maria surríuse e dixo: de belida en todo o val.

-: ¡Ah bribón houbo escesos, A presenza do estudante eh? ágradoulle sobre maneira a -Non. siñóra, noh. Son·ditos da aquela pombiña, e ao instante sua neta, que sempre. está de fixolle un recorrido a historia chola. de aquel rapás tan falangueiro, Coasi sin se decatare foi entan bo e tan listo, que de peque- trando en animada conversa o no fora o maor traste de. toda a pego do estudante, con aquela vila e cecaís de toda a provin- rufa velliña que podía chegar a ser sua aboa. cia 'Xardín de Galicia'.

Agora - pensou - M. Alfon- Manoel Alfonso ao tempo que .so está modificado por compre- iba parolando con dona María to. Si ben é ceto que até fai fixouse que a sua aeta Jacia rispouco foi un abelurio, un adüa- cos no libro da Misa. Cando esneiro, un andexo, un. . ~¡iso non· · taban preto do Pázo ensinoulle importa!, porque agora, -ade- - sin que vise sua aboa - aquemaís de lanzal, fíxose sinxelo, las raías que ftxera no libro as amábel e apricado, e isto ahon- cales decían: Ista serán irnos ao da e sobra para que sexa meres- prado dos Batáns. cedor de que iste afeito que lle Ai¡í que chegaron a diante da tiven sempre, se troque agora porta o estudante dispideuse n'un verdadeiro amor, amos- das tres con tan boa crianza, trándolle o cariño que deica ho- que a velliña quedou abraíada xe tiven gardado no meu seo, da finura d' aquel rapás que de pequeno fora o rilloto maor da · como un libro inédito.

Eu debo deixar de ser sua toñada de rapaces do seu temamiga para ser algo mais ím- po. Manuel Alfonso voltou co portaiite. lsto é o que me dice o corazón desatafegado, e a i-almeu siso, o que quer o meu co- ma chea de ledicia a súa casa, · razón, e o que apraude a miña maxinando no irixeniosa que alma. Dende hoxe quero vivir fora aquela rapaza tan ben nacimais preto d'il, quero que sexa da. o encanto maor da miña vida, xa que o seu anior é unha verVIII UNHA SERAN DE GRORIA dade etema.

Ollou pr'o alto e dixo: A última sesta feira de San -Por iso ¡Vrrxen Santa! manda forza o que eu estou pensando Xoan do ano mil novecentos, ao baixar de todo a serán, os na casa de Dios Noso Señor.

-¡¡Perdón, Dios mío, perdón!! raios do sol caían incrinados Dios te salve María, llena eres encima do prado que os país de Máruxiña da Consolazón tiñan de gracia.... pret<' do río Paroleiro.

Mentras unha das criadas Manuel Alfonso sentado no plinto d'unha coluna pensaba gadañaba a herba, a outra iba de mil maneiras como había fa- carrexando a feixes hastra o caguer pra ir a xunto d' ela á saída rro; pasando ·o río por riba d' unha pontella de táboas feíta dámisa..

Antes de que se acabase a con iste soio ouxeto.

Nun recanto do prado apasmesma, saíeu da capela e foise en dereitura ao Pazo, pois fose taba unha xugada de exempracomo il quería pedirlle que res de vacas que logo habían de rebaíxase un pouquiño o pnµ:o levar deica Abeiro o carro, que que lle dixera na festa de San na outra banda do río, iba en- . chendo de herba a siñora SeXuan de Requeixo.

Uns instantes dimpois saíaa gunda; a muller maís madrugadeira das cinco partes do xente da misa.· Maruxiña da Consolazón e sua · mundo, a mais coidadora da fairmá Ampariño puxéronse a cenda de toda Galicia, e a mais cantar moi baixo "Xesús nos casamenteira das nenas do lubendice. - aos poueos pasos da gar: .

A irmá de Maruxiña coidacapela - mentras sua aboa palicaba c'unha velliña do seu tem- ba d'un año que mercaran facía dous días na feira do Foxo, e o po.

A estreliña do Pazo non vira probiño cheo de tristura e soesair o estudante, e isto fíxolle dades, queixábase como un rapás pequecho cando -elíora posos·peitar unha chea.

Momentos dimpois iban cami- la súa nanaí.

Manuel Alfonso e Maruxiña ño da pazo, pouquiño a pouco as duas irmás, coa sua aboa no paseaban poi-a orela da presa meio collídal-as tres de ganche- que leva a auga o prado, e di,mpois d' urihas cantas voltas sente.

Da capela de Conles ao Pa- táronse n-urihas pedras que hazo d 'Abei-ro hai a cateirii).a . bía o pe d'..un caneiro d'aquel

fose

'

,

ESpECTAC

CHAP

AVELIN

S~L.

campo triangular, cheo d' arome non adiviñache ben o feíto_que e de froles. ista mañán ti.ven pra contigo ao Naquel lugar de ledicia e . vir da misa da capela. poesía elevouse o pensamento - Sí Maruxiña sí. Maís teño medo estudante deica o mais outo do a engañarme e se tí mo dixedo Ceo,:e novamente revelou- ras craro, e sin rodeios, entón B'e, aquela volvoreta o amor xa non tena pisca de dúvida. que por ela sentía dlesta ma- -O que che digo meiguiño, e ·que me traes tarumba coas tuas neira: - Aquí n-iste lugar en que haí parolas. Eu non sei pintarche o tanta beleza, suxestiva, tanto afeito que· che teño tan doce- . derroche de ambente bucólico, mente como o ti ftxeches, que que decote terá pra min unha mesmo paresce que un está ponota histói:ica; nistas pedrás en ñendo os dedos nas feridas do que estainos sentados que gar- corazón, abóndeche con saber darán. pra min un recordo dos que dende hoxe és o talismán mais grandes da miña vida; vou da miña V.ida, e o úneco que a pedirche Mar_uxiña que restes che pido é que sexas bó, ·que algo ao prazo que conviñemos deixes esas compañas con quen non me agrada verte. onte.

Hoxe é un día que non püdo -Maruxiña, non o dudes. Dende vivilo por enteiro sin saber o hoxe serei bó, tan bó como i.í que tí pensas respeito das nosas desexas, e non tan soio .seguirei parolas tidas na f~sta. Si-queres os teus consellos, senon que acougar o meu pensamento, si ademais irei decote poi-o caqueres facerme o mais ditoso rreiro que ti me leves poñendo dos nados, ,non o penses maís i os pes nas tuas pisadas. dimo Santíña! pra que aquel ra- -Arastora coménzame a xurdir ío d'espranza saído dos teus unha nova eisistenza. Agora esollos picariños n-aquela doce comenzo a vivir. Agora sinto ollada que me botache unha que me envolv~ unha verdadeinoite ao sair dos ensaios do tea- ra ledicia. ¿Non ves resaltar da tro cando che dixen ¡Adiós· Di- miña faciana unha sorrisa chea vina! e contestácheme: Dios de satisfaízón por che ter feíto che pague pol-a frol gran laber- entrega do meu corazón, da mico, e percura qardar algunha - ña alma, e da miña vida?

Maruxiña baixou a cabeza e para o vran, pois eu coido que no teu xardín non se darán tan ríu O estudante non voltou á faboas a decotío.

Os compañeiros fixeron a lar, até que aquela xentil rapabulra de min por causa túa, e ciña díxolle. dende entón, en vez de che ter . - ¿Que mais? rábea, sentín maior simpatía - Que a troque d'isas momas por tí -hastra que como ves- parolas que me dixeche faí un chegou a trocarse nun amor tan pouco, cheas d'emoción, e dosinxelo, e tan grande, que non ces cal si fosen de Rebeca quison quen a pintarcho como de- xera devolverche outras que semellaran unha carabela sexo. · Dende ese día vin ouser- acugulada de froles - quixera vando que no meu peito hai un- mais - quixera en pago do acohaí fogueira quem me queinia o llemento darche todo canto tecorazón, pero endexamaís me ño de Dios. , sentín tan abrasado como hoxe.

Maruxiña voltou a rir e diO meu corazón está colma- xo: do d' amor por ti, e as suas ca- Os estudantes, verba, moita tro cavidás áchanse abertas co- verba, e si tendes noiva oito dí~ mo .u nha fonte de cristaiña auga ' as e a canto maís. que che poid~ra servir d' espe- - Haí noivas de noivaa, encanti.ño, e eu, o que che poido decir, llo pra ver esa cariña de anxo.

Isto foi o que me trouxo ho-- é que o meu orfo corazón ao xe ao teu rente cal probiño de verse pof-o teu correspondido solenidá a pedirche: Non un ca- recibiu un-novo rexurdimento; cho de pan con que soster o a miña alma deica hoxe aventUcorpo, sin;on·esa parola d'alen- reira, voltaráse. dende agora to e agarimo que tanto levo de- si~xela, achar en tí a brúxula sexada, úneca capás de soster o d'Ourentazón; os meus pensamentos - dende agora- seguirán meu esprito.

Quíxolle decir non .sei que unha regra, e ista será a túa vontade; hoxe .o sangue ruín maís e trafucóuselle a língoa.

Na mitá da distanza que separa- das rriiñas veas vóltase da cor ba a istes rapaces cruzáro.nse das cereixas co fin de dar enerduas olladas;_unha chea d'es~ xía-a iste corpo que tantas volpranza, ferida d'amor, desexosa tas leva dadas o teu arredor.

Ao poñerme hoxe a tua -veide encóntrar acollemento; a outra mecha de ternura, repreta de ra, pareceume _ver suxetar o bondade, desexosa de poder pe- meu corazón co teu, a tua alma netrar na primeira, chea de an- coa miña; e canto maís iban ensia por saber si aquel amor que trando en armon;ia maís seiban lle pinµ¡ban tan verdadeiro .co- -compaxinando os nosos pensamo sinxelo, erá despertado en mentos, os nosos desexos; as realidade dentro do corazón nosas ansias, e esta compaxinad-' aquel mozo falangueiro. · zón deixou tras de sí un circo que nos arrodea, un nudo cheo Pareceulle que -sí, e díxolle.

-Alfonsiño, Alfonsiño. Tí índa de froles e de ·rosas que nos

aperta, unha enteira felicidá que ollaremos dende hoxe polo camiño da nosa vida, acugulada de cen mil espranzas ·por min soñadas faí .tempo.

-Si iso fose verdade, Alfonsiño, seria en vez dun río unha cadea ,que xuntaria: as tuas penas coas miñas, as miñas ledicias coas tuas, o teu corazón co meu, a miña.alma coa tua, en fin, xuntará as nosas ledicias e queixas, coas nosas ilusións e as nosas espranzas.

N-iste instante unha bandada de agoreiros corvos cruzou voando por riba do prado, e un melro cheo de medo foise esconder entre·unha silveira ao pe do río.

A noite queril!- botarlle por riba o seu escuro manto á serán. O carro entonando orgullosamente o seu enxebre chirrío, chirrín, voltaba camiño d'Abeiro; detrás iban conxugandó o verbo amar os rapaces d'esta historia · IX

¡EUREKA, EUREKA! Durante os días de vacacións tiña por costume M. Alfonso formar parte das tertulias que había na rebotica d' abaixo.

Como o boticario era un rapás novo deron en xuntarse ali todol-os mozos da viJ.a, até que acabaron por formar o 'Club dos solteiros', na rebotica, cuio Presidente d'honor era un siñor de setenta anos que estivera pra casarse duas veces, e que por entón inda lle agradaba dar coba as rapaciñas de vinte..

A serán en que Manoel Alfonso foi ao prado dos Batáns estivo co'a partida de tresillo, e os compañeiros acharono moito en falta por non ter, quen baduase e mentise con tanta soma como il.

Entre lusco e fusco chegou o estudante a vila, e o pasar por diante da taberna da siñora Maripepa do Cruceiro ouservou que a dona do estabrecimento decíalle a unha veciña que lle pagase certa conta que aos poucos istantes se soupo de que era, o tempo que había que fixera o gasto, e o porque Q.on lle quería pagar.

Prevendo o qu' iba pasar ali por tratarse d' unha taberneira de pronóstico e unha cliente de coidado coñecida no pobo por unha chea d'alcumes, debido sin dúvida ás malas mañas que tiña, deixouse estar un istantiño pra ver en que paraba aquela comedia que levaba trazas de sair morrocotudamente representada. · Como a Lagarta non entendía de pagar, a conversa foi axitándose de tal maneira, que deu marrxen a que os trasauntes se parasen diante da porta.

Así que se lle foron poñendo os cabelos de punta, á siñora Maripepa un dos espeitadores díxolle con moita solerma ¡Bó-

EN EXCLUSIVA PARA A ESTRADA ORQUESTRAS: PARIS DE NOIA, SINTONIA DE VIGO, - PANORAMA-, PASSARELA, CUNTER' S, -GRAN PARADA, ISRAEL, COSTA OESTE, CHARLESTON, - TANGO, SUAVECITO, - NUEVA MODA, - TREBOL. GRUPOS: AMERICA. -CINEMA, CLUB NAVAL, -LA OCA, -AMISTAD ATRACCIÓNS; PAOLO SALVATORE, -ANA KIRO, - TITO E TITA, ~MONTSE E LUIS QUIEMADA, -A RODA ... ETC.

:ft9

meio ~ ¡o Paraño! - unha aldeiDeixas, cando dan os guardias xeito, ten moito que se lle diga. . -¿E vos que lle contestáchedes? ña de seis ou sete casuchas cos metedores e un gusto.

Tiña razón a siñora Maripe- - E que lle habiamos de contes- arrodeadas d'un monte que non pa era unha muller d'un xenio tar, napa. Votámonos a rir e pa- tén mais que carqueixas; no outo, a Hermida, as Santas, e o infernal, outa, grosa, e cun bí- receulle moi mal.

Regueiro, onde por todo xantar gote roxo que resultaba sobre- --¿E no coñecestes? maneira n-aquela faciana de -Si, home, si. Alí chamábanlle comin un cachiño de cabuxa e destetanenos, tanto e'sí, que un- o sabio Xilgorio,e segun me di- un anaquiño de boroa. ha vez ao querer peleXar dous xeron dimpois disque é un si- - ¡Pobriño; heubeche chegar mozos na sua taberna, petou co ñor que lle ten unha rábea con- morto a xunto de min ! puño no mostradore, un re ... ca- danada aos siñoritos; e il -Ti dilo pra mofarte, pero_coasi ramba, e os mozos brincaron semella ser o home mais per- me espuxen morrer por lle fora coma dous lóstregos. A guiceiro, que Dios botou a iste cumprir o entoxo, a iste amor tan sinxelo que che teño; a iste Lagarta era rechon~ha; pequena mundo. cariño que si chorase eu seria de corpo e grande de lingoa, -¿ Quén]j:Xilgorj.o ! motivo pol-o cal lle mazaron o -¡¡Qué enganádo estás, meu fi- un nenijio e ti terías que voltarte n'unh.a nai agarimosa; si cañ-· lliño!!! . coiro moi amiudo.

