Tabeiros terra, nº 12, decembro 2002 optimizado

Xornal Uulturnl tiaEstrada

!VuXII

Outuhro de200t

I

A Asociación de Comerciantes e Fabricantes . de Mobles· da Estrada, Estradense de Honra 2002 A Asociación de Comerciantes e Fabricantes de Mobles da Estrada, foron galardoados "Estradense de Honra 2002", distinción que vén concedendo a Asociación Cultural "O Erado" a aquelas persoas ou Institucións que se distinguiron polo traballo feíto a prol do que é estradense. Así, ó igual que o foron anterior-

abeirós Terra rtigo de Franobre o Leader

e _entra en fun-

UNTA DE GALICIA ,cr T;-;

mente Pepa Varela, Carme Conde ou Mario Blanco, ou Olimpio Arca Caldas o pasado a.no, a Asociación de Comerciantes e Fabricantes de Mobles da Estrada que veñen traballando arreo polo noso desenvolvemento conseguí, ron este ano o preciado galardón do Erado. ¡Noraboa para todo o sector do moble!

• REPORTAXE sobre aFeira do Moble de Ga l ic'ia _ que chegou a .súa XVI Eqic.ió n neste ano, cun éxito absoluto

CONSELLERIA DE EDUCACIÓN DIRECCION XERAL DE POLÍTICA LINGÜÍSTICA

21

m:abeíróii m:erra, novembro ele 2002

Leader Montes, un-programa para o desenvolvemento integral da comarca O

,

Leader + Montes é un programa europeo no que participan e cofinancian · tódalas administracións (a Unión Europea, a Administración Central do Estado, a Administración Autonómica, a Administración Local) e tamén o capital privado.

Tódalas aportacións supoñen o global do Leader +, distribuido do seguinte xeito: o 40 % aportado desde os Fondos Europeos, o 20 % polas administracións nacionais e o 40 % restante polo capital privado.

Contémplanse dous tipos de accións: as productivas, é qicfr, aquelas que xeran unha rendibilidade para o promotor (a través da implantación dun negocio novo ou a mellora dun negocio preexistente•· sempre relacionadas ámbalas dúas circunstancias co desenvolvemento rural-, e as non productivas, que teñen como obxectivo un beneficio ou interese xeral (sendeiros, áreas recreativas, edición de material cultural e turístico de divulgación, albergues públicos, etc), asumidas estas por entidades, asociacións ou fundacións sen ánimo de lucro.

O período de . apertura para a presentación de solicitudes depende da data na que a Comisión Europea dea o visto e prace á Axencia Galega de Desenvolvemento Rural (A.G.A.D.E.R.) para que esta fixe as directrices forrnais definitivas canto ós proxectos que se acollerán ó Leader +.

X

-·

POR ROZADOS 'ROCHI'

FR,~NCISCO

· Dende esa data, que podemos cifrar apróximadamente no mes de outubro, teremos ata novembro do 2006 para poder presentar o Leader + Montes aqueles proxectos que conformarán o total do programa e que, por suposto, terán que s~r emprazados no territorio que compón o programa, é di-

cir, nos munl.cipios d¡i Estrada, Forcarei, Cerdedo, Cotobade, Campo Latneiro, A Laina ou Beariz.

O procedemento para a presentación e asunción dos proxectos é o seguinte: aseso: rarnento previo polo equipo de ·xestión do Leader + Montes (composto por xerente, técnico economista, arquitecto técnico e dous auxiliares aqministrativos), presentación de solicitude acompañada de memoria valorada (anteproxecto se a acción contempla obra civil), informes técnicos previos se se precisasen (por exemplo no caso de establecementos de turismo rural, por parte da Dirección Xeral de Turismo), certificados de estar ó corrente nos pagos coa Se_guridade Social, Facenda e Hacienda estatal), acreditación de uso dos bens obxecto do proxecto ou libre dispoñibilidade por un período non inferior a cinco anos (no caso de turismo rural serían quince), informe de viabilidade técnico e económico e unha serie de compromisos para respectar de cara á comprobación, inspección e posta a disposición de datos ás diferentes administracións.

Durante os meses de outubro a decembro terá lugar unha serie de charlas divulgati\;as nos diferentes concellos para informar á veciñanza e ós potenciáis promotores de todo o que atinxe ó programa Leader + Montes, onde se poderán resolver tódalas dúbidas e incertezas que poidan xurdir.

Ve a1 po1s acc10ns que non anovaa estamos no outono. Estes son rán, pois realmente cambiamos, cando tempos de recoller o que se·descubrimos.

Melloramos. E iso signimentamos. E así, logo do yefica progreso.

Progreso que non se rán,nesta parte do ano adicado a Berproduce sempre con velocidades e si nardo Rodríguez no noso Concello, con reflexións, con intercambio de dende o Tabeirós Terra volvemos ás ideas, con contrastes e todo nas especausas. Facémolo nun recendo doce ranzas ilusionadas, construíndo a cada de moitas ilusións. Ilusións para sehora. guirmos na tarefa de aportar cualitatiDispoñamos· logo as nasas capacivamente contidos que posibiliten pr()dades nos baseamentos de quen os postas para a mellara e mailo progreso (estradenses e galegas) en convivencultural do noso pobo estradense. cia.

Esta, a convivencia, será a mellar Querémolo dende a intuición e dende s· e guridade de vermos certo aquilo que a memoria colectiva,na contemporadesexamos, que soñamos. Ela ha ser neidade, sen deixar de mirar hacia quen mellar nos oriente nas nasas iniatrás, pero teimosamente soñando cara ciativas. adiante, pois ¡que fermoso é ler o fuSabemos que o presente non é o turo que xa se sementou onte, o que único futuro posible, que o futuro esicultivamos hoxe, gracias ós soños que xe moito e por iso se é marabilloso apuran o porvir! mirar as colores de calquera tempo, Unha vez máis -no convencemento · non podemos baixar as persianas cane no que se entende que así debe ser do queremos soñar o que pode ser. Taconvocamos a quen queiran participamén é certo que o futuro esixe máis do · ción nestas páxinas. Páxinas que para que se pensa e xa que logo,entenderenós son un espacio moi necesario. E mos, que o traballo n a diversidade, na facémolo nun ton plural, aberto, na · bondade e na xenerosidade das nasas ilusión palas colaboracións; pois o obras, iso permite sempre a construcque se sente, queda. ción de moitas causas.

Todos e todas poden - e deben - ter Velaí póis unha carta de navegaespacios nos que interviren positiva- · ción. Os proxectos non se poden deimente para animar as esperanzas (que xar para mañá. Se queremos aportar, son un deber), establecendo ideas, intervir, ofrezamos o mellar de nós. motivando e creando lugares de pensamento, de diálogo, de soños nos que de 'prexectos con verdaqeiros traxec- Todos estaremos convencidos de que palas boas, pasivamente, inoi pouco se gaña case q1;1e sempre, integrando o . to~. nos virá dado'. ·· que se aporta, 'a través de propostas

e'

RECICLAR .. E DE SABIOS. Un programa de divulgación ecolóxica e de medio ambiente que puxo en marcha Radio Estrada coa colaboración da Concellería de Medio Ambiente da Estrada e SOGAMA. Cada luns en Radio Estrada a reciclaxe é protagonista.

\

REVISTA CULTURAL DA ESTRADA EDITA: FUNDACIÓN CULTURAL DA ESTRADA C/ Benito Vigo, 104 36680 - A Estrada Pontevedra Tfno:986570165 Fax:986570233 -E-mail: publicadon@aestrada.com

XERENTE: Valentín García CONSELLODE REDACCIÓN: X. Manuel Reboredo Baños David Otero Daniel Fetnández Carlos Loureiro Olimpio Arca Caldas Xosé Lueiro Lemos Xosé Rodríguez · Xosé Vilariño Nicolau Alvarellos Xosé Luna FOTOGRAFÍA: BERNABÉ S.L. Marcos Míguez Puri Javier Lalín Valcárcel Arquivo DEPÓSITO LEGAL: BG: 282/1997 MAQUETACIÓN: FILMACIÓN P.R.G.

IMPRESIÓN: Tameiga SL

/3

\!rabeírós \[erra, novembro de 2002

A Torre de Guimarei, un ben público

Situada na parroquia de San Xian de Guimarei, a dous escasos quilómetros do Concello de A Estrada, a torre érguese sobre un outeiro, axudando a dar unba maior altura e verticalidade ó seu carácter defensivo, ForlJla parte do Patrimonio Histórico de Galicia e data do século XIV, mentres que o Pazo xa_de época barroca foi cónstruído a mediados do século XVII. Deste xeito, a Torre preséntasenos dominante e fálanos especialmente da época que a viu nacer: O Medievo. l.- Informe Histórico Artístico: Centrándonos na Torre e facendo unha primeira, visual, observamos a súa planta cuadrangular, que se prolonga uns quince metros aproximadamente de forma vertical, dominando todo o contorno.

Os sillares labrados e escarbados están dispostos con cuñas de pedra.Nos paramentos murais preséntase unha arcada peraltada que tería a función de porta de acceso. Disponse a un metro de altura sobre o chan, polo que a entrada realizarfase a través dunha escaleira, probablemente de madeira ou dun material efémero que non chegou a nós. A fábrica mural fálanos tamén dunha sucesión de seteiras, coa función de visualizar o exterior dende o irityrior. Neste, intúese que a estructurá puido estar distribuída en pisos. Así, catro sillares sobresaen nas catro esquinas cara ó inte~ rior, a unha mesma altura, e serviría de base para as trabes configuradoras do piso.

Hipoteticamente, e seguindo construccións similares, así coma debuxos realizados por Castelao <leste monumenfo, pódese deducir que o sen remate era almeado.

A conservación da Torre fáisenos imprescindible debido ó significado que <lito monumento ten para o noso concello, pois certos valores fan <leste conxunto un baluarte da historia, cultura e memoria do noso pobo. A relevancia que tivo esta Torre nas Terras de Tabeirós~ non só ó longo da ldade Media, serrón tamén en tempos posteriores, convértena no principal vestixio histórico artístico desta vila de tan recente creación. Serviu de marco a feítos de tanta importancia como foron as Revoltas Irmandiñas; nela desenvolveuse toda unha actividade nobiliar durante os séculos XVI, XVII, XVIII, por parte da familia Mosquera, e sobre todo da figura de Don Pedro Madruga. Por outra banda, non nos podemos esquencer que parte da nosa arquitectura ruáis próxima no tempo, como é a Casa do Concello, ten como un dos seus puntos de base á Torre de Guirriarei. Así nolo di o arquitecto vigués José Franco Montes na súa acta de construcción, onde -comenta a idea de reflectir no presente o pasado da vila estradense. Deste xeito a construcción .do Concello tenta recoller a forma de torre que logo, por causas económicas, non se chegaría a levar a cabo.

Por todo isto eremos que é necesario conservar este legado que chegou ós nosos tempos para que tamén chegue ás vindeiras xeracións. Aprendendo de antigos erros como foi o caso da Torre de Bandeira qu~, datada do século XII, non chegou á actualidade.

3.- Factores de degradación: No conxunto é <loado ver que o factor ruáis degradante e que está a poñer en perigo a estabilidade arquitectónica é a climatoloxía.

Debido á pluviosidade, moitas das pedras que configuran o valado, desprendéronse do orixinal quedando só partes <leste e afectando de igual xeito a todo o conxunto. Outro factor que lle atinxi u ó monumento foi o antrópico, xa que hai algúns anos produciuse un intento de roubo do escudo familiar que decora a fachada da vivenda, observándose hoxe en día mostras e reseñas <leste intento baldío. Outros elementos desaparecidos e que non se atopan no seu orixinal contexto son os ornamentos a xeito de pináculos que franqueaban o dintel semicircular. Nunha foto de 1974, a ruáis antiga que .chegou a nós, ollamos que se· encontra~ ban estes elementos,

En canto ós factores físicos,, a acción que ruáis está a prexudicar á Torre, é a v_exetación. O estar o monumento en situación deshabitado dende hai moito tempo, e como tampouco houbo unha preocupación de liinp!'.!za por parte dos organismos pertinentes, a maleza fíxose dona <leste conxunto, incrustándose na ped'ra e facéndose a súa limpeza, a curto ou medio prazo, así como a súa conservación, ruáis difícil. 4.- Propostas de conservación: A pesares de que arestora hai que cualificar_á Torre de Guimarei como ruínas, séguenos a amosar grande parte da súa torre defensiva de época medieval e da casa señorial do XVII. Declarado como ben de interese cultural, en función do establecido no Decreto do 22 de abtil de 1949, sobre a protección dos castelos españois, á proposta de conservación deberían seguirlle unha serie de pautas dictadas pola Leí do Patrimorrio Español e pola Lei do Patrimonio Cultural de Galicia.

Entré outras, na L.P.H.E. disponse no seu artigo numero sete que: "os concellos cooperarán cos organismos competentes para a execución desta leí na conservación e custodia do patrimonio histórico español comprendido no seu termo municipal, adoptando as medidas oportunas para evitar o seu deterioro, perda ou destrucción'.'. A L.P.C.G. no artigo número catro di que: "os concellos teñen a obriga de protexeren, defenderen, realzaren e daren a coñecer o valor cultural dos bens integrantes do patrimonio cultural de Galicia que radiquen no seu termo municipal, e adoptar, en caso de urxencia, as medidas cautelosas precisas para salvagardar os bens do patrimonio que visen o seu interese ameazado".Deste xeito e seguindo como n01mas rectoras o ;mtedito en ámbalas <lúas leis sería preciso botar man, cando men_os, das posibilidades de eliminación dos factores degradantes, destacando os ¡imbientais.

Posto que a Torre de Guimarei foi victima dos temporais que se estiveron sucedendo, e reparando tamén nos engadidos que isto implica (repercusión negativa da humidade no interior do pazo, 'afectando á pedra pola actuación do musgo; fungos ... ), sería oportuno retellar as zonas que o requiran para <leste xeito eliminar parte <leste factor ambiental.

Cinguíndonos tamén á vexetación, esta foi medrando dentro da arquitectura, polo que se debería facer un labor de limpeza no interior da torre e do pazo con regularidade, así como dos terreos lindeiros, debido a que a existencia de flora pod.e facer viable a destrucción <lestes restos históricos por mor dun incendio.

Co gallo de elimin~r os factores antrópicos que puideron axudar á degradación da Torre de Guimarei, ou para que en calquera caso non o sigan a facer de agora en <liante, sería acons~llable algún tipo de vixiancia.

No caso de que chegase a haber unha proposta de rehabilitación ou de restauración, indo ruáis aló da simple conservación, haberla que estudiar as fontes que fosen ruáis fiables, tanxibles e os de ruáis antiguidade que chegaron ós nosos días. Este por exemplo podería ser o caso dunha foto tirada en 1974 por M. Blanco Fuentes, que se atopa no Museo Provincial de Pontevedra, na que podemos observar a cuberta aínda tellá'da do Pazo e o cume da Tórre menos derruída, así coma os adornos que se atopaban ña fachada principal do pazo e que hoxe en día non se ato- pan no seu lugar de orixe.

Por outra banda e para dar a coñecer con ruáis claridade a localización da Torre (posto que como é ben· sabido está ás aforas do núcleo urbano ), requirirase a presencia de sinalización especifica, así como de folletos informativos onde se contasen entre outras cousas, a historia da Torre e do seu pasado medieval.

Unha medida que tería grande importancia, sería a prohibición para edificar calquera tipo de arquitectura que alterase o ritmo do entorno rural ou que afectase dun xeito directo ou indirecto á propia Torre e ó seu conxunto. Fose cal fose a via adoptada, deberianse acondicionar as arquitecturas coa maior fidelidade posible, respectando sempre a súa estructura, características, memoria histórica e significación que estas teñen para o núcleo de poboación e asemade para a opinión pública. . · · _

-. 4 /

UI:abeirós--m;eri;a, novernpi:o de 2,002

O ARTIGO

Na lembranza da Cantora da Ulla Xosé Luna Sanmartín

O vindeiro 17 de marzo cúm- quezamos, na que a nosa lingua prese o centenario do pasamen- estaba aldraxada. to de Avelina Valladares, a · Avelina Valladares foi, xa Cantora da Ulla, como gustaba que logo, unha das mulleres de chamala Manuel García Ba- que aportou o seu pequeno, rros. De seguro, ben poucos po- . máis transcendental, gran de dían pensar que esa señorita area para axudar ao rexurdir humilde, sensible e bondadosa das nosas letras, unha poetisa -peitencente a unha das fami- do rexurdimento.

Joiña despaña adorada Gali·lias fidalgas .con máis avoengo cia de Galicia-, íase converter, taVerjel dos encantos d'os puros mén, nunha rnuller cun espírito amores, libertador e cunha forte dose de rf<beldía que a levaría a superar Espérta, quo tempo chegou dajusticia os prexuízos existentes e; a E á pórtas alleas non pidesfaconstruir a súa obra poética en vores. galeg9, nunha época, non o es-

·cronoloxía: 1825 ... O 23 de outubro nace, no costanero lugar de Vilancosta, na freguesía de San Vicente de Berres, a meniña Avelina · Valladares Núñez. Era a sexta de dez irmáns, fillos do matrimonio formado por José Dionisio Valladares e María de la Concepción Núfíez. 1844 Compón o seu primeiro poema: La ausencia. 1845 Avelina trasIádase coa súa familia a Zamora, onde o seu pai ocupa o cargo político de Intendente. Desta época (zamorana) chegaron ata nós nove poemas dos que destacamos Mi Aldea, dedicado á escritora Carolina Coronado, e un Himno a S.M. la Reina, cantado no Teatro de Zamora con música do Sr. García, secretario daquela intendencia.

1850 ... O pai de Avelina é nomeado gobernador civil de Ourense, a familia retoma a Galicia.

1854 Morre a súa irmá maior Jacoba.

-1855 Morreo seu irmán Sergio.

1858 Avelina publica -co gallo

da Exposición agrícola industrial y artística de Galicia que tería lugar en Santiago en xuUo. deste ano- o artigo titulado Comunicación a la Sociedad de Ami·gos del P¡tís de Santiago.

1859 ... Desempeña o cargo de Secretaria da Xunta Parroquial . de Beneficencia de Berres, cargo que desempeña ata 1865.

1860 ... A súa irmá Luísa casa con Bernardo Espinos<!, froito dese matrimonio nacería Laurentino Espinosa Valladares, sobriño afillado de Avelina e, á postre, recopilador da súa obra.

1863 ... O 2 de decembro, a Asociación de Beneficencia de Pontevedra manda ao gobemador unha instancia na que enaltecían o seu labor ao fronte da · secretaría da Xunta Parroquial de Berres.

1864 ... Morre José Dionisio Valladares, o patrucio do casal de Vilancosta.

Avelina é recompesada coa Cruz de Beneficencia e o diplo- · ma acreditativo, en recompensa dos seus humanitarios servicios.

1878 ... Escribe unha Exposición al Eminentísimo Cardenal Sr. García Cuesta, intercedendo

polos f~egueses de San Vicénte de Berres.

1879 ... Escribe, en galego, os poemas: A Ulla, que sería publicado en El Eco de Galitia de B. Aires, e Diálogo entre un peregrino que se dirige-a Composte/a y un labriego publicados en El Heraldo Gallego e no Eco de Galicia de B. Aires. E pode que deste ano sexa, ta,. mén, A pobre orfiña, publicado posteriormente en varios xo" mais.

1883 ... Escribe Miña joya, pu- · blicado en 1903 no Almanaque Gallego de B. Aires e, posteriormente, no 1925, no xomal El Emigrado.

1885 ... Publica o artigo El ochavo milagroso no xomal ·El Eco de Galicia de la Habana, dirixido polo estraden'se Waldo Alvarez Insua.

1889 ... Escribe Ós qu 'emigran que será publicado en El Eco de Galicía de B. Aires e en La ·Gran Patria de Santiago, en 1902.

1902 ... 17 de marzo, Avelina Valladares Núñez, falece aos 76 anos na súa casa de Vilancosta, en Berres.

Edicións Fervenza honra a Cantora da Ulla P

ara comnemorar o cente-. máis avoengo de Galicia, unha nario do pasamento de das familias fidalgas máis culAvelina Valladares, a tas da nosa terra que, descoñecantora da Ulla, e co obxecto cendo o noso esplendoroso pade divulgar a obra da nosa pri- ·sado lírico medieval, foron me ira muller escritora, quen de loitar a prol da reconsedicións. Fervenza vai editar, trucción dá nosa cultura, da dentro da súa colección A Pin- nosa lingua, do noso país.

A través das Memorias de guela, Teatro Escolar para ler e representar, unha adaptación Familia, autobiografía inédita da peza teatral en verso: Diá- de Marcial Valladares Ü 823logo e!_ltre un peregrino que 1903), achegámonos á súa fase dirige a Compostela y un milia. O Patrucio do casal, o labriego (1879), considerada avogado José Dionisio Vallacomo unha das nosas primeiras dares (1787-1864), foi colabopezas teatrais. A adaptación foi rador de Fontán no Mapa de realizada polo profesor e poeta Galicia e do Diccionario históXosé Lueiro, director do grupo rico-estadístico de Pascual Ma. doz, á vez que cultivou a poede teatro Os Tiri.pautas. síá~· participa nun libriño de gozos á novena da Virxe da OS ESPI'RITOS Guía xunto cos seus fillos SerLIBERTADORES DOS gi() e Marcial.

VALLAJ)ARES DE Dos irmáns do lexicógrafo VILANCOSTA poderiamos destacar o labor do malogrado Sergio (1823Nunha paisaxe enmeigada con 1855), que ten escrito algúns arrecendo a mimosas, mirando ensaios e mesmo chega a colaao Pico Sacro, no costaneiro borar co seu irmán. · Marcial no solidario Album lugar de Vilancosta, ná freguesía de San Vicente de Berres, de la Caridad. A súa irmá Avepertencente á vizosa terra da lina (1825-1902), a Cantora da Ulla estradense, érguese -ben una -como gustaba de chamatermada polos seus herdeiros-, la o egrexio Manuel García a -casa grande de Vilancosta, o Barros (que comeza a escribir en galego da man amiga de fogar dos Valladares.

O berce dun dos clans cori Marcial e Avelina)-, convérte-

• se, coa súa obra poética en galego, hunha das mulleres que vai participar no rexurdir das nosas letras. E, por riba de todos eles, o señor de Vilancosta: poeta, ensaísta, lexicógrafo, a]Jtor da primeira novela escrita en galego ...

Marcial ·Valladares foi un dos primeiros refacedo res da cultura galega.

Por todo isto non é de estrañar que outro- estradense (de

corazón) Antón Losada Dié- luz da arte a fala humildosa, guez (sobriño neto político de sinxela e aldraxada, tan aldraMarcial) calificara aos Valla- xad a como entonces o eran dares como espíritos libertado- Galicia e os galegos. res. Os galegos de hoxe -escriEran os tempos en que era biu o precursor do Seminario mala crianza falar galego, en de Estudos Galegos no xomal que os galegos tiñan vergonza El Emigrado en 1925- non se de falar aos señores como faladecatan de todo o valor do tra- ban á súa nai ou aos seus fillos . ballo daqueles homes, daque- ¡Tempos mquros xa pasados! las mulleres que aínda sendo · Avelina Valladares foi un dos señores, escribían en galego, espíritos libertadores, cómo o facendo_erguerse do chan coa seu irmán Marcial.

Avenida Buenos Aires, 100 36500 - Lalín tfno:986783988

.RJ San Paio, 21

36680 - A Estrada tfno e fax: 986573216 web: http://www.ofitiendas.com

15

'm:nbeírós t!J:erra, novembro de 2002

SARGADELOS De novo a s_ala foi punto de encontro de diversas acti viqades socio-culturais

versas actividades dirixidas ó lecer dos estrade.nses. Desde' un ciclo de actividades na rúa -na fotografía- ata outro de cine tamén na rúa e con presencia en tres parroquias do rural estradense, a diver- · sión estivo garantida

V' JAZZ A música tivo un protagonismo especial neste ano nas Q.istintas actividades que se realizaron na Estrada. Neste caso foi o Jazz quen congregou a un bó número de afecciona~ dos ó -redor -da interpretación musical máis xenuína.

V CAIXANO VA -Outra das aportacións cu!~ turais que~ ó longo des te ano que está a punto -de rema.t ar tivo un protagonismo especial foi a de Caixanova, que apoiou decididamente o teatro facendo chegar A Estrada a compañías de renome na- . cionaL con obras 'que; non só -foron referente para tódolos afeccionados, senón que ademais incluírtjn unha profesionalidade fóra . de toda dúbida.

V ACTIVIDADE CO-

RAL

Dentro do panorama musical estradense hai que salientar a importancia que a música das corais está collendo na nosa comarca cada ano, Nesta ocasión ternos que darlle un lugar de honra a Coral Polifónica Estradense que durante a homenaxe as irmás Valdés e a Carlos Fernández, fixeron unha gran demostración de música coral acompañados pola orquestra do Conservatorio de Músi ca Estrad e n se, emulan do así ás grandes formacións corais.

A Coral .

Casablanca !amén actuou na Estrada

REDACCION Poucas veces un local é centro de tanta actividade cultural -como Sargadelos, -n o seu enderezo da rúa Calvo Sotelo.

Unha galería que segue sendo punto de referencia de diversas actividades socio culturais sen perder ' tamén a súa situación c;omo opción de mercar diversos agasallos con referencia directa na nosa cultura.

Alí -taÍnén este anopresentaronse diversos li. bros. Valores eternos e de ·valor universal, difíciles de catalogar.

Unha vez máis Sargadelos deixou constancia da súa teima no desenvolvemento da cultura e a sociedade galega promociando a nosa identidade como pobo.

6/

'QJ:abeíró~

A

recentemente clausurada .

XVI Feira do Moble de Galicia vólveu a converti-lo éoncello da Estrada nun reférente dentro da comunidade autónoma galega. O certame de mobiliario máis importante do noroeste de Espafja superou o seu propio récord de asistencia acadando 99. 000 visitantes, o que deixa a.s portas ·abertas a un esperanzador futuro por riba dos cen milléiros de persoas. .

Et

ZA.R1 s.1.

Paralelamente á propia actividade comercial , o evento contou con numerosas iniciativas culturaís e sociais, que veñen a corrobora-lo poder de convocatoria do moble da Es..: trada como aglutinador da maioría dos movementos e inquedanzas dos veciños e tamén dos visitantes, que aprnveitan a visita ó certame para coñece-lo mundo que ofrece esta vila e os seus arredores.

Os nove· ir¡.tensos días que durou a feira ab-ríronse paso· coa inauguración a cargo do presidente da Xunta, Manuel A FEIRA DO MOBLE DE GALICIA CONTOU CO RESPALDO INSTITUFraga, que cualificou a cita co- CIONAL NA SÚA INAUGURACIÓN mo "punto de encontro" do sector do moble.

Na apertura, o recinto da fundación de autoridades, encabezadas polo alcalde da Estrada, Ramón Campos; o presidente da entidade organizadora, Miguel de la Calle; o conselleiro de Industria, Juan Rodríguez Yuste; numerosos cargos autonómicos e a práctica totalidade da corporación municipal. Asímesmo, a feíra recibiu durante os días posteriores a visita dos principais líderes das formacións políticas ruáis relevantes do país.

Por outra banda, o incremento no número de visitantes e a importancia que lle outorgaron as relevantes presencias de persoeiros da comunidade débense principalmente á 'revolución' que experimenta o moble galego e que está a ser liderada, sen dúbida, polos empresarios estradenses.

Así, a feira deixou de ser só o reflexo da talla e das liñas tradicionais para converterse nun evento en expansión no que caben tódalas tendencias.

Neste labor, é resaltable o traballo do sector local, que presentou nos seus stands a rixidez das pezas típicas da zona e tamén os deseños máis modernos , prácticos e funcionais , marcados por liñas máis lisas, pero sen perder un ápice da calidade que sempre se abanderou dende o concello.

Unha das claves desta puxanza baséase na inclusión de materiais complementarios ó mobiliario, como o aceiro, a pedra ou o aluminio, que serven para moderniza-los dese- UNHA FEIRA PENSADA PARA A PROMOCIÓN DO MOBLE GALEGO ños e para acomoda-las pezas ó

O ACONTECEMENTOS

Feira do Moble de Galicia

A

XVI Feira do Moble de Galicia analizada -a través da pluma de Daniel Fernández, xornalista de Faro de Vigo ...

metra, novembro.de 2002

·futuro do interiorismo, que se . Fundación de Exposicións e presenta tan cheo de posibilida- Congresos coma outras entidades coma_o do moble da Estra- · des da vila organizaron no marco do recinto unha importante da. .

Un aspecto ruáis a destacar cantidade de actividades cultuda propia actividade expositiva rais, e en menor medida sofoi a celebración paralela do ciais, que serviron para chamaVIII Salón de Antigüidades, ~ª atención dos presentes en que encheu. en moitas ocasións aspectos colaterais á industria o pavillón municipal 'Manuel ruáis representativa do conceCoto Ferreiro'. llo.

Incribles peDe entre tozas dos catro últidas, é especialmente sumos séc ulo.s bliñable a 'atrouxeron ós amantes de xoias, entr~~a do VII moedas, cadros, Especialmente suliñable a prem10 xornal~uza, teléfono~, entrega do VII premio lístico Manuel camaras fotogra, . . Re.imóndez ficas ... Así mes- xornalistico Manuel Rei- Portela, .que mo, a cita coas móndez Portela, que nes- nesta ocasión cousas curiosas ta ocasión recaiu no xove recaeu no xove biólogo Xedeixou unha anécdota dun in- . biólogo Xerardo Neira . rarQs> Neira calculable valor polo seu traballo 'Descu- polo seu traballo Descubrir. cultural, xa que o brir' presidente da O acto acolleu fundación, Minumeroso púguel de la Calle, blico, aínda que a atención atopou neste salón un exemplar estivo marcade 'Contiños da da pola preterra", do insigne escri_tor estra- sencia do expresidente da Xundense Manuel García Barros. ta e mantedor do premio , O libro, que pertence á pri- Xerardo Fernández Albor, e meira edición, de 1931, está in- pola viúva do escritor Camilo corrupto, xa. que aínda non ten José Cela e presidenta da funrotas varias follas da parte cen- dación que leva o seu nome, tral. Dende agora, é aínda que o Marina Castaño. Entre os preseu, propietario é un particular, sentes tamén se atopaban o alpasará a formar parte do patri- calde da Estrada, Ramón Cammonio · da Estrada e da historia pos; o presidente da fundación, Miguel de la Calle; e o conceda Feira do Moble de Galicia.

Coma ~empre, o certame ta- lleiro de Cultura, José Manuel mén se converteu nun impor- Reboredo, entre outros persoeitante lugar de reunión para de- ros.

Castaño calificou. ó tisen volve-los proxectos da industria. Dende agotular do galardón ra, o futuro do seccomo "gran prótor ábrese coa cer da Estrada posible creae da súa coción dun polímarca" e gono indusposteriort r i a 1 mente especialire prozado do " duciu mo b 1 e na Eso trada, que es un ha criidea q u e biu f o i con cretad , a neses dj as p o r R o d r í Cela

mor te de Rei partir vindeiro ano m ó n de z se o ,concello e. hai máis de os moblistas sete anos. Pola súa banda, Feraceptan o reto. A intención é a: de reornández Albor destaganiza-lo sector xuntando cou ó médico local coá meirande parte das súas mo "un reputado humanista, un ·empresas, o que permitiría im- gran político, un home culto, portantes aforros en servicios e traballador e gran galego", polo ofrecer unha me llor e máis ·que considerou que "son títulos compacta imaxe de cara ó pú- . suficientes para seguir honranblico e ó resto da industria ga- do a súa memoria e continua-lo seu labor cultural". Finalmente, lega.

De la Calle animou ós xornalistas a participar, dende xa mesIntensa actividade cultural mo, na oitava edición do preA Feira do Moble de Galicia mio. non só é moble. Esta idea, preAdemais, a feira serviu cosente dende a creación do cer- mo escenario para a presentatame, cobrou este ano unha ción do 1 Certame de Xóvenes maior vixencia, xa que tanto a Solistas José Valcárcel, uilha

/7

Ul:abeírós U!:erra, novembro de 2002

--

A viúva de D. Camilo José Cela, que leu un artigo do seu home, participou activamente na entrega do Premio

iniciativa promovida por Calzados A Esquina con motivo do seu primeiro medio século de vida e que permitirá honra-la memoria do fundador desta zapatería, que compartía o seu traballo cunha gran paixón pola música. Este concurso, que se celebrará o 19 de outubro no Teatro Principál da Estrada, contará coas categoría de vento madeira e vento metal e pretende seguir difundindo o nome do concello como centro referencial da vida cultural de Galicia. _ Finalmente, o encontro co moble tamén· premiou o traballo de Dolore~ Moares, unha· estradense que foi a gañadora do certame coñvocado pola fundacíón co fin de obte-lo cartel de presentación desta Feira do.Moble de Galicia. Unha espectacular cadeira valeulle a . esta moza para representar á Estrada por toda Galicia publicitando unha actividade de gran peso no concello.

Xerardo Neira, o gañador do Premio Xornalístico Manuel Reimóndez .

www.radioestradá.com ./

..·.a outra forma de escoitar a radio

.

8/

'W:!lbeírós W:errn, novem)Jr9 de 2002

A

topámonos hoxe no solpor festivo dó día gran- . de deste maio noso. No maio popular no que a vella aínda qneima o tallo e ata o seu corenta, non quitaremos o saio.

Atopámonos pois no noso maio, no que celebra as nosas letras, as da Lingua das nosas palabras orixinais, a galega, milagre ruáis doce da obra primorosa espiritual de quen nos precederon, tamén na Estrada de cidadania cultural e cívica para moita vida dende esta pri-k mavera tan . nosa e amorosa Lingua Galega, a túa causa de Galicia, a dos textos, a da Literatura e Cultura, a da comunicación, sempre presidida polos seus falantes amorosos, os que se definen en identidade de "nós" como posesión fermosa, como ligazón de orixes, en convivencia, sen negar a ninguén, na definición de terra e de pobo, xa que logo de identidade.

Lingua que queremos colocar como unha manda de flores para froitos nos nosos ánimos de autenticidade.

E así hoxe á iniciativa de.ste __ noso-Museo Estraaeñse, de nome significado, o de Don Manuel Reimóndez Portela, na presencia memorial de Frei Martín Sarmiento, na convocatoria da medíación vocacional de Olimpio Arca, coa súa proposta tan sobresainte chea de Lingua de Cu)tura, tamén na literatura e na lectura, nas nosas letras galegas e coas estimables presencias de vostedes, significamos á nosa Lingua todos en amor, como coroa, como voz ourada, de prestixio, para usala, para vivila, que así se cristalice, David Otero, nun momento da súa intervención no Día das Letras Galegas, nun acto organizado polo Museo do Pobo Estradense Manuel como resolución afectiva, e Reimóndez Portela · consentida, de expresala sempre rn ·convivencia. tamén na Estrada, dende esta venda de dicirmos estradenses, E nela, na nasa Lingua, casa humilde, chea de orgullo e galegos e galegas, sabedores de as letras, de valía, acugula~a de referen- que os nosos horizontes van a tes de memoria, de historia e de poucos, a paso a paso, que as e as palabras, futuro, no compromiso fondo presas ben se sabe que non vados pensamentos, dos sentimentos, dende quen somos, sen xogar- len moito, que os comproq¡.itodas máxicas, · sos, tamén· os argumentos, non mos a falsos profetas, todo máxico · sen tremendismos, nin autofla- van polas urxencias, proclamae popular, xelación_s, aliñados tia convi- mos que queremos que a nosa

, _ ,, i.. avi·d··· ~· o·.· tero~ acnegase nunna proc1ama i»d· itti-:Ju/71·[· U'uu . °-' "'~lectivf!J ó p· .°-'nsnm°-'ntfl ,, v ,. ' e comun .,.. ·no n,· ta "" d: as L e tras . uruco ..

~=~ ····'·

..

~

'1-V

·" ··-"' · ,. " '

__,

... - ~ .. ,. ... ff.. . , ...-~ .. ... i

para usalá sen disculpas, que nos garanta eficacia, _ que nos defina, instalada, na memoria colectiva, na que promove emocións.

Emocións para voces indestructibles, que resisten as erosións, de tantos olvidos, de mazes e de andacios, de indiferentes, de resignados.

E así, dende hoxe e oxalá para sempre, a pasos seguros, irrenunciables, ·no andar dos nosos ideais, aqui

Lingua Galega sexa vehiculada E así nós preguntámonos a cada momento nas nosas ví- ¿que se poderá sentir cando un das na orientación apropiada non se ere nada, nin rñembro de das nosas crencias nada? das nosas conviccións, ¿acaso a -obsesión por entregarpara que así s·e defina con ple- se á .grandeza dos demais, deinitude con frescura de Cultura, xándonos do que somos, na nosa i~entidade de pobo di- iso non garante case que sem~ · ferente, pois nós somos do po- pre a desgrada? ¿acaso ser galego será un chiste bo do galego e por tal, manifestamos, que contar para divertir a óuque Galicia non pode ser soa- tros? mente unha e.moción ambigua .. ¿o útil é sempre bo? sen galegos e iso ¿nacemos para fuxir? obríganos a soñala e a construí- ¿acaso na Lingua non está unha la pedra a pedra e facelo dán- boa parte, diremos que a medolle sentido singular no plural llor, do todo dun ppbo e o da e no democrático, na nosa Lin- súa vida? gua. ¿remataría a obra de Xudas coa spa morte?

Lingua activadora, a das mil. falas nos nosos pobos Está ben visto que da nosa hise aldeas, vilas e cidades, de . toria, non podemos facer unha mar a terra e de terra a mar, . ~a de sepulturas. atlántica, continental, · Sepulturas nas cales se esteá para que se manifesté con amor volvendo po o corpo deste podende os nosos corazóns, sem- . bo. pre, Por iso hoxe, sen mentiras e si coas dignidades da nosa fe dende este espacio de Cultura, na celebraGién-das nosas Letras· en nós e nela.

Galegas, Beri sabemos que hoxe non po-, con esperanza, demos probar o traxe que fare- optimistas, mos dentro de vinte anos, nas moitas luces pero soñalo ... e si que podemos e si que debe- tamén nas sombras, que as ternos, mos facelo Pois ... as que nos obrigan a presentar nin a Galicia, nin á nosa Lin- o noso sentimento de sufrimengua, lles basta soamente con to- to por non ver ruáis viva e reaccalas cos dedos por cada dezá- tivada, usada e normalizada, a sete de maio, nosa Lingua no noso pobo, ainda que sexa primorosamen-te desexamos proclamar que debemos ir colectivamente en para acariñalas. convivencia Ningm1ha das dúas, nin Gali- na dirección atipada para de cia, nin a nosa Lingua, poden vez restauralas. constituír os baseamentos para un camiñar de desherdados, en- Si, irmos uns con outros, en netregados a falsas utilidades, sen xo plural de compromiso singular de pobo diferente, sentínidentidade, nun vivir de dúbidas pérmanen- dono s nó s atento s, a pouca distancia, tes e de tebras. na nosa Lingua, Si, de desherdados, entregados nas súas palabras e nas nosas por desorientados, sen intuír a ideas, sen confunsións, luz da súa terra, pois confundilas non nos leva a sen querer saber do calor. ma- ningunha parte. tria e afectiva da súa Lingua, os cales, créndose febles, por me- Mellor para tal, tamén, do a desaparecer ou morrer, co- camiñemos xuntos con actituvardemente, des criticas, edificantes, en trasen fe, xectos con proxectos de dignisuicídanse como membros dun dade, na virtude do diálogo, pobo antigo, secular, con honra de contidos definido e con historia, e cos deberes que lexitimen a con tradicións para a moderni- "proclamación dos dereitos, pois . dade, para o futuro, que é Gali- cando non se traballa polo que implica deber, logo, non se pocia, e dinse ser de ningún pobo den invocar dereitos . ou para peor, exclúense, e fanse doutro no que eren ter · un lugar ó sol vivindo en som- E traballeÍnos sen descanso, .na bras permanentes, sen referen- Lingua, en convivencia, para tes, partidos, desmemoriados vermos construír con autenticidade, . para sempre, sen lucidez, confundidos a cada paso. cos saberes populares de quen

As Letras... as nosas DODDDDDDDDDDDDDDDD

/ 9·

m:abeiró!> m:erra, novembrb de 2002 ·

..

E os nasos sorrisos xa non serán de tristes, - pOlS

as nasas palabras ' as da nasa Lingua, nas nasas Letras, · as das nasas aldeas, as das nasas vilas e cidades, xa non serán figuras de postais

nos precederon , para así eláborar ruáis saber de pobo que entregarmos logo obrigadamente como herdo ourado e transmitilo fielmente, ós que nos sucedan.

Fagámolo como galegos e como galegas, na viveza dos pensamentos e na calor dos sentimen tos, ás claras , sen desvaríos anacrónicos, necesariamente no compromiso das nosás ideas, na vontade de vivfrmos xuntos, de convivirmos, nin partindo, nin dispersando e si integrando e .comparando para participar de ~erto na obrá obrigada e facer as cousas ben, para endereitar a nosa historia dende a nosa medida verdadeira en contidos de moralidade e de ética, consckntes, na memoria, construíndo humanidade, sen irse dos problemas, pois Galicia constitúe a nosa ruáis grande posibilidade.

Posibilidade que sabemos precisa de cambios de mentalidades nos proxectos de amor para as certezas oo noso futuro como pobo.

na convivencia, en definitiva, sabendo quen somos e onde estamos, convencidos de tal cousa e non vencidos, libres, teremos a mellar arma colectiva para o que facermos polo noso futuro para acceder á universalidade e tamén para aportar obra e substancia, sumandó por dereito e por deber na construcción da esencia da humanidade.

Humanidade que non está fóra das nacionalidades, nin dos pobos, nin dos estados, nin das aldeas, nin das linguas, nin das culturas, Moi ó contrario, todo o antedito e ruáis , é o que lle dá comprensión e significado, concepto,

. de tolerar, nin de outorgar, licencias de caza con fervores discriminatorios.

Pois debemos saber -e referido a calquera pobo, ó noso pobo en especial, á nosa Lingua en · esencial- , que onde poñamos ·os ollos, o amor pon o seu berce E onde poñamos as mans, a feixes, alí nacerán as rosas.

E non queremos ser aqueles que se pregunten, como dixo a poeta Maria Mariño:

¿Seremos nós, os galegas e as galegas, quen teñ4mos a Lingua como a tea fina que sacamos do tear para non poder vestir? · Non, iso non ... e tampouco nos gustaría aplicar o que declara o poeta chairego Xosé Maria Díaz Castro:

Un paso adiaríte e outro atrás, Un pobo diferente, e todos Galicia. os pobos diferentes, E a tea dos teus soños non se constitúen dende si o aporte move.

para o baseamento imprescJndible de exercer a convi- Non, nós, na nosa Lingua, en vencia. convivencia expresándoa na

Galicia,- amigas e amigos non lles é un misterio, nin un Os pobos diferentes concretan esa idea, a convivencia relato, e fana valor obrigado da nin un tempo imposible humanidade. e si unha v9cación, unha consagración, un amor que profesar para un destino comunal no que non se lle di non ó outro e si se lle di PASA a quen queira,_ e contido de convivencia para que a casa es_tá disposta e por estas, NO, PRINCIPAL, . a felicidade, para a xustiza e a nosa Lingua terá que signifi- mailapaz. car unha seducción.

Unha seducción polo don con- Un pobo diferente - e nós·, o .sagrado da nosa palabra herda- pobo galego, sómolo- con hisda ou creada e. sempre pensa- toria, con Lingua de seu e Cul· da. tura, nunca pode ser unha ameaza, - En Galicia, como galegose có=- - nin un -mal, mo galegas, a nosa Lin.2ua ha nin un andacío, constituir a mediación éla ex- nin unha maldición. presión marabillosa do noso vivir activo, Un pobo diferente, e todos os o da nosa realización humana, pobos diferentes, o de darlle sentido ás cousas, constitúen dende si o aporte como esixencia de tamén ser- para o baseamento imprescenmos e dicimos unha parte cua- dible de exercer a convivencia. litativa da universalidade, si, Os pobos diferentes concretan descubrindo e descubríndonos esa idea, a convivencia e fana como galegos e como galegas, valor obrigado da húmanidade. donos da nosa Lingua, no seu ·emprego e_na nosa Cultura, A existencia de pobos diferenamigas e amigos, organizados tes non implica a necesidade

marabilla do que sentimos, a qada hora, a cada pensamento, dende hoxe, saberemos ruáis o que facer cos nosos días.

Os nosos nomes nunca máis se escribirán na nada, O noso amor xa estará menos ferido.

E os nosos sorrisos xa non se~ ran de tristes, pois as rtosas palabras , as da nosa Lingua, nas nósas Letras, · as das nosas aldeas, as das nosas vilas e cidades, xa non serán figuras de postais.

de quen as neguen, de quen nos neguen.

Pois ser galego e galega non pode ser unha ambigüidade.

Ser galego e galega ha consti. tuír progresismo e democracia, liberdade e convivencia, pluralidade de pensar e de vi-vir,_na expresión amorosa da nosa Lingua, da non inventada, da creada na terra, por séculos, maior de idade, sen comparacións de se grande ou pequena, .pois son as persoas, os galegos e as galegas quen a usan, quen · a viven e· a constrúen, quen a trasmiten con intensidade natural e expansiva. ·

finita de sentimentos que garden os nosos corazóns - podemos e debemos miramos nas súas palabras como espellos primorosos do pensar e do crear colectivo, tamén saber escoitarnos nas mil falas con acentos de pobo, donoso pobo e lernos desta maneira ruáis abertos e menos condicionados, pois as raíces das palabras van ó corazón do que sentimos.

Con ela, coa nosa Lingua, - na construcción en · convivencia da nosa identidade - debemos expresar o que aportamos á E termos pobo e Lingua pro- obra da conciencia universal, pia, sermos así, pois a nosa Lingua garante a galegos e galegas, nosa diferencia e usándoa en plenitude, asi, non pode ofender a ninguén, non é sacadle o nome a nin- · sen dúbida, tamén se garante a nosa eternidade.

País a nasa Lingua garante a nasa diferencia - e usándaa - · en plen!tude, asi, sen dúbida, · tamén se garante a nasa eternidade.

guén para lle obrigar submisión, nin tampouco tomarllo á lixeira para lle dicir feble .

Pois ¿Acaso unha lingua ou unha Cultura, un pobo, po,de poñer a outro en anacos?

Pois non, moi ó contrario, xa que logo ... sermos galegos e galegas será exercer deberes de respecto Elas, as palabras, • polos· recoñecementos dos ouas da nosa Lingua, metidas nos nosos corazóns, tros e así, por dereito, postas en voz plural e c~mu ­ o alto valor recoñecemos .. nal, con sabor a pobo, E para que nos recoñezan, dende o respecto polo que soa nai.e a patria, con saber de pobo, mos, no amor, traballando para ilusionar, tamén ha contar a no fervor da convivencia, - nosa Lingua e no cantar de pobo, · hoxe, dende hoxe, así o compromiso de usala, de xa non renunéian á identiaade, amala, pois así tamén nos amamos e xa non.máis , nunca ruáis, seran cómplices, amamos.

Nela - dende a constelación innin reféns,

Non hai mentira se dicimos que tristemente houbo tempos que coas nosas palabras expresabamos tristeza e resistencia e con elas, silenciados, alimentabamos bágoas.

Pero na esperanza, na nosa · Lingua, co noso pobo, tamén fomos quen de proclamar a palabra AMOR e así desexamos ruáis pobo, o noso pobo e conquistamos máis Galicia.

Sabíamos que nos faltaba _algo e que nos tardaba en chegar, pero a esperanza e mailos soños acariñábannos os corazóns, ainda que camiñabamos entre moitas ruínas.

Os nosos verbos, moitos deles, estaban amputados e non se podían conxugar en tempos de presente.

Pero para moitos, o AMOR, foi algo inseparable das súas vidas e así, con AMOR E CON ESPERANZA, soñando sempre, chegaron a hoxe, os novos días, os novos tempos, ilusionados deste presente, para sempre.

E así...

Nos ternos a obriga de desenvolver aqueles soños, si, no noso amor e na nosa esperanza.

10 /

\!J:abeírós \!J:erra, novembro de 2002

AS NOSAS LETRAS, AS NOSAS Non permitiremos dar marcha atrás, volver atr'ás.

Tampouco permitir que a tal pasado volva a nosa Lingua.

Ela A.a non pode andar pola: banda da morte, pois a nosa vida vai nas súas palabras e nós debemos renacer para usalas e non para imaxinalas.

A_s palabras da nosa Lingua posibilítannos creación e con elas, vivas e activas, sempre haberá un despois,logo da noite.

Elas colócannos na unidade dos sentimentos, na memoria, sen olvidar; pois non seguiríamos senao os mesmos, aínda que a paisaxe non estea soamente no que pasou, o futuro que se nos pon <liante hai que gañalo para escribilo coa sensibilidade da nosa voz común, · na nosa Língua, _ na que nos constrúe consciencia, coa capacidade comunal do sentir de pobo.

Debemos construír en Lingua nosa a nosa narración poderosa que nos lexitime para sempre.

O noso encanto ten que ~e sentir en galego.

O camiño, sendo difícil, de ser colectivo, sen exclusións, en liberdade, merece esforzo, dedicación e trabállo, · merece a pena, ilusiona pois se o que levamos connosco, intuíndo a onde chegar, é sentido, iso, ámase de por vida.

Frei Martín Sarmiento

Pois ..

.-

Quen prende a auga que corre, E de si mesmo enganado.

O regueiriño non morre.

Sempre corre por un lado .

Francisco Rozados 'Rochi'

.•

E ...

Non é só na grande terra, Onde os poetas cantan ben.

Os reiseiñores son da serra ¡e cantan como ninguén!

Pois... .

Aqueia FLOR DA ALDEA ben sabía, que había flores lindas nas cidades. _ · Flores que enfeitizaban saudades, na campá dalguén, · cando morría.

Quixo o destino que unha nena -ó ver a flor da aldea tan atraínte - foi cara a ela con melura.

Logo, como é propio das neneces, con xestos de mimos, de ternuras, con aquela flor puxo de festa, as súas trenzas.

Collamos nós, como propio das neneces, das madureces, as flores das aldeas todas sabias, tamén as das cidades, Sexan esas frores as palabras florÍdas <leste maio, as da nosa lingua, feítas das letras nosas, primorosas.

Collámolas sen perda, sen perdelas. .

Sintámolas a elas. a todas, n?sas.

No raiar dos soles, no deitar das fontes, no cantar das ondas, no falar dos homes.

Sintámolas a elas, a todas nosas, Teñámolas todas por sempre, nosas.

Fagámonos así un poema fermoso, e longo, e tenro, de versos nosos, E conxuguemos na nosa Lingua por sempre e para sempre, os · verbos falar e escoitar, tamén o ler, o escribir, o amar e o convivir, a todos, en primeira persoa, sen imperativos, en presente, co futuro.

e

A

s letras galegas do presente ano certaron de cheo na personalidade dun pioneiro, dun adiantado.

