Tabeiros terra, nº 10, decembro 2000 by Asociación Cultural Vagalumes

Xornal Cultural da ~trada

Nº X

· DECEMBRO 2000

Irmáns Picaño, Ana Romaní e Xesús Alonso Montero, premios Sanmartiño 2000

hegaron un ano máis os Premios á Normalización Lingüística, os San Martiño, que co nome do hispo de Tours nos leva por décima vez <l premiar a toda persoa ou persoas, asociación, empresa ou institución que destaque pola potenciación e difusión do noso idioma. Son dos premios máis entrañables que se conceden; pois co seU carácter puramente honorífico e cultural, esti vero n sempre e están intimamente ligados ás nosas terras, e dende aquí fanse chegar á Galicia eterna e enteira. Xesús Alonso Montero, Ana Romaní e Irmáns Picaño foron os galardoados.

AVELINA VALLADARES TABEIRÓS TERRA, cando remata o ano adicado a poetisa de Vilancosta, a Cantora da Ulla como a tilda o mestre Xosé Luna Sanmartín, fai neste número unha viaxe

•INTERNET En d ecembro d e 1997, e a modo d e probas, poñiamos por primeira vez na In ternet sete pequenos textos referidos a outros tantos aspectos da comarca da Ulla nun servidor da República Dominicana que !les daba e dá

pola personalidade de Avelina Valladares, e aporta ademais dunha visión diferente e innovadora da súa figura uns documentos inéditos ata agora:

ister . ... • COm

nosa benvida á b do Val do

á en construcción. anto, recomendámoslle w.civila.

UNTA DE GALICIA

1 ))

unha carta e un poema que dende Valiñas estaba dirixido á poetisa, escrito por D. Ramón Cervela-Arias Teixeiro, e datado no ano 1851.

aloxamento gratuíto a páxinas web: Civila, como se coñece de xeito abreviado Cidades Virtuais Latinas. Así principia un artigo que se refire a unha páxina web da comarca da Ulla na rede.

• ENTREVISTA . TABEIRÓS TERRA achégase neste número a un pintor,

a figura de Alex VázquezPalacios.

A ORQUESTRA DO CONSERVATORIO DA ESTRADA presentouse no mes de novembro no Teatro Prµicipal. Unha orquestra de/xepte nova que ve a luz xa con 56 componentes e un carácter eminentemente formativo, que valerá así mesmo para levar a cabo intercambios con outros ccmservatorios ou centros de ensino de similares características e enriquecendo non só ós nosos xoves músicos senón tamén o panorama musical máis alá das nosas fronteiras

CONSELLERIA DE XUSTIZA, INTERIOR E RELACIÓNS LABORAIS

\!rabeíróii \!rerra, decembro de 2000

Mª do Canne Krnckenberg OBRA POÉTICA _CASE COMPLETA

~ ~DO~

POR MARIA DO CARME KRUCKEMBERG

poesía

oller o camiño que leva A Estrada é sempre unha ledicia.

As leiras demarcadas, as fragas cas arbores dos nosos ancestros, a luz que escorrega cortando o enrramaxe, o rebumbio dos paxaros voando cara o ceo... E perco- primaveras, e día a día e ano tras ano fun rrer os cómaros co rumor dos seus ríos chegando ata xuntar os meus desexos, triscantareiros de troitas ou salmóns, e un pri- turas, angurias, desamores e soños para que vos compartades conmigo a beleza da vilexio. E si por riba tes amigos que acollen os palabra, si é que realmente ten beleza a miteus versos, xa iso non hai verbas para ex- ña palabra. Pero o que si ten é sinxeleza absoluta en cada liña de cada poema. A presar a satisfacción que produce. Si escollín A Estrada e porque teño precio- fantasía deixeina á beira da miña porta para s os recordos desta vila estratéxica e recollela a facer contos, historias ... Pero en encantadora. A cultura e a dedicación as estes poemas da obra case completa esta letras é coñecida en toda Galicia. Aquí toda a mente e o espirito de décadas de tracantouse con voz propia o con acento pro- ballo e dedicación ós meus coñecementos e pio dende sempre. Eiquí perto, está Neira sentimentos máis fondos. Hoxe xa son de Vilas loitando entre dous amores, Cuba e todos. Edicións do Castro ten a responsabiGalicia; e na rua principal que atravesa a . lidade de expoñelos ós leitores, dalos a cosúa fermosura surxe o poeta mais novo en- ñecer os meus compatriotas e compañeiros, tre tódolos novos, o espirito máis entusias- ós galegos das provincias do mundo. Voltarei a camiñar á beira do rio Ulla e ta da comarca: Maximino Sanmartín. Estes amigos fan posible que a miña do Umia, cantarei por Ancorados e "Obra poética case completa" se espalle escribirei as belezas de Riobó e de Oca. por estas terras o estes vales preciosísimos. Terra que levarei sempre o pé do meu coraCantar eiquí e cantar poéticamente ó uni- zón. Deixo eiqui os poemas e a voz. Recordádeme sempre polos meus cantos como verso enteiro. Esta obra é a miña vida ata o ano 1999. eu o voso pobo. Comencei a escribir cando tiña deceseis AMIGOS.

emata, agora para ser certo, o segundo milenio, milenio de letras e de avances -curiosamente nunha carta inédita a Avelina Valladares que reproducimos neste número se cita o século XIX tamén como o dos avances- e cando as novas tecnoloxías prometenealiguran cambios sorprendentes, o papel impreso reconverte a súa vixencia en recunchos de lembranza, ledicia, cultura e etemidade. Estamos no primeiro día do resto do noso futuro, e eso significa en primeiro lugar que debemos achegamos de fronte, sen medo e con consciencia de futuro a unhas canles novas para intelectos de sempre. Debemos buscar no máis fondo do noso pasado as raíces que, sen dúbida, anclarán as nosas vidas <liante dos retos novos. Quizais por eso, cando remata o ano dedicado na Estrada a Avelina Valladares, unha poeta de antes do seu tempo, e da que non é posible atopar ningunha fotografía -alomenos nos non puidemos atopalas-, e cando no 2001, estaremos xa noutro século e noutro milenio viviremos intensamente a dedicatoria desde a lerribran z~ a Cabada Vázquez, desde TABEIROS TERRA non podemos por menos que asentarnos no papel para saltar,

irremisiblemente, contentos e ó tempo nostálxicos, fervorosamente tímidos polo descoñecemento, pero ávidos de aprender, a páxinas novas a través de redes univer-

REVISTA CULTURAL DA ESTRADA

EDITA: FUNDACIÓN CULTURAL DA ESTRADA C/ Benito Vigo, 104 36680 - A Estrada Pontevedra Tfno: 986570165 Fax:986570233 E-mail: valentin@a-estrada.org

XERENTE: Valentín García Gómez

MARIA DO CARME KRUCKEMBERG

sais. ¿Quén sabe? Ó mellor en nada, en pouco, podemos sentimos partícipes <lesa rede coas nosas páxinas. Pero o presente e o futuro , neste número están sazonados con escritos agarimosos, con poemas e con premios, con achegamentos ó futuro e lembranzas dende as reboticas. En definitiva está pintado das cores de sempre, das cores do home, a intelixencia, os recordos e, sobre todo, a esperanza. Noraboas para os que, arred9r <leste lume incandescente de TABEIROS TERRA entran connosco no futuro da man da memoria, e noraboa ós que polo seu traballo, pola súa memoria e polo seu ser saben que esto só e posible dende a lembranza. Pronto, a volta da sobreira de Valiñas, centenaria, chegará ó novo mileno. E como no pasado, un por sempre flotará nas memorias e nas gorxas dos que aceptan o futuro coa seguridade de que o pasado é a mellor das contas. Péchanse séculos de avance, na seguridade de que se abren outros de máis avances, e que cada un de nós, a carón do papel impreso, do CD-ROM ou mesmo da rede universal seremos capaces de que os soños dun milenio só sexan realidades profundas con raíces de memoria que serán motores de cambio. Por sempre ...

CONSELLODE REDACCIÓN: X. Manuel Reboredo Baños David Otero Carlos Loureiro Xoan Carlos Garrido Olimpio Arca Caldas Xosé Lueiro Lemos Valentín García Gómez Xosé Rodríguez Xosé Vilariño Nicolau Alvarellos FOTOGRAFÍA: Arquivo Bemabé S.L. Marcos Míguez Puri Barral DEPÓSITO LEGAL: BG: 282/1997 MAQUETACIÓN: FILMACIÓN P.R. G.

IMPRESIÓN: Tameiga SL

'Ql::abeíró~

m:erra, decembro de 2000

e un repara un anaco, atopará con pouco esforzo unha manchea de linguas minoritarias, que continúan en uso en lugares concretos do planeta. Só en Europa, ademais da nosa, agroman algunhas moi próximas, coma o catalán ou o eusquera, con recoñecemento oficial, que non fan esquecer outras coma o bable de Asturias e norte de León, ou o castúo, que aínda se pode escoitar en Estremadura; a estas pódenselles engadir o bretón ou o gaélico, que, malia se utilizar moi minoritariamente, é un símbolo de identidade para a nación irlandesa. Quedan tamén os dialectos retorrománicos dos Alpes, onde case en cada val hai unha comunidade lingüística diferente, o bozano-bozen, de Austria, ou a lingua semi, con cen mil falantes e dcus diarios, que se estende aló pola crista da península Escandinava.

lista sería interminable, case tanto como as agrupacións de persoas con vínculos comúns no transcurso da historia, e iso fai considerar de novo, máis co verdadeiro efecto abrasivo das grandes linguas -que, precisamente ó se esfarelaren, deron lugar a moitos dos pequenos sistemas-, a capacidade de supervivencia da propia comunicación en sociedades xeográfica ou demograficamente limitadas.

un principio, poderí.a parecer que, con dominar dez ou doce linguas importantes, calquera persoá podería entenderse en calquera lugar e con cal-

Avelino Cachafeiro Bugallo, que celebraría agora os seus cento un anos se vivise, tiña alma de trasno e era algo larpán: O gaiteiro de Soutelo / mal raio de Dio-lo mate /no quere toca-la gaita /sen que lle den chiculate. A Avelino atribúense moitas chanzas e mesmo algunha falcatruada, porque é sabido que os mitos engaiolan á xente, e a xente, sobre todo a nosa xente, é moi dada a matinar e facer mitos. Na cultura popular de Galicia non hai moitas personaxes que rivalicen con Avelino, no que ían estreitamente ligadas a figura e maila persoa, o home e mailo conto, por iso se lle atribúen anécdotas que el estivo moi lonxe de protagonizar, do mesmo xeito que cando non se sabe a quen pertence un dito ou unha frase enxeñiosa atribúense en España a Jacinto Benavente e en Inglaterra a Osear Wilde ou a Bemard Shaw. Pero iso e porque Avelino si foi o "artista" de moitas trangalladas e moitas situacións cheas da vis cómica que o caracterizaba. Ese espirito burlón contribuiu en certa medida a converter o músico e o artista no personaxe e no mito que trascendeu ó seu tempo (primeira metade do século) e ó seu espacio (Soutelo e a Terra de Montes) para chegar a ese parnaso neutro e bretemoso no que habitan as pantasmas sorrintes e enfeitizadoras da nosa cultura, xunto a es~ píritos doutra calafía coma os denchos, os demóncaros e os troantes. Pero Avelino

quera individuo da especie humana libre de eivas importantes para este asunto; sen embargo, de comezarrnos polo chinés, veremos de contado que é moi diferente dunhas partes para as outras da China, mentres que un cidadán británico ten serias dificultades para se aclarar cun estadounidense, comparables ás dun portugués cun brasileiro, ou ás dun habitante do Estado español para comprender algúns termos acolá do Atlántico --estou a pensar en cómo llo explicaría un director arxentino a súa nai, se gafíase a Concha de Oro de San Sebastián-.

índa así, as grandes linguas fomecen posibilidades de entendemento en grandes áreas, e son comunmente aceptadas para transmisión de mensaxes entre individuos distantes en tódolos sentidos; mais, con todo, o ser humano ten unha gran tendencia a conserva-lo que sente instintivamente como propio, e así, malia a competencia que poida ter con diferentes idiomas, séntese estraño ó se expresar dun xeito diferente en situacións comunicativas que lle resultan familiares: é dicir, que non se afai de forma doada a modifica-los seus hábitos, e sempre achará, no plano lingüístico, no gastronómico ou en calquera que sexa, algo ó que acudir para saber quén é.

aquela, as grandes linguas espallaranse só a través das novas áreas -como foron, en tempos, a Administración e mailo comercio, ou, agora, as grandes redes de transmisión de datos-,

mais, por moito que cisme ninguén, é imposible comunicarse con toda a humanidade ó mesmo tempo, e é imposible tarnén evitar que se produzan novas e pequenas agrupacións de persoas, que irán caendo, outra vez, nos seus usos, que crearán termos e expresións familiares entre elas, e mesmo, se callar, a súa propia lingua, aínda que nunca cheguen a sentar no mesmo banco, ou a se veren algunha vez cara a cara.

on todo is to o que sabemos é que os espacios sacralizados -as oficinas de antes, os cibernéticos de agorason en por si neutros, e soportan calquera codificación lóxica das mensaxes humanas: nun preito, tense tanta razón en galego coma en swahili; unha mensaxe flúe entre dous ordenadores, e entenderase na medida en que a entendan os seus usuarios, polo que estes empregarán aquilo que lles resulte máis cómodo ou, desde o punto de vista lingüístico, máis económico, porque un, cando pode expresarse na súa lingua, adoita adiar bastante outras aprendizaxes, e só utiliza estas achegas ó lle re· sultaron prácticas.

s linguas minoritarias non caeron porque a xente tende a suxeita-lo seu, moitas veces dun xeito, se non inconsciente, tampouco racional, e iso é o que lle dá á cultura de cada familia, de cada pobo ou de cada país unha garantía de continuidade. A mesma garantía que lle dá vida hoxe ó galego. En Galicia, en Europa e en América.

foi quen sempre de escorrentar a eses ma- fronte a vida (esa perversa enferrnidade do los espíritos cos seus ledos sons arranca- espírito, que diria Novalis) e non perder dos os cantareiros vales do Lérez e coas · nunca o feitizo do artista e o sorriso de súas garridas andainas de moceiro trasno que o converteu en mito da cultura "dandy", trocadas en picardías do vello popular. mozo que sabe latin cando xa a idade non Se eu chego as portas da etemidade, o perdoa nen sequera ós mitos e o tempo vai primeiro que farei será preguntar por onde sendo dono de demasiadas ausencias (o moran as almas de Chano Piñeiro e Aveliseu pai, Ferrnin; o seu irrnán, Bautista; a no, e tomar uns viños con eles para que súa dona, Xosefa, ou o filliño que non contaxien a miña alma coas súas e a enchegou a vivir), pero Avelino soubo facer choupen de esencia de Terra de Montes.

r·

----

-·~-----

.m;abeíró.!í m:errn decembro de.2000

Está íntimamente ligado ás correntes do existencialismo que agromaron da man de autores como Kierkegaard, Heidegger ou Sartre durante os anos da segunda guerra mundial. O eu poético enfróntase só ó absurdo da vida moderna á que hai que atopar un sentido sen recorrer a Deus. Nesta busca de significados a alma debe tecer a súa propia vida interior para fuxir da ausencia de sentido, para tentar escapar da desesperación de ser para a nada (Nihilismo).

(guía de lectura) resignación o seu afundimento. Escenario • Qué vieiros adopta o ser nesta búsqueda de de vida e traxedia. S'lntido e comprensión sobre si mesmo? A inteli- O PASO DO TEMPOxencia será o temón que No trasvase do ser cara o pretenda dirixi-la vida non ser todo remata sensen éxito servíndose da do perdido: As lembranintuición e sobre todo do zas, a beleza, a forma, a instinto. Como resultado emoción, os sentimentos, desta derrota o ser queda- a esperanza ... rá mergullado nun estado Co paso do tempo todo de total indiferencia. To- acaba sendo engulido podo será pois, horror de lo efémero, resultado da ser. Pero a intelixencia evidencia de ser para a trata de adaptarse tamén á morte, para o absurdo. vida por medio do amor, inclusive das lembranzas, A OPOSICION EVIsucumbindo de novo; po- DENCIA/DESEXO- É a lo que o ser fica sumido loita que sostén o ser por nunha total ignorancia e atopar nesa busca de significados, sentido á súa decepción de si mesmo. Será sen embargo a existencia, tratando de inarte e en concreto a crea- terpretarse e interpretar o ción poética a que nesta seu entorno máis próxitoma de consciencia da mo. É pois a oposición nosa finitude e desta nosa que se establece entre reexistencia para o absurdo alidade e irrealidade ou minimice dalgunha ma- realidade posible . .É a loineira o desacougo exis- ta do ser para fuxir da abtencial que perturba ó ser. s orv en c i a da nada . O O cademo de demora tra- amor, as lembranzas , e a tará de ser unha forma de intelixencia cobran neste vida, un mitigar a impo- ¡. apartado gran importantencia do ser ante a mor- cia; os primeiros como te. A arte, como propug- unha especie de bálsamo naba Nietzsche, imporase atenuante; a última como ' por tanto á Ética nesa in- elemento descodificador. cesante busca de sentiA METAPOESÍA- A dos. Pero despois do nau- idea ou creación poética fraxio , a vía do ser queda aparece ó longo de todo o anulada. A única vía para poemario como táboa de o pensamento é a do non salvamento á que o ser ser (Pannénides), a do tenta aferrarse e dar sentinon pensar, o que prefi- do á existencia, de aí o gura ó ser como· centro epígrafe qué vertebra e inmóbil de existencia unifica tódalas composiabonado á melancolía e á cións: Cademo de demoimnobil.idade. Nin tan se- ra (parte primeira), Caquera os deuses (en clara derno de demora (parte referencia a Epicuro) segunda) e Fragmentos adormecidos tralo sol de do cademo de demora. A Mediodía e incapaces pa- creación poética é por oura os asuntos humanos tra banda unha forma de serán quen de prestar au- · mitigar o paso do tempo. xilio ó ser no seu afundiA SIMBOLOXIA.Está mento. O poemario xira relacionada de maneira por tanto en tomo a esta inequívoca co mundo dobre vertente: A do ser e marítimo. O eu poético a do non ser, realidade identificase co navío, e a mixta dunhas augas entre travesía que este as que se debate náufraga desenvolve pretende a nosa existencia. recoller a experiencia TEMÁTICA dunha navegaCión interior da que queda mostra no O MAR- Espacio de diario de a bordo ou continua alegoría onde o cademo de demora. Esta navío (eu poético) mergullado na travesía da readaptación de símbolos xa plenamente utilizados vida agarda con

¿¿.

por Manuel Antonio, manteñen sen embargo notables diferencias respecto ós do poeta rianxeiro. Se a concepción do mar en "De catro a catro" é a dun espacio sen accións, sen lugar para a traxedia, neste caso o mar será ese escenario vital onde ten lugar o naufraxio do ser. Se identificamos navío e eu poético, poderemos otorgar tamén a cada parte e actividade da nave unha función precisa, valgan como exemplos as seguintes correspondencias: A) A velame e o remo simbolizarán dependendo ou non do seu funcionamento a ausencia ou presencia de vida, sentimento, devezos, esperanza etc ... B) O cademo de a bordo ou de bitácora recollerá a creación poética. C) O camarote será o espacio da imaxinación, espacio para a intimidade e a emoción, reco.Ilerá tamén todo o que faga referencia ó subconsciente, ó mundo interior do individuo. D) A quilla, os mastros, o temón, os cabos ou a áncora representarán todo o relacionado co pensamento, co raciocinio coa intelixencia ou ca ideoloxía. Será aquelo que outorgará estabilidade, imprescindible para determinar calquera liña de conducta. Ademais destes elementos, atoparemos outros termos claves como poden ser a onda ou o vento, indispensables para SER. A súa ausencia ou mellor dito, a súa inmobilidade sumirán ó ser nu.nha nada eterna e inmutable, é dicir, no NON SER. As aves sen voo do tempo ido serán, como non, as lembranzas. Estas poden ser de orde negativa; as que fan referencia a algún feito puntual e desalentador do pasado próximo, ou de orde positiva; as que fagan referen-

cia á infancia, saúde que brindaba aquel estado de feliz inconsciencia. As illas do paraíso, a presencia do porto, a recalada en terra outorgan ó ser efémero acougo nos brazos do amor, da idea ou das lembranzas, será con todo, un acougo momentáneo que finará asoballado por toda evidencia.

