Valk 75 jaar

VIJfENzeventig jaar 2014 1939

succesvol jaar van Het Talentenjacht

Bruynzeel Revisited

opa, vader en zoon IN valk 29

Het jubileum magazine van en Voor valkzeilers

MSC de fabrikant van het optimale valkenbeslag

Bij MSC metaaltechniek service centrum kunt u terecht voor optimale oplossingen voor al uw beslag en verbeteringen van uw trimmogelijkheden. Door jarenlange ervaring en testen van verschillende versies bieden wij u de beste kwaliteit

Metaaltechniek Service Centrum bv Duinweg 78-13, 2204 AV Noordwijk kikvanswol@gmail.com Tel.: 0252 340 232. Fax: 0252 340 235 Mob.: 06 53 35 92 43

Inhoud Bruynzeel revisited

Een terugblik In 1939 start de bouw van Valken. De Bruynzeel Fabrieken te Zaandam gaan met de productie over van fineer naar triplex en zo komt de toepassing voor de jachtbouw in beeld. Het betreft van begin af aan een kwaliteitsproduct, getuige de bemerking “hechthout is echt hout”. Een terugblik.

Pagina 6

Markante Valkzeilers (deel 1 en 2) Een serie portretten, in twee delen, uit de vele helden zoals wij ze in de Valkenklasse hebben en hadden. Markante personen die zich manifesteren in de wedstrijden, maar ook naast het zeilen iconen zijn of waren. Natuurlijk is dit een selectie en geniet elke Valkzeiler binnen de Valkenklasse zijn eigen heldenbestaan.

Pagina 20 en 64

Hoe Valk 125 de eerste Polyvalk baarde De 60-er en 70-er jaren kennen een grote groei in de watersport.

Zeilscholen en verhuurbedrijven floreren. Hout is kwetsbaar en vereist regelmatig onderhoud. De bedrijven zoeken nieuwe wegen naar duurzamer materiaal dat eenvoudiger is in onderhoud en reparatie en vooral veilig is. Met hun grote vloten zijn zij daarom de katalysator voor een grootschalige overstap van hout naar polyester.

Pagina 74

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Inhoud Zeiltips en tricks

Meervoudig Nederlands Kampioen Menno Huisman en zijn ­bemanning Marcel van der Kooi (Valk 45) kennen het klappen van de zweep. Ze schreven in de Valk aardig wat prijzen op hun naam. Wat maakt een team succesvol en hoe bereid je de perfecte race voor?

Menno en Marcel geven na al hun gewonnen prijzen nu zelf wat prijs.

Pagina 92

Het Talentenjacht door de jaren heen De Vaarkrant (21 maart 1998) van de Telegraaf omschreef het project met een pakkende kop: ‘Promotievalk moet zorgen voor nieuwe aanwas’. In het voorjaar van 1998 werd door de ALV van de Valkenklasse besloten dat er een schip zou worden aangekocht voor de zoektocht naar nieuwe ­talenten. De Valk 791 werd op 27 juni 1998 officieel ­omgedoopt tot “het Talentenjacht”.

Pagina 110

Nederlands Kampioenen Sinds 1946 wordt het Nederlands Kampioenschap in de Valk gezeild, met uitzondering van jaren 1949 en 1950. Naast de overzichtlijst van alle Nederlands Kampioenen staat het verhaal van de winnaars van 2013: Hette van der Zwaag en Johan Weissenbach. Van 30 augustus tot 1 september werd dit NK gezeild op de Vinkeveense Plassen.

Pagina 120

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Inhoud

VIJFENZEVENTIG JAAR 2014 1939

En verder:

Voorwoord

SUCCESVOL JAAR VAN HET TALENTENJACHT

BRUYNZEEL REVISITED

OPA, VADER EN ZOON IN VALK 29

5

Plaatjes kijken

10

De Kajuitvalk

12

Toerzeilen

30

De geschiedenis van Valk 1

34

De laatst gebouwde Bruynzeelvalk

37

Voorzitters aan het woord

38

Valkzeilers van het eerste uur

46

Sluipmoordenaar (Column)

55

Noord versus West

56

Met de Valk op vakantie

60

De familie Kraan

82

Valkennest Kaag

84

Valkennest Rotterdam

86

Hoe raar kan het lopen (Column)

89

Opa, vader en zoon samen in de Valk 29

98

HET JUBILEUM MAGAZINE VAN EN VOOR VALKZEILERS

Coverfoto: Richard de Jonge

56

82

98

124

136 VALK | 75 jaar | 1939•2014

Nieuwe media

102

Supporters

104

In de prijzen

118

Riny en Tiny (Column)

123

Princenhoftocht

124

De dominantie van de Friese zeilmakers

131

The making-off: het kistmodel

134

Ronald en Betty

135

De bouw van Betty Boop

136

De liefde blijft (Column)

140

Jubileumkleding

141

Colofon

144

Folder uit 1940 4

Zeiltips en tricks

1939•2014 | 75 jaar | VALK

De Valk... waar zie je deze niet?

J

e staat er niet dagelijks bij stil. Maar tijdens het denken over dit ­voorwoord schoten de beelden door mijn hoofd. Volgens mij is de Valk

een van de bekendste meest zichtbare open zeilboten van Nederland.

In Onderscheid moet er zijn schrijft de vorig jaar overleden Eerde ­Beulakker over de bedenker en eerste bouwer van dit prachtige schip: “Eind jaren 30 beleefde de kleine watersport zijn absolute hoogtepunt.