As,¡ que se lle foron cheganXilgorio é sabio. Xilgorio- e tase eu sería un reiseñor que do os fígados á boca a siñora bó. Xilgorio é traballador. Xil- enchería a tua casa de ledicia, e Maripepa colleu a Lagarta pol- gorio sabe cando ten o hovo a a tua vida d'orgulo; si fixera os cabelos, levantouna en ar, e galiña; e a muller de Xilgorio barullo, eu estaría rouco e ti tírouna <liante da porta _do quin- non pode ver a iste home de tan xorda; si fora:...

Arastora acercouse a nái de teiro como si fora un trapo, ou boas condici;ons como il preunha vichuilla. goa, porque está día e noite na Maruxiña, e Manoel Alfonso síguiu falando asi: Cando sa;in Os espeitadores en vez de taberna. . ll' acudir, decian que machucala -Síntoche ben non.estar alí; da casa eran as catro da mañán. pois inda que o siñor Xilgorio Os mozos de Outeiro voltaban erapouco.

A Lagarta deu en berrar co- non quere lerias conmigo, ha- da festa de Salgueiros, e aos ma unha pesca, acudiron os vi- biades de ter que rir, porque eu acordes arpexos d'un enxebre lleus, chamáronlles larpeiros e sei ben a agulla de marear de· alalá que tocaba o gaiteiro de Benito entonaron a copra "can· non sei que mais, e levaronna o ese home. tan os galos pro día". cuarto do Xefe no meio de bePol-a estrada arriba -ao sair X rros, silvos e aturuxos d'uns rade Conles- un carro ensaiaba o LEMBRANZAS paces que inda ·ben non os corrían d'un sitio xa aparescían seu ¡chirrín, chirr.. ín !

O carreteiro tamén entonou Alá pol-os derradeiros días do polo outro.

Entre os curiosos estaba ta- mes de Santiago marchou pr' as unhas copras que non entendín ao cabo gridou: mén o Xefe do aramio quen ao augas do Carballiño amuller de ben, ver a Boullosa_León perguntou- dón Prácido Feixoo, e co'ela ¡Eiboi!¡Arredamarelo! · ** lle onde diaños estivera metido levou a encantadora Maruxiña. toda serán de Noso Siñor, e iste Tres días dimpoís paseaban po* díxolle con moita solermia que la rexurdente vila os dous noi- En animada cháchara voltaron vos na compaña da siñora Ke- a vila que axiña será cidade e fora aos niños .. ao chegar a rua do siñor Mos- ¡Pois non sab~s o que pe{di- nerosa.

U n· serán foron dar un paseo queira, Manoel Alfonso tivo ches! : O que non sabes eres tí o que pql-a estrada que vai aRibada- que saudar a un siñor que tavia, e mais alá do cimiterio, mén fora aos famosos baños do gañei - Quizais o que tanto levas de- moi preto da fábrica de chicula- lembrado pobo. · te dó'Torrón, sentáronse a soma Ao voltar a xunto da noiva - dísexando. xolle así - Iste é un cadeirádego O fillo de Petapouco díxolle dun copudo albre. cheo de ledicia ¡Eureka, Eure- A siñora Xenerosa sentouse un · que me regalou todal-as obras ka! cal se fora aquel gran home pouquiño mais ala dos rapaces de Cervantes. de Siracusa cando descubriu o para que poideran parolar libre- -¿E porqué? principio d'Hidrostática que le- mente, e o estudante empreci- -Xa-verás. va seu nome, pra saber si ·a pou a contarle á xentil Maruxi-. O últemo día de curso áo ver a coroa do Rei Huron 'era enteira ña o que tivera que sofrir pra eras chea d'alunos ocorreliselle poder chegar ao seu rente en bi- tomar lista -, cousa que non tiña de prata e ouro.

- Chico, hai que festexalo, tés. cicreta, dende Conles, pobo por costume - e ao chegar a que pagar algo agora mesmo. que está ao Noroeste do Carba- min, leu o nome baixo; puxo as -O que queiras Hiño unhas quince légoas. gafas, ollounos a todos, e dim-Uns dulciños entón Dimpóis de lle faguer unfia pois chamou de certa maneira -Pois, ¿andando xa cativa historia doa pobos por- D. Manuel Alfonso BoullosaNa dulCeiría o Xefe do ara- que pasara, faloulle d'unha·cos- León, que me fixo desconfiar.

Dimpois de contestarlle, dímio contoulle a Manoel Alfon- ta de mais de tres légoas que tise o ben que o pasaran aquela _vera que baixar, e que si for.a xome ¿vostede·é aluno oficial? serán na rebotica c'un vello que ·rubir, non chegaria a :¡¡:unto Si siñor teño a:gran satisfaizón · de pertenecer a iste xuntoiro de estivera ouservando como xo- d' ela en tr.es días. lsta costa áchase a uns des r~paces es_tudosos que vostede gaban o tresillo, quen dimpois de faguer a sinal dª crus falou kilómetros do Carballiño na es- tan acertadamente dirixe pol~os trada de Pontevedra: derroteiros d'un risoño porvir. d'esta maÍl.eira: -Eu non son quen a entender No fondo alcóntrase o pequeno _ ¡Caramba, caramba! -. Non cacomo xogades vos a brisca; iso pobo de Brués pra insinar cóas be dúvida - é vostede un xoven de matar o as co dous, o réi -co suas loiras e farturentas parras, que non o pilla un galgo cosete, e outras xogad~ asi pol-o a entrada do Riveiro d'Avi~; no rrendo. Eu !íña pensado meter-

a

o

lle dente este ano, pero, eu vello, vostede mozo; eu Cordero, vostede León; así que xa ve, deixaréimonos d'isto e pasaremos a outra cousa, porque ao millor métese un en camisa d' once varas. .

O outro día viu na revista 'Amañecer' un artigo seu intitulado 'Alucos do Vran' que mé agradou unha chea que fose d'un discipro meu, pero, coidadiño eh, coidadiño, porque ve:fo que vostede guíndase con aceleirado movimento por-outos despeñadeiros, e eu sentiría moito que· antes de chegar a ser do.no d'ise gran hourizonte que vexo ao seu arredor lle dese o púbrico unha tunda, asi que ¡coidadiño,' eh, coidadiño!.

- E, ¿vamos a ver? ¿Cántos días veu vostode a miña cras'e iste ano.

- Quíxenlle decir que a tivera incompatibre con outra do Ensaminario, pero non me deu tempo e siguiu dicindo Eu -inda que non tomo listasei moi ben qrienes son os que veñen a eras; os que se deixan estar entr-as mantas; os que ' non soñan mais que en andar de troula,' etc. etc., pero vostedes tamén saben que Soio o feito de vii todol-os dias eiquí e dar unha leición cando se sabe pouco mais óu menos que lle vai tocar, tampouco se aproba a asinatura de don Euxenio Cordero.· Mañán (se Dios me da saude), hei de eisaminar por bolas, conque ollo; que a miña asinatura hai que sabela como manda Dios e mais a Santa Nai Eirexa. Co isto damos por acabadal-as erases, e hastra mañán si Dios quer.

- Ao outro día foi eisaminando a uns cantos·sin alonxarse nada d04ue dixera.

Ao chegar a min dixo: Don .. D. Manoel Alfonso. Vostede cando está'de dias; ¿o primeiro do ano ou o vintetrés de Xaneiro?.

-Os dous. · -¡Caramba, caramba!, non está mal iso. · ~E. yamos a ver? Vostede que éleixou enriba da mesa?

-E un libriño \:iAhl Coidei que era unha baraxa, porque vostede·saberá xogar ¿verdá?

-Non siñor -Pero ... ¿De veras que nin siquera sabe xogar ao trompo?

-Xá m-esqueceu.

Os meus compañeiros votáronse a rir, entón dixo il -Boeno, home boeno. Dios nos dea humor ¿Non lle paresce?

7Sí, siñOr, que desgustos- non ·

han de faltar do qué mal.

Dimpois de facel-a mofa canto quixo d emin emprencipiou a eisaminarme d'unha maneir~ que eu coidei que me iba xiringar; entón díxenlle: Si vos~ tede soupera1como teño os cóbados d'unha .chaqueta, abondáballe pra saber que eu estudei.

-Boeno, home boeno. Non teña medo, que Istq 'é con ise soio ouxeto, pol-6 demais, teña a compreta seguridade que estaba disposto a darlle boa nota soio pol-o traballador que é vostede, cal demostra este feixe de boletins que teño eiquí con cousas suas moi aceitabres.

Por iles. doufie a noraboa mais sinxela; pol-o que estudou maor nota, e pra que se lembre decote d' este cadeirádego que se mdecata do seu valemento, vaia pol-a miña casa, pois quixera darlle un recordo. ·- E tí larpeiriño nunca me dixeste nada. .

Craro, porque tiña outras cousas de maior- importanza, e isto non viña ao caso; saieu ¡igorapor chiripa.

Póis mirá, Agradoume moito que viñeras a veme eiquí, pero isto inda me agraoamais, porqµe vexo que sigues pol-o camiño que eu desexo, e adeinais, porque ousetvo que aquela rábea que che tiña a xente cando eras pequeño trócase agora en ildemiiazón.

- Todo iso non me intresa nada.

-¿Entón que che intresa?

-¡Que tí me queiras unhachea!

- Xao sabes!

a

XI A PECADENTA SILENZOSA

Dende o outro capítre a iste en que se lembran cousas que foron certas, pasaron tres anos, e neles sucederon esceas de que non fai referenza o autor, porque sabe que os lectores d'hoxe en día adiviñanas dende lonxe, máisime; si lle digo que dimpois d'estes anos de relacións Maruxiña coñecia a Manoel Alfonso a unha légoa de distanza, e íl aínda ben non botaba o pé fora da casa a sua noiva, xa lle arrecendía a Maruxiña.

O vran que M. Alfonso marchou pensionado a Francia, Maruxiña quixera darlle un abrazo histórico coma o de Espartero a Moroto; a siñora Consuelo considerouse mais ditosa que aquela muller a quen o Rei Salomó_n reconoceu como verdadeira nai do neno vivo; e o siñor Petapbuco estaba mais contento que Colón cando Ro-

l>ACO 9A EXCAVACIÓNS OBRAS E TRANSPORTES .-

Avda. de Lugo, 199 EDIFICIO GOLDAR Tfno Oficina: 588911 Tfno. Part. 587582 F-ax: 587828 SANTIAGO DE COMPOSTELA (A Coruña) GUIMAREI Tfno: 57 22 97 A ESTRADA Pontevedra

·.

~abdró~ ~erra, novei:nb_rQ de 1~9?

d'estas tuas bobadas rasme ter. drigo de Triana berrou ¡Terra. o corpcr aberto.

Terral Pra cama foi -indo, pero non Ao voltar da veciña repúbri- puido pechar ollo, e de tan maca inda non tiña de todo a eda- la noite como pasou ao siguende pra poder ser empregado do te día non saíu da cama.

Estado como desexaba seu pai, ~ ** e mentres tant~, adicouse _a * como nin de praiticar unhas leicións no Re- Un día non soupó xistro de Conles -que era o .seu que maneira,desapareceu Masoño dourado- ao tempo que di- ruxiña, deixando enriba da merixía un dos mellores boletíns sa de noite unha carta a ·sua nai qúe por entón había en Galicia. en que lle espricaba a sua falta.

D'alí a moi pouco apan:eu o Fuxía_porque quería sofrir anunzo d'unhas prazas de-· ca- soia o seu pecado, ·porque non rreira Diprómática,~ foise a Ma- quería ser aldraxada pol-a xente drí, e voltou co nÚJJlaiy un na de Conles, porque iba en busca faltriqueira. da honra ·perdida, do amor al~ Na casa do siñor Petapouco draxado. celebrouse outamente o trunfo, Dimpois de dez días de see no Pazo todos tiñan unha guidos sufrimentos en-que soio miaxa de Iedicia non sendo D. se alimentou de bagoas e suspiPrácido, quen segundo as-malas ros que se pei:deron na-imensilinguas tiña pensado axudalo a dade so Océano, chegaron esser primeiro Rexistrador de préndida cidade de L'Habana, Conl~, e dimpois Deputado, a onde ~on puido atopar por Jrinpesar de faguer mais d'un ano gunha parte a M. Alfónso. que estaba na~ varado.

Aos poucos 1I1eses de estar Isto era en Outono, eu Febreiro, alí dixéronlle que morrera seu ao cumprir a edade que tanto pai. levaba desexado, o Gobemo O probe siñor, a enfemiedade mandouno pra cidade pérola por un lado, e o desgusto da das Antillas onde estivo moi sua Nena·-corno il lle chamaba pouco tempo. a maor parte das vecesc·, por Aos dous ou tres meses da mar- outro foron a causa de que baicha de M. Alfonso, Maruxiña xase xácigo sin recibir un enprecipiou a non sair nada, bico da sua desventurada filia-, púxose fraca, desecoñda, e isto a -cal llo daría moi arrepentida. foi d'abondo pra que sua nai Considera, leitor amabel, a non durmise nin descansase en- amargurada situazón da señora dexamais, por causa da .degoi- Xenerosa, se como se suceden rada impacencia-que lle notaba ai disgracias en pouco tempo, a sua filliña da y-alma ouserva o ben que ten pra nós Unha noite antes de se deitar esta vida misirábel; date conta axixou poi-a fechadora da porta si Maruxiña desexaría estar ao do sobrado, é víu a Maruxiña lado da súa nai e melosiñamende xionllos rezando diante da te pedirlle mil perdóns, chorar imaxen da Nosa Siñora de Con- arrepentida a sua falta, e bicar les. os seus beizos murchos e secos A noite seguinte voltou axixar encol dos seus -agora de nacree víuna chorando. Abríu a por- tan,.tas veces se pousaron, ¡pero! ta, de sópeto, e preguntoulle nada d'esto lle era posibel. que tiña - díxolle que-nada - pe· Envolveita n~unha chea ro ante a insistenza de sua nai, d'amarguras foi loitando Un día hóubotle decir unha cousa que ·e outro día cos remuiños da súa si a soupera caía redonda no anguriada vida, n,-unha tenda sobrado sin xuicio. de roupas a cuia fragua nen Arestora alumbroulle non sei deixou d'asistir un soio día, pra que santo e desculpouse dicin- ver si con semellante constanza do que o gandulo de Manoel iba saindo de tan terribel situáAlfonso logo iba faguer tres zón. meses que se fura e ainda non Certo dfa en que como de lle escribirá mais que unha car- co,stume se achaba no apoxeo ta. da. costllra sentada diante d'un-¡Alabado sea Dios! ¿E poi:: iso ha porta que daba á rúa, unha precisas estar decote triste, Pa- picada d' agulla fíxolle sair unsar sin comer, e por encima ha pinga de sangue que tinxiu chorar? de rosa o lenzo en que traballaAla pra cama agora mesmo, e ba noustaníe, non se deixóu oudumie tranquila, pois por causa vir un ¡ai¡ la~timeiro.

a

ªº

-

Eran tan poucas as verbas entre Maruxiña e as demais persoas que co' ela vivían, que hastra pr' as compañeiras non tiña mais parolas que as .imprescindibles, dando isto -m:arxen a que lle chamasen 'A Silenzosa' porque coasi _non ·faguía mais que saudar.

Entre lusco e -fusco saía da tenda, e cal ovella desgorriotada, ollando decote pr' o c~an, dirixíase a sua vivenda pol-as rúas en que houbese menos xente, levando debaixo do brazo unha caixiña con algún traballo pra faguer aínda de noite.

-Así que chegaba ao portal,ouvíáse unha campaiña, un cativo rux;ir na porta da escaleira, uns pasos sinxelos ao rubir, e_logo, alá no s_o brado un lixeiro bisbiseo.

Si alguén axixase pol-a !echadura da p9rta do cuarto da Pecadenta silenzosa viríaa de xionllos diarite d;Ú~ha imaxe da Nosa Siñora de Conles, deixando esbarar pol-os seus beizos unha cheá de oracións.

Así, un día, outro, e outro, e un d'ises tantos días ao dobrar na esquina de Monte a Exido tropezou con un barudo xoven; as súas meixelas puxéronse-lle roxas como lume..

-Vostede perdoe siñorita -Non hai de que cabaleiro 11 seguiu camiñando, mais non así a Pecadl'!nta srlenzosa, que cal si f~s~ unha estatua de branco márinore quedou ollando aquil xoven hastra que dou a volta na rúa de Dragóns.

Cos. anemo~ crebados seguin pol-a de Monte deic~ a de Zulueta sin deixar esvair do seu pensamento un soio instante o que sucedera. · Ao chegar a tenda repetiu como de costume as parolas de sempre ao saudar.

Aquela mañán estivo mais acobardada que nunca, non tiña · azos pra ñada, por causa d'aquel encontro que lleíixo pensar moitas veces si aquel sería M. Alfonso, tanto, eSí, que houbo un instante en que dixo ¡Péro Dios mio!¿Será posibel que fose il? Sí, erao,_pero non me coñeceu, porque non sabe. que o sigo como seguía con agarimosas olladas alá n' aquel bendito rincón qu~ nos viú nacer.

-Xa non se relembrará das promesas que me deri aquel día mentras eu e nredaba cos seus crechos cabelos, ca sua revolta

cabeleira? _ Turdio, troul~iro, bulrador da miña persoa, carniceiro da miñahonra... ¡Perdón Dios mio, perdón. Non permitas que tal diga. Ilumina o meu entendemento a fin de que pofda coñecer a verdá d'este misterfo que tan turbada me trai.

Arastora sacou un pano da. falc triqueira e acercando aos_-0llos reéollc;m nel duas bágoas como duas pérolas que esvararon polas súas_meixelas, e ao instante unha volvoreta veu a pousarse no lenzo en que traballaba.

XII ENERXIA O día en que A Pecadenta _·.silenzosa tropezou na esquina de Monte a Eixido con aquel xoven -que coidou fora o seu noivo, iste voltaba a Conles dendo Boenos-Aires.

Ao chegar á casa o primeiro que preguntou foi pol-a súa rioiva, e así que lle dixeron todo o que -Pasara, M. Alfonso virou de mais· coores que ten o Arco da Vella.

Pasados algús días estivo pra ir a xunto da siñora Xene-· rosa e decirlle que estaba disposto a ir buscar Maruxiña inda que fose debaixo da terra, non estrevéndose a dar semellante paso, por falta de sa6de e de diñeiro.

O leitor que tivese pacencia -d'abondo pra ir chegando hastra eiquí estranarase de que un home como Manuel Alfonso de tan erara intelixencia non tivese diñeiro, pois non lle estrane, porque decote sucedeu así. Os homes que son ~e enxundia xeneralmente non son aforrádores.

A falta de cartos-foí a que tivo a culpa de que M. Alfonso empreCipase a faguer na Habana unha vida pouco o caso, debido a que o que gañaba non lle chegaba a media merenda, pra vivir d' aquela maneira tan rumbosa qu-e o seu empreio requería.

J>or iste motivo aos dous meses d'éstar na Habana fíxose enfermo d'acordo co médeco, este dixo que tiña que cambear de crima motivo pol-o cal foi trasladado a Arxentina, onde esti~o o tempo perciso pra poder deixar isa carreira que-fai falla ser tillo de un Conde ou de un Marqués pr~ poder me~ terse n~ela.

CURSOS DE:

Ao verse Manoel Alfonso en Conles sin aquela melosiña rapaza que o·fixera vir.a -rego de semente e ca carreira traficada houbo tolear.

Por fin foi_se pegando novamente aos libros, e o· anunzarse as oposizón~ a Rexistradores da Propeidade alá se foi.

En Madrí tiabou amistade con unha tilla do dono do hos~ pedaxe, e un 'día confesoulle toda a súa vida.

Asi que foron tendo vercladeii;a confianza servíron un ao outro de confesor, con respeito a iso d'amores, ata que acabaron por poñerse en relacións.

Ao voltar a Conles o tillo de Petapouco era Rexistrador d'unpobo onde disqueo mestre gañaba mais que il. Logo, foino de Conles, onde gañába mais de tres ou catro mil pesos a o ano, e dimpois de outros inil sitios, até chegar a selo de Barcelona.

Algúns meses dimpois de sair \:le Conles casou ca madrileña de referenza, unha rapaza con mais orgulo que un pavo real, e mais habilidá que unha araña.

Anos dímpois de deixar de ser Rexistrador de Conles Manoel Alfonso, voltou ao Pazo MaruX:iña, deixando na Habana un tillo d' oito anos, porque os donos da tenda en que .ela traballara non llo deixaron traguer. lstes non tiñan ning~ fi11 o e queríanlle .o cativo de Maruxiñá pol-a vida, e, si llo deixaba quedar, a súa gran riqueza sería toda pra il, como asi sucedeu.

Dimpois que Nazario chegou a ser mozo entergo, aqueles siñores que o querían coma fill9 mandaron-no-a ademenistrar unha sucursal que tiñan en Barcelona, onde .por casualidade chegou a casar.c'unha filia do Rexistrador de referenza.

Hoxe é o día que Nazario non sabe que esta éasado c'unha meia irmán; hoxe e · o día que Manoel Alfonso non sabe que o seu xenro é o seu tillo. -

Manuel Bergueiro López

-Jnformát ca -Mecanografía -Capacitación Transportistas -Idiomas

Centro de Orientación de Estudios Comerciais

-Formación Ocupacional ~Formación

Empresarial

Formación contr-atos aprendiuxe CJ San PaiO. 21. -Tfuo e Fax:986 57 20 Ú

-

A ESTRADA

C/ W. Calvo Garra; 5 entlo. Tif. e Fax: 986 78 39 88 - LALÍN

(21

-Desde.hai un par de anos Radio Estrada ocupa un lugar nas frecuencias dun pobo que camiña cai:a o século próximo cunha voz propia: Radio Estrada, no 107. 7 da F.M. .

.

Radio ~strada, a voz don pobo o servicio de tódolos estradenses... pasado día 12 de Marzo ten doutro xeito... e ¡claro!, os cumpríronse dous anos máis vellos do lugar xa dÍn aqueda posta en marcha des- fo de "o fútbol de agora xa non é · ._ ta Emisora. Daquela, tal vez os como o de antes". sentimentos dun puñado de c,qraPero a RADIO, ---con maiúszóns con boas ideas e menores culas-, segue o seu andar pasidesexos, miraban cara ás ondas a ño a pasiño. A RADIO é inmetravés dun imaxinario telescopio, diata: debe estar sempre onde como querendo ver que era o que sexa precis_o e a noticia resulte de se podía acadar coa posta en interese para o pobo a quen vai marcha dun novo punto. nos diais dirixida a súa programación. A dos receptores, sen hnportarlles RADIO é compañía, tén que faPERFECTO SANGIAO, DIRECTOR DE RADIO ESTRADA demasiado os trabarlos e sensa- lar e deixar falar a tódolos vecibores que tal compromiso cos ños cando estes teñan algo inteoíntes traía a partir desa ñata. resante que dicir. A RADIO é bonito, pero rton suficiente para cunha programación que cada Os. esforzos quedaban atrás. cultura, é información, é humor, poder aplica-lo dito de 'o real~ día pretende sexa máis participa, mente 'importante non é chegar, tiva.

As móitas horas de preocupa- é música, e entretemento ... cións e nerviosismos pasaban ó Claro que para poder chegar a senón manterse', RADIO ESResumindo, van aló dous . esquecemento cando no 107.7 da facer todo esto, tamén hai que TRADA centra agora os seus es- anos e posiblemente sexan preciFrecuencia Modulada soaba por contar con outras moitas cousas. forzos en manterse e subir todo o so outros dous para que esa base · primeira vez un novo indicativo, Non chegan un par de micrófo- que aínda sexa posible, porque os sobre a que está instalada a ante- · que por se.e.,. tampouco era novo. nos e un par de ''cedés". Non oíntes de~te Concello así o de- na do 107. 7 sexa sólida: e que Era RADIO ESTRADA aínda basta cun par de "almas radiofó- mandan e así o merecen. poida: responder a tódalas peti· que totalmente variado daquel . nicas'.' e un puñado de discos.

As innovacións dos últimos cións e suxerencias que a socieoutro dos anos 1958 a 1964 can- Non sempre se consigue o que se tempos foron obrigadas, aínda dade estradense pide. do a Frecuencia Modulada aínda quere con ter soamente "boa que non premeditadas. As-futuras Ademais, -e unha vez supenon existía. vontade". ¡Fai falta ~oito máis!. melloras técnicas non van resul- radas esas melloras técnicas que Pasaron anos, pasaron modeE aquí chega precisamente o tar cómodas -nín tampouco bara- agora se buscan-, non nos conlos de radio, chegou a televisión, punto no que se atopa nestes ín- tas, pero son precisas se quere- formaremos con ser a emisora despois os ordenadores que case tres a- nosa Emisora Local RA- mos que RADIO ESTRADA dun Concell6: queremos chegar e o fan todo, cambiaron os mOde- DIO ESTRADA. Superada unha chegue nas mellores cóndícións facemos oir nos Concellos limílos nos coches, as mulleres vis- primeira etapa onde todo é moi ata tódolos ·fogares estradenses e trofes ...

O

Músicas varias.

Isabel Durán · /

E se de que durante catro ho-

DE LUNSA VENRES

09:05 .- ACTUALIDADE PRl JElRA ORA ( formativo) 09:30.- TODA NHA VIDA ( ~·Mska de ~mpre) l 1:.fü·ENTRESTRADA 640 (Magazine) 13 :30.-0 SEU PROGRAMA (Música a gusto do oíntc) 14:00.- ACTUAUDADE MEDJODIA (lnfom ullivo) i-4:30.- PANORAMA UnfonruUi\lO nacional) l 5:00.-DEPORTES EN PUNTA

l6:oo ..:TODO MUSICA r_Música ctu.al) l8:00.-TRES ONDAS EN AN NA ,.

19:00.- M SICA CON MARCA **' 19:45.-ACTUALIDAD ULTlMA HORA 20:00.- CONEXIO

TON L

SABADO IO:OO.- M USICAL FIN DE SE, IANA 12:00.-LOTERIA {transmisión do sorteo> 12:30.-PENTAGRM'lAS CEUAS {Música da Terra) 13:00.- SE510N VERM T 1 ;00.-lNFORMAClO. AClO AL

16:00.-TODO MUSJCA 20:00.-CO IBX O

ClO AL

DO,WINGO 10:00.-MUSICAL DE DOMINGO 14:00.-CO EXIO AClONAL 16:00.· EN CL'\ VE DE GOL 20:00.- CONEXION NACIO ºAL

*"Só os :i:.m•es 0 Só os venre

sinxe~?·

Por exemplo tráta-

- ras cada día (agás os xoves e os venres, pero deso faláremos unhas liñas mais abaixo ), poidamos escoitar músicas variadas · máis ou menos actual, intentan- do mesturar todo tipo de ritmos nacionais, esfranieiros, estradenses... Con respecto á variedade de ritmos, gustaríame coPepe Rodríguez mentar que debido ós escasos socied_ade moderna é, somedios 4os que contamos para bre todo, un compendio de információn, imaxe e noticias ter máis discos, ternos que fachegadas desde tódalas partes cer 'malabarismos' coque hai e do mundo. A macroaldea soña- co que .nos mandan as casas da tantas veces e, agora, reali· diseográficas ou mesmo cos dade. Por i~o, cando desde os discos que nos deixan os paservicios infotmativos dunha cientes amigos.

Dos xoves e os venres que emisora "como RADIO EScomentaba ante§; ternos sorte TRADA nos plantexamos cada . de contar con dous programas día chegar de forma directa a cada unha das novas que se estupendos: Tres Ondas en An· producen no noso concello, na- tena Gazz, pop, rock, hea\ry.. ). e nosa comarca que son as máis Música con Marca .(os temas importantes para os veciños niusicais dependen de cada quen, en definitiva son os ver-· programa), espacios que lle dan dadeiros protagonistas -pasivos a programación xeraf máis vaou activos- da nosa informa- riedade e interese. ~tes de reción. RADIO ESTRADA pre- matar este breve comentario tende desde os serv'icios infor- quero darlle-las gracias a tódamativos informar e, polo tanto las persoas que nos chaman pa_ra pedimos unha canción .. Es- · servir ó noso pobo. coitámonos no 107.7

Informaré servir

A

/ En clave dé gol Toña Vare/a A s domingos, e durante a seVmana, os programas depdrtivos de Radio Estrada viven: moi de cerca o acontecer de,portivo <leste pobo .e dos máis cercanos.

Peto, é en Clave de Gol, .os . domingos cando a información deportiva cobra toda a súa vixencia 'estricto senso' e cando os minutos decurren· na espera de algún gol ou canastra dos equip9s da nosa comarcá.

Pero, en Clave de Gol, ten algo máis. Ten a oportunidade de servir unha nova fórmula para as tardes dos domingos, mezcolando, sen que_o corten, músicas varias, entretementos e humor, cos deportes. É un pro· grama para todos, incluso para os que non Hes gusta o deporte.

· ~ir~ &ita. npvell)bro de.:1997 adultos traducese en distintas Un atril metálico con dous exclamacións segundo as· vi- libros fálanos da gran obra pevencias infantís de cadaquen. dagóxica do mestre D. FrancisCon escritos mil, inocentes co Regueiro Moreira. En premensaxes de almas sinxelas, alí ciosa caligrafía, obra do están os añorados pupitres cos mestre, un programa escolar seus tinteiros, máis brancos que feíto a medida das necesidades no acontecer real. As pizarras, daquela zona. Outro· libro dianegra testemuña dun mundo de rio no que cada alumno foi cativos recursos económicos e deixando testemuña dos labores sanitarios, instrumentos básicos roáis importantes daquela escopara o <{álculo, ~scachadas un- la, no que o mestre confecciohas, .ben coidadas·outras. "Seca nou o horario escolar; os orza-seca pizarrón que che ei de dar men tos para.

1:> seu un patacón;', "Seca -Seca píza- desenvolvemento. A súa lectura rreta que che ei dar unha. pese- fainos meditar os mestres encol ta~; dádiva desmesurada para da nosa actuación como ern:;i" ~quelas datas. Ali tamén sobre nantes. dos pupitres, ben coi<ladas liOutras dúas vitrinas con di- , bretas de alúmnos ou de "rota:- :versos obxectos utilizados na ción" reflexo eS.étit<? dQ traballo escola. Unha pequena mostra de cada día na-escola .e da per- do diñeiro daquelas datas: unha so~ali_dade de cad~ alumno. perra, un patacón, o real, os Elas, dende -a. súa pa:sividade dous reais ,e- a peseta en prata, móstrannos o interés e a coida- comandados por un ben~ coidada caligrafía que esmoreceu a do "Amadeo" 'do 1870. Para os mans ·da máquina de e$cribir. visitantes máis novos estan taLetias, aquelas, ben formadas mén as moedas emitidas nas que sorprenden ós escolares ac- datas de Franco en metal e patuais. pel.

Na mesa do rriestre., a vella · E na mesma entrada do loESCOLA DEDONAEMILIA ALVAJ=IEZ. esfer~ duo pianetá que se funde cai, que representa o fondo da de tanto xi[o. sobre met,álico ei- aúla •. aparece colgado o saco de xe; groso diccionario Espasa e tupida arpillera, intento, van inOLIMPIO ARCA CALDAS libro de rexistro de matrícula. tento de afastarnos dunha moÓ acto da inauguración asistiAlí están tamén a clásica vára lladura no iñtre de carniñar para que nos invita a meter as mans a escóla. Gabardina infantil que ron o Ilmo . .Sr. Concelleiro de Xustiza, Interior e Relacións_ no b0lso;. a Palmeta, peza tantas veces nos deixou coma -circular chea de -buracos con ar- pitos coirent6s nos días de inLaborais, Jesús Palmou Loren_ zo; a Inspectora Tecnica de ·Entístico mango, utensilio autori- verno. zado pola superiQridade como sino Primario a. da zona, dona Fótografía dos explorad.ores, J>az Lamela Vilariño; b Alcalde instrumento de castigo xa que disciplinados rapaces e rapazas logo non deixa da escala do depresidente· da Fundaeión Cultuv an dito mestre pegadas visibles, ral, Ramón Campos · Durán, o D. Francisco .Reconcelleiro de Cultura do noso mortifica e pro" duce na palma da gue-i.to. E tamConcello, José M.Reboredo man unha-· forte pouco falta a noBaños e moitos mestres xubilasensación de dor: ta de humor dos e en activo. mergullado nun :No v6.s_tfbulo; máis de medio Núnha vitri1_1a, Lavabos: documerito oficento de cadros con fotografías. · pasado día 6 deste mes de outubro, nos locais do Mu- denantes de fercial. Na actá .que Fotografías, retallos da historia seo do Pobo Estradense, Manuel Reimóndez Portela, moso e ben coiábaco, ''una acequi~ de levanta o inspeccultural da vila e do concello, ·. ,.. e orgaóizada pota Fundación Cultural, sección Mu- dado de re~ordados e venerables seo, inaugurouse a exposición "A'ESCOLA NO MUSEO".· Pui- aquelas .~ovediagua corriente pasa tor no intre .de visita-la escola mestres que xa son pasado ro- do facerse a montaxe dá mesma gracias á colaboración da aso- zas bolmas_ que muy cerca del edificio. nos atoaban os de Sabucedo, podeados dos .seus alumnos: a ciación "San .Campio" de Rubín q u e aportou o mobiliario sentidos· das demos ler o semestra dona Emilia Alvarez, . guinte: nora daquel gran médico Sera- escolar da súa antiga escola parroquial e a entusiasta aporta- c~ntidades, a.t?-' W ATER:· Lavabos: "una fín Pazo; a de dona Corona Pa- ción do mestre pontevedrés, Francisco Regueiro Rivas que nos pamos a secc10n acequia de agua . h. . zo, tilla daquela. Fotos mergu- cedeu parte do material didáctico de seu pai, o gran mestre da xoguetes: a estornela ou billarda uno , pero ay un corriente pasa lladas en ledas lembranzas: A parroquia de Sabucedo, D. Francisco Regueiro Moreira's. sapta Lucía coi: amplio seriricio al muy cerca del festa dos "Pereiriños", educatiedificio. va xoldra dos rapaces das esco- pecti:>r, D. Plácido de Castro sino, "Paises y Mares'', primei- dounos dela; os aire libre. ro viaxe -imaxinario a exóticos trompos polo san · WATER:'Uno, las de Rubín, Olives, Curahtes, Pena.

Remesar e Pardemarín, a testeTodas estas fotografías están lugares a través da le'ctura; Martiño, as bolas pero hay un amplio servicio al muña dos comedores escolares presididas . por catro fermosas "Lecciones de Cosas", tan ame- do 'gua' •. a bicina Vila, alá polo ano 1934;· o pintitras, iilterpretación persoal no e antecesor dos actuais de cleta de pau, para aire libre.

As horas de recordo gráfico da excursíón a de recoñecidos artistas da figu- Medio Ambiente; Fábulas de as costas abaixo; illa da Toxa das escolas de Gui- ra dos ·mestres: "A escola de Iriarte e Sanmaniego, e así un- o tirapedras, tevisita programamarei na histórica data do 18 Doloriñas", da gran Xulia Min- ha longa ringleira de libros para · rror dos paxari-das houbo que guillón; "A mestra" de Acuña; bibliómanos. ños; o tirachinas amplialas dada a de xullo de 1936.

Na sala contigua móstrase de menos alcance, a corda-das gran afluencia dos escolares de Mestres, máis próximos no ~ "O Mestre'', da Asociación de tempo, educadores nas escolas Terra de Montes; "Mestre e dis- unha aula escolar dos anos· vin- nenas: "Pan: queixo, agua viño tódolos centros educativos do te, segundo se deduce polo seu e. touciño" ... as chapas, os zon- Concello. de Lamas, Cereixo, Quintas, cípulos" dun pintor francés.

Vinseiro, Toedo, Lagartóns, No centro da sala un. exposi- testeiro desde onde nos con- chos .... e gracias o entusiasmo A súa clausura está datada Couso, etc ... cos seu~ alumnos: tor móstranos antigos e familia- templa a mirada triste e melan- do mestre, Víctor Lomba; a ca· Mestres reunidos nos Centros res -libros escolares de antes e cóli<;a da efixie da S. M. Alfon- rrilána de man, xogo propio na para o día 31 de outubro cunha de Colaboración, xuntanzas pe- despois dos anos trinta: o cate- so XIII e un cadro de tódolos súa terra de Noia; os pelouros; conferencia impartida polo proesquecidos,pola ·organización, fesor da Universidade de Sandagóxi cas e sociales, baixo a cismo do Padre Astete, tantos reís espano1s.

A sorpresa dos visitantes _ pero na mente de Lomba. tiago, Antón Costa Rico. dirección claquel recordado ins- anos libro preponderante no en-

O UNHA EXPOSICIÓN

A Escola no Museo...

O

'14bttró$' ~ma, novembro de 1997 • .-

~.

A evolución da Escola: Datas importantes OLIMPIO ARCA CALDAS 1840.- Constitución do <:;oncello da Estrada.

1843.- Creación das seguintes escolas: Berres, Cereixo, Co-

deseda, Cora, Olives, Paradela, Tabeirós.

'1856.- Creación das escolas de

Agar, Arnois, San Miguel de Castro, San Andrés de Bea, Arca, Sabucedo, Liripio, Rive- · la, Santeles.

Nomeamento de mestres para as ascolas de San Xián de vea, Foxo-Rubín, Oca. 1857:- Promulgación da Leí MOYANO: Ensino obligatorio entre os 6 e 9 anos. Clases .de escola: completas, incompletas e temporai~. Para as · escalas .completas precisábase titulación. Para as incompletas e temporais chegaba cun certificado de aptitude e moralidade expedido pola xunta local.

1864.- Segundo estadísücas aparecen censadas no noso Concello 15-escolas, 2 completas e 13 incompletas.

1894.- Aínda hai novas de existencia de moitas escolas do fe.: rrado.

1906.- Coi:lstitúese na Hábana a Unión de Rubín, (D. Francisco Paz, D. José Rodríguez Vilas e D. Pedro Fragoso}; sociedade para a instrucción dos nenos da parroquia. Erguen a casa escala.

1911 .- Asociación Curros EJlfÍquez para a creación da escala laica de San Miguel de Arca.

1910-1924.- Unión de curantes; Hijos de Callobre; Hijos del Ayuntamiento de La Estrada; Unión de Vinseiro y Cereijo; Hijos de Tabeirós; todas elafen Cuba e tbdas. achegaron fondos para as ca.sas-escolá.

En Bós Aires: Unión Estradense; Sociedad Juventudes de Berres; Hijos de Pardemarín.; todas estas sociedades fixeron posibles mellares locais para~ escola enoutros casos ergueronse casa escota. Un particular, en Bos Aires, ergue a escala cie Couso.

1919-1936.- Moita actividade escolar promovida polas asociacións de emigrantes de Cuba, Arxentina e Cádiz; Moi importantés as festas escoláres das escolas de Rubín, Olives, Curantes e Pardemarín na paraxe de Pereiriños. c .ertames escolares en case tódalas escolas do Concello.

1952.- Declaración do Concello de A Estrada "De pobreza

legal verbo das construccións escolares·~.

1957-60.- Edificación de casasescola en tódalas parroqQias do concello, agás Paradela, Ribeira e Rubín, que xa a tiñan, propiedade da parroquia.

1970.- Leí Villar Palasí.

1973-1976.--Construcción dos Colexios escolares.

..

Excursión

ao Castro de Trasmonte dos alumnos do ~ilstituto da Estrada nos anos trinia. Diante o seu mestre Don Antonio Fraguas

·O primeiro instituto da Estrada Xoan carios Garrido principa unha serie sobre a Historia do Ensino Estradense, que terá continuidade nos próximos números X.C. GARRIDO Hai.60 anos que se pechaba o "Colexio Subvencionado de Segunda Enseñanza", do que haberla moito que dicir, e quizais noutra ocasión o fagamos, pois o seu impacto naquela xeracióp. clave na historia da Estrada, e conseguintemente en toda a nosa vila, é decisivo para éomprender algo máis as vicisitudes do noso Concello.

Máis hoxe quero lembrar a loita que se librou para que se abrise dito Centro na nosa vila.

Unha loita que tivo como pnrtagonista a todo o pobo da Estrada, pero nomeadamente é xusto destacar as xestións levadas a cabo polos· deputados de Acción Republicana, Osario Tafall e Poza Juncal, e dos socialistas Gómez Osario, Botaná y Arbones, que foron sensibles a esta demanda popular.

Cando o Ministro de In;trucción Pública deixaba A Estrada fóra da rede de Institutos, a pesares de ser informado favorablemente polos técnicos pola súa necesidade obxectiva, estes deputados enriba citados, dirixíronse en setembro do 33 ao Ministro Bemés para que rectificase o erro que ·~sen dubida se debe ao olvido ministerial involuntario" lembrándolle as características do noso ConcelÍO: "A Estrada é unha vila moderna, perfectamente úrbanizada e hixienizada; que ten ·un Muni- · cipio, integrado por unhas 50 parroquias, e ten cerca de 30.000 habitantes; enclavada no centro dunha extensa e próspera comarca, cruzada por abundantes vías de comunicación. O seu censo escolar ~ po.lo que a segunda enseñanza se retire - é superior a un centé-

' E por fin o 1 de decembro taba encabezado por Xosé de 1933 inaugurase oficial- Fondevila e Perfecto Porto. mente o Colexio SubvencionaNo claustro estaba repredo coa apertura solemne do sentado tamén un amplo abacurso 33-34. no, e entre o alumnado as disAlí estaban as forzas vivas cusións políticas e filosóficas da poboación, viña de celebrar eran permanentes. as eleccións, e foran derrotaEstábase a xestar unha redas as organizacións dos De- volución pacífica, estabase a putados promotores, pero alí asentar as bases da convivenestaba Osario Tafall, cómpro- cia sobre o debate das ideas, bando que o seu traballo parla- · sobre o saber e coñecemenmentar non fora en balde. O to, sobre a intelixencia e a culalcalde e o Lino, o Director tura. eloxiaron ..no salón de Plenos Ese era o obxectivo de Osario as xestións feítas polos repre- Tafall cando defendeu con sentantes populares, e tamén uñas e dentes o Instituto Estrapolos país, que co_n tribuiron dense, tratábase de facilitar aos cidadáns a posibilidade de formarse máis alá de coñecer as catro regras e distinguir algunhas letras (o suficiente para emigrar). Tratábase de ter un ensino integral que completase 18 de setembro os Deputados Poza a educación primaria cuns contidos e cuqs hábitos que axuJuncal e Tafall reunianse _na Estrada dase a crear cidadáns capaces de vivir en democracia. cos pais dos nenos.para explicarlle o funNinguén podía imaxinar o cionamento e contido do Instituto, apro- que viría detrás, a barbarie que fundaba no berro de "Morra veitando para fixa:r un novo obxectivo; A aseintelixencia". · Máis á natureza h~mana, Escola Elemental de Traballo. rebelde e indomable, non soporta eternamente a tiranía, e finalmente volve a restaurarse a democracía, e os Centros de Ensirianza Media da Estrada, acorda aprobar un Decreto no activamente a acelerar a posta (instituto e FP), volven a cumConsello de Ministros creando en maréha do centro. Tafall fa- ~ - plir eses fins que apuntara un Colexio Subvencionado de lou do problema cultural espa- Osorio Tafall e o seu correliSegunda Enseñanza na ~stra- ñol,_e de canto fixo a república xionario, Manuel García Bada. · por solucionalo. rros.

Todo o espectro ideolóxico - O 18 de setembro os Deputados Poza Juncal e Tafall reu- da vila loubou as xestións -de Afortunadamente, Don Manianse na Estrada cos pais dos Osorio Tafall e Poza Juncal, os nuel García Barros, empeza a nenos para explicadle o fun- Deputados do partido de Ma- recibir o recoñecemento que cionamento e contido do Insti- nuel García" Barros e Otero merece, pero non debemos estuto, apioveitando para fixar Abelleira (Director de "El qqecer a Osario Tafall, a quen un novo obxectivo: A Escola Emigrado"), de Esquerda Re- os Estradenses, e os galegos en publicana, que na nosa vila es·- xeral, tarito lle deben .

Elemental de Traballo. nar. Este número acrecentarase en canto se facilite o acceso ao Instituto dos alumnos das especialidades primanas, que teñan unha posición- económica insuficiente", · Por outra banda a Corporación Municipal tamén estivo á altura das circunstancias ofrecendo local, coinproi;neténdose a facer as obras que fosen necesarias, facendo aportacións para a biblioteca e material, así como satisfacer a cantidade .que fixa o Ministerio para o__ seu mantemento. · Finalmente Bamés atende ás petició!ls dos Deputados e

o

·o

...

~·····

..

·········~

~~···~········

....

-

24 /' oi-to se _podería Neste marco, debemos ballo continúa da man de escribir encol da encadra-lo xur.d ir do taller Xaquín Espiño, o que o conorixe da gaita, pede gaitas de Riobó . Zona verte en auténtico sucesor ben· afeita a artesánía e o xeracional dos seus devanro todo sería de xeit-0 hipotéobradoiro do torno {molJles, ceiros que con arte, pacientico, xa que o seu emprego ~pareJlos agrícolas, etc) que -cia e un oficio de séculas, remóntase a tempos e cultun.on foi allea á construcción conserva formas -e métodos ras difíciles de analizar.

A nova máis antiga que de elemenfos sonoros da te- tradicionais aprendidos de rra. · ternos da existencia da gaita pai e avó en buxo do país, Cunha tradición .que se combinándoos con novas é da Grecia do 400 aC., que fai referencia a unha. gaita remonta ó~ tataravós de Xa- técnicas mecánicas e o emquín Espiño (actual propie- prego de Ihadéiras vidas de con fol de pel de can, aínda tario e mestre constructor), lonxe (pao rosa, granadillo, hoxe construidas desta madeles conserva este taller se- cocobolo, ébano ...); que fan neira na illa de Malta.

Segundo o historiador rolos e feituras; en Riobó gar- oscila-lo prezo <las súas gai'" _qaÍl aínda diplomas de nou- tas entre 65.000 pts; a máis mano Suetonio, a gaita aparece gravada nimba moeda ' tfora; entre outros o económica, ata onde a imaen tempos de Nerón, que taconcedido pola raíña Isabel xinación, o gusto e a economén sabía tocafa. Polo- que 11 {1830-:1904) en rt~coñece­ mía do cliente poidan dar. respecta á súa implantación mento da calidade tímbrica e · No seu taller, podémolo ver en Galicia, non podemos esboa construcdón das gaitas calquera día controlando a ta b l ecela con exactitude, de Al'Itonio García de Riobó, altura das notas dun punteido que xa ternos notícia no r9, ou acariñando a campá aínda que sf se pode dicir libw de Pedro Varela de dese roncón que ha da-la que é milenaria, e que Galiciá, na Baixa ldade Media,· Castro, La Estrada (1923): "nota pedal" de centos de " ... De Riobó, lugar de Bes- mUiñeiras, xotas, rumbas, foi o centro gaiteiril máis teiros, eran tillos aqueles no- pofcas, chouteiras e albC?raimportante de Europa e que por medio do Camiño de tables artistas que fixeron os das..

Santiago, xurdiron influenretablos da Capela. das AniAdemais de surtir á granmas de Santiago. Non Hes de cantidade de grupos e cias para moitos países Europa. desmereceu D. -Antonio G~­ _ formaeións de música popuDos seus intérpretes, os cia~ gañador de. varios prelar que hoxe proliferan en gaiteiros de GaliCia, non é mios en exposicións de Ma- toda a zona da Estrada, Xadrid, Santiago e outros quín exporta gaitas para os doado tampouco facer imha pequena historia; As infor~ puntos onde presentou rv.á- centros galegas de Venezuemacións do pasado son moi quinas agrícolas da súa in- la, Bos Aires, Barcelona, e ven'ción, e instrumentos de un longo etcétera de formaescasas, e pérdense na escuridade dos tempos. Houbo música. Distinguese tamén o cións qrte.buscan en Riobó o gaiteiros· noutros séculos, seu fillo D. · Joa- ~.._....,.,_..,....__...

6_on sona que trascendeu de quin coxeración en xeración: Chou- O traballo de torneiro remóntase o século XIX na comarca estradense mo ·granmín de Céltígos, D .. Perfecto de -artista, Feijóo (O Gaiteiro do Lédiploma-:.. rez), Rogelio Rodríguez (0 .do na exg-aiteiro do Carballiño}; posición Faustino Santalices, Antonio de Santia:castiñeiras (gaiteiro de go o ano Baio), Antonio Represas (O de 1909, gaiteirp de Xinzo), Constanp o 1 a tino Bellón (gaiteiro de. Feconstrucrrolterra) ou Xosé Oliveira ción dun(O moreno) son algúns ·ha precioexemplos, sen :embargo, a imnensa maioría desaparesa gaita con comcen no esquecemento. Con binacións todo, a súa viven_cia e 'obra de metal permanecen en cada vila e aldea de Galicia como teste- R epaso pola f orxa· dun instrumento branco e marfin..." muño perenne da cultur~ dos ' ,, . · ,, . . que nos precederon. Non hai que canto ffialS SOpra O.alf~ mell9r Dende parroquia en GaliCia que se entende: a Gaita con ·maiúsculas 'aquela. a . . . ' actividade non t1vera·un gaite1ro. . d d AE d' Conservadas no seo da OilUil a e Stra a. musical en Ricil)ó memoria do pobo: o culth;o foi ininteda gaita renaceu no século rrbmpida; XIX co rexurdir da nosa culasí, é de tu(a. Deste xeito, móitos gaimención teiros soQ mitificados na traa creación dición popular. Viaxar ás nesta paAméricas e unha idea que tódolos gaitéiros de sona verro q u'i a.CARTEL DE HONRA DO SECUb.O PASADO no ano ñen.aloumiñanoo o longo do 193·3 do pasado século; Manuel Rilo Coro "Airiños da Ulla", da bo facer as c;:ualidades do Pardo (O Rilo de Betanzos), Xan Míguez González (O man do que foi o seu único artesán·gaiteil'o. Os sons das director D. José: Figue-iras pezas aquí elaboradas levan gaiteiro de Ventosela), MaBaltar, home que D. Manuel e evocan a Estrada por moinuel Dopazo Gontade ou o Reimóndez nos describe co-. tos lugares do mundo, para mes,mo Av'elino Cachafeiro Bugallo (gaiteiro de Soutemo " ... ~ingular, con cons- lembranza dunha tradición lo), buscaron en terras de ultaftte tesón e amor d súa te- secufar e grandeza dun pobo. rra. .. ". tramar a definitiva consagraVALENTIN GARCIA O torna; antaño 'de varas' é m!'lcanismo imprescindible para a construcción A partires de 1976, o tración da súa arte.

M

,,,.

T

de

O AS NOSAS MÚSICAS

..

..--

DE ga•teiros, Gaitas e fábrica ·en Riobó

e

deste instrumento recoñecido no mundo ~nteiro

J -

IZS

Historia, dunPREmio VALENTIN GARCIA GOMEZ Xa vai alá_ a IX edición do pre, mio literario que fai que A-Estradá se convirta por algúrts días do ano, no centro literario de Galicia. A dimensión alcanzada polo premio de Novela Manuel García Barros, a traxectoria deste,-. así \fl1 llV 8 t!V'N como a calidade das obras galardoadas, fixeron que só rra lembranza nos quede o Premio Viia da Estraill,i, botado a andar alá polo ano 1988. Nesta primeira cita de escritores, soaron nomes que hoxe adoitan ser habituais polo seu tiaballo, obra e creación, como poden ser Alfonso Alvarez Cáccamo, Jorge Armesto :e outros dos que hoxe ternos xa máis noticia ca daquela.

O PREMIO DE. NOVELA MANUEL GARCIA BARROS CONSEGIU UN PRESTIXJO MOllMPORTANTE EDICION A EDICION A partires desta primeira experiencia, o Concello da Estrada, decidiu apostar máis forte pola creación, e no ano 1989 convocase a "I Edición do Premio de Novela Longa Manuel ' García Barros (Ken Keirades)", que esixia un mímimo de 150 paxinas nos orinais e unha dotación de 1.000.000 pts pata o gañador.

Uriha vez consolidado o VALENTIN GAfiCIA Premio e coa 'salvidade que su'Con grande afluencia de orixi- naxes históricos que se van Cunha mo.d alización narra- francesa á que xa antes aludipón o feito de que en 1991 quenais comezou este ano a andai- movendO no medio. dun am- tiva en primeira persoa, o per- rnos a Caldas de Reís (Aquae dase a edición deserta, o que deu na do Premio M. García Ba- bient~ de ·cobi'Za, iéconquista, sonaxe céntral constitúeo a fi- Caldae), pasando por Toledo, pé á celebración das Xornadas rros (Ken Keirade:;), o armas, relixións, amor e morte. grira do ~írfante Afonso: se ben -Carrión de ios Condes, Castre"Manuel García Barros, enconprestixio e a difusión deste, fiÑaquel témpo, Fernando de a acción da novela é desenvol- fo de Miño, Segovia, Grajal de tros para un estudio", a pártire~· de 1995-, foi aumentada a súa - xo que fosen máis de -20 os Castela, legara cada un dos ta por Xofré, verdadeiro eixe Campós, Pena Comeira, S_ahac orixinais presentados: -seus tres reinos a outros tantos temático; na lecturá. acompá- gún, León, Allaríz e como non contía a 2.000.000 de pts repartiO xrirado, que este ano esti- fillos:· Castela para Sancho; ñanos en todo momento como Compostela, sé do todopódedos en 1.500.000 para o ganador vo constituído por Rosa Castro León para Afonso e Galicia narratario, un 1-'autor implícito" tds ministro do Señor, D. e 500.000 para un accésit creado Legazpi, Olímpio Arca Caldas, para García; pero os reinos que xustifica a fenomenicidade Diego de Xelmírez, ó que~ ta-' no mesmo ano; ~ tempo; elirniBenxamín Dosil López-, Marmén se lle vai moito nesta hisnouse a extensión mínima de 150 cos Valcárcel López e o autor toria. paxinas, ºo que fixo que deixase destas liñas que actuou como A t_emporalización narrativa de ser un premio de "novela lonsecretario, tivo que poñerse a é básicamente liñal e está ben _ga,,, para pasar a ser un '_'premio traballar arreo durante os medelimitada nos comezos do séde novela". ses de abril, maio e xuño, para Unha historia moi galega, a de Xofré de Sal- culo XII, todo o que lemos; A continuación, farechegar á derradeira xuntanza céntrase en 6 anos (1105-1111) mos uil breve perc_orrido por (o 21 de xuño), cunha conclu- vamont, sobriño do venerable Hugo de Borgo- que non por poucos, _deixarón obras, autoras e1 autores gañadosión deteminante. Na presente de ser especialmente intensos edición, este traballo case sem- ña, gran Priortfa om11ipotente orde de Cluny. res do noso premio de literatura: e claves na nosa historia, .aínda pre ahondo compliéado e teque por referencias abrangue 1989. Paisaxe con muller e barco dioso. viuse aliviado en certa Xofré, xove monxe benedictino recibe do seu _ un amplo abano de acontece-Manuel forcadela. 1990.-Histomaneira pola pronta aparición mentos explicativos da lectura. ria dun paraugas azul -Xosé Midunha gran favorita que sor-· tío a orde de cumprir coa misión máis 'impor- Abondosas analepses (flash randa. 1991.- Edición deserta. prendeu a uns e marabillou a back), dinamizan e incluso ás 1992.- O corpo canso -Manoel .outros; de corte clásico presentante da súa vida',- velar pola seguridade df! veces precipitan máis a protee>Riveiro Loureiro. 1993.- Talego ~ tóusenos unha novela innovación de acontecementos e a loXosé Reí Ball(jsteros. 1994. -- A dora, atractiva e que á vez que pequeno Afonso Raimúndez calización narrativa nos diver• man dereita - Aníbal C. Malvar. disfrutabamos da lectura, nos sos personaxes.

1995.- Arqueofaxfa -Manuel_ fixo saber moito máis de GaliBoa construcción p0is dunLourenw.Accésit:- Relato do Al;· cia e a sorte que o -tempo e a ha historia que por lo_nxana no garve -Xabier A'icalá.1996.- O historia lle fixeron correr; esa decorrer dos tempos, case nun- , Espírito de Broustenac -Alfonso novela chegaba a nós baixo o ca está todo o presente que deAlvarez Cáccamo. O paso do nolema de "Magog'' e pouco ou non se poden repartir como se do texto ó que eÍ mesmo per- hese na nosa memoria. Boa roeste. - Xabier Queipo. 1997.:nada había que se lle semellase fosen cestos ... " e moi pronto tence, é dicir, os diversos ca- oportunidade tamén para ache~ Magog.-. Mª Dolores González D. Sancho se enc·argou de racteres insertos na narración: gamos por medio da lectura no noso universo editorial.

Lorenzo. Accésit:A historia de Cluny-Máconnais (Saone-: arranxalo todo no seu favor co cartas, confesións, -coversa- dun Premio García Barros, a Chico Antela. Antón Riveiro Sur Loire) Ano do Señor de apoio da súa irmá Urraca (raí- Cións e incluso informes, fan. acontecementos doutras xentes Coello. É de xustiza lembrar ta1105, paradoxicamente así co- ña .de Zamora). Así, Galicia vi" que o entrqmado da obra fuxa que por Galicia andaron e Gamén algunha da xente que axumezá a intriga dunha historia vía na esperanza da restitución dunha concepción nouméilica, licia construíron noutrora. Toe moi galega, a deXofré de Sal- do reino na figura de Afonso e non deixa en ningún momen- di¡, urrha mostra de "música padou a levar adiante o prernio,ó vamont, sobrifío do venerable Raimundo, vana esperanza xa to que a escritura sexa só froito ra reais fogós .de artificio" formar parte do xufadó, xa que Rugo de Borgoña; _gran Prior que pouoo ruáis tarde e por or- dun milagre que n9n dea razón harmonizada por parte desa esnon podemos esquecer que gr_a" cias ó seu traballo, non sempre - da ommpotente orde de Cluny. de, dínastica ese neno íase con- de si mesma, o que se consi- pléndida compositora que é a Xofré, xove·monxe bened_ícti- verter en A:(onso VII "Empe- gue pois é urrha ilusión nove- viguesa Mª Dolores. González fácil, fixeron pasible o Premio de n6 recibe do seli tío a orde de rador· das Hispanias'' ''..• non_ lesca baseada en feitos históri- Lorenzo~ da súa man; éontemLiteratura da Estrada. Así; na cumprir coa misió~ _máis 'im- o dubides. Acábanlle de legar cos constatables, dominio moi plamos tres constelacións. cullembianza, os óe hoxe debemos po_rtante da súa vida', vel-lll" po- un reino e está próximo á suloable -en calquera-autor que .turais que souberon t:{mvfrir e ter presente outros como o malo: la seguridade do. pequeno cesión doutro. Será vértice sexa quen de 1ogralo. entendere~ na Península Ibégrado cineasta Chano Piñeíw, ou Afonso Raimúndez, infante dunfura_cán de inJrigas... ;, Polo que respecta· 6 espacio, rica doutro tempo (cristianis-p-ersoeiros da talla de Daniel herdeiro dun trono clave para o Pero fagamos unha brevísi- haí que dieir que tamén aquí mo, islamismo e xudaísmo ). .García Ramos~ Carlos cásares, futuro da Europa do momento, ma análise das tres accións que Magog mostra riqueza de fon- Na grandeza da súa escrita déi~ X. Alonso: Montero, Beinardino " ... Irás ó país que chaman Ga- implican a conversión de toda tes. ·xa que atopamos a acción xanse notar, de certo,, os latiGraña, Ramón ·Castromil, Cab_alicia e coidarás dese infante.:." historia en discurso mediante centrada, en multitude de sitios .nos "Rem tene, verba sequenda Castro, e un longo etcétera ge certamente, unha tarefa non fá- unha estrrictura formal, esto é, tan dispares como a situación tur" .e é que o importante é xentes e ideas que nestas terras cil, pois a partires de aquí xor- a modalizacióri., o espacio e o social da época o era na Penín- construí-lo mqndo, as palabras estiveron para falar de literatura. den toda unha serie de perso- tempo. sula Ibérica. Dende a Borgoña veñensoas.

paso do noroeste

MAgOG, historia e máxia...

•

Unha obra gañadora para o Premio <de Novela _M ANUEL GARCIA BARROS, que,reflexa momentos cruciais da nosa Historia

o

.'

261_

~titítúf Wetra n0vembto de 1997

O·nacemento da CORAL Polífonica Estradense, por Xabier Comesaña Pereira

g!o-

Vnas alcanzadas pola antiga ~

FOTO: MARCOS

Javier Comesaña impartindo clase os alumnos do Con.servatorio Estradense

MIGUEZ ,

'

·A ES~ola de Músjca e o

.

PR&~1SfóWiL

or primeira vez no curso P 96-97, funcionou o Conservatorio da Estrada de forma totalmente autónoma, esto se ben supón tÓdo un logro para a dinamización do ensino musical, supuxo tamén un reto para os profesionais que nel traballamos. O aumento considerable de matrículas, ~ organización, trámites burocráticos e .o rzamentos, viñeron facer máis intensa a xa ·de por si vida axetreada deste centro de ensino. · Co reforzo que-supuxo a incorporacíón 6 cadro de persoal de dous no.vos profesores (de vento metal e corda frota:.. da) o que petmitiu incorporalas especialidades de trompeta, trompa, trombón, tuba e violín, notamos un gran enriquecemento na va.r iedade de alumnas e alúmnos, así como a multitude de ofertas e preferencias que todo o que se achegue á Institución pode percibir. Ademais desto, e cara ó curso 97-98, contaremos cun profesor de harmonía que vai permitir que a docencia no grao medio de música sexa po.: sible nunhas condicións apropiadas e que garantá a boa for" maclón dos nosos mi,ísicos.

Tamén os máis novos viron a posibilidade de incorporarse dende os 6 anos ós estudios musicais, así, a posta en mar.cha da Escola de Música Municipal, fixo que a asistencia dos pequenos alegrase o quefacer diario no centro. Tamén é precíso. facer mención a que o próximo curso será a partires dos 4 anos cando se poida acceder ós primefros e básicos estudios que pretendemos dar

ós xoves .dende unha idade temperá.

Un -dos obxectivos que o grupo de mestres perseguimos en todo momento, foi a apertura, o contacto e achegarnento con outros-centros de ensino, polo que puxemos en marcha un programa de actuacións didácticas dos alumnos polos colexios do Concello da Estrada, o que. no vindeiro curso se vai ampliar ó intercambio de actividades con conservatorios e escolas de música doutras localidades. Esta iniciativa deu

os máis novos viron a posibilidade de incorporarse dende os 6 anos ós estudios musicais, as~ a posta en marcha da Escola de Música Municipal, fixo que a asistencia dos pequenos alegrase o quefacer diario no centro.

un moi bo resultado, o que se -reflectiu no interese que nela puxeron tanto os ndsos propios alumnos, como os dos colexios visitados.

Para a clausura dun curso con bos resúltados, fixemos o· xa tradicional "Festival de Fin de Curso" nas instalacións da Fundación de Exposicións e Congresos, o que supuxo toda a mostra do traballo realizado . no ano lectivo. Este festival, que vén experimentando un aumento coñsiderable na súa difusión pública a tódolos niveis ano a ano, pretende que

os nosos alumnos teñan as pri- . meiras oportunidades de actuación cun público "real", ó ,tempo que deleiten á gran cantidade de xente que se acpega a presenciar este acto.

O Conservatorio e a Escola Municipal de Música, na súa pretensión de ensinar tendo en conta sempre o medio social no que se desenvolve, incorporou a figura do insigne mestre e escritor estradense D. Manuel García Barros ó seu programa pedagóxico. Mostra delo foi a esceníficación musical de "O Ichó" un dos seus contos pertencentes ó libro Contiños da Terra, o que supuxo unha novidade no desenvolvemento do festival, así como na atención prestada polo público_ Outro dos proxectos que se botou .a .andar neste ano f9i o da formación dunha banda de música do Conservátorio, que cun repertorio novidoso pretende ser canteira e' núcleo de experimentación musical dentro do noso ámbito. Esta xove agrupación musical, está xa a traballar na banda sonora da -obra que o grupo de teatro municipal "Os Tirinautas" vai estrear no próximo outono, baseada tamén en temas da obra de D. Manuel García Barros.

Deste xeito, ensinouse e seguiremos a facelo na nosa "Central de Música" coa esperanza posta en ver incrementadas (no mes de setembro) con novas matrículas e novas ilúsións as incorporacións neste noso Centro que quere se-lo "O Centro de todos".

Xabier Comesaña Pereira, é director do Conservatorio

alá moitos anos das

·"Masa Córal Estradense", e na memoria de moitos cidadáns d_esta Vila, permanecen aínda as caras, os nomes e as actuaciÓns que levaron o nome da Estrada por toda Galicia e deron mostra do bo facer musical que a caracterizou sempre.

Nos últimos tempos, e en fondón do enriquecemento musical experimentado na zóna, eran moitas as persoas que empezaron a ver factible a realización dun soño, a recuperación dunha agrupación coral da que A Estrada se viu privada por un perío~ do importante de anos.

E se ben é verdade que normalmente un soño se· considera ilusión· en si mesmo, hai ocasións en _q ue os soñadores de sempre non nos resignamos a velos como tales, así nun mes florido, o mes de maio, empezou a consolidarse a idea, un grupo non demasiado numeroso ·pero si con ilusión ahondo para realizar· un soño, acudiu ó chamarnento do rexidor municipal D. Ramón Campos, a mensaxe era breve e clara, ba~tou con · poucas palabras "Recuperación da Masa _C oral en setembro.Necesitá..: mo-la túa presencía".

Masiva como poucas foi a resposta dos estradenses con respecto a esta mensaxe. A primeira reunión en xullo, e o comezo da clasificación de voces despois do verán, én setembro: 1

partires de aquí os ensaios foron contínuos e intensos, e ían facéndose cada vez máis frecuentes .a medida que· se achegaba o gran día: a estrea.

A

Pero antes, é de lei menciona-la boa disposición dos primeiros compoñentes dunha Coral Polifónica que eu sentía como estaba xa a da~los seus primeiros. pasos. o espírito de grupo e o compañeirismo arrouparon en todo momento o ' papel non sempre fácil que me tocou desempeñar, o de ter 56 voces obedece.ndo á mesma partitura e cantando baixo a mesma batuta. O importante do Coro é seinpre cantar e deixar que a música nos una.

Conforme no mes de maio de 1996, xurdira a idea da creación; Orfeo, tillo de Eagro, deus grego da música volveu a incitar én nós o sentimentO que no íntimo levamos sempre os artistas; deleitar ó noso público que en todo momento foi o fin último da idea e a creación.

Coa segurida~ de de poder ofrecer unlia· actuación ben feíta, digna e cos inmellorables padriños que dende o pnineiro momento foro n a Agrupación Coral Pazo de Oca, o Coro Polifóriii::o de Soutomaior, e como non a Banda de Música Municipal da Esqada, agrupación .centenaria que durante .tanto tempo salvagardou a nosa tradición musical, botamos a andar o día 29de xullo no tem-: plo parroquíal de San Paio. · Como músico; teño a certeza de que conseguimos algunhas causas moi im_p ortantes; o canto foi capaz de xuntar 56 persoas nunha soa il_usión qu_e lle concedeu á Estrada o privilexio de contar coa Coral Polifóníca ·que nunca debeu deixar de ter, e por_ outra banda, estou certo de que ese día de xullo tan importante para nós, moitos estradenses viro n como incluso os s.oños, cando son agarimados no recorc do, poden_chegar a revivir para marcar outra vez o noso rumbo cara ó vindeiro.

T.

..

~~r~

lrttira, novembro de 1997-

121

.'

,\l<\ J'E

A cuusecuencüi de actui.iCi6ns ct:rtl;'im . por persona:· tic mt>tlll;' ¡¡tH;ri.a.. no momento procho fan posihll;' akanzar runbio' PQ'-iti· v1 s no mareo !>OCJaJ , e ·onónüco e hi~triri"o dos no º' pobo .

O Padmado tia Fundación Comarcal, en reuníón pre ·idida por D. Ramón Campos Durán, aprobou a creación da Fe ·ca do Turi ·ta Rural de Tabeirós·Terra <le Monte.. Desta maneira nacfa e ta criatura festiva, cuia misión radica en conectar a demanda de producfos e ·ercida polos turistas rnrai e a oferta indudabJemcnrc boa, dos n<1 os hostdeiw , artc~án. e empresarios de tio facer. "~on é fi,icil mantcr a..-. festas hís óricas e roáis dificil é a ·en•

arse en andadura de inc~rto füturo"'.

E,-1.:1 frase ou parecida. comentouna máis de Lln. Umbrame os tempo.· <le lnü.:io do tllrismo mral en Nigni. Todos eran e e ptico-. alvo D. Manuel. Naturalm me me e ·tou n.·krindo cr noso finado, Ilustre e uerido H1stori.ador e Dout.or D. ~taaucl Reim6-ndc:z Poriela. ''Vivimlls tempo· de ampla expan ión do oov-0 turismo". decía con fitmeza. mentras aseguraba ca sóa mirada un futllTo é~i~ to no tánden Thri mo-Natureza. ó igual que D. :.mu.el, neste ltlOmento temos entre nos a personá!oi de m.enle aberta qqe lQgran ver máis alá e apoían, in lugar a dúbida algunha esta nova iniciativa O meu agradecemento perla súa confianza no Turismo Rural a D. Andrés Precedo, a D. Ramón Campos Durán.. a D. Manuel Brea Porto. a D. José Ramón Femández Mata. a D. Antonio Doval, a D. Alfonso Otero, a D. José Femández Viéitez e a incansable labor de D~ Maria Jesús Gaireíro e a un Señor. con maiúi;culas, que non coñecfa, e que a risco <ie ter .Problemas a Organización que t.an digna e eficazmente repr<:scnlll., Mil <lubidou en pre. tamo o se inestim;ible apoio e confianza. Reffrume '' O, Eladio Carracedo, Pres'dentc dá Sociedad Deporfüa Río UUa. O. apoio redbid(l · <>on muitos e ben acollido .

Como e lóxíco, na maneira do P._Osible_ pre táron-no. axuda as In titucións a.· que .recurrimos: Secretarja Xeral para O Turi mQ, Consellerfa de Pn.-.;idcncia. Cultura y Comunicación. Deputadún Provincial. etc...

LO

ni\IC1 lnslttucional e tamén particular. uoso Alcalde, fi(ISó querido Parlanlénlario D. Je tí Palmou e u.n co1cctivo d Pro esiot1ais d ho ·telería, urtl!sanfa e comunicación aportar n 1,1: s us mcllores apo1os e logros pmfcsionais. e lirnuios e :irtfc.;1i • cos de forma totalrnente desintere ada, e in cuia c.::olabora ión non scáa po-lble este e..-ento.

No n1arco d~ acmaci61 é difkil de ima¡¡_inar s.e non se lleco11ece. A pmia fluvial é huxe un orguUo para a Socieua<l Oeporti' a Rio UUa e para todos o fütrad<!nses en ernl. Si a esto aña· JimQ~ a profe LOnaltdade t: n bo facer da nu a Banda de Mtío;,ica, amén d.~ outr\J!-. ronte :emento acú. lico. e gastmniimicos que alí se deron cita. o rnsultado é un e emplo e:<1Tapol<1blc o r. sto da nosa t'.omun.idade Autónoma.

Por primeita. vez dérnnse drn tres t-..,slas ~n unha. con un conünxente. humano. p1ural e de procedencia x.eognítica disper.,, at:ru~ntando aínda mái a magnanimidadetlo acto: - A f sla do Socio reune a tocios ós , cu' membro , que a raíz de e te evemo. a bo seguro se multiplicarán. Xente · emprendtdO·· ras e dignar de eloxio. Mecena dentro da~. úas posibilidades e pai da Plaia Fluvial.

-A VU fe ta da. Banda ai¡cgura un deleile para todos os ali presente ·. Son músico . artista· d vocación, qll1: levan o ritmo no corazón e transportan for-~ das nosas fronteiro -0 noso meni-a"X.e

e a nosa identidade de xenrc traballadora.

-A Fe·ta do Turi11ta Ru.ra.1 cos seus cerca de d~entos aJoxados en deza~ei casa:, fái PQSible a.conex:ión de_te público tan plurnl e ávido en adquirir bo producto. coa mcllorofena r;astrou6núca do no ;o Poho. F_o¡tas xentes serán. tr:i-la vivencia deste festexo. os

nuso~

mellores emllai.xadorc., portadores de unha olaboradón lúdica, artística e gastmnfünica í.iiffcil de emular en atgun nutro punto do dlo continente.

IDlll. en :le

Di=•.puís de ·ce cvemo, fül!' qu~da un bo sabor de boc;i que

nos invit a retle. ionar. ¿Cómo podemu..., rncllorar n cone ·ión ·o ·1·11 \:' ecnnámica d.01> m. u turkLas rnrai<;. co rn• ·o mundo gas~ trunómicc~ e , rresan?. En principio. ocorr~n...eno all?Úll plrmlexatnento" 4ue poueu ser •ir ie 1'a parn po eriore- an, h ÍF. e deb·ltes-.

ManueJ Eirin vocal da undaclón Tabeirós Terra de Montes

.

Unha posta de sot en calqueira das Rfas galegas e un momento que Aiílguén debe-perderse. na .súa vida ~·

~.

~

¿Turismo RURal? O Turismo Rural pode ser un eficaz revitalizador da economía Gal~ga ANTON ROZAS CAEIRO Turismo verde, rural, activo, de natureza; turismo cultural, monumental e· relixioso; agroturismo, turismo de saúde; de balnearios e· estacións termais; turismo deportivo, de pniia e montaña ... Velaquí diferentes modalidades de vv, sentir, apreciar e disfrutar dun país; e ¿porque non?, donoso país. Posibilidades para foráneos e tamén para moradores <leste recuncho -fistéoico que decoñecen o propío, e dícir, onde viven. E descoñecer o·que nos e máis próximo implica inevitablemente non )>oder valoralo no que teña de positivo ou-de negativo. E cando algo non se valora, non se apre7 cia: As pautas de ·conducta, ·o xeit~ de e~tenc{e-la vida e a morte, os comportamentos s·o ciais, os costumes e tradicións... son parámet!os que históricamente'van definindo a· maneira· de ser ·e ·de actuar dun pobo, a súa sicolox.ía· colectiva. Como sustrat-0, as condicións xeográficas, os avatares históricos, as relacións económicas .., en definitiva, xurde unha. cultura que o tempo fai ancestral. E esta cultura maniféstase aquí e ¡icolá decote, espontaneamente. ¿Qué son senón as mostras de ·arqui~ tectura popular ou os oficios artesanais aínda vixent'es, as danzas e a música folclórica, a gastronomía e as romerías, os costumes consuetudinarios e a literatura popular, as lendas e tradicións? ¿Que é senón a máxima representación da cultura . dun pobo, a súa lingua?

Pois ben, en Galicia esquenceuse grande parte dese patrimonio cultural colectivo. Cando algo así ocorre a¡;¡ consecuencias son graves: o xeito de ser de todos e de -€ada un de nós abala.

Pero , para bus..~ar re.1'J.e dios compre antes sabe-las. causas.

Aportemos anque só sexa.. unha: a uniformidade seudocultural que nos invade. Non se trata, non, de afrontarse .os avances tecnOlÓX.Í:CQS e dos medios de corriunicación, senón "de penei-

ratos, de axeitalos;. xusto de · ficaélos. É un x~ito de reenconaproveitalos, non de que nos in- trarse coa natureza o co ser huvadan. Trátase de contribuir a mano. É un turismo gratificante conservar a 'biodiversidade cul: tanto para o que o ofrece coma tural' nQ mundo. A multiplici- · para os destinatarios. Os espadade de opcións de expresarse , cios arquitectónicos do estable.idiomáticamente, artísticamente cemento de turismo rural, en • ou etnográfic;amente; supón ri~ harmonía co entorno, e as ·súas queza universal, xera solucións dimensións propician o diálogo,múltiples, diversificadas a retos a corriunicaci.ón. comúns, e,. sobre todo. supón li¿Pode ser, pois, o turismo rubertade; creatividade e autocon- ral ufi. dos vieiras que axuden ·a firmación. A unifoñn.idade trae marirer Vjva ou a revitalizar alpobreza in telectual, renuhcia ó gunhas das facianas da nosa popensamento, manipulación dos liédrica rea.lidade cultural en.pemáis por uns poucos, mimetis- rigo de desaparición? Sí, se hai mo, inanición. unha vontade colectiva, ¿quizais É momento de voltar: ó prin- política?, de que así sexa. En cacipio> Propoñamos un caso con- so contrario, os esforzos da adcreto: o do turismo, e nel o do ministración· e dos. promotores turismo rural. As posibilidades encamiñaranse soamente a arte.. ds: coñec;eménto do país e das llar unha infraestructura efímera sµas xentes son inesgotables; a para soster duranie uns arios unpaisaxe profündamente humani-. ha mÓda pasaxeira. • zada e tan variada, as interpretaHaí síntomas de que nalgúns cións artísticas lanto- novas co- casos non se. está a reflexionar mo populares;· as · peculiarés sobre a importancia que.po(ie celebracións ·festivas; a füncio- te-lo turismo rural no eido eeonalidade, a estética de fetramen- nómico. como dinatnizador naltas,. aparellds, utensilios, ador- gúns aspectos nas coínar-cas en nos e · prendas de · vestir ; c>s· <que se implanta, .Go papel que • productos de mar e terra aínda pode xogar, insisto, na recuperaecolóxicamente puros; os petco- ción da autoestima dos galegos . rridos a pé, a cabalo ou en bici- e galegas. cletapor sendeiros case inexplo-• Todos sabemos; poñamos rados ou esquecidos; as visitas a pox: caso, que o entorno dos alocastelos, ermidas románicas ·ou xamentos turísti.cos rurais debe pl!Zos; o disfrute contemplativo ,.. coidarse especialmente; regatos, ou reflexjvo en museos, exposi- lagoas, brañas e arbor~das libres cións e concertos; os paseos po- de contaminación; augas limpas, las .rúas· dos cascos antigos de camiños sen . lixó, so bosques vilas, cidades; a admiración ante coiélados; hórreos e cruceiros panorámicas de feraces vales e restaurados, edificacións acorde .rías; o extasiarse ante o sol- des coa tipoloxía tradicional ... por do sol no Atlántico que ate·Non obstante, ¿quen, consrrorizaba ós antigos; a conversa ·d ente ·ou. inconscientemente con mulleres e hómes que con- quere estragar a· boa idea do tuservan a fala milenaria da poéti- rismo rural? ¿quen implícita QU ca mediaval; o trato .coa xente explícita·m en te quere destruir· hospitalaria dunha Galicia·aínda este entorno que posiQilita acremisteriosa, de 1.endas e peculia- ación dunha acti:vidade con res tradkións, sempre acolledo- enormes posibilidades de futu~ ra... · ro? pregunto; xa que alguén deTodo ·isto pódese ofrecer a be saber porque se quere)nstaviaxeiros, visitantes ou curiosos lar unha planta -de recollida de .que descansarán en antigas ca- puríns ou uhha rilacroconcentrasas ou pazos rehabilitados. É .Q.n ci.ón de graa.xas· de porcos nunxeito de facer algo diferenciado ha zona privilexiada pará o tue digno. É un xeito de rachar risrrio rural, como é a comarca cos estereotipos turísticos masi- de Tabeirós.

'

·.

~abeirós ~~rra, nqvembro_de 1997 No presente estudio intentarase por todos os medios fuxir de personalismos e así centrárnonos ria función do gru' po, do equipo. Ás veces oeste deporte hai quen, sobre todo direétivos, adestradores e achegados aos clubes; non fan máis que o pendurarse medallas nas )apelas" presuinind9 de se "Fulano fui xoga· dor que fixemos nós•.." o que conduce a unha 'presunción absurda e ó mellor a crear certa fantasía nese xogador, contraproducente.

1

Callobre ·C.F. a canTEira da rESULTados O

importante no Callobre · C.F. é a finalidade, e a . finalidade non e outra que os xoves estraden.ses fagan déporte, neste caso o balümpé, e que os resultados. non sexan iridividuais senón que de feítos.

Así preferirase falar de que na tempada 96-97 tres xogadores que pasaron, ou inda están no Callobre C.F. formaban parte da Selección Galega ~e Xuvenis; de que todos os anos hai representantes -deste Clube nas seleccións-base de Santiago;, de que dende que ·o Clube D. Estradense milita en 3ª División nunca baixou dun 75%,no que respecta aos-xogadores de A Estrada, en xogadores que pasa-sen polas categorías base do Callobre C.F.; .de que é o clube que máis tempadas fova en Liga Galega de Xuvenís (leva 5 _se. guidas); de que e o único clube de toda a bisbarra que militou en Liga Galega de cadetes (dúas tempadas), non esquezamos que esta categoría (14 e f5 anos) e a máxima a nível gale- A ESCOLA DE FUTBOl RECIBE DE VEZ EN CANDO A VISITA DE 'ILUSTRES' DO FUTBOL GALEGO go; ·que é .o Clube, despois por suposto do C.D. Estradense, O CALLOBRE C.F.: UNHA Callobre. do en toda Galicia. A súa acticlube representante do ConceTRADICION DE MOITOS 0 actual Callobre C.F. é o vidade quizais sexa máis admillo, que rnilitou na máis alta caANOS tegoría en· afeccionados de toque, como cóntinuación á ante- rada fóra de A Estrada que no dos os Clubes existentes no O actual Callobre C.F. :é a con- rior tradición comentada, volve propio pobo (ninguén é profeta Concello; e ademais· de moitos tinuación dunha das roáis so- a xurdir no ano 1977 e que na súa terrá).

Cando un Clube de Lugo, cpmpionatos acadados nas dife- branceiras tradicións do .b alora- asente dende comezos o que no rentes categorías ao longo dos pé existentes desde hai moitos futuro será a filosofía de base: Ferro!, A Coruña... ven xogar a Callobre o pri· anos;e finalmente o que quizais anos no noso Concello. -¿Quen o traballo polo meíro que fan é sexa roáis im-dos nosos de- fútbol-base na portante:· na preguntar 'cómo vanceiros non Estrada. Esta se pode conséguir lembra aquel filosofía estátempada 96-97 isto. Eles descoCallobre C.F. enmarcada enposuía 7 equipos nas diferentes fundado no tre as dúas fo- Neste momento Ca- ñecen o que é que a tempada 96-97 po- 1941 que pase- to grafías que llobre C.F. e un Clu- directivos, adescategorías, o que supon que un.s I lsuía 7 equipos nas dí- ou esa tradi- ilustran a pre~ be cc;>fü~cido e respectado tractores, xogado150 xoves estraen toda Galicia res.,. teñ~ que se ferentes categorías t:ión futbolísti- sente reporta' ca de Callobre, xe: por un la, . . · . . por a realizar acdenses estaban que supon que uns 150 que por certo _do uns catiyos A sua acuv_i.dade 9..mzais ti_vidades como practjcando un déporte, e xa· xoves estradenses: existía noutras (be}lxamrns sexa mais admtrada pmtar o campo, ma~s- esquecenstaban practiéando parroquias e se 96-97) de 7,8 fóra de A Estrada que na var:e:, e _outras perdeu, por to- e 9 anos .e por . · acttv1dades de do que e tan itnpropia mantemento..., xa do o ·concello outro lado os portan ~e o sacrificio dun n deporte e ~onc-ellos _li-__ afeccionados comar_ca que eles teñen torrutroíes; E. in~ de 2ª réxional do: terreos que xogador que x.o" lles manteñan, da está por de- (máis de 18 ga pouco tempo varios vestiarios, mostrar se anos)_, .e no coma o daquel aquel Callobre medio un só apoios de todo tique xoga todó que aparece ·en obxectiv.o : o po .. . pero claro un encontro e tres fotografías balompé e o afán por practicar. está que lles falta algo: espírito que ~punta cara obxectivos roáis diferentes no deporte e o que isto cónleva: -de trilballo, de organización e xomal "Vida Gallega" do ano deixar de lado outras lerias ou de sacrificio, e fe nun traballo altos: 1925 que se enfrentaba ao Lyon vicios da nosa sociedade actual. arreo durante 10 meses de cada P'Or ten algo que ver coa pos- Neste momento o Callobre C.F. ano durante os cales xamais poterior tradición do balompé ~n -é un Clube coñecido e respecta- des desfalecer.

°

NOTA: Comezamos no presente número de Ta,;· beirós Terra un pequeno estudio dos diferentes. clubes de bawmpé do noso Concello co Callobre C.F. En seguintes . números irán aparecen~­ do por rigurosa orde al- ·· f abética os restantes clubes

O

-

e

U

Ql:abtírás ¡n;ma, novembre de: J~CALLOBRE C.F• .

97-98

O Callobre C.F. cando proxecta unha nova tempada afróntaa con dous apartados: por un lado o apartado deportivo (a), e por outro os aspectos extradeportivos (b) . .a) Canto ó apartado de-

portivo, amén da filosofía arriba expresada (facer deporte e disfrutár del}, hai uns obxectivos puntuais dentro das diferentes categorías. Os desta tempadá sqn os seguintes: o ascenso a 2ª.

Rexional en afeccionados (o CallobreC.F. coh~ ta cun equipo formado por xoves xogadores cunha media de 21 anos e que na súá maioría proceden de categorías cunha boa formación no balompé). Na categoría de xuvenís: manterse, como . . · mínimo, en liga galega, Equipo d_e segunda rex1onal do CaUobre C.F. unha liga moi competida debi- aspectos dicirmos que o Callodo aos clubes que a conforman, bre C.F. ten un presuposto de na súa maioría xuvenís de clu- 3.500.000 pts. e calquera pode

/

Manuel Requei'xo en xuvenís e afeccionados e por xente titulada:>(ben licenciados de INEF,

coa pedagoxía para acadar uns obxectivos especialmente nos máis cativos· que sirvan como premisa ao adestramento posterior nun campo de fútbol. <Para iso esta escala canta cun profesor licenciado en INEF, Manuel Blanco, e cun diplomado en Educación Física', Ju_a n ó a)>artado deMa?uel Campos Pen. portivo, .a mén da ficho . , .

- , b-) Que esta éseola non só _losofía de facer deporte e se reduza a<), núcleo urdisfrutar del, bano, senón que calqu~ra hai uns obxectivos punrapaz de A Estrada p01da . . ter acceso a esta actividatua.Is dentro das d.ifede iridependentemente de rentes categorías que.son onde habite, así esta es- fundamentais de cara a cola posúe grupos en competición Oca, O Foxo ... c) Que esta escola non teña como fin o de acaparar rapaces, senón que os alumnos xoguen onde Hes apeteza e non só exclusivamente no Callobre C.F:; polo tanto trátase dun ensino baseado na libertarle da persoa. , .

A Escola de fútbol é un apartado dentro do organigrama do Callobre C.F. pero a nivel económico é totalmente idependente e funciona de Jorm11 autónoma. Polo tanto podemos concluir que unha estructura ·como a do Callobre C.F., coa súa escola de fútboi,. debería ser moi tida en conta en A Estrada especialmente pola acúvidadt; social que conleva no sen traballo desenvolvide cos nosos xoves dentro dünha sociedade que lles ofrece tódalas posibilidades para que tomen conduc;tas d~sapropiadas e lonxe do ben común: ,.

canto

Os mais novos contan especialmente para o Callobre C.F.

bes das grandes categorías (Lú-: go, Ferrol, Compostela ... ), e quedar o mellor clasificados posible co equipo B na liga lo. cal. Polo que respecta á catego~ ría de cadetes o obxectivo é o retorno á liga galega. Polo que atingue as categorías inferiores o obxectivo é a formación integral dos xogadores máis .xoves para posteriormente intregrárense con máis facilidade nas categorías s_uperiores que xa esixen unha máis forte compe- titividade. b) Polo que respecta aos outros

profesores de educación física, adiviña~ que h~ti que traballar arreo e multiplicar ideas para ou ben adestradores titulados), poder curnprilo ao final da tem- nas categorías de máis abaixo. · · pada (os socios colaboradores A ESCOLA DE FUTBOL DO contribúen con 2.000 pts.

CALLOBRE C.F: anuais). Neste presuposto sem-' pre s...e contempla un apartado Ademais o Callobre C.F. posúe moi importante para a mellara unha escola de fútbol creada da infraestructura e para mate.- hai dous anos con tres obxectivos clave: · ria! deportivo.

E polo que respec:ta <? apar- a) Que a ensinanza sexa de ~a­ tado. técnico o Callobre C.F. lidade e polo tanto debe ser imconta·con xente totaln:iente ava- partida' por profesores que sailada polo seu traballo ao longo ban _o que hai máis alá do que dos anos e dos éxitos deporti- . poida saber un adestrador de vos acadados como é o caso de balomp~; que é como traballar

.

Conceffería_de flJeportes

I

30l -. '.

si que é algo moi digno de termos én conta e non sermos moi pesimistas canto á despreocupación dos xoves p<;>lo noso idioma.

Esta non roi a única actividade do citado equipo, senón que tamén se elaboraron calendarios para as clases, contouse con narradores participantes no 'primeiro encontro iot~rnaCio­ nal de contadores de confos', u·n .grupo de. teatro chamado 'Mofa e Befa' coa obra 'para ser exactos' ... dos obxecti\IOS que o equipo tratará de abordar axiña é o de recolleitar refráns, ditos populares, crenzas, coritos, xogos ... para que esta tradición non se perda e que sigamos en contacto directó coas tradicións dos nosos devanceiros.

Xa o dÍcía éastelao: "se inda somos gálegos é -por obra e gracia do idioma" ... ¿por que entón non amalo, non utilízalo,

Un

"FALA GALEGO", obra de Fátima Otero Rodríguez

O UNHA INICIATIVA

.A NORMALIZACIÓN r gwst~cauec~ ¿de quen depende?

A

Lei de Nonf!alización Lingüístita para Galicia xa leva moitos anos aprobada e as veces utilizada como arma de defensa pola súa deixadez perante ataques de xentes, organizacións, asociacións total1 mente comprom,etidas co noso idioma para que este sexa empregado a todos os niveis e acade o lugar que culturalmente e socialmente lle corresponde

CARLoS LOUREIRO

A Lei está moi ben, pero debemos facemos algunhas preguntas como ¿en mans de quen está a súa posta en escena?

Cómpre perisar que esa función debe corresponder maioritariamente aos altos organismos o que levará a unha visión totalmente diferente por parte do pobo, velaí ternos o exemplo catalán.

Os cursiños están moi ben, se son para aprender e non·para sumar horas; que aos nenos lles haxa que impartir alomenos dúas materias no noso Idioma pode axudar pero l,quen vixía que iso se c_umpra?; os organismos oficiais deberían utilizar o noso idioma pero isto só queda nas mans de boas intencións por parte de quen.os preside; os nosos representantes políticos deberían utilizar o noso idioma, algo que amosaría claramente o

seu interese por este país, ¿can· tos o levan a cabo?·; a toponi~ mía ten que estar en ga1ego, ¿por que se incumpre en casos?

N

o curso 1996-97 urdiu unha idea de

X convocar un oncurso de adhesivos C con frases baseadas na normalización do galego.

Despois destes poucos

.exemplos, case podemos concluír que a normalización ling_üfstica do galego depende na súa maioría de esforzos -ig.divi-' duais ou de grupos realmente interesados nesa normalización.

Por eso o equipo de Normalización Lingüística do LB. Manuel García Barros, o mesmo qu~ outros equipos de outros centros de ensino, leva -a cabO diferentes actividades onentadas a que os nosos xoves tomen conciencia da importancia da utilización do noso-idioma e da grande dependencia- que este ten deles. · No curso 1996-97 xurdiu unha idea de convocar un concurso de adhesivos con frases báseadas na normalización do galego. · A participación foi numerosa, algo que sorprendeu gratamente ao equipo de normalización, que contou coa axuda do Departamento de debuxo.

Os dous adhesivos considerados gañadores polo xurado foron publicados recentemente cunha tirada de 2.000 copias de cada un.

O feíto de que estes adhesi-vos se vexan por todos-os lados está. moi ben pero .o feito de que os nosos xoves participasen con semellante l?resentación de obras para un concurso que levaba un premio case simbólico

os

dous adhe ivos

onsiderados gañadore polo urado

C

foron publicados

r

ecentemc-ntc cunha tirada de .000 copia~ de cada

2

un.

·.

"QUE NON CHE COMAN O COCO", obra de Eva Cambeiro Andrade

1990 átW Afanuef (jarcía 'Barros

.,

lo, non espallalo?

UtabcírU' ~iria, nóvembro de 1997-

'/31

Premio Xornalístico Manuel Reimóndez Porte/a, ... por DAVID OTERO

ACTividade deporr 'll dos VOLUNTAIUos de P, o ecc1ón Clv · d Estrada

A

XOS LUEIRO LEMOS

No pasado mes de Xuño rematou o 1 Torneo de Xadrez organizado por Protección Civil entre os seus obxectores e voluntariado.

A este primeiro certame concurriron unha docena de participantes que amasaron nalgón caso a sua pericia no ~ogo da dama e o cabalo e que fixeron gala na súa totalidade dunha exquisita deportividade.

O primeiro e o segundo premios cortesponderon respectivamente a José M. Penela e a Daniel Prieto. · Por outra banda, a agrupación presentou tamén ó torneo de Mini-fútbol celebrado en Berres neste mesmo mes, un equipo integrado por voluntarios e obxectores do corpo que ~egundo os resultados obtidos promete mellorar en futuros compr~misos.

curso lexítimo como ben dicía este ano o contido do premio, ó noso mundo interior, pois queremos lectore.s pl~nos e i_ndividuais, de hábito, ben cheos de lecer e de gusto polo acto acariñado que fan. na compaña dos libros.

O fermoso artigo gañador, publieadoen O Ccmeo Galego, foi da autoría de Ffancis- . co Franco Martínez, coñecido ~orno Ricardo Martínez Conde. · · Tamén houbo dous acceses,. un deles para Anisia Miranda e o outro para Marcelino Agís Pacheco; o de Anisia publiclfdó en A Nosa Terra e o de Agís no Correo Galego.

Do artigo gañador, na definicón do xurado, pódese dicii que estamos dediante dun contador seguro e incansable, mesmo "de cheo no seu traballo el exerce de fantástico e de soñador, diríamos, sen erro, que el compón. . · O autor mete ós lectores nun bosque máxico, onde lle permite á fantasía escribir '

Fundación do Moble da Estrada, dentro da celebración da Feira do ,_ --~ Moble de Galicia, por segunda vez entregou o PreMio Xo,rnalístico "Mapuel Reimón_dez Portela", este ¡µlo baseado tia mensaxe de: "O libro como pasaporte interior".

Teremos, como estradenses, de darlle él esta imciativa, únka en Galicia; o carácter . cultural que ela fon, o valor importante e significativo de que unha institución atenda de maneira tan feliz , oportuna e con tanto eritusiasnio, ó mundo da lectura e mais ó 'do libro_,Jsto é unha maneira, nun vivir que anuncia o éconómico como vía máis importante e indispensablé, de facer unha proposta bda, chea de dignidade, e asemade dar alma a algo tan marabilloso como é o mundo da lectura.

Lectura que se interioriza como exercicio do pensamento e como pasaporte de

--

ó sea antollo.

Neste mesmo acto, quedou feita a Terceira Convocátoria <leste Premio Xomalístico 'sobr~. a lectura e que se entregará no ano 1998. _, Tamén dicit, que na primeira conv.o catoria, .o gañador foi o escritor estradense Olímpio Arca.

Os gañadores, recibiron, amais do premio en metálico, u.nha figora en pedra, fermosamente realizada polo escultor estradense, ·ca9teiro de cerne e poeta vocacio-. nal, Manuel Vilaverde e dita polos seus amigos como Manoló de Arca.

O noso home exemplar, Don Manuel Reimóndez, estímulo de facer estradense, ten ben merecido este recoñecemento de todos nós e así, coma el, debemos seguir a emita-la nosa historia polos nasos olios, sempre modulados polo noso amor ó de tódolos días.

-

PASATEMPOS 1

2 3 4

-t - - - + -

5 6 7

8 1

.. ..:, .tm:&§~.;;,110 ENCRUCILLADO: HORIZONTAIS: 1.- Manuel. 11 ~.Ac., 2.-Es. EN. Lor. O. 3.-Seda- 12 neknek. 4.-T. Abeto. Ax. A. 5.Rev. deusoad. 6.- Exito. Oruta. 7.·Id. Sp. Bebes: 8.-Pe. X. A. l. Asu. 9.-E. Fiunchos. O. 10.- Burla. Cs. Op. ll .-D. Gol. O. Air. 12.0ca.

Alberte.

SOPA DE LETRAS VERTICAIS: Mestre. pe. Do. 2.Ase. Exie. B. C. 3.-· N. David. Fuga. 4.- V. Ab. T. Xiro. 5.- Enredos. LOCALIZA: Ulla. 6.- Leite. Pana. L. 7.- Eou. O nome de dez parroquias do Concello da Estrada.

C. Ob. 8.-lk. Sobihc. E. 9:~ Sona.

Re.. Osar. 10.- Rexoubas. It 11.r F R A D p 1 G u T 1 A; K. Ates. Ore. 12.-Co.Adasuop.

A R · E L E T N ·A T A M A M 1 p SOPA DE LETRAS Carme. El Emigrado. El EstradenA B R A N r B u R M se. Enredos. Rexoubas. Fiunchos.

E D X 1 U .B T Q Ken Keirades. Berres. Quiñolas.

V A Ñ M 1 K H E p Petín.

E R · S . B A D E F A L XEROGLIFICOS T A E L A M 1 N L ¿Qué libro estar a ler..?

E N T B R A T A R ¿Gústache algún libro de poesía?

G R A L R 1 B E L A Sí, Vagalumes F 1 p A E R E 1 B A R M E A F T u R

z

o

o

s

s o e

o

o s

o

s

s

e

s e

L

s E o o V s o o e

z

o s

A G

o R X

A

s

HORIZONTAIS: .

1'.-Autot de Vagalumes. Décimo oitava letra.

Membros das aves para voar. 2.- Lingua provenzal. En matemáticas, representa a razón entre a lonxitude da circunferencia e a do seu diámetro.

Emisión de voz (ó revés). Sexta letra. 3.- Natural de Santiago c;le Compostela. 4.- Símbolo do iodo.

Escorrenta-las galiñas. Símbolo do actinio. Abreviatura de pai. 5.- Dádiva; presente. Elemento grego que significa 'vermello'. Instituto de Ciencias de Educación. 6.- En plural, relativo á boca. Apócope de antena. 7.-Matrícula de Granada. Pronome átono de 3ª persoa (ó revés). Corda que se_ata nas patas do animal para que non escape. 8.- Sociedade Anónima. Matrícula da Coruña. Vocal pechada. Punto cardinal. Doutrina relixiosa (ó revés), 9.-Un na numeración _romana. Parroquia donde está enterrado García Barros (6 revés). Vixésimo primeira letra. 10.- Superior dunha comunidade relixiosa. Matrícula de Albacete.cNese lugar. p .- 3ª. persoa do presente de indicativo do ser. Oxido de calcioc Artigo feminino singular.

Troita ;¡salmonada (ó revés) 12.- determinante posesivo feminiilo singular. Presidente dun concello.

VERTICAIS: .

1.- Festa gastronómica de I,.alín. Nota musical. Infusión (-0 revés). 2.- Indica un lugar achegado o que fala. Terreo cultivable (6 revés). Símbolo do fósforo. Interrogativo de lugar. 3.- Matrícula de Barcelona. Abrir unha mina. Medidá agrícola inglesa (ó revés). 4.- Contracción da prep. a co artigo a. Servicio público (6 revés). Vocal pechada.

Animal novo que aínda mama. _5.- Territorio eclesiástico sobre o que ten xurisdicción un hispo.

Mentira. 6:- Rascadeira (ó revés). Liquido segregado p<,>las glándulas da pel. Cincuenta na numeración romana. 7.- Prefixo que significa tres. Undécima letra. Partícula comparativa (6 revés). 8.Indica lugar onde (ó revés). Que tatexa ó falar.

Primeira letra. 9.- Galiña nova. Consonantes de nora. En feminino, mamífero c:unívoro da familia dos cánidos (ó revés). 10.- Dores relacionados co nervio da8 pernas (ó revés). Nome de letra (ó revés). 11;- Vocal. Punto cardinal. Faga engordar a un animal. Cada un dos períodos de tempo nos que se divide a historia da terra (6 revés). 12.- Expresa unha condición. Nalgúns deportes, pena máxima.

Axenda -oOUTUBRO 6-31.- E posic1óv no , fuseo do Pob

.. hade lSe Manuel

Reímonde1 Portela: '.4

E.~t:ola

no Mu. eo' 17.~ Mú$iea Clásica Grupo de Vento 'Ami,~o.s da M1üim

*

<)VEl\.IBRO:

Tradicional Cont'erto ~'te ta.

Ct:~iha a ¡;arto da Banda Mt1nidpal F~ tado ·an.Mar

i~o

Teatro (a partir do 15). O grupo O Tirinauta poñ n en 011tiñ<'-~ da Terr(}. • dt> Manuel Gm·cfn Barm$. En

escea 'Os

.. DECEMBRO 12.- Entrega do PreMio de

ove/a Manuel García Ba· tros

19.- Segunda macrooctuación de tódolo¡; grupos estradcnse$ mhturado . Conceno~ de vcríóu ¡¡Viven!.

Nadal. Conccrto de; PanxoUñas a cargo da Coro' Polifóni· ca Eslratiert:H!

Concerto dos atn mno!> do Con ervatorio Ptofe:dvnal e &col. de •fó~ica 11 lesiden-

'ia da 'lerceira lJ.ade DEPUH:I.ES

DECEMBRO C..un.o de Pelota Vasca 1l torneo Triangular de fú.t001 Sala organizado pofo Concello de. A &."tracia

'BpeciaCitfatfis en:

-'Empanaáas -'Tartas

TARTA DE A ESTRADA

-1?.pscas

-Madafenas - ...etc 1

LAGARTONS - Nacional 640.

Tfno: 986-573257

A ESTRADA

..

colaboración coa Banda do Ci>n en•al.Of'l.o e polo~ di tintos colexios do coocello

TARTA DEQUEIXO

·.

·f

.

.

-

·ven a Galicia polo· Camiño ·de Santiago I

.

..

.

Ébeleza, paisaxe ehistoria.

Non a~squecerás. · AG~licia, polo Camiño de Santiago.

'

UNTA coNsELLERíA óE CULTURA E coMuN1cltc1óN sbc1Ai mD . , DE GALICIA

·

.

O

.S.A.

de Xestión do Plan Xacobeo . . .

(

.

--

.

· -

·.