A Sarmiento ternos de agradecedle os galegos, sobre todo, que fose o primeiro, tralo inicial récoñecemento medieval no eido literario, en reivindicar o uso da nosa lingua no ensino e no labor da creación antes do Rexurdimento pleno -a época de Rosalía, Curros e Pondal-.

Precisamente, contra a metade do século XIX, foi en boa parte o estímulo da súa obra o que espertou, con resaibos do didactismo e mesmo da estética do neoclasicismo, o emprego do noso idioma con miras cultas.

Foi, ademais, o pioneiro na etimoloxía, .nunha fase pre~ ' científica e especulativa moi interesante e enriquecedora.

A parte dé por esa disciplina, que eu teño por unha das máis apaixonantes -e impres. cindibles- das qúe forman parte da lingua, engaioloume persoalmente polo interese vivo • que sempre demostrou pola Terra de Montes en xeral , e polb río Lérez, o que dedica unha case desmedida atención, moi en particular.

Mesmo aventura unha imaginativa hipótese verbo da orixe do seu étimo: "Siendo Pontevedra Hell enes y su significado puebJo o país habitado de hellenos o griegos, claro está, que sin violencia, se pudo llanar el río Lérez río

de los griegos ofluvius hellenán. Supuesto fo dicho, pudo haberse dicho Leros o Leron,

" ... Y acaso así se llamaría, y por lo mismo no me determina a creer sea voz latina...

Mientras, digo que Lf!,eros se di o Leros, Lericos, Lerice, Lerce, Leerse, Lerz, Lérez y Leriz"

mudando la N en R, tránsito común, sincopado el Hel-leron de Hel-lenon. Y acaso así se llamaría, y por lo mismo no me determina a creer sea voz latina ... Mientras, digo que Laeros se di o Leros, Lericos, Lerice, Lerce, Leerse, Lerz, Lérez y Leriz".

Diriase, pois, que podemos chamalo, coa licencia do sabio Sarmiento, o río dos mil nomes no país dos mil ríos de

Cunqueiro.

Pero este berciano de raíces cerdedenses non foi só un adiantado da lingua, senón un verdadeiro sabio de tinguiduras renacentistas que tanto salientou nas letras coma nas ciencias.

Aportou coñecementos e ricas análises comparativas no eido da botánica, axudou a prosperar con inventos imaxinati vos o propio mundo da náutica e da pesca, aconsellou ós dirixentes da súa época en multitude de materias, incluída a economía, e cultivou ex-. haustivamente a etnografía do mellor xeito que se pode, é dicir, en contacto coa propia veciñanza das zonas polas que pasaba nas súas enriquecedoras viaxes.

Por iso considero que as letras galegas acertaron este ano ó escoller a un sabio que iniciou camiños que logo serían cultivados por admiradores seus da talla de Bouza Brey ou José Luis Pensado, nicrariense que se convertería no autor máis experto na obra do ínclito frei... .

Na Terra de Montes puidemos este ano disfrutar da magnífica colaboración da doutora en filoloxía .Carme Hermida, veciña nosa, tanto na revista Cotaredo coma no ilustrador e amenºo relatorio co que nos deleitou na xuntanza anual da "Asociación de Amigos da Terra de Montes", celebrada en Cerdedo, berce dos ancestros do propio autor.

/ 11

'<!rabeí ró~ '<Ir erra, novembro de 2002

R

icardo Carballo Calero 'na súa 'Historia da Literatura Galéga Contemporánea' , na páxina 462, enumera persoeiros, poetas e escritores na lingua galega. Entre eles atopamos o nome de Bernardo Rodríguez, de quen o profesor Carballo escribe: "En 1874 emigrou a Buenos Aires Bernardo Rodríguez Ribeira, · nado en San Xiao d'e Bea, axuntamento da Estrada, o 8 de xanéiro de 1853. Cultivou a prosa e o verso. Fixo oratoria en galego.

Morreu en Buenos Aires o 26 de maio de 1924".

Foi esta referencia o xermolo da investigación <leste persoeiro.

Despois, consultaría a Enciclopedia Galega, e logo o magnífico traballo de Alberto Vilanova Rodríguez 'Los gallegos en la Argentina '. Volume II, Ediciones Galicia.

Con esta bagaxe referencial tiven a sorte de charlar con Andrés Rodríguez Lorenzo, veciño da parroquia de Cora e bisobriño de Bernardü, xa que a súa avoa, Manuela Rodríguez fora ifmá de · Bernardo. Andrés tiña referencias feacientes da vida <leste emigrante e ademais fotograflas familiares, cedidas xentilmente por Andrés para este traballo.

No arquivo da parroquia de San Xiao de Vea aparece a correspondente partida de bautismo na que consta a data de nacemento: 'cinco de la tarde del día 8 de enero del año mil ochocientos cincuenta y tres. Hijo de Manuel Rodríguez ~ María Riveyra, vecinos del lugar de Pouso en esta parroquia. Es nieto por su padre de Gregario y María Bustelo, vecinos que fueron de dicho lugar, y ·por su madre, de Manuel y ¿Margarita? de Carbia, vecinos de San Miguel de Cora, púsele de nombre Bernardo'.

A casa paterna era casa de Jabregos con certa capacidade económica, boas terras de labradío e gando vacún cebado, e cabalar. O matrimonio Rodríguez Riveyra tentou darlles ós fillos unha educación moi completa naquelas datas.

Os catro irmáns, Gregario, José, Bernardo e Jesús e a irmá Manuela asistiron ás clases do Ínestre da parroquia, D. Enrique Rodríguez. Por referencias familiares sabemos que Gregario, o filio que herdou a casa paterna, era solicitado polo vecindario para escribir cartas familiares e algunha que outra escritura de compra-venda.

Cando Bernardo andaba polos doce anos e xa coñecía un pouco de latín e sabía moito do catecismo, xa que era axudante perpetuo na ·cataquese parroquiál , ingresou no Seminario Conciliar de Santiago. Catro léguas que había que percorrer para levarlle ó rapaz algunhas vituallas e roupa limpa.

Desde os primeiros días Bernardo deu mostras de rapaz lizgairo e competente na xeira dos libros. As súas notas demostran o seu afán ó esl:udio e o bo concepto que del tiñan os profesores.

Unha circunstancia que máis tarde tería unha grande influencia no seú devir foi ser compa-

achegarse ante Compostela e contemplala con outros olios de cando seminarista;. chegar a Costa da Morte, coñece-las murallas de Lugo, aprisionar todo nun cáinara de fotos para, á volta, seguir disfrutando.

Todas aquelas testemuñas que levaba na súa cámara comezou a publicalas no Almanaque Gallego. Gracias a este t-raballo de Bernardo coñecemos á súa nai por \!llha foto que inserta no devandito Almanaque, correspondentes ó ano 1909, cunha nota que di: El retrato de la página 10 . es el de mi adorada madre, la cual cumple 90 años el 22 de junio de 1909. Este retrato se lo saqué yo estando ella en la huerta, en 1905, en la casa de POUSO. véu a Galicia, visitou a tódolos familiares, estudiou horas e horas no Mosteiro de Herbón, mercou os libros que saían do prelo de autores galegos; percorreu o itinerario previsto, e con toda esta bagaxe, .vol~ véu cunha renovada xuventude á Arxentina, a carón da súa inolvidable familia.

E seguiu a publicar fotos de Galicia, dun xeito máis intenso da súa parroquia. No 'Almanaque Gallego' do 190( hai unha páxina completa dedicada á súa casa a súa eira, ó hórreo, ós traballos do campo, e á súa familia.

Ano de 1913, mes de xuño, na extensa paraxe dos xardíns de Axiña ascende ó cargo de Palermo, verdadeiro pulmón de Contador-Tesoreiro do primeiro osíxeno· da cidade .de Bos Aires; centro docente arxentino. Alí, na orgullo nacional dos porteños, as universidade, na rúa Viamonte, árbores, espidas da follaxe, sepasa horas e horas, non só as co- mellan pregoar piedade ó inverrrespondentes ó calendario labo- no que vai chegando. Na casa do ral, senón tamén as horas de le- matrimonio Rodríguez Fariña c er; lendo libros, escribindo mouras avelaíñas pousan nas artigas e facendo tertulia cos pro- noites do outono nas fiestras. Un fesores que o consideraban e res- vento de fatalidade arrincou da pectaban como un gran filólogo roseira fami'!iar unha folliña tencon grandes coñecementos da ra, un fermoso capullo· de trece lingua latina e un gran helenista. . primaveras, a filia María AngéliEn Bos Aires forma unha fa- ca. O corazón de Bernardo, nacimilia. Tamén emigrante alí esta- do para gozar · dos seus dous ba ·a mociña María Estela Fariña grandes amores, a familia e GaliFernández, filia de Vicente Fari- cia, sofre unha profunda mágoa. ña Pego e Josefa Fernández Fe- Mergullado nun océano de imporro, veciños da parroquia de san tencia os aloumiños das outras Félix de Estacas, no concello de tres nenas e dos cinco fillos non 'cuntis. Deste matrimonio, cele- son quen de aliviar tanta dor, tanbrado no ano 1886, han nacer no- to desacougo. (Documento n. 4, ' ve fillos : esquela do pasamento da filia e Manuel Andrés (1888-1889); do pai) Manuel Silvano (1890-1944); ErA vida ha seguir e Bernardo nesto Cayetano (1892-1929); Al- mergúllase no traballo para afasfredo Teófilo (1894-1962); María tar ·aquel pesadelo que o oprime.

Angélica (1896-1913); María Cos máis variados seudonimos: E~ther (1898-1953); María ArBernaldo do Pouso, Nébodas, manda (1901-1941); María Elena Barón de Dorreguriz, Gerardo (1904-1964) e Bernardo Norber- Zudorriben, e para as polémicas to (1908-1978). · o de lgnarus, escribe arreo nos Todos· eles, os fillos homes, distintos xornais e revistas de ocuparon importantes postos na Bos Aires, Montevideo e Galicia; sociedade arxentina. Bernardo atende os diversos cargos e instiNorberto foi condecorado por tucións que a comunidade galega España coa Gran Cruz do Mérito lle foi otorgando pola súa comNaval con distintivo branco. As petencia, dedicación e afán de filias casaron con persoeiros ar- servicio.

No ano 1916, despois de trinxentinos.

Cando no ·seu petó pesaban ta e cinco anos .exercendo, co.a uns aforriñ9s- puido cumprir ' admiración e respecto de·tódolos aquela promesa e aquel devezo profesores da institución docenque lle roía as partes máis sensi- te, as súas funcións de Contadorbles do ser: Volverá súa Galicia. Bibliotecario chega o intre da xuQuería fartarse de imaxes, perco- bilación: Non obstante, Bernardo rre-los camiños de neno; sentir o segue frecuentando o caserón qa arrecendo das mimosas do Rosa- rúa Viamonte, agora como estullo , pillar unhas troitas á rnan, dioso para seguir no camiño das

E

ñeiro nos estudios do seminario Ali, a carón do mar, xura dede Cayetano A. Aldrey y Salva- fender Galicia e, con outros moido, natural do concello de Con- tos galegas e galegas, embarca · xo, parroquia de San Martiño de camiño de Arxentina.

Como todo emigrante, BerArines. Este ben preparado seminarista emigrou tamén á Arxenti- nardo ha buscar traballo para na, e en Bos Aires, Bernardo e subsistir. Gracias á súa boa preCayetano mantiveron sempre a paración pronto atopa un posto súa amizade porque ós dous os nun almacén de coloniais. Pouco xunguía o amor á Terra. a pouco vai subindo postos no Nós meses de verán, Bernar- entramado persoal <laque! comerdo convértese nun brazo máis pa- cio. Logo dun tempo, xa estaba ra atende-los labores das leiras, ocupando un lugar como auxiliar despois' de axudarlle á misa-ó pa- do tenedor de libros. ·Por mor da rroco. Terminadas as horas dedi- súa excelente caligrafía as súas 'cadas ás novas lecturas, aínda lle facturas chaman. a atención ó queda tempo ó xove para dar mesmo amo e ós siareiros do eslongos paseos pola fermosa natu- tablecemento . Un <lestes siareireza do val de Vea e achegarse ó ros, Nicolás Avellaneda, interérío da aldea para pescar unhas sase por coñecer este prolixo troitas. empregado. Na súa conversa con Os estudios no seminario Bernardo o cliente axiña se dá transcorren c;;oa normalidade e conta da magnífica preparación complacencia da familia que ten intelectual do contable. postas as aspiracións no ordenaO cliente interesado polo esmento de Bernardo. Non obstan- cribiente, Nicolás Avellaneda te, a guerra carlista trocou os era, nin máis nin menos, que toplans. No ano 1874, por mor des- . do un importante persoeiro. Fora ta confrontación armada, o mozo presidente da República Arxentiviu en perigo a súa liberdade xa na e na actualidade, ano de 1881, que podía ser reclutado para inte- exercía como rector da universivir no conflicto. dade de Bos Aires. O primeiro Cando a cidade de Bilbao es- traballo que se lle encomenda foi taba sitiada polo exército carlista, -a ordenación da vasta biblioteca Bernardo non o pensou <lúas ve- dest.e profesor. Bernardo fixo o ces. A despedida dos pais e de encargo con tal perfección e cosúa irmá Manuela foi o intre ñecemento dun arquivo funcional que o Rector Avellaneda, quedou máis profundo e doloros9.

Clarexaba o día e seu irmán tan impresionado e satisfeito que Gregario .prepara ás cabalerías o empregou como bibliotecario para acompañalo ata o barco. da Universidade da capital bonaBernardo, coa súa maleta repleta erense.

Neste posto granxeouse, máis de ilusións, e algúns libros, sobe polos camiños de Requian e bai- tarde, tamén a simpatía e amizaxa por Valga ata o peirao de Ca- de dos novos rectores: Bas.avilrril. Contempla cada curruncho baso e Uballes, e de tódolos prodo camiño para apreixóar na fesores e empregados. daquela mente aquela fermosa natureza institución. nestes intres duros e amargos.

12 /

m:abeírós m:erra novembro de 2002

letras na defensa .do idioma gale- funda humildade no retrato que go. Así mesmo, con máis horas fai del un amigo e compañeiro. de lecer pode dedicarse un pouco - Pero, deixemos que sexa <Q promellor á familia. pio Fernando Martínez Morás, No ano 1920 Bernardo perde- presidente da Asociación de ra a vitalidade. A súa bioloxía ía Prensa da Coruña quen nolo conmermando. Os médicos aconsé- te: llanlle unha viaxe a Galicia; un "D. Berna,rdo Rodríguez, apartarse de preocupacións, e fai hombre inteligentísimo, bien prea segunda viaxe á Terra. Quere parado y orientado, de una honvolver a ver, u·nha vez máis, o radez literaria tan cabal como su mausoleo que mandara facer pa- honor privado, esc~ibía brilfantera o descanso eterno, alí á som- menfe en castellano y en gallego bra da igrexa de san Xiao fronte y conocía admirablemente el á carballeira do Pouso. Volve fa- idioma regional. cerlle a visita ós frades de HerDe Ul)a de sus sobresalientes bón, chega á- Coruña e permane- cualidades, la modestia. Recuerce moitas veladas coa extensa do una muestra verdaderamente familia que cos anos foron au- ejemplar. mentando en número.

Había muchos años que no Con todos eles chega ata a ro- veía su casa nativa, sus tierras de mería do San Ramón da Anllada, Puente-vea, las vides y los camCuntis, troula que lle dá pé para pos añorados. Llegó en su último viaje a Galicia, cuando la Real un dos seus contos.

Esta viaxe coincide co ingre- Academia Gallega debía celebrar so na Real Academia Galega dos una solemne sesión en Mondaríz poetas Ramón Cabanillas e An- (el ingreso en esa institución de tonio Rey S9to, que se celebraba Ramón Cabanillas). na vila de Mondariz. A comisión Convinieron los académicos encargada do acto invitou a Ber- en que don Bernardo presidiría la nardo Rodríguez a que fose el asamblea: era un homenaje a su quen presidise o importante galleguismo, a su cultura, a la reevento, non obstante, non acep- presentación que ostentaba de la Asociación Protectora en Buenos tou tal honra .. on motivo desta viaxe te- . Aires de aquella docta Corpora·rnos unha testemuña da ción y de la que era dignísimo ' súa sinxeleza, da _súa pro- presidente.

C

' 'U na hermosa travesía y un as forzas, malia o coidado da medespertar aquí gratísimo; es- dícina e o afecto familiar. ta Galicia de mi corazón se No solpor do día 26 de maio presentó a mi vista más hermosa, de 1924 acontecía o pasamento más rozagante, más ubérrima, de D. Bernardo Rodríguez Ribeimás cariñosa, más encantadora, ra, a idade de setenta e un anos. con los amorosos brazos abiertos Enterrado no cemiterio Norte da para darme el abrazo de bienve- capital bonaerense foi acompañanida. ¡Que delicioso viaje de Vi- do por membros das distintas go a Mondaríz !. Parece que la asociacións da cidade: Asocianaturaleza misma se hubiese em- . ción Patriótica Española, Centro peñado en demostrarme que puso Gallego, intelectuais arxentinos e en ese cuadro los cinco sentidos españois, Directiva da Real Acade sus habilidades ... " demia Gallega:, Casa de Galicia, Delegación claustro da UniversiEstamos pois no 1923, mes dade, etc.,etc ... de Marzo. Dende a llanuras da As manifestacións de mágoa • Pampa chega o outono austral. · polo seu pasamento non se fixeBernardo, atópase enfermo, sen ron esperar. Todos os xornais e azos. Como un presaxio dun irre- revistas da capital do Río da Pramediable desenlace e case como ta, de Montevideo, Habana e Gadespedida escribe con man tem- · licia deron· novas do aconteceblorosa: mento e trazaban o importante traballo deste galego ilustre.

"Estamos a trinta de Marzo.

Algúns, coma eu, irnos entrando Testemuñas do seu labor e con medo nas frías congostras valía:, . que van hasta os curutos nevados da montana dos anos .. A min magoanme mais os croyos do cami'El recuerdo de D. Bernardo ño e· non sin to menos a friaxe da Rodríguez , cuyo fallecimiento auga que se entra po-los -buxeiros ocurrió ayer, se asociará por larque o tempo foi facendo nas pe- go tiempo a las actividades admizas vellas dos meus zocos, deses nistrativas de la Universidad. Hazocos que tamén sinten coma bía desempeñado en ella el cargo quen os leva renxer os ósos do de tesorero y llegó a ser una figuseu corpo". ra familiar entre los profesores y Se le invitó, rehusaba; insislos estudiantes, que lo veían enCon todo segue o seu pensa- tregado a su labor, con ese ahintióse, sin éxito, y aún prometió, para evitar nuevas insistencias, mento posto na súa terra: co escrupuloso que define a los que procuraría salir a Mondariz caracteres probos y que por la se"Téñolle moito medo os me- -riedad y la c!.ignidad de su condesde su casita aldeana.

Cuando llegó el día de la se- ses que vén: polo frío do inverno, ducta inspiran respeto y afecto ... " sión, hubimos de avisarle que pa- polas soidades que me están La Nación.-B. Aires, 27 de saríamos por Puente- Vea, para mordendo dendes do~día da peli- mayo 1924 recogerlo en el auto que nos con- grinación de Vea a Santiago. Na ducía a Mondariz. Ninguno de mañán dese día o Faro de Vigo lps viajeros conocía el lugar en púxome negro o corazón, debai" ... Además de estas condicioque la casa de don Bernardo se xo dos soportales do Toral coa nes que adornaban .zj señor Berhallaba. Todos los vecinos de· la noticia de que o día 3 de San An- nardo Rodríguez, distinguióse carretera, en aquella comarca drés sairía daquel porto o Santa siempre nuestro muy quer'ido fueron interrogados por nosotros; Isabel cos pasaxeiros pro Reina amigo· y paisano por su entusiasnadie sabía de don Bernardo, y Victoria Eugenia, que debía che- mo, su devoción ardorosa hacia arribamos sin él a Mondariz, gar a Cadiz o día 6. Dendes ese la tierra y las cosas de Galicia, a momento púxose para min o sol cuyo estudio y enaltecimiento donde tampoco se presentó.

Sospeché desde entonces, y gallego! consagró trabajos valiosos.

Cultivador de nuestra lengua tengo la convicción de haber O pasar a derradeira ves po-la acertado, que el modestísimo_don Pontebea sentime agasallado por regional, buen aficionado a los Bernardo había instruído a sus haber nacido ahí; o río Ulla iba estudios filológicos, escribió nuvecinos para que permaneciese póñendose xa fachendoso,mosmerosos artículos, cuentos, poeoculta su residencia y le ahorrase trando as súas recias forzas, os sías y sostuvo .Polémicas literala ostentación de presidir una so- seus ardentes suspiros de vello rias interesantes en las que lemne y docta asamblea. namorado dándolle unha cariño- demostró sus vastos conocimienAsí era aquel hombre culto, sa aperta a esa parroquia. Hoxe tos ... " simpático y bueno cuya memoria vexo cos ollos da miña alma gaLa Voz de Galicia, Coruña, perdurará entre los gallegos pa- lega un pouco esbaído ... " 28 de mayo triotas".

Pasaron dous anos desta deBernardo aínda sería quen de rradeira viaxe de Bernardo a súa facerlle -fronte a aquel temido inPor iniciativa do literato e Galicia da que dixera constancia verno. Volverán as flores a Pa- académico da Real Academia das súas impresións nunha carta lermo naquela esperanzada pri- Galega, D. Julio Dávila dedicoudatada en Mondariz: mavera, pero o emigrañte selle unha coroa fúnebre editada estradense, namorado cada día en Bos Aires e na que participa. máis da súa Vea, non recobraba ron importantes persoeiros, entre

GESTOS O

RADIO EST·R ADA 107.7 Líder de audiencia na nosa comarca ..... ·~-s

de cada 10 estradenses escoitan RADIO ESTRADA ... Está de MODA

/ 13

W::abefrós W::erra,' novembro de 2002

han contribuido al progreso de estas. tierras arn:ericanas y a las cuales se refieren las palabras generosas y sabias de nuestra constitución.

Su vida ha sido fecunda y benéfica, dejando tras si un ejemplo de funcionario probo e inteligente cuya colaboración ha sido un factor eficaz de la altura a que ha Jtegado.

os que subliñamos, cun pequeno parágrafo:

Manuel A. Bares. Literato-.. _ "Este nuestro muerto, no se desvió un mom~nto de su camino; no hubo nunca vacilaciones en él; apareciendo como un solitario en este extravío universal. Por . eso su modesta tumba será señalada siempre como un hito luminoso, puesto con otros, escogidos, en el camino de la redención y el progreso humanos.

Honrar su memoria es volver honra por honra; es consagrar las ideas, los sentimientos, las gentes y las cosas que él consagró en su vida, llena de emoción, de bondad y de altruismo; es afirmar el credo de que fue él una de las más bellas y vigorosas encarnaciones: es honrar a la Patria, a la Humanidad y a la Civilización, en uno de sus más nobles y típicos representantes".

Rodolfo Prada, ex-secretario da Asociación Protectora da Real Academia Gallega.

"Había en su figura la presta11cia señorial del hidalgo de pro y en su espíritu la fina aristocracia del talento ... De ahí que irradiase en tocfo instante la más cautivadora nobleza que fuesa . su palabra caudal de sabias enseñanzas ... !

Por sobre todo ello, admiré en don Bernardo la emotiva y fervorosa devoción con que su alma comulgaba en el altar sagrado de nuestra dulce y encantadora Galicia, .. Aquí, en la joven y promisora Argentina qe sus grandes afectos, tenía nuestra patria un indomable paladín qu~ sabía defenderla con las bien templadas armas de la erudición, de la caballerosidad y del férvido amor a la ¡Santa Terra N.o sa!".

y

O Boletin da Real Academia Gallega, n .-163 , con data 1 de xullo .de 1924, entre outras moitas gabanzas dedicadas a persoa de D. Bernardo Rodríguez Ribeira, escribe: · "Entre la colonia gallega era D. ·Bernardo Rodríguez unánimemente respetado y querido por su magnanimidad y sus entusiasmos, que lo hacían ser un protector decidido de todo cuanto pudiese contribuir al enaltecimiento de su tierra, oiljeto constante de sus cariños, y que le mostraban siempre dispuesto a cooperar a toda obra dignificadora de Galicia y de los galleg9s.

M

oitas foron as distincións e cargos honoríficos concedidos por distintas institucións a Bernardo Rodríguez:

Cultivador de nuestra lengua opinión -¡pobre de nosotros!- so- labios, la sonrisa de los hombres gallega, que él conocía como po- bre su obra literaria, qu($ más que íntegros y cultos que saben socos, y aficionado a los estudios otras muchas merece la publici- · breponerse al dolor y a la adversidad. Jamás en los 35 años de su filológicos, deja escritos numero- dad.

Descanse en pa·z nuestro ve- actuación como contador de la sos e interesantes artículos, cuentos, crónicas y poesías que le nerable D. Bernardo, y mientras universidad, se le vió perder la liacreditan como un excelente lite~ su espíritu penetra en las eternas nea del hombre de self-control. .rato y que s·e leían con avidez por sombras de lo eternamente deslos amantes de nuestro léxico, conocido, enviemos nuestro pé•.................................... harto necesitados de escritores s~me a su distinguida familia y a ste cabal lero, estimable que, como don Bernardo Rodrí- los dignos compañeros que c-o n por tantas razones, segunguez, lo enriquezcan y no lo él laboraron tenazmente por el dó a los rectores Avellaneadulteren. ·bien de Galicia y procuremos seHace unos tres años vino a guir sus huellas en el santo amor da, Basavilbaso y Uballes, a l Galicia a recorrer sus campos na- a todo lo nuestro, porque ;isí sa- cuál, según manifestación propia, tivos y a recrearse en los paisajes bremos cumplir mejor nuestros hubiera deseado acompañar hasta amados que él no olvidó nunca, deberes .- Eladio Rodríguez el fin de su cuarto y último rectorado, si la enfermedad que más de su poético rincón de san Ju- González. tarde le iba a quitar la vida no se lián de Vea. Y de su ·paso breve lo hubiera impedido. por estas sus tierras, como de su a revista da Universidade También fue don Bernardo modestia y su cultura, quedaron aquí muchos amigos y admiradode Bos Aires , no volume Rodríguez literato, Sus cuentos res suyos, que le recordamos con correspondente ó mes de . gallegos son dignos de mención por su vigoroso color local, entre marzo-julio de ano 1924 lemos: honda cariño y le lloramos hoy con sincera pena, porque ·hom"Con la muerte de Don Ber- ellos 'Tormenta en coche', que bres como don Bernardo, que nardo Rodríguez, acaecida el 26 ha sido reproducido en varios petanto se adentrenen los corazones de mayo próximo pasado, pierde riódicos gallegos .:. Probó tamy tanto se adueñen de los efectos, la Universidad de Buenos Aires a bién sus fuerzas en el género po.van quedando, por desgracia, uno de sus verdaderos amigos. ético. Es autor de _un hermóso Don Bernardo fué, además de un soneto, horido y fuerte, titulado muy pocos.

'Mi sino' . La Real Academia Porque conoeemos su obra li- funcionario, una vida entera deteraria, creemos firmemente que dicada con amor hasta identifi- Gallega Je nombró miembro cosi manos amigas se decidiesen a carse con nuestra centenaria ins- rrespondiente y presidente de la reunirla, seleccionarla y publi- titución. E n 1916 se jubiló el rama argentina. carla en un volumen, rendirían señor Rodríguez, pero su figura - Uno de sus trabajos sobre el un reparador tributo de justicia a . seguía siendo familiar en la vieja idioma gallego le valió una mesu memoria, digna de .recorda- casa de la calle Viamonte, donde dalla de oro.

Cursó estudios superiores en ción, y prestarían un señalado su gentileza en el trato, su gracia servicio a las letras gallegas. Pa- en el decir y su labor severa y la Universidad Pontificia de Sanra ese póstumo homenaje, nues~ · amable a la vez, que hacían de él tiago de Compostela, y a los tra insignificante pero incondi- un hombre de excepción, le cap- veinte años de edad vino a la Arcional cooperación no habría de taron el afecto y el respeto de · gentina a la cual dedicó sus fuerzas y sus entusiasmo juveniles,' ser la última, siquiera no fuese cuantos le rodearon. En los momás que para corresponder al ho- mentos más diflles y desagrada- pero sin perder su ardiente amor nor que en vida nos dispensó el bles como en los de tranquilidad, a su tierra de origen. Los extranIlustre finado pidiendo nuestra una- fina sonrisa vagaba en sus jeros como él son quienes tanto

E

N

Unha es·colma das mesmas poderla se-la seguinte: A Academia Juventud Católica de Santiago de Compostela , acorda en 1886 noméalo 'Socio de Mérito' O Orfeón Centro Gallego de Bos Aires designao 'Tesorero' A Liga Gallega na Cruña conffrelle o título de 'Socio Corresponsal' O Centro Gallego de Bos Aires concédelle o título de ' Socio · Honorario' La Real Academia Gallega de A Coruña noméao Mie mbro Correspondiente el 15 de ·septiembre de 1905.

La Asociación Iniciadora y Protectora de la Real Academia Gallega en La Habana faino membro da comisión para establecer unha Delegación da mesma en Bos Aires con data 3 de enero de 1906.

O Centro Gallego de Bos Aires con data outubro de 1911 distingueo como Membro do Conse llo de Apelación, no 1913 elixeo Vicepresidente.

A Comisión Protectora da Bi. blioteca América da Universidade de Santiago de Compostela, noméao Tesoreiro No ano 1919 a A sociación Protectora da R eal Academ ia Gallega, en Bos Aires, elíxeo Presidente.

Presidente da Real Academia Gallega, don Ma. l)uel Murguía, delega en don Bernardo Rodríguez, a presidencia da sesión que se celebra en Mondariz o 3 1 -de agosto de 1920 para recibir ós académicos D . Antonio Rey Soto e D. Ramón Cabanillas. Presidencia que non foi aceptada por don Bernar- · do.

º

BERNARDO POLEMISTA

POMPAS FUNEBRES TANATORIO

Axencia de A Estrada

Figueroa de Arriba -Telfs. 57 37 43 - 57. 24 06 - (57 28 43 - Servicio Permanente) - Fax 57 22 50 - A ESTRADA

'

..

-

14 /

m:abeiróS' m:erra novembro de 2002

Polos anos finais de século XIX, a ortografÍa do galego presentaba tantas variantes como escritores. O uso de ap_óstrofos, guións e contraccións estaban nunha anarquía t.otal. Xorde pois unha forte polémiéa entre autores galegos en América e Bernardo, bo filólogo; interven na contro.versia baixo o pseudónimo de Ignaru·s. Para un meirande anonimato env l a as súas teorías ás paxinas do xornal El Eco de Galicia, de Castro López, en Bos Aires, como remitidas desde Montevideo. Entre os ilustres profesores que interveñen na polémica atópase o profesor de universidade de Bos Aires, tamén galego, natural da cidade de Tui e ex-seminarista do seminario daquela cidade, Martín Díaz Spuch co_n quen sostén unha razonada rivalidade ortográfica.

Malia escribir un artigo titulado Siga o conto, no que Bernardo explica que dende a Coruña lle pidiran ·que intervira na polémica, petición á que non accede, porque a el tanto lle dá; que siga o éonto, o mesmo Bernardo adáptase ás novas normas ortográficas. Unha mostra do dito podemos comprobalo nos seguinte parágrafos:

Conto· El Emigrado, escrito no ano 1898: ''¡Ve-lo ahí vay levando por toda alquipaje un saco cheo d-esperanzas !. ¡deixa acaso a terra com-outros noventa e nove por cento, pra nunca mais volvel-a ver! :

monos na casa da Reina, onde chegaban a percisalo.

Alí estaba Manoela, de Piñeinos esperaban tedos cos brazos abertos pra agasallarme , pra ro, con duas filias. A máis nova agradecerme ación·s sen valía, leváralla o raposo <tlá poi-o Ermo pra pagarme deudas que xa co- arriba, e .collera tanto susto que brara d-abondo. non lle salira o grimo do corpo Estaban todos listos aviados hastra que se ofrecera a San Raprá festa: Pepa cunha cesta acu- · món. A outra iba tamén con sua guiada de comida; a súa filia, nay a oirlle unha misa por habela moy empiriquetada, con un acor- . librado das uñas d-un miñato ddeán debaixo do brazo; e unhas ala de santa Cristiña, que lle an" viciñas que levaban tamén as daba facendo as veiras como á suas lambetadas.· unha medea ducia que desprumaComo xa iba sendo hora, fó- ra sin dor. SerafÍn co a muller, monos indo todos menos a dona que aínda non perderan as mada casa, que quedou pra acomo- ñas; a sua filia que quería conserdar o gando, anque de tan mala var a amistad co Santiño poi-o gana que, buleu ben e, botándose qÜe puidera suceder; o neto, que as carreiras, aínda chegou á tem- en compañía do meu sobriño, anpo pra xantar e pra facerlle soltar daba ás troitas en donde soilo haas landras a algún dos carballos bía lagartos ... e lagartas. que tiÓñamos .a beira.

Cando estabamos no millor, Antes de chegar á ermida sen- ahí nos ven un violín e unha pantimos que a misa estaba corren- deireta. ¡Dios nos asista!. De pedo. Apurámonos un pouco hastra na todos calamos; eles soilo falachegar a ringleira de devotos que no. se fora formando diante da porta El Siñor les acompañe, ¡Adiós pais, hirmáns e amigrande e alí estouvemos hastra Xa que están todos xuhtiños, gos qµeridos, hastr-a volta se que se acabou a misa Os vellos e os rapaces A ROMARIA DE SAN Dios quer!.¡Nostro Señor e mailOs mozos que nos acompañaE tamén os picariños.

RAMÓN a Virxe do Carme vayan n-a túa ban foron os encargados de buscompañía, filliño da y alma." car un sitio con sombra pra ten-Picariños pode haber, Nunha de esas mañáns mor- der os manteses e poder xantar a · Mais eu aqui non-os vexo; Con to ¿ Quen quer bailar?, nas dos derradeiros días· de agos- gusto. Pero casque nos deixan Pero xa que ti o dis escrito no ano 191 O: , to estaba eu durmindo coma un sin acomodo, porque os· baduanHeime de por ó axexo.

Fay hoxe' xustamente unha bendito e soñando con todol-os tes enrediáranse en porlles as micorre chea e outra medeada de encantiños que Dios criara no ñocas ós ancelos e porparar as -Mira se lle chosca o olio ¡mos, á sombra dos castiñeiros mundo pra recreamento do meu sedelas pra ir máis tarde á pesca.

Alguén dela á rapaza; deste mesmo souto de san Barto- corazón, cando sinto chamar á Cando os santiños que saliran Porque ~ntonces é seguro lomeu, xuntáronse por pauto do . porta. Quixérame estar mirando na percesión, Santa María da CaQue anda o rato na cabaza. deño dous camanduleiros a quen nese intre porque penso de min beza, San Ramón e San Cidro-, lles atizaba o Jume que lles ·ardía que me estaría surrindo como fan entraron na ermida, apareceron Anque sodes homes de siso, entre o peito e a espalda unha, os nenos cando os anxeliños !les os rapaces, que nos viñan a busA todo peden chegar, serpe de tan boas entenceóns co- ven á facer cóxegas na punta do car.

Potque un d-eles á unha dmo a de marras." naris coa punta das suas aliñas.

Nun campiño cuberto de elas Espretey amuado, con moita pe- musgo, debaixo duns carballos Eu ben o vin veliscar. na ¡ atopábame tamb.én e tan a de folla mecha, sentámonos en N ESCRB;O CON . gusto xunto ós que me facían so- roda despostos a non deixar da -Se queres que u~has cadelas SEUDONIMO 1 nar.. cesta nin as vergas. ¡Vaiche boa! che boten na pandeireta, -Ahí lle acaba de chegar o ne- calquera podía co aquela fartura; faite que non viches nada to da siñora Andresa co a besta, tortillas con chourizos da casa, E daranche unha peseta.

En el album de la señorita que o ben buscar prá festa do San pernil, bacalao con patacas, toRamón.

Beatriz.S'algueiro rrexas, queixo, rosquillas do san-Ela é guapa e él ten -Veigate Dios!. ¡Qué selles to, viño do Ribeiro, e de soborolios de·gato ladrón 'Vuela por las eternas regio- perderá ós vellos hoxe na Anlla- mesa unhas punteadas e uns ¡Leve o diaño se non anda nes de lo desconocido tµ alma da !. Eu ás festas vou anqúe sea a valses ó son de un acordión que polo medeo san Ram9n ! pura como esencia angelical, ganchapernas, pero co calmizo Ramito tocaba que daba xenio, e buscando en el hermoso campo que fay millor me quedaría na que fex~ño abanear a un dos carDios permita que pro ano de las ilusiones la flor predilecta casa. ballos vellos que nos acompañaVol van a ve-lo Santiño, en la que ha de plegar sus alas de -Como queira. Vostede man- ba.

Anque teñan que traguer oro y diamante. Si al libar el néc- da.

Non había tallos. Eu, en manEmbrullado o anxeliño. tar que te ofrezca en su cáliz de -Xa te vexo meu Xesusiño, gas de camisa como os demáis; ambrosía encuentras alguna as- que estás pidindo ó santo que che senteime coas pernas cruzadas e Pertence este conto á publicapereza, suavizala con la dulzura axude a salir co atua, porque tés . fun pondo os pratos antr-as cane- ción 'El Almanaque Gallego' rede tu corazón. ti máis ganas de subir a Bragada las, preto da galla, pra facer a tra- vista anual, dirixid.a en Bos Aires· El Eco de Galicia, 1897. Ge- que a be~ta de volver prá sua cor- sega con pouco .traballo. Come- por outro galego de honra, Marardo Zudorriben te. Alí, naquelas silveiras hay mos, bebemos e argallamos de . nuel Castro López, e na que Bersempre morouzas de xilbarbeiras moito brio. nardo publicou durante máis de Para rematar transcribo un ou mosquitos pra sacadle ·o proíNon había un nisco de som- 25 anos os seus contos. Outros dos seus últim.os contos, que do a calquera <degoadizo>. bra sin xente, vellas agradecidas, tantos anos colaborou no xornal máis ben semella unha vivencia, Funme erguendo, vestinme mozas deudoras e en camiño de 'El Eco de Galicia ', a· mesmo datado no 1921, ano no que fixo nunha esalación e salimos cara á empeñarse máis, rapaz as que que en outros moitos xomais gaa deJíadeira viaxe a Galicia.

Loureiro. Nun santiamén puxé- iban a conocer ó santiño por si lt;gos e americanos.

u

Mil prlma.veras máis par-a a cultura galega ......

No .Teatro Principal da Estrada a Música, teatro, cine ...

Concellería-de Cultura do Excmo. Concello da Estrada

/ 15

m:nheiróg m:errn, novembro de 2002

Teatro Principal menaxe entrañable a Fernández da Ponte, tiña lugar neste ano no que a teima por recuperar a memoria histórica dos nosos tivo unha especial actividade. Nesta homenaxe, como na maiorfa dos actos, a participación de persoeiros culturais foi manifestamente importante.

V 'JOSÉ VALCÁRCEL' A música tivo unha cita a mediados de outubro co primeiro certame de Xoves Solistas 'José Valcárcel' patrocinado por Calzados A Esquina, e · cunha notable participación de solistas de vento-madeira e vento-metal. Un éxito que debe repetir:se.

O departamento de Cultura pon en marcha a programacjón para o terceiro tripiestre do ano REDACCION Coa presidencia do Alcalde estradense Ramón Campos, o concelleiro de Cultura, Xosé Manuel Reboredo presentaba as actuacións previstas para o último trimestre do ano no Principal.

Teafro, músic.a, e exposicións pictóricas, compo. ñen un abano de posibilidades que os estradenses poden coñecer a través dun díptic-0 editado a tal fin.

Salientar que a maioría destas actividades son de carácter gratuíto, e que incluso desde o departamento de cultura se promocionaba a posibilidade de que os centros de ensino, e incluso as parroquias do rural estradense, puidesen contar con actuacións 'in situ'.

V GARCÍA BARROS Desde Xoan Carlos Garrido -na foto- a C,arlos Loureiro, este ano os traballos sobre Manuel García Barros volveron á mai'or actualidade. Precisamente no mes de Nadal vai celebrarse a entrega do Premio de Novela Manuel García Barros, onde se presentará o último libro recopilatorio da súa obra 'Carta da Habana' , edita.. do por Edicións .Fervenza e coordinado polo mestre Carlos Loureiro.

V CLUBE DE PRENSA TABEIRÓS-MONTESDEZA

entorno.

--

~

16''/

'Orabeirós 'Orerra, novembr-o de 2002

-

"

Capela de San Bartolomeu, San Xiao de Vea.

O MANUEL RODRÍGUEZ CALVIÑO

Patrimonio Cult ·ral stradense T

odos os estradenses te- permanece alleo ó paso implarnos o privilexio de mo-~ cable do progreso. rar nun concello cunhas Disfrutamos dunha situapeculiares características xeo- ción certamente privilexiada gráficas que o.dotan dun clima por atopamos no centro da Gatemperado e gran diversidade licia occidental, atlántica ou lipaisaxística, de contrastes entre toral, na zona máis poboada da os vales do N., dominados polo Comunidade Autónoma, .e prerío Ulla, e ás zonas altas do S. e to de cidades como Santiago, A E. Gozamos dun entorno natu- Coruña, Pontevedra e Vigo, alral, cada vez máis deteriorado, go tan estima.do neste noso pero que aínda conserva en re- mundo dos avances, a tecnololativo bo estado algunha carba- xía e o continuo desenrolo, mal lleira, regato ou outeiro que chamado algunhas veces sosti-

ble, utilizado con frecuencia como desculpa para arremeter contra a natureza ou o Patrimonio Cultural. É no eido patrimonial no, que A Estrada se pode considerar afortunada, por contar cun extenso _patrimonio arqueolóxico, arquitectónico, (Civil ou relixioso ), ou etnográfico.

No caso do patrimonio etnográfico _contamos con numerosas tradicións e costumes como é o caso do entroido do Ulla;

moi arraigado nas parroquias dos legalmente e declarados da ribeira <leste río, aínda que B.I.C., (Bens de Interese Cultu-desaparecido en moitas ·ctelas. ral), os mellor conservados A maioría eran a esencia dunha xunto cos cruceiros, pero obsociedade, dun sistema de vida, xecto de numerosos e desafore estaban profundamente arrai- tunados amaños, principalmengadas, asociadas a un sistema te aqueles nos que os balaústres productivo, social, económico e de madeira foron substituídos de ielacións que nada ten que por outros de mateúais prefaver co actual, podendo rastre- - bricados ou tixolo, desvirtuánxalas só naquelas xentes de doos totalmente.

O patrimonio arquitectónico maior idade, os nosos avós e ten na Estrada referentes imavoas.

Gozan 0s mais deles de ter portantes nós diferentes pazos, vivido a cabalo entre dous sé- entre os que destacan o de Oca, culos, moi poucos de ter dado o A Mota, Preguecido ou a torre remate ó XIX, pero con algo en - e pazo de Guimarei, así coll)o común, foron testemuñas cala- todas as capelas e igrexas, -Verdas dos profundos cambios ex- dadeiras xoias do Románico perimentados na sociedade ga- como é o caso da de Ouzande, lega ó longo do século XX, Moreira, Tabeirós, etc, ou do decisivo na ruptura entre os sis- Barroco e Neoclásico coµio as temas tradicionais de vida e a de San Xiao e Santo André de modemidade, pero tamén foron Vea ou San Miguel de Curantestemuñas de algúns dos capí- tes.

En xeral o estado de consertulos máis duros da historia de España, principalmente os vivi- vación das igrexas e capelas é dos durante e tras a guerra do bo; por tratarse de espacíos litúrxicos aínda en uso, aínda 36.

Estes cambios deixáronnos que algúns sufriron amaños e a uns marabillosos personaxes restauracións desafortunadas. entre nós, todos aqueles homes En peor situación están os e mulleres que se adaptaron ós pazos e casas fortes, deshabitacambios pero sen esquecer to- das ou totalmente modificadas talmente moitos dos comporta- con obras levadas a cabo coa mentos, costumes, ditos ou tra- fin de dotalas das comodidades dicións dun tempo que pouco a das vivendas modernas.

Son posiblemente os xacepoucd foron deixando atrás.

O reflexo' máis claro disto mentos arqueolóxicos, numerotémolo nas marabillosas mulle- sos no concello e importantes res de corpos castigados polos pola variedade cronolóxica. e tianos e o traballo, de pel de fer- polóxica, os máis descoñecimosas engurras e branco pelo dos, descoidados, alterados e que resplandece baixo un pano incluso destruídos por infinidada cabeza dunha profunda cor de de motivos, entre os que negra, acorde co resto da indu- destacan as obras incontroladas e os espolios dos furtivos, que mentaria.

Estas mulleres parecen saí- clandestinamente acoden con das ou ancoradas noutro tempo, detectores de metais ós xacepero dotadas dunha gran capa- mentos en busca de tesouros, cidade de adaptación ós cam- aqueles que as lendas asociadas bios, e o mellor de todo, porta- á maioría deles didan que podoras, ó igual que os homes, de suían os mouros ou mouras que gran cantidade de vivencias os moraban, ou que se atopadun momento pasado que aínda ban agochados nas tamén faque non o pareza é moi achega- mosas trabes de ouro e de alcatrán. do no tempo.

Entre os xacementos destaTodo este coñecemento pasará ó mar do esquecemento can todos ·aqueles facilmente cando todos eles descansen pa- identificables na paisaxe,_asora sempre. ·Está nas nosas mans ciados a topónimos, identificarecompilar e difundir esa infor- dos normalmente polos vecimación, o que nos permitirá - ños, xa que a meirande parte transportamos a 'outro momen- deles teñen algunha lendá asoto, e o máis importante, deixar ciada. un legado a aquelas xeracións que non tiveron a sorte de conO caso dos castros e das . vivir con esas figuras vivas do mámoas. noso pasado.

Son bastante numerosos os Aínda que os aspectos inmateriais das sociedades desa- túmulos megalíticos illados que parecen con estas, non o fan os se conservan no territorio estramateriais, é o caso das pegadas dense, pero hai que destacar os da sociedade tradicional, aínda conxuntos tumulares do Alto frescas na arquitectura popular da Cruz, San Pedro e San Tomé de Ancorados, Matalobos/Cruz ou a arte.

Reflexo claro son os hórre- do Pan, Parafita e Pedroso, con os, os muíños, os cruceiros, os ata once mámoas algún deles.

Son estes dos elementos que batáns ou as casas tradicionais, tan de moda estas últimas. Al- corren peor sorte, xa que o seu gúns <lestes elementos están a reducido tamaño fai que con ser. coidadosamente restaurados pequenas alteracións estes queou rehabilitados por particula- den totalmente modificados ou res ou instituCións , pero un incluso destruídos por complegran número, como nq caso dos to.

Son as labouras de repoboamuíños están sendo pasto das silvas, do abandono e o que é ción forestal, regularización de peor, dos buscadores de anti- fincas para pastos ou a consguidades, tan dados a roubar trucción de estradas os princimoas, ou o que é peor, cruceí- pais factores de destrucción . .

Un caso claro e visible para toros.

Son quizais os hórreos, tan do o mundo témolo no Alto da numerosos en toda Galicia, e Cruz, no· límite entre os concecomo non na Estrada, protexi- llo& de Cuntis e A Estrada.

/ -17 ·

'QrabeíróS' m::erra, novembro de 2002 LUIS PORTO É a Federación de Salvamento e Socorrismo de Galicia, a que rexe o citado deporte. O Salvamento Deportivo é unha especialidade deportiva con certa similitude coa natación, pero esta nova actividade ten unha carga éducativa moi importante -ademais de practicar deporte, ~stamos formando futuros socorristas acuáticos-,

-~

---- - - -

tos relacionados co citado deporte.

Gustaríame salientar, que actualmente é un deporte pouco coñecido, pero que cada día que pasa ten un papel máis importante a facer desta sociedade, lembremos os centos de socorristas que estan. a velar pola nosa vida nos meses de verán, nas piscinas, praias, etc.

~---...:..- _Castm <:le A-PeriUfoú l:)erroño. San Miguel de Arca.

Nesa zona existe unha mámoa investigación e transmisión a ternos a obriga de transmitilo que foi seccionada case pola xeracións futuras.', (Lei no mesmo óu mellor estado do metade a raíz das obras de 8/1995, do 30 de outubro, do qHe nós o recibimos.

O día en que ·sexamos consconstrucción da estrada que co- . patrimonio cultural de Galicia), . munica a nosa vila coa cidade do Lérez.

Aínda que pareza mentira, as destruccións totais ou parciais.-non son exclusividade dos xacementos de reducidas . dimensións ou invisibles, caso das má(noas, senón que tamén os castros, coas súas rexias estructuras, sufriron en toda Galicia, e como non no noso concello distintas agresións. · Con frecuencia, ó igual que no caso dos túmulos mégalíticos, as estructuras defensivas dos xacementos castrexos supuxeron un problema para os propietarios das leiras, e así foxos, parapetos e murallas foron reenchidos ou nivelados, coa fin de regularizar os terreos, mellorar as características das leiras ou facilitar os accesos ás mesmas.

Por sorte na Estrada contamos cun elevado número deles, a meirande parte coñecidos dende hai anos, e moitos .deles estudiados por figuras da cultura galega como D. Fermín Bou.'.' za Brey ou D. Antonio Fraguas Fraguas nos comezos do século XX. De especial interese pola súa magnitude son o de Ribela, na parroquia do mesmo nome, o de Viladafonso na de Olives, o de Toedo/Matalobos, no límite das dúas parroquias ou o de Trasmonte na de Barbude.

A pesar diso, son poucos os que non sufriron algunha destrucción, e así podemos atoparnos unha pista que chega á croa O entorno tamén é importante. Parada, Santa Baia de Pardemarln. do de Toedo/Matalobos, como o recinto principal do· de Trasmonte en tempos foi emprega- ou de un decreto que regula a cientes disto, aqueles organisdo como campo da festa, para- actividade arqueolóxica, (De- mos públicos e priva~os que petos e estructuras seccionadas creto 199/1997, do 10 de xu- empregan a baza do patrimonio en función da situación, verane desmanteladas como no de llo).

Se non existe unha concien- se na obriga de deixar de lado Guimarei, e por desgracia unha cia social de respecto e protec" todos os intereses políticos e longa enumeración de casos.

Ante o estado de conserva- ción do· mesmo, de nada serve económicos que en moitos cación e as continuas agresións que cuestionemos a aqueles or- sos, ademais de outros aspecsobre o patrimonio cultural, ca- ganismos públicos que non pre- tos, condicionan a protección, a da · vez menos frecuentes, de sentan todo o interese que de- conservación, o acrecentamenque sirve que a Comunidade beran. Nada conseguiremos s·e to, a difusión e o fomento do Autónoma de Galicia dispoña non estamos totalmente con-· - patrimonio cultural de Galicia, de unha leí específica para a oienciados da importancia do así como a súa investigación e "... protección, a conservación, noso patrimonio, de que somos transmisión a xeracións.futuras, o acrecentamento, a difusión e os primeiros responsables da que se establece na lexislación o fomento do patrimonio cultu- súa conservación, os herdeiros vixente. ral de Galicia, así como a súa principias de ese legado, e que

O SALVAMENTO DEPORTIVO NO CONCELLO DA ESTRADA Recordemos que estes deé un deporte onde en cada adestramento, en cada compe- portistas, durante o seu camtición estañse a traballar eón· . pionato ou liga fan simulacros ceptos de humanidade, de res-. de rescate, tanto a nivel indiv-4.d ual como por ponsabilidade, etc. equipos. .

Dende aquí, Ademais de. ter un bo nivel quúo facer unha acuático, similar pequena homenaxe a estes estradenses, ó que podes acadar na propia naque dende o anonitación, o Salvamato deste deporte mento Deportivo minoritario estan a inclúe unha serie levar o nome de A Estrada, non só por de habilidades e toda Galicia adiandestrezas a facer te, senón incluso dentro e fóra da auga, estas poden fora da nosa comuser, a velocidade, nidade.

Moi posia resistencia, remolque de comblemente sexa o pañeiros ou madeporte federado nequís, nadar con que máis títulos ou éxitos esta a dar ó aletas ou con tubos de rescate, noso concello.

Estradenses pasar obstáculos como- Diego Porque encontras na to, Adriana Rozaproba e unha faceta importantísi- . dos, Rodrigo Fanma para esta sodiño, Andrea Porto, Sara Rey, Sabela ciedade cada vez máis individuaPernas, Lorena Rozados, Évora Balista, o traballo rreiro, Lara Porto, en EQUIPO. Os Deportistas, e Socorris- Sandra Mosquera, Lucía Fitas Acuáticos, do Concello de gueiras, Tania Goldar, Lorena A Estrada pertencen ó Clube Eiras, Natalia Paramá. Aquí, Acuático Umia, que actual- dentro <lestes socorristas temente ades_tra na piscina de · rnos varios Campións e subCaldas de Reís. Participan na campións Galegos, integrantes Liga de Salvamento Deporti- da Selección galega, mellores vo que organiza a FESSGA e deportistas do ano segundo a os demais clubes galegos- FESSGA, integrantes do meSAPO (Pontevedra), SYSCA llor clube da tempada, etc.

(Carballo), INEF (Coruña), GRACIAS, por practicar NEPTUNO(A Cañiza) e o un deporte tan interesante a propio UMIA (Caldas) e que todos vós, e recordaremos que ten lugar durante toda a tem- - existen outros deportes minopada - out/xuño- , ademais ritarios, pero non menos imparticipa nos Campionatos portantes. Por certo un bico Galegos de Salvamento De- moi especial a Patricia Basporii vo e n augas pechadas cuas, que tamén escolleu Ull' (piscina) e en augas abertas deporte que sae pouco pola te(mar, río etc.) e noutros even- levisión.

18 /

W::abeírós W::erra, novembro de 2002

O CULTURA

Brais e a·historia · do Río Líber LUÍS FAJUNDES LORENZO

D

icía o filósofo chamado O Enigmático: veces no mesmo río".

"Ningúen pode bañarse dúas

Esta fr:ase, tantas veces interpretada polos hermeneúticos do milenario saber filosófico, viña a dicir que a realidade é mudante na súa esencia. · · E omundo e a vida ''flúen"coma se fosen as distintas augas dun río eterno, que sempre ten 9 mesmo_ cauce pero diferentes augas a pasar.

O rapaz que leu por primeira xealos con non estudar, nin ler · vez este dito de Heráclito de un só libro ata conseguir o anÉfeso, vivía nunha aldea galega siado xogo cp cal pensaba dis• a carón do "Río Líber" e nome- frutar tódolos días.

A noite na que a cruxa de ábase Brais. O por que de chamarse o río coma libro en latín, Minerva berraba mais ca nincontárallci o seu avó, entre os gunha outra, o mociño, moi enestalos da leña nova, no Jume fadado cos país, baixou pola da lareira. · · escaleira tia casa de campo, -Ese río non é coma os de- vestido de chándal azul e cunha mais - dicíalle. Hai moitos sé- viseira para pasar desapercibiculos existiu nesta mesma pa- do.

Cando ía camiñando pola rroquia, un home moi sabio con fama de santo. Un día foise ca- estrada atopouse coa vella Camiñar e· levaba na...man o libro cheira. Esta muller vivía soa ao no cal. escrebía toda a súa sabe- lado do río, e dela dícian que doría, para deixárllela ós que Jora unha m.eiga moi poderosa continuasen as súas investiga- e con tantos anos coma pedras cións filosóficas; pero o home brancas había no mesmo. tropezou e a súa florecente obra Dixolle a Cacheira: caeu entre as herbas, con tan -¿Qué fas de noite pecha por mala sorte que por máis que a estes camiños? buscou non conseguiu atopala. -Fai boa noite e quero darme Entón imploroulle a Deus, e es- un baño-díxolle o rapaz algo te compadecido prometeulle contrariado. que a súa sabedoría ficaría para -¡Pois vas darte o baño da túa sempre agachada para os que vida!.¿Ou é que non coñeces a só eren no esperábel, e ofrecida historia destas verdosas auós que eren na maxia do ines- gas?. ¡Bah! Os mozas xa non perado. Do sitio onde caera o respetades nada, ¡nin credes libro, agromou un manantial de ren!. Pero, polo menos teredes auga , unha presiña e finalmen- medo, ¿ou tampouco ?. Díxolle te o "Líber". a vella cabreada.

Tiña Brais arredor duns do- -¿Que historia é esa da que dece anos, cando se enterou desta hería ter medo?. Preguritou · historia. Era un neno míudo, de Erais intrigado. pelo castaño e brazos longos. O - Quen se baña ás doce _da noipelo herdárao do seu pai Anto- te nestas augas, pode sentir .nio e a pel fina da nai Lucía,- que vive no pasado, o río troca que eran labregos e levaban coma se fosen as páxinas momoitos anos vivindo na parro- vidas polo vento e fai mudar a quia do Fondexo. quen nada nel. A persoa vai ao Aos seus doce anos era un pasado, as augas mudan de rapaz que aborrecía a escola e cor, as beiras, a paisaxe visnon lle gustaba ler os libros que lumbrada polo luar. .. todo se os mestres lle mandaban. Non transforma e volta ao tempo no entendía que tiña de distracción que existía un castro. O nadalectura de páxinas e páxinas dor, pode señtir qué a cada nas que un non tiña nada que brazada que da o tempo e o esfacer. O que lle gustaba era ir paza varían e móvese por entre xunto ó río, despois da escola, pallozas dos nosos antepasae coa forza dos seus delgados dos, entre as corredoiras e os brazos tirar pedras ata facer que fachos acesos. brincasen na superficie das au- -.- O raparigo despediuse dela gas, polo menos tres ou catro e marchou pensando que o que chimpos. Disfrutaba da beleza . contara a muller eran tolemias, desas verdes paisaxes polos causadas pola idade. Foi camique discorría o "Líber", coma ñando por un carreiriño entre as se dunha arteria con sangue silveiras, mentres o luar ·cala verde se tratase. E isto axudá- sobre as herbas facendo brillar bao a esquecerse da súa outra as floriñas amarelas dos toxos. gran paixón: os vídeo-xogos.

Cando chegou, espiuse desBrais estaba moi enfadado por- paciño, cun certo medo. A auga que seus pais non lle querían estaba moma e foise metendo mercar o último que saíra ao ata que se molfou por complemercado e ata decidira chanta- to. Comezou a nadar cara ó in-

ª

terior e entón foi envolto por unhas luciñas que lle foron rodeando o seu corpo miúdo ata convertilo nun resplandor humano.

O 'Líber' foi mudando a cor das súas augas, e o mozo atopouse nadando á beira dunhas pallozas que tiñan luces acesas diante e bordeaba o que semellaba ser unha illa no medio, e ... ¡un poboado celta!.

Nadou sixilosamente entre as plantas, ata que chegou xunto a unha árbore na que se puido amarrar e pronto puxo o pé na terra.

Latexáballe o corazón con forza, pois sabía que non estaba no presente, senón nunha cultura castrexa e tiña medo de que o capturasen. Empezou a carniñar por entre as casas, había xente con vestidos de peles pero non parecían decatarse da presenza do rapaz. Nunha palloza, varios homes con barba, esmagaban o millo contra unha pedra en forma de roda. Máis adiante, arredor dun Jume, unhas mulleres cociñaban uns peixes sobre o que semellaba unha rudimentaria grella. Oíanse g'argalladas e as xeiltes semellaban estar ledas. Sen dúbida fora aquel un bo _día nas súas existencias, dun ano ou século que Brais non podía averiguar.

De súpeto oíu no seu interior, a voz da vella Cacheirá que lle dicía: -... ¡Ei, Rapaz! Fuxe de aí, has de voltar axiña, pois quen descobre o segredo do castro, corre o risco de ficar para sempre atrapado nel.

Tirouse á auga e nadou sen parar, doíanlle os brazos, doíanlle as pernas, pero o medo empuxábao para nadar con máis forza, ata que chegou extenuado á terra.. Tirouse canso na herba e cando mirou cara ó interior, non había nin illa nin poboados ...

Pensou se todo fora unha alucinación, causada por nadar moi de présa.

A outra posibilidade era que a vella tivera razón e o 'Líber' transformase o tempo e o espazo. Era un gran libro dinámico e mudante, ao igual que ler e reler unha obra literaria en diferentes momentos da vida, amósanos ideas e profundidades

distintas, e o noso maxín "mergúllase" noutros lugares e noutras historias. O vello filósofo tiña razón non só ó falar da realidade, senón tamén dos libros: "Ninguén pode imaxinar dúas veces o mesmo libro"..

Segundo quen sexa o 'lector, cada relectura aporta. novos dados, novas sensacíóns, novos matices, coma entre os remansos das augas, as páxinas móvense diferentes, sempre distintas, ata o infinito.

Notou que el tamén cambiara, non físicamente, senón que se sentía moito máis seguro de si mesmo. Sentía que co poder do maxín cada intre nunca sería igual có anterior e se se achegaba ás obras estas aportaríanlle experiencias novas segundo fosen os seus desexos, inclinacións ou gustos. Os grandes clásicos eran considerados eternos porque se amoldaban ao lector e ían mudando a medida que o suxeito o facía. Todo isto. aprendéfao dese libro eterno que se convertera nun líquido.

Cando chegou á casa, os país anunciáronlle unha sorpresa: -Filio decidimos mercarche a· videoconsola que tanto querías...

Brais agradecéullelo, pero decatouse que xa non a desexaba -Ese xogo está ben e xa sei que o quería máis que ningunha outra cousa, pero sei que a disfrutaría un día, dous, qúizais tres e despois acabarase o pracer que sentía ao manexala. .

Sen embargo, na escola mandáronme ler unha .novela que disque está moi ben, aínda que antes pensaba que era un "rollo" porque me obrigaban a lela. Agora coido que estaba equivocado, cada lugar e cada personaxe estarán imaxinados por min, vivirei experiencias distintas, disfrutarai se me gusta e poderei aprender algo aín.,_ da que me desagrade.

Ademais sempre haberá miles de libros do meu gusto esperando a que me mergulle neles, -e a miña leitura será igual e á vez sempre distinta á doutros, porque o meu maxín é diferente.

Os pais miraron un cara ó outro e entendérono, tamén eles empezaran a ama-la lectura nun verán de calor no que se foran bañar a un misterioso lugar que os levou a onde cada un deles desexaba ir.

/ 19

m:abetrós m:erra, novembro de 2002

Sabucedo, onde a natureza.é festa ...

A Rapa de Sabucedo volveu a congregar a miles de persoas para vivir a festa do cabalo e a natureza...

Na primeira-fin de semana de xullo a parroquia de Sabucedo medra como poucás na Galicia interior. Miles de persoas buscan acougo arredor das tendas de campaña -agora tamén do albergue que abreu as portas xunto co picadeiro- para vivir unha situación única: A Rapa das Bestas.

Subida ó monte, logo da Misa do Santo, a primeira hora da mañá, a loita dos homes aloitadores- contra os cabalos sen que ningún, teñan dano algún (ben, os homes, ás veces sufren algunha mancadura).

Sabucedo, esa fin de semana, como pode apreciarse nas fotos é a festa máis antiga da natureza. Cabalos, aire limpo, amizade... festa.

Calvo Sotelo, 8 36680 - A Estrada

A apertura do albergue e o picadeiró_incorpora unha nova dimensión a unhafesta internacional

Forza, espectáculo, natureza ... unha festa única en Galicia: A Rapa

Tfno: 986 57 52 46

20/

W::abeirós W::erra, novembro de 2002

o -CULTURA

Reflexión ·sobre

'0 diario de aniel' Esto u acapara falarvos desta morea de follas que teño nas miñas mans ás que ]le chamamos libro, escrito por Femando sen saber por que e como as escribiu.

Non vos asustedes, isto non é o que parece, só estou intentando dar unha .idea de como comeza o Diario de Daniel, dunha forma impactante e que a máis dun coma mira deixairía abraidado, é unha forma moi especial de enganchar e alimentar as ganas de ler o Diario, e para dar unha idea do' que quero dicir lerei uns cantos pa· rágrafos co permiso de Fe mando

\

O escritor estradense Pepe Carballude foi o gañador do Premio Barco de Vapor co-libro 'De como o Santo dos Croques se fai peregrino'. Un recoñecerriento máis para un escritor gue sabP. manexar·as letras con maestría e atopa na literatura uñ punto de inflexión para o retrato imaxinario e a pincelada · mestra. A presentación do libro terá luga( na Estrad.a o 30 de ' outubro no Principal

¿,Non vos invita a lélo?

O rematar de ler este libro e analizalo como foi o meu deber, deime conta que pode ser o diario normal e corrente de calquera rapaz de nove anos por- que fala moi ben e de maneira moi clara enlazando temas que sen dúbida nos atopamos na vida cotiá como pode ser a morte coas grandes reflexións de Da·niel pola experiencia do falecemento dun amigo, do racismo cando lle chega á escola un conipañeiro xitano, dos comentarios tan profundos e sinceiroSque facía el sobre os malvados que poden ser os adultos e-a preocupación de non entende-

O ano das Mimosas por Francisco Castro O novo libro do amigo Xosé Luna Samnartín vén sendo unha dura e decidida denuncia . contra o racismo, ou o que é o mesmo, unha reflexión sobre a imbecilidade humana. Porque unha persoa intelixenie non é racista. E hai que ser moi parvo para coidar que alguén é mellor que outro alguén só por unha mera cuestión de melanina. To.dos nacemos igual, espidos, berrando e da mesma maneira, daquela, non ten senso ser racistas. Probablemente, o racismo é algunha clase de enfermidade que se cura lendo.

Por exemplo, libros como este que hoxe presentarnos aquí, "O ano das mimosas" de Xosé Luna Sanmartín.

Pero no libro hai moito máis que unha denuncia do racismo e, como dixen, da imbecilidade humana. O llbro (como xa nos ten acostumados Xosé Luna noutros textos seus), é taméo o exercicio intelixente dun autor que actúa como Mago das Palabras, por dicilo roubando o alcume de Aaróh, o neno pro•agonista desta obra. E isto sería o que máis desexaría destacar aquí: a idoneidade dun texto eficaz que, ademais de contarnos xustamente a historia que nos quere contar, sabe facelo desde a tennira e a delicadeza que sempre son preci-

sas cando é un avó, como é o caso, quen lle refire a historia aun"neto cheo de pregu_ntas e curiosidades .

En "O ano das Mimosas", os lóstregos son avisos dunha natureza inmensa que sabe castigar ós h 0 mes cando' non acertan a ser persoas; pero hai tamén referencias ó amor de dous nenos - o amor verdadeiro tlos nenos- que saben ver desde a pureza o que os olios dos adultos nunca· chegan a ver. E hai cores, moitas cores.

Hai un intre no que Xosé Luna nos di que o protagonista ten a "mirada perdida en azul e branco". Fermosa frase para galanar unha historia gris e triste, aínda que con final feliz, pero triste, a pesares de todo.

Unha historia que toma como pretexto -unha lenda, a do sino da campá ("o axóuxere da igrexa'', como di o autor), para, como dicía, reflexionar sóbre a absurda e chea de prexuízos condición humana.

En definitiva, "O ano das Mimosas" é llnha · historia univeisar que, come todas as grandes obras con vocación de uni'versalidade, sabe arrincar desde máis concreto, neste caso, desde ese Liripio que o autor cbñece tan ben e que nós sabemos que, no fondo, é a Terra enteira. A historia de. into- .

lerancia que se nos conta aquí, é a mesma dos ,xudíos e os palestinos, a dos serbios e o.s ero- atas, a d_e Bin Laden e o resto . do mundo...

Un texto que, se de min depend~ra, obrigaría a ler a todos os alumnos e alumnas· de Galicia, por _ver de lembralles qtie.é iso da igualdade. Por exemplo.

I

los, da inocencia dos nenos coas súas trasnadas, da violencia, pero do que máis se preocupaba o noso protagonista era do amor "Que ben explica aquí Femando os sentimentos de estar namórado".

Para resumir o libro podía facelo como todo o mundo, en prosa pero .éu como són moi complicada decidinme a facelo en verso, e aí vai.

Eu son o Daniel · un rapaz sen máis escribo un diario ¿por que será?

Teño unha vida normal ó meu pesar

¿será verdá? · ós meus nove aniñas ¡nor¡ máis comezo a navegar ¿Quen me entenderá? nas miñas refleixóns sobre a vida, a marte o amor Quemáis dá teño o meu diario e xa está.

E para rematar aquí este agasallo pra lle dar, ó meu amigo Fe mando e que siga escríbindo moitísimo máis.

Cecilia Touc.eda Rey

'O!abeírós 'Ql:erra,. noveñibro·de 2002

C.

ando saia este número de Tabeirós Terra estará a punto de celebrarse unha nova edición en Caracas da Festa do Salmón e a Richada. Desde a pluma de Toño Vare la, face. mos unha viaxe no tempo para coñ_ecer datos e situacións da primeira celebrada, todo un éxito de participación e gastronómico na capital-de Venezuela. Afinais de outubro está previsto que se repita a experiencia gastronómica

o s.;A· LM'.· '" .

.......

~

;.

..,_.,.,.

'"' .

.,,~

. ·.,

<

~

.:..=,~

.

i

! :

.:. . .

A-

Nv : , "."

~

i

A RICB.A.. A

O pasado 28 de outubro de · 2.000, o Gran Salón da Irman- dade Galega de Venezuela, ubicado en Caracas, acolleu a "Primeira Festa do Salmón e da Richada", organizada polo Centro Benéfico e Social "Fillos e Amigos de A Estrada" e que estivo patrocinada pola Dirección Xeral de Turismo da Xunta de Galicia. Ó acontece- .. mento asistiron ó redor de trescentas cincuenta persoas, contando coa presencia de numerosos e destacados empresarios galegos e estradenses, entre os que se atopaba o actual e recén nomeado presidente da Asociación de Fabricantes e Comerciantes de Mobles de A Estrada, Gonzalo Figueiras Rey. O esforzo pJievio da organización para levar adiante e facer realidade este proxecto pioneiro en Caracas, viuse recompensado pola asistencia de cociñeiras galegas, única e exclusivamente presentes para a elaboración das receitas máis significativ.as da cociña-da comarca "Tabeirós-Terra de Montes".

Como proba evidente da autenticidade dos pratos elaborados para a ocasión, o prestixios o· Bosta} Restaurante - "La Bombilla" cruzou o charco para aproveita-la invitación do colectivo organizador.

Quen finalmente non estivo "de corpo presente" foi o Restaurante "Victoria" de Forcarei.

Festa 'rachada' A festa deu comezo á unha do mediodía e rematou pasadas . as dez da noite e, en todo momento, estivo amenizada por diver'sos grupos folclóricos e gaiteiros e polo grupo "Klasse". O menú degustado polos asistentes ó devandito acto, cuio prezo ascendeu a trinta mil bólívares, estivo composto por unha empanada de salmón,, acompañada pglo salmón 'A Xuliana' , unha das especialidades do Hostal Restaurante "La Bombilla" , e richada. Como postre, Tarta de Santiago, e como bebidas, viños "Albariño

Morgadío" e tinto "Reboreda", café bautizado e whisky de doce anos "Johny Walker".

O Hostal Restaurante "La Bombilla". estivo representado en terras venezolanas pola súa xerente, Pili Porto quen, finalmente non puido contar co traballo da súa cociñeira, Nieves Feros Sangiao que, por motivos familiares, tivo que cancela-la súa viaxe e pol0 tanto a súa agardada presencia <liante dos fogóns para prepárar as súas delicias gru¡tronómicas.

Durante a celebración da

Pili Porto 'Restaurante La Bombilla' recibe unha placa conmemorativa

festa, Pili Porto recolleu de mans do presidente da Asociación "Pillos e Amigos" de A Estrada, Ramón Pérez Bermúdez, un prato conmemorativo da súa participación neste acto, decorado co escudo do colectivo que el mismo preside.

A xerente do Hostal Restaurante "La Bombilla" recibiu o mesmo galardón para posteriormente entregarllo en terras galegas a Nieves Peros.

- Sobr.e a súa participación na festa, Pili Porto subliñou "estar moi satisfeita polo existosa que resultou en tódolos aspectos, incluído os méritos da nosa cociña.

Daba gusto ver a toda a xente animada, o bo ainbiente que se respirou e, sobre todo, a familiaridade existente xa que daba a impresión de que estaban como na súa propia casa.

Con respecto ós galegos residentes en Caracas, o moito que añoran a súa terra".

Foi un Domingo inesquecible para tódolos galegos que estiveron presentes no Gran Salón da Irmandade de Galegos de Venezuela, testemuña directa dun· acto que espertou un ' enorme interese e que estivo completamente abarrotado cun decorado perfecto.

A Primeíia Festa do Salmón e da Richada foi un bo entrante para a vindeira e inmediata edición da "Festa do Salmón e a Richada" que se celebrará a fi, nais de outubro, de novo en Ca. racas e practicamente cos mesmos protagoni~tas , aínda que nunha situación difícil para as terras venezolanas.

\!rabeíróg \!!:erra, novembro de 2002

22 /

O ascenso a nacional xa é un feito .. :. ¡¡noraboa!!

Ascenso histórico do Callobre CF POR CARLOS LOUREIRO RODRIGUEZ (EX-SECRETARIO DO CALLOBRE CF)

..

• TRIDUO DAS LETRAS GALEGAS NO MUSEO

--

Con motivo do DÍA DAS LE TRAS GALEGAS o Museo do Pobo Estradense, Manüel Reimóndez Portela, ofreceu, durante os días 17, 18 e 19 de maio, tres días de exaltación das nosas letras cun apretado programa de actos que estiveron moi concurridos por un público que participou activamente nos mesmos.

As 19 hor~s do día 17 tivo lugar a inauguración polo alcalde estradense Ramón Campos e o concelleiro de Cultura, José Manuel Reboredo. Tódolos libreiros da vila presentaron o seu 'stand' de libros galegos co correspondente desconto e nunha vitrina estaban expostos 36 exemplares de escritores do Concello en lingua vernácula.

Co salón principal do museo ateigado de mestres, alumnos e persoeiros das letras, o xerente do rríesmo, Olimpio Arca Caldas, na presentación do acto, xustificou a elección deste local porque alí estaban tamén moitas testemuñas dos devanceiros estradenses. De seguido, o escritor e mestre, David Otero pronunciou unha .fermosa con-· ferencia encol do presente e futuro da lingua galega.

O día 27 de Abril do 2002-constitúese nunha data que debería·ser orlada para o fútbol estradense xa que o Callobre C.F. acadou un ascenso histórico á máxima categoría galega de fútbol xuvenil. Desta categoría só teñen a honra de disfrutar 16 equipos galegos e a Parroquia de Callobre e A Estrada teñen a honra de se mergullar entre eles.

Pensemos claramente•que a empresa de seguir aí será moi difícil xa que o déficit de xogadores xuvenís na Estrada e bisbarra é patente dado o nivel que aquí se necesita, pero non por poucos, senón que pola cantidade de equipos que nun diámetro duns 40 kms. están en liga galega e en liga nacional, categorías onde xa se necesita un nivel deportivo e estru.ctural salientábel. Debemos dicir que neste diámetro nos atopam os con 11 equipos en ditas categorías (6 en naciónal:S.D. Compostela, Colexiata, Conxo, Flavia, Arousa e Callobre C.F. e 5 en galega: Compostela-E, ConxoB, Atl. Fátima, Flavia-B e Lalín) o que supón 11 equipos de 32 en Galicia, sen esqúecermos que no outro· grupo de galega tamén milita o Caldas .... moi posible que en poucas zonas de Galicia se dea tal densidade de equipos, se exceptuamos Vigo e A Coruña.

Con este ascenso o Callobre C.F. engade un novo degrau ao seu currículo deportivo, currículo engrandecido tempada tras tempada xa que foi o único equipo da zona que militou en Primeira reUn equipo sempre é un equipo .. iaínda remando na terra ... ! xional (sen contarmos por suposto co C.D. Estradense, equipo representativo do pobo); militou 9. envexa é moi mala consetleira e case vinte anos polo fútbol estratempadas en liga galega de xuve- que algo que debería contar cun dense e que é moi coñecedora da nís; foi o único equipo de A Es- apoio total de A Estrada non o é realidade futbolística de A Estratrada que militou. ·en liga galega tal, e non me estou a referir desde da.

E asj paso a me facer unha rede cadetes (dúas tempadas) asi logo a nivef institucional apoio do coma en liga galega. de infantís que o Callobre C.F. non se pode flexión que cadaquén poderá con(unha· tempada), par-a agora con- queíxar; e todo isto pode conducir testar coa súa libre maneira de verterse no único que militou· ata :a que 6 día de mañá alguén se pensar: ¿Merece o fútbol estrapoida lamentar d~ que os xoves dense semellanfo esforzo? o de agora en liga nacional. ¿Ten o fútbol de A Estrada viCon todo, debemos dicir que de A Estrada non poidan disfrutar algo que debería ser un orgullo de xogar en semellante categóría. sión de futuro? ¿Miramos cara ao para· A Estrada, .ás veces eremos Non é que estea a ver isto con pe- futuro ou só vemos o presente e que se converte nqnha env:exa in- ~mismo senón que coa ollada caemos en egocentrismos prexunecesaria e non esquezamos que a · dunha persoa que loitou durante diciais?

...... / 23

\!rnbeirós \!rerrn, novembro de 2002 .

O Enredo-Acibro cruza fronteira·s· A

Mariu Sanmartín, emblema durante moitas temporadas do equipo

gora, case catro anos despois é conveniente . render un apartado espe- ción estradense, o hispano arcial a un conxunto que, o pasa- xentino, Rodrigo Feijoo, adedo 19 de maio de 2.000, conse- mais de Lugo, A Pobra de San guía en Vigo o maior éxito Xulián, Porriño, Pontevedra, polideportivo local, acadando o Vigo, As Pontes de García Rocampionato de liga da Primeira dríguez, A Coruña ou Cabeza Nacional 'B' e, polo tanto, o de Manzaneda. ascenso directo, por primeira ·' ' A experiencia para mín non eta nova, posto que eu vez para o deporte estradense, a xa coñecía esta categoría unha categoría nacional, concretamente á Primeira Nacional _ trala miña etapa no Autos Lobelle de Santiago de Composte'N. Desta maneira, o cadro pre- la, pero para os xogadores de A sidido por José Sesar Villar, Estrada foi algo motivante'', su_agora denominado Enredo-Car- bliñou Rodrigo Feijoo para este burantes Acibro/A Estrada Fút- xornal. "Principalmente, buscabol Sala, sería a primeira enti- mos dous obxectivos prioritadade deportiva do concello rios: A evolución e a formación estradense en atravesar as fron- . do equipo no seu primeiro ano teiras galegas para disputar un- é un novo reto competitivo que se acadou ó 4 de maio fronte ó ha-competición oficial.

Gijón, Avilés, León, Zamo- Orly de Vigo, logrando a perra, Benavente, Bembibre ou La manencia matemática na cateBañeza foron os principais goría a <lúas xornadas'para o fipuntos encadrados nas comuni- nal da tempada".

Dende hai moitos anos atrás dades autónomas do Principado de Asturias e de Castela-León no tempo, este conxunto semás que viaxaron os pupilos dun pre presumiu de ser un dos home ben querido pola afee- ·equipos da zona que máis pú-

•

•

blico levou ás bancadas do seu recinto polideportivo. O Municipal "Manuel Coto Ferreiro", vestiu cada fin de semana, como de costume, as súas mellores galas para arroupar ó Enredo-Carburan tes Acibro/ A Estrada. Con respecto ó público, Rodrigo agradece o seu incondicional apoio. "Con eles é moito máis <loado logra-las metas que nos propuxemos dende un primeiro momento. Ve-lo pavillón cun gran ambiente cada xornada beneficia a tódolos integrantes da plantilla. Sen eles, non ascenderíamos de categoría o ano pasado e, dende logo, non poderiamos salvarnos hai poucas semanas na antepenúltima xornada, pero afortunadamente así o fixemos" .

Para xogadores como Josán, Julio Andrade ou a última incorporación, Capi, a Primeira Nacional 'A' non era nada novo, pero para' Juan Besteiro, Marcos Sesar, Gica, Beni Vázquez, José Antonio Lago, Fa- i bián, Jorge, Alberto, Fernando Chacón, Gonzalo, Caqui ou o "sempiterno" Manuel Sanmartín Cao, este ano resultaría inesquencible nas súas respectivas traxectorias deporti vas. Rodrigo Feijoo apuntaba que "para eles, o feito de desprazarse fóra de Galicia significa algo difícil peró, ó mesmo tempo, apeticible e agradante. De feito, o día de maná, eles seráh dos poucos deportistas locais que poidan presumir de xogar lonxe de Galicia".

O soño fíxose realidade para tódalas persoas que dende o ano 1.987, dende a Sociedade Deportiva "Gran Vía", loitaron ano tras ano para acadar, catorce anos despois baixo o nome de Enredo-A Estrada/Seguros Finisterre, que A Estrada por fin puidese ver o mellor fútbol sala do noroeste nacional na súa propia casa. A partires de agora, "o clube pode seguir medrando, pero esta é a categoría idónea para o noso ,equipo", salienta Rodrigo Feijoo, quen ademais salienta que "incluso a medio prazo se pode loitar por alcanzar metas maiores, sempre e cando sigan existindo tódolos apoios necesarios a nivel institucional, comercial e, sobre todo, dos afeccionados que nos veñen a animar ós partidos".

Esta transición no traballo despregado por tódolos membros do Enredo-Acibro neste último ano, " debe ser unha aprendizaxe sen límite, xa que se'm pre ó bo avanzar". Como · cónclusión, Rodrigo Feijoo mátizaba que "a vida é unh a aprendizaxe, unha constante formación e o deporte forma parte da mesma. Para a vindeira tempada xa non seremos tan novatos e este aspecto é moi importante para' tódolos estamentos do dube".

Nesta tempada 2.002/2.003 voltaremos a ver a este equipo no máis alto do deporte local, pero xa non estará só. O Callobre de categoría xuvenil da man de Manolo Requeixo ascendía á Liga Nacional Xuvenil o pasado 27 de abril. Serán os dous máximos representantes da área polideportiva local e comarcal.

¡

Sorte e a seguir chegando lonxe e colleitando éxítos !.

note este numero

986 57 33 33 ,..

¡...e ogallá nunca teña que chamar¡ &e, @ (fü G1J ~ lk ©- o©[M ~ ~ ' VI (Q) !L G1J [M ll'& ffil o@ ~ [Q) ~ . ~ ffü. (Q) LI ~ © © o@ [M

© oVI ·a [L

[Q) lk

~ ~ LI (fü /fe, [Q) -~

•

24/ .

'([abeírói> '([erra novembro de 2002

O CULTURA

o -._;..>

O

•

1

Padroado da Fundación San Martiño .do pola Asocia. d . _, d b. · ,. ción da Rapa das e/exzu no omzngo 19 e outu ro os Bestas de Sabugañadores destes prestixiosos premios cedo -polo seu . . exemplar empreh nun a xuntanza mantzda no albergue de Sa- go da lingua gab uc~do. Na categoría de Tabeirós-Terra de lega, como,socie. fi -_ dade nos ultzmos Montes os premiados oron Calzados A Es- anos baixo a direcquina e a Asociación da Rapa das Bestas de c~ón d,e Cesar Gar· cza, ven exercendo un Sab ucedo.

- tabor de potenciación e . Na categoría de 'Galicia Enteira' o padroa- defensa da lingua e cultu. . ,. . ra galegas- e Calzados do acordou premiar a Anton Santamarzna e, Esquina -verdadéiro emno apartado de 'Toda u_nha vida' o premiado blema do comercio est~a,.

A rzas. · E Sta e,. a XII ed'lCWn ·,. d estes dense, nos anos antenofiOl· TT..,a[ entzn res ó seu 50 aniversario premios que serán entregados o sábado 14 de (que cumplen este ano), . emprenderon un proceso decembro 11:a Estrada. de renovación que tivo a REDACCION Os premios San Martiño concédense a persoeiros ou entidades destacados co fin de significar o seu esforio realizado poI·a promoción da lingua en tres modalidades distintas: Premios á difusión da lingua na comarca de Tabeirós Terra de Montes; Premio á normalización no ámbito galego, e Premio de "Toda unha vida" no fomento do idiGma. Na primeira modalidade o premio este ano foi compartí-

galeguización de toda a · súa actividade.._' comercial como parte máis destacada-. , ' O premio a7 normali. zación no ámbito galego foi outorgado a Antón Santamarina, Director do I_nstituto da Lingua Galega (ILG), Membro da Real Academia Galega; Cate_drático de Lingua na Universidade de Santiago polo seu labor de estudio e D: Isaac Día Pardo e D. Avelino PoÚsa Antelo xa recibiron o Premio San Martiño_