FILOSOFÍA E NAUFRAXIO A filosofía eléata de Parménides do mesmo xeito que farán séculos máis tarde pensadores existencialistas como Kierkegaard fala de dous camiños na vida: o do SER e o do NON SER que é en realidade o camiño da NADA e que se manifesta nunha total ausencia de pensamento. Por primeira vez aparece pois, o concepto de inmobilidade do ser tan repetido ó longo do presente poemario. O concepto da forma e da materia, distinción importante da metafísica aristotélica, expresa que o único que permanece intacto durante o seu desenvolvemento é a substancia. Unha das finalidades do ser debe ser por tanto a aprehensión da esencia profunda que o integra, o seu coñecemento por medio da intelixencia. A forma é, xa que logo, algo transitorio e perecedoiro, a contemplación do seu afundimento causa HORROR DE SER. Toda esperanza respecto a calquera realidade posible remata sendo desterrada. Crer en nada é sentir o menos posible. Esa máxima nihilista podería ser aplicada sen lugar a dúbidas á lectura final deste poemario que deixa en nós, despois de distintos balanceos ontol ó xi co s, un sabor de amargo pesimismo. Toda a antoloxía é un errado intento de escapar deste baleiro nihilista, desta ausencia de sentido que carateriza a nosa existencia. É precisa, co-

mo sinalaba Nietzsche, que a alma cree os seus propios significados; o eu poético tratará por diferentes medios .de tecer a súa propia vida interior, sobre todo seguindo o camiño da ARTE, camiño que segundo Shopenhauer é quen de ofrecer acougo e consolo a unha existencia abocada á decepción. Precursor do existencialismo de Sartre, Jaspers ou Heidegger; Kierkegaard afirma que a existencia moderna está rexida pola angustia e pola dor, o ser permanece sumido nunha sensación de debilidade fronte á morte. A angustia xorde do paradoxo que representa para o home a súa condición de ser finito no medio da infinidade. Q eu poético é sen lugar a dúbidas ese heroe existencial que asume a súa liberdade e se enfronta só ó absurdo da existencia moderna tratando de outorgarlle algún sentido. A súa elección prexudica sempre inevitablemente a un terceiro polo que o ser aparece a miúdo, sometido por unha sensación de culpa e remordemento, tal como sucede ás personaxes das novelas de Kafka ou Sartre. A consciencia de ser para a morte e a apreciación donoso SER-AÍ, determinan segundo Heidegger a autenticidade do ser e lévann os a tomar consciencia da nosa finitude. A través dela podemos distinguir claramente a nosa instantánea realidade, realidade · que fica aterrorizada peran te o transcorrer do tempo. O eu poético, anulada a vía do ser, decide prescindir do pensarnento para deixar de ser, mergullado nun estado de melancolía abstracta , vinculado ó instinto de morte freudiano, impulso básico do inconsciente que empresa ó ser a regresar a un estado inanimado.

í!rabeirós í!rerra, decenibro de 2000

O VALENTÍN GARCÍA

Centro Comarcal Tabeirós-Terra de Montes

GONZALO NAVAZA INTERVIU NAS XORNADAS DE COMARCA E LINGUA

REDACCION Aínda que os meses de verán constitúen a época vacacional por excelencia, son moitos os comarcáns que non poden dispor duns días de descanso para esquece-la rutina diaria e retoma-la actividade laboral coas enerxías renovadas. Tanto para os que quedan obrigatoriamentes en Tabeirós e Terra de Montes como para aqueles que aproveitan as vacacións para coiíece-la nosa comarca, o Centro Comarcal Tabeirós-Terra de Montes deseñou un programa de actividades moi variado que tiña como obxectivo dar a coñecer os aspectos máis destacados da nosa xeografía, arte, lingua e literatura, etc. EXPOSICIÓNS

Xa na antesala do verán, o Centro Comarcal acolleu unha exposición titulada A flora de Aciveiro que recollía distintas mostras da flora da zona alta do río Lérez feíta polos alumnos da Escola Taller Terra de Montes. Este mesmo colectivo, meses despois, achegou ó Centro outra exposición titulada As brañas de Montaña da Serra do Candán, na que se daba mostra da vexetación propia <leste tipo de humedais.

A arte pictórica tamén esti. vo presente nas salas do Centro Comarcal. Autores como Elena Priegue, Manuel Suárez, Cari Rubio ou os alumnos de Belas Artes de Pontevedra achegaron as súas creacións ó Centro Comarcal co fin de dar a coiñecer a súa pintura. Outras exposicións: -Exposición de traxes rexionais de distintas comarcas galegas confeccionados por Teresa Taboada. -Exposición de Tallas de madeira dos alumnos da Escola do Moble da Estrada. -Exposición de traballos de incruste, vainica e encaixe de bolillos da Asociación de palilleiras de Santa Cristina de Vea. -Exposición de xoguetes reciclados da veciña de Toedo María del Carmen López. -Exposición bibliográfica sobre Castelao publicada pola Editorial Galaxia. REUNIÓ NS, VISITASE CURSOS

Durante os meses de verán a sala de reunións do Centro Comarcal foi

DAVID OTERO, LUCíA UZAL, PEPE CARBALLUDE E NEIRA CRUZ (recentemente galardoado co Premio Xerais), NAS MESMAS XORNADAS DE COMARCA E LINGUA

solicitada por distintos colectivos e asociacións para levar a cabo as súas sesións informativas. Así mesmo , este Centro tamén acolleu a celebración de distintos cursos, uns organizados polo propio Centro como o Curso de alemán, e outros por outras entidades, como o Curso de primeiros auxilios organizado pola Asociación de Amas de Casa da Estrada. Polo que respecta ás visitas ó Centro Comarcal, foron moitos os colexios e asociacións tanto da comarca como de fóra que pasaron polas instalacións de Toedo e realizaron rutas pola comarca.

Servicio Lingüístico Comarcal Durante os días 29 e 30 de se-

tembro tiveron lugar no Centro Comarcal os PRIMEIROS ENCONTROS LINGUA E LETRAS da Comarca de Tabeirós-Terra de Montes. Co obxectivo de afondar no máis destacado da nosa lingua e literatura, o servicio lingüístico organizou estes primeiros encontros nos que se contou coa presencia de especialistas en lingua e literatura de recoñecido prestixio. Foron moitas as persoas que durante a primeira xornada seguiron atentamente as charlas de Gonzalo Navaza, Xosé Antonio Neira Cruz e Xosé Chao Rego sobre toponimia da comarca, literatura infantil e o galego na lgrexa. Xa na segunda xornada, foron o profesor estradense Carlos Loureiro e o académico e Catedrático de Filoloxía Románica Francisco Femández Rel o s encargados de falarnos da vida e obra do estradense Manuel García Barros e das peculiaridades lingüísticas da comarca.

Organizada tamén polo Servicio Lingüístico Comarcal tivo lugar no Centro de Toedo a presentación da guía Dos camiños de arrieiros ós Pazos da Ulla do escritor estradense Xosé Manuel Martínez Oca. No acto de presentación, ademais do autor do libro, estivo presente Xosé Porto Matalobos, quen foi compañeiro de viaxe do autor polas Terras de Montes e Tabeirós e quen describa a guía como un traballo que recolle "os vagabundeas dun explorador, Completados con relatos de impresións que contribúen a un mellor coñecemento destas terras que tanto amamos". Segundo o propio autor do libro, trátase dunha guía que non debe ser entendida no sentido máis común do termo, senón que pretende ser un relato de impresións feito co espíri to dun peregrino que, ó chou, se afasta dos caminos máis tópicos e das paisaxes menos descubertas. Por certo que, o peche <leste núemero, presentábase un portal en Internet, que baixo a dirección www.comarcasdegalicia.com , pretende tamén ser un referente inetractivo para as asociación comarcais.

\!tabeirós \!terra, decembro de 2000

últimas mareas"(Espiral Maior, 1994) a súa segunda obra. De seguido saíron do prelo "Palabra de mar" (Ed Autora, Santiago de Compostela 1996) e "Ab ril" (Separata p oética, 1996), "Mann elada de amo ras" (R elato Nova 33, 1997) e a súa presen~ia -en diversos libros colectivos: "Queimar as meigas (Torremozas, Madrid 1988), "Palabra d e Muller" (Concello de Vigo , 1992), "Oito e medio" (Ed do Dragón, Santiago de Compostela 1992), "Chineses" (Santiago de C. 1996) "Mulher afacer vento" (Ed Tema - L isboa 1998) ou "O entrelaza das palabras" (Santiago, 1999). E na. da mellor que ilustrar a súa presencia cun texto:

a chegaron un ano máis os Premios á Normalización Lingüística, os San Martíño, que co nome do bispo de Tours nos levan por décima vez a premiar a toda persoa ou persoas, asociación, empresa ou · institución que destaque pola potenciación e difusión do noso idioma. Son dos premios máis entrañables que se conceden, pois o seu carácter puramente honorífico e desinteresadamente cultural, estiveron sempre e están íntimamente ligados ás nosas terras, e dende aqui fanse chegar á Galicia eterna e enteira. . O 31 de outubro no Pazo da Nugalla, reuniuse o Padroado en "contubernio lingüístico", o grupo que se xunta para traballar nestes premios. E a ordena que foron aparecendo foron: A ESTRADA - TERRA DE MONTES: IRMANS PICAÑO

on xa moitos os anos que Irmáns Picaño levan im. pulsando no noso e para o noso idioma, levándoo alí onde a lingua máis se fala pero onde é tamén máis necesario prestixiala, no mundo rural, que é o noso mundo. Esta empresa de manturios; sementes, fertilizantes e todo tipo de productos relacionados co agro, apostou dende sempre por lanzarse en galego ós galegos; todo elo recuberto dunha gran dose de seriedade, diligencia, innovación e modemidade, que tan, ben resulta á hora de falar da Galicia que queremos no ano 2000. Os seus establecementos podemos atopalos na rúa Irida ou no Polígono Industrial de Toedo, pero a súa pegada vai moito máis alá e chega ó último recuncho de calquera das nosas fermosas aldeas e ás dos arredores. Ternos pois nos irmáns, Luis e Femando, ou Femando e Luis, como se prefira, un dúo especialmente carismático e recoñecido no ámbito do seu sector, vaia este premio unha vez máis para esas empresas que se animan a impulsar cara dentro delas mesmas e cara os seus clientes e usuapos a lingua que nos é propia a todos. Ogallá o exemplo desta é doutras como foron Bamarti, A Fogaza, ou Radio Estrada, así como moitas máis que sabemos que están aí. Faga mella nunha vila e nun municipio no que o impulso da lingua a nivel comercial está alcanzando cotas porcentuais altísimas.

ANA ROMANÍ

O PREMIOS SANMARTIÑO 2000

lrmáns Picaño, Ana Romaní e Xesús Alonso Montero

padroado da Fundación Sanmartiño ven de concede-los premios do ano 2000, nas tres categorías qie distinguen estes orixinais premios

GALICIA ENTEIRA : ANA ROMANI BLANCO

Nacida en Noia en 1962, esta muller e poeta e xornalista. Non podemos dicir dela, máis do que ela poida transmitir conducindo o "Diario Cultural" todas tardes na Radio Galega; a súa voz é un compromiso diario con todo o que é noso dende os micrófonos e dende a pluma. Poetisa comprometida nos seu poemarios "Palabra de mar" onde manifesta uhna poética de clara orientación intimista, dominada pola evocación amorosa transida de referentes simbólicos que nos conducen polo mar, pola morte e pola soidade como ámbitos vivenciais dominadores, aumenta esta densidade do mundo poético en "Das

XESÚS ALONSO MONTERO CON PEPITA SABOR (centro), E ROSA PUENTE, FILLA DE D. MANUEL PUENTE amigo íntimo de Castelao

cia. Militante do Partido Comunista desde 1962, foi represaliado en distintas ocasións por mor das súas actividades políticas chegando a ser trasladado no curso 1975-76 ó instituto de Montilla (Córdoba) . En 1966 doutorase en Filosofía e Letras na Universidade de Salamanca cunha tese sobre Curros Enríquez e foi profesor titular de Literatura Española no Colexio Universitario de Vigo. Foi catedrático de Literatura Galega na Universidade de Santiago de Compostela, na que na actualidade exerce como Profesor Emérito. Membro da Real Academia Galega, leu o seu discurso de ingreso no ano 1993 co título: "Manifestos " en f avor da poesía civil nos primeiros tempos Nese punto xusto da mañá da posguerra na Galicia da Terra e na Ga licia Emigrante os vértigos do ser e a illa na consciencia definitiva do po. (1939-1962) (l 993). Ademais, Nese punto xusto da mañá pertenceu ó Consello da Cultura Galega e obtivQ, entre ouo corpo contraído tros, os seguintes recoñecemenas prazas que son aire, as voces que non son, que se tos e galardóns: Centro Galego deforman, de Buenos Aires (1 952), Galicia de Xori:tali smo (1 986 e os fios visibles do irreal. E sabes que aí está, que se 1990), Julio Camba e Otero Peavén, ·· drayo en 1988, Deputación de a parálise, e o espacio que se Lugo, Pedrón de Ouro (1992), Cela nova Casa dos P oetas iningua, . a percepción da luz e (1 993) e Premio a Creación os ollos que se p echan no tre- Cultural (1994), Premio Trasalba (2000). · mar. E abandónese o corpo ás disAdemais do seu labor como conferenciante, prologuista de tancias, abandónese ó mundo que se máis de sesenta libros, ponente en diversos congresos e simperde na suor fría de xestos como es- posiums, traductor de obras de diversos escritores galegos, popasmos e un medo antergo sobe desde eta coa obra "María das Fatas di mal do noso tempo", :finaliso fondo das entrañas da vida e instala- ta no Certame Xacobeo (1992)se na túa voz. , colaborador da Gran Enciclopedia Gallega, cómpre destacar Por isso trema, por iso o espe- os seus múltiples artigos sobre so é irreal coma as pantasmas sociolingüística e escritores ou coma a fiestra que se pecha so- institucións como Castelao, bre un mundo que non hai. Rosalía, Curros, Lorenzo Vare Só os músculos do tronco que ta, P. Feixoo, Cabanillas, Real bloquean cada entrada de aire, Academia Galega, Seminario e bórranse os perfís do día e de E studos Galegos , Cels o Emilio Ferreiro, etc., tanto en dos días que virán e un pánico de veo cobre toda libros colectivos como en nua pel que se conxela merosas revistas e xom ais. Dirixiu, por outra parte, as que non sente qué sente, en coleccións Arealonga e Areatantas agullas longuiña da editorial Akal. estala a razón. E as fiestras da loucura no teDentro da súa extensísima mor; e os días sen luz que ima- _ obra de investigación cómpre salientar os seguintes títulos en xinas, ensimesmadas as horas no ba- galego: Cen anos de literatura ter das augas contra a vida que galega (1964), en colaboración con E. Ramos de Castro; Trinta non vives alteada de ti, en ti perdida, nos anos de poesía crítica 1936labirintos do corpo somatizan- 1966 (1967) , libro prohibido polo Ministerio de Información do e Turismo; O que cómpre saas sombras do león. ber da lingua galega (1969); O galego na escola (1970) , coa E en ti tamén a calma. colaboración de J. ·M. Marcos); Caste lao na voz dos poetas. TODA UNHA VIDA - D. Aportaciós pra unha bibliograXESUS ALONSO fía (1970); Lingua, literatura e MONTERO: sociedade en Galicia (1974), Política e cultura en Galicia en (Vigo, 1928). Ensaísta e polí- 1977 (1978); Escritores: destegrafo. Pertence á promoción de rrados, namorados, desacouescritores que iniciaron o seu gantes, desacougados ... (1981); labor intelectual e cultural tras Celso Emilio Ferreiro para os a guerra civil. Desenvolveu un nenos (1988 ); Decálogo da abondoso traballo de publici- Lingua Galega (1990); Luís tación e espallamento da cultu- Pimentel: biografía da súa pora galega nas súas distintas di- esía (1991); lnfom1e(s) sobre a mensións. Viviu a infancia e a lingua galega (presente e pasaadolescencia na terra de seus do) (1991); Estudio literario pais -Ventosela, Ribeira do Mi- das Festas Minen-ais Composño-. Licenciado en Filosofía e telanas de 1967 (1993); AspaLetras pola Universidade de labras no exilio. Biografía inteMadrid con Premio Extraordi- lectual de Luís Seoane (1994) nario, foi Catedrático de Lin- e ten en preparación. O humagua e Literatura Española de nismo nas letras galegas moEscolas de Maxisterio exercen- dernas. Cómpre sinalar. ademais, as do en Palencia, Lugo e Valen-

'c11:abeírós 'c11:erra, decembro de 2000

As rutas de Bakunin, novela gañadora do XII Premio M. García Barros

----

súas numerosas edicións de textos en galego de Curros Enríquez (O divino sainete e a Obra gallega), de Celso E. Ferreiro (Obra galega completa), de Rosalía de Castro (Obra galega completa), de Ramón Cabanillas (Obra completa), de Leiras Pulpeiro (Po·esía completa), de Federi-e.o García Lorca (Seis poemas galegas), de Eduar-_ do Bosco (Oito po..,__

emas en lingua galega). A última das súas publicacións

' Beatus qui legit' publicado pola Univerisdade de Santiago e o Concello de Cuntis foi o 1 Premio Blanco Torres de Xornalismo de Opinión. Entre as súas esc o lmas e compilacións de textos salientamos Os cen

mellares poemas da lingua galega (1970); de BenCho-Shey, Galicia no corazón ( 1977); a Coroa poética pa-

ra Rosalía de Castro (1985); a Coroa poética para Castelao (1988); de Lorenzo Varela Dez poemas (1988); Caries Riba e Galicia (1983); Manuel Curros Enríquez e Federico García Larca cantan en vinte linguas a Rosalía de Castro (1994); con X. M. Salgado editou o volume Poetas alófonos en lingua galega (1994), que compila .relatorios e textos do congreso por el organizado o ano anterior. Dos seus opúsculos salientamos Pe-

dro Petouto. Traballos e cavilacións dun mestre subversivo (1974) e Vida, obra e milagres de Xan da Coba (1992, en cola-

s rutas de Bakunin é unha novela de amor que recolle o avance digno de dous protagonistas polos diferentes treitos do século XX e, asemade, tamén é unha aproximación histórica ao anarquismo cullerdense, sobre todo nos activos tempos da Segunda República. O eixo central da novela é a existencia dun libro insólito -que xa aparece na novela anterior do autor A Quinta de Saler- que muda ñola apuntamos, pola súa imde rnans e que, nunha hornenaxe líportancia, as seguintes obras: rica ao poder das palabras, vai salvando a vida dalgúns dos seus lecRealismo y conciencia crítica en la literatura gallega (1968); tores. Cunha prosa coidada e cunha gran riqueza léConstitución del gallego en lengua literaria (1970); Rosaxica, o autor vai debullando a vida múltiple de lía de Castro (1972); Informe personaxes vencellados polas ideas libertarias dramático- sobre la lengua gadunha época convulsa, extraordinariamente revollega (1973)-, lucionaria e de -importantes transforniacións soEncuesta mundial ciais. Hai personaxes secundarios inolvidables, cosobre la lengua y la -eultura gallegas y rno o Larnbeconas de San Amaro, que reflicten o terror e a violencia bastarda da Guerra Civil, perotra-s áreas conflictivas (Puerto Rico, -- sonaxes mesmo constemadores que veñen a ser --~-,, Cataluña .. . -) ·. unha especie de resarcirnento moral, necesitados de bater-nas almas sensibles cunha vocación per-- _(1974)- , Galicia vista por tos no gaversa para acadareil unha espectacular verosirnili·• ·-•. _ tude. llegos ( CuatrocienPero·por riba de toda a vfolencia: e de todas as tos autores: de Es" _ trabón a Laín traxedias particulares que se dan cita nestas páxiEntralgo) (1974);

Celso Emilio Ferreiro (1982), etc. Polos nosos lares, D. Xesús preparou os prólogos de "A Estrada en el

camino de Santiago" de José Sanmartín Sobrino

e "A la vejez poemas" do seu irmán Maximino, o que lle une unha fonda amizade. Este home, sempre bondadoso no feito e na palabra escribe , froito dunha lucidez sen parangón na nosa terra, pero mostrando tamén no seu día a día un tremendo interese por absolutamente todo o que pasa no país. E só lembrarlles que alí nos veremos todos e todas os que queiran acudir, o 2 de decembro no Recreo Cultural da Estrada. Haberá castañas do Courel que nos lembrarán a Uxío Novoneyra, lacón e viño novo nese día no que unha vez máis, A Estrada se convertirá na capital mundial do galego.

boración con C. Casares). Finalmente, en lingua espa-

Calvo Sotelo, 8 36680 • A ESTRADA

nas, traspasados de teimosía, prevalecen o amor e ese libro inmorredoiro que manterán intrigado ao lector ata o último capítulo e que irán recuperando a memoria histórica dunhas xentes que soñaron cunha sociedade libre e sen Estados, na que o home non recoñecía ningunha subordinación do seu ser. A estructura da novela ten unha complexidade formal que, como na Quinta de Saler, non interfire na amenidade -da historia e a enriquece dun xeito considerable. É unha estructura triangular na que se manexan diferentes rexistros e saltos temporais de época que se complementan. O estilo é forte e ao artello milimétrico hai que lle sumar unha pulcritude lingüística salientable. É unha novela engaiolante e nela hai moito de rigor histórico e, como é normal, sobre todo naqueles casos particulares onde aínda hai feridas abertas, o autor muda nomes para evitar a supuración vingaiiva da realidade. O valor do título é especialmente axeitado porque, por unha banda, Rula recolle non só o aspecto migratorio desta ave senón tamén a expresion aganmosa coa que o protagonista adoita lembrar á súa muller ausente e, por outra, Bakunin representa unha deliberada e atinada alusión ao anarquismo e a revalorización do pasado.

SARGADELOS sala de obrigado coñecemento

Galería Sargadelos, tivo unha gran actividade volcada fundamentalmente en exposicións fotográficas de notable éxito entre a cidadanía. Comezou con "A Estrada, xentes e terra" cun fondo de rnáis de 100 fotos da colección de D. Xosé Porto Matalobos que a partires do 22 de seternbro, e organizada pola Asociación de Pillos e Amigos da Estrada supuxo unha seria compilación de material gráfico da nosa historia, centrada sobre todo na década dos anos 50 e que nos fixo pensar no que fomos e botar unha vista sobre o que querernos ser.

Tfno: 986 57 52 46

"Galegos en Costa Rica", foi outra das mostras de calidade que pasou pola galería a partires do 26 de outubro. Esta exposición, puxo no noso coñecernento a importante colonia estradense nese país centro americano e que chegou á vila dende a Universidade de Costa Rica, gracias á colaboración do Arquivo da Emigración -do Consello da Cultura Galega, Sargadelos, o Concello e o Museo do Pobo Estradense Manuel Reirnóndez Portela. No acto, o seu responsable, D. Miguel Guzmán inaugurou esta rnostra xunto con Pilar Cagiao (Directora do Arquivo da Emigración), Olirnpio Arca e Reboredo Baños.

'([abeirós '([erra, decembro de 2000 poucos podían pensar que esta señorita humilde, sensible e bondadosa -pertencente a unha das familias fidalgas con máis avoengo de Galicia-, fase converter, tamén, nunha muller cun espírito libertador e cunha forte dose de rebeldía que a levaría a superar os prexuízos existentes e a construir a súa obra poética en galego, nunha época, non o esquezamos, na que a nosa lingua estaba aldraxada e os galegos tiñan vergonza de falar aos señores como falaban á súa nai ou aos seus fillos. Se facemos unha breve análise semántica da obra aveliana veremos que Galicia foi obxecto de inspiración e tema central de varios dos seus poemas. Na composición 'A mi amiga Catalina Femández', escrita no ano 1846 cando estaba en Zamora, Avelina amosª a súa amargura e o seu penar por estar lonxe da terra: De mi patria al separar11Je, lleno de amargura el pecho, escribe a Cantora da Ulla. Con 23 anos Avelina escribe Mi aldea e dedícallo á autora de Amor de los amores, á poeta de Almendralexo, Carolina Coronado. No 1$81, unha Avelina máis madura, escribe A Galicia un poema de loanza á patria. Avelina pídelle a Galicia que saia do seu letargo, que esperte, p9rque -OStempos son chegad~~: - - - Alza tu noble, inmaculada frente Adorada Galicia, patria mía Sacude la letárgico atonía Que apaga de tus fibras el vigor Llegó la hora: de tus senos brotan Sublimes genios, luminosos faros. Que, de tu gloria y tu grandeza avaros Batallas libran con heroico ardor.

En 1883 escribe Miña Joya, segue coa teima de que Galicia esperte, que non estea abatida, que enxaugue as bágoas, que non pida favores, porque os tempos son, de novo, chegados. Reparade senón nestas tres estrofas do poema: Joiña despaña, adorada Galicia Verjel dos encantos dos puros amores Esperta, quo tempo chegou dajusticia E á portas alleas non pidesfavores. Si, que me doeron e doen de veras O libro de Xosé Luna sobre Avelina Valladares é xa un clásico de consulta sobre a poeta da Ulla, e un traballo merecedor dos máis exaustivos estudios

Avelina Valladares unha poeta do Rexurdimento XOSÉLUNASANMARTÍN Repaso a figura dunha poetisa e estradense . . a·a a, . su: ,.. a epoca: , ,. ..._. _a d ianta

n 23 de outubro de 1825, nacía, no costaneiro lugar deVilancosta, na freguesía de San Vicente de Berres, a Cantora da Ulla, como gustaba de chamala Manuel García Barros. De seguro, ben

Os tristes laidos da túa opresion, Mais cala, ruliña, que, tras penas Jeras Vislümase á hora d'a reparacion. Espérta e dos olios enjuga as bagoíñas Con que desfogabas teu negro pesar, Chorando décote, chorando, á soiliñas, Sin trégoas chorando da alba ó lüar.

A Terrada Ulla está, tamén, presente na obra aveliana. A Ulla deulle á poeta a visión do Edén Terrenal, o ritmo dos seus versos, a paísaxe da súa poesía. D'este val deleitoso nun recuncho Loucuras d'outro tempo recordando, As horas docemente vou pasando, Sin sentir que se van pra non volver. E, libre d'afarándula d 'as vilas, Qu'a mais d'unha cabeza henche de vento Deijo-ahora corre-1-o pensamento, Vagar no campo que me veu nacer.

Neste poema, A Ulla, escrito en 1879 e dedicado ao seu amigo o poeta Gurnersindo Laverde Ruíz, Avelina fai unha lírica descrición deste val, no que se respira tranquilidade, do que todos quedan namorados; a Ulla para a nosa escritora é corno unha nai, é inspiración dos poetas, alí hai meniñas trigueiras (entre louras e morenas), puras como a xiada da mañá. A Ulla é para Avelina Valladar~s a alfa e a omega, o principio e o fin. E, en definitiva, a onde acoden os anxos do ceo para gozar. ¡A¡! N'é milagre, non, que me namores Se nacin por fortuna nó teu seo, Can d'o os angeles mismos den d'o ceo Viñeran teus encantos disfrutar

O tema da emigración está tratado especificamente, por Avelina, no ·poema ós que emigran, escrito no ano 1889. A nosa escritora sabía que o noventa por cento dos nosos paisanos, que apenas sabían ligar as letras do alfabeto e con moita dificultade poñer o seu nome, aos 12 anos de idade, marchaban a América en busca de porvir. .. Atopámonos, aquí, coa Avelina máis revolucionaria, máis rebelde e máis crítica. No poema fai unha radiografía da emigración dende o lado (complicidade) das mulleres. Escribe uns versos que amosan a dor, o sufrimento, a tristura, a angustia, a soedade. As mulleres de Galicia contemplan con impotencia como o seu mundo vese rachado dun día para outro e tiñan que desprenderse dos seus seres máis queridos. Avelina comprende e por medio dun exercicio de empatía comparte o sentir desas mulleres desesperadas. Consciente da sangría que está a provocar o fenómeno da emigración nos nenos do noso país, consciente de que Galicia está a quedar sen rapaces, escribe na primeiE,_a estrofa do poema: Eu coido, coido qu 'é imán O qu 'e encerra Utramar feiticeiro Pois roubándonos vai zalameiro Unha á unha as prendiñas d'amor Inda ben áfalar non comézan Os rapaces d'a nosa Galicia Cando ja, con meigosa caricia Lles amostra un porvir seductor

O porvir seductor era amosado por contratadores americanos que percorrían Galicia loubando as ventaxas da emigración co único obxectivo de captar emigrantes que en moitos casos ían aos países como verdadeiros escravos a cambio da pasaxe. Velaí os sentidos versos da Cantora da Ulla: A Utramar non vayás, meus meniños Ond'andrómenas hay noit'e dia Pr' os incautos cazará porfia Ofrecendolles ouro á rodar

As mulleres son as que sofren en silencio; son o lado máis escuro da emigración: ¡Quén poidera, naiciñas d'alma despaciño contarvos á solas o que pasa d'o mar entr'as olas o que pasa d'o mar máis alá! ¡Canto triste mortal desengaño! ¡Canta doce ilusion po-1-o vento! ¡Cantos días d'amargo tormento! ¡Cantas noites de negra suidá!

sentimento de solidariedade, de comprensión, de complicidade, mesmo de idealización da figura da nai, amosada por Avelina Valladares con estas mulleres, esposas e nais dos emigrados, é compartido por Rosalía de Castro, que escribe no ano 1880 (cinco anos antes de que o fixera Avelina) "i así, abandonadas, chorando o seu desamparo, pasan a amarga vida antre as incertidumbres da esperanza, a negrura da soidade i as angustias dunha perenne miseria " . E nesta mesma liña de lembranza do sufrimento que padecen as nais dos emigrados escribe, no ano 1908, Manuel García Barros o poema titulado ós Americanos: n'esquezades as vosas naiciñas// que morendo de pena quedaron!/ y ó Señor de cotio lle pidenl!que vos volva outra ves ós seus brazas. A realidade sociocultural decimonónica non permitía os fillos fóra do matrimonio. Lembremos o caso da propia Resalía de Castro, filla espúrea, bautizada en secreto no Hospital Real de Santiago e apartadada dos seus pais. Ou a Maxina de Marcial Valladares que se cría nunha casa de labradores. Avelina vai tratar o tema da orfandade no poema A pobre orfiña. Nas primeiras estro-

'Qrabeitó~

'Qrerra, decembro de 2000

fas do poema a orfiña dános conta da súa situación de soidade e de falta de cariño: "Orfiña quedei no mundo// Desqu'á tus dó mundo vin!I Nunca agarimo sentin!/ dos país que me deron ser// Prendida do seu amor// Vidiña da süa vida// A negra morte estrevida// Non mos deijou conocer// Dende o día do seu nacemento non hai esperanza para a orfiña e así o recoñec e: Cal brétema que envolve ó cotarelo// Ondo sol facheaba ó amañecerl// así, tamén á min de loito un velo circundoume de súpeto co nacer// E remata cunha súplica ao noso Señor; Avelina pídelle a Deus, que rache o tellado e abra as nubes para levar deste mundo á pobre orfiña: Rompé Señor ese te liado argente// Prond 'o sol, sin cair be fos camiña// abrí as nubes e baijá es prendente/I A tirar d 'este mundo á pobre orfiña.

do humor. hegaron ata nós tres artigos en prosa asinados por Avelina Valladares. No pri-

reproduzco no libro é unha Exposición ao Cardeal García Cuesta, arcebispo carlista de Compostela. Avelina no nome dos fregueses de S. Vicente de Berres pídelle ao arcebispo

mulleres escolleita entre ó mellor da nosa raza que é a muller galega"; o director do primeiro xornal galego de América, El Eco de Galicia da Habana, o estradense, Waldo

.\ f'"!Hi\f Ji IV ).\ L\c·~IC . ¡

abemos que os Valladares veneraban e n B erres á Virxe da Guía: En Berres os Valladares// de Vilancosta festexan// a madre Virgen da Guía!/ amparo dos que a desexan// E tamén sabemos -polos achadegos de Fermín Bouza Brey- que, José Dionisio Valladares, tamén era poeta e que participou nun libriño relixioso, xunto con Marcial e Sergio, cun gozo á Novena da Virxen da Guía. ¿Por que non participa Avelina neste libro? A resposta ten moito que ver coas dificultades que atopaba, nesta época dominada totalmente polos homes, unha muller escritora. Mais a pesar de non participar neste libro; Avelina ten escrito gozos á novena de San Plácido e á novena de San Román. A devoción Mariana de Avelina non atinxe soamente á Virxe da Guía serrón tamén á Virxe do Carme, á do Perpétuo Socorro e á Vírxe María, á que lle adica un apaixonado poema no, mes das flores de 1878. Coa temática Relixiosa Xacobea posúe, a nosa poeta, tres composicións. Dúas de loanza ao Apóstolo Santiago e a terceira, unha das máis traballadas, canta un alto no camiño dun Peregrino que vai cara a Compostela e para a falar cun campesino, de seguro, da comarca de Tabeirós. O poema está en bilingüe; o peregrino fala en castelán e o labrego en galego. A amizade xogou un papel primordial na vida da nosa creadora e, é por iso, que algunhas das súas composicións reflicten este tema e mesmo, algunhas das súas poesías van ser d~dicadas a amigas e amigos. E precisamente nestes poemas (digamos familiares) onde a nosa escritora fai gala dun exquisito e sutil sentido

XOSÉ LUNA SANMARTÍN

meiro deles que leva por títu- que permita, durante a coares- Alvarez Insua vía á escritora lo, Comunicación a la Socie- ma e vixilias do ano, poder como "una mujer del temple dad de Amigos del -País de utilizar o equivalente en acei- de Concepción Arenal, del geSantiago , a nosa escritora inte, de unto de porco . E isto nio de Rosalía de Castro y de forma de dúas plantas que po- que a simple vista parece in- la intuición de Emitía Pardo"; den ser ventaxosas para Gali- trascendente era de vital im- Eduardo Posobón dicía que cia; a rubia ou granza e a portancia para que a maioría "hai por fortuna , poetas en gualda, xa que cun pequeno da xente pobre da parroquia Galicia que saben cantar e custo e con poucos coidados non pasara fame durante estas encantar coas armonías que (os mesmos que o centeo) se- datas. desp ertara nos desleigados, ría proveitoso para os nosos os recordos máis queridos"; labradores. Avelina sabía moi labor e a valía da poeta Manuel Amor Meilán, un dos ben qu e e stas dúas plantas de Vilancosta sempre fundadores da Real Academia herbáceas eran moi apreciadas foi recoñecido. Segun- Galega, opinaba que era "una en Cataluña e no resto de Eu- do Antón Losada Diéguez, na de las buenas poetisas de su ropa na incipiente industria alma de Avelina "latexa a tiempo, cuya innata modestia textil. Avelina envíalle tamén orixinalidade, o sentimento, o le impidió el brillar como meá Sociedade mostras dunha quid divinum dun arte ins- recía"; O director do prestixioplanta coñecida polo nome de tintivo, qué Jan dela unha das so Almanaque Gallego de fre ijos, moi Buenos Aires , abondantes Manuel Castro nos soutos e López, escribiu da nos campos escritora de Vilanda ribeira esc os ta: "por más q u erd a do que en literatura Ulla e que se crea que una ten unhas ra- A nosa escritora formo u parte dun grande cosa es el escritor íces comestiy otra sus obras, elenco de poetas -liderados, coa súa escri- Avelina bl es, co ob Vallada ta e personalidade por Rosalía de Castro, res, por sus virtuxectivo de que analicen des, por su ingeEduardo Pondal e Curros Enríquez- que nio, e deteminen por su contribuíron, en maior ou menor medida, sinceridad y hasta se sería bo facer plantasu misma mocoa súa obra poética en galego a cons- por cións das destia, merece estruir o noso país. Avelina foi, xa que logo, timación mayor' ; mesmas. O arti g o García unha das mulleres que aportou o sea pe- Manuel titulado El Barros, escribía da qúeno, mais transcendental, gran de area súa mestra e ochavo milagroso fala do para axudar ao rexurdir das nosas letras, amiga: "Avelina mundo das Valladares, con que é tanto como dicir ao rexurdimento ser gloria de Gasupersticións que para a licia, es además, de Galicia. nosa escritouna gloria estrara son un dense. Y dan sensación de grandemétodo para embaucarás za los pueblos que persoas. O saben honrar sus terceiro artigtorias". go que con servamos e

ando estaba a voltas coa biografía de Avelina (sempre conto isto) busquei por todas partes unha fotografía súa. Eu quería -quizais porque unha imaxe vale máis que mil palabras- , unha imaxe fí si c a , unh a foto grafía da poeta para ilustrar o libro. Era case unha obsesión: rebusquei unha e outra vez no arquivo familiar, repasei todos os xornais onde a autora publicara a súa obra, mesmo estiven en contacto coa biblioteca e o arquivo de Zamora, cidade onde a escritora estivera v ivindo ... Nada. N o n atopei ningunha fo tografía. E así, deste xeito quizais porque dende que fu n viv ir a ese país imaginario que é a República das Letras sei que un feixe .de palabras pode ser mái s sugerente que mil imaxes- atopei o mellor retrato que se pode facer dunha persoa. Velaí a mellor fotografía de Avel in a, fei ta coas agarimosas palabras de Antón Lo sad a Dieguez : "Lémbrome da p rimeira vez que vin a Avelina Valladares -¡tempos vellos de led ic ias mo zas!- naquela casa de Vilancosta chea de saúdade, inesquecible, naque! paisaxe emneigado ... A timpa e noble f rente, os claros e luminosos olios, un Jalar todo sosego e dozura, que era f eitiza dos nenos, e admiración dos grandes. Así era Avelina Valladares ... Aínda hoxe despois de tantos anos a miña impresión daquela grande muller está viva no fondo azul da súa mirada e no sereo ritmo do seu Jalar." A nosa escritora formou parte dun grande elenco de poetas liderados, coa súa escrita e personalidade por Rosalía de Castro, Eduardo Pondal e Curros Enríquez- que contribuíron, en maior ou menor medida, coa súa o bra poética en galego a construir o noso país. Avelina foi, xa que logo, unha das mulleres que aportou o seu pequeno, mais transcendental, gran de area para axudar ao rexurdir das nosas letras, que é tanto como dicir ao rexurdimento de Galicia. Por todo isto e por moito máis que aconte.c erá cando vos mergulledes nos seus poemas, Avelina Valladares Núñez, a Cantora da Ulla, é merecen te de se r c oñe cida , recoñ e cida e le mbrad a, na Historia da Literatura Galega, como unha poeta do rexurdimento. Entremos, pois, nos seus versos non polo m oito que valen serrón polo moito que significaron e significan.

Xosé Luna Sanmartín realwu un extenso e documetado traballo sobre a poetisa da Berres

m:abeíró~

10 /

En decembro de 1997, e a modo de probas, poñiamos por primeira vez na Internet sete pequenos textos referidos a outros tantos aspectos da comarca da Ulla nun servidor da República Dominicana que Hes daba e dá aloxamento gratuíto a páxinas web: Civila, como se coñece de xeito abreviado Cidades Virtuais Latinas. A nosa idea era informar na Rede sobre a comarca que chamamos A Ulla -nalgunhas partes da Estrada dise O Ulla-, ó tempo que probabamos todo tipo de deseños e estructuras dunha páxina web, posto que naquel momento andabamos aprendendo a construílas, e unha vez nesas, ¿por qué non traballar con contidos reais en vez de imaxinarios? O nome, "A Ulla, Comarca Virtual", puxémosllo como un xogo de palabras: virtual porque se trata dunha páxina na Internet e porque non é unha das comarcas administrativas nas que a Xunta dividiu Galicia. Sen embargo, consideramos que A Ulla, cantad,a por poetas desde hai séculos, segue a existir como realidade cultural e social e esa foi a idea coa que construímo-la páxina. Naquel momento, eran poucas as webs creadas desde Galicia e en galego, e moitas menos as centradas no ámbito local, coma a nosa. Durante as primeiras semanas, metendo o zoco repetidamente e acabando coa paciencia do sufrido administrador das webs de Civila, continuamos experimentando con eses textos e coa forma de organízalos, para pasar a engadir axiña algunhas fotos e novos apartados. Despois viñeron máis textos e máis fotos e por fin o son: as

A web do Val do Ulla Reciba a nosa benvida á páxina web do Val do Ulla A web está en construcción.

Mentres tanto, recomendámoslle que visite http://www.civila.com!hispaniata.ulla

DESEÑO PARCIAL DA PAXINA WEB DA ULLA EN INTERNET

web, o son da Berenguela e ademais un fragmento dun minuto do tema "Na ponte do Xirimbao", que nos cederon amablemente o grupo Muxicas e a súa discográfica, Clave Récords. Nos dous anos e medio que leva a web na Rede recibimos ó redor de dez mil visitas de máis de cincuenta países do

desde países como Estados declinaron participar. A verdaUnidos, Venezuela, Arxentina, de é que nos fixo moita gracia Alemaña ou mesmo Singapur, o asunto, e é que a Internet ten onde reside un emigrante estra- estas cousas. Volvendo ós condense do que se pode ler unha tidos, irnos facer un repaso pola carta na nosa web. Un dos co- información que ofrecemos na rreos electrónicos máis curio- web. Primeiramente, unha bresos veunos de Italia, onde as vísima intro_ducción en oito autoridades dunha rexión _da- - idi:omas~ que fomos engadindo quel país estaban a organizar conforme encontramos quen nola traducirá, e estas linguas son: galego, español, francés, inglés, italiano, checo, alemán e catalán. Ternos pedidas outras, pero non sabemos para cando as poderemos ter. Logo, dedicados un apartado á descrición xeográfica e económica dos catro concellos nos que ó noso ver están repartidas as parroquias da comarca da Ulla: Boqueixón, Yedra, Teo e A Estrada. Sobre esto hai opinións e en ningún caso acordo sobre cales son as parroquias que compoñerían A Ulla, e así podemos velo no caso da recente entrada do viño na denominación de orixe Rías Baixas, na que como productoras do Viño da Ulla (Ribeira do Ulla) entran parroquias de outros unha rede cultural europea so- concellos. Nós, en todo caso, falamos bre un tema ben curioso: as damas dos castelos. E dicir, sobre de tódalas parroquias daqueles a vida de famosas mulleres nos catro, sexan ou ·non ullás, porque nin sequera nestes son tocastelos na Idade Media. Pois ben, escribíronnos invi- das da Ulla, pero en cambio tándonos a participar, pensando forman parte de unidades admique a nosa era a web dalgunha nistrativas vixentes desde hai administración española e que case dous séculos e desa mapodíamos ter algún castelo por neira están vencelladas unhas aí agachado. Mesmo chegaron parroquias ás outras. Na descria contactar con nós dunha ofi- ción, como diciamos, falainos cina da Unión Europea en Ma- do Pico Sacro, o río Ulla, o redrid co mesmo motivo, ata que levo, clima, flora, fauna, econopor fin conseguimos aclarar mía e de ríos, pontes e termalisque de castelo nada e de autori- mo. Logo vén unha parte centradade menos, aínda que si os puxemos en contacto co departa- da na Historia: concellos e pamento de Cultura da rroquias, Historia, Camiños de Deputación da Coruña, pero Santiago, tradicións xacobeas e nada máis volvemos saber do emigración. A continuación, proxecto e supoñemos que eles espacio para a cultura: lendas,

A Ulla, COMARCA VIRTUAL, historia dunha páxina web campás da Berenguela, a Torre do Reloxo da Catedral compostelá, dando as doce. Escollemos este son para lembrar que ata os anos sesenta, cando aínda poucos coches andaban polas estradas e o vento viña de Santiago, era posible en terras de Yedra non moi afastadas do río Ulla escoitar de cando en vez a campá maior dando as horas. O desexo de continuar mellorando e actualizando o deseño lcvounos a actualiza-lo contido, tanto no que se refire a textos como a imaxes, ata configurar unha páxina web que en xaneiro do ano 2000 deixamos con máis de corenta apartados, máis de cen fotos, tres ilustracións animadas, un servicio de información sobre navidades na

m:erra, decembro de 2000

mundo. Hai que dicir que unha parte das persoas que chegan á páxina andan na procura de informacións que de seguro non van atopar nela, posto que na Internet non é ás veces tan fácil como parece encontrar un dato concreto. De feíto, pensamos que moitas persoas nos visitaron pensando que a nosa web, como leva o nome Ulla, podería estar relacionada con algunha muller chamada así, debido a que una é nome feminino en países como Alemaña. Sen embargo, outra xente si chegou a nós buscando información sobre o Val do Ulla, e mesmo nos escribiu un correo electrónico: ternos acumulados xa varios centos. Dentro destes, escribíronnos varios emigrantes

persoeiros da cultura, patrimonio cultural, os pazos, a lingua, coplas de Entroido, refráns e ditos, a música ou libros sobre algún aspecto da comarca. Tamén hai unha parte que poderiamos chamár de ocio: festas, feiras e romarías, gastronomía, xogos populares, depor·tes, rutas e mapas, axenda, asociacións e imaxes. Finalmente, dicir que quen o desexe pode subscribirse de balde na nosa web indicando un enderezo de correo electrónico para que lle enviemos información de novas actualizacións de contados ou dato s sobre calquera outra cousa que consideremos de interese. Para visitará hai dúas opcións. Unha, ir a http ://www.valdoulla.com, desde onde basta con pulsar na ligazón correspondente para chegar á web. E a outra, indo directamente a http. /www.civila.com/hispania/aulla. A nosa idea para o futuro é seguir aumentando os contidos da páxina, posto que actualmente xa ternos en arquivo máis de 1.600 fotos de distintos lugares e persoas da comarca, e aproximadamente catro veces máis texto redactado que o que se pode ler hoxe en día. E o que está sen redactar... Pero o que nos falta agora é tempo, aínda que agardamos que poidamos poñer na Rede polo menos unhas cantas fotos máis. No nome de tódalas persoas que construímos A Ulla, Comarca Virtual, convido a quen lea estas liñas a dar unha volta pola nosa web, onde recibimos a toda a xente que nos visita con esta copla: "Teño un amor na montaña, teño un amor montañés. Teño un amor na montaña e na Ulla teño tres". Henrique Neira

/ 11

l!Cabeírós \!Cerra, decembro de 2000

D. Xesús e máis eu Crónica dun acontecer, que non dun acontecemento fuerzas a su mando ..." cun es- a solución para a hambruna do forzo digno de mellor causa, Terceiro Mundo. Pero non deicolaboraron, do xeito que fora, xa de ser unha pica en Flandes. ó realce da presentación na EsPero esta vez non foi pola trada do meu sinxelo poemario miña culpa.. O acto estaba proSONETOS E SONATAS. gramado dende había un mes e Agradecemento que fago esten- a Federación de Fútbol ou quen si vo a todos e fose, designou, cada un dos dous ou tres días asistentes. antes, que os Se persoalpartidos se celemente penso brasen o día 19, sempre que ese as 9 da noite. tou en débeda Xustiño. Hai coa Estrada pomoito futbófilo. lo feito privile- "Decateime que un Aínda teño xiado de nacer amigo, íntimo amigo, quente a orella nela, é xusto - , d b 11 desde un día engadir a esa corunes e ar a o, hai 10 ou 12 débeda os inte- residente en Vigo sa- anos- no que reses da usura. , ' chamei telefoniCalquera axio- lll e voltaba da sala camen te a un amigo, sí, a D. taxe estaría cada dez ou quince Xesús, e berrouxustificado. • A xentileza mznutos..." rme: "¡Coño, Mino! ¿Non te das do Concello con tódalas perconta que están televisando o soas que interviron no acto España-Holanasí como, con da ? Pois a algúns invitados persoeiros coincidencia, síntoo ben, fixo "per se", o mesmo que tódolos que perdese tamén o Depor-non asistentes forasteiros fixo que sei quen'. Outra: Decateime que un marcharan da Estrada abraiados pola distinción da acollida que amigo, íntimo amigo, coruñés ás beiravías. Nunca houbo san- se lles dispensou, polo nivel de Carballo, residente en Vigo, gue ). Desavenencias, lóxica- cultural do que era fácil desa- saía e voltaba da sala cada dez mente, algunha que outra. tarse, e polo señorío do trato de ou quince minutos. Ou aínda O pasado día 19 de maio - e que foron obxecto dende a súa menos. Viñera á Estrada, xenea iso ven o conto- fun parir no chegada ata o remate, onde fo- rosamente, coa súa singularísimeu pobo ¡qué gozo! o meu ron xentilmente agasallados no ma dona. Despois do acto, cosexto libro de poemas -seteme- Recreo Cultural. men teille que non sabia que sino él, despois dun parto triEu síntome ademáis de padecía da próstata, por tantas ple ... , sete meses atrás. Anque agradecido personalmente, saídas.- "¡Qué va! Tiña a radio sempre son reacio a dicir no- cheo de lexítimo orgullo, unha do coche encendida e non mes ou cargos ás horas dos vez mais, por ser da Estrada. acougaba sen saber como ía o Depon>. · agradecementos por temor a esquecer a algún, o que sempre A data do 19 de maio, ó paHai máis mostras, tan de sucede, non podo menos de re- recer, non foi a máis afortunaferenciar o do Sr. Alcalde da da; non tiven en conta o do ou- agradecer: Outro magnífico amigo da Coruña, autor, cantautor, catedrático, que anda nos CD., fíxome saltar - dixen saltar, non sair- as bágoas. No momento xusto en que arrancaba para A Estrada chegou un mensaxeiro cun video e a etiqueta de URXENTE, que puxen no acto ó ver de quen era e sorprendeume a imaxe dun amigo que me daba algo así. coma unha explicación e ata cantaba para mín en desagravio ... por ter que estar na Coruña, co cava na neveira, para celebrar cuns amigos na súa casa a esperada victoria do Depor pola que eu brindei con el dende a distancia cun combinado na MAXIMINO SANMARTÍN Porta do Sol. ¡Ah! E o video remataba cunhas verbas e un Estrada e ós Concelleiros da tro SEXTO, o do Decálogo, bic6 de Claudiña, a sua tilla de súa corporación - neste caso pois nese día e hora retransmi- oito anos. ¿Hai alguén máis rien especial ó de Cultura-, ós tían por TV un partido de fút- co ca min? abnegados David e Valentín, e, bol de cuio resultado dependía O de Claudiña é, aparte do como se dicía, a forza de trom- que un equipo galego puidese de D. Xesús e do que asina, o peta nos lamentablemente de- ser por primeira vez, campión único nome ó que lle dou cabicaídos bandos, "Por orden del de Liga. Non era coma descu- da neste comentario, anque alseñor Alcalde, que todas las brir a vacina contra a Sida, nin gún outro se me escape.

ai anos que trato, quero e admiro .. . a Don Xesús Alonso Montero. Coas palabras escritas en letra cursiva, substituido o nome de Don J}esús polo meu, comeza o PROLOGO INCOMPLETO co que o Profesor Alonso Montero me agasallou para o meu libro "A LA VEJEZ... POEMAS" O demais é, xa, da miña autoría e polo tanto da miña responsabilidade. Cheguéi a el da man dunha ilustre pedagoga, a de Antía Cal, e axíña me decatei ... de que aquel potencial cliente da miña axencia inmobiliaria era tamén un ilustre pedagogo, profesor de literatura, que acariñaba as palabras, esas armas de dous fíos, cun mimo e cun agarimo e cunha precisión pouco común. Por outra banda, a miña ignorancia non era tanta como para que non identificara de cotio ó Profesor Alonso Montero. Corría o ano 1976. Don Xesús cita a data e non é preciso outro notario. A súa rigurosidade non lle permitiría un erro. Esquecín se lle puiden valer ou non nesa outra miña profesión de axente da propiedade inmobiliaria. Pero non me esquecín nin decaeu ata hoxe unha ininterrompida amizade que naceu hai vintecinco anos. (Coma os famosos e tristes 25 anos de Paz, con pomba branca e todo, de Franco. Nestes nosos vintecinco anos de amizade, as desavenencias nunca fixeron que o sangue chegase ó río nin

12 /

'Ql:abeirós m:erra decembro de 2000

Porque haber, hai ma1s. ¿Qué é vaidade? Pois sí, pois pode que sexa, sen dúbida. Pero vaidade de ter amigos, non de ser poeta... de patacón. Por exemplo: Recibín unha carta anónima dunha señora amiga, ¡dunha señora, eh!, xustificando a súa ausencia en versos que ela chamaba ripios. Sabíanno dúas ou tres amigas dela e miñas que non a qelataron. Delatouse ela inxenuamente, días despois. ¡Qué ben o ter .amigos así! Recibín tamén doutros amigos, non un cento pero sí al. gunha carta máis xustificando ... xustificadamente a súa ausencia na presentación· do libriño, pero prometendo non faltar ó meu pasamento. (Boa sinal de que eles estarán vivos, o que será unha delicia para min, que xa ~on pintarei nada) E curioso, posto que eu nin tomei nin pensaba tomar lista. Mandei certamente unha carta comunicándollo ós que, xenerosísimamente, asistisen ás outras pariduras. E apareceron na . Estrada. ¡Qué ben, que vaidade xustificada esto de ter amigos! Amigos, amigos persoais que acudiron dende Vigo, Santiago, Cambre, Cuntis, Vilagarcía, Ferrol, A Coruña, Nigrán, O Porriño, Ourense, Pontevedra, Tuy, Moaña, Ca.toira .... maila xente da Estrada. Pode que dal~ gun sitio máis: Non estou nin facendo memoria nin repasando listas, o que digo é a bote pronto, xa que era tarde de fútbol. Dos nomes deles, de todos vos -non porque fórades á presentación dun libro serrón porque xa non iredes ó meu pasamento- si que non me esquezo. Nomes que non direi, excepción xa feita do de Claudiña, esa xoia. Pero ratifícome: vai, dade de ter amigos, toda. Toda, e máis. Outra mostra. Outra mostra da vaidade de ter amigos: Cando van alá xa media ducia de anos, presentei en Vigo "Sombra de un árbol sin hojas" -tamén con Xesús, tamén con rapsodas, pois procuro am:iuparme ben- e aínda que ninguén case o mesmo que agora me coñecía como poeta, encheuse a Sala de

bliquei en 'A la vejez ... poe-

mas" - "No me gusta que me pongan - por los cuernos de la luna - Por los cuernos, no me · importa - si el caer desde esa altura').

ASPECTO DO ESCENARIO O DIA DA PRESENTACIÓN

"Máis de cen". E pronto, "Está rumbo e a ruta cando estab~1,1 a cheo, esto é inaudito'. punto de arribar ó peirao; pero Normal, Xesús. Son os pa- son meus amigos, coma semrentes e os amigos. Ter 200 ou pre. Cativa amistade se non fo300, é unha fortuna. A mágoa é se así. (O único vento trascendente - ti e máis eu, Irene, non telos. Ó que ía. Días despois to- soubémolo ben- foi o que sopeime na rúa cun amigo, avo- plou no día do teu pasamento. gado .. Estivera no acto daquela "No importa que un mal viento primeira pre- te quebrara sentación. Nin el c~istal de q~~ o tiña avisado, estas hecha. .. . nin o "contabiO resto, é fume lizara". E fíxode palla). O texto non é me este comentario, do máis coherente co tígrato que escoitulo de DON tei na miña viXESUS E d~, despois do "No importa que un MAIS EU. Só falei de min, b1co que me · l . b mandou Claudi- ma viento te que ra- como fai case ña: 'Colgaste el ra e[ todo o mundo. Pero xa, ata o cartel de NO • [d , HAY BILLEcnsta e que estas final, outra será a singladura. TES. Pero lo hecha..." más bonito, lo O 19 de maio que yo comprosaiu a area o touro -o novillo bé, lo que salmellor- de SOtaba a la vista, es que a ti la NETOS E SO· gente te quiere" NATAS. Para a ' Textualmente. honra do libro e E subliño. E non me esquecín. para a miña, fixo a presentación E cada amigo novo que teño, o Profesor Xesús Alonso Monmáis vaidoso me volvo. (Por tero. É sabido: Só a polémica encerto, el non foi. Xustificouse: Tiñan que estar en Salamanca riquece o debate. División de na festa da graduación de avo- opinións, en fin. As unanimidagada da súa filla. Disculpeino. des (lémbrome das Cortes franquistas) desacredítanse por si Non lle puxen falta. Na Estrada non sei se había mesmas. 50, 100 ou 200 amigos. E igual. Ó día seguinte, na entrega (Ningún crítico puro. Ningún do Premio de Poesía Avelina cazatalentos. Ningún do ABC, Valladares, dúas señoras ami-

XESUS ALONSO MONTERO NA SÚA INTERVENCIÓN

Caixavigo; ata había xente de pé. A sorpresa para .D . Xesús era total. Asixaba tras as bambalinas e exclamou: ¡Coño! (Ou sen coño, non sei), xa hai 30 ou 40 persoas. E ós dous minutos, retransmitíanme: ¡Debe haber 70 ou 80! Logo:

nín de El País. De Tabeirós Terra, si). Agradézolle o esforzo a todos e a cada un. Agradézollo ata ós que foron A Estrada ou tiñan intención de asistir e un vento, a rosa dos ventos, chámese fútbol ou o que se sexa, soploulles no velame e fíxolles cambiar o

Antes e despois, souben de máis comentarios, ata de algúns que non asistiran e falaban de oído: A división de opinións estaba a punto de crear un cisma ata entre familiares, amigos ou matrimonios; "Fíxolle demasiado favor"; "Tratouno mal e no seu propio pobo' "pudo ser más moderado, tanto en los elogios como en las descalificaciones". E etc., etc., etc. Ó mesmo D. Xesús, según creo, alguéh lle dixo algo así como "pasácheste nos eloxios". Como se presentase a un poeta de verdade, feito e deredo. E así ata.cen, ou ó menos ata cincuenta opinións. Total, que o bon Xesús non me deixou pasar desapercibido e de puntiñas, como eu quixera. Como de verdade eu quixera. Pero un tamén pensa, aínda que non sempre sexa ben nin o pareza. Eu sabía, coño se o sabía, que Xesús, o meu amigo D. Xesús Alonso Montero de cuia· amizade teño recibido probas singulares, ía a dicir o que pensa de min. Tres ou catro días antes, e non máis, da data da presentación de SONETOS E SONATAS, fonios xantar xuntos, o que facemos cunha cerca perodicidade dende hai anos. Xa na sobremesa preguntoume -ben adiviñaba a resposta-se aínda non retirara o libro da imprenta. Dixenlle que non. Había antecedentes. Polas presas e pola a miña culpa... Confiaba en que mo desen o mesmo día da presentación. Gráficas Numen -os entrañables e pacientes amigos da familia Noya- por esa amizade da que alardeo, aínda me recibiran dúas horas antes algún Soneto, Sonata, Sonatina ou Fuga que escribira a noite anterior e pedinlles que, por favor, os incluiran. O mundo ía seguir andando, pero a min pareciame, se cadra, que non. Era pola maior gloria das letras galegas ou hispanas. Non estaba a pensar só en min.

A ACTRIZ AURORA MESTRE

gas ó lado das que eu estaba sentado e que asistiran tamén á presentación de SONETOS E SONATAS, dixéronme case ó unísono: 'Ya puedes estar contento. Ayer Alon.so Montero te puso por las nubes, por los cuernos de la luna". (Recordei un poemilla ou cantar que pu-

Sigo coa historia: Saquei da carteira, me·canografiados, media ducia de poemas, pode que escollidos como os menos malos ó meu criterio. Xesús e a sua dona escoitaronnos ou leeronnos con xenerosidade, con~ siderando a amizade, as circunstancias do autor, o bo

. . . ..

/ 13

m:abetrós m:erra, decembro de 2000

"A miña defensa é sinxela: San Juan de la Cruz e Jantos outros, eran, a parte de poetas, máis responsables ca mín. Tiñan f ame de posteridade, afán de perfección, autoesixencia e autocritica, idea clara das súas metas e exactitude de poetas, e ata tomábanse máis en serio a si mesmos"

XESÚS ALONSO MONTERO, AMIGO DE MINO SANMARTÍN

xantar e a súa condición de anfitrións. Pero dous minutos despois, saltou a espita da bomba que D. Xesús para o seu ben ou para o seu mal, leva dentro. (Para min, o tela e un privilexio ). '¡Ti es un irresponsable! ¡Catro ou cinco libros en menos de un ano! ¡De San Juan de la Cruz chegáronnos roáis ou menos unha ducia de poemas en toda a vida! ¡Debeu romper tres ou catro mil, polo menos!". (E un chorro de erudición, de datos, de datas, de exemplos. Eu calaba, claro. A miña defensa é sinxela: San Juan de la Cruz e tantos outros, eran, a parte de poetas, roáis responsables ca mín. Tiñan fame de posteridade, afán de perfección, autoesixencia e autocritica, idea clara das súas metas e exactitude de poetas, e ata tomábanse roáis en serio a si mesmos. Seguro, tamén, que eran máis novos ca min, (si, como A.V.), e segurisimo que tiñan menos problemas na vida, ou unha mellor muleta para torealos. E algúns, pode que tivesen vos profesores de literatura, ou vivisen nun ambiente literario, e adicaronlle a súa vida a poesía. E ata terían críticos ... a priori. O meu caso é distinto. Son tardío. Empezo e remato, case ós 70 anos. Non estudiei literatura, filoloxía, linguas, nin nada que se lle pareza. Non estudiei nada. Traballei. Tiven problemas, escribo pola noite, cando o insomnio apreta, ou nos poucos momentos de intimidade que me depara o día -no retrete, no coche, ás veces conducindo, despois das doce da noite, ás agachadas do sol e da vida, cando me sinto afogado. Nunca -ou case nunca para ser máis exacto-, sentado: nunha mesa, coma os escritores ou os poetas de verdade. Non teñ'O nin tiven críticos que me orienten ou me ensinen. O consello máis axeitado e máis xeneroso recibino dun amigo meu que me prologou un libro. Copio textualmente: " ¡Lástima que neste poemario de 89 breves cancións o autor non rexeitase dez ou doce!" ¿Qué coño vou re-

xeitar eu? ¿Cales? ¿Cales serían, entre outros, os dez ou doce que debera rexeitar. E o fotuti, é que mo dixo a toro pasado.

demasiado malos. E ata pode tema para mañá ou para outra que algún porque ó meu xuizo ocasión. poden ser tan bos que ían de- . ~on as 2 cumpridas. As 9 quedei cun cliente. Un sencadear unha catarata de home n ax es, recoñecementos, cliente n9n dun libro, que xa O número 89, fíxome con- preitesías, etc., e non teño tem- quixera. E un cliente para unha tar, sumar mellor dito, polos po nin peito para tantas meda- finca. E ademais, ándame daníndices, agora mesmo, os poe- llas). E perdón polo desafogo. do voltas no miolo un soneto ¿Qué máis? E isto xa_vai en que , ese si, coma Naomi mas publicados nos seis libros: exactamente 499. Aparte dou- dereito. Entre outros/as, ti es Campbel, non o vou levar á catros que eu sei: que pode que quen mellor sabe da miña op- ma. Bo: Escapóuseme o norne non quixen publicalos. Poemas ción para improvisar. Non vou por aquelo da publicidade, non peores ou peores. Versos, non renunciar a ela. Divírteme. Pe- porque ela me impresione tanos contei. A un promedio de ro tampouco vou cambiar para to, que outras mellores xa van 20, por exemplo, sumarían escribir menos pero mellor. .. alá. (Fíxate como falo con pre10.000 versos. (Si. Xa sei que sen ter garantías de que ían ser cisión. Dixen "outras» , non preferías que escribise 10 ver- mellores. Ademais, pode que moitas. E non dou señas para sos en vez de 10.000. Ou me- os escriba en minutos ou en non levantala lebre). ¿Lemlbr, os catorce versos aqueles horas. Pero o pan estivo no for- bras?: Hai anos chamáchesme de "No me mueve ni Dios para no unha chea de anos. E os for- ás 12 da noite. "¿Quén é esa quererte' ... Ademáis, e anóni- nos non sempre son eléctricos. rapaza de beleza diabólica que mo. ¡Qué ocasión perdín!). Un Hainos tamén de leña. foi contigo a míña conferencia día pedirei que mos conten, (Fago unha pausa pero vol- de hoxe?' (¿Cantos dedos teque de números tamén ando vo. Teño que saca-lo que cha- rnos nas mans? Pois esa é unha m_al. Ou deixolle o choio para man, e alguén saberá por qué, a delas. Por falta de farolear, que os estudiosos dos séculos vin- colada; e poñela a secar. Mañá non quede a cousa). O que si deiros. 499 poemas, publica- cedo, como cada xoves, vén a deixarei por hoxe esta xa longa dos. (Publicados por min, pola señora que plancha, que eu de CRONICA DUN ACONTECER, QUE NON DUN ACONTECEMENTO . Pero tentarei si, rematalo soneto. A miij.a conclusión é a seguinte: Xesús Alonso Montero, é un profesor, un crítico e un amigo. Metidos eses ingredientes nunha batidora, sae un cóctel con sabores determinados. Como Profesor, profesor que sabe o que ten entre as mans, ten necesariamente que ver os meus moitos defectos, as miñas ímperfeccións. Como crítico, ten que apuntalas, poñer o dedo na iaga, e anque , doa -que non é o caso- tirarme das orellas e non ter consideraAURORA MESTRE RECITANDO cións. Como amigo, pode ser tolerante, a parte de xeneroso. Editorial Guimarey Puente, planchar, nada. Por iso tamén Cando un Profesor da súa talla S.L., que son eu. Quen tamén como frío. Non mancho. Só te- brindase a escribir o prólogo, a me encarguei ás veces dos pró- ño que tirar. Iso sí, todo para facer de presentador e valedor logos, das portadas, da impren- reciclar. O vidro, no seu sitio. dun afeccionado tardío e serota, da distribución, da finan- O plástico, ídem. E o papel, a dio do que todo o máis admito ciación , de dalas gracias a imprenta. Xa; xa sei que era que, como dixo, con xenerosiquenes me axudaron colabo- mellor recíclalo tamén. Pero dade tamén Valentín Paz Anrando dun ou doutro xeito, de non). drade, 'tes maneiras" pois xa adicalos, do transporte, etc. , Xa van alá unhas follas. A acredita, ahondo, ser amigo. etc., etc. ¡¡Só faltaba que enri- man. Eu, case todo a man. E Teño para tí, polo tanto Xeba os faga ben!! E pos to a re- non lle vexo forma de rematar sús, unha fonda gratitude anxeitar, rexeitaría bastantes tan- hoxe. A dúbida: Ou sego, xa que de vez en cando me botes tos. Algúns, porque son lanzado, -non é problema, que broncas. (Como dixo A Guedemasiado intimistas. Outros, de cotío me lanzo- ou deixo o rrilleira un día que coincidí-

----· -

14 /

mabeirós '(!Cerra decembro de 2000

J +

mos nun xantar, "a ti, Mino, todo dios che bota broncas, ata eu"). Pero pago a túa amizade coa míña, que é moeda de tan boa prata de lei coma a túa. Aí nínguén leva o pulso a ninguén. Eu, coa xente moi afin comigo por familia ou amizade, podo estar ou non de acordo co que dis, co que dixeches. A diferencia esencial é a de que eu non me molesto en absoluto; pero algúns deles, si, levados do afecto . E tamén lle agradezo a súa boa intención. (O que non acabo de comprender é ese fanatismo ... das miñas "fans'. Especialmente o de dez ou doce das máis exaltadas da Directiva do Club de Fans de M.S.S .... Tamén é certo que hai directivas máis moderadas).

Que ós meus amigos non lles pareza mal o que a ti non che pareza ben. E que a min me siga parecendo ben que ós meus amigos lle parezan mal algunhas das cousas que ti dixeches, tódalas cales a min me parecen ben pero que tamén me parece ben que a eles lles pareceran maL Mal que ben, dixen o que quixen. E tí, que es máis listo có demo, xa me entendes. AMANEIRADE COLOFÓN:

O NUMEROSO PÚBLICO SEGUINDO ATENTAMENTE O RECITAL

canto dun merlo antes de que o Ás veces, dasme moral. merlo rematase o seu canto, Lembro que presentei ó Prepousadó nunha pola dun lou- mio Esquío as 'Vínte Cancións reiro. desesperadas e un Poema de Coido que no Acto os que Ou un canto reivindicativo Amor' , porque timo dixeches. estabamos no esceario escoita- ós fogueteiros mentres florecia Non copio o teu comentario. bamonos peor que o público, a nunha noite de festas de Baio- Poemario que desvirtuéi porquen ía dirixido o son do alta- na, o seu milagre chisporrean- que nesa noite tiven que engavoz. De tí, aunque moitas, te de estrelas . dirlle cerca de moitísimas veces escoiteiche Ou que lle fixen trescentos versen perder palabra, poucas pi- unha promesa sos. As bases llei nesta ocasión. Quedei con solemne a Sabedicían: Mínique repetiches varias veces la de que lle ei mo, 750 ver'Maximino Sanmartín', e ta- cantar o Himno sos. Conteimén cun consello: "que o pró- Galego, no temnos. Tiña 427, ximo libro tarde dous anos, ou po en que a flo- "De min sabe tamén se non me fatres mellor, en publicalo'. Co- risteira facía un que sei que os que se lla a memoria. mo xa contaba con iso -e Deus laciño con cra"Fainos, Mitamén- coido que dixen algo vos azuis e moven non saen na no", díxome de que un ten dúas orellas. brancos. Ou foto ... e que eu me imperativa(¿Dous ou tres anos dixeches? mentres alguén, mente alguén ¿E con qué me desafogo eu - pode que ata fo- movo adrede precisa- que manda en que non bebo, non xogo, non ses ti , intervén mente para non sair min con luva fumo nin 'ná"-durante ese nun coloquio de seda. tempo? Esqueciches, ademáis, pola Tiña que entráxica na foto. Nin síquera que eu non son da quinta túa morte de Blanco tregalo ás 11 teño albume" nin da de A. V.. E outra cousa: Torres, eu escrida mañá. > Non me dei¿As miñas fans, qué? Sí. E non bo un soneto esquezas , amigo Xesús, que que alguén, potei. Arrepañei escribo para mín, coma un de- de que foses ti, de cousas que tiña, adaptánsafogo e non para a posterida- recolle nunha Antoloxía pola súa morte. doas, fíxen, para sumar versos, de. Ou cando, media hora des- un prólogo e un epílogo, polo A propósito: Ti es o único que non me podes reprochar pois de saber do pasamento de consello xenial da amiga de luque opte pola improvisación - Irene eu xa estaba ó caron do vas de seda, pois tan só podían para a que o erudito Stuart seu .cadaleito preguntándose e ser 20 máis 1, 21 poemas. Smith, da Universidade de Ox- · preguntándome nunha canción Desvirtuaríase, pero é iguaL ford, considera que, o mesmo desesperada, se, sen ela, segui- Cantidade en detrimento da que A. Isla de la Escalera, estou particularmente dotado. E iso que Mr. Smith non me emprazou publicamente como outro ilustre Profesor da Universidade de Santiago, a improvisar na Universidade e en pleno Congreso, un Soneto á morte de Lorca, que ata o lín ben, segundo me dixo un Catedrático. Nin, en sete minutos trinta e dous segundos, outro, en galego tamén, a Pasionaria. Nin entre prato e prato, como a xiba de Alarcón, dez ou vinte máis. Nin no traxecto dunha curta viaxe en coche sen saber a onde nín a que iamos, outro sonetiño, cunha testemuña de excepción. A ven taxa dos sonetos é que só teñen catorce versos. E PANORAMICA DO TEATRO NA PRESENTACIÓN DO LIBRO estou seguro que Mr. Smith calidade. Tí foras testigo de tampouco sabía o que che co- ría sendo azul este planeta. Non , Xesús , non . Alá San excepción. ¿Cómo podo, así, mentara a ti de que na sala de espera dun dentista, en Baiorta, Juan de la Cruz coa súa gloria ser o bo poeta que ti , como en Erizana, asubiaballe ó me- e cos seus ducia e media mal meu amigo, quixeras que fóra? do escribindo unha "Cantiga á contados de poemas para a Se nazo outra vez, falamos. Jlla de San Simón" . Pero desta viaxe, teñamos a posteridade. Pero e que a San Ou que a unha rapaza, bra- Juan e a mín, chamounos Deus festa en paz: Que a ti non che pareza mal zos en cruz, mentres subía rá- por distintos camiños. En todo. Para min, desafogarme es- que a moitos dos meus amigos pida unha marea viva, lanceille outro soneto coma un piropo. cribindo, é o opio do pobo ou parentes non lles parecese Ou que rematei un poema ó maltreito que levo dentro. ben.

Como poeta que quixese ser, doulle as gracias máis afervoradas a D. Xesús Alonso Montero. Por moitas razóns: É o único crítico non ocasional que se esforza en comentar a miña poesía; que me chama a atención porque sacrifico a calidade pola cantidade; que ten fe en que puidese chegar a ser un poeta aceptable ; que me supón sensibilidade e condicións para elo; que me esixe que sexa consecuente coas condicións que me supón; que lle gustaría e quixera que me responsabilizase dese don ou condición que considera teño; que si me bronquea inmisericordemente é porque espera unha reacción miña responsable e coherente; que, porque me coñece sabe que poucas cousas na vida me darían máis satisfaccións que ser un poeta con maíusculas; e que se algún Fausto aceptase a miña alma polo prezo de darme, non a inmortalidade como poeta senón a categoría de poeta, daríalle en troco a alma e o corpo de propina. Moléstalle -en min porque son seu amigo, pero molestaríalle en calquera porqu~ é coma un foguete- que alguén falle un penalti. De min sabe tamén que sei que os que se moven non saen na foto ... e que eu me movo adrede precisamente para non sair na foto. Nin sequera teño álbume. E outra cousa sabe de min: Renunciaría ó Nobel e/ou ó Príncipe de Asturias se a condición para recibilos era facer pleitesía ó rei de Suecia ou ó príncipe de Asturias. Tamén sabe que me gustaría que fose máis tolerante cos meus amigos, consigo mesmo que tamén é o meu amigo, e ata cos nosos amigos ou enemigos comúns, se os ternos. (Comigo si que non lle pido máis tolerancia. O do conto de Fátima ou de Lourdes: ¡ ¡Hai Vitxenciña, só che pido que deixes como estaba .. . ! !) Don Xesús e máis eu sabemos ben qHe el é o meu amigo e eu son amigo seu dende hai anos, en 1976, cando da man da ilustre pedagoga Antía Cal etc. etc etc. pero temo, amigo Xesús, que nunca poderei darte oca§ión para que escribas ese PROLOGO COMPLETO que tanto nos satisfaría ós dous.

/ 15

UJ:abeírós m:erra, decembro de 2000

O XORNALISMO

V edición do premio Manuel e1 o dez rtela @

o transcurso da XIV Feira do Moble de Galicia, o · '··" i 16 de setembro, entregouse o premio correspondente ó certame de xomalismo que lembra cada ano a figura de D. Manuel Reimóndez Portela. Este ano correspondeulle ó suplemento "Revista das Letras", editada polo Correo Galega dos autores Rosa Navia Portas, Soedade Noia Alvarez, Lupe Gómez Arto e Antón Rodríguez López que interviu no nome de todos eles cun lucido comunicado a pral da lectura como comunicación. Así mesmo , destacaron as mencións especiais a Xulio Alvarez Valcárcel, polo seu trabarlo "A lectura como placer' e a Manuel Pereira Valcárcel con "Libros para seguir adiante". O número de participantes nesta edición va¡ medrando cada ano, despois de superar o número de 40.

MEDALLAS O ESCRITOR NEIRA VILAS NUN MOMENTO DA ENTREGA DO PREMIO MANUEL REIMóNDEZ PORTELA

Como novidade, e por primeira vez, instituíronse as medallas que levan o nome <leste premio. Trá-

tase dun medallón fundido en bronce en caixa de madeira, coa efixie de D. Manuel Reimóndez, alegórico da fundación e organización do certame. O primeiro deles, foille instituido a D. Ramón Campos Durán, en recoñecemento á súa ilusión e apoio a todas aquelas iniciativas que leven por <liante o nome do insigne estradense. A segunda, foille outorgada o no mesmo día ó escritor Xosé Neira Vilas, que fixo de mantedor do acto, pala fonda relación mantida co Dr Reimóndez, tanto el como a súa muller Anisia Miranda.

VI PREMIO: BASES 1.-Convóease o VI Premio Xomalístico 'Manuel ReimóndezPortela' 2.- ü-premio outorgarse ó mellor traballo ou serie de traballos publicados en lingua galega en calqUera dos medios de comunicación impresos, que mellor reflicta o tema "medrar cos libros" 3.- A dotación económica do premio

será de 250.000 pesetas, aportadas integramente pota Fundación de Exposicións e Congresos da Estrada. O premio será suxeito as correspondentes abrigas tributarias. 4.-Ó premio poderanse presentar traballos publicados ata o día 30 de xullo do 2001. o prazo de recepción rematará o día 10 de agosto do 2001. 5.-0s autores deberán remitir unha páxina dos traballos publicados, na que conste a data de publicación e o medio, acompañado dos datos do autor, á sede da Fundación de Exposicións e Congresos da Estrada, Zona Deportiva sin, 36680 A Estrada, Pontevedra. 6.-0 xurado cualificador, presidido polo presidente executivo da Fundación, estará integrado polo gañador do premio da edición anterior, un secretario con voz pero sen voto e os vocais que o comité decida no seo momento. 7.-A resolución do xurado será inapelable, dándose a coñecer no mes de setembro no que se fará entrega do premio. 8.-0 xurado poderá declarar deserto o premio 9.-Non se devolverán os orixinais presentados. A Fundación resérvase o dereito de publicación se o estima oportuno. 10.- A participación nesta convocatoria supón a aceptación das bases.

Cerdedo

Centenario de Otero Espasandín REDACCION O Concello de Cerdedo vestíuse de gala o pasado 30 de setembro, para honrar ó mestre, ensaísta e poeta D. Xosé Roxelio Otero Espasar,idín, no centenario do nacemento, editouse unha revísta informativa, tivo lugar unha conferencia do profesor e estudioso X.L. Axeitos, e descubriuse unha placa com-

nemorativa que supoñen o primeiro banzo nos esforzos encamirmos á recuperacíón da vida e obra dun home eminente; Ternos a grande sorte de poder atapar nesa publicación a vida do autor presentada por el mesmo para coñecermos todos e todas un pouco mellar este veciño ilustre de Terra de Montes.

----

--~

16 /

m:abeíról) m:erra, decembro de 2000

pintor vigués A/ex R.L.- Agólpanseme as pregunVázquez-Palacios ex- tas. Principiemos, se lle parepoñerá axiña na Estra- ce, polo personaxe e a súa inida, na Sala de Exposicións de ciación no mundo da pintura: Caixanova. Nestes días remata ¿Cando comenza a sentir A/ex a mostra da súa Vázquez o guobra que, auspisaniño desta ciada pola Depuvocación? tación de Ponte¿Cando fixo a vedra, amosa no primeira exCastelo medieval" "Quizáis o punto de par- posición e cal f oi a súa trade Soutomaior. fida fose unha xectoria denTA BE 1 R 0 s ~xposición dos de aquela ata TERRA invitóu- premiados nun Concurso esta da Estrame a entrevistalo de da? para que esta con- Pintura que organizou A.V-P.versa fose coma A un avance, un Caixa Vigo, entre os que verdade é que adianto ou eu qui- me atopaba eu. As datas, non recordo xera que un preluun momento polos finais dos 70" dio da sinfonía de concreto no luz e de cor, do que me sentimurmurio lonxase abocado a no das ondas pintar. Non houbo flechamansas do mar e do vento momo que emerxe da zo nin pistoletazo de saída. Ata súa pintura. Sensibilidade para esa nebulosa imprecisa na que darlle vida a unha herba ou ás se perden os recordos sempre nubes fermosamente irreais me vexo rodeado de lápices, pousadas como pombas na pai- pinceis, cores. Ese verme, ese saxe ou a unha sinfonía da pe- gusaniño que ti dís, coido que é dra labrada. Cosmogonía lírica consustancial a min. do seu universo. Sensibilidade, As primeras exposicións do que eu pintaba, foron, coma as en fin. de case todos, en mostras coDicir que xa vira a mostra lectivas. Pero gardo poucos re<lúas veces é dicir unha verdade cordos concretos. Mais ben una medias posto que a primeira vez, o día da inauguración, un unha, coma case todos- irnos ruáis a que nos vexan que a ver. Logo, sí; pasados algúns días, unha foi para o que foi: ó gozo da contemplación da obra, un regalo para a vista e para o espírito que nos fai Alex Vázq ue-Palacios. O Castelo de Soutomaior era o complemento. E un -unha- voltou á casa ebria, bébeda de luz. Para cumprimentar a gozosa encomenda, armada xa cos inseparables bolígrafo, papel e gravadora, que outras armas non ternos, voltei a Soutomaior xustamente o día cando Alex e Amelía, a súa xentil dona, estaban despendurando a mostra. E alí escomenzamos esta entrevista que rematamos logo, pou-

OS CADROS DE ALEX SON SEMPRE UN IMPRESIONANTE MOSAICO DE CORES

ha amalgama na que se mesturan ilusións, dúbidas e pode que algunha decepción tamén. Quizáis o punto de partida fose unha exposición dos premiados nun Concurso de Pintura que organizou CaixaVigo, entre os

mén cando fun comisario dun ciclo de colectivas "Arte en Pontevedra 1". En fin, non procede citalas todas, sempre de grato recordo. Fago xa tan só mención á Exposición Itinerante que me organizou a Xunta de Galicia e a esta última no marco singular do Castelo de Soutomaior.

R.L.- ¿A súa condición de Técnico en Publicidade, experto en deseño gráfico e ilustrador, compleméntase ou interfire na súa calidade de pintor creativo? ¿Arte e Publicidade, as veces pura e dura, son compatibles?

LAXEIRO E ALEX

l.. '~ T. . ,, 't ' aueirus serra ach"' · egase nesta ocasiono pui;or Alex Vdzquez-Palac:ios,, por mor da súa exposición nas terras da Estrada

cos días despois, no seu fermos o estudio das aforas de Pontevedra. Pero quero engadir algo ruáis antes de darlle a palabra ó artista: a impresión que tiven de que os grandes salóns <leste Castelo do século XI, de cati.vas fiestras oxivais, case coma olios de bol na imnensa arquitectura, non coñeceran a luz ata que Alex Vázquez-Palacios colgou a súa obra nestes vellos muros medievais. Esta impresión acentuouse cando despendurada a mostra, orfos de luz e cor, os salóns do Castelo voltaron á súa condición secular de penumbra afogada.

que me atopaba eu. As datas, polos finais dos 70. A primeira individual si a recordo. Foi en 1982, na Caixa de Aforros Provincial de Ponte·vedra. É de xustiza e agradecemento obrigado pola miña par-

te a referencia ó entón Xefe de Cultura da Caixa de Pontevedra, D. Carlos Rivas, quen me abriu as portas de par en par. Dende aí ata hoxe son ruáis de cincuenta as mostras de pintura que presentei. De todas elas gardo un grato recordo, pero destaco algunhas coma a realizada en Alemania (Passau, 1988) no Kulturmodell , nun marco de ensoño; outra, nostálxica, da man do meu entrañable amigo Laxeiro, en Lalín. Ta-

Un ARTISTA visita A ESTRADA O POR RAQUEL LOUREIRO

A.V-P.- Cando menos, procuro que non se interfiran e incluso, as veces , benefíciome desta dualidade pois me proporciona unha dobre visión da realidade: A do instinto fronte a premeditación. De calquera xeito, o meu caso non é singular pois teño moi singulares precedentes: Magritte, Ramón Casas, Tolouse Lautrec, Andy Warhol, o noso paisano Ribas, etc., movéronse tamén nestas dúas actividades.

R.L. - Vostede comezou, evidentemente, facendo unha pintura realista, figurativa pero non de tiraliñas, é ó óleo como técnica. Hoxe é eminentemente impresionista, pero a transparencia do acrílico deixa adiviñar as súas raíces. ¿Cómo f oi esa evolución? A.V-P.- Sen rupturas nin grandes traumas creativos. Nesta nova etapa, que afecta fundamentalmente ó tema, a paisaxe permíteme moverme con ruáis liberdade posto que eludo calquera referencia concreta. A luz, a cor, o movemento, o saber captalos e transmitilos foi sempre o principal reto da miña pintura.

R.L. - Supoño que a vostede non lle sería fácil substraerse á influencia familiar: O seu pai foi pioneiro no mundo da Publicidade, e o seu tío-avó, o Arquitecto Palacios, creador dese soño realizable e non realizado de Vigo para desgracia

'(!J;abeíró~

/ 17

'([erra, decembro de 2000

se do debuxo. Hai unha frase de D'Ors que para miné un dogma de fé: "El dibujo es la inteligencia de la pintura; el color es el instinto" .. Contundente,· ¿verdade? · .-

RETRATO DE ALEX VÁZQUEZ-PALACIOS

da cidade polo que aínda suspira hoxe con cobiza e cada día con máis razón, deberon marealo e trasmitirlle tamén esa imaxinación e ese afán potas causas ben feitas; ¿ten presente estas realidades?

A.V-P.- A verdade, creo pouco na importancia dos xenes en materia creativa. Creo máis no día a día, na busca constante, na autocrítica ... De calquera xeito, recoñezó que meu pai, sen dúbida, influiu moito en min. Foi un exemplo constante _ a quen imitar. Pola pulcritude e equilibrio das súas coinposicións xa que pola orixinalidade dos seus plantexamentos fixo da súa profesión, a Publicidade, unha verdadeira arte. Foi .un auténtico privilexio o poder traballar con el. En canto a Antonio Palacios tocounos vivir épocas e actividades moi diferentes pero sempre sentín por el unha grande admiración, contaxiado quizá polo meu pai que si mantivo con el un estreito contacto.

nador común da súa sensibilidade e bo facer, ¿por cal se decanta? A.V-P.- Son amores distintos, medios de expresión con diferentes posibilidades anque en l}lOitos casos complementarios. E máis; non coñezo ningún pintor con proxección sen que na súa obra non haxa unha boa ba-

"llustrei libros para Carlos Casares, Darío Xoan Cabana, Maximino Sanmartín, Francisco Femández Naval, Xavier Alcalá, Camilo Franco ... e incluso para Manuel Fraga Iribarne."

R.L.- Pintor, ilustrador, debuxante ... todo baixo o de no mi-

Axencia de A Estrada

R.L.-Si. É unha fermosa sentencia do gran ensaista e crítico de arte de quen me lembro ter fido "Tres horas en el Museo del Prado" e "Teoría de los Estilos", pero non recordo esa cita que recollo. .. e lle agradezo. Pero sigamos: Vostede que é, sen dúb ida un sensible profesional da publicidade comercial, é un mal pub l ic is ta de si mesmo, da súa obra. !nimigo do autobombo, da suficiencia, froita que se dá moito nestes lares. O márketing parece que non vai con vostede. Ou que vostede non quere levalo de compañeiro de viaxe. Obviamente prefire facer camño ó andar, que diría Machado. A.V-P.- Para mino máis impor; tante da pintura é a pintura. E dicir, o diálogo íntimo e apaixoado do creador coa súa obra ó longo do proceso creativo. É verdadeiramente fascinante. Cando, por fin, asinas a túa obra ó sacala do estudio comenza a perder parte do seu encanto, especialmente cando tes que traducir o t~u nivel de acerto en pts/cm2.. O menos, ese é o meu caso. Anq!_!e estás inmerso nun entorno social do que non é <loado substraerse, pero de ningún xeito quero nin quixese convertirme nunha marca comercial de moda, aínda que tivese os medios ó meu alcance.

ta singladura fun sempre moi ben acompañado. Ilustrei libros para Carlos Casares, Darío Xoan Cabana, Maximino Sanmartín, Francisco Femández Naval, Xavier Alcalá, Camilo Franco ... e incluso para Manuel Fraga Iribarne. Os temas foron moi variados. As veces, coma -unha guía de viaxes, pintando concello a concello, rincóns e personaxes da nosa terra, traballos todos moi gratificantes. Colaborei tamén con algunhas publicacións periódicas, entre elas a Revista Grial, o acoirazado da Editorial Galaxia.

(Fixo unha pausa longa para engadir, nostalxicamente ): Pero teño unha asignatura, unha materia pendente: ilustrar "El bosque animado". Encantaríame poder facelo algún día. É ben sabido que Alex Vázquez-Palacios non é dos artistas, políticos, deportistas -xente, en fin-, que dan codazos para saír na foto, pese á súa posición privilexiada nos postos de saída, o que, sen dúbida, o honra. Pero sen buscalo, por méritos, o seu camiño de pintor está cheo de satisfaccións persoais. E cheo de amigos. Ten obra en varias coleccións persoais, institucións, museos e paises. (Cando lle dixen que sabía que Xullo Iglesias ten obra súa contestoume: "Sí. Pero iso é anécdota. Non poñas iso, por favor". Díxenlle que xa. Prometinllo. Case sempre cumpro as miñas promesas.

A indiscreción sería da gravadora, que nin esquece, nin perdoa). Por amizade tamén pero por obrigación de cada día, asistín a varias exposicións de Alex Vázquez. Unha crítica moi favorable e un significativo éxito de público foron unha constante nelas. Anque é unha ledicia e unha lección de prudencia e de humíldade e de equilibrio o falar con este home sinxelo e honesto, un artista "como la copa de un pino" ó que non se lle soben os fumes, irnos rematar. Cedémoslle a última palabra, a do peche.

A.V-P.- A miña última palabra ten que ser, necesariamente, gracias. , Gracias a TABEIROS TERRA pola vosa xenerosidade e interese. Gracias a CAIXANOVA polo ofrecemento da súa magnífica e recentemente estreada Sala de Exposicións. E, por suposto, as gracias anticipadas ó pobo da Estrada, onde a sensibilidade e a cultura son un denominador común na súa historia e ante o que veño, con humildade e con satisfacción, a expoñer o mellor da miña obra recente. Realmente son os estradenses quenes teñen agora a última palabra. O meu é seguir facendo camiño ó pintar.

R.L.- Tiven a sorte, o privilexio de admirar o seu traballo para o libro que con Fernández del Riego como autor literario está a realizar sobre Portuga l. ¿Pensa ajondar neste campo? A.V-P.- Este é un camiño que veño percorrendo dende hai xa tempo, coa ventaxe de que nes-

POMPAS FUNEBRES TANATORIO

Figueroa de Arriba -Telfs. 57 37 43 - 57 24 06 - (57 28 43 - Servicio Permanente) - Fax 57 22 50 - A ESTRADA

18 /

l!r'.abeíróii l!r'.erra, decembro de 2000

O NACER DUNHA-ORQUESTRA Dentro da diversa actividade cultural que se vén observando nos últimos anos, co nacer de-agrupacións estables na vila e no municipio, unha das cousas que máis se botaba en falta e que non é nada fácil poñer a andar é unha orquestra sinfónica, que para aqueles máis profanos na materia, aclararemos que é a formación musical que agrupa corda, vento e percusión, ademais doutros instrumentos que se poden engadir. A orquestra, é polo tanto o grupo máis numeroso e complexo dentro do ámbito das formacións musicais, _e a súa riqueza tímbrica,_ así como o repertorio para ela escrito, supón o ámbito de actuación de máis profundidade no que calquera músico pode afondar. -Lembremos por outra banda, que dende a formación da Banda de Música Municipal alá polo ano 1869, unha formación con escaso número de compoñentes, foron moitos os mestres eminentes que por aquí pasaron, e só por dar algús nomes, falaremos de D. Juan Valdés Martín, D. Bernardo del Río Parada, D. Enrique Aroitia-Jáuregui ou D. Eulogio López Masid (autor do himno da Estrada). Pois ben, a nosa comarca natural, ben coñecida polo acervo musical con fondo arraigo foi avanzando paso a paso ó longo do tempo ata que coa chegada do mestre Xabier Comesaña tomou un novo impulso sobre todo no que respecta á educación musical. Na actualidade hai funcionando un Conservatorio de Grao Medio con máis de 200 aiumnos, que teñen na orquestra presentada o pasado 12 de novembro no Teatro Principal, a ocasión perfecta de fomecerse da experiencia necesaria que logo levarán con eles alá onde cheguen. No acto de inauguración, e a teatro cheo, falaron D. Xosé Manuel Reboredo, Concelleiro Delegado de Cultura, e fixo de mantedor e presentador Valentín García. Así pois, unha orquestra de xente nova que ve a luz xa con 56 componentes e un carácter eminentemente formativo, que valerá así mesmo para levar a cabo intercambios con outros conservatorios ou centros de ensino de similares características e enriquecer así non só ós nosos xoves músicos senón tamén ó panorama musical máis alá das nosas fronteiras. Por último, resta mencionar ós mestres que ademais de X. Comesaña prepararon a sección de corda (componente fundamental e novidoso na agrupación). Eles foron Isabel Gude (prof de violoncelo) e Henrique Agrelo (prof de violín). Vaia para eles a nosa máis fonda noraboa.

Cotaredo ilº 3

Unha nova edición da revista cultural do Concello de Forcarei coa obra do fotógrafo Manuel Barreiro REDACCIÓN _"Mamasunción". El foi o que A Concelleria de Cultura do protagonizou a historia real Concello de Forcarei ven de que Chano levou o cinema, e sacar a luz o terceiro número tamén quen encarnou o seu de COTAREDO, revista cultu- personaxe na xa consagrada ral que nesta edición se consa- curtametraxe. Acompañando a gra á obra -fotográfica de Man u el Barreiro, lembrando Forcarei desde os anos 40 "ata os 80 a través deste artesán xeneroso e traballador que a xente coñecerá como o carteiro de

esta terceira edición, no Centro Social de Forcarei púdose ver ata o 20 de setembro unha Exposición coas súas fotografías.

PORTADA DO N2 3 DA REVISTA

CURSOS DE: -Informática -Contabilidade -Idiomas -Mecanografía

-EQUIPAMENTO INTE· GRAL DE OFICINAS ·INFORMATIZACIÓN DE EMPRESAS ·PROGRAMACIÓN

·MANTEMENTO ·MATERIAL DE OFICINA ·CONSUMIBLES ·MOBILIARIO -REDES LOCAIS

C/ San Paio, 21 -Tfno e Fax:986 57 20 25 - A ESTRADA

-Xestión de Empresas -Recuperacións -Etc ...

FORMAClóN OCUPACIONAL E EMPRESARIAL ACTIVIDADES ESTRAEXCOLARES

C/ W. Calvo Garra, 5 entlo. Tlf. e Fax: 986 78 39 88 - LALÍN

/ 19

'Ql:abeírós 'Ql:erra, decembro de 2000

Hai só uns días, que a todos os non iniciados no mundo do motor, nos sorprendía a aparición nas portadas de que un veciño noso, José Miguel Martínez Barreiro, ós mandos do seu Mitsubishi Lancer Evo VI patrocinado pola promotora estradense BAMARTI, se proclamaba, a falta de dúas probas, en Campión Galego das probas da montaña.

Bamarti, campión galego de Montaña No ano que andamos, chegou o momento de dar o gran salto, chegou o Mitsubi~hi Lancer Evo VI que permüiu facer fronte ás todopoderosas "barquetas" e coche~ {Iláis evoluídos que ata entón eran os amos da _montaña; o obxectivo era meterse entre os tres primeiros. Co coche do trinque e o equipamento de serie, foi a gran sorpresa da .proba _do campionato, ó rematar gañador absoluto na Subida a Taboada.

ois ben, a historia deste xove piloto nacido hai trinta anos en Guimarei Cuntis, dedicado á construcción o resto da semana, comezou alá polo ano 1992 cun Citroen AX - GT na promoción organizada pola casa de pinas MABOR, e na que xa se proclamou campión. Coa participación no ano 93 no Rallie do Albariño, quixo

selar a súa carreira deportiva. Pero o ter nacido para campión, fixo que Xosé arrancase de novo no 1998 e en montaña cun Opel Corsa 1.600 Evo III, co que rematou décimo no Campionato Galego. Ó ano seguinte preparou o motor para 30 cv máis e volveu facer montaña para gañar a Subida a Chantada e puntuar de noveno ó final do campionato.

A partires deste primeiro triunfo, coche e piloto peregrinaron por todas as probas de Galicia, puntuando e con comportamento regular en cada unha delas, aínda coas limitacións que supón un equipamento de serie que non permite os luxos doutros competidores como poden ser os arquicoñecidos Senra ou Castrillón. Pero moitas veces vale máis o querer que o poder, e probando distintos tipos de suspensión e pinas, sempre co tesón do mecánico M. Rey Folgar, e o apoio loxístico da empresa que rexenta OPEM ESTRADA, fixeron do conxunto de chófer e máquina os campións a falta das probas de Carballeda de Avia (Ourense) e da Subida a Touro que se realizará no mes

de decembro. .__, Das lmpresións do noso persoeiro, hai que destacar a constancia e o bo c,omportamento da máquina e_0: equipo humano qt;1e levaron a que ó contrario do. que esta_b a sucedendo nos últimos anos, un galego suba ó podio do rallie da montaña cun turismo. Debemos rendir tamén homenaxe ó patrocinio de BAMARTI, OPEM ESTRADA e HIERROS DIEGO, así como á colaboración de HOTEL MILANO, ESTRADENSE DE CALEFACCIÓN, PIZARRAS PAYNO, M.C. FOTOS, MATERIAIS DE CONSTRUCCIÓN J.ESTURAO e o CONCELLO DA ESTRADA. Agardemos as mellores vibracións para o motor de Xosé, e os seus siareiros que cada día son máis. Para quen queira saber máis desta historia de motor e c_ompetición podedes visitar en intemet o sitio www.bamarti.com, na que poderedes atopar, ademais de moitas outras cousas, ata camisetas co logo deste noso xove e coñecido triunfador de raza. N oraboa o campión e tamén a todo o seu equipo.

....._

----

20/

m:abeíróg m:crra, decembro de 2000

No derradeiro cuarto do século XIX os galegos, por mor das difíciles circunstancias económicas do país, emigraban a eito alén mar na esperanzada procura de atopar unhas mellores condicións dunha vida digna que a terra onde naceran non era quen de ofrecerlle. Os veciños do concello estradense non foron unha excepción nesta masiva diáspora. Coñeceron, pois, e sufriron nas súas carnes e no seu espírito o 'calvario' desta malfadada emigración. Nesa riada humana, como unha gota máis, atopábase o mozo solteiro, Manuel Carbón Moreira, natural e veciño da parroquia de Santa Cristina de Vinseiro, do concello da Estrada. Cunha pequena maleta, cativo avío de roupa, repleta de soños e ilusións, Manuel embarca no peirao de Vilagarcía na compaña de outros vecíños, que coma el, fuxen da miseria. Nun amencer de outono o barco fondeado na ría, pon proa rumbo a cidade da Habana, capital da illa de Cuba onde o esperan coñecidos da familia e algún amigo da mocidade. Manuel comeza o seu traballo como mozo repartidor de mercadorías a domicilio, nunha tenda de comestibles. Unha angueira dura na que non existe un intre de acougo. Ó remate do día, por mor do peso de paquetes e fardos, as costas reséntense nunha cama de táboas. Só a propina que de . cando en vez pode gardarse no peto da azos para seguir percorrendo rúas cubanas. Unha mañá, un cliente da casa, veciño da rúa Corrientes, fixera un bo pedido. A Manuel custoulle o seu facer o percorrido ata o domicilio. A xenerosidade do destinatario, expresada en pesos, deixou pampo e ledo a Manuel. Sén pensalo dúas veces, con parte daquel inesperado agasallo tenta a sorte e merca un número de lotería nunha daquelas casas de xogo da rúa. E a deusa fortuna ronda por aquela terra caribeña e ·· chega ata Manuél. O-coñecemento da tan feliz nova -propagase entre os veciños residentes na illa. Entre eles, había emigrados con graves enfer-

en volver. Na cuberta do barco, na compaña do amigo Bugallo que, según contan, tamén participara na sorte dos "bombqs", cando no horizonte xa esvaecera a visión da Habana, os dous afortunados viaxeiros fan proxectos para establecerse na súa terra. Matinan facelo na cidade de Vigo coa montaxe dunha fábrica de conservas. A súa chegada de volta á terra de Tabeirós foi moi comentada. Manuel, seguindo os consellos da familia, compra uns cuantos solares na rúa principal e comercial na estrada de Chapa a Carril, da vila de A Estrada. Mozo solteiro e cunha boa fortuna axiña se converte no punto de mira de nais casamenteiras, pero Manuel, fiel ó amor primeiro e xuvenil da mociña Manuela Mosteiro, aquela xo.ve veciña, companeira na escola, nalgunhas ruadas e na imaxinación no intre da emigración, non troca de pensamento. Na igrexa parroquial de Santa Cristina de Vinseiro, igrexa común dos mozos, santifican os seus amores e forman un novo matrimonio. E comeza a chegar os herdeiros: José Mª, Manuel, Jesús, Serafín e María. O primoxénito, José María, nace o día 16 de xullo do ano 1892 na aldea de Godoi, parroquia de Santa Cristina de Vinseiro No pensamento de Manuel rebulía unha vella e enraizada teima. Estaba instalada no seu maxín dende os seus tempos de escolante: 'Os meus fil/os han ter unha boa educación que os redima da escravitude da terra. Traballarei arreo para que acaden unha boa posición social. Cando menos han ter o título de mestres". Cando nacen os fillos de Manuel e Manuela hai na parroquia unha boa escola rexida polo mestre D. Xosé Maria Caramés e tódolos compoñentes da familia Carbón Mosteiro van ser alumnos diste ensiminte. Entre os documentos gardados con celo p0r José María durante moitos anos aparece unha afectiva felicitación que recibira, como bo alumno, ó remate dos estudios elementais, asinada polo mestre e datada no

CINALES, ORTOPEDLA, OXIGENO, ETC. Despacho de medicinas para pobres. Riestra 27.

FOTOGRAFÍA A QUE SE FAI REFERENCIA NO TEXTO E QUE RECOLLE A DIVERSOS PERSOEIROS ESTRADENSES

mes de setembro do mil novecentos oito. Cando os fillos teñen a idade para comeza-los estudios, Manuel , para,facer realidade todos aqueles pensamentos, 'tluga no barrio de Pitelos, da cidade de Santiago unha casiña. Ninguén mellor que a súa muller Manuela para se-la patrona que poden ter os rapaces, agora estudiantes de bacharelato no instituto de Santiago. Pero os degoiros paternais non chegaron a tempo parta velos feitos realidade; non puido saber que aqueles rapaces, que o choraban, serían: José Mª, farmaceutico; Manuel , médico; Jesús , veterinario; Serafín, médico; María, mestra. O pasamento de Manuel ocorre ó pouco tempo de nacer a única filia, María. Xosé María, convértese moi novo no cabeza de familia, na axuda a súa nai como o irmán maior. Recibe o título de bacharel ós vinte anos. De seguido comeza os estudios na Facultade de Farmacia e, seguindo a teima do pai tamén se matricula en Maxisterio. Ten como compañeiros, ademais de seus irmáns, outros mozos da Estrada: Xavier Luces, que estudia na facultade de dereito; Nodar Magán que o fai na facultade de Medicina. Na mesma facultade de Farmacia o seu amigo máis achegado, máis íntimo será Virgós Pintos, anos despois inspector de

nha vez mdis o Cartafol do Museo achégase a ,.1 ,..,. •· ,.1 • • unna persona l:1'd'ª. d e ae reconeciao prestix10 na vida estradense 1;.

midades ocasionadas polo clima tropical e nunha extrema. necesidade. Manuel, de carácter bondadoso, atende unhas primeiras necesidades, pero como queira que estas peticións ían en aumento, deuse conta de que, de seguir así, axiña volvería á mesma situación de cando desembarcou no Morro. Outros amigos coñecidos que sabían da súa xenerosidade aconselláronlle que voltase a España e empregase os pesos en negocios rendables . Manuel era unha excepción entre os milleiros de mozos que chegaran a illa de Cuba e pensou

farmacia na provincia de Pontevedra. Tivo tamén como compañeiros e amigos os irmáns Bugallo Pita, fillos do compañeiro de seu pai en Cuba. Aqueta casa de Pitelos , moi preto da Universidade, está mergullada en libros de medicina de seus irmáns Manuel e Serafín, libros de veterinaria de Xesús e libros de Maxisterio para María. No ano 1916, Xosé María, acaba as dúas carreiras. Farmaceutico e mestre; non lle disgusta o ensino e de non ser porque os destinos <leste emprego poden levalo lonxe da súa Estrada, de boa gana se dedicaría ós picariños. Afastada a ensinanza, o licenciado Carbón soña establecerse como farmacéutico na súa vila natal. Ten noticias, polos compañeiros de Vilagarcía de Arousa, que naquela cidade un vello farmacéutico pechou a tenda. José Mª interesase por coñece-lo pensamento do seu colega con respecto ós trastos (vitrinas, frascos, tarros etc.). Nunha viaxe a Vilagarcía entérase de que boticario ten en venda tódolos utensilios da súa farmacia. José María entra en tratos e merca mobiliario, instrumentos e tódolos cacharros do colega. Nunha longa carretada de bois chega con tódolos trastes. No ano 1917 inaugura unha nova farmacia co rimbombante nome de 'El Globo' nos baixos dunha das casas que xa mercara seu pai, sita na rúa Marqués de Riestra. José Mª ten que se dar a coñecer, ten que formar unha clientela. A súa familia é ben coñecida e apreciada pero con isto non chega. Moi pronto a farmacia "El Globo' ten un anuncio no xornal local, 'El Emigrado': Farmacia el Globo del licenciado José Mª Carbón. -PRODUCTOS FARMACEUTICOS NACIONALES Y EXTRANJEROS, AGUAS MINERO-MEDI-

José Mª Carbón ·J

Unha.vida dedicada á Farmacia O POR 'üLIMPIO ARCA CALDAS

Casado coa dona María Barreiro Rozados, de carácter tranquilo e hogareño, axíña se ensambla na vida social da Vila e está disposto a traballar polo desenrolo da mesma. Neste senso atopamos a José Mª nomeado vicesecretatio da sociedade cultural e recreativa do Casino durante os anos 1921e1922. O ano 1924 o mestre Bernardo Mato Castro, diante da necesidade que sente a Vila dun centro para preparar os nenos para os estudios de bacharelato, inaugura na rúa Travesía da Igrexa un Colexio con profesorado competente. Na casa do matrimonio Carbón Barreiro medran sete fillos que han precisar unha boa formación: Isaura, Carmen, Josefina, Matías, Concepción, José e Manuel. José María non pode, negarse a botar unha man para que a xuventude se prepare preto da familia. Naque] centro impartirá as clases de Física, Química e Ciencias Naturais. Serán compañeíros de docencia o señores Emilio Otermín, Oficial de telégrafos ; Ramón Puente, ex-alumno de Sagrada Teoloxía e Mestre Nacional; Pelegrín González, oficial de prisións. No ano 1926 abre as súas portas, na rúa do Mercado, o Co- · lexio Moderno, autorizado polo Instituto Nacional de Pontevedra e dirixido polo médico Manuel Leyes Pose. Diante desta competencia o Colexio Cervantes ha reforzar a súa plantilla de profesorado. Nesta nova andaina, José María ten recoñecida a súa labor e seguirá no centro explicando as súas materias. Cando no ano 1938, por mor da guerra civil, se cerra o case recén estreado Instituto do Ensino Medio, José Mª formará parte moi importante na creación da "Academia España", sita na rúa de Serafin Pazo. Outros profesores daquel centro serían D. José Martínez, profesor de Latín,- D. Lino Arcos, xefe de Correos e D. Jaime Aguilar, mestre. Non tiña preguiza, tampouco en botarlle unha man en química os universitarios estradenses que viñan a casa en datas festivas. A súa rebotica estaba sempre disposta para unhas clases prácticas. Farmacéutico Municipal sempre o atopamos disposto a atender con solicitude ás peticións dos enfermos incluidos no padrón de beneficencia. Máis tarde, director do laboratorio Municipal fai un exhaustivo traballo encol das augas das fontes públicas do concello e dos alimen to máis esenciais: pan, carne e leite. No ano 1927 é nomeado Subdelegado de Farmacia do Partido Xudícial de A Estrada con competencia para entender na apertura de posibles novas farmacias. Un ano despois (7 . IV - 1 928) he nomeado Inspector Farmacéutico Municipal en propiedade. Así mesmo, José Mª non descoida a posta ó día nos novos métodos de análise farmacéutico e no ano 1931 asiste a cursillos prácticos de Estudios Sanitarios. Especialízase en Análises Quími-

/-21

·'{[ifbeírói> m:erra, -decembro de 2000 -

CERTAcos e Bromatoloxícos e en Análises Clínicos, especialidade á que se dedicou particularmente, a partires desta data. Para acadar esta importante labor de análise dos alimentos establécese nos baixos da casa do concello, o correspondente Laboratorio Municipal. O acto da súa inauguración corresponde a seguinte foto, na que distínguimos a D. José A raujo Ulloa, D. Fermín Bouza Brey, el alcalde Rodríguez ; D. Alfredo Fenollera, D. Humberto Pantoja; D. Benjamín Valladares etc. Os estudios encol dos alimentos que se consumen no concello e de tal rigurosidade científica que presentado nas esferas competentes, a Sociedade de Bromatología otórgalle o correspondente Diploma no ano 1951. Anos despois, no 1955 recibe o Diploma da Sociedade da Historia de Farmacia. Os Colexios de Farmacéuticos provinciais tiñan a facultade de proponer un farmacéutico que se distinguira pola súa labor científica e logo, analizados os méritos dos 50 farmacéuticos propost os, a Real Academia de Farmacia designaba ó premio nacional "Pérez Brián'. No ano 1955 ha ser José Mª Carbón Mosteiro o farmacéutico a quen se lle otorgue este importante galardón. O correspondente oficio dí así: 'Esta Real Academia de Farmacia, en su sesión del día 17, acordó aceptar el fallo del jurado calificador de premios del Concurso Científico de 1955, y conceder a V. S. el premio Pérez Bryan, consistente en dos mil pesetas y diploma de Honor. - La entrega de este premio se hará en la solemne sesión inaugural del curso 1955-56, el jueves día l de Diciembre a las siete de la tarde. Al comunicar a V. S. tan honrosa noticia, le felicito por su merecido triunfo y le ruego asista a dicha solemnidad para. recibir el premio. Dios guarde a V. S. muchos años. Madrid, 21 de Noviembre de 1955." Naquelas datas José Mª atopábase enfermo e así llo comunicou a Real Academia de Farmacia, quen pospuxo a súa entrega ata que o homenaxeado puido asistir. Con motivo desta distinción, o Colexio Farmacéutico de Pontevedra tributoulle un cariñoso homenaxe de admiración polo traballo realizado ó longo de ruáis de corenta anos ó compañeiro José Mª Carbón Mosteiro. Solemne acto celebrado en maio de 1956 no salón de actos de Fonseca, Facultade de Farmacia da Universidade de Santiago, coa entrega dunha placa de prata. O mes de xaneiro do ano 1959 chegara frío; na Rocha, un manto branco de neve pregoaba a dureza do clima. José Mª rodeado do cariño da súa familia, sente aquela friaxe no máis profundo do seu ser. O día catorce dese mes acontece o seu pasamento. Olimpio Arca Director do Museo do Pobo Estradense Manuel Reimóndez Portela

ESCOLAR DOS

PEREIRINOS No mes de xuño celebrouse, na histórica carballeira dos Pereiriños, da parroquia de Curantes , a cuarta edición daquelas fermosas xuntanzas de toda a colectividade escolar: pais, alumnos, autoridades que , dende o ano 1916 6 1931, protagonizaron as parroquias estradenses de Pardemarí n, Olives, Curantes , Rubín e Lamas. A xuntanza <leste ano superou con moito as tres edicións anteriores en canto ós actos, á asistencia de autoridades, veciñanza e alumnado. Con motivo desta efeméride a organización da festa, coa axuda do proxecto do Museo Pedagóxico de Galicia (MUPEGA) do Centro Ramón Piñeiro da Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, editou un libro que se presentou den-

tro dos actos celebrados naquela data. O libro leva por título "CERTAME ESCOLAR DOS . . PEREIRIÑOS, preGERTAME ESGOLAR cedentes, memoria e J)QS .PEREUUÑOS actualidades. O autor do mesmo foi o rnestre xubilado Olimpio Arca Caldas, coa inestimable éolaboración; no aspecto fotográfico, da promotora e organizadora da xuntanza, Marisé García Hermida, O libro, como responde ó título, fai unha introducción do artellamento dos primeiros sindicatos agrícolas e das Sociedades de Labregos na zona. de PardeNa terceira parte do libro marín e outras parroquias van unha serie de documenestradenses; sigue coa crea- tos das reunións das socieción e desenrolo das Socie- dades "Unión de Rubín" e dades de instrucción que os "Hijos del Ayuntamiento de nosos emigrantes levaron a La Estrada" na Habana e cabo na emigración, alén outras novas de interés. mar. O libro tivo unha gran A segunda parte corres- acollida entre os veciños daponde a lembranza, ano por quelas parroquias, que conano, dos acontecementos e servan así un documento da circunstancias daquelas fes- súa infancia. Así mesmo, intas escolares, acompañadas teresáronse por el algunhas de moitas fotografías das familias de emigrantes que distintas comisións e agru- teñen unha relación dos pacións de nenos e mestres. seus antepasados como aniSigue unha relación de per- madores daquelas fermosas soas, mestres e .directivos xuntanzas escolares. das sociedades que se disTodas aquelas persoas tinguiron na preparación e que teñan interés en telo poposibilídade <lestes eventos den dirixirse a Marisé García Herrnida. culturais.

Guía de Terra de Montes A Asociación "Terra de Montes" ven de editar unha guía da comarca que, con texto de Francisco Rozados "Rochi", concelleiro de cultura de Forcarei, e fotografías do estradense "Xoque" Carvajal, narra os aspectos ruáis salientables da zona, desde un percorrido histórico ata a presencia dos homes de letras, pasando pola arte e a tradición (capitulo no que se fai incidencia na pegada cultural do mosteiro de Aciveiro), os sendeiros, os muíños e o turismo rural. Quere ser unha guía para descubrir ou profundizar nos diferentes valores de Terra de Montes desde os puntos de vista histórico, medioambiental, etnográfico e artístico.

Os rapaces da Estrada Arxentina Estiveron connosco estes estradenses da quinta provincia galega, o Corpo de Baile do xos Centro do Partido da Estrada en Buenos AiAN;rONIO res, dirixidos pola súa profesora Marta ParMACEIR dal. Foi esta unha viaxe de estudios para per(concelleir feccionar a técnica de baile tradicional, nun ¡de Deportes esforzo inmenso para que .a nosa tradición , j Xuventude da perviva o máis depurada posible no centro , ! Estrada), que todos os estradenses estamos tan orgullo- . j JESÚS sos de ter alá. Unha vez ruáis, os nosos veci- ! BARROS ños na capital arxentina, deixáronnos o bo sa- (Centro estrabor de boca a que nos teñen acostumbrados, e dense na Hanon só pola amizade estreita que A Estrada mantén con todos e todas os que aprecien e difundan o que nos é propio máis alá das nosas fronteiras; especialmente á colectividade de Buenos Aires polo seu dinamismo e bo facer de xentes que sabemos traballan no día a día con Ignacio Turnes á cabeza e un equipo como os Sres Pugliesse ou Duro. Ó tratarse básicamente dunha viaxe de estudios, estivo centrada nos ensaios que tiveron .lugar nas instalacións do Colexio Pérez Viondi, na que mestres de diversas agrupacións de toda Galicia foron pasando para afondar nos diversos estilos existentes á hora de recrear as nosas danzas. Todo este traballo foi tutelado por Henrique Pernas e outros membros do grupo Tequexetéldere. Ademais, o grupo galego - arxentino, actuou no Primeiro Festival Folclórico de Callobre, no que acaparou a atención do público alí congregado, ó tempo que ofreceron unha mostra de baile na Fundación Xosé .Neira Vilas, en Gres, producíndose momentos de verdadeira emotividade ó atoparse o grupo nun lugar tan especial e fermoso, sempre adornado pola presencia de Anisia Miranda e Xosé Neira Vilas. Por último, tamén houbo tempo para o lecer, nun mes pasado por auga que os nosos bos amigos levaron co humor e a serenidade que os caracteriza, certos como están que non tardarán moito en volver estar por estas as súas terras, nas se reuniron co presidente do Centro da Estrada en Bos Aires e o Centro da Estrada en Cuba. Alegrámonos que así sexa e que disfruten dos lares que seus país e seus avós, un día, se viron obrigados a deixar e que eles disfrutan de novo. ANISIA MIRANDA E NEIRA VILAS CON MARTA PARDAL

""-....·

22/

\lrabeírós \lrerra, decembro de 2000

sta carta e este poema -da a.Ytorfa de

D. RAMÓN CERVELA-ARIAS TEIXEIRO e datados en Valiñas. o 15 de agosto de 1851-foron entregados por Dna Ana Mª Alvarez. Cen~ela (unha das herdeiras do Casal de Valiñas) a Xosé Luna Scmmartfn, xunto cun exemplar, datado en 1896 de 'Millo. miudo' de Enrique Labtirta e un exemplar de 'Gufa de Galicia' de Otero Pedrayo

Señorita Doña Avelina Valladares Núñez. Estimada amiga: V. me concedería el obsequio de admitirme á la participación de sus bondades en una visita; consientame, pues, hoi el honor de acercarme a V. por escrito. estoi mui ocupado; tal vez tendré que salir del país sin que me sea posible obtener la dicha de saludar a V.V. personalmente, i quiero no retardarme en satisfacer la obligación que V. me ha hecho la honra de imponerme. Acaso V. no se agrade del intimo saludo con que inicio esta carta. si tanta fuese mi desgracia, hagase V. tan amable como osada juzgue mi livertad i perdoneme; ó si quiere ....... algo suponga que me dirijo a V. ace cinco o seis años. Es tan poco tiempo cinco o seis años, cuando han pasado ya. sin embargo, en el siglo del movimiento en muí poco tiempo corremos muí largo espacio, y nos alejamos a distancias larguísimas. Hoi pocos instantes bastan para que, el quemarcha no vea al que se queda: el ruido en que huye nuestro amigo puede venir á animar el silencio en que nos ha dejado; pero nuestro silencio es casi siempre impotente para apagar una sola nota del ruido que nos arrebató la amistad. Siento ahora una especie de doloroso placer al recordar que V. fue quien se marchó; yo quien se quedó pegado a su país. Quiza estas lineas que acabo de escribir con honda pena son tan amargas como injustas; pero en este caso ya se que V. se apresurará a justificarme. No nos quejamos sino á

los Seres que pueden consolarnos; solo nos pueden consolar lo que amamos. Por lo demás, como ya indique a V., esta mi carta tiene por único objeto el presentarle la composición que V. tuvo la bondadosa condescendencia de exigirme. Antes de que lea mi poesía, ó como deba llamarse, tengo que obtener de V. un doble perdón. he tardado mucho, para hacer una pésima ofrenda. Me parezco bastante a esas supuestas notabilidades de mala edad que nos hacen esperar mucho la manifestación de sus especialidades, para aburrir después demasiado con ellas. Pero, mi buena amiga, yo no he podido componer uno solo de muchos versos, si no bajo la copa de mi pobre alcornoque; i estuve poquisimo tiempo a su bienechora sombra, de sde mi empeño. Ademas, es justo que V. tenga una prueba de la verdad con que digo, que me cuesta un ímprovo trabajo el ponerme en estado de inspiración. De cualquier modo, yo la compadezco a V. pobre amiga mía, ¡tener que leer cincuenta y tres estrofas, á cual peor! Lo digo con verdad; pienso que ningún mérito artistico tienen mis desdichadas trovas; i creame V.; lo mejor que puede hacer es arrojar al fuego antes de leerlos estos renglones desiguales. No obstante, faltaría al amor que me debo a mi mismo si negase todo valor a mi canto. Oh! lo tiene, si!..; en el han vibrado, más o menos directamente, todas las cuerdas de mi alma; en el se escuchan, alegres ó dolorosas to-

das las armonías de mi existencia. Ni podía menos de ser asi: pensaba i sentía para V.; i siempre que me acerco a los objetos que están muy intimamente ligados a mi vida, esa voz afectuosa que me llama encuentra un eco en todos los senos de mi corazón. A pesar de esto, yo no me lisongeo con la esperanza feliz de que V. comprenderá las quejas que dirijo a mi pobre i querido alcornoque; no. Solo puede interrogarlas con exito un ser que me ame: si mi pobre madre gustara de versos seria la unica que se atreviese a paladear ese acíbar en que están empapados los que tengo la honra de ofrecer a V.V. a leerlos a la luz del arte, ya lo se, va a disgustarse de sus harapos. He hablado de mis versos, no es verdad? Es que no puedo renunciar facilmente a la dicha de creerla a V. amiga mía; es que no puedo dejar de exalarme al contacto con una alma, en la que quiero creer que aún tengo una rica participación; es que confio mucho en la bondad de V. Antes de despedirme de V. voi a suplicarle una cosa: por mas que las apariencias me vendan, no quiera V. achacarme un estudiado e inoportuno llanto. huyo de los que lloran, hasta de mi mismo; únome, cuando me es permitido a los que rien, para reir

con ellos; quisiera que mi vida se derramara en una sola i larga carcajada. Si no río mas es porque no puedo. Por sia caso no me es posible visitar a V.V. tenga V. la amabilidad de recibir i hacer presente á papás i demas familia una visita del Sr. Juez de la Cañiza i su recien señora. Si no me engaño el apellido de ese caballero es "Gutierrez del Olmo": i el de su señora, hermana del actual gobernador de Zamora, es " Ríos i Rios". Siento no poder hacer uso del honor que me dispensaron. Mamá tambien me encarga que salude a V. V. en su nombre, hasta su vuelta de los baños de Cortegada, para donde saldrá dentro de breves días. Al mismo tiempo espero que V. se servirá recordarme a papás i demas familia. Ruego á V., amiga mía, que lea con cuanta benignidad le sea posible esta carta, y que me conserve en su gracia, si para ello es titulo de bastante merecimiento la intima adesión i el profundo respeto que hoi tiene el honor de reiterarle su mas apasionado i constante amigo.

B.s.p. Ramon Zerbela Baliñas 15 de Agosto de 1851

/ 23

m:abeírós m:erra, decembro de 2000

A mi alcornoque dedicada a la señorita Doña Avelina Valladares Yo te envio mi saludo, arpa de las tempestades, que exhalas mis ansiedades en tu ronco diapasón; Gigante de los mil brazos, recuerdo de los Titanes, que cantas los huracanes con solemne entonación. Salve, ¡oh, arbol!, que tus años tal vez por tus hojas cuentas, y tus raices asientas en la tierra del dolor. Dios guarde tu negra copa, que es mi hermana de amargura: no me dio el cielo ventura como a ella no le dio flor. Nunca el mirlo, ni el gilguero anidaron en tus ramas; do quiera el luto derramas; que e ti abriga la aflicción. Eres como el alma mía, arbol de rudos cantares el imán de los pesares el pavor de la ilusión. Semejas un desengaño, cuando en silencio profundo parece que huyes del mundo, o que el mundo huye de ti. l entonces, llanto en tu sombra que en mi viertes, angustioso, o en crespón, luctuoso que despliegas sobre mi. l cuando agitas tus ramas en monstruosas convulsiones tu sombra pinta visiones en derredor de tu pie; Recuerdos, remordimientos que asaltan un alma yerta, para los places muerta y para el cielo sin fé. Mucho te adoro, ¡arbol mio! arbol de pobre fortuna, que sombra diste a mi cuna y asombrarás mi ataud; Que yo vivo en tu existencia como un corcho de tu tronco; eco de tu acento bronco en mi amarga juventud. Miro en tus ojos mis penas, en mi dolor tu ruido, y gimes tu a mi quejido y yo lloro a tu gemir. ¿Gemelos en la desgracia, si uno de los dos no fuera tampoco el otro existiera, ó que fuera á medio existir?

l bendigo la armonía que vibran tus hojas mustias cuando entonan mis angustias de la tormenta al compás Que trovador de mi historia, para canÍar mis dolores, con tus tétricos rumores tal vez a mi puerta estás. Tal vez ... será ilusión, será mentira un neciuo desvarío ... mas dejame creer que eres lira del sufrimiento mio. l hoy que un recio vendaba! hiere tu millón de cuerdas, gime mi historia fatal; ni una sola nota pierdas de ese canto funeral. Oh! que hermosa es la infancia! edad que mima el cielo, que mística fragancia imperceptible flor; Edad oscurecida del hombre á la mirada, porque el abrigo anida del ala del señor. ¿Quien te comprendería si entonas sus encantos, su plácida alegría de santa castidad? De goces embriagada la humana mente impía, allá más no ve nada de su sensualidad. Dos veces sus delicias , regálanos el cielo; en la niñez caricias en el amor fruición. Si acaso hay una hora oculta entre mis días que rica en si atesora amante inspiración. Ai!.. dejala ..inefable, que duerma misteriosa, que a ti no te es cantable sin música ideal. Ni humanos hai oídos que puedan percibir los mágicos sonidos de esa hora celestial. Que solo Dios comprende la infancia i el amor, antorchas que El enciende con luz en su esplendor. Canta oh! arbol! mis tormentos i mi afán: los hombres a tus tormentos reiran. Que en el ageno pesar tiene el mundo siempre necio, para su risa un manjar, i un juguete de desprecio con que a su orgullo mimar.

i en besos mil darate, cariñosa mas amo r del que puedes pedir. Entonces .. como un águila en el cielo sin trabas volarás ... i corriendo el espacio en cada vuelo un mundo de placer agotarás. Mas, porque tanto en llegar tarda ese tiempo dichoso ? Si un dia le he de alcanzar, cuanto viene perezoso para mi ajan de gozar!! ... Ah! pobre corazón ..cuanta quimera tu loca vanidad para tu bien inventa lisongera; pero cuan lejos va de a verdad. Mira tu suerte.. . ahi tienes tu p resente que negro es su color!! p idele ahora á tu deseo ardiente que disipe ese lúgubre vapor. Ese bajel perdido en mar de llanto sin velas ni timón; i ciego entre las brumas del quebranto no ves el puerto de tu salvación. l sueñas! .. ai! del naufrago que tierra en sus delirios ve! que en cada playa que su planta yerra abandona una prenda de su fé. Siempre asi ... en contradicción sin tregua alguna de calma combatiendo están el alma mi deseo i mi razón. Que odia el deseo, quizas, cuando el pensamiento traza, i el pensamiento rechaza cuando ansía el deseo mas. Mujer que el alma adora, fantasma o realidad, ai! llora, mujer, llora, si me amas tanto como te amo yo que desde que a mis ojos tu fuiste mundo i luz entre ambos ai! de abrojos alta montaña tal vez Dios alzó. Inaccesible valla á nuestro debil ser. .. ah! .. calla ... por Dios calla!! .. pensamiento cruel, huye de mi Locura ... Vision mía, no más delirios, no, tu boca 1me sonría que para siempre el bien quizá perdí. .. l que hacer, oh! arbol!, tu, para enviarme consuelo? huye a mis plantas el suelo, i falta a mis ojos luz... Arbol mio! que se hicieron mis glorias, que a ti volaron; los que a tu sombra so!Jaron amores en mi laud?

Presunción! yo que soy? .. nada .. larva de mezquina vida en el cieno entumecida, sin alas para volar. la tu vida eterna, acaso, comparo la vida mía, y mis suspiros d eun día a tu canto secular. Mas, ¿porque naci a tu sombra? porque a mi puerta vegetas? porque mis sueños inquietas con tu lóbrego clamor? ¿Porque, di, con tus mugidos siempre a mi llanto respondes? .. ¿tal vez misterioso escondes mi destino en tu estridor? ... Yo no se ... pero bendigo . tu sombra que Dios me envía, cuadra bien a mi agonía ese fúnebre crespón; lesos recuerdos errantes desechos de mi adolescencia que flotan en mi existencia muerto ya mi corazón.

Ai!.. cuanta de mi edad se va perdida sin goces ni ilusión! en pocos años cual crió mi vida, i cual envejeció mi corazón... Envejecer mi corazón! .. Dios mio! Oh! eso no es verdad! ... bajas están sus alas con el frío que al viento le cogio adversidad Mas en su centro abriga eterna llama de insolito placer; intimo un fuego sin cesar le inflama que no puede apagar el padecer. Un fuego que en deseos i esperanzas ' se nutre abrasador. .. Dichoso corazón si un día alcanzas lo que apeteces hoi con tanto ardor Cual correrán entonces las tus horas en dulce frenesí, i cual se exala rán perfumadoras en aromas de dichas para ti. La Virgen de tus sueños; deliciosa vendrate a sonreír,

Altar de mis esperanzas es tu tronco descarnado, i en tus ramas he colgado como un voto a mi ilusión. la ti llego cada día, cual fervoroso romero, a implorarte el bien que espero ... i esteril es ¡ni of!.ación. Mudo estáspá~mi dicha, voz que te dan n~s aflicciones.. arbol de lasWialdiciones do tiene el nido mi mal, Tu llevas el anatema en tus brazos de esqueleto; no hay conjuro ni amuleto contra tu sombra letal. quien te trajo a mi morada? quien, con mano malhechora, tu semilla destructora vino a mi huerto a sembrar? Escucha .. yo te maldigo, con odio reconcentrado ... venga el rayo apresurado tu copa á despedazar.

Dios mio! ha blasfemado mi lengua osada, impía!! ... mi alma devaría, presa del fuego de voraz pasión. Ai! arbol bendecido! siento abrasarme aprisa ... envíame una brisa que el volean temple de mi corazón. l sopla en mi, suave, aqui ... sobre mi frente, al sosegado ambiente que la verdad en ti deposito. l venga tu calmo canto a despertar mi oido; fascinador zumbido de sensual placer le adormecio. Dime que unión solar son del mundo de los encantos que para la sed burlar de nuestros deseos tantos pinta en el desierto de un mar. l con gozosa ansiedad tras de esas aguas volamos de fa lsa de f elicidad; i mas sedientos quedamos al tocar la realidad. Que de una en otra visión, i de una en otra mentira, va marchando el corazón, que al supremo bien aspira, á la desesperación. Dime, que Gloria no hay... que en nuestras dichas mezquinas estan los pesares! guay! cual mochuelo entre ruínas, siempre exhalando su: Ay!! Yo tirito al sol glacial que alumbra nuestra existencia, cual lampara sepulcral; dime que de fuego esencia hai otro sol mas vital.

l dime, que no es vivir esta agitación terrena; que hai otro inmenso existir sin sombra alguna de pena que empañe nuestro reir. Que solo esa inmensidad puede saciar mi deseo ... Bardo de mi soledad! te adoro porque en ti leo que existe una eternidad!!! Oh! si, te adoro! .. cual del arpa santa del profeta divino, tu salmodia a mi alma trae paz. Tu música sublime cual me encanta! Dios púsote a mi lado por custodia, cantor de la verdad. Como un dique, defendiendose del mundo, las oleadas de ese mar inquieto avanzan hacia mi, por instantes me siento que me inundo ... mas, confiado sus furores reto si yo me acojo a ti. Jamas me desampares, arbol mio! i mientras vivo, no tu sombra leda le niegues a mi sien. l cuando caiga mi existencia al frío de la muerte, quien quiera me suceda, protege/e también.

B.s.p. Valiñas 15 de agosto de 1851

24/

'QJ;abeírós 'QJ;erra decembro de 2000

A Estrada en CUBA Mosaico de fotografías inéditas e de inmenso valor histórico aportada desde Cuba por D. Jesús Barros López, e que amosan os estradenses na perla do Caribe celebrando diversos acontecementos festivos

ste verán, estivo connosco D. Jesús Barros López, Presiden te do Centro da Estrada e da Federación de Sociedades Españolas en Cuba. A súa presencia, chea sempre de sabiduría, ho estar e compañeirismo deixouse ver nos actos da nosa comunidade. Nesta viaxe, o Dr. Barros, trouxo consigo un pequeno tesouro, como son as fotos dos estradenses celebrando o S. Paio alá polos anos 50 e a visita do entón alcalde D. Manuel Campos. A ~la engadimos outra de vecinos de Callobre celebrando a Sta Margarita, que chegou á redacción de Tabeirós Terra da man da xenerosídade de Mónica Cardona. Todo elo, dános unha idea unha vez máis da tremenda importancia da emigración da nosa terra a aqueta illa do Caribe.