Als er 1 boot en 1 persoon waren die deze constatering rechtvaardigen dan waren het de Valk en zijn schepper, Ricus van de Stadt. Een subliem zeilscheepje, weliswaar seriebouw maar nog wel het resultaat van ambachtelijk vakwerk. De Valk was vooral een technisch en vernieuwend hoogstandje, bekneld tussen rampzalige crisisjaren en een vernietigende oorlog die ook de watersport volledig zou platleggen. In het vroege voorjaar van 1940 zeilde een Valk op het Pikmeer te Grou ‘op leven en dood’ tegen een zestienkwadraat en een dertigkwadraat. Deze wedstrijd was een testcase voor de heren van de Vereenigde Nederlandsche Watersport­vereenigingen om uit te vinden of de nieuwe boot als klasse erkend kon worden. De Valk won de race met overmacht. In hetzelfde jaar startte Ricus met de productie van 4 Valken per week. Vandaag de dag varen er nog steeds Valken uit die beginperiode.”

Wie had toen kunnen denken dat met dit ontwerp de basis werd gelegd, voor een wedstrijdklasse die springlevend is gebleven, maar ook voor de meest toegankelijke boot voor beginnende zeilers en dagrecreanten die zorgeloos van wind en water willen genieten.

In het jubileumjaar 2014 hebben wij met het Watersportverbond het aantrekken van meer jeugd voor onze prachtige sport tot topprioriteit gedoopt. Naast de felicitaties aan alle Valkzeilers spreek ik de wens uit dat niet alleen dit prachtige schip daar een bijdrage aan mag leveren, maar dat ook de actieve senioren zeilers de handschoen oppakken om hier persoonlijk een rol bij te spelen.

Tot slot hoop ik nog jaren, onder andere tijdens de zomeravondwedstrijden op de Kaag, te kunnen genieten van het oerhollandse plaatje van planerende Valken met gebolde spinnakers, hevig strijdend voor de winst.

Jan Berent Heukensfeldt Jansen Voorzitter KNWV en eigenaar van de Elan Valk, PHAMPHAM

6

Een terugblik

Bruynzeel Revisited

Een terugblik Tekst: Bernhard IJskes

Nadat de Bruynzeel Fabrieken te Zaandam in 1939 overgaan tot de productie van fineer en triplex komt ook de toepassing voor de jachtbouw in beeld. Wel met de bemerking “hechthout is echt hout”, om de kwaliteit van dit product te benadrukken.

I

n eerste instantie zal Cees Bruijnzeel, directeur van de deurenen keukenfabriek, hebben gedacht aan het verwerken daarvan in grotere en zeegaande jachten. Zelf liet hij in 1936 in drie maanden tijd bij De Vries Lentsch in Amsterdam de Zeearend bouwen, waarmee hij in dat jaar de races NewportBermuda en Bermuda-Cuxhaven zeilde. Bruijnzeel wordt daarmee de eerste Nederlandse oceaanzeiler. In 1937 wordt de Fastnet-race gewonnen, terwijl in mei 1939 de

race Harwich-Bremerhaven gezeild wordt, waarbij Bruijnzeel als eerste en Albert Goudriaan met de Olivier van Noort als derde door de finish komt. Direct daarop nemen beide schepen deel aan de Helgoland-race en het seizoen wordt afgesloten met de IJmuiden-Solent en Fastnetraces. Het is dan 5 augustus en minder dan één maand voordat de 2e Wereldoorlog zou uitbreken.

Hoewel Bruijnzeel met wisselende bemanning zeilt, is er toch sprake van een vaste kern, waartoe onder­

Op de foto van Valk znr. 2 bnr.

61, die genomen is tijdens de Kaagweek van 1941, staan Cees Bruijnzeel met dochter Dons. Foto is afkomstig van Dhr. D. 't Hooft, Bennebroek

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Een terugblik

meer Ricus van de Stadt, Wim Ritman en Robert Giljam behoren.

In het bijzonder Van de Stadt en Ritman zijn nauw betrokken bij de realisering van het kort daarop ontwikkelde Valkjacht.

Zeezeilen behoort niet meer tot de mogelijkheden, de grote jachten zijn opgelegd en hoewel diverse zeezeilers op de plassen niet onverdienstelijk zeilen in de Star of

de bouwtekeningen vervaardigt en Cees Bruijnzeel, die als opdrachtgever de nodige invloed heeft uitgeoefend op het definitieve ontwerp.

Begonnen wordt met een Valk op halve grootte, voorzien van een plaatstalen kiel, die kan worden gezeild met zowel gaffel- als torentuig. Uit dit proefmodel wordt een eerste Valk met midzwaard conform Sharpie ontwikkeld, door z’n vorm

Henk Meijn aan de tekentafel tijdens tekenfase Valkjachten, foto afkomstig van Dhr. E. Meijn, Zaandam

Olympiajol, besluit Cees Bruijnzeel zijn hechthout aan te wenden voor een uniek project: een nieuwe klasse, ingegeven door de wens om de zeecompetitie voort te zetten in een eigen klasse. Het Watersportverbond stelt als voorwaarde dat van erkenning slechts sprake kan zijn, wanneer in het eerste jaar minimaal 100 jachten worden verkocht.

Gedurende het laatste kwartaal van 1939 geeft Bruijnzeel opdracht aan Jachtbouwer Van de Stadt om een grotendeels van hechthout vervaardigd schip te ontwerpen, te produceren in seriebouw met gebruikmaking van de faciliteiten in de nieuwgebouwde Hal 8 van de keukenfabriek. De eerste industriële jachtbouw ooit is dan een feit.

De Valk is het product van een gezamenlijke inspanning van Van de Stadt, die het lijnenplan ontwerpt, Henk Meijn die als technisch tekenaar in dienst van Bruijnzeel

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Halfmodel, foto afkomstig van Dhr. E. Meijn, Zaandam

Prototype bnr. 1, foto afkomstig van Dhr. E. Meijn, Zaandam

ook wel als kistmodel aangeduid.

Vanwege de grote instabiliteit en de toch ook wel in de weg zittende zwaardkast wordt een derde model gebouwd, dat als Prototype voor

Zeezeilen behoort niet meer tot de mogelijk­heden

7

8

Een terugblik

In de basis als volledige eenheids­­­klasse, maar in de uitvoering afhankelijk van individuele wensen Assemblage Hal 7 – 1940, foto afkomstig van Mw. S. van Busschbach-Bruijnzeel, Laren-NH

Demonstratiezeilen Grou 31.03.1940 in Valk znr. 2 bnr. 61 V.r.n.l. Cees Bruijnzeel, Ricus van de Stadt en Jan Lemstra, foto afkomstig van Mw. S. van Busschbach-Bruijnzeel, Laren-NH

Bruynzeel Factuur dd. 31.08.1940 terzake aflevering Valkjacht znr. 37 bnr. 98, afkomstig van Bernhard IJskes, Krommenie

het definitieve ontwerp dienst doet en Bouwnummer 1 krijgt. Op 16 december 1939 wordt in Den Haag het octrooi geregistreerd en twee weken daarna neemt de productie van de Valkjachten een aanvang.

Ondersteund door een actieve reclamecampagne in De Waterkampioen en de inspanningen van Valkvertegenwoordiger Ritman, komt de verkoop al snel op gang. Gestart met de productie op 2 januari 1940 komen wekelijks vijf Valkjachten gereed, terwijl al vrij snel besloten wordt tot een speciale versie in de vorm van een Valk met vaste kajuit.

Van deze Kajuitvalk, die 10% van de totale productie zal gaan omvatten, worden uiteindelijk 25 schepen vervaardigd. De open Valken kunnen, desgewenst, met een afneembare stoffen buiskap worden uitgevoerd.

Gedurende het voorjaar en de zomer van 1940 worden er 90 open en 10 Kajuitvalken gebouwd.

De productie in 1941, opgevoerd naar zes per week, bedraagt

Aflevering Valken op het Bruynzeel Fabrieksterrein – 1940, foto afkomstig van Dhr. E. Meijn, Zaandam

Blz. 2 Overeenkomst Oprichting Valkklasse gedateerd 25.03.1941, foto afkomstig van Mw. S. van Busschbach-Bruijnzeel, Laren-NH

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Een terugblik

respectieve­lijk 135 en 15 boten. Bij het Watersportverbond staan medio 1945 een totaal van 184 gemeten Valken geregistreerd. Exclusief de 25 Kajuitvalken komt het aantal ongemeten jachten op 41. Het hoogste Bruynzeel-bouwnummer is 250.

Het Bruynzeel-Valkenprogramma omvat naast de standaarduitvoering een wedstrijdversie, waarbij voor beide typen geldt dat de te bestellen Valk ook custom-made kan worden gekocht. In de basis als volledige eenheidsklasse, maar in de uitvoering afhankelijk van individuele wensen op het gebied van beslag in het bijzonder; met en zonder voordekstrip bijvoorbeeld.

Maar ook met geplaatste Curryklemmen voor de schootvoering.

Bij bestelling van een Valk in wedstrijduitvoering wordt door Bruynzeel meteen een zeilnummer uitgegeven. Toerschepen daarentegen varen nummerloos of onder bouwnummer. Het gevolg daarvan is, dat er al snel Valken met dubbele nummers zijn en de bouwnummers bijna altijd afwijken van de zeilnummers. Na erkenning van de klasse in januari 1941 wordt de Bruynzeelnummering door het Watersportverbond overgenomen en voortgezet.

Voor het zover is, organiseert Bruijnzeel in maart 1940 diverse zeildemonstraties. Op 1e Paasdag wordt de Kaag aangedaan, op 2e Paasdag volgt Loosdrecht waarna op 31 maart de belangrijkste match uit deze serie wordt gevaren. De aanwezigheid van 25 KVNWV en NNWB officials moet de Valk een erkenning als Klasse opleveren.

De Valk wordt die dag gezeild door Ricus Van de Stadt, met Cees Bruijnzeel en Jan Lemstra als bemanning.

Tijdens de Paasdagen zeilt Bruijnzeel met Wim Ritman.

De demonstraties op de Kaag en Loosdrecht vinden plaats in bouwnummer 1, het prototype. Grou wordt gezeild in het gloednieuwe bouwnummer 61, beide onder zeil-

VALK | 75 jaar | 1939•2014

nummer 4. Dit zeilnummer wordt in 1941 toegekend aan bouwnummer 229, de Snip van Willem Bruijnzeel, directeur van de schaverij en fineerfabriek.

Cees Bruijnzeel zeilt vanaf april 1940 met Valk 2 (bouwnummer 61) die na het gereedkomen van zijn nieuwe Valk in juli 1941 gaat zeilen onder zeilnummer 1. Zoon Wout, die tot dan toe in het prototype onder dat nummer zeilt, krijgt de 2 waarna het prototype dat al eerder van een kajuit is voorzien na enige tijd van de hand is gedaan. In 1948 verhuist Cees Bruijnzeel naar Zuid-Afrika en komt de 1 in het bezit van Wout. De 2 wordt vervolgens verkocht. Valk 1 wordt in 1952 afgevoerd uit het meetbrievenregister nadat Jan Braat, eertijds bemanningslid bij Cees Bruijnzeel, de nieuwe eigenaar is geworden.

Foto van Valk bnr. 1 met Cees Bruijnzeel en Ger Groot na de eerste ­oefenwedstrijd in het vroege voorjaar van 1940.

Foto is afkomstig van Dhr. G. Ritman, Abbenbroek

Foto boven: Valkjacht Valk znr. 37 bnr. 98 Semper Fi voor Productiehal 8, nu Loods 5, Zaandam en. Bruijnzeel Revisited na 73 jaar.

Foto onder: Valkjacht Valk znr. 37 Semper Fi onder zeil, foto's afkomstig van Bernhard IJskes, Krommenie

9

Plaatjes kijken Zoveel Valken , zoveel plaatjes Wat is dat toch, al dat gedoe met bouwnummers?

Hoogstwaarschijnlijk zijn er geen bouwnummers die hetzelfde zeilnummer hebben.

Sommigen willen er perse een van Bruynzeel, anderen kiezen er liever een met een kajuit.

Er varen er rond van bouwers die de productie na de oorlog hervatten.

En er zijn er ook die gewoon in zichzelf geloofden, en er zelf een bouwden, omdat die dan wel eens de snelste zou kunnen zijn.

Gelukkig is het nog altijd de man aan het roer, die bepaalt welke koers hij vaart!

En…. als een paal boven water staat: ‘Elk bootje heeft z’n eigen plaatje’ De plaatjeskijker

12

Kajuitvalken

het ultieme toerschip

Tekst: Gert-Jan de roo / beeld: Valkenarchief

Kort na de start van de productie van de “Valkjachten” verschijnt op 16 maart 1940 een publicatie in de Waterkampioen waarin wordt aangekondigd dat de Bruynzeel Fabrieken een toervariant met kajuit op de markt zullen brengen. Op dat moment zijn er al circa 50 open Valken verkocht. Kort daarna, op 6 april 1940 publiceert de Waterkampioen een pagina­groot artikel met daarin een uitvoerige omschrijving en doorsneden van “het Kajuit-valkjachtje”:

Kajuitvalken

“Behalve de kajuit is het vaartuig geheel en al gelijk aan het open Valkjacht; het voorste deel van de kuip is van een kleinen opbouw voorzien en al­ dus kan de ruimte in het voorschip worden benut als schuilplaats bij slecht weer, als kombuis, als droge bergplaats en zelfs, mits men geen hooge ei­ schen aan het comfort stelt, als slaapgelegenheid.

Daartoe zijn er twee meter lange banken, onge­ veer 50 cm breed en van matrassen voorzien. De zithoogte is niet overdadig, ongeveer 70 cm boven de bank. Er is een afneembaar tafeltje, rustend op de beide kooiplanken en daarachter kunnen twee personen zitplaats vinden. De kajuit staat in open verbinding met de kuip, zonder deur.

Groot, ruim of bizonder gerieflijk is deze “kajuit” niet, maar dit is geheel in overeenstemming met de bedoeling van de bouwers, die in de eerste plaats wenschten, dat door den inbouw de zeil­ capaciteiten van het Valkjacht in geen geval mochten worden beinvloed. Men wenschte vooral geen “kajuit met een schip eromheen” en was tevreden met een kleine overdekte ruimte, die als schuilplaats en zoo noodig als slaapplaats kan dienen. Op deze wijze bleef er ook nog een flinke ruimte over voor de open kuip, die 2.20 m lang is, zoodat men volop ruimte heeft om gemakkelijk te manou­vreeren. Evenals de huid is ook het kajuit­ dek van hechthout gemaakt. Het is geheel naad­ loos en dus absoluut waterdicht. Ietwat jammer vinden wij, dat de zijwanden van den opbouw naar buiten uit staan, gelijk de dwarsdoorsnede aan­ toont. Een helling naar binnen van deze wanden, zooals bij kajuitjachten algemeen gebruikelijk is, zou ons oog aangenamer aandoen. Maar mis­ schien is dit een kwestie van smaak.”

VALK | 75 jaar | 1939•2014

De “Wiekslag” (bouwnummer 108) stond ook afgebeeld in het boek “50 jaar Valk” . Het schip werd eind jaren negentig geheel gerestaureerd en zeilt nu op de Friese meren.

Die laatste opmerking over de vorm van het kajuitdak is wel begrijpelijk maar als men de lijnen van het scheepje aandachtig bestudeert kan eigenlijk niet anders geconcludeerd worden dat het ontwerp door Ricus van de Stadt heel ingenieus uitgewerkt is. De kuiprand loopt vloeiend door in de zijwanden van de kajuit, die daardoor meer binnenruimte gekregen heeft.

De hoog oplopende kuiprand geeft tevens een goede bescherming tegen overkomend spatwater. De waterkering is voorzien van extra brede openingen voor een vlotte afwatering vanuit de “bloembak”.

13

14

Kajuitvalken

Het karakteristieke spant 6 van de kajuitvalk

Authentiek koper-verchroomd beslag uit 1941 werd opnieuw verchroomd en is weer als nieuw

De vlonders in de kuip van de Kajuitvalken zijn licht schuin aflopend geplaatst in plaats van horizontaal, zoals in de open Valk het geval is. Op die manier kan de bemanning zich beter schrap zetten bij het schuin gaan want op een Kajuitvalk is het uithangen wat moeilijk door de aanwezigheid van de langscheepse zitbanken en de extra hoog oplopende kuiprand. Dat heeft tot gevolg dat de spantconstructie onder de vlonders en in het voorschip afwijkt van de open Valk.

Om ruimte te winnen in de kajuit zijn de spanten 7 en 8 smaller dan gebruikelijk en het meest in het oog springende spant is nr.

6 met zijn karakteristieke ronde ingang naar de kajuit. Tussen spant 5 en 6 bevinden zich twee bergkastjes met de bekende optilbare en scharnierloze deurtjes, bij een open Valk is dat altijd tussen spanten 6 en 7 en tussen spant 7 en 8 geplaatst.

Een maststrijkinrichting is onontbeerlijk, zonder die voorziening zou het vrijwel onmogelijk zijn 1 persoon de mast te laten zetten omdat de kajuit in de weg zit. De korvijnnagelbank is de gebruikelijke plaats om de vallen te bevestigen, de meeste Kajuitvalken zijn nog altijd voorzien van een korvijnnagelbank terwijl die op de open Valken doorgaans zijn verwijderd.

De beslissing om uiteindelijk een Kajuitvalk te bestellen werd door de heer J.C.J. Knegt snel genomen, op 10 april 1940 stuurt Bruynzeel’s Deurenfabriek een orderbevestiging en op 1 mei 1940 wordt het scheepje geleverd, nog net voor het uitbreken van de oorlog in Nederland. Dat werd uiteinde­lijk de Kajuitvalk met bouwnummer en zeilnummer 48, genaamd “Yin”. Dit scheepje is nu al 3 generaties in dezelfde familie, hetgeen op zich al heel bijzonder is. De Valk is altijd uitstekend onderhouden en vaart nog steeds met de allereerste katoenen zeilen! De gehele historie rond de aanschaf en het onderhoud van deze Valk is bewaard gebleven.

Alles vanaf 1940 tot 2014 is gedocumenteerd.

Interessant detail is dat de “Yin” nog steeds met het allereerste houten Bruynzeel roer-met-scheg vaart. Mogelijk is dit de enige

De maststrijkinrichting en korvijnnagelbank

Valk die nog zo is uitgevoerd.

Kajuitvalk 48 “Yin” , tijdens de Princenhoftocht 2013

Kajuitvalk “Yin” , bouwnummer 48; een bijzondere geschiedenis

De heer J.C. Knegt uit Amsterdam bestelde begin februari 1940 spontaan een Valkjacht.

In de schriftelijk opdrachtbevestiging van 5 februari 1940 van de firma Bruynzeel staat: “Wij zijn u zeer erkentelijk voor uw spontane opdracht voor een Valkjacht en sluiten een prospectus hiervan bij.

Zooals U ziet is dit een open jachtje. Wij hebben wel plannen om hetzelfde type ook met een kleine kajuitopbouw te maken, doch zijn wij hiermede nog niet in een dusdanig stadium, dat wij U hiervan afbeeldingen kunnen toonen of prijs kunnen noemen. Wij weten niet, wat voor U nu belangrijker is, een open boot vroeg in het voorjaar of eventueel een kajuitbootje voor latere levering. Wij rekenen binnen

een paar weken wel zoover te zijn, dat wij U van het kajuitjachtje meer gegevens kunnen verstrekken. Wij stellen ons voor om zoodra wij deze gereed hebben ons met U in verbinding te stellen, waarna U dan kunt decideeren of dit aan Uw verwachtingen voldoet.”

Reeds op 4 april kwam er weer een brief van Bruynzeel’s Deurenfabriek: “Terugkomend op ons schrijven deelen wij u mede, dat wij thans ook een Valk kajuitjacht gereed hebben. Een teekening voegen wij hiervan bij; een model hebben wij hier aan de fabriek staan. Gaarne vernemen wij, of dit aan Uw verwachtingen beantwoordt.

De prijs is fl.125.00 hooger dan die van het open jacht. Zooals U weet, was de introductieprijs fl. 550.00, zoodat het kajuitjacht U op fl.675.00 komt.”

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Kajuitvalken

Doorgaans werden Kajuitvalken uitsluitend op bestelling gebouwd, gewoon tussen de bouw van de open Valken door. Het was immers een extra luxe uitvoering. Soms in setjes van 2, er is slechts een maal

een serie van 5 Kajuitvalken tegelijk gebouwd, dat was begin 1941 en daarvan is een unieke fabrieksfoto terug gevonden. Een van de Valken in dat rijtje is de “Wiekslag” met bouwnummer 108.

Kajuitvalk “Meeuw” , bouwnummer 185

De “Meeuw” werd in 1941 besteld bij Bruynzeel door de Dokkumer houthandelaar Piet Oberman en door hem in 1942 weer verkocht. De boot heette van 1942 tot 2004 “Rapid”. Uiteindelijk kwam de Valk weer terug, dit maal bij een zoon van Piet Oberman, Douwe. Tegenwoordig vaart de Valk weer onder de naam “Meeuw”. Na de restauratie straalt de “Meeuw” weer als vanouds.

De romp staat aan de buitenzijde in de epoxy, het beslag werd opnieuw verchroomd en voorzien van nieuwe zeilen in “katoen-look” met smalle baantjes en koperen leuvers. Zij is regelmatig te zien op de wateren rond Grou en Eernewoude.

VALK | 75 jaar | 1939•2014

15

De bouwnummers 103, 105, 108 (“Wiekslag”) , 110 en 112 in de afwerkingsfase, Bruynzeel Fabrieken, begin 1941. (foto : H. Meyn)

16

Kajuitvalken

De Kajuitvalk: het ultieme toerschip

Het zeilen in een Kajuitvalk is een aparte belevenis, ze zeilt net zo vlot als een open Valk maar biedt toch een andere dimensie, de kleine kajuit geeft beschutting tegen de elementen. Daarnaast is het bijzonder praktisch en biedt de Kajuitvalk een zee aan opbergruimte De Kajuitvalk is een zeer zeldzame verschijning op het water en mag gerust tot ons Va-

Kamperen in de Kajuitvalk 171 Uit albums van familie Schlosser blijkt wel hoe goed de Kajuitvalk

rend Erfgoed worden gerekend. Er is weinig over bekend, immers, deze Valken werden niet voorzien van een meetbrief, waren vanaf 1941 uitgesloten van deelname aan wedstrijden en daardoor ontbreekt vrijwel alle historische documentatie.

De markante langsscheepse banken van de Kajuitvalk bieden veel zitcomfort.

Kajuitvalk in renovatie

voldeed, het was en is de ultieme toervalk met een maximum aan comfort en bergruimte binnen zo’n klein oppervlak. Er werden ook vernuftige constructies verzonnen om een beter slaapcomfort mogelijk te maken.

1966: Met twee dochters met Pasen richting Kaag

De omvangrijke restauratie van Bruynzeel Kajuitvalk no.87 is in het najaar van 2013 begonnen en zal in 2014 gereed komen, net op tijd voor het Jubileumjaar.

1970: Onze kleine watersporters bij slecht weer 1967

Foto,s: Fam schlosser

1968

1970: Op rating tussen Tempest, Sailhorse,

De Bruynzeel fabrieken bouwden slechts 25 Valken met kajuit, dat was 10% van de totale productie . Er zijn nu ca. 11 exemplaren gelokaliseerd, van de overige ca.14 exemplaren is niets bekend. Opmerkelijk is dat er na de Bruynzeel periode nooit meer een Kajuitvalk gebouwd is.

Momenteel wordt de Kajuitvalk door enkele liefhebbers “her-ontdekt” en opnieuw onder de aandacht gebracht, zoals in deze Jubileumuitgave van de Valkenklasse.

Er wordt zo vaak mogelijk samen gezeild en ervaringen onderling uitgewisseld.

Hopelijk zullen dit soort initiatieven de komende jaren leiden tot meer restauraties van in slechte staat verkerende en in opslag liggende schepen.

O-jollen, Vaurien, Laser, Vrijheid, Randmeer en Spanker naar een 1e plaats

1939•2014 | 75 jaar | VALK

NEDER L AND

S A LE S & S ERVI C ES

Boesch Nederland, Riva Sales & Services Julianalaan 55, 2159 LD Kaag T. 0252 54 42 22 E. info@boesch-riva.nl W. www.boesch-riva.nl

ENG INES EURO P E

18

Zeiltips en tricks

in the picture... ... Kralingen 2006: Valk 108, Valk 43, Valk 76, Valk 545 en Valk420 bezig met iets dat niet kan!

1939•2014 | 75 jaar | VALK

VALK | 75 jaar | 1939•2014

19

Foto: Jan de Kreek

Zeiltips en tricks

20

Markante Valkzeilers

Deel 1

Markante

Valkzeilers

Dit is deel 1 van de serie portretten gekozen uit de vele h­ elden z­ oals wij ze in de

­Valkenklasse h­ ebben en helaas ook hadden. Markante personen die zich manifesteren in de ­wedstrijden, maar ook naast het zeilen i­conen zijn of waren. Natuurlijk is dit een selectie en geniet elke Valkzeiler binnen de Valkenklasse zijn eigen heldenbestaan.

Albert Wester (1926 - 1998) Tekst: Gert-Jan de Roo

Albert Wester uit Grou komt uit een geslacht van botenbouwers dat al meer dan 100 jaar houten wedstrijd- en tourschepen bouwt en repareert. Vanaf de jaren 50 is Albert Wester befaamd geworden in de Valkenklasse. Allereerst werd hij in 1956 Nationaal Kampioen in de geleende Valk 207 „Prae Record” van J.D. Jonker. Vervolgens begon Albert Wester zich

toe te leggen op het bouwen van Valken. In 1956 bouwde hij een Valk voor zichzelf en schilderde deze voor de verandering zwart.

De Valk gaat als „de Zwarte” over de tong, want voorheen waren alle Valken nog wit. Diverse andere nieuwe Valken komen gereed, o.a. voor Reinard Mulder. In 1958 veroverde Albert in dit nieuwe schip „de Polle” met zeilnummer 300, het Nationaal Kampioenschap Valk. In 1959 wint Albert Wester met de Valk 300 de Friese Elfstedentocht, die door Valkenclub Jacoba van Beieren werd georganiseerd. Naast deze Nationale titels won Albert diverse malen de N.N.W.B. kampioenschappen, Sneekweektitels en vele andere prijzen. Gedurende de jaren 50, 60 en 70 maakte de Valkenklasse een enorme groei door. De Valkenclub „Jacoba van Beieren” was zeer actief en dus volgden al snel meerdere bestellingen bij Jachtwerf „de Polle”. Daar werden overigens niet alleen Valken gebouwd, voor eigenlijk alle nationale klassen kon men bij Wester terecht. Gedurende zijn Valkentijd komt hij steevast een vaste groep

geduchte concurrenten tegen, zoals Reinard Mulder, Ulbe de Vries, Ed Hoppe, Egon Rolf von den Baumen, Ben Staartjes, Rolf Kirkenier, Jan de Wilde, Bart Kraan, en natuurlijk nog vele anderen.

Na de Valk 300 bouwde Albert vervolgens met enige regelmaat voor zichzelf een nieuwe Valk, die hij altijd weer makkelijk kon verkopen nadat hij er enige tijd wedstrijden in had gezeild. Immers, voor een schip waarin door Albert Wester prijzen waren gewonnen, was altijd belangstelling. Zo waren dat de 400, 499, 629, 680, 712, 725 en de 735. Alle schepen droegen de naam van de werf „de Polle”. De Valk 300 bevindt zich overigens nog steeds in Grou en is in originele staat bewaard gebleven. In 1972 wordt Albert Wester nog een keer Nederlands kampioen, dit maal in de Valk 680. Met de 680 en de 725 zijn later door andere zeilers ook nog diverse Nationale titels gewonnen. De Wester Valken staan bekend om hun mooie afwerking en kenmerkende details. De Valkenklasse groeide vanaf circa 1960 enorm snel. Er werden in Nederland per

jaar zo’n 30-40 nieuwe Valken afgeleverd. De 735 werd in 1975 door Wester gebouwd. In 19 jaar tijd was de Valkenvloot al met 435 schepen gegroeid. In 1980 gaan Albert en zijn zoon Roelof Wester en zijn vrouw Greetje zelfstandig verder met een nieuwe jachtwerf, vlakbij „de Polle” gelegen aan de Garde Jagerswei, onder de naam „Jachtwerf Albert Wester & Zn.” Zoon Roelof is van jongs af aan ook getalenteerd wedstrijdzeiler.

Na de Flits en de Schakel pakt hij omstreeks 1975 het helmhout van de Valk 735 over. Roelof is nog steeds in de voorste gelederen van de Valkenklasse te vinden.

De door Wester gebouwde Valken gaan tegenwoordig als „Argo” door het leven en heeft de eerste letters van Albert en Roelof in de naam.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Markante Valkzeilers

Fokke Jansma (1919 - 2000) Tekst: Hugo Maarleveld

Onnavolgbaar, soms bizar was de wijze waarop Fokke Jansma zeilde, redeneerde en grappen maakte. Deze op-en-top Fries kon buitengewoon goed zeilen en had hierover ook veel te vertellen. De langste periode dat hij in de Valk zeilde was van 1978 tot 1989 . Maar ook in de vijftiger jaren had hij een tijdje Valk gezeild, onder meer in de 293. De meeste successen behaalde hij begin tachtiger jaren, met Xandra Peeters als bemanning. Hij voer respectievelijk met de 529, 62, 680 en de 76.

Legendarisch is het verhaal van een 16m2 evenement op Nieuwkoop ergens in de zestiger jaren. Fokke en Jan van Rietschoten duelleerden om de eerste plaats. Heel ver voor de rest uit. Op zeker moment klonk uit de boot van Fokke een commando aan de bemanning: “Laat de fok maar zakken. Piet!” Stomverbaasd keek niet alleen Piet zijn stuurman aan, maar ook Jan van Rietschoten en zijn bemanning waren met stomheid geslagen. En nog voordat de bemanning ook maar iets had kunnen terug zeggen, gaf Fokke op bijtende toon een sluitende verklaring voor zijn onbegrijpelijk bevel: “Ja…je doet er toch niets mee!”

Een meer serieuze uitspraak betrof de enorme oplettendheid die Fokke bezat. Hij was echt een zeiler die het water kon “lezen”. De gevleugelde woorden “Het staat in het water geschreven!” zijn nog steeds een mooie beeldspraak voor het belang van ver vooruit kijken

Wouter Hagoort (1949 - 1990) Tekst: Hugo Maarleveld

Wouter Hagoort stichtte in 1979 een eigen zeilmakerij: “Hagoort Sails” in Koudekerk aan den Rijn. Daarvoor had hij in België gewerkt voor North Sails, waar de bekende Finn-zeiler André Nelis de scepter zwaaide.

Wouter was zelf ook een geducht Finnjol zeiler, maar had daarnaast veel interesse in andere boottypen. Eenmaal gevestigd met zijn eigen zeilmakerij in Kouderkerk was het ook zaak dat hij z’n gezicht in meerdere klassen liet zien. Dat deed hij en hoe!

Al in zijn North tijd zagen we hem in de Valk. Zo bemande hij een kampioenschap bij John van Elk, toen nog in de 76, maar vanaf 1980 stuurde hij zelf in de 768, de Moshulu, met Fred Bulk in de draad. Fred was al langer bekend met de Valk; hij bemande voor die tijd bij Piet Kraan in de 412.

VALK | 75 jaar | 1939•2014

21

als je in een wedstrijd zit. Vooral in het eerste kruisrak was Fokke vaak ongenaakbaar; het leverde hem de bijnaam “Fopper” op. Maar wie analyseerde hoe hij nou precies als eerste bij de bovenboei aankwam, kwam altijd tot de conclusie dat hij gewoon de beste slagen had gemaakt; simpel door heel goed op te letten!

Een bizarre grap maakte ik zelf mee op het Sneeker Meer. Onder spinnaker planerend vroeg Fokke plotseling of ik de vlonders even wilde lichten. Nou ja…hij sprak natuurlijk over de ‘buukdenning’. Hoewel het woord ‘buukdenning’ mij wel bekend was (ik heb best veel nieuwe woorden van Fokke geleerd), wilde ik toch wel eerst even weten waarom ik zo nodig onder de vlonders moest kijken. “Even kijken of we niet in de brand staan!” sprak Fokke met oogjes waarin een mix van spot en pret zichtbaar was.

Fokke Jansma was een kleurrijk mens. In zijn woonplaats Noordwijk scheurde hij nog tegen zijn tachtigste rond op een brommer. In plaats van een helm droeg hij een hoedje met Friese pompeblêden dat weer precies paste bij een sjaal met hetzelfde motief. Fokke was welbewust onaangepast; een vrijbuiter met een heel groot hart voor de wedstrijdzeilerij.

Bovendien was hij via Paula Kraan al gelieerd met de beroemde Kranenfamilie.

Wouter en Fred werden drie achtereenvolgende jaren kampioen: 1980, 1981 en 1982. Ze vormden een echte twee-eenheid, ook letterlijk, want een derde man kwam er zelden of nooit aan te pas. Het eerste kampioenschap op de Braassemermeer was uniek: niet eerder was (toen nog met Olympische puntentelling) een team met

“Het staat in het water geschreven!”

nul punten kampioen geworden!

Behalve het kampioenschap in de Valk, wist Wouter ook een zestienkwadraat titel en een O jol titel op zijn naam te schrijven. In 1989 zeilde Wouter z’n laatste kampioensserie. De verhuizing van zijn oude pand in Kouderkerk naar een prachtig nieuwe bedrijfsaccommodatie in Benthuizen, mocht hij niet meer meemaken. Wouter overleed in 1990, slechts 41 jaar oud.

22

Markante Valkzeilers

Max Breuning (1921 - 1991) Tekst: Gert-Jan de Roo

Max was decennialang de motor van het Valkzeilen in Friesland. Hij richtte in 1949 „Jacoba van Beieren” op en organiseerde met een vriendenclub van alles om de Valkenklasse te stimuleren. Hoogtepunten in de jaren 50 waren o.a. de internationale Valkzeilwedstrijden op het Sneekermeer en de reis met 8 Valken naar Zweden, waar leden van Jacoba van Beieren wedstrijden zeilden op het Vanermeer in hun Valken en de Draken van de Zweden. Jaarlijks werd rond de jaarwisseling gestreden om de „Zilveren Schaats” en in 1959 organiseerde men een Friese Elfstedentocht voor Valken.

De dames zeilden jaarlijks om het „Vikingschip”, er waren eenmanswedstrijden en er was een Jeugdkampioenschap in de Valk met een eigen wisselbeker. Max Breuning was zelf ook een verdienstelijk zeiler in de Valk. Over zijn eigen zeilcapaciteiten zei hij in een interview in 1986: ”anderen konden meer met 1 pink dan ik met beide handen, maar door boot en zeil in topconditie te houden kwam ik redelijk mee”. Max Breuning was ook geestelijk vader van de Flits en de Topklasse, die hij samen bedacht met zijn vriend Libbe Stelwagen, die het ontwerp tekende. Later blies hij ook de Twaalfvoetsjollenklasse nieuw leven in. In Friesland was die klasse bijna verdwenen, maar door zijn inspanningen bloeide die weer op. Zijn vrouw Carla zeilde jarenlang in de Twaalfvoetsjol die zij voor haar 50e verjaardag kreeg van Max. De Jol 675 heette „Lachebekje”. Max stond er om bekend dat hij velen met veel overtuigingskracht de Valk

in wist te praten. Dat gebeurde regelmatig tijdens de behandeling in zijn tandartspraktijk in Leeuwarden. Zo is o.a. Hugo Snoekc in de Valk terecht gekomen, maar ook collega-tandartsen kochten een Valk.

Dankzij de tomeloze energie en ideeën

Dochter Margot Knegtering-Breuning over haar vader: ‘In de oorlog dook mijn vader onder bij de familie Mulder in Langweer, waar hij mijn moeder Carla Mulder ontmoette. Vanaf 1940 had de familie een Valk, de 15 “Rirette”. In 1947 kocht mijn vader zelf de Valk 139, waarmee meteen wedstrijden werden gevaren in Grouw, Eernewoude, Langweer en Sneek. Toen mijn ouders in 1948 trouwden, brachten ze de huwelijksnacht door in de bruidssuite van Hotel Princenhof. De Valk lag beneden aan de steiger. De volgende dag zeilden ze de jubileumwedstrijden van KZV Oostergoo, waar ook Prins Bernhard bij aanwezig was.

Hij landde op het Pikmeