RCC Koude & Luchtbehandeling by Vakmedianet

104e JAARGANG DECMEBER 2011

ORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvK

RCCk&l

w. ca

rri

er.

REFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELING

Koeling in de voedselketen Ook in dit nummer

Total Energy: logistiek en koelen vrieshuizen Warmtepompcompressor voor melkfabriek ‘Vriendelijk’ nat draaien

Ontwerpen, besturen en beheersen van installaties

Zie onze advertentie op pagina 45

Geloof ons. Het origineel is beter! VRV van Daikin. Het origineel. ®

Een schroefboormachine of bouwradio van DeMalt? Dat klinkt toch niet goed… Het scheelt maar één letter, maar we nemen aan dat u toch liever het origineel wilt. In de installatiemarkt vormen zo de drie letters VRV al jaren een begrip. VRV maakte het als eerste mogelijk om meerdere ruimtes individueel te koelen en te verwarmen met één buitendeel. Andere aanbieders volgden met het VRF-systeem. Inderdaad, dat scheelt maar één letter. Maar het is niet het origineel. Om dat duidelijk te maken, hebben we een klein en krachtig boekje voor u klaarliggen met daarin 24 originele voordelen van VRV. Op www.hetorigineelisbeter.nl kunt u het bestellen. Of meteen een afspraak maken voor een persoonlijke presentatie.

24 originele

V RV voorde len

Bestel gratis

en maak kans op een originele schroefboormachine of bouwradio van DeMalt... euh... DeWalt!

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

Redactioneel Redactioneel Koude & luchtbehandeling RCC

Aardbeien in de winter Ik houd van de decembermaand. Met zijn korte dagen, lange avonden, de sint, de geur van dennennaalden en het gezellige kerstfeest. En natuurlijk van de kou, al valt dat tot nu toe nog tegen. Vorig jaar lag er rond deze tijd al een fl ink pak sneeuw. Ik geniet er van om lekker met dikke kleren aan en een warme sjaal om door de Achterhoek wandelen. Om dan bij thuiskomst, met een rode neus en steenkoude handen, chocolade- melk met slagroom te drinken. Heerlijk! Ook bij ons wordt met kerst een kerstdiner gehouden. Het is mij opgevallen dat je tegenwoordig helemaal geen rekening meer hoeft te houden met welke ingrediënten nodig zijn voor het klaarmaken van een bepaald gerecht. Je kunt rond de kerst rustig een toetje met verse aardbeien op het menu zetten. Die zijn rond deze tijd gewoon te koop. En ook andere zaken, die voorheen alleen in bepaalde seizoenen in de winkels lagen, zijn tegenwoordig het jaar rond verkrijgbaar. Zo kon je nog niet eens zo heel lang geleden mosselen alleen maar krijgen als de R in de maand zat. Maar ook die kun je tegenwoordig rustig midden in de zomer eten. En wat dacht u van rabarber, asperges, frambozen, perziken, kersen? Allemaal het hele jaar door in de schappen. Dat heeft natuurlijk allemaal te maken met koeling. Veel van dergelijke producten worden met behulp van koeltransporten uit het buitenland gehaald. Daarna worden ze hier in de diverse koelen vrieshuizen opgeslagen. Soms moeten producten nog narijpen en ook dat vraagt een speciale manier van behandelen. In dit nummer van RCC Koude & Luchtbehandeling, over koeling in de voedselketen, en ook in de bijlage Total Energy, die koelen vrieshuizen en logistiek als thema heeft, kunt u lezen wat daar allemaal bij komt kijken. Mocht u nu tijdens de donkere dagen aan het einde van dit jaar toch een beetje neerslachtig dreigen te worden, dan raad ik u aan een kerstdiner te bereiden met heel veel zomerse ingrediënten. Dan zal tijdens het kerstdiner toch de zon een beetje voor u gaan schijnen. De redactie van RCC Koude & Luchtbehandeling wenst u prettige kerstdagen en een goed 2012!

Christine Linneweever Redactiecoördinator

KOUDE & LUCHTBEHANDELING Officieel Orgaan van: KNVVK KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Zandlaan 29, 6717 LN Ede; Postadres: Postbus 32, 6710 BA Ede. tel.: (0318) 69 71 98; fax: (0318) 69 71 99 E-mail: info@knvvk.nl Internet: www.knvvk.nl postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829 Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET GEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer, tel.: (088) 400 84 90 / fax: (088) 400 84 01 Email: info@nvkl.nl Internet: www.nvkl.nl NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZEN ‘De Beukenhof’, Strijpsestraat 51, Eindhoven Postbus 901, 5600 AX Eindhoven tel.: (040) 2565263 / fax: (040) 2553320 E-mail: info@nekovri.nl / Internet: www.nekovri.nl VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN AIRCONDITIONING-APPARATUUR Postbus 12 - 3740 AA Baarn tel.: (035) 542 75 26 / fax: (035) 542 76 26 E-mail: info@verac.nl / Internet: www.verac.nl LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTEN Secretariaat LUKA / Old Hickoryplein 12 6461 EZ Kerkrade / Post adres: Postbus 153 / 6460 AD Kerkrade tel: 045-5350734 / fax: 045-5350735 E-mail: info@luka.nl / internet: www.luka.nl FKL, FEDERATIE KOUDE- & LUCHTTECHNIEK Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel: (079) 353 13 50 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: fk&l@fme.nl / Internet: www.federation-fkl.org VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE APPARATEN Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: vla@fme.nl Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl RAAD VOOR DE KOUDE, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrecht tel: +31(0)78 617 00 99 / fax: +31(0)78 618 95 24 E-mail: info@raadvoordekoude.nl Internet: www.raadvoordekoude.nl NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI), Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 11 15 E-mail: nki@fme.nl Internet: www.koelindustrie.nl Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB). Verschijnt maandelijks Uitgever, redactie en advertentie- administratie B+B VAKMEDIANET, Albrechtlaan 1, 1404 AH Bussum - Postbus 219, 1400 AE Bussum - Tel 035-6940740 redactie@vakmedianet.nl Accountmanagement Gejo Flierman (coördinatie) - Tel 035-6940740; mobiel 06 53 22 73 16 gejoflierman@vakmedianet.nl Uitgever Drs. Ruud Bakker Redactie-coördinatie Christine Linneweever Marketing Leendert van Wezel Telefonische verkoop Gerbert Roggekamp Traffic & Abonnementen-administratie Jolanda van Selm, traffic@vakmedianet.nl Art Director / Vormgeving Mr. Richardson: Arjan Anderiesen Voorzitter Redactieraad Ing. Dick Havenaar - dhavenaar@zonnet.nl Redactieraad Ing. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze / J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira / Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. Willems Abonnementen Nederland € 97,50 (excl. BTW) Buitenland € 117,50 (excl. BTW) Losse nummers € 9,75 (excl. BTW) Drukker Van der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem ISSN 0925-630X

104 e Jaargang December 2011

WIJ ZIJN TERUG !

Carneool 400 | 3316 KC Dordrecht | t. +31 (0)88 4355400 e. info@hdkl.nl | www.hdklimaatsystemen.nl

inhoud Koude & luchtbehandeling RCC

Verder in dit nummer 08 12 20

Warmtepomp voor melkfabriek

Recht door zee voor een krom product

Total Energy 28 HSF Logistics garandeert gesloten koelketen 30 Prevesco introduceert vloeistof-dampscheider 39 Thermo King verbetert efficiency in transport

Advertentie-index

Energiezuinig distributiecentrum Spar

Informatiecentrum Ecofactorij

Nieuws Verenigingsnieuws Zuivel koelen met luchtverdeelslangen 22 Steeds meer eisen gesteld aan geluid 41 â&#x20AC;&#x2DC;Vriendelijkâ&#x20AC;&#x2122; nat draaien 47 Nieuw koudemiddel voor Super U 54 Jaap Eden kunstijsbaan ziet Abraham 59 Productinfo

Airview Luchtbehandeling Alfa Laval Ambrava / Samsung BuildingJobs / CoolJob.nl Carrier Nederland Daikin Airconditioning Delta Technics HD Klimaatsystemen Intercool Javeko KIM Nederland LG Electronics Linde Gas Nijssen Koeling NVKL RBK Group Recool Recupair Rivacold Roma Nederland Smitsair-JETsystemen Stulz Uniechemie VDH Products VNU Exhibitions / VSK Wijbenga

11 53 15 11 1/9 2 6 4 61 59 41 64 6 27 58 1/45 49 46 32-33 22 10 53 57 38 63 49

104 e Jaargang December 2011

Partner in koudemiddelen nu het er écht op aan komt! Partner wordt je door vertrouwen, ervaring, knowhow en gedegen adviezen. Van groot belang, zeker nu de uitfasering van HCFK’s specialistische kennis vraagt van alternatieven voor virgin material HCFK’s. Uit het brede assortiment ISCEON® koudemiddelen maken onze productspecialisten graag in samenwerking met u een keuze; kiezen voor natuurlijke koudemiddelen kan uiteraard ook. En vanzelfsprekend faciliteren we de inname en verwerking van teruggewonnen koudemiddelen. Maar een partner doet méér: bij ons bestelt u heel simpel online, 24 uur per dag. Bovendien bieden we u middels Individuele Cilinder Controle een uitgekiend systeem om uw verpakkingen te volgen. Ideaal voor uw administratie, wanneer u op meer klant- of projectlocaties werkzaam bent. Nu het écht op ondersteuning aan komt, is Linde Gas meer dan ooit uw partner: klantspecifiek en oplossingsgericht.

Linde Gas – ideas become solutions.

Linde Gas Benelux B.V. Havenstraat 1, Postbus 78, 3100 AB Schiedam Tel. 088 262 62 62, Fax 010 246 15 06 koudemiddelen.lg.nl@linde.com, www.lindegasbenelux.com

www.DElTaTEchnics.nl • Koelers • Condensors • Gevinde warmtewisselaars • Platenwisselaars • Shell & tube wisselaars

• Regeltechniek • Dataloggen • Monitoring oplossingen • Compressoren • Gasdetectie

• Koeltorens • Drycoolers • Centrale systemen • Chillers

Delta Technics Engineering B.V. Konijnenberg 53 4825 BC Breda 076-5720220 info@deltatechnics.nl

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Evenementenhal biedt weer landelijke dekking

Volgend jaar zijn de Installatie Vakbeurzen weer te vinden in Hardenberg, Gorinchem en Venray. Op 13, 14 en 15 maart 2012 vindt zowel Installatie Vakbeurs als Klimaatvak plaats in Gorinchem. De NVKL heeft samen met Evenementenhal een overeenkomst gesloten voor de organisatie van een ‘Koude & Klimaatstraat’ op Klimaatvak Gorinchem. De straat krijgt een aparte, opvallende uitstraling en elke deelnemer die NVKL-lid is, ontvangt wat extra’s. Bij het reserveren van een stand voor 2012 kan het bedrijf aangeven of dat in deze straat mag zijn. Deze ‘Koude & Klimaatstraat’ is ook terug te vinden op Installatie Vakbeurs Venray en Hardenberg volgend jaar. Naast Klimaatvak vindt ook Installatie Vakbeurs Gorinchem plaats. Hier kunnen bezoekers informatie en producten vinden op het gebied van verwarmingssystemen, meet- en regelapparatuur, sanitair, bevestigingsmaterialen en overige branchegerelateerde producten. Dagelijks is de vakbeurs geopend van 13.00uur tot 21.00uur.

Meer informatie: Rian Striper 0523-289874 of rianstriper@evenementenhal.nl.

Isolerende raambekleding als dubbel glas niet kan

Als een raam met enkel glas niet door dubbel glas vervangen kan worden, kan isolerende raambekleding toch helpen om energie te besparen. Volgens voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal leveren dubbele plisségordijnen met aluminium coating 18 procent minder verwarmingskosten op. Dubbele plisségordijnen bestaan uit twee lagen stof met daartussen een honingraat structuur om een isolerende luchtlaag te creëren. De energiebesparing kan oplopen tot 160 euro per jaar Isolerende raambekleding in combinatie met enkelglas geeft een verbetering tot het niveau van dubbelglas. Gewoon dubbelglas is met dit soort raambekleding op te schroeven tot

Hoog Rendement HR of HR+ glas. Dit geldt alleen wanneer de isolerende raambekleding gesloten is. Meer informatie: www.milieucentraal.nl/ raambekleding

Chiquita opent CO₂neutrale bananenrijperij

Eind november werd in Gorinchem het nieuwe pand van Chiquita Nederland officieel

geopend. Het gebouw huisvest de kantoorruimte en de eerste bananenrijperij ter wereld die CO₂-neutraal genoemd mag worden. De bananenrijperij werd officieel geopend door directeur Franklin Ginus en Brian Kocher, President Chiquita Europa en het Midden Oosten. De nieuwe rijperij is volgens Franklin Ginus niet alleen een stap vooruit in duurzaamheid, maar er wordt ook een nog beter product en een grotere service aan de partners geboden. Het fruit kan op alle uren in de week opgehaald worden dankzij een speciale ruimte waar de bestelde producten opgeslagen worden. Duurzame maatregelen in het gebouw en het rijpproces zijn een gepatenteerde luchtstroomsysteem, een ‘Stop & Go’-technologie en het gebruik van een natuurlijk koudemiddel. Ook is er een laag energiegebruik in licht. Het daglicht wordt optimaal benut door daktunnels bovenin het pand en door middel van T5- en LED-verlichting en een aanwezigheidsdetector wordt de warmte- en koudeopvang uit het rijpproces gebruikt om het pand te verwarmen en te koelen. Daarnaast is Chiquita een bebossingsproject gestart in Panama, dat de nog resterende CO₂-uitstoot compenseert. Voor meer informatie: www.chiquita.be/nl

Eurovent verzamelt weer gegevens

Eurovent Market Intelligence, het Europese bureau voor de statistiek voor de HVAC&Rmarkt zal in januari het startsein geven voor de jaarlijkse gegevensverzameling, waaraan het merendeel van de actoren in de Europese,

Midden-Oosten en Afrikaanse (EMEA) markten deelneemt. In 2010 brak de participatiegraad alle records met 60 procent meer deelnemers in vergelijking met 2010. Omdat deze marktonderzoeken zijn gebaseerd op gegevens die verstrekt worden door bedrijven, versterkt deze verhoogde participatie hun betrouwbaarheid en representativiteit en stellen zij hen in staat een eerlijker en nauwkeuriger beeld van de EMEA-markt te geven. Verder is Eurovent Market Intelligence verder gegaan dan het strikt statistische domein door de uitbreiding van haar informatie naar de markt aan de hand van schattingen, prognoses en trends. Zodra de resultaten van deze tweede fase binnen zijn, bezorgen deze algemene gegevens de fabrikanten een netto toegevoegde waarde in termen van strategie en positionering in hun markten. Eurovent Market Intelligence-onderzoeken zijn erin geslaagd om zich te vestigen als benchmarks binnen de industrie, door zowel fabrikanten als ingenieurs- of adviesbureaus op te nemen. Meer informatie: www.eurovent-marketintelligence.eu of statistics@eurovent-marketintelligence.eu

Biral investeert in toekomst

Uit oogpunt van energiebesparing, productie-efficiency en brandveiligheid is pompfabrikant Biral AG haar fabriek in het Zwitserse Münsingen volledig aan het renoveren. Naast de renovatie van het kantoorgebouw en de productiehallen worden er nieuwe productielijnen geplaatst, bestaande productielijnen geoptimaliseerd en wordt een nieuwe Campus gebouwd. In deze hightech Campus zal techniek en vaardigheid centraal komen te staan. Installateurs, adviseurs en opdrachtgevers kunnen vanaf 2012 hun theoretische en praktische kennis vergroten met behulp van state of the art multimedia en werkende demonstratieopstellingen van pompinstallaties. Daarnaast kunt u de schoonheid van de Zwitserse Alpen ervaren en ondervinden op welke wijze Biral maatschappelijk verantwoord onderneemt. Met deze renovatie is een investering gemoeid van circa tien miljoen euro. Het zal onder andere resulteren in een energiebesparing van 75 procent. Meer informatie: www.biral.nl

104 e Jaargang December 2011

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Datacenters kunnen zonder koelmachines

Duurzaam koelen van datacenters – zonder gebruikmaking van koelmachines – is nu mogelijk. Dat bleek op de National Datacenter Experience op 29 november in Zeist. Innovatieve bedrijven hebben duurzame koeltechnieken ontwikkeld die energiezuinig en rendabel zijn en bijdragen aan groene groei van de sector. De technieken verlagen het energiegebruik van datacenters met 30 procent of meer, waardoor een EUE (verhouding totaal energiegebruik/IT-verbruik) van minder dan 1,2 haalbaar wordt. Agentschap NL – onderdeel van het ministerie van EL&I – ondersteunt zowel koploperbedrijven die de innovatieve koeltechnieken op de markt brengen, als datacenters die kiezen voor duurzame koeling. Jan Wiersma van EvoSwitch: “Duurzame koeling bespaart ons miljoenen.” Nederland is een van de belangrijkste internetknooppunten van de wereld. Met onze internationale datacenters bedienen we grote delen van Europa. Het kabinet wil deze voortrekkersrol behouden en uitbreiden. Knelpunt is wel dat datacenters grote energieslurpers zijn. Daar komt bij dat conventionele koelmachines klimaatonvriendelijk zijn vanwege het gebruik van chemische koudemiddelen. De brochure en een factsheet zijn te downloaden op www.agentschapnl.nl/content/ brochure-duurzaam-koelen-van-datacenters.

Klimaattechnische installaties nieuwbouw Friesland Campina Riedel Op vrijdag 11 november vond de opening plaats van de nieuwbouw van drankenfabrikant Friesland Campina Riedel te Ede. Het project omvat de nieuwbouw van circa 6.000

December 2011 104 e Jaargang

m² productie-, koel-, opslagen bedrijfsruimte. Kemkens Installatietechniek realiseerde de moderne en duurzame klimaattechnische installaties. Kemkens Installatietechniek heeft bij dit project diverse geavanceerde installaties opgeleverd: productkoeling, comfortkoeling, verwarming en luchtbehandeling met warmteterugwinning werden door Kemkens Installatietechniek verzorgd. Door middel van een warmteterugwinningsinstallatie wordt er gezorgd voor een effectieve ventilatie waarbij warmte uit afvoerlucht terug wordt gewonnen. Het rendement is daarmee hoger waardoor het energieverbruik aanzienlijk afneemt. Een dergelijke installatie is onderdeel van het milieubewust omgaan met grondstoffen en past daarmee binnen het duurzaamheidsdenken. Kemkens Installatietechniek is een modern en veelzijdig installatiebedrijf met vestigingen in Lichtenvoorde en Veenendaal. Het bedrijf realiseert werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties, met name voor overheid, onderwijs, zorg en bedrijfsleven.

weg die TVVL inslaat. De nieuwe TVVL zal sneller acteren op actuele maatschappelijke vraagstukken en wordt onder andere door het projectmatig werken voor leden en met name jongeren aantrekkelijker, om actief deel te nemen in de vereniging.” TVVL is het Platform voor mens en techniek en is één van de belangrijkste kennisplatforms op het gebied van utiliteitsbouw en installatietechniek in Nederland en telt circa 1200 persoonlijke leden en 500 begunstigers (bedrijfsleden).

Natuurlijke koudemiddelen gezien door eindgebruikers

Op 7 oktober werd eurammon's ‘Future proof-oplossing voor vandaag’-symposium gehouden in Schaffhausen, Zwitserland. Het initiatief voor natuurlijke koudemiddelen nodigde de leden van de branche en de eindgebruikers uit voor een uitgebreid programma van lezingen en om actief hun ervaringen te delen over toepassingen van natuurlijke koudemiddelen. Tijdens het evenement verleende eurammon de nieuwe Honour Award voor bedrijven en schonk de eurammon Natural Refrigeration Award aan de winnaars van dit jaar. "Het is niet meer voldoende alleen maar na te Meer informatie: www.kemkens.com. denken over morgen", aldus Mark Bulmer, lid van de Raad van Bestuur van eurammon en gastheer van het symposium in opdracht van Georg Fischer Piping Systems. Volgens Bulmer werd de overgang van HCFK's naar Tijdens de extra Algemene HFK's in het verleden uitgevoerd zonder Ledenvergadering van 16 november in voldoende langetermijnplanning, gezien het Amersfoort stemden de TVVL-leden bij feit dat in sommige gevallen de koudemidacclamatie in met de voordracht van het delen nog steeds een zeer hoog GWP nieuwe bestuur. Het nieuwe TVVL-bestuur hebben. De tijdens het symposium geprebestaat uit ing. Ferry de Vries, voorzitter, senteerde lezingen, door sprekers met een ir. Maarten Bruinsma, secretaris/penningschat aan praktische ervaring, illustreerden meester en vier portefeuillehouders van de de mogelijkheden die bedrijven vandaag de pijlers Jan Kerdel, Regionetwerk; ir. Nancy dag hebben voor het gebruik van natuurlijke Westerlaken, Kennisplein; dr.ir. Joost van koudemiddelen in koelen airconditioningHoof, Impuls en ing. Jaap Dijkgraaf, Experti- toepassingen, gezien de geldende wettelijke secentrum. Dit bestuur bepaalt de strategi- randvoorwaarden en de huidige research en sche koers van de vereniging en ziet er op het engineeringwerk voor nieuwe toepastoe dat er synergie is tussen de pijlers. Ferry singen en ontwikkelingen. de Vries: “Dit nieuwe strategische bestuur Meer informatie: www.eurammon.com is een belangrijk onderdeel van de nieuwe

TVVL-leden kiezen voor nieuw bestuur

39SQ AiroStar Luchtbehandeling: plug & play met €co efficiency Compleet. Dat is een typerend kenmerk van de nieuwe AiroStar 39SQ luchtbehandelingskast met WTW. Ontworpen voor maximale efficiency en verkrijgbaar in 3 typen warmteterugwinning met luchthoeveelheden variërend van 737 tot 18.000 m3/h en rendementen oplopend tot 90 %. De geïntegreerde Pro-Dialog regeling combineert superieure intelligentie met gebruiksvriendelijkheid voor onder meer volume- en temperatuurregeling, zomer-/nachtventilatie en CO2 regeling. Standaard uitgevoerd met toerengeregelde plugventilatoren en filters, een optionele voor- en naverwarmer en ingebouwde koeler om iedere gewenste binnentemperatuur te garanderen. Alle componenten zijn reeds bedraad en indien langer dan 3 meter is de unit ter plaatse deelbaar en dat maakt de AiroStar ‘easy to install’ wat past in onze visie om het leven comfortabeler te maken. Dus, voor élke klimaatoplossing: turn to the experts. Carrier. Do you turn? www.carrier.nl/39SQ

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Weggevallen illustratie

Helaas is in RCC K&L nummer 11 in het artikel ‘CO₂-koeling voor deeltjesdetectoren’ een illustratie weggevallen. Hieronder de illustratie en de bijbehorende tekst. Figuur 4 laat een meting zien in de ruimte van de temperaturen van de accumulator, de verdamper en de gepompte vloeistof. Duidelijk zichtbaar is de variatie door de baan om de aarde van de vloeistof. Dit is een periode van anderhalf uur. De meting laat ook een setpointverandering zien van de accumulatortemperatuur. Binnen een bepaalde range is de verdampingstemperatuur naar wens in te stellen.

Smitsair adv. 190 x 130-11/12

Halton vraaggestuurd ventilatiesysteem aan boord van een cruiseschip

Naar schatting 30 procent van het totale energiegebruik van een cruiseschip komt van HVAC voor de openbare ruimtes en woonruimtes en keukenventilatie. Dit heeft een grote impact op de winstgevendheid en milieukwesties. De vraag naar meer energie-efficiënte systemen en groenere technologieën is het uitgangspunt geweest voor het ontwerp van het moderne kombuisventilatiesysteem Marvel door Halton. Halton Marvel is het eerste echt intelligente, gevoelige en volledig flexibele vraaggestuurde ventilatiesysteem dat speciaal werd ontworpen voor Halton afzuiging. Vergeleken met de traditionele afzuiging bespaart het Halton Marvelsysteem in combinatie met de Halton Capture Jet-technologie tot 50 procent energiegebruik in de kombuis. Dit draagt ook bij aan de milieu-effiency. heeft Marvel geleverd aan meer 27-04-2010Halton 11:45 Pagina 1 dan 40 land-based projecten, zoals

keukens van hotels, scholen, gezondheidszorg, restaurants, winkelcentra en universiteiten om er maar een paar te noemen. Het systeem is bekroond met de Finnbuild 2010 Highlights Innovation Award in Finland, Voedsel Hospitality Innovation Award 2010 in Nederland, EuroGastro 2011 Award in Polen en van de Food Service Consultant Society International (FSCI) kregen ze een eervolle vermelding voor innovatie 2011. De feedback van de faciliteiteigenaren en -gebruikers van het systeem is positief en in veel gevallen heeft het systeem bewezen dat het een betere energie-efficiëntie biedt dan verwacht. Halton Marine meldt trots dat de order voor de eerste Marvel voor een groot cruiseschip binnen is en dat deze zal worden geleverd in 2012.

-JETsystemen Toepassingsgebieden JETsystemen; • fabriekshallen en lashallen, • magazijnen en distributiecentra, • voedselverwerkende industrie, • sporthallen en zwembaden, • concertzalen, theaters en discotheken, • multifunctionele evenementenhallen, • winkels, bouwmarkten, • atria en binnentuinen, • kantoorruimten, hotelkamers, • scholen, klaslokalen. Voor een vrijblijvend advies en/of een presentatie van de toepassingsmogelijkheden kunt u contact opnemen met dhr. R. Langeweg

SMITSAIR-JETsystemen B.V. • PROJECTMATIGE AANPAK • LUCHTVERDELING OP MAAT • SNELLE INSTALLATIE • LAAG ENERGIEVERBRUIK • WEINIG TRANSPORTKANALEN NODIG • TOCHTVRIJ EN HOMOGEEN KLIMAAT • HOOGINDUCEREND SYSTEEM • INCLUSIEF INBEDRIJFSTELLING • ONDERHOUDSVRIJ •

Tel. 0297-564455 Fax 0297-569296 e-mail: jetsystemen@smitsair.nl internet: www.smitsair.nl

COOLJOB.NL

CoolJob.nl is een gespecialiseerd werving en selectiebureau in de koeltechnische en airconditioning markt. Vertrouwelijkheid en integriteit zijn de pijlers waarop wij ons bedrijf hebben opgebouwd. CoolJob.nl maakt onderdeel uit van BuildingJobs BV. Gezamenlijk beheren wij momenteel ca. 175 vacatures en ca. 5500 kandiaten uit de installatiebranche. Onze vacatures kunt u vinden op de volgende samenhangende websites: ■ cooljob.nl ■ buildingjobs.nl ■ installatievacaturebank.nl

Actuele vacatures

Monteurs vacatures

■ Servicemonteur Airconditioning, Randstad,

Zit je carrière op een dood spoor? Ben je de files beu? Zin in een nieuwe uitdaging in 2012?

vanuit Huis

■ Accountmanager grote Chillers Aircondition-

ing, Randstad en Midden Nederland

■ Project Engineer AC Airconditioning, Houten ■ Technisch Commercieel medewerker

binnendienst airconditioning/koeltechniek, Zuid kant Amsterdam

■ Projectcoördinator en Sales support HVAC,

Omgeving Hilversum

■ Sales Engineer Luchtbehandeling,

Midden-Nederland Randstad

■ Support Engineer Koeltechniek, West-Brabant ■ Monteur regeltechniek bedrijfskoeling

(Adap Kool), Rotterdam Noord-Oost

■ Tekenaar industriële koeltechniek, Houten ■ Rayoncoördinator Service koeltechniek,

tussen Utrecht en Rotterdam

■ Bedrijfsleider S&O, duurzame installatie-

techniek, Den Bosch

BuildingJobs / CoolJob.nl

■ Support Engineer Koeltechniek,

Mary Zeldenrustlaan 18a 5122 CE Rijen

■ Koeltechnisch Engineer, omgeving Eindhoven

tel. 0161 - 295 765 fax. 0161 - 295 766

Regio Amsterdam

■ Werkvoorbereider Koudetechniek, Houten of

Bel of mail eens vrijblijvend met CoolJob om je mogelijkheden te bespreken. Uiteraard vrijblijvend en vertrouwelijke behandeling. 0161-295 765 of bernie@buildingjobs.nl

Monteurs vacatures: In heel Nederland hebben wij leuke vacatures voor monteurs koeltechniek en klimaattechniek. Doorgroeimogelijkheden naar servicecoördinator, ploegleider of projectleider. Misschien zoek je juist meer techniek in je baan.

Wat kunnen wij je bieden: leuke vacatures voor vaste banen bij interessante bedrijven in Nederland; ■ gedegen en onafhankelijk advies over je carrièremogelijkheden; ■ uitstekende salarieringsmogelijkheden; ■ ruime opleidingsmogelijkheden; ■ goede doorgroeimogelijkheden. ■

Apeldoorn

De stoombevochtigers van Airview Luchtbehandeling Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaatoplossingen. Door middel van het zeer brede leveringsprogramma zijn wij in staat om voor vrijwel ieder klimaatprobleem de meest geschikte oplossing te leveren.

Tijdens de koude periodes in de winter kan de relatieve luchtvochtigheid snel teruglopen. Voor dergelijke situaties bieden de door ons leverbare stoombevochtigers de oplossing. Kenmerken • 6 modellen, stoomproductie van 3 tot 48 kg per uur • Master/slave tot 288 kg per uur • Hoogwaardige uitvoering van RVS en kunststof

Volledig assortiment accessoires leverbaar • Stoomverdelers • Ventilatie-units • Hygrostaten • Stoomslangen

Regelingen • Aan/uit of trapsgewijs procentueel • Op basis van interne hygrostaat of op basis van extern signaal

Scherp geprijsd inzetbaar • Scherpe nettoprijzen • Bel voor meer informatie: Airview Luchtbehandeling 078 - 652 18 00

Airview Luchtbehandeling BV I Noordeinde 114 I 3341 LW Hendrik-Ido-Ambacht I Telefoon: 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

nVkl verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

Ledenvergadering bij Bavaria; boeiend en bomvol!

Het was op donderdag 1 december een gezellig samenzijn van bijna 100 leden bij de bavaria-fabriek in Lieshout. De ochtend begon met een toer door de bavaria-fabrieken, maar ook het programma van de ledenvergadering ’s middags was enerverend. Daartussen waren er genoeg mogelijkheden om met collega’s bij te praten, wat dan ook veelvuldig werd gedaan.

m tien uur ‘s ochtends begon het feest. De leden stroomden binnen in de bar van Bavaria. Vervolgens in het treintje naar de fabriek. Het hele proces van bierbrouwen werd in beeld gebracht. Bavaria besteedt namelijk niks uit, maar brouwt alles zelf. De rondleiding begon bij de Mouterij, waar de mout tot zetmeel wordt geproduceerd. Daarna langs de oude fabriek voor een stukje geschiedenis, gevolgd door de nieuwe fabriek, waar we konden proeven van het bier. Ook het proces van flesjes en kratten schoonmaken, opnieuw vullen en bedrukken was spectaculair om te zien. na de lunch startte de ledenvergadering met de terugkoppeling van de projectgroepen. De activiteiten van het afgelopen jaar en het beleid voor 2012 werden toegelicht. Hierbij werd een kanttekening gemaakt. Het bestuur is dit jaar gestart met het evalueren

NOVember 2011 104 e Jaargang

van de kerntaken van de nVKL en het bepalen van de koers voor de komende jaren. Met dit traject wil het bestuur de belangrijkste strategische doelen voor de komende vijf jaren inzichtelijk maken. Het kan zijn dat dit gevolgen heeft voor het nu vastgestelde beleid. De leden krijgen in de voorjaarsledenvergadering de mogelijkheid om daarop te reageren. Bij de projectgroep Onderwijs werd wat langer stilgestaan. Precies een jaar geleden werd er in de ledenvergadering een besluit genomen over de oprichting van opleidingsbedrijf gO° samen met Orka. De verwachting werd geschetst dat er in 2011 begonnen kon worden met zo’n tien tot twaalf nieuwe leerlingen op deze koudetechnische opleiding, waar leerlingen gelijk bij een bedrijf aan de slag gaan en in de winter een aantal weken intern naar school gaan in Ede. Deze verwachtingen zijn ruimschoots

overtroffen. Er zijn 40 leerlingen aangenomen en de volgende tien staan alweer te trappelen om in januari aan de slag te gaan. Voor de ledenvergadering waren speciaal twee leerlingmonteurs over gekomen om te vertellen over hun ervaringen bij gO° en over het vak. Deze jongens waren super enthousiast over de koudetechniek en duidelijk erg blij met hun opleiding en stageplek. Het was erg goed om te horen hoe de praktijk er bij gO° uitziet. Daarna ging de vergadering verder met de financiën. Op enkele vragen en opmerkingen na werd het resultaat en de begroting voor 2012 goedgekeurd. Tot slot werden Hans Ton (gepensioneerd, voorheen Stulz) en Peter augustinus (IBK groep) in het zonnetje gezet. Zij hebben, na zo’n elf jaar inzet, aangegeven met hun werkzaamheden voor het nVKL-bestuur te stoppen. De nVKL is ze erg dankbaar voor hun activiteiten binnen de vereniging. Beide ont-

verenigingsnieuws nvkl RCC Koude en luchtbehandeling

VSK-nieuws Van 6 t/m 10 februari vindt de VSK 2012 plaats. De NVKL staat in hal 4, stand A074. In deze rubriek vindt u het nieuws over het programma met activiteiten van de NVKL op de VSK 2012. Het programma van de activiteiten op de NVKL-stand is bekend! Maandag t/m donderdag: Vakwedstrijden Koudetechniek Donderdag om 13.00 uur: Prijsuitreiking Winnaar Koeltrofee Vrijdag: Wedstrijd ‘De Bibberspiraal’ Vrijdag om 14.30 uur: Prijsuitreiking Winnaar Vakwedstrijden Vrijdag om 14.50 uur: Prijsuitreiking ‘De Bibberspiraal’ Vrijdag om 15.00 uur: NVKL-BORREL En verder… Koffie en gebak voor NVKL-leden Bent u van plan de VSK-beurs te bezoeken? Voor alle NVKL-leden hebben wij koffie en gebak klaar staan. Tijdens de koffie praten we u graag bij over alle ontwikkelingen in de branche. Vang die ijspegels en test je reactiesnelheid! Op de NVKL-stand kun je de hele week je reactiesnelheid testen met het ijspegelvangspel. Vang genoeg ijspegels en je krijgt een leuke gadget mee! Stalen zenuwen en een vaste hand? Kom op vrijdag langs en win een iPad! Op vrijdag kun je op de NVKL-stand een iPad winnen (beschikbaar gesteld door LG). Beschik je, als echte goede koelmonteur, over stalen zenuwen en een vaste hand? Doe de bibberspiraal en maak met jouw snelste tijd kans op die iPad! Om 14.50 uur wordt de winnaar bekend gemaakt.

vingen de zilveren olifant voor hun verdiensten. De vergadering werd afgesloten met een presentatie van Jan van Setten ‘de Klantenfluisteraar’. Met veel humor en praktische voorbeelden zette hij de aanwezigen aan het denken over de omgang met klanten. Na de zeer verfrissende speech ontvingen alle deelnemers zijn managementboek en werd de dag afgesloten met een borrel. We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde ledenvergadering.

NVKL-BORREL! Op vrijdag, de laatste dag van de VSK, wordt er op de stand van de NVKL, nr. A074 een borrel georganiseerd. Alle NVKL-leden en –relaties zijn van harte welkom! Aanvang om 15.00 uur, na de prijsuitreikingen van de Vakwedstrijden en ‘De Bibberspiraal’ (vanaf 14.30 uur). Voor meer informatie over de NVKL-activiteiten op de VSK-beurs, kunt u contact opnemen met: Karin van der Maarel Tel. 079 – 3531211 Mail. karin.van.der.maarel@nvkl.nl

Gratis bedrijfsvermelding op NVKL-plein Bent u NVKL-lid, dan heeft u de mogelijkheid om gratis uw logo op een grote lichtbak boven de bar op het NVKL-plein te plaatsen. Heeft u dit nog niet gedaan, stuur dan uw logo in drukformaat zo snel mogelijk naar de NVKL. Alle NVKL-leden krijgen deze mogelijkheid, er zijn geen kosten aan verbonden. U kunt uw logo in eps-, illustrator- of vector-bestand sturen naar miranda.schipper@nvkl.nl

104 e Jaargang NOVEMBER 2011

KNVVK verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

10e IIR Gustav Lorentzen conferentie 2011 25 tot en met 27 juni 2012 bij de TU te Delft KNVvK en de TU-Delft organiseren samen met het IIR, de 10e Gustav Lorentzen conferentie. De conferenties van Gustav Lorentzen zijn een belangrijke stimulans voor het gebruik van natuurlijke koudemiddelen. Het congres, dat elke twee jaar wordt gehouden in een ander land, heeft altijd veel belangstelling gehad van zowel sprekers als deelnemers en wordt gezien als een van de belangrijke congressen van het International Institute of Refrigeration / Institut International du Froid IIR/IFF. Naast het gebruik van natuurlijke koudemiddelen biedt het congres ook ruimte voor absorptiesystemen, Not in Kind systemen, thermische opslag en een veelheid aan toepassingen. Bij de oproepen om abstracts in te dienen, die eerder in K & L stonden en breed zijn uitgezet in de internationale wereld van de koudetechniek, werden ook met name deze technieken en toepassingen onder de aandacht gebracht. Abstracts Tijdens onder andere het IIR congres in Padua Italië, in Trondheim Noorwegen, het wereldcongres van het IIR in Praag, Atmosphere in Brussel en de DKV in Aken in het afgelopen jaar en daarvoor tijdens het 9e Gustav Lorentzen congres in Sydney werd het 10e GL-congres onder de aandacht gebracht door middel van folders, informatie, banners et cetera. Aan deze congressen deelnemende KNVvK-leden hebben het GL-congres behoorlijk gepromoot en de organisatoren verleenden daaraan hun volledige medewerking. Mede daardoor is de eerste stap gezet naar een volledig met sprekers gevuld congres. Intussen zijn er 177 abstracts die zijn goedgekeurd door het Scientific Committee van het IIR. Deze zijn afkomstig uit 33 landen. Nederland heeft er 19 ingeleverd, gevolgd door Duitsland (14), Noorwegen (13), Spanje (13), Denemarken (12), China (11), Korea (10), UK (8), USA (7) en Japan (6). Daarnaast zij er veel landen die twee tot vijf papers hebben ingediend. Onderwerpen Uit de selectie van de abstracts die nu worden uitgewerkt in papers zijn onderstaande deelgebieden te onderscheiden. De sprekers hebben na de acceptatie de gelegenheid om de papers verder uit te werken die daarna door de commissies ( B1, B2, E1 en E2) van het Scientific Committee worden beoordeeld. CO2 Gas cooler CO2 Ejector system CO2 Compressors CO2 Supermarket control CO2 Supermarket / recovery CO2 Heat Pumps CO2 Expander CO2 Systems HC Compressors HC Supermarket HC Safety HC Drop-In HC Systems NH3 Compressors NH3 Heat Pumps

ABSORPTION Fundamentals ABSORPTION Prototypes ABSORPTION Concepts ABSORPTION Solar ADSORPTION / Desiccants CONTROL DOMESTIC REFRIGERATORS EMISSIONS POLICY FINNED TUBE heat exchangers HEAT PUMPS NOT-IN-KIND Systems SECONDARY REFRIGERANTS SKATING RINKS & Similar THERMAL STORAGE THERMODYNAMIC & transport properties

NOVEMBER 2011 104 e Jaargang

Technical tours De conferentie kent ook een technische tour, waarbij belangstellenden bedrijven en installaties kunnen bezoeken om de toepassing van natuurlijke koudemiddelen in installaties te bekijken en de aanpak van Nederlandse bedrijven op dit gebied. Deze technical tours vinden een dag na het congres plaats, op 28 juni. In het programma wordt ook een onderdeel opgenomen, waarin een trainingsconcept uit de doeken wordt gedaan. Het kan voor landen die nog moeten starten met training op het gebied van natuurlijke koudemiddelen een extra impuls geven om de start te maken. Training/workshop Voor een uitgebreidere training wordt gewerkt aan een mogelijkheid om bijvoorbeeld een tweedaags programma op te zetten om ook studenten of opleiders te interesseren om dat deel te volgen. Met name is het van belang om ook landen die nog niet veel activiteiten hebben op het gebied van de natuurlijke koudemiddelen bekend te maken met deze koudemiddelen en de omgang daarmee, ook met het oog op veiligheids- en milieuaspecten. Hierbij wordt met name gedacht aan ontwikkelingslanden. Partner Program Tijdens het congres is ook een partnerprogramma mogelijk voor partners van de deelnemers. Dit programma zal in de steden Delft, Leiden en Amsterdam plaatsvinden. Informatie Op de website www.gl2012 is de informatie te vinden van alle activiteiten. Inschrijving voor het congres kan vanaf februari. Via een link op de website komt men op de inschrijvingspagina die door het congresbureau van de TUDelft wordt beheerd. In januari worden daar de gegevens op geplaatst. Kosten Op de website van de conferentie is aangegeven wat de kosten per categorie zijn voor dit congres. Sponsors Sponsers van het congres zijn: Platina GEA/Grasso Goud Danfoss en Carrier Zilver SSCS Brons Alfa – Laval en Cofely Voor sponsoring kan men contact opnemen met de organisatie. Dit kan o.a. door een mail te sturen naar sponsors@gl2012.nl Op de website is onder ‘sponsors’ te zien wie de sponsors zijn en ook de sponsorbrochure is hier te downloaden. Nieuwsbrief Vanaf januari verschijnt er een nieuwsbrief waarin nieuws en ontwikkelingen over de GL-conferentie worden opgenomen. Deze wordt in het Engels via de mail naar een groot aantal adressen in veel verschillende landen gestuurd en komt ook op de website.

Netwerken begint bij een professioneel platform

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

ERV (Energie Regeneratie Ventilatie)

Ventileer uw ruimte op energie-efficiënte, milieubewuste wijze met Samsungs ERV unit. In de diamantvormige cellulose

warmtewisselaar,

waar

aangezogen

afgezogen luchtstromen elkaar in tegenstroom passeren, vindt overdracht van warmte én vocht plaats. Hierdoor is een condensafvoer niet nodig en wordt voorverwarming overbodig. De ERV unit functioneert moeiteloos tot een buitentemperatuur van -15oC.

B+B VAKMEDIANET

informatieplatforms voor professionals

www.vakmedianet.nl

Naast leverancier van kwalitatief hoogwaardige Samsung klimaatbeheersingssystemen is Ambrava een volwaardig partner, die continue toegevoegde waarde levert bij haar product. Zij ondersteunt u met haar kennis en kunde, producttrainingen en een ruime voorraad goederen. Vandaag besteld, morgen geleverd!

www.samsung-airco.nl

Wiseman-installatie RCC Koude & luchtbehandeling

Door Hans Vermeer, Jan Gerritsen en Robert Unsworth Gea Refrigeration Technologies

De Grasso 5HP als warmtepompcompressor voor melkfabriek Gea Refrigeration in Engeland heeft een nieuwe koelinstallatie met extratrapwarmtepomp geleverd aan zuivelbedrijf Robert Wiseman ten behoeve van pasteuriseren van melk. De hiervoor benodigde condensatietemperatuur van de extratrapwarmtepomp bedraagt ongeveer 80°C. De Grasso 5HP hogedrukzuigercompressor heeft een gunstig energiegebruik en kan voor deze toepassing ingezet worden. De begrenzing van het toepassingsgebied van deze compressor stelt echter eisen aan het ontwerp van de installatie.

Zoals elke compressor heeft ook een warmtepompcompressor bepaalde grenzen, die niet overschreden mogen worden tijdens bedrijf. Wanneer dit toch gebeurt, zal dit leiden tot hogere slijtage en dus tot een kortere levensduur van onderdelen. De Grasso 5HP warmtepompcompressor met ammoniak als koudemiddel heeft de volgende grenzen: ● m aximum zuigdruk (17 bar(a) = 43°C); ● m aximum ontwerpdruk (51 bar(a) = 90°C); ● m aximum drukverschil (Pc - Po = 30 bar); ● m aximum persgastemperatuur (155°C); ● m inimum verdampingstemperatuur (5°C). In figuur 1 staan deze toepassingsgrenzen weergegeven. De contour met de dubbele lijn geeft het toepassingsgebied aan, waarbinnen met de 5HP veilig gedraaid kan worden in vollast (100%). In deellast is het toepassingsgebied kleiner, zoals aangegeven met de dubbele stippellijn (33%). Het bedrijfspunt van de warmtepompcompressor bij de melkfabriek is aangegeven met een driehoek rechtsboven.

December 2011 104 e Jaargang

Figuur 1: toepassingsgebied Grasso 5HP, ammoniakwarmtepomp.

Om te garanderen dat de 5HP zijn ● a safdichting; service-intervallen makkelijk haalt ● z uigklep. binnen bovengenoemde grenzen, zijn er bij GEA Grasso uitvoerige beproe- Asafdichting vingen gedaan, zowel binnen als ver De overdruk in het carter (is gelijk aan buiten het toepassingsgebied. de zuigdruk) veroorzaakt een kracht op de asafdichting. Hoe hoger deze druk, hoe groter de kracht en dus hoe hoger Maximum zuigdruk de slijtage. Met andere woorden, de (17 bar(a) = 43°C) Deze grens heeft voornamelijk betrek- levensduur van de asafdichting wordt king op de volgende twee onderdelen: beïnvloed door deze druk.

Wiseman-installatie Koude & luchtbehandeling RCC

Daarom zijn er verschillende duurtesten gedaan bij GEA Grasso met betrekking tot de asafdichting. ● O p een compressor 8800 draaiuren bij de maximale zuigdruk van 17 bar(a). ● O p een speciale proefstand voor asafdichtingen: ❍d ruk van 25 bar(a) op de asafdichting; ❍7 340 draaiuren en 7190 start-stops; ❍h oogst mogelijke olietemperatuur (variërend tussen de 85 en 100°C) om de minimum olieviscositeit te verkrijgen. Na de testen zijn alle asafdichtingen naar de toeleverancier gestuurd. De slijtage was minimaal en alle zijn als zeer goed beoordeeld.

Maximum ontwerpdruk (51 bar(a) = 90°C) De maximum ontwerpdruk is 51 bar(a). De sterkte van het huis is hierop uitgelegd en als volgt bewezen: ● e indige elementen berekeningen; ● b arsttest van drie keer deze druk van elk type 1 machine; ● e lke compressor door GEA Grasso gebouwd wordt afgeperst op 1,5 keer de ontwerpdruk. Opmerking: Uiteraard moet rekening worden gehouden met de zogenaamde veiligheidsketen; voordat de ontwerpdruk wordt bereikt in een installatie, moet eerst een aantal andere beveiligingsapparaten (PLC, pressostaat, etc.) in werking treden. Deze apparaten hebben allemaal een klein drukverschil nodig om te kunnen functioneren. Bij elkaar opgeteld kan dit oplopen tot wel 4 bar. Hierdoor is de maximum druk waarbij de compressor kan draaien, kleiner dan bovengenoemde ontwerpdruk.

Maximum persgastemperatuur (155°C) Tijdens de compressie in de cilinder neemt behalve de druk, ook de temperatuur toe en deze kan lokaal waarden

aannemen tot maximaal 20 K boven de gemeten persgastemperatuur. Een te hoge temperatuur verlaagt de levensduur van de kleppen (materiaal degradatie) en verhoogt de slijtage op de cilinderbussen ten gevolge van de te lage olieviscositeit bij die temperaturen. Wanneer de compressor op een vast toerental draait, wordt de capaciteit geregeld door cilinders bij of af te schakelen. Dit kan via een mechanisme dat de zuigklep licht of door een bypasssysteem. In beide gevallen zullen de afgeschakelde cilinders een beetje energie verbruiken ten gevolg van de wrijving (zuigerveren en lagers) en omdat gas rondgepompt wordt. Deze extra energieverliezen leiden tot een extra persgastemperatuur verhoging. Met andere woorden: bij gelijkblijvende bedrijfscondities (To, Tc, dTo) is de persgastemperatuur in deellast hoger dan in vollast. Daarom wordt in deellast het toepassingsgebied kleiner om aan de maximum eis van 155°C te blijven voldoen. Hoe lager de capaciteit, hoe meer onbelaste cilinders er zijn. In minimum deellast is het toepassingsgebied dus het kleinst. Wanneer daarentegen de capaciteit wordt geregeld met een toerenregeling, blijven alle cilinders geactiveerd en heb je geen extra temperatuurverhoging en dus ook geen reductie van het toepassingsgebied. Grasso heeft zeer veel ervaring met ammoniakcompressoren met een bijbehorende persgastemperatuur. In het veld zijn genoeg Grasso 10 en 12E compressoren te vinden, die zonder problemen met persgastemperaturen draaien van ruim 160°C. Een warmtepomptoepassing is wat dat betreft niet anders.

Minimum verdampingstemperatuur (5°C) Bij een lage zuigdruk is de dichtheid van het gas lager. Hierdoor wordt de belasting met name op de zuigkleppen lager. Wanneer de belasting te laag is voor de toepassing waarvoor de klep is ontworpen, wordt deze instabiel. Dit

leidt dan weer tot een kortere levensduur van de zuigklep. Door middel van het meten van de beweging van de zuigklep is bepaald dat instabiliteit niet optreedt boven de verdampingstemperatuur van 5°C.

Maximum drukverschil (Pc - Po = 30 bar) Het drukverschil (pc - po) zorgt voor krachten op het drijfwerk zoals de zuigers, cilinderbus, drijfstangen, krukas en alle lagers. Door middel van eindige elementenberekeningen is bewezen dat er geen te grote materiaalspanningen ontstaan en de lagers worden uitgelegd door de toeleveranciers ondersteund met lagerberekeningen.Naast bovenstaande testen en berekeningen heeft GEA Grasso altijd een aantal veldtesten bij verschillende klanten uitgevoerd. Dit zijn vaak de allereerst gebouwde compressoren van een nieuw model. Deze compressoren worden regelmatig geïnspecteerd op slijtage en schade. Het duurt daarom ook minimaal een jaar voordat de nieuwe compressor wordt vrijgegeven voor verkoop.

Extratrapwarmtepomp Robert Wiseman Gea Refrigeration in Engeland heeft een nieuwe ammoniakkoelinstallatie met een extratrapwarmtepomp geleverd aan zuivelbedrijf Robert Wiseman. De warmtepomp verwarmt water naar een temperatuur van ongeveer 80°C, zodat het gebruikt kan worden voor het pasteuriseren van melk. De installatie van Robert Wiseman levert een koelvermogen van gemiddeld 1400 kW en een verwarmingsvermogen van 920 kW. De compressor van de extratrapwarmtepomp gebruikt een deel van het persgas van de koelinstallatie en comprimeert dit naar een condensatietemperatuur van ongeveer 80°C. Figuur (2) toont schematisch de uitvoeringsvorm van een eenvoudige koelinstallatie met een extratrapwarmtepomp.

104 e Jaargang December 2011

Wiseman-installatie RCC Koude & luchtbehandeling

Zuiger- of schroefcompressoren voor de extra trap Zowel zuiger- als schroefcompressoren kunnen ingezet worden voor een extratrapwarmtepomp. Gea Grasso produceert een standaard range hogedrukzuiger- en schroefcompressoren die ingezet kunnen worden voor deze toepassing. Bij het maken van de keuze tussen een zuiger- en een schroefcompressor spelen vele factoren een rol. We noemen hier enkele factoren: ● s lagvolume - schroefcompressoren zijn leverbaar in grotere slagvolumina en kunnen dus een groter vermogen leveren; ● t oepassingsgebied - schroefcompressoren kunnen bij grotere verschildrukken worden ingezet; ● e nergetisch rendement. In plaats van energetisch rendement gebruiken we voor warmtepompen meestal de factor COPH, gedefinieerd als de verhouding tussen de hoeveelheid warmte die we met de warmtepomp produceren en de benodigde

Figuur 3: GEA Grasso 5HP hogedrukzuigercompressor,

Figuur 4: GEA Grasso hogedrukschroefcompressor toegepast bij kippenslachterij.

December 2011 104 e Jaargang

Figuur 2: schematische weergave koelinstallatie met extratrapwarmtepomp.

COPH warmtepomp compressor bij 25ºC Verdampingstemperatuur

Figuur 5: vergelijking tussen energetische efficiency van zuiger- en schroefcompressoren.

hoeveelheid elektrische aandrijfenergie. In figuur 5 worden de COPH-waarde van hogedrukzuiger- en schroefcompressoren bij verschillende condensatietemperaturen vergeleken. Hierbij wordt uitgegaan van een verdampingstemperatuur (=condensatietemperatuur van de koelinstallatie) van 25°C. Het energetisch rendement van een zuigercompressor is iets hoger dan van een schroefcompressor. De grafiek geeft geen waardes voor de zuigercompressor bij een condensatietemperatuur hoger dan 70°C. Dit komt omdat het toepassingsgebied van de Grasso 5HP begrensd is door een maximale persgastemperatuur van 155°C. In grafiek 1 is te zien dat bij een verdampingstemperatuur van 25°C de maximaal toelaatbare condensatietemperatuur ongeveer 75°C bedraagt. Voor de warmtepomp van Robert Wiseman moet echter water worden gemaakt van 80°C. Door gebruik te maken van de oververhitting van het persgas kan dit bij een condensatietemperatuur van ongeveer 80°C. Kijkend naar het toepassingsgebied van de 5HP compressor is

te zien dat de verdampingstemperatuur van de warmtepomp dan niet lager mag worden dan 40°C. De gemiddelde optimale condensatietemperatuur (Tc) van een koelinstallatie in midden Engeland bedraagt ongeveer 23°C. Om binnen de toepassingsgrenzen van de warmtepompcompressor te blijven, kan de condensatietemperatuur van de koelinstallatie worden verhoogd van 23 naar 43°C. Dit heeft geen nadelige invloed op het energiegebruik van de installatie, wanneer de warmtepomp al het persgas van de koelcompressoren aanzuigt. Wanneer echter slechts een deel naar de warmtepomp gaat, heeft dit wel degelijk een ongunstig effect op het energiegebruik van de installatie (zie ook tabel 1). Er zijn twee mogelijke oplossingen om de installatie op een energetisch gunstiger manier uit te voeren. Voor de eerste oplossing wordt een deel van de koelcompressoren aangesloten op de warmtepomp en een ander deel wordt gekoppeld aan de verdampingscondensor. Een schematische weergave van dit systeem ziet u in figuur 6.

Wiseman-installatie Koude & luchtbehandeling RCC

Tabel 1. Prestaties van de koelinstallatie zonder warmtepomp

Figuur 6: warmtepomp uitvoering waarbij slechts een deel van de koelcompressoren is gekoppeld aan de warmtepomp.

Tabel 2: prestaties warmtepomp volgens figuur 6.

Figuur (7) Tweetrapswarmtepomp gekoppeld aan koelinstallatie.

De tweede oplossing bestaat uit het toepassen van een tussentrapcompressor. De warmtepomp functioneert hierdoor onafhankelijk van de koelinstallatie en kan prima toegepast worden op een bestaande koelinstallatie. De Wisemaninstallatie is op deze manier uitgevoerd. Een schematisch weergave van deze tweetrapswarmtepomp is te zien in figuur 7. Tabel 1 toont de prestaties van de Wiseman-installatie zonder warmtepomp. Deze tabel wordt gebruikt om een vergelijking te kunnen maken tussen de prestaties van de installatie met en zonder warmtepomp. Gebruikte symbolen: To: Verdampingstemperatuur Tc: Condensatietemperatuur Qo: Koelvermogen P: Electrisch aandrijfvermogen Qc: Verwarmtingsvermogen Tabel 2 geeft de prestaties van de installatie wanneer deze wordt uitgerust met een warmtepomp volgens figuur 6, waarbij slechts één van de compressoren wordt gekoppeld aan de warmtepomp en de andere twee compressoren worden aangesloten op de verdampingscondensor. Tabel 3 geeft de prestaties van de koelinstallatie met daaraan gekoppeld een tweetrapswarmtepomp volgens figuur 7. De COP voor verwarmen wordt gedefinieerd als het verwarmingsvermo-

Tabel (3) prestaties tweetraps warmtepomp Wiseman volgens figuur (7)

gen (Qc) gedeeld door het extra aandrijfvermogen voor verwarmen, waarbij dit extra aandrijfvermogen gedefinieerd wordt als het aandrijfvermogen van de totale installatie verminderd met het aandrijfvermogen van de koelinstallatie zonder warmtepomp. De extratrapwarmtepomp neemt belasting weg van de condensor van de koelinstallatie. Wanneer de koelinstallatie uitgevoerd is met een verdampingscondensor, zullen de kosten voor het waterverbruik van de condensor flink dalen. Ook kan de condensatietemperatuur van de koelinstallatie dalen van gemiddeld 23°C naar 16 °C. We zien dat de tweetrapswarmtepomp zoals uitgevoerd bij Wiseman onder de gemiddelde condities een iets hogere efficiency heeft.

Praktijkervaring met Wisemaninstallatie De installatie bij Wiseman is inmiddels ongeveer een half jaar in bedrijf en de metingen bevestigen de resultaten van de ontwerpberekening en laten zien dat de besparing op de verwarmingskosten in combinatie met een kostenbesparing

op het waterverbruik van de verdampingscondensors resulteren in een terugverdientijd van de warmtepomp van ongeveer anderhalf jaar. Ook de CO2-productie is significant gedaald. Op basis van de metingen komen we op een besparing van de CO2-uitstoot van 1100 Ton. Omdat de installatie bij Wiseman gebouwd is ter vervanging van een bestaande R22-installatie is ook de terugverdientijd van de totale installatie bepaald in vergelijking met een retrofit naar een alternatief HFKkoudemiddel. Uit berekeningen op basis van de praktijkmetingen volgt dat de investering in de nieuwe ammoniakkoelinstallatie een terugverdientijd van vier jaar heeft.

Meer informatie: GEA Grenco De Beverspijken 7c 5221 EE 's-Hertogenbosch T: 073-620 31 11 F: 073-621 03 40 I: www.geagrenco.nl

104 e Jaargang December 2011

Zuivel koelen RCC Koude & luchtbehandeling

Door Christine Linneweever

Zuivelproducent brengt koelen ‘dichter bij de natuur’ Luchtverdeelslangen KE-Fibertec koelen pakken melk

Een van Nederlands grootste zuivelproducenten produceert dagverse zuivel en heeft als missie om natuurlijke zuivelproducten voor iedereen bereikbaar te maken. In de vestiging in Nijkerk worden onder andere melk, karnemelk, yoghurt, vruchtenyoghurt, kwarkyoghurt, vla, pappen Milk & Fruit, Breaker en de in 2010 gelanceerde biologische range producten geproduceerd. Al die producten moeten tijdens het productieproces gekoeld worden en dat het liefst volgens het bedrijfsmotto ‘dichter bij de natuur’.

December 2011 104 e Jaargang

Zuivel koelen Koude & luchtbehandeling RCC

Bij deze grote zuivelproducent moest een probleem opgelost worden. In de bedrijfsruimte waar pakken gevuld worden met melk. Als de gekoelde melkpakken uit de vulmachine komen, verblijven de pakken enige tijd in de vulruimte waardoor opwarming van het product plaatsvindt. Met name tijdens storingen of werkonderbrekingen, als de pakken dus langer in de vulruimte blijven, of tijdens extreem warme dagen, liep de producttemperatuur te hoog op. Het bedrijf Colt International werd gevraagd een oplossing hiervoor te leveren. Daaraan waren wel een aantal strenge eisen verbonden. Er mocht geen tocht ontstaan, het moest een betrouwbare oplossing zijn en het energiegebruik moest tot een minimum beperkt blijven. Bovendien moesten de bouwkundige werkzaamheden minimaal zijn in verband met de constructie van het pand.

tische koeling gecombineerd met een koudwatersysteem. In een kanalensysteem is een koudwaterbatterij opgenomen, die wordt ingeschakeld tijdens een storing en/of warme dagen. Deze koudwaterbatterij is aangesloten op het aanwezige proceswater (ijswater) systeem. Er werd dus gebruik gemaakt van een reeds bestaand systeem en er wordt door het gesloten karakter van het systeem geen water verspilt. Daarmee is het circa 80 procent energiezuiniger dan een mechanisch systeem en dat sluit weer mooi aan bij de visie deze grote zuivelproducent. De installatie bestaat uit acht adiabatische koelers, waarvan er zes geschikt zijn voor 15.000 m³ per uur. De overige twee zijn aangesloten op bestaande luchtbehandelingskasten en zijn goed voor 20.000 m³ per uur. De afvoer van de lucht geschiedt door middel van de bestaande natuurlijke ventilatie (energie = 0).

Adiabatische koeling

KE-Fibertec

De afvulhal is een flinke ruimte van honderd meter bij veertig meter en acht meter hoog. Na een grondig onderzoek door Colt zijn de in- en externe warmtelasten bepaald. Een product is gemiddeld elf minuten in de vulruimte. De opwarming van het product in de vulruimte is 0,2 K per minuut. Bij calamiteiten kan de tijd dat het product in de vulruimte is, oplopen tot dertig minuten. Om te voorkomen dat in die tijd de producttemperatuur teveel oploopt, zijn er verschillende opties. Met het oog op het motto van de zuivelproducent ‘Dichter bij de natuur’ viel mechanische koeling als optie eigenlijk direct al af. Colt besloot voor decentrale adiabatische koeling te kiezen, met een zo groot mogelijke efficiëntie, een luchtuitblazing direct boven de productlijn. Adiabatische koeling zou ook direct het onderdrukprobleem, als gevolg van de machineafzuiging, oplossen. De omgevingstemperatuur rond het product moet 22 tot 23°C zijn en tijdens een storing of werkonderbreking 21 tot 22°C.

Het bedrijf Colt betrok KE-Fibertec uit Strijen bij het totale engineering proces. Deze technische groothandel in textiele luchtverdeelslangen heeft een breed assortiment van het fabricaat KE-Fibertec uit Denemarken. Het veertig werknemers tellende bedrijf heeft

Extra koeling Voor het opvangen van een tijdelijke vraag om extra koeling werd de adiaba-

zich gespecialiseerd in het ontwerpen, leveren en onderhouden van dit soort systemen. Directeur Gerjo de Zeeuw: “Het ging om een complex vraagstuk. We hebben meerdere gesprekken gevoerd en zijn toen gaan calculeren met gebruikmaking van het Winvent-systeem. De keuze viel op de textiele luchtverdeelslangen met het materiaal Trevira CS, die een brandklasse B1 heeft. Bovendien zijn ze gemaakt van een materiaal dat geen voedingsbodem is voor schimmels en bacteriën. Het ophangsysteem leverde qua montage ook nog een vraagstuk op, omdat de slangen laag boven de transportbanden moesten komen te hangen. Dat hebben we opgelost door te kiezen voor het dubbele ophangsysteem Safe Track.” De montage werd gedaan door KEFibertec dochteronderneming AA Montage . “Dat we zelf voor de montage kunnen zorgen is een sterk punt van KE-Fibetec. Het kwam bij deze grote zuivelproducent allemaal heel nauw, door de complexheid van het systeem, de strakke planning en omdat de installatie tijdens volbedrijf moest worden gemonteerd. Onze montagemensen zijn allemaal VCA vol gecertificeerd”, vertelt De Zeeuw, waardoor de veiligheid was gewaarborgd.

Zuivelproducent in 2020 klimaatneutraal

Deze grote zuivelproducent (440 medewerkers) bestaat uit twee onderdelen: voor dagverse zuivel uit Nijkerk en voor de kaasspecialiteiten uit Scandinavië. De zuivelcoöperatie is met achtduizend melkveehouders de grootste producent van natuurlijke zuivel ter wereld. De zuivelproducent is de nummer twee in de Nederlandse markt voor dagverse zuivel. Het is hun missie om natuurlijke zuivelproducten voor iedereen bereikbaar te maken. Het bedrijf voert vele A-merken, zoals Friesche Vlag, Arla, Milk and Fruit, Arla Apetina, Castello en Lurpak. Daarnaast verzorgt deze grote zuivelproducent zuivel voor diverse huismerken. Deze grote zuivelproducent heeft een duurzaamheidsprogramma, genaamd ‘Dichter bij de natuur’. Dit programma heeft betekenis voor alle facetten van de bedrijfsvoering: melk, ingrediënten, verpakkingen, productie, distributie maar ook de interne organisatie en cultuur. Op grond daarvan wordt er sinds juli 2010 in Nijkerk alleen nog maar groene stroom gebruikt. Maar ze willen verder. In 2020 moet het bedrijf klimaatneutraal zijn. Met Natuur- en Milieufederaties zijn afspraken gemaakt voor productie, verpakkingen en transport naar klanten. Het doel is het verminderen van energiegebruik, verduurzaming en daar waar verduurzaming niet mogelijk is, deze te compenseren. De focus ligt daarnaast op het efficiënt gebruik van natuurlijke bronnen, het tegengaan van verspilling, klimaat en milieu, duurzame landbouw en dierenwelzijn.

104 e Jaargang December 2011

Zuivel koelen RCC Koude & luchtbehandeling

Onderhoud De Zeeuw: “Het frappante is dat we op dit moment het systeem weer aan het demonteren zijn. In de winter zijn de luchtverdeelslangen in dit project namelijk niet nodig, want dan komen extreme temperaturen niet voor.” De monteurs kunnen de luchtverdeelslangen in delen uit het ophangsysteem laten glijden doordat er om de vijf meter een ritssluiting in het systeem is opgenomen, hierdoor kunnen de monteurs de slangen op specifieke plekken uit de

rail laten glijden. AA Service en Onderhoud, eveneens een dochteronderneming van KE-Fibertec, zorgt ervoor dat de textiele slangen volgens een speciaal wasprogramma worden gereinigd en op de locatie in Strijen worden opgeslagen. “Een textiele luchtverdeelslang heeft miljoenen poriën waar de lucht door naar buiten komt. Door het zelffilterende vermogen van de slangen zal er na verloop van tijd vervuiling ontstaan aan de binnenzijde van de luchtverdeelslangen en dienen ze te worden gereinigd. In samenwerking met de fabrikanten KE Fibertec, Miele en Johnson Diversey heeft AA Service en Onderhoud de perfecte combinatie gevonden tussen wasmachine en een speciaal voor luchtslangen ontworpen wasprocedé. Hierdoor wordt onder andere een veel voorkomend probleem van krimp van de textiele slangen voorkomen. In het voorjaar kunnen de slangen weer opgehangen worden. Op deze manier is deze grote zuivelproducent verzekerd

van een schoon systeem”, aldus De Zeeuw. Door AA Service en Onderhoud voor de reiniging en opslag te laten zorgen, is de garantie verlengd van vijf naar tien jaar.

Meer informatie: KE Fibertec Benelux B.V. Edisonweg 11 3291 CK Strijen Postbus 5802 3290 AC Strijen T: 078-674 8888 F: 078-674 4621 E: info@ke-fibertec.nl I: www.ke-fibertec.nl Colt International BV T: +31 485 399 999 E: info@coltinfo.nl I: www.coltinfo.nl

Opslag in de beste conditie Alles van waarde is weerloos. Elk product verdient zorgvuldige opslag. Roma Isolatiesystemen bouwt de basis voor het creëren van de beste condities. Bijvoorbeeld voor het vrieshuis van Eurofresh Logistics, een vestiging van HSF Logistics in Neuenkirchen.

koelen vriescellen koelen vrieshuizen koelen vriestunnels koelen vriescontainers verwerkingsruimten ULO-cellen snijzalen grootkeukens wanden, gevels, plafonds omkastingen iso-deuren en luiken distributiecentra zetwerk- en profielen

Wij bouwen ook voor:

Meer weten? Neem dan contact met ons op Roma Nederland B.V., Ramgatseweg 19, 4941 VN Raamsdonksveer: tel: +31(0)162 512 012, e-mail: info@romaned.nl, www.romaned.nl Roma Belgium N.V., Uitbreidingsstraat 66 bus 19, B-2600 Antwerpen: tel +32(0)3 315 44 46, info@romabelgium.be, www.romabelgium.be

Bouwen met Kennis van condities

Partner Logistics Europe Kloosterboer H&S Van Bon Coldstores ADB Coolcompany Coldstore Urk Nova Fresh Logistics Cool Control Albert Heijn Lidl Friesland Campina Huuskes Vers

l a t To rgy e n E Duurzame koeling in de logistiek en in koelen vrieshuizen

RijpkameRs bananen RCC Koude & luchtbehandeling

Door Dennis van Asselt

Recht door zee voor een krom product

Koelgroep Dorenbos biedt geavanceerde rijptechnologie voor bananen Nederland importeerde in 2010 bijna 275 duizend ton bananen. Al deze vruchten ondergaan een kunstmatig rijpingsproces in computergestuurde rijpkamers. Het resultaat: het hele jaar door een product van topkwaliteit. Het is een gecompliceerde procedure waarbij het Top Tec systeem van Koelgroep Dorenbos voor optimale klimaatomstandigheden zorgt.

Top Tec rijpkamers.

Koelgroep Dorenbos werd in 1972 opgericht door Egbert Dorenbos, de huidige algemeen directeur. Het hoofdkantoor is sinds 1997 gevestigd in het Drentse Vries (gemeente Tynaarlo). Met drie dochterondernemingen, KoelAirco Klimaat, Koeltechniek Dorenbos en Cooling Systems Holland (CSH), bestrijkt Dorenbos het hele vakgebied van temperatuur- en klimaatbeheersing. Vandaag draait het bedrijf, met 52 werknemers, een jaarlijkse omzet van tien miljoen euro. De doelstelling van twintig miljoen moet in de komende

December 2011 104 e Jaargang

tien jaar te realiseren zijn. De rijptechnologie voor de AGF sector speelt daar een cruciale rol in.

Gespecialiseerd Van de drie dochterondernemingen houden twee zich bezig met rijpkamers: Koeltechniek Dorenbos en CSH. Koeltechniek Dorenbos is sinds 1993 gespecialiseerd in rijptechnologie voor bananen en heeft internationale faam opgebouwd als constructeur van rijpkamers. Het bedrijf heeft inmiddels meer dan 700 rijpkamers gebouwd in

Oost- en West-Europa. Koeltechniek Dorenbos levert ook service en onderhoud aan rijp-, koel-, en airconditioningssystemen in Nederland. CSH, de servicepoot van Dorenbos in het buitenland, verleent dezelfde onderhoudsdiensten in landen als Duitsland, BelgiĂŤ, Spanje en Zwitserland.

Kant-en-klaar Dorenbos werkt al drie jaar aan de Top Tec units, die in eigen beheer ontwikkeld en geproduceerd worden. Het systeem valt vooral op omdat het zich

RijpkameRs bananen Koude & luchtbehandeling RCC

Bouw van een Top Tec Unit.

niet in de rijpkamer bevindt. De Top Tec unit wordt vanaf de vrachtwagen kant-en-klaar bovenop de rijpkamer geïnstalleerd. Volgens Gerard Slagter, verkoopmanager bij Dorenbos, is dit niet alleen voordelig bij het reinigen van de cel: “Monteurs kunnen via de bovenkant van de cel het systeem binnenkomen waardoor de rijpkamer niet leeg hoeft tijdens onderhoudswerkzaamheden.” Top Tec is uitgerust met een Reversed Air systeem. Met kantelventilatoren kan de luchtstroom in een ‘forward’ en ‘reversed’ stand gezet worden. ‘Forward’ is de traditionele stand waarbij de koude lucht via de wand naar beneden wordt geblazen en door de bananendozen weer terug naar boven komt. Maar de bananen geven warmte af waardoor de temperatuur niet in alle dozen gelijk blijft. Met de ‘reversed’ stand wordt de lucht eerst door de dozen naar beneden geblazen en komt het langs de wanden weer omhoog. Dit bevordert de temperatuurgelijkheid, de kleurgelijkheid en de shelf life van het product. “Het rendement van onze kantelventilator is hoger dan bij chemische systemen die de ventilator links- en rechtsom laten draaien,” zegt Slagter. “Onze ventilator kantelt 180 graden waardoor hij 30 procent minder elektrisch vermogen opneemt.”

De Top Tec unit wordt kant-en-klaar op de rijpkamer geïnstalleerd.

afgekoeld door verdamping van ammoniak in een centrale vloeistofkoeler, die op zich weer een onderdeel is van een centrale koude-installatie. Het gekoelde water wordt door een pomp naar de koeler in de unit getransporteerd en vervolgens door middel van ventilatoren de afgekoelde lucht de rijpkamer wordt ingeblazen. Van belang is om de centrale koudeinstallatie zo te ontwerpen dat met een zo gering mogelijke koudemid-

Gerard Slagter, verkoopmanager bij Koelgroep Dorenbos.

delhoeveelheid een zo groot mogelijk koelvermogen kan worden opgewekt. Rekening moet onder andere worden gehouden met de ontwerpeisen gesteld aan ammoniakinstallaties en die van de vergunningverlener in verband met het gebruik van dit koudemiddel. “De trend is om met heel geringe hoeveelheden ammoniak een grote rijperij te koelen, omdat je anders geen vergunning krijgt vanwege de volksgezondheid. Het rendement van

Natuurlijke koudemiddelen Voor het afkoelen van de lucht kunnen de Top Tec units worden voorzien van een koeler die door koud water wordt gevoed. Het water wordt

Monteurs kunnen via de bovenkant van de cel het systeem binnenkomen waardoor de rijpkamer niet leeg hoeft tijdens onderhoudswerkzaamheden.

104 e Jaargang December 2011

Rijpkamers bananen RCC Koude & luchtbehandeling

De banaan

Van nature maakt een banaan ethyleen aan waarmee de vrucht voor zijn eigen rijping zorgt. Ethyleen breekt de groene kleurstof van de banaan af en produceert cellulase en pectinase waardoor de banaan zachter wordt. Ook zorgt het hormoon ervoor dat zetmeel wordt omgezet in glucose waardoor de banaan zijn zoete smaak krijgt. Het interieur van een rijpkamer.

Stop & Go natuurlijke koudemiddelen is hoger dan van chemische middelen en ze zijn ook goedkoper. Bovendien is de schade aan het milieu aanzienlijk minder.” Een nieuwe ontwikkeling is het gebruik van het nog efficiëntere CO₂. Dorenbos heeft hier ruime ervaring mee omdat het bedrijf al drie jaar koelinstallaties met CO₂ aan supermarktketens levert. Het voordeel van CO₂ is dat er geen tussenstap in een wisselaar met water nodig is die meer capaciteit vraagt. “Momenteel onderzoeken we of CO₂ ook inzetbaar is voor bananenrijpkamers. Omdat de temperatuur daar hoger is dan in koelinstallaties, is ook de druk op de componenten bij CO₂ groter. De onderdelen van onze koeltechnische leveranciers zijn daar nog niet klaar voor.”

Zones Omdat sommige bananen verder zijn gerijpt dan anderen, kunnen drie kleinere units drie zones binnen een rijpkamer gecreëerd worden, zonder dat die zones van elkaar afgezonderd zijn. “Dat is wel uniek. Drie zones van elk acht palets kunnen ieder een andere temperatuur hebben omdat sommige bananen misschien verder zijn dan andere. Bovendien heeft iedere unit twee koelers en twee ventilatorunits, waardoor je ook een hele rij palets aan de linker- of rechterkant kunt uitrijden terwijl de andere kant gewoon door koelt. De nieuwste uitvoering is een grote unit voor één zone van 24 palets, die nog steeds prefab over de weg te transporteren is.”

December 2011 104 e Jaargang

Slagter is van mening dat de software voor rijpkamers die Dorenbos heeft ontwikkeld, het meest geavanceerd is van de drie systemen die het bedrijf levert. “Proba-software is het standaardsysteem dat universeel toe te passen is. De Chiquita-software, die we aanbieden voor klanten die met dat merk werken, is een stap verder in de ontwikkeling. Wij hebben heel veel energie gestoken in onze Top Tec software die specifiek voor de Top Tec units ontwikkeld is. Hiermee kun je niet alleen zones binnen een rijpkamer instellen, maar met het energiezuinige Stop & Go-systeem kan de luchtcirculatie naar wens worden stilgezet. Na de begassing geven de bananen circa twee dagen warmte af. Daarna hebben de bananen niet zoveel koude lucht meer nodig en kan de Stop & Go ingeschakeld worden. Hoewel de markt in Nederland verzadigd lijkt, ziet Slagter veel toekomst voor de Top Tec units van Dorenbos. “Vooral de renovatiemarkt is aantrekkelijk voor ons. We hebben tot nu toe 60 units geïnstalleerd in Nederland en Duitsland. Wij kunnen goed concurreren omdat het voor ons heel simpel is om die systemen in onze eigen werkplaats tegen prefab kosten te maken. Bovendien zijn wij de enige die met die units op een vrachtwagen door Europa rijden en het enige koeltechnische Europese bedrijf dat op de eigen locatie een testkamer heeft staan waar klanten hun bananen kunnen rijpen. Met die kamer hebben we alles geleerd. Zo hebben wij, zonder valkuilen, de Top Tec units succesvol in de markt kunnen zetten.”

Het overgrote deel van de bananen in Nederland komt per schip uit landen als Ecuador, Peru en de Dominicaanse Republiek. Daar worden de bananen geplukt als ze nog groen zijn, omdat ze in gele toestand nog maar drie tot vier dagen goed blijven. Tijdens de bootreis van twee weken kan het rijpingsproces op twee manieren worden uitgesteld: Bananen op palets worden bewaard bij een vaste temperatuur van 14,5°C en af en toe geventileerd. Bananen in containers worden onder CA (Controlled Atmosphere) bewaard.

De rijpkamer

In de rijpkamer wordt de temperatuur van de bananen eerst geëgaliseerd zodat ze voor de aanvang van het rijpingsproces allemaal dezelfde temperatuur hebben. Met rijpgas, een mengsel van 96 procent stikstof en vier procent ethyleengas, komt het rijpingsproces vervolgens weer op gang waarna de ruimte wordt geventileerd. De bananen zijn tussen vijf en zeven dagen in de cel, waar temperatuuropnemers de temperatuur van de vruchten en de kamer in de gaten houden. De temperatuur in de kamer is doorgaans 14,5°C, maar kan ook hoger zijn als de bananen sneller moeten rijpen. Meestal worden de bananen uitgeleverd als ze voornamelijk een gele kleur hebben.

Meer informatie: Koelgroep Dorenbos Postbus 55 9480 AB Vries Handelsweg 30-34 9482 WE Vries (gemeente Tynaarlo) T: 0592-530 310 F: 0592-530 315 E: info@koelgroep.nl I: www.koelgroep.nl

Hoe groen is uw hart?

Een goede koelinstallatie is het hart van uw bedrijf. nijssen ontwerpt en bouwt installaties die optimale bewaarcondities garanderen. Wij zorgen ervoor dat Ăşw producten in topconditie in het schap komen te liggen. naast de traditionele freon installaties leveren we tevens energiezuinige groene installaties. Die zijn trouwens niet alleen minder belastend voor het milieu, maar ook voor uw resultatenrekening!

www.nijssen.com Einsteinweg 3 Leiden (t) 071 521 62 14

E E n

E i g E n

v i s i E

o p

k o E L E n

Logistiek RCC Koude & luchtbehandeling

Door Christine Linneweever

HSF Logistics garandeert een gesloten koelketen Met eigen koelen vrieshuizen voor opslag en groepage, ruim 500 moderne wagens en administratieve ondersteuningssystemen is HSF Logistics een van de grootste koeltransporteurs van Nederland. Het internationale transportbedrijf heeft zich toegelegd op geconditioneerde transporten en de daaruit voortvloeiende logistieke dienstverlening, zoals distributie, emballageverhuur en opslag. Ze bieden een totaalpakket, waarbij alle schakels binnen de logistieke keten door hen worden overgenomen.

Links: Op- en overslag van verpakte goederen in de geconditioneerde ruimte bij HSF Logistics in Winterswijk. Rechts: Ook bij koeltransport is de chauffeur een onmisbare en belangrijke schakel in de transportketen.

In de jaren zeventig begon het bedrijf, dat toen nog Hannink heette, met koeltransporten vanuit Winterswijk. Inmiddels is het bedrijf enorm gegroeid en heeft het vestigingen in Nijmegen, Winterswijk, Celje, Great Blakenham en Neuenkirchen-Vörden en ruim 500 medewerkers in dienst. Chauffeurs rijden dagelijks voor hun opdrachtgevers naar diverse landen binnen Europa, zoals bijvoorbeeld de Benelux, de Balkanlanden, Scandinavië, Duitsland, Oostenrijk, Polen, Frankrijk, Spanje, Engeland en Ierland. HSF Logistics heeft dus al tientallen jaren ervaring met het vervoeren van koelen diepvriesproducten zoals vlees, kant-en-klaar maaltijden, zuivel, groenten en fruit. Het vervoer van vlees, verpakt en op pallets of hangend, is toch wel de hoofdmoot. De koelwagens voldoen qua uitrusting

December 2011 104 e Jaargang

aan alle eisen: vleesophanging volgens het Euro-systeem, luchtsluizen en een optimale luchtcirculatie. De koelmachines hebben bewust een overcapaciteit, waardoor de temperatuur onder de meest extreme omstandigheden constant blijft. “De vrachtwagens ondergaan een ATP/FRC-keuring, waarbij de isolatiewaarde van de auto wordt bepaald. Daarmee is het mogelijk te bepalen hoe lang de lading goed blijft, als de koelinstallatie uitvalt. Dat hangt natuurlijk ook af van de aart van de lading. En ja, dat gebeurt af en toe, dat de koelinstallatie uitvalt. Soms door een defect aan een sensor of een accu die uitvalt. Soms kan de chauffeur het probleem zelf oplossen. Als dat niet het geval is, dan wordt in overleg met de tech-

nische dienst van HSF gekeken waar de koelmachine zo snel mogelijk gerepareerd kan worden. Zij hebben een netwerk van werkplaatsen in Europa waar dit kan”, vertelt Erik Kobus, hoofd van de technische dienst bij HSF Logistics Winterswijk. Zoals bij alle vervoer van goederen is ook bij koeltransport de chauffeur een onmisbare en belangrijke schakel in de transportketen. Kennis van de te vervoeren producten (warenwetgeving, voedselveiligheidseisen, bederfelijkheid van goederen) en van de technische vereisten aan de vrachtauto (koelinstallatie en eisen aan keuringen van die installaties) en HACCP-wetgeving (Hazard Analysis Critical Control Points heeft als voornaamste doel het voorkomen van alle potentiële risico’s bij een voedingsproduct) zijn vereist.

Logistiek Koude & luchtbehandeling RCC

De producten die in de geconditioneerde ruimte worden opgeslagen of overgeslagen staan onder strenge controle.

Kant en klaar Erik Kobus: “Nieuwe vrachtwagens worden kant en klaar gemaakt in de eigen werkplaatsen. Ook de koelinstallatie wordt hier gemonteerd en geïnstalleerd. In het verleden hadden onze vrachtwagens een installatie van Petter, daarna van Thermo King. Tegenwoordig hebben we hoofdzakelijk nog koelsystemen van Carrier. De koelmachine, die op de voorkant van de oplegger is gemonteerd, neemt warme lucht op uit de laadruimte en blaast koude lucht naar binnen. We hebben ook vrachtwagens met twee compartimenten. In het tweede compartiment wordt een tweede verdamper aan het dak van de laadruimte gemonteerd. De laadruimte wordt verdeeld door middel van een isolatieschot, dat op verschillende plekken in de laadruimte kan worden geplaatst. Zo kan voor dat deel van de vrachtwagen een andere temperatuur worden ingesteld en kunnen er verschillende producten in een transport worden vervoerd. ” Het chemische koudemiddel (freon) functioneert als transportmiddel. Door de toestandsverandering van vloeistof naar gas (in de verdamper), en terug van gas naar vloeistof (in de condensor) kan het koudemiddel een grote hoeveelheid warmte opnemen uit de laadruimte, en het buiten weer afstaan aan de omgeving. “Een beetje afhankelijk van hoe en

waar de koelinstallatie is gemonteerd, gaat deze toch gemiddeld wel zo’n jaar of tien mee”, aldus Kobus.

Geconditioneerde open overslag

Tijdens het gehele traject van afzender naar ontvanger wordt een volledig gesloten koelketen gegarandeerd, zowel tijdens het transport als tijdens de overslag in de geconditioneerde ruimten op het terrein van HSF. Tevens maken ze gebruik van automatiserings- en informatiseringssystemen. HSF Logistics heeft de beschikking over enkele EEG-erkende distributiecentra waar bevroren en verse producten, zowel palletgoed als ook naakt hangend vlees, kunnen worden gehergroepeerd en tijdelijk opslagen. Langdurige opslag van bevroren goederen behoort ook tot de mogelijkheden. Bij de vestiging in Winterswijk is ruimte voor het opslaan, orderpicken en administratief beheren van duizenden pallets. “Klanten kunnen bij ons dus koelruimte huren. Maar het komt ook voor dat er ladingen worden overgeslagen. Ze worden tijdelijk opgeslagen, verzameld en gaan met een nieuwe rit de deur weer uit.” De stationaire koude installatie die hier zorgt dat de koeling en de vriescellen op de juiste temperatuur blijft, werd geleverd door Veld Koeltech-

niek uit Groenlo. Het preventief en correctief onderhoud wordt ook door Veld uitgevoerd. Onlangs zijn alle installaties omgebouwd naar een energiezuinig regelen monitoringsysteem. Dit systeem borgt dat Veld 24 uur de koudetechnische installaties op afstand bewaakt en pro-actief beheert. Er wordt actief gestuurd op temperaturen, energiegebruik en beschikbaarheid. Op deze manier zijn de juiste temperaturen gewaarborgd en wordt technisch onderhoud aan de installatie pro-aktief uitgevoerd. “We hebben gewoon te weinig mensen om dat ook nog zelf te doen. De technische dienst telt vijftien mensen, maar we kunnen er best nog een paar bij gebruiken”, meldt Kobus.

Meer informatie: HSF Logistics Winterswijk BV Misterweg 165 7102 EN Winterswijk T: 0543 – 543 333 F: 0543 – 514 408 I: www.hsf.nl E: info@hsf.nl

104 e Jaargang December 2011

Vloeistof-dampscheiding RCC Koude & luchtbehandeling

Door Hans van Eerden

Prevesco introduceert vloeistof-dampscheider

Revolutie in de industriële koeltechniek

Prevesco in Waalwijk introduceert een nieuw concept voor vloeistof-dampscheiding in koelinstallaties: Uniflow. Het geheim zit ’m in een speciale gasverdeler die in het scheidingsvat de stroomsnelheid van de damp uniformeert en zodoende de capaciteit verhoogt. De dampscheider levert ‘kurkdroog’ koudemiddelgas bij de compressor aan, hetgeen de levensduur van die compressor verlengt en het energiegebruik vermindert. De modulaire opbouw van het leveringsprogramma spaart engineering uit en dat komt de kostprijs ten goede. Al met al kan een gebruiker van koelinstallaties een forse besparing op zijn Total Cost of Ownership behalen.

Vloeistof-dampscheiding is een essentieel onderdeel van de koeltechniek, maar tot voor kort kende dit gebied weinig ontwikkeling, aldus Johan Dijkstra, directeur-eigenaar van Prevesco (in 2003 ontstaan uit

december 2011 104 e Jaargang

de verzelfstandiging van de afdeling Vatenbouw van Grasso). “Wij bouwen afscheiders voor klanten en zij maken zich vooral druk over de aansluiting met de rest van hun installatie. Het inwendige ziet er eigenlijk

altijd hetzelfde uit, maar toch komt iedereen met zijn eigen tekeningen, terwijl er in dertig jaar niets wezenlijks aan het scheidingsconcept is veranderd.” Dat kan slimmer, concludeerde Dijkstra in zijn contacten

Vloeistof-dampscheiding Koude & luchtbehandeling RCC

met Titus Bartholemeus, voormalig hoofd productontwikkeling bij Grasso en inmiddels zelfstandig actief met TherMass Innovations.

Uniforme dampsnelheid In een koel- of vriesinstallatie verricht vloeibaar koudemiddel zijn koelende functie en verdampt daarbij voor een deel. Het koudemiddel keert dus als een mengsel van vloeistof en damp terug in de afscheider. Voor hergebruik in de koelcyclus moet de damp worden afgescheiden om in de compressor weer gecomprimeerd te kunnen worden. Het koudemiddel wordt op een speciale manier in de vloeistof-afscheider gebracht en de damp, die nog vochtdruppels bevat, wordt door het vat geblazen. Die druppels moeten de tijd krijgen om (in een kogelbaan) naar beneden te vallen in de vloeistof onderin het vat. Is de dampsnelheid echter te hoog, dan zullen er vochtdruppels mee de compressor in worden gezogen. Daar bemoeilijken ze de smering, met versnelde slijtage tot gevolg. Bovendien gaan deze vloeistofdruppels verloren voor de daadwerkelijke koeling en dat leidt tot een verlies aan koelvermogen. Het koudemiddel moet dus als zo droog mogelijk gas de compressor in. Om dat te bereiken, zo bedachten Dijkstra en Bartholomeus, moeten de snelste druppels worden afgeremd om voldoende verblijftijd in het vat te krijgen. Met hun uitvinding, een speciale gasverdeler in het scheidingsvat, lukt het om een afgevlakt, uniform snelheidsprofiel van de dampdruppels te verkrijgen. Omdat de snelheidspiek wordt afgetopt mag de (gemiddelde) dampsnelheid – en daarmee het koelvermogen van de installatie – zelfs significant worden verhoogd.

Standaardisatie Prevesco en TherMass Innovations hebben dit principe doorontwikkeld en bouwden een proefopstelling om te kunnen bepalen wat

de optimale dampsnelheden en uitvoeringen van de verdeler zijn voor verschillende koudemiddelen. Omdat klanten niet wezenlijk geïnteresseerd zijn in het inwendige van het scheidingsvat, zag Dijkstra kansen voor standaardisatie. Het Uniflow-programma kent daarom een standaard scheidingsdeel (inclusief invoer) met een lengte van drie meter en drie verschillende diameters (711, 900 en 1.100 mm), en een standaard uitgangsdeel (met uitvoer naar de compressor en olie-afscheider) op die drie diameters. Met een tussenring op maat kan desgewenst het koelvermogen worden vergroot. De benodigde klantspecifieke engineering neemt dankzij deze modulaire opbouw drastisch af. Dijkstra: “Hiermee standaardiseren wij de afscheider zoals ook een compressor altijd als standaarduitvoering in een beperkt aantal varianten leverbaar is.” Uitvloeisel van deze aanpak is dat Prevesco aan klanten tools, in de vorm van vatselectiesoftware en tekeningbestanden, levert om die standaard afscheider eenvoudig in hun tekening van de complete installatie te kunnen inpassen.

Voordelen Het nieuwe ontwerp van het inwendige van het scheidingsvat en de modulaire opbouw van de Uniflow-productlijn bieden de gebruiker verschillende voordelen. Zo kan Prevesco de levertermijn terugbrengen van acht tot twaalf weken naar vier weken. Bovendien is er een prijsvoordeel van zo’n vijftien procent, onder meer vanwege de besparing op engineering. Als bij gelijkblijvende afmeting van een scheidingsvat het koelvermogen toeneemt, dan kan omgekeerd bij een gelijkblijvende vereist koelvermogen een vat kleiner worden uitgevoerd, en wel zo’n 33 procent. Ten slotte wordt dankzij het drogere gas dat de compressor instroomt een tot twee procent bespaard op

het energiegebruik van de elektromotor. Bij een 250kW-motor die volcontinu draait kan dat bij een kWh-prijs van zeven cent vanaf 1.500 euro besparen, zo rekent Dijkstra voor. En dan heeft hij de verminderde slijtage nog niet eens meegeteld. Kortom, de gebruiker ziet zijn Total Cost of Ownership flink dalen (een onderbouwing is te downloaden op www.uniflow.nl).

Grote markt Twee jaar geleden begon Dijkstra aan het avontuur en nu is de markt al in zicht. Eerste potentiële klanten zijn enthousiast over het concept. “We laten hen de conventionele situatie en de Uniflow onder dezelfde omstandigheden vergelijken en dan voelen ze zelf dat het gas uit de Uniflow kurkdroog aanvoelt, terwijl dat uit de conventionele afscheider nog nat is.” In eerste instantie mikt Dijkstra op de Nederlandse en Belgische markt, om daarna verder Europa te gaan bewerken. En niet alleen geografisch is de markt groot: “Dit past in iedere koelinstallatie.” Ook zijn er al ideeën voor andere toepassingen in de procesindustrie.

Meer informatie: Prevesco B.V. Tielenstraat 11 (Haven 7) 5145 RC Waalwijk T: (0)416-347 024 F: (0)416-651 180 E: info@prevesco.nl I: www.prevesco.nl of www.uniflow.nl

104 e Jaargang December 2011

Rivacold kiest de kortste weg naar de klant

Waar loopt een internationale fabrikant van koelmachines zoal tegenaan als hij op een directe manier de markt wil benaderen? Hoe goed hij zich ook heeft voorbereid, uiteindelijk vindt hij toch altijd een paar lastige problemen op zijn pad. Problemen als het in contact komen met potentiële klanten, het niet spreken van de taal en de logistieke kant van het verhaal. Het Italiaanse Rivacold bedacht een simpele maar doeltreffende oplossing. Zij zochten in verschillende landen in Europa een contactpersoon die de schakel vormt tussen de klanten en de fabriek in Montecchio.

Peter Buysse, die in het Belgische Groot-Bijgaarden het regionale verkoopkantoor van Rivacold voor de Benelux runt, vertelt: “Een jaar of vijf geleden werden we door Rivacold gebeld of wij niet de schakel wilde zijn tussen het moederbedrijf en klanten in België, Nederland en het Groothertogdom Luxemburg. Al snel bleek dat we op dezelfde golflengte zaten en dat we allebei voor een rechtstreekse benadering zijn. Hoe minder schakels er tussen de fabrikant en de eindgebruiker zitten, hoe voordeliger het is. Ook nu zitten er nog te vaak tussenschakels in het proces die geen enkele toegevoegde waarde hebben. Hoe minder betrokken partijen, hoe lager de prijs. Bovendien kan er, doordat de fabrikant en de installateur samen aan tafel zitten, een machine worden ontworpen die perfect aansluit bij de wensen van de klant.” Buysse heeft in Groot-Bijgaarden overigens geen reserveonderdelen of standaard koelmachines op voorraad. Wanneer die nodig zijn, worden ze door Buysse rechtstreeks bij Rivacold in Italië besteld. Peter Buysse: “Het voor handen hebben en opslaan van reserveonderdelen en standaard machines is duur. De klant moet dat betalen. Daarom is de fabriek van Rivacold ook meteen het magazijn. Wekelijks zijn er transporten tussen de fabriek en de Benelux. Als er dringend behoefte is aan een reserveonderdeel of een machine, wordt er een koeriersdienst ingeschakeld. Vandaag besteld, morgen geleverd. Dat is misschien wel een beetje te optimistisch gesteld, maar het zal niet zo veel schelen.” Rivacold werd in Italië opgericht in 1966. In eerste instantie was het bedrijf voornamelijk een leverancier van condensing units en hermetische systemen aan fabrikanten van koelvitrines en koelmeubelen. Door de jaren heen bereikte het bedrijf een belangrijke positie als producent en distributeur van componenten en producten aan de koelen airconditioningindustrie in het algemeen. Rivacold heeft een uitgebreid nationaal en internationaal salesnetwerk met snelle technische en commerciële bijstand, in combinatie met een optimale prijs-kwaliteitverhouding. Het bedrijf streeft ernaar machines te maken die de wens van de klant zo dicht mogelijk benaderen. Door samen te werken met alle belangrijke fabrikanten van compressoren kan de klant zelf zijn compressor kiezen. Bij het ontwerp van de condensing units wordt uitgegaan van maximale modulariteit. Dat betekent dat er klantspecifieke machines kunnen worden gemaakt, uitgaande van standaard onderdelen. Een volledige productielijn is hierop afgestemd.

www.rivacold.com

Contact Benelux Peter Buysse; Telefoon 0032 0475 580 671 E-mail buysse@skynet.be

Rivacold maakt deel uit van de belangrijke Italiaanse Vitri group, die actief is in verschillende branches. De belangrijkste merknamen zijn hier Rivacold (condensing units, verdampers, koelbatterijen, componenten), Mobius (isolatiemateriaal), Vitrifrigo (koeloplossingen voor commercieel, industrieel en particulier gebruik zoals horeca, transport, campers & caravans) en Star living Furniture (tafels, stoelen en zitbanken voor ondermeer restaurants en hotels).

nijssen RCC Koude & luchtbehandeling

Nieuw distributiecentrum Spar energiezuinig en toekomstgericht Supermarktorganisatie Spar heeft in 2011 een distributiecentrum in Waalwijk in gebruik genomen voor de bevoorrading van haar winkels in het zuidelijk deel van Nederland. Het grootste gedeelte van dit centrum is voorzien van koelen vriesruimten, waarvoor de installatie werd geleverd door Nijssen Koeling BV uit Leiden. Bij het ontwerp van de energiezuinige en milieuvriendelijke installatie werd rekening gehouden met de uitbreidingsplannen van Spar. Door nu reeds met deze plannen rekening te houden, kunnen de uiteindelijke totale kosten zo laag mogelijk worden gehouden. Door het energiezuinige ontwerp van de installatie worden ook de bedrijfskosten zo laag mogelijk gehouden met maximaal kwaliteitsbehoud van de producten.

Wereldwijd is Spar een organisatie met ruim 12.000 winkels. In Nederland wordt de organisatie gevormd door 260 zelfstandige Spar-winkels en 105 Attent-winkels. In Waalwijk is onlangs een nieuw distributiecentrum gerealiseerd, van waaruit, naast een distributiecentrum in Alkmaar, de bevoorrading van de winkels in Nederland plaatsvindt. In het nieuwe distributiecentrum is een koelen vriesinstallatie geïnstalleerd door Nijssen uit Leiden. Eerder al tekende het bedrijf voor de koelen vriesinstallaties van onder andere

December 2011 104 e Jaargang

de distributiecentra van C1000, Plus, en Hoogvliet. Ook de installatie van het naast de Spar gelegen distributiecentrum van de fi rma Kivits is geleverd door Nijssen Koeling. Naast de wens van een energiezuinige en milieuvriendelijke installatie moest de nieuwe installatie van Spar gericht zijn op de toekomstplannen van Spar. Bij het ontwerp van de installatie zijn daarom een aantal onderdelen geschikt voor capaciteitsuitbreiding en zijn aansluitpunten voor de uitbreiding opgenomen. Het DC heeft een totaal opper-

vlakte van 21.000 m2. Daarin zijn twee koelcellen opgenomen met een gezamenlijk oppervlak van 3.000 m2, een vriescel met 512 m2 vloeroppervlak en een gekoelde distributieruimte van circa 2.300 m2. Koelcellen en distributieruimte worden gekoeld tot +2°C. De vriescel is geschikt voor een temperatuur van -24°C. Bij het ontwerp is rekening gehouden met een uitbreiding van de koelinstallatie voor 870 m2 expeditieruimte, 1.995 m2 koelcel(len) en 512 m2 vriesruimte.

nijssen Koude & luchtbehandeling RCC

1. COP vriesinstallatie 2. COP koelinstallatie 3. Vergelijking energieverbruik 4. Energieverbruik in %

Keuze koudemiddel De installatie is uitgevoerd met ammoniak en CO2 als koudemiddel. De koelinstallatie is uitgevoerd als een ammoniak-pompsysteem. De vriesinstallatie is uitgevoerd als een cascade-systeem op de ammoniakinstallatie, met CO2 als secundair koudemiddel. Door deze keuze is een zeer energiezuinige en milieuvriendelijke koelvriesinstallatie gerealiseerd. Zowel ammoniak (NH3) als kooldioxide (CO2) zijn natuurlijke koudemiddelen met de hoogst mogelijke energieefficiency. In bovenstaande grafieken zijn de efficiency van de koelen de vriesinstallaties vergeleken met andere veelvoorkomende installatievormen. In figuur 1 is de COP (de hoeveelheid geleverde koude in kWh per kWh verbruikte elektrische energie) van de vriesinstallatie vergeleken met twee ammoniak-installaties en twee soorten Freon-installaties. Hierbij zijn, zowel het verbruik van de primaire ammoniak-compressoren als het verbruik van de secundaire CO2-compressoren in de berekening meegenomen. Voor dezelfde instal-

laties zijn tevens de verschillende COP-waarden voor de koelinstallatie uitgezet in figuur 2. Bij een aanname van respectievelijk 2.500 vollasturen voor de koelinstallatie en 4.500 vollasturen voor de vriesinstallatie, resulteren deze gegevens in de berekende energieverbruiken zoals weergegeven in figuur 3.

Uitvoering van de installatie De gecombineerde koel-vriesinstallatie is uitgevoerd als een cascadeinstallatie, met NH3 als primair koudemiddel en CO2 als secundair koudemiddel voor de vriesinstallatie. In figuur 5 is de installatie schema-

tisch weergegeven, waarbij is aangegeven in welk deel van de installatie ammoniak aanwezig is en in welk deel de CO2 circuleert. In de installatie zijn uitsluitend industriĂŤle componenten van een hoogwaardige kwaliteit opgenomen. De primaire koelinstallatie, uitgevoerd met twee Bitzer schroefcompressoren, heeft een koelcapaciteit van 933 kW. De vriesinstallatie, waarin drie stuks Bitzer zuigercompressoren zijn opgenomen, heeft een capaciteit van 168 kW. De onttrokken warmte wordt afgege-

Figuur 5: Principeschema koelen vriesinstallatie

104 e Jaargang December 2011

nijssen RCC Koude & luchtbehandeling

Links, Figuur 6: Condesatietemperatuur Rechts, Figuur 7: Energieverbruik ventilatoren

ven aan de buitenlucht middels twee stuks energiezuinige luchtgekoelde condensors. In de machinekamer is een ammoniakafscheider van het fabricaat Witt opgenomen, welke geschikt is voor de uiteindelijke capaciteit na uitbreiding van de installatie tot 1.350 kW. Ook de economiser (fabricaat Witt) en de cascade-CO2-condensor (Vahterus) zijn geschikt voor de geplande uitbreiding. De koelers in de koelcellen en de expeditieruimte zijn uitgevoerd voor een ammoniakpompsysteem, waarvoor twee stuks Witt ammoniak-pompen zijn opgenomen. De CO2-koelers in de vriesruimten zijn uitgevoerd volgens het directe-expansiesysteem.

Schroefcompressoren De installatie is voorzien van een economiser aangesloten op de beide schroefcompressoren. Hierdoor wordt de COP van de compressoren verhoogd van 4,47 (bij ontwerpcondities) naar 4,71. Doordat de compressoren zowel in bedrijf zijn voor de directe koelinstallatie als voor de cascade vriessysteem heeft deze toepassing een gunstig effect op zowel het koelen

december 2011 104 e Jaargang

als op het vriezen. Op jaarbasis wordt het energieverbruik door de primaire compressoren hierdoor verlaagd met circa 5 %, wat neerkomt op circa 35.000 kWh per jaar.

Toerenregeling Van zowel de ammoniakschroefcompressoren als de CO2-zuigercomressoren is één van de compressoren voorzien van een traploze toerenregeling middels een frequentieregelaar. Ten opzichte van een standaard capaciteitsregeling levert dit een energiebesparing op van circa vijf tot tien procent. In de opgenomen computerregeling wordt er daarbij voor gezorgd dat steeds de compressor met toerenregeling de compressor is die eventueel in deellastbedrijf is, terwijl de andere compressor(en) in vollastbedrijf zijn. Samen met het Nijssen Powers Saving regelsysteem levert dit de meest economische capaciteitsregeling op.

Energiezuinige condensors Voor de afvoer van de warmte zijn twee stuks luchtgekoelde condensors opgenomen, van het fabricaat Alfa Laval. De condensors zijn uitgevoerd met een groot oppervlak,

zodat bij een buitentemperatuur van 25°C een condensatietemperatuur van maximaal 35°C ontstaat. Door de opgenomen weersafhankelijke regelinstallatie wordt er echter voor gezorgd dat, afhankelijk van de buitentemperatuur en de ingeschakelde compressorcapaciteit, de werkelijke condensatietempertuur gedurende het jaar aanmerkelijk lager zal zijn. Afhankelijk van de koellast, als functie van de buitentemperatuur, zal het verloop van de condensatietemperatuur er globaal uitzien zoals aangegeven in figuur 6. De luchtgekoelde condensors zijn uitgevoerd met gelijkstroommotoren, voorzien van een traploze toerenregeling. Toerenregeling levert een lager energieverbruik op dan aanuit-regeling van de ventilatoren. Daarnaast is toepassing van toerengeregelde gelijkstroommotoren weer zuiniger dan conventionele motoren met frequentieregelaars. Door toepassing van EC-motoren en energiezuinige ventilatoren is een zeer laag elektrisch vermogen gerealiseerd. Bijkomend voordeel van deze ventilatoren is het lage geluidsniveau van 54 dB(A) op vijftien meter afstand.

nijssen Koude & luchtbehandeling RCC

Uitvoering koelers De koelers van zowel de koelcellen als de vriescellen zijn uitgevoerd met EC-motoren, waardoor een laag opgenomen vermogen wordt gerealiseerd en een zeer laag geluidsniveau. Vooral in de koelcellen waar veelvuldig personeel aanwezig is, draagt het lage geluidsniveau bij tot een verhoging van het comfort. Het geluidsniveau door deze koelers bedraagt circa 48 dB(A) bij maximaal toerental. Doordat de ventilatoren traploos regelbaar zijn is het mogelijk om tijdens de dagperiode, mits de koelbelasting dit toestaat, het toerental te verlagen. Hierdoor vindt een verdere comfortverbetering plaats door verlaging van het geluidsniveau en verlaging van de luchtsnelheid. In de automatische regeling wordt continu nagegaan wat de optimale instelling is van het toerental, zodat een maximaal comfortniveau wordt verkregen, zonder afbreuk te doen aan de door de producten te stellen koeltechnische eisen. De koelers in de vriescel zijn bovendien voorzien van ontdooisocks. Hierdoor wordt ervoor gezorgd dat een zo efficiënt mogelijke ontdooiing plaatsvindt, waarbij zo min mogelijk warmte hoeft te worden toegevoerd en er een minimale hoeveelheid warmte in de vriesruimte terecht komt. Alle warmte die onnodig in de vriesruimte komt moet immers weer worden weggekoeld.

Warmteterugwinning De warmte die vrijkomt uit de oliekoeling van de schroefcompressoren wordt rechtstreeks benut voor het verwarmen van de ondervloer van de vriescellen. Hiermee wordt voorkomen dat de vloeren van de vriescellen kunnen opvriezen, zonder dat

er externe energie hoeft te worden toegevoerd. Verder worden de warme persgassen, voordat deze in de condensors de warmte aan de buitenlucht afgegeven, afgekoeld in een persgaswisselaar. Doordat de persgaswisselaar, evenals de beide luchtgekoelde condensors, voorzien is van een hogedrukvlotter, kan condensatie van de ammoniakgassen plaatsvinden in de wisselaar. Hierdoor kan ook bij lage koellast, hetgeen voornamelijk in de winterperiode optreedt, een maximale hoeveelheid warmte nuttig worden gebruikt. Hiervoor is een persgaswisselaar/condensor geïnstalleerd met een verwarmingsvermogen van 600 kW. Voor de afgifte van de warmte aan de bedrijfsruimten en kantoren, zijn laagtemperatuurverwarmingssystemen opgenomen, zodat verwarming zo veel mogelijk met teruggewonnen warmte kan worden gerealiseerd en bijstoken met een conventionele verwarming tot een minimum wordt beperkt.

Energiezuinige regeling Zoals standaard bij alle koelen vriesinstallaties die door Nijssen worden gerealiseerd is ook in deze installatie een geavanceerd regelsysteem opgenomen. Dit regelen tevens monitoringsysteem wordt steeds door de programmeurs van Nijssen speciaal op maat gemaakt voor de betreffende installatie. Hierdoor wordt optimaal ingespeeld op de te regelen installatie maar ook op de specifieke wensen van de gebruiker. Onderdeel van deze regeling is het energiezuinige Nijssen Power Saving (NPS) systeem. Dit systeem zorgt continu voor optimale instellingen van verdampingstemperatuur en condensatietemperatuur onder

de wisselende belastingen ten gevolge van buitemperatuur, productinbreng, ventilatie, etc. Door deze regeling kan een energiebesparing worden gerealiseerd tot vijftien procent ten opzichte van conventionele regelsystemen.

Energie-Investerings-Aftrek (EIA) Door de toepassing van natuurlijke koudemiddelen (ammoniak en CO2) en door de energiezuinige componenten, werd aan alle eisen voor energie-investeringsaftrek voor de gehele installatie voldaan. Op de gehele investering van de koelen vriesinstallatie werd hierdoor een besparing van circa vijftien procent gerealiseerd.

Samenvatting Nijssen Koeling BV uit Leiden heeft in Waalwijk een energiezuinige en milieuvriendelijke koel-vriesinstallatie gebouwd, voorbereid op de toekomstplannen van Spar. Door het energiezuinige ontwerp en de toepassing van natuurlijke koudemiddelen wordt de uitstoot van broeikasgassen zo veel mogelijk beperkt. Door het relatief lage energieverbruik, onder andere als gevolg van de toepassing van een economiser, energiezuinige condensors en koelers, benutting van restwarmte en een optimale regeling van de installatie worden ook de bedrijfskosten zo laag mogelijk gehouden. In de installatie zijn uitsluitend industriële componenten van gerenommeerde fabricaten toegepast, zodat een bedrijfszeker gebruik van de installatie is gewaarborgd.

Realisatie: Projectgegevens Distributiecentrum Spar Waalwijk Vriescel: -24°C 512 m2 Koelcellen: +2°C 3.000 m2 Distributie: +2°C 2.300 m2 Koelcapaciteit: 933 kW Vriescapaciteit: 168 kW Installatie-uitvoering: ammoniak/CO2-cascadesysteem

Nijssen Koeling BV Einsteinweg 3 2333 CC Leiden T: 071-52 16 214 E: sales@nijssen.com I: www.nijssen.com

104 e Jaargang December 2011

De tijd is rijp voor de nieuwe PROBA 4.

eigen ethernetaansluiting • meer rijpkamers aansturen • eigen software • eenvoudig te programmeren • management van 100 regelaars • flexibele interface VDH Products introduceert de nieuwe PROBA 4: de nieuwste generatie rijpcomputer in de succesvolle, wereldwijd gebruikte reeks. VDH Products is dé specialist op het gebied van mechanische en elektronische instrumenten voor het meten van temperatuur, druk en luchtvochtigheid. In ruim 25 jaar heeft VDH Products meer dan 5.000 besturingssystemen voor rijpkamers geleverd. De nieuwe PROBA 4 heeft eigen software dat op basis van uw wensen kan worden ingericht en wat speciale client software overbodig maakt. De PROBA 4 voldoet aan de strenge normen van TÜV Rheinland en biedt meer mogelijkheden dan elk ander systeem in de markt. Bel voor meer informatie met 050 - 302 89 00 of kijk op www.vdhproducts.nl.

logistiek Koude & luchtbehandeling RCC

Musgrave Retail Partners ontvangt Thermo King Energy Efficiency Leader Award

Thermo King verbetert efficiency in transport

Thermo King, een producent van controlesystemen voor transporttemperatuur, een verscheidenheid aan mobiele applicaties en een merk van Ingersoll Rand, heeft onlangs een evenement georganiseerd om te laten zien hoe zij transporteurs helpen te voldoen aan hun energie- en operationele efficiëntiedoelstellingen.

Tijdens het ‘Efficiënt Rijden in de Transport’-evenement op dinsdag 18 oktober presenteerde Thermo King in hun fabriek in Galway een nieuw transportkoelsysteem, met vehiclepowerd trucks, dieselaangedreven koelunits, self-powered temperatuurcontrole-eenheden, cryogene koudemiddeleenheden en aftermarket accessoires.

De topmensen van Thermo King uit heel Europa, het Midden-Oosten, India en Afrika bespraken transportgerelateerde zaken en trends in regelgeving, als ook nieuwe strategieën voor transporteurs om de total cost of ownership van hun vloten te verminderen door energie- en operationele efficiëntie. Deelnemers aan het evenement maakten een ronde door

104 e Jaargang December 2011

logistiek RCC Koude & luchtbehandeling

de Thermo King-fabriek in Galway en werden voorgelicht over de flexibele en ondersteunende fabricageprocessen die in de hele fabriek worden gebruikt om een grotere klanttevredenheid te genereren. "Wij werken samen met onze klanten om op maat gemaakte, innovatieve en duurzame oplossingen te ontwikkelen die voldoen aan hun zakelijke behoeften, we houden gelijke tred met de trends in de sector en blijven op de hoogte van ontwikkelingen in de regelgeving", vertelde Dwight Gibson, vice-president van transportoplossingen voor truck en trailer voor Thermo King in de regio Europa , MiddenOosten, India en Afrika (EMEIA). "We zorgen er eerst voor dat we de unieke behoeften van elke klant duidelijk in beeld hebben. Vervolgens werken we nauw met hen samen om oplossingen te vinden die hen helpen om hun zakelijke doelstellingen te bereiken. "

Musgrave Thermo King huldigde ook de directie van Musgrave Retail Partners voor hun inzet voor energie- en operationele efficiëntie. Musgrave Retail Partners is de retaildivisie van de Musgrave Group, de grootste kruidenier en voedseldistributeur van Ierland. Musgrave Retail Partners ontving in Galway de Thermo King Energy Efficiency Leader Award. Vertegenwoordigers van Musgrave Retail Partners vertelden hoe zij hun doelstellingen succesvol hebben aangepakt. Musgrave Retail Partners implementeerde een dubbeldeks multitemperatuur-traileroplossing voor zijn SuperValu winkels in heel Ierland. Zij verwachten daarmee de beschikbare trailercapaciteit te vergroten met 65

December 2011 104 e Jaargang

procent en aanzienlijke besparingen te realiseren in de brandstof- en wagenparkkosten. De dubbeldeks multi-temperatuurtrailer bevat ruimte voor het vervoer van verse producten, bevroren producten en producten die bij omgevingstemperatuur moeten worden vervoerd. Ingenieurs ontwierpen de trailer zo dat de hoogte maximaal was en er ook voldoende hoogte was voor een optimale luchtcirculatie. Een belangrijk deel van de oplossing bestond uit het maximaliseren van de luchtstroom met aangepaste luchtkanalen. De unit is gemonteerd op een high cube trailer en ingenieurs verplaatsten de controller naar een lager niveau om toegang voor de chauffeur te vergemakkelijken. "De dubbeldek multitemperatuurbenadering biedt ons de mogelijkheid om bestellingen met grote volumes te leveren aan onze grootste klanten in éénvoertuigtransacties. Door minder

Over Ingersoll Rand Ingersoll Rand is een wereldleider in het creëren en onderhouden van veilige, comfortabele en efficiënte omgevingen in commerciële, residentiële en industriële markten. De mensen en de familie van merken - waaronder Club Car, Ingersoll Rand, Schlage, Thermo King en Trane – werken samen aan het verbeteren van de kwaliteit en comfort van lucht in woningen en gebouwen, het vervoer en de bescherming van voedsel en bederfelijke goederen, veilige woningen en commercieel onroerend goed, en de verhoging van de industriële productiviteit en efficiëntie. Thermo King produceert gekoelde transportsystemen voor een groot aantal mobiele toepassingen, waaronder aanhangwagens, carrosserieën, bussen, containers aan boord en treinwagons. Ingersoll Rand is een 14 miljard dollar wereldwijde business, die waarde hecht aan duurzaam ondernemen, binnen het bedrijf en voor hun klanten. Voor meer informatie, bezoek www.ingersollrand.com.

Musgrave Retail Partners Musgrave Retail Partners is de Retail Franchise-divisie van de Musgrave Group, die aan meer dan 650 onafhankelijke Supervalu en Centra-winkels in de Republiek Ierland levert. Zij werken samen met foodretail-ondernemers in Ierland, het Verenigd Koninkrijk en Spanje, met een jaarlijkse omzet van meer dan 4,4 miljard euro in 2010. Mushgrave Retail Partners heeft ook een netwerk van cash en carry in Ierland en Spanje, dat speciaal is ontwikkeld om te voldoen aan de veranderende behoeften van de onafhankelijke foodretailer en de foodserviceprofessional. Musgrave is bezig met het creëren en ontwikkelen van sterke retailmerken, die de grootst mogelijke waarde, kwaliteit en range leveren aan de lokale gemeenschappen in alle markten die ze bedienen. Hun aanpak is om merken te cocreëren met de retailpartners en hen te voorzien van de sales, marketing, informatietechnologie (IT), financiën en logistieke expertise die bij de meest geavanceerde retailmodellen voorkomen. De nadruk ligt op partnerschap en innovatie die van waarde is voor de consument, zonder verlies van kwaliteit. Het succes is gebaseerd op een innovatief retailmodel dat gebaseerd is op de overtuiging dat de lokale winkels en winkeliers de levensader van de gemeenschappen zijn. Het doel is om op het snijvlak te zitten van de technologische vooruitgang in alle afdelingen en functies.

vrachtwagens naar afgelegen gebieden te sturen wordt het aantal afgelegde kilometers aanzienlijk verminderd," zegt John Counihan, projectmanager van Musgrave Retail Partners. Musgrave Retail Partners introduceerde de nieuwe transportoplossing na een succesvolle proefperiode in Dublin en Cork. Deze oplossing maakt deel uit van de corporate verbintenis voor continue verbetering en duurzaamheid.

KOEL- EN VRIESHUISBOUW

ISOLATIESYSTEEMBOUW

BCS Coldstore & Logistics neemt op de bestaande locatie in Harderwijk een nieuw vrieshuis in gebruik. De isolatiesysteembouw van de

HOOGWAARDIGE ISOLATIEOPLOSSINGEN DOOR KIM NEDERLAND

uitbreiding van BCS in Harderwijk is uitgevoerd door de bouwer van de grootste koelen vrieshuizen in Nederland, KIM Nederland uit Apeldoorn. Het uitgebreide complex is voorzien van isolerende, brandwerende binnenwanden ĂŠn gevels.

ENERGIE INVESTERINGSAFTREK (EIA) Om het milieu minder te belasten en het energieverbruik te reduceren, is onder andere gekozen voor de meest optimale isolatietoepassing met 220 millimeter dikke Isocab isolatiepanelen. Door gebruik van deze hoogwaardige panelen komt BCS ook nog eens in aanmerking voor de interessante EIA subsidieregeling. STRAK GEVELBEELD Door middel van fabrieksmatig ingeschuimde omegaprofielen in deze isolatiepanelen, met een TNO gecertificeerde isolatiewaarde, is een koudebrug vrije en onzichtbare bevestiging mogelijk. Hierdoor ontstaat een fraai en strak gevelbeeld. Beslist een succesvolle noviteit, met het visuele aspect als groot bijkomend voordeel. SPECIALIST IN ISOLATIESYSTEEMBOUW KIM Nederland B.V. is een landelijk opererend isolatiebedrijf, met als specialisatie het bouwen van geconditioneerde ruimten, koelen vriescellen in de food-, distributie- en transportsector. De onderneming is in 1968 gestart met het traditioneel isoleren van koelen vriescellen. Sinds die tijd heeft het bedrijf zich ontwikkeld tot toonaangevend specialist in isolatiesysteembouw. Onderscheidende eigenschappen zijn onder meer de toepassing van de

K.I.M. Nederland B.V. Tweelingenlaan 144 7324 BP Apeldoorn T. +31 (0)55 368 91 91 info@kim-nederland.nl www.kim-nederland.nl

meest hoogwaardige materialen, welke worden aangebracht door vakkundige en ervaren montagemedewerkers.

afscheideRs RCC Koude & luchtbehandeling

Door Titus M.C. Bartholomeus, Product- en systeemontwikkelaar bij en DGA van TherMass innovations B.V

‘Vriendelijk’ nat draaien Om de compressoren tegen vloeistofslag te beschermen worden afscheiders toegepast. Elke druppel vloeistof die de compressor ingaat is niet gebruikt voor koeling van het product en gaat volledig ten koste van het koudevermogen. Het vloeistofgehalte in het zuiggas zal alleen bij een correcte uitvoering van de afscheider beneden de voor de compressor gewenste concentraties liggen. Gaat men er vanuit dat vele miljoenen geïnvesteerd moeten worden om een koelcompressor enkele procentpunten te verbeteren, is het vreemd dat men bij afscheiders het verlies aan COP van een of meerdere procenten accepteert. Uit recente ontwikkelprojecten blijkt een verlaging van het vloeistofgehalte tot beneden 100ppm (0,01%) goed mogelijk te zijn. Naast de reductie aan energiegebruik valt te verwachten dat het toepassen van een dergelijke afscheider ook de servicekosten zal verlagen door verminderde slijtage. Dit ingekorte artikel onderzoekt aan de hand van de bestaande literatuur en metingen wat het vloeistofgehalte daadwerkelijk is en van welke factoren dit afhankelijk is. Het oorspronkelijke artikel kan gedownload worden op www.thermass.nl

maximaal vloeistofgehalte Hoe nat mag het zuiggas zijn voor het de compressor in gaat? Het type compressor bepaalt het maximale vloeistofgehalte. De grote overmaat aan olie benodigd voor de gasafdichting, maakt dat schroefcompressoren veel minder gevoelig zijn voor vloeistof, in het zuiggas dan zuigercompressoren. Het koelen van deze afdichtolie kan dan ook door het direct inspuiten van koudemiddel. Uit metingen aan bestaande installaties met zuigercompressoren blijkt dat het afscheidend vermogen van de compressorintrede bepaalt wat de maximale vloeistofconcentratie in het zuiggas mag zijn. Voor typische ammoniakcompressoren leidt 0,5-1% niet tot verhoogde slijtage. Bij compressoren die ontwikkeld zijn om de met het koudemiddel meecirculerende olie af te scheiden in de aanzuigsectie is dat meer en wel zoveel dat de isentropische persgastemperatuur

December 2011 104 e Jaargang

niet onderschreden wordt (natuurlijke koudemiddelen 1,5-2%, andere 2-3%). Het afgescheiden koudemiddel komt in het carter terecht, met alle gevolgen van dien: ● het nog niet verdampte koudemiddel creëert damp in de oliepomp en dat leidt tot cavitatie; ● het niet verdampte koudemiddel en de damp zal de viscositeit van het smeermiddel dramatisch verlagen, wat tot verhoogde slijtage van de lagers leidt; ● ook in het carter vindt de verdamping en dus schuimvorming plaats, wat tot ongewenste extra spatsmering leidt en daarmee tot een verhoogde olieworp. Of de compressor er nu wel of niet geschikt voor is, het toevoeren van

vloeibaar koudemiddel aan de zuigzijde van een compressor is direct verlies van koelvermogen. Illustratief is dit grafi ekje van Lorentzen.

nattigheid in het zuiggas Hoe komt die nattigheid terecht in het zuiggas? Bij expansieventiel geregelde verdampers, moet de oververhitting minimaal 15 Kelvin bedragen om zeker te zijn dat alle nog aanwezige fi jne druppels verdampt zijn. Het vloeistofpercentage in het zuiggas, bij geringere oververhittingen, mits stabiel, zal niet tot verhoogde slijtage leiden. Het verlies aan koelvermogen door niet-verdampt koudemiddel, weegt niet op tegen de winst die er behaald wordt doordat er met een hogere verdampingstemperatuur (zuigdruk) gedraaid kan worden. Bij verzadigd gas, kan er vloeistof ontstaan door schommelingen van de druk. Stijgt de druk door het afschakelen van vermogen, zal de koude pijpwand als condensor gaan functioneren. Door de enorme warmte- en stofoverdracht waarmee dit plaats vindt, ontstaat in extreem korte tijd heel veel vloeistof. Zou je in de zuigleiding kunnen kijken dan zie je een ‘water’val de compressor ingaan. Dit zal tot een hevige temperatuur- en smeerdrukdaling van de machine leiden. Komt het zuiggas uit een afscheider, dan zal de zuigleiding op afschot (ca. 1%) naar de afscheider gelegd moeten zijn en groot genoeg gedimensioneerd zijn om het terugvloeien van de vloeistof mogelijk te maken. De compressor zal dan op het gasgedeelte van die leiding aangesloten moeten worden, dus op de helft of beter bovenop (in verband met stofzuigerwerking) Bij afscheiders, bestaat iets als een druppelvrije afscheiding niet, immers heeft ieder type afscheider een rendement.

Afscheiders Koude & luchtbehandeling RCC

De hoeveelheid en grootte van de druppels in het zuiggas is afhankelijk van veel factoren: 1. De stofeigenschappen van het koudemiddel. 2. De druppeldiameter is afhankelijk van de stofeigenschappen en de gassnelheid over de vloeistof. Bij een correct gedimensioneerde en uitgevoerde natte zuigleiding blijkt een druppelgrootte van 130 μm een goed uitgangspunt. Voor snel sprongsgewijs open afstappende installaties, is dat 100 μm. 3. Type en montagepositie natte zuigafsluiters: ❍ E en afsluiter waar de gas/vloeistofstroming over scherpe randen moet, ergo meer drukverlies (lagere kVwaarde), verstuift onnodig veel. ❍ E en afsluiter in de natte zuigleiding moet met zijn spindel plat gemonteerd worden om gasinsluiting en daarmee een stotende stroming en excessieve drukverliezen en dus overmatige druppelvorming te voorkomen. Bij correcte inbouw is het drukverlies van een afsluiter in een natte zuigleiding circa twee á drie keer zo hoog als wanneer er enkel gas zou doorstromen. Bij een verkeerde inbouw wordt dit drie tot vijf keer. ❍ A fstand afsluiter tot afscheider. Hoe verder weg des te meer tijd de in de afsluiter gevormde druppels hebben om zich tegen de pijpwand af te zetten. 4. Uitvoering afscheiderintrede. Een op het bad blazende straal is ten strengste af te raden, hiermee kan het bad zelfs leeg geblazen worden. De meest basale intrede is een 90°-bocht die bijvoorkeur onder een hoek van 45° met de as naar de romp blaast. De bocht verhoogt het afscheidend vermogen, door richtingsverandering. De meest toegepaste retour is een pijpverdeler, die meestal twee maten groter is dan de retour. Het grote voordeel van deze pijpverdeler is dat de snelheid daarin zo verlaagd wordt

dat een gelaagde stroming ontstaat, waardoor de impuls uit de vloeistof gehaald wordt. Een nadeel is dat de vloeistof als een waterval naar beneden stort en gas het bad mee in sleurt. Bij CO₂, dat een klein dichtheidsverschil heeft tussen gas en vloeistof, zal het bad hierdoor veel gasbelletjes bevatten, die tot pompproblemen leiden. 5. De inspuiting werkt periodiek, dat wil zeggen dat de optredende snelheid >4 keer de berekende kan zijn. De inspuiting produceert het merendeel van de kleinste druppels. Een individuele aansluiting hiervoor en zeker direct op het bad, zal hierom vermeden moeten worden (bij voorkeur twee meter voor vatintrede op de natte zuigleiding monteren). 6. Pomp- of thermo-sifon valleiding direct onder de droge zuigleiding zonder spatplaat voor de gasuittrede. Uit elkaar spattende dampbellen bij drukverlaging initiëren een heleboel naar boven schietende druppels. 7. Overvulde en dan overbelaste koelers verhogen het vloeistofaandeel in de natte zuigleiding extreem en kunnen tot vloeistof doorslag leiden. 8. Sterke capaciteitsschommelingen resulteren in overmatige condensatie op de afscheiderwand. De condensaatdruppels vallen in de gasstraal en verstuiven. Conclusie: hoe hoger de impuls in de vloeistof, hoe kleiner en dus hoe moeilijker te vangen druppels er zullen ontstaan.

Hoogte vloeistofconcentratie Hoe hoog is nu de vloeistofconcentratie in het zuiggas? Om hier een afschatting van te kunnen maken, worden de literatuur en interpretatie van in het verleden door de auteur verrichte metingen gebruikt. 1. Als de dampsnelheid over het bad te hoog is, zal er vloeistof meegesleurd

worden. Dit fenomeen is aan de kust waar te nemen. Als de windkracht boven de 4 Beaufort (>6-7m/s) komt, wordt er schuim van de golftoppen geblazen. De verhouding van de druppelvalsnelheid tot de meesleursnelheid bepaalt de mate van vloeistofmeename. Is deze <0,1 dan neemt de vloeistofmeename lineair toe. Daarboven, tot circa 60 procent van de meesleursnelheid, neemt de worp kwadratisch toe. Boven de 60 procent neemt de worp excessief toe (tot de macht acht). 2. De ontwerpregels in de ASHRAE gaan uit van een vloeistofpercentage van maximaal 1% 3. In de stoomtechniek wordt gerekend met een ‘dryness fraction’ tussen de 95 en 98 procent, met andere woorden, er wordt gerekend met 2 à 5% vocht in de ‘droge’ dampuitrede. 4. Druppels gevormd door het in elkaar klappen van opstijgende dampbellen (Uit Perry’s Chemical Engeneers Handbook (1999), Hoofdstuk 14 ‘phase dispersion’).

De druppelzwerm die hierdoor ontstaat, wordt gedomineerd door druppels die kleiner of gelijk zijn aan 25 μm. Het gewichtsaandeel in het gas is <0,1 mass%. Uit metingen ((zie grafiek 1 op pagina 42)) aan een zeewaterverdamper blijkt dat het volumeaandeel in de zwerm 1,6 procent bedraagt, dus totale vochtgehalte bedraagt dan 6,25 mass%. Uit de stofwaardes valt dan af te leiden dat de gemiddelde druppelgrootte (d32) die de zwerm vertegenwoordigt 260 μm bedraagt. Met een voor de koeltechniek geaccepteerde druppelgrootte van 130 μm als basis voor afscheiderontwerp, betekent dit een vloeistofpercentage van (130/260)^2x<6,25%= <1,56% 5. In de Angelsaksische landen en chemie

104 e Jaargang December 2011

afscheideRs RCC Koude & luchtbehandeling

grafiek 1

wordt de volgende formule gebruikt om de druppelvalsnelheid te bepalen:

Uit ervaring met ijswaterbakafscheiders blijkt bij onderschrijding van de druppelvalhoogte van 260 mm dat de compressor ontoelaatbaar nat draait. In het afscheiderontwerpdeel van de ASHRAE-guide mogen de toelaatbare snelheden in verticale afscheiders vergroot worden bij hogere badafstanden dan 300 mm. De oppervlaktespanning van de vloeistof, mits beneden de 20 mN/m reduceert de toelaatbare gassnelheid. Bij de zeewaterverdamper uit 4, blijkt Kbasis 0,005 te bedragen. De ammoniakafscheider op de ijswaterbak (to= -5Â°C) met 260 mm badafstand (vt/ ventr <0,1) is met een 130 Îźm druppel Kbasis 2,7 keer zo hoog. Als vuistregel wordt vaak een badhoogte van minimaal 600 mm aanbevolen. In dat geval is het vloeistofpercentage 0,7x<1,56%=<1,1% (zie grafi ek 2). Bij de zwaardere koudemiddelen is volgens deze rekenmethodiek het vloeistofaandeel in het zuiggas vele malen hoger, wat mogelijk de verhoogde slijtage van compressoren verklaart. (zie tabel 1 op pagina 43). 6. Uit recente metingen blijkt bij Lsep/dhydr=4 het vochtgehalte 0,8% te bedragen. Boven Lsep/dhydr=8 vindt geen verdere afname plaats

December 2011 104 e Jaargang

Grafiek 2

van de vloeistofworp. Bij horizontale afscheiders speelt de horizontale stroming een signifi cante rol op het doorgelaten vloeistofpercentage. De theoretische basis is vrij eenvoudig: de druppels in een horizontale afscheider worden door de gasstroom meegenomen. De zwaartekracht zal ze naar het onderliggende vloeistofoppervlak dwingen. Hoe groter de druppels, des te eerder ze het vloeistofoppervlak raken en dus afgescheiden zijn.

Ls Natte zuig

Droge zuig D

Natte zuig

Droge zuig Vg

Het gas vormt een gasstraal in de afscheidruimte, waardoor er geen sprake is van een gelijkmatig verdeelde snelheid Ug. Bij een half gevuld vat treedt deze gelijkmatige stroming pas op na vijf vatlengtes. Vanaf daar mag met deze formule worden gerekend.

Als de afscheidlengte Ls door de horizontale snelheid Ug wordt gedeeld, dan wordt de beschikbare valtijd gevonden. Wordt de valhoogte Hs gedeeld door de valtijd, dan wordt de druppelvalsnelheid Ut (voorheen ook vt genoemd) gevonden. De horizontale gassnelheid Ug moet dus < Ut x Ls/Hs zijn. Als deze formule in de praktijk wordt gebruikt, leidt dit steevast tot compressorschades. Waarom?

In de praktijk zijn de romplengtes meestal drie tot vijf keer de vatdiameter. Daar over het algemeen tweewegafscheiders toegepast worden, zal de minimale lengte om tot een gelijkmatige gasstroming te komen, laat staan inclusief de genoemde Ls, nooit gehaald worden. Vandaar dat er allerlei noodgrepen toegepast worden: a. uitregentijd >3 sec., bij beekjessnelheid in natte zuigleiding >2 sec; b. ASHRAE adviseert de horizontale gassnelheid berekend met bovenstaande formule met een factor twee te reduceren; c. in het GPSA-engineering book is een afscheidlengte correctie opgenomen.

afscheideRs Koude & luchtbehandeling RCC

Dus hoe langer de verhouding afscheidlengte tot de hydraulische diameter van de gasruimte, hoe hoger vt mag zijn.

levensduur van de compressoren. Doorontwikkeling van afscheidertechnologie naar een vloeistofworp van <0,01 procent (100ppm), zal de bedrijfskosten fors doen laten dalen.

Summary

Conclusie Uit bovenstaande valt dus af te leiden dat het vloeistofgehalte in het zuiggas naar de compressoren, komend uit een correct ontworpen afscheider >1 massa% bedraagt (Bij de zware koudemiddelen vermoedelijk meer). Dit percentage wordt niet verdampt in de koelers en gaat dus direct ten koste van het koelvermogen. Zouden we een verbeterde afscheiding kunnen realiseren zou dat aan aandrijfvermogen maar ook i.g.v. de zwaardere koudemiddelen aan compressor slijtage kunnen besparen. Hierdoor is er voor het eerst een terugverdientijd te realiseren met een afscheider.

Samenvatting Het blijkt dat zuigafscheiders, ontworpen conform de nu bekende theoretische kennis, >>1 procent aan vloeistof doorlaten, die direct ten laste gaan van de COP en de

Suction-separators, designed according too today's theoretical knowledge, have a liquid-carry-over of >>1%, which is a 1 to 1 penalty on COP and reduces compressor life span. Development in separator technology to a liquid carry over level of <0,01% (100ppm), will help reducing total cost of ownership. to 0 -10 -20 -30 -40

R717

R134A R404A R744

1,1 1,3 1,2 1,1 1

3,3 2,8 2,3 2 1,6

5,2 4,4 3,7 3,2 2,7

7,7 6,2 5,1 4,2 3,5

% % % % %

Tabel 1

meer informatie: Thermass Inovations Senecalaan 21 6135 HS Sittard

T: 06-14 055 671 F: 084-22 30 941 I: www.thermass.nl E: info@thermass.nl

Enkele referenties:

www.rbk.nl info@rbk.nl

voedingsmiddelen Koude & luchtbehandeling RCC

Door Delphine Martin Climalife

SuPer u

kiest nieuw koudemiddel voor zijn koelsysteem In een Europese politieke context van beperking van de uitstoot van broeikasgassen en verlaging van het energiegebruik, is het nieuwe koudemiddel Genetron Performax LT verkozen boven de R-404A in de Super U supermarkt vlakbij Périgueux, in Frankrijk, als eerste installatie in Europa.

e Super U in Notre-Damede-Sanilhac is geopend sinds 9 maart 2011 en heeft er alles aan gedaan om een milieuvriendelijke supermarkt van de nieuwe generatie te bouwen. Voor David Ponnelle, de directeur van de winkel, valt het milieuaspect binnen het kader van verantwoord leven. "Het is voor mij persoonlijk belangrijk om de planeet minder te vervuilen. Bovendien hebben we binnen Super U een afdeling die zich met milieuaspecten bezighoudt. Wij vragen ook aan professionals om voorstellen te doen." Sud Ouest Réfrigération, de onderneming die belast is met het koelgedeelte, neemt de uitdaging aan en kiest Genetron Performax LT als koudemiddel. In eerste instantie is de koelinstallatie ontworpen voor R-404A. Echter, na een presentatie van Performax LT door Climalife besloot Cyrille Moquelet, bedrijfsleider van Sud Ouest Réfrigération, om te kiezen voor dit nieuwe koudemiddel. "Ik heb in de eerste plaats voor Performax LT

gekozen vanwege de beperking van het energiegebruik, maar ook voor de verminderde impact op het milieu met een GWP van 1824." Daarnaast werd na de ingebruikname gedurende vijftien dagen een dagelijkse controle op lekdichtheid uitgevoerd op de site met behulp van een elektronische detector. Hierbij ontdekte de technicus nog een pluspunt: "Performax LT is eenvoudiger te detecteren dan R-404A. De elektronische vloeistofdetector en het omgevingscontroleapparaat zijn gevoeliger voor deze vloeistof en werken zeer snel. Bij een klein lek had de detector nooit R-404A opgespoord!" In de machinekamer zijn twee omgevingscontroleapparaten geïnstalleerd overeenkomstig met de geldende F-gassenregelgeving.

Overtuigende resultaten De resultaten na de twee eerste maanden gebruik zijn een succes. De prestaties zijn goed en er werd een aanzienlijke vermindering van 53 procent van de directe CO2-uitstoot

De Super U supermarkt vlakbij Périgueux in Frankrijk.

vastgesteld. Performax LT is bovendien eenvoudiger te detecteren dan R-404A en er wordt een verlaging van tien tot vijftien procent van het energiegebruik verwacht, wat bijdraagt aan een extra beperking van de CO2-footprint die te wijten is aan indirecte uitstoot. Deze supermarkt is een referentie voor de verschillende spelers in de koelsector. Visie van de verschillende spelers uit de koelsector: "Voor koeltechnici is er niet echt een verandering in het gebruik in verhouding tot een ander koudemiddel", zegt Nicolas Machu. "De gebruikelijke instellingen moeten worden uitgevoerd en de oververhitting moet worden geregeld voor een elektrische expansie of de handmatige reduceerventielen. Meer is er niet nodig voor de ingebruikname. En wat de temperatuurdaling betreft, deze is net zo snel waar te nemen in de lege meubels als met R-404A, misschien zelfs wel beter." Cyrille Moquelet, bedrijfsleider van Sud Ouest Réfrigération, vat het nog

104 e Jaargang December 2011

Voedingsmiddelen RCC Koude & luchtbehandeling

In de Super U zijn alle koelvitrines gesloten om energieverlies te voorkomen.

De koelinstallatie waarvoor Performax LT als koudemiddel werd gekozen.

eens samen: "Als u uw klant een koudemiddel aanbiedt waarmee hij energie kan besparen, kan hij daar alleen maar tevreden over zijn. Daarom heb ik voor deze nieuwe installatie dit koudemiddel gekozen. Bovendien is het feit dat Performax LT een lagere GWP heeft dan R-404A een pluspunt, want de vertegenwoordigers van sommige merken zijn bijzonder gevoelig voor de impact op het milieu. Wij zijn professionals en zijn dus verplicht om de gebruiker te informeren over het meest geschikte koudemiddel voor zijn installatie. Zelfs met een klein prijsverschil raad ik dit product aan, omdat het technisch net zo eenvoudig te gebruiken is en vooral omdat het voor een lagere energierekening zorgt." Volgens François Lemoine, Manager Refrigeration Sales Southern Europe van compressorbouwer Emerson, bevinden we ons nog in een evaluatiefase op het gebied van engineering, die vooraf wordt gegaan door een officiële kwalificatiefase. Het interessante van Performax LT voor

de gebruiker is het behoud van de compressoren. De afmetingen zijn identiek, zelfs als ze met R-404A of R-22 gebruikt worden."

December 2011 104 e Jaargang

Op de toekomst voorbereid "De HFO's die momenteel ontwikkeld worden zullen op termijn de HFK's vervangen met een betere capaciteit, een verhoogde efficiëntie en een lagere GWP, maar we weten nog niet wanneer deze op de markt zullen komen, verklaart Nacer Achaichia, technisch verantwoordelijke bij Honeywell. Een groot voordeel om deze toekomstige koudemiddelen te gebruiken is dat ze dezelfde bestanddelen hebben als die we momenteel gebruiken, omdat het om drop inconversies gaat, zijn de investeringen in recente machines geen verloren investeringen." "Performax LT maakt het dus mogelijk om duurzaam om te gaan met het bestaande materiaal, zonder nieuwe wijzigingsverplichtingen voor fabrikanten van compressoren of wisselaars. Het product heeft

Het gebruik van een milieuvriendelijk koudemiddel wordt bij Super U gezien als pluspunt.

een technisch voordeel met betere prestaties in verhouding tot R-404A en een milieuvoordeel met een lagere GWP en TEWI. Het is een ideaal koudemiddel voor o.a. de supermarkten, om door te blijven werken met gecentraliseerde lagedruksystemen die economisch gezien interessant zijn. Terwijl het globale TEWI-milieueffect aanzienlijk wordt beperkt. Een eenvoudige en beheerste oplossing" , zegt Pierre-Emmanuel Danet, verantwoordelijk voor de technische ondersteuning bij Climalife.

Meer informatie: Dehon Service Nederland Van Konijnenburgweg 84 NL - 4612 PL Bergen op Zoom T: 0164-212 830 F: 0164-212 831 E: dehon.nl@climalife.dehon.com I: www.climalife.dehon.com

Goed geregeld! Regelventielen Electrisch of pneumatisch Fail safe PN16-PN160 DN15-DN400 Staal of roestvrijstaal Niveauopnemers Electronische regelaars

Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl

De stoombevochtigers in huurconfiguratie van Recool Recool is uw totaalverhuurder in klimaatoplossingen. Door middel van het zeer brede leveringsprogramma zijn wij in staat om voor vrijwel ieder tijdelijk klimaatprobleem de meest geschikte oplossing te leveren.

Tijdens de koude periodes in de winter kan de relatieve luchtvochtigheid snel teruglopen. Voor dergelijke situaties bieden onze huur stoombevochtigers de oplossing. Kenmerken • 6 modellen, stoomproductie van 3 tot 48 kg per uur • Master/slave tot 288 kg per uur • Hoogwaardige uitvoering van RVS en kunststof in stalen frame Zeer flexibel inzetbaar • Compacte afmetingen • Flexibele huurperiodes

Eenvoudige plaatsbaar • Door uitvoering in verplaatsbaar stalen frame • Compleet uitgevoerde plug & play units • Alleen water- en stroomaansluiting nodig Scherp geprijsd inzetbaar • Scherpe huurtarieven • Bel voor meer informatie: Recool 078 - 69 11 000

Recool BV I Noordeinde 114 I 3341 LW Hendrik-Ido-Ambacht I Telefoon: 078 - 69 11 000 I www.recool.nl

Ecofactorij RCC Koude & luchtbehandeling

Door Dennis van Asselt

Informatiecentrum Ecofactorij wijst de weg

In een speeltuin richting 2020

Nederland moet vanaf 2020 vrijwel geheel energieneutraal wel nodig is, moet dan voorInformatiecentrum E c o f abouwen. c t o r i j De t eenergie A p e ldie d onog orn namelijk van duurzame brandstoffen komen. Bedrijventerrein Ecofactorij loopt al een tijdje voorop richting dat streefpunt. Het gloednieuwe Informatiecentrum Ecofactorij is een proeftuin van nieuwe ontwikkelingen, waar ondernemers die duurzaamheid ambiĂŤren veel kunnen opsteken van energiebesparende trucs.

edrijventerrein Ecofactorij, tussen de A50 en de A1 bij Apeldoorn, huist grootschalige ondernemingen in onder andere productie en logistiek. Het zijn bedrijven die investeren in duurzaam ondernemen, waarvoor ze van de gemeente een korting van maximaal 10% op de grondprijs kunnen krijgen.

December 2011 104 e Jaargang

Op het terrein staat ook het eerste CO2- vulpunt voor koelwagens in Nederland, en er wordt gewerkt aan Postbus 10209 7301 GE Apeldoorn een eigen energienet met windEcofactorij 18 7325 WC Apeldoorn molens. Vanuit een behoefte van de bedrijven voor meer informatie over energiebesparing en milieubewust ondernemen, is het idee van een informatiecentrum ontstaan. Inge-

nieursbureau Sparkling Projects is daarop ingesprongen.

De toekomst

Het Informatiecentrum Ecofactorij is een niet te missen symbool van duurzaamheid midden op het bedrijventerrein. Het markante gebouw heeft de vorm van een beukenblad,

Ecofactorij Koude & luchtbehandeling RCC

Dauwpuntkoeler

Klimaatwand

Houtkachel

tevens het logo van de gemeente Apeldoorn. Het futuristische pand, een ontwerp van Architect Jan Regelink van A2 Architekten, lijkt voorover te leunen en heeft met verschillende kleuren groen een Mondriaan-achtig aangezicht. Het met zonnepanelen bedekte dak is de eerste indicatie dat hier de toekomst schuilt.

vernieuwing eind 2009, toen de huur van hun oude bedrijfspand werd opgezegd. “Wij werken iedere dag met duurzame energie, dus als je zelf gaat bouwen wil je ook bijzondere dingen doen. We zijn toen aan het studeren geslagen. Hoe krijg je een mooi pand waar plezierig gewerkt kan worden met minimaal energiegebruik?´

De begane grond en de drie verdiepingen van elk rond de 200 vierkante meter bieden ruimte aan verschillende ondernemingen. Sparkling Projects, een Apeldoorns ingenieursbedrijf dat gespecialiseerd is in koelen klimaatsystemen en duurzame energie, is opdrachtgever en eigenaar van het pand. Sparkling Projects is al jaren betrokken bij projecten als “Rijden op GFT” van ROVA, en de vergistingsinstallatie van visverwerker Van de Groep in Spakenburg, die visafval in biogas omzet. Het bedrijf is ook toonaangevend in advies over industriële koeltechnische installaties

Het resultaat is een heel arsenaal aan energiebesparende noviteiten die overal te vinden zijn. Vaste verlichting is vervangen door bureaulampen die alleen branden waar gewerkt wordt, het tapijt is volledig van gerecycled materiaal, en in de winter brandt een kachel op houtpellets gemaakt van zaagsel uit houtzagerijen. Ook buiten zijn experimenten gaande. Zo is een deel van de bestrating vervangen met Olivijn grind dat met mineralen CO2 uit de lucht filtreert.

Andere gebruikers van de kantoren in het informatiecentrum zijn onder andere Parkmanagement Ecofactorij en het Innovatienetwerk Stedendriehoek, een stichting die innovatie tussen bedrijven in de regio Stedendriehoek bevordert (Apeldoorn, Deventer, Zutphen). Maas & Hagoort uit Goes, een verlichtingsbedrijf dat de energiebesparende bureauverlichting leverde, heeft ook werkplekken in het informatiecentrum.

Noviteiten Voor Steven Lobregt, vennoot van Sparkling Projects, kwam de tijd voor

In de zomer komt de extra verkoeling van een dauwpuntkoeler. Deze HR- koeler (hoog rendement koeling) van Thermo Air koelt warme lucht met water als koudemiddel zonder dat de lucht vochtig wordt. Deze indirect adiabatische koeler maakt gebruik van waterdamp en heeft alleen stroom nodig voor de ventilator. Daardoor gebruikt hij 80% minder elektriciteit dan traditionele koelsystemen. Deze techniek is ontwikkeld door Thermo Air in Huizen en Statiqcooling in Amsterdam. “Met deze techniek kunnen kantoren en datacentra veel energie besparen. Bovendien is het een zeer onderhoudsarm product,” aldus ingenieur Walter van Kampen, verkoopleider van Thermo Air.

Luchtkanaal

Zoutpanelen De PCM klimaatwand (Phase Change Materials) is een gezamenlijk project van Brakel Interieurgroep in Hilversum, en ingenieur Harry Schmitz, technical director van Autarkis in Almere. Samen met Marcel Gouw heeft Schmitz de PCM panelen en de samenstelling van de zoutoplossing ontwikkeld. De zoutoplossing in de panelen reageert op de temperatuur van de buitenlucht die erlangs wordt geblazen (zie kader). Het verandert constant van vaste naar vloeibare toestand en weer terug. De smelttemperatuur van de zoutoplossing is ongeveer 20°C, waardoor de klimaatwand het hele jaar door een optimale temperatuur van rond de 20°C creëert. Harry Schmitz: “Die wand is het meest chique product dat we hebben. Dit heeft echt toekomst in de Steven Lobregt

104 e Jaargang December 2011

ecofactoRij RCC Koude & luchtbehandeling

utiliteitsmarkt, omdat het een super eenvoudig installatieconcept is. En het eff ect van een koelsysteem dat op één centrale plek koude lucht onder hoge druk en hoge snelheid de ruimte in blaast, ervaren mensen als tocht. Dit systeem zorgt voor een tochtvrije distributie. En niet alleen de ventilatielucht wordt geconditioneerd, maar ook de binnenlucht aan de voorzijde van de wand, door straling en vrije convectie.” Dat het informatiecentrum de houtkachel en de dauwpuntkoeler nog wel nodig heeft, ligt volgens Schmitz aan het Nederlandse klimaat. “Dit systeem zou beter toepasbaar zijn in de Sahara. De seizoensmatige verschillen zijn daar kleiner, waardoor je geen seizoenen hoeft te overbruggen. Aan de andere kant is het verschil in temperatuur tussen dag en nacht veel groter, waardoor je de panelen ’s nachts veel makkelijker kunt invriezen, zodat ze de volgende dag weer warmte kunnen afgeven.” De verwachting is dat de houtkachel en de dauwpuntkoeler van het informatiecentrum uitgezet kunnen worden tijdens het voor- en najaar.

terugverdientijd Onder de klimaatvloer op de begane grond zijn dezelfde zoutpanelen geplaatst, alleen wordt hier water gebruikt om het zout te smelten of te bevriezen. Bovendien nemen de panelen in de vloer de warmte uit de ruimte automatisch op als er veel mensen aanwezig zijn die de temperatuur doen stijgen. Gerrit van den Brand, technical/sales manager bij Unifl oor in Deventer, heeft dit vloersysteem ontwikkeld en is bijzonder enthousiast over de verwachte energiebesparing: “Het is een testcase met het oog op 2020. Maar de uitkomsten van de metingen die we hebben verricht in eerdere proefprojecten waren boven verwachting. Met die cijfers komen we in de toekomst naar buiten. Het is een investering, maar dit heeft een terugverdientijd van drie tot vijf jaar. En met deze

December 2011 104 e Jaargang

panelen kun je 30 jaar vooruit, zonder onderhoud. “

Speeltuin Om echte innovaties te kunnen realiseren, moest er ook een revolutie plaatsvinden tijdens de bouw van het informatiecentrum. ”In de bouw ligt normaal alles vast en is men alleen maar bezig met bestekken,” vindt Steven Lobregt van Sparkling Projects. “Als ik een kantoorpand wil bouwen, komt er een ingenieur met checklijstjes die mij gaat vertellen hoe ik moet bouwen. Zo kom je nooit verder.” In samenwerking met Van Norel Bouwgroep in Epe en installatiebedrijf Hollander techniek in Apeldoorn, ging de bouw van start zonder een gedetailleerd plan, maar wel met duidelijke budgettaire kaders die alleen met goede argumenten konden worden overschreden. “Het vergt een andere manier van denken. Als je mensen uitdaagt komen er ineens betere en betaalbare oplossingen naar voren. In zo’n team denkt iedereen mee over hoe we nog effi ciënter kunnen bouwen. Dat is veel leuker. Het is een speeltuin voor ons. We hebben bijvoorbeeld geen lichtknopjes en thermostaten, omdat we de temperatuur, het licht en de ventilatie met de smartphone willen bedienen. De bekabeling voor die knopjes ligt klaar voor als het fout gaat. Maar die opdracht hopen we nooit te hoeven geven.” Over resultaten in het informatiecentrum kan Lobregt nog niets zeggen. “We zijn heel benieuwd wat het comfort is met dit systeem. Maar we zitten er nog niet zo lang. De komende twee, drie jaar zullen we continue metingen verrichten en over een half jaar gaan we erover publiceren.” Wel ziet Lobregt in dat niet iedereen op goede resultaten zit te wachten. “Voor koude technische installateurs is dit niet leuk, want een loodgieter kan dit hele klimaatsysteem aanleggen voor een lager uurloon. Mensen van hoge kwaliteit die met koudemiddelen werken, heb je hier niet voor nodig.”

fASe-OVerGANGSmATerIALeN De klimaatbeheersing in het informatiecentrum rust grotendeels op het principe van Pcm: Phase change materials (faseovergangsmaterialen). Deze materialen kunnen warmte opnemen of afgeven als ze van fase veranderen. De toegepaste systemen maken gebruik van de faseovergang vast naar vloeibaar en andersom (smelten en stollen) of van vloeibaar naar gas (verdampen). Hierbij wordt gebruik gemaakt van natuurlijke(water) en kunstmatige Pcm materialen (zouten). De Hr-koeler die in de zomer de buitenlucht afkoelt en via luchtkanalen naar de klimaatwand stuurt, maakt gebruik van water dat wordt omgezet van vloeibare vorm naar gas. De zoutoplossing in de polypropeen panelen die in de klimaatwand en de klimaatvloer zijn geplaatst, is een kunstmatige Pcm. Door warme lucht smelt de oplossing waardoor verkoeling plaatsvindt, en met koude lucht bevriest het zodat warmte vrijkomt. In de klimaatvloer bevriest of smelt het Pcm met behulp van water dat door geïntegreerde vloerverwarmingsslangen loopt. met (geheime) additieven kan de smelttemperatuur van de zoutoplossing ingesteld worden, wat vrij uniek is. Zo wordt de klimaatwand een thermische accu die de ruimtetemperatuur gedurende het hele jaar kan stabiliseren op 20, 21, of 22°c, met minimaal gebruik van energiebronnen. Het Pcm fungeert gedurende de grootste tijd van het jaar als basis verwarming en koeling . De houtkachel en de Hr-koeling zijn noodzakelijk voor de warmere en koudere momenten in het jaar (pieken).

Beleef de voorsprong van Alfa Laval. Met de introductie van Alfa Laval Optigo bepaalt Alfa Laval meteen ook de norm voor een nieuwe generatie luchtkoelers. De Alfa Laval Optigo-lijn combineert efficiëntie, gebruiksvriendelijkheid en betrouwbaarheid met respect voor het milieu. De ideale mix om in te spelen op de koelbehoeften van morgen.

Alfa Laval Optigo

Een nieuwe generatie luchtkoelers

Bezoek www.alfalaval.com/refrigeration voor meer informatie. Alfa Laval Benelux BV +31 76 57 91 200

Optigo_A5_NL.indd 1

5/07/2011 15:05:25

STULZ, uw betrouwbare leverancier voor Mitsubishi Heavy Industries. Stulz levert u het complete gamma van Mitsubishi Heavy Industries. Maar dat niet alleen, want Stulz plus MHI is 100% toegevoegde waarde:

the natural choice

• onberispelijke 24/7-service en technische ondersteuning • uitgebreid programma meet- en regeltechniek • complete documentatie van alle MHI-producten voorhanden • alle MHI-producten op voorraad in ons magazijn in Amsterdam • 40 jaar leverancier van MHI. STULZ Groep B.V. Postbus 75, 1080 AB Amstelveen, 020 - 545 1180, www.stulz.nl

AIRCONDITIONING

100% toegevoegde waarde!

jaap edenbaan RCC Koude & luchtbehandeling

Door ing. Ernst Berends / GEA Grenco Lid van de redactieraad van RCC Koude & Luchtbehandeling

Jaap eden kunstijsbaan ziet Abraham Op 22 december is het 50 jaar geleden dat de Jaap Edenbaan officieel geopend werd. Op 9 december 1961 nam schaatsminnend Nederland al bezit van deze ijsbaan, die dat eerste weekend maar liefst 8000 baantjestrekkers trok! In het eerste deel van dit artikel kunt u lezen over het ontstaan van de baan en de hindernissen die daarbij moesten worden genomen. Luchtfoto Jaap Edenbaan in 1961.

oe kwam deze - toentertijd - derde 400-meterbaan ter wereld en eerste met NH3 in de baanpijpen tot stand? Daarvoor gaan we terug naar eind 1950. Nederland beschikte toen nog maar over ĂŠĂŠn 60 bij 30 meter kunstijsbaan, de HOKIJ (Haagse Overdekte Kunst IJsbaan), geopend in 1937. Er waren er drie, maar in 1951 werd de baan in de Apollo-hal gesloten en in

December 2011 104 e Jaargang

het zelfde jaar ging ook het open baantje van 52 bij 24 meter in Tilburg dicht. Deze werd geopend in 1938 en maakte gebruik van de NH3/pekel-installatie van de naburige Eerste Tilburgsche IJsfabriek. Toen de koelkast gemeengoed werd in de huishoudens waren er geen ijsstaven meer nodig. De ijsfabriek sloot en daarmee ook deze ijsbaan. Pas in 1964 kreeg Tilburg weer een kunstijsbaan, nu 60 bij

Jaap Edenbaan Koude & luchtbehandeling RCC

30 meter met directe NH3-koeling (installatie Grasso). In het naoorlogse Nederland, met de wederopbouw in volle gang, begon men weer aan luxe dingen te denken. Zo ook aan een 400-meterbaan. Henny Roos – Links: Advertentie van de samenwerkende koelinstallatiebedrijven AMF en STAL. een internationaal bekend bestuurs– en Rechts Cover van het lespakket dat vanwege het jubileum werd samengesteld. jurylid van KNSB/ISU - zei in 1956 na afloop van de Olympische Winterspelen den plannen voor een opneembare in Cortinna d’Ampezzo: “Geef ons een een 400-meter kunstijsbaan gerealikunstijsbaan op de bestaande atletiek/ kunstijsbaan en over vijf jaar behoren we seerd. Dankzij de zeer hoge ligging in spoei-ijsbaan Middenmeer in Amstertot de wereldtop.” de bergen, op 1.890 meter, werden alle dam-Oost. Ook zij klopten aan bij de bestaande records verpulverd. Ook hier NSF, maar die hadden al toegezegginwerd gebruik gemaakt van een indirecte Nya Ullevi gen gedaan aan Deventer. In hun hart Maar Zweden was ons voor. In Gotenburg R22/pekel-installatie, nu van York. Al gaven ze echter de voorkeur aan het snel na de Spelen is de installatie verwijwas ter ere van het WK-voetbal in 1958 Amsterdamse plan. Besloten werd toen derd en hergebruikt in West Allis. het prachtige Nya Ullevi stadion verrezen dat beide banen er kwamen en ieder met circa 50.000 zitplaatsen. Verder was 250.000 gulden kreeg. het stadion geschikt voor atletiek, speedDeventer way en gedurende de wintermaanden Terug naar Nederland. In 1957 was de ook voor schaatsen. voorzitter van de Deventer IJsclub in Amsterdam Op de sintelbaan en gedeeltelijk op het New York en zag daar het druk bezochte Vanwege de centralere ligging, goede sportveld werden dan opneembare stalen ijsbaantje op Rockefeller Center. Thuis ondergrond met drainage, de al aanpijpelementen gelegd. Daar door werd kreeg hij zijn medebestuurders ‘warm’ wezige lichtinstallatie en kleedkamers pekel gepompt, dat werd afgekoeld door voor een ijsbaanidee. Een gedetailleerd kwam de baan in Amsterdam er het een R22-installatie van STAL Refrigeratiuitgewerkt plan werd naar de schaatseerst. Geschatte bouwkosten: circa on. Dit was de eerste 400-meter kunstbond gestuurd. Dat viel op zich in goede een miljoen gulden. De ontbrekende ijsbaan ter wereld. Tot 1984 zijn daar vele aarde, alleen de afmetingen van 60 bij 30 750.000 gulden werden geleend van EK’s en WK’s gehouden. Ard en Keessie meter niet. Deventer was flexibel genoeg de Gemeente Amsterdam. Het was dus vierden er hun triomfen. Daarna is de om snel een nieuw plan te maken, nu de derde 400-meter kunstijsbaan ter koelinstallatie afgebroken. voor een 400-meterbaan. De investewereld. Inmiddels zijn er honderden. Het was overigens niet de eerste kunstringskosten werden alleen wel twee keer Alleen in Nederland al zijn er vijftien. matig gevroren hardrijbaan, want zo hoog. In 1960 zegde de Nederlandse Op 1 april 1961 ging de opdracht naar Budapest had sinds 1926 al een 200-meSport Federatie steun toe. Grasso’s Koninlijke Machinefabrieken terbaan met directe NH3-koeling. Deze In meer plaatsen kwam animo voor in Den Bosch. Oud hoofredacteur van kunstijsbanen. Zo ook in Amsterdam. RCC K&L en medeontwerper van de werd een paar jaar later vergroot tot 300 Sportjournalist Kick Geudeker was de baan Ir J. van Male vertelt hoe dat ging: meter en uiteindelijk in 1967 naar 400 animator om zo’n baan in Amsterdam “In 1954 volgde ik mijn vader op als meter. Hier worden in februari 2012 de te realiseren. Geudeker stichtte met Jo directeur van de Apeldoornse Machine Europese Kampioenschappen gehouden. Jaspers van de Amsterdamse Sportraad Fabriek (AMF), een kleine koeltechniWeer ouderwets in de openlucht tegen (adviesorgaan van het gemeentebestuur) sche onderneming. Ik deed dit op vereen sprookjesachtig decor. in oktober 1958 de Stichting Sport Initizoek van de commissarissen (Reesink Voor de Olympische Winterspelen 1960 - Zutphen) maar kwam er spoedig in Squaw Valley (Californië) werd daar ook atieven Amsterdam (SIA). Ze ontplooi-

104 e Jaargang December 2011

jaap edenbaan RCC Koude & luchtbehandeling

kunnen gebruiken. Details daaromtrent kan ik mij niet meer herinneren, maar de enige ontwerper van de Jaap-Edenbaan ben ik beslist niet.”

Ontwerp

Oud hoofredacteur van RCC K&L en medeontwerper van de baan Ir J. van Male.

achter dat die fabriek in de bestaande staat geen toekomst had. Door een samenwerkingsverband aan te gaan met STAL Zweden (de Nederlandse vertegenwoordiging) meende ik een overlevingskans te kunnen creëren.” “In 1959 ontstond er in Nederland als gevolg van de successen van Van der Grift en Liebrechts, interesse in een 400-meterbaan. STAL was bekend met zijn Ullevi-baan en wij (STAL en AMF) hadden ongetwijfeld de meeste kans de opdracht binnen te halen, als die baan tot realisatie zou komen. Wij werden niet benaderd, maar namen zelf het initiatief. Via Hennie Roos kwamen we in contact met Kick Geudeker. In de periode waarin we op hun voortgang moesten wachten, kwam er een breuk tussen STAL en AMF. Laatste werd door Grasso overgenomen en zo kwam ik dus in maart 1961 bij Grasso in dienst. Er ontstond met betrekking tot de ijsbaan uiteraard hevige concurrentie tussen STAL en Grasso.” “Geudeker is door mij namens Grasso en door Jacobsen namens STAL, belaagd.Uiteindelijk is het pleit op een zaterdagmiddag - thuis bij Geudeker - door mij, gesteund door Louis van Heijst (directeur Grasso), gewonnen. De initiatiefnemers hadden een 400-meter atletiekbaan voor ogen, waarop in het winterseizoen een buizensysteem kon worden gelegd waarmee een ijsbaan kon worden gerealiseerd.” “Bij het ontwerp van de baan heb ik in verband met het energiegebruik geopteerd voor directe verdamping met pompcirculatie en ammoniak als

December 2011 104 e Jaargang

koudemiddel (Ullevi had pekelkoeling en R22 als koudemiddel). In verband met het lichte golfproﬁ el van het ijsoppervlak, heb ik de pijpen dwars op de rijrichting ontworpen. Omdat men de baan wilde kunnen opnemen moesten de pijpsegmenten in zand worden gelegd. Ik heb de betrokkenen er overigens van verzekerd dat het jaarlijkse opnemen echt vergeten moest worden. Nadat dat éénmaal was uitgevoerd, was iedereen daarvan overtuigd. In verband met de ammoniak moest aan zeer strenge veiligheidseisen worden voldaan. Met warmteterugwinning is geen rekening gehouden. De baan moest van 1 november tot circa 1 maart bruikbaar zijn. De warmtebelasting zal door mij aan de hand van de beschikbare data zijn berekend. Daaromtrent kan ik mij weinig meer herinneren.” “Het tekenwerk is verricht op de tekenkamer van Grasso, door een constructeur genaamd Bécude, en de montage stond onder de supervisie van de chefmontage Wellens. Tijdens de montage heb ik veelvuldig en bijzonder plezierig contact gehad met de eerste directeur, Gé van Amerongen. Voorzover ik mij herinner hebben er zich geen grote problemen bij de bouw voorgedaan .Ik ben eenmaal ‘s nachts uit bed gebeld om mij ijlings naar Amsterdam te spoeden. Maar ik herinner mij niet meer waarvoor dat was, dus heel ernstig zal het wel niet geweest zijn. Tenslotte wil ik nog benadrukken dat ik - uiteraard - veel contacten met collega's heb onderhouden en van hen veel adviezen en voorstellen heb

De opdracht ging dus op 1 april 1961 naar Grasso. Vanwege de zeer natte zomer werd de streefdatum van 15 november niet gehaald, maar op 9 december 1961 werd er geschaatst – veertien dagen voor de offi ciele opening. De totale bouwkosten bedroegen 1,25 miljoen gulden. Bij +10˚C, 75 procent RV, wind 5 m/s en een ijsdikte van vijf centimeter moest er een droge baan in stand gehouden kunnen worden ( ijsopp –1˚C ), met maximaal toelaatbare hoogteverschillen van 1 mm boven/tussen de pijpen. Niemand ter wereld had ervaring met een zo’n grote ijsbaan met verdampende NH3 in de baanpijpen. Als groot voordeel werd twintig procent energiebesparing beloofd ten opzichte van de twee al gerealiseerde R22/pekel-400-meterbanen. Het grote corrosiegevaar van pekel werd als nadeel opgevoerd. In de Grasso/Grenco bedrijfsarchieven is zeer veel info gevonden. Dikke mappen met rapporten en grafi eken (alles met het handje zonder PC!). Eind april waren er al berekeningen klaar over hoe diep de vorst in de grond zou dringen. De pijpen lagen immers deels op de bestaande sintelbaan, geen isolatie daaronder, vele berekeningen over drukverlies in baanpijpen en hoofdleidingen. In het volgende nummer van RCC K&L deel twee van dit artikel, waarin u kunt lezen hoe de Jaap Edenbaan tot stand kwam en hoe het verder ging.

meer informatie: www.50jaarjaapeden.nl GEA Grenco T 073 620 31 29 Ernst.Berends@geagroup.com www.geagrenco.nl

Kijk eens

een nette koeler voor een nette prijs!

Waarom zou u genoegen nemen met ontsierende koelers en condensors? Uniechemie levert sprankelend witte koelers die niet alleen de beste prestaties leveren maar ook nog een lust zijn voor het oog. Natuurlijk leveren wij er ook passende condensor-units en de Dixell besturingen bij. Meer weten? Neem gerust contact op en laat u adviseren over de mogelijkheden.

Importeur en leverancier van koelgassen en apparatuur voor koeltechniek en luchtbehandeling Aruba 21, 7332 BJ Apeldoorn | telefoon 055-5334529 | fax 055-5333729 Postbus 426, 7300 AK Apeldoorn | sales@uniechemie.nl | www.uniechemie.nl

EEN NVKL INSTALLATEUR GAAT TOT HET GRAADJE

Om de vangst vers te houden wordt hij aan boord al gekoeld. Om die temperatuur constant te houden heb je installateurs nodig die technisch goed geschoold zijn en een servicegerichte mentaliteit hebben. Die installateurs hebben zich verenigd in de NVKL. De Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied van de Koudetechniek en Luchtbehandeling. Daâ&#x20AC;&#x2122;s een hele mond vol voor professionaliteit, zekerheid en kwaliteit. Ze zorgen ervoor dat de ideale temperatuur overal en altijd precies hetzelfde blijft. Let er dus op of uw installateur er een is waar de NVKL achter staat. www.nvkl.nl

Precies de goede temperatuur. Overal. Altijd. Gegarandeerd.

product informatie RCC Koude en luchtbehandeling

Rendement van een zonnepaneel meten met een Pyranometer

Duurzame energie uit zonnepanelen is ook in Nederland uitstekend haalbaar. De grote vraag bij het plaatsen van zonnepanelen is: hoe bereik je het maximale rendement? Het gaat daarbij om de effectiviteit van de zonnestraling die het paneel opvangt. Is deze optimaal, dan weet de gebruiker dat het maximale rendement kan worden behaald. Deze zonnestraling wordt gemeten met een Pyranometer. Ook is het belangrijk wat de temperatuur is van de panelen. De opbrengst van zonnepanelen wordt bepaald bij een temperatuur van 25°C. Een temperatuur van 65°C is echter op een zonnige dag zeker geen uitzondering. Bij deze temperatuur wordt ruwweg 20 procent van de opbrengst ingeleverd, dus moet een hoge temperatuur worden vermeden. Er zijn vele methodes om te koelen, maar het eenvoudigst is wel om de panelen zodanig op te stellen dat er natuurlijke koeling plaatsvindt. Speciaal voor het meten van de oppervlakte temperatuur van de panelen heeft Delta Ohm een handig te plaatsen, vlakke, Pt100 sensor ontworpen. Delta Ohm heeft het pakket meetsensoren uitgebreid met een aantal First Class en Secundary Class Pyranometers. Meer informatie: www.deltaohm.nl of sales@deltaohm.nl of 085-2731917

Koel-en vriescellen • Perfect gebouwd met polyurethaan of polystyreen isolatiepanelen van topkwaliteit • Compleet programma draaien schuifdeuren • Strokengordijnen- en pendeldeuren • Tevens brandwerende panelen Goeseelsstraat 25 4817 MV Breda internet: www.javeko.nl

tel. 076-5720586 fax 076-5729936 e-mail: info@javeko.nl

Koelcellen Vriescellen

Werkbonnen en uren van Syntess Biral: over duurzame vooruitgang De VSK staat voor Biral in het teken van duurzaamheid, energiebesparing en kennis. Op het gebied van energiebesparing presenteert Biral voor mediumtemperaturen van –10 ºC tot +110 ºC een universeel inzetbare serie circulatiepompen, de A-KW. “Condensatieschade bij bijvoorbeeld koud water is nu voorgoed verleden tijd. Dat is te danken aan het unieke tweekamersysteem, dat u op de stand in werking kunt zien bij mediumtemperaturen tot – 10 ºC.” Bij de grotere pompen wordt de elektronische toerenregeling op een console geplaatst. Beide oplossingen voorkomen condensvorming in de elektronica, garanderen een probleemloos bedrijf en besparen tot 70% op energie. Net als de overige circulatiepompen voldoen ook deze pompen aan de Europese wetgeving die in 2013 van kracht word. Omdat de wetgeving bij veel mensen nog onbekend is, zal hier op de stand uitgebreid aandacht aan worden besteedt. VSK hal 08, stand D044. Meer informatie: www.biral.nl

Op de VSK-beurs is Syntess Software present met alle edities van Syntess Atrium. Centraal staan de nieuwe werkvloerapplicaties Werkbonnen en Uren. Deze worden gedemonstreerd op tablet computers, zoals de Ipad. De werkvloerapplicaties kunnen op ieder computersysteem met een webbrowser gebruikt worden. Naast de werkvloerapplicaties presenteert Syntess Software de laatste release van ‘webselectie artikelen’. Hierbij is geen lokaal artikelbestand meer aanwezig in Syntess Atrium. “Benodigde artikelen kunnen op de website van uw leverancier worden opgezocht en mee overgenomen worden naar Syntess Atrium in de op dat moment openstaande toepassing. Op deze manier beschikt u altijd over up to date artikelgegevens rekening houdend met uw condities.” Voordeel van deze werkwijze is dat de gebruiker altijd de beschikking heeft over actuele artikel– en prijsinformatie en bovendien de voorraadpositie direct kan worden gecheckt. Ook fabrikantendocumentatie en fotomateriaal zijn voorhanden. Tevens is een webselectie mogelijk met 2BA.VSK standnummer 04B088. Meer informatie: www.syntess.nl

104 e Jaargang December 2011

PRODUcT informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Warmtewisselaars met Eco-Mode-besturing helpen stroom te besparen

Dat op vloeistof werkende koelsystemen voor de klimatisering van schakelkasten nog efficiënter kunnen, blijkt uit ontwikkelingen bij rittal. De klimaatspecialist heeft alle componenten van zijn actuele lucht-waterwarmtewisselaars afgestemd op een hoge mate van energiezuinigheid. Bij de nieuwe comfortapparaten met koelvermogens van 500-5.000 W wordt bijvoorbeeld de nieuwe intelligente EcoMode-besturing toegepast. afhankelijk van de temperatuur in de schakelkast schakelt deze besturing de ventilator naar behoefte uit of in. De ventilator schakelt uit als de binnentemperatuur circa 10°C lager is dan de ingestelde temperatuur. Om de daadwerkelijke temperatuur in de schakelkast te meten, schakelt de regeling de ventilator elke tien minuten 30 seconden in om de lucht in de schakelkast te laten circuleren. De nieuwe apparaten bieden ook montagevoordelen: zij zijn in minder dan twee minuten aan de schakelkast te monteren. Meer informatie: www.rittal.nl

Tetris ‘Custom Made Free Cooling’

Met de nieuwe generatie Tetris ‘Free Cooling’ koelmachines van Western airconditioning wordt de vrije koeling afgestemd

December 2011 104 e Jaargang

op uw vraag of de vraag van uw klant. Dit met de hoogste rendementen en het laagste geluidsniveau. De Tetris-range is leverbaar tussen 97 en 523 kW in vijf uitvoeringen. naast de standaard uitvoering zijn de a en a+ verkrijgbaar met een zeer hoog rendement. Is geluid van belang, dan is de geluidsarme uitvoering SLn te verkrijgen. Ook is de combinatie tussen hoog rendement en laag geluid mogelijk in de uitvoering a SLn. Elke Tetris koelmachine levert in combinatie met de ‘FC module’ 100 procent ‘Free Cooling’. Elke koelmachine kan weer in drie verschillende uitvoeringen afgestemd worden op vrije koeling wensen. Totaal zijn in de range 105 verschillende uitvoeringen leverbaar. Meer informatie: www.western.nl of 033 2477800 of info@western.nl

vendien is het mogelijk om later heldere gebruiksgegevens te generen waarmee de installatie kan worden geoptimaliseerd. “Thermagas is in staat om samen met u deze systemen op maat te programmeren en leveren. Ideaal voor het realiseren van uw toepassing. Maak uitgebreid kennis met dit systeem tijdens de VSK 2012." U vindt ons in Hal 9, standnummer D 078.

Onderweg naar een groene revolutie: AC2EC

De Espace Programmeerbare Verdeler

Op het gebied van aansturing en distribu-

tie van water zijn er grote ontwikkelingen gaande. De volledig uit kunststof opgetrokken vloerverwarmingsverdeler is hier een mooi voorbeeld van. In plaats van één centrale pomp wordt er per groep een minipompje toegepast (decentraal). Deze pompjes worden vervolgens met behulp van een bussysteem digitaal aangestuurd. Inregelen hoeft niet meer; iedere vloerverwarmingsgroep krijgt automatisch het ontwerpdebiet. Door het toepassen van decentrale minipompen kan tot 20 procent aan verwarmingsenergie en tot 50 procent aan elektrische energie bespaard worden. Bo-

ebm-papst introduceert twee nieuwe uitvoeringen EC-ventilatoren die zijn voorzien van de superzuinige ECtechniek en direct 1:1 uitwisselbaar zijn met aC-ventilatoren. Met exact dezelfde afmetingen als de wisselstroom ventilatoren, kunnen nu tot 40 procent zuinigere greenTech ventilatoren worden toegepast. Standaard aC2ECventilatoren draaien op twee toerentallen: het toerental overeenkomend met de pooltallen van aC-ventilatoren, dus 2800, 1400 of 900 rpm en een extra toerental (net wat hoger) zodat elke ventilator een ‘boost’ stand heeft. Daarnaast zijn ze ook leverbaar met een analoge 0-10 vdc-ingang, waardoor een traploze toerentalregeling mogelijk is. Deze toch zeer compacte greenTech ventilatoren zijn er in twee uitvoeringen: radiaal backward curved: zuinige en stille radiCal-wielen en axiaal: HyBlade-vleugels al vanaf 300 mm diameter. Uiteraard voldoen beide typen ventilatoren volledig aan de ErP 2015 norm. Meer informatie: www.ebmpapst.nl

Autentieke Betrouwbaarheid Modern Vormgegeven

Je gelooft het vast niet, maar vertrouwen bestaat nog!

Een bijna 40 jaar beproefde combinatie Topproduct gecombineerd met klasse onderneming TOSHIBA’s Leading Innovation geïntegreerd in INTERCOOL’s Smart.Solid.Solutions

Smart.Solid.Solutions Ridderkerk - 0180 432122 - intercool@intercool.nl - www.intercool.nl

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Centraal geregeld is goed geregeld

Tasseron introduceert de nieuwe Commander van Störk-Tronic, een centrale bedienen weergave-eenheid voor maximaal 32 temperatuurregelaars. In situaties waar op meerdere plaatsen de temperatuur geregeld moet worden is het soms lastig het overzicht te behouden. Immers hebben de regelaars vaak verschillende functies en instellingen. De Commander biedt dan dé oplossing. Via een 4.3” kleuren touchscreen en een intuïtief menu kunnen alle aangesloten temperatuurregelaars bekeken en bediend worden. Dit kan ook vanaf de werkplek op de computer of onderweg met een smartphone via het internet. De kleine behuizing herbergt nog meer nuttige functies zoals plug & play-installatie, alarmering en loggen volgens HACCP standaard, energiezuinige ECO-modus en een weektimer met schakelmomenten (bijvoorbeeld voor de ontdooifunctie). Tasseron verzorgt on-site demonstraties en biedt tevens de gelegenheid om op de aankomende VSK-beurs de Commander in werking te zien. Meer informatie: www.tasseron.nl

Uitbreiding SCM-serie multisplit buitendelen

Mitsubishi Heavy Industries heeft onder de noemer SCM de meest energiezuinige multisplit airconditioningbuitendelen die in de markt verkrijgbaar zijn. De SCM-serie is nog breder geworden met twee nieuwe typen buitendelen van 10 en 12,5 kW, waar respectievelijk maximaal vijf en zes binnen-

December 2011 104 e Jaargang

delen op aangesloten kunnen worden. Hiermee bestaat de SCM-multisplitlijn nu uit totaal acht buitendelen met capaciteiten van 4,0 kW tot met 12,5 kW. De buitendelen werken zeer energiezuinig in zowel koel- als verwarmingsmodus en hebben allemaal een COP boven de 4,0. De SCM-buitendelen zijn standaard uitgevoerd met een winterregeling waardoor koelen tot -15°C mogelijk is. Naast de uitbreiding van de serie buitendelen zijn er nu ook meerdere typen binnendelen aansluitbaar. Zo zijn de plafondonderbouwunit FDE50 en de satellietunit FDUM50VF aansluitbaar. Dit naast de al vertrouwde FDTC 60x60 cassette-units, SRK-wandunits, SRF-vloerunits en SRRsatellietunits. Als enige officiële importeur van Mitsubishi Heavy Industries airconditioning in Nederland levert Coolmark deze producten uiteraard uit voorraad. Meer informatie: www.coolmark.nl/www. mhi-airco.nl

Auerhaan introduceert Ecotherm-warmteterugwinning

Auerhaan introduceert een nieuwe serie warmteterugwinunits met verwarming en koeling. De warmteterugwinning vindt plaats met behulp van twee in serie geplaatste, statische, aluminium kruisstroomplatenwisselaars. Met deze opstelling realiseert de Ecotherm een rendement van circa 90 procent. De Ecotherm-serie bestaat uit zeven modellen met luchtcapaciteiten van 1.000 tot 15.000 m3/h. De toegepaste hoogrendement-centrifugaalventilatoren zijn voorzien van energiezuinige gelijkstroommotoren. Standaard zijn de units voorzien van een modulerende 100 procent bypass buitenluchtkleppensectie, vlakfilters G4 aan de gebouwzijde en F7-zakkenfilters aan de buitenluchtzijde. De geavanceerde Honeywell DDC-regeling zorgt voor een optimale, duurzame aansturing van de

luchtbehandelingsunit, inclusief de optionele warmtepompen. Net als de overige luchtbehandelingsunits van Auerhaan, is ook de warmtepompuitvoering plug & play: voorzien van een complete regeling, stekkerklaar en volledig voorgeprogrammeerd. Meer informatie: www.auerhaan-klimaattechniek.nl

Touch Pilot-regelaar maakt AquaSmart™-systeem netwerkgeschikt

Carrier Corp., onderdeel van United Technologies Corp. en wereldleider in geavanceerde verwarmings-, ventilatie-, airconditioning- en koeloplossingen (HVACR), introduceert de AquaSmart Touch Pilot voor haar AquaSmart™ hydrosysteem. Het krachtige, intuïtieve bedieningspaneel en de internetfuncties van het AquaSmart Touch Pilot regelsysteem bieden opties voor uitgebreid HVAC-systeembeheer voor gebouwen via een computer of smartphone vanuit overal in de wereld. Klanten kunnen hun klimaatbeheersingssystemen ter plaatse of extern regelen voor een optimale werking en energiezuinigheid van het systeem. Gekleurde intuïtieve pictogrammen leiden de gebruiker door de menu's van de AquaSmart Touch Pilot, bijvoorbeeld om technici die belast zijn met regeling en comfort in het gebouw gemakkelijk toegang te geven tot het klimaatsysteem. Informatie over het energiegebruik, trends en alarmen is direct beschikbaar, bijvoorbeeld om problemen gemakkelijk te identificeren en te verhelpen. Deze externe regelen bewakingsfuncties kunnen worden uitgebreid naar een of meerdere locaties met meerdere gebouwen (hotels, vestigingen, regionale kantoren), wat besparingen op personeels- en reiskosten oplevert. Meer informatie: www.carrier.nl/aquasmart

6 T/M 10 FEBRUARI 2012 JAARBEURS UTRECHT WWW.VSK.NL

W VRAAG NUKUAART TOEGANGSOP AAN L WWW.VSKD.EN M E T CO 10001655

Volg ons op Twitter via #lgvsk

Helemaal groen!

Ontdek onze groene totaaloplossingen tijdens de VSK LG presenteert dit jaar op de VSK beurs een aantal unieke totaaloplossingen, waarin innovatie en duurzaamheid centraal staan. In de stand kunt u die groene totaaloplossingen bekijken vanuit vier verschillende perspectieven: hospitality, retail, residential en frisse scholen. Greenovation loopt als een rode draad door alle LG Solutions die tijdens de beurs gepresenteerd worden. Deze Solutions, waaronder de nieuwe High COP units, voldoen allemaal aan de strengere ERP regelgeving die in 2013 ingevoerd zal worden. Tijdens uw bezoek aan onze stand vertellen we u graag hoe u hier uw voordeel mee doet. Ga snel naar www.lgvsk.nl voor meer informatie en vraag direct uw toegangskaarten aan.

Bezoek ons op de VSK, race in de LG 3D F1 simulator en maak kans op een LG 3D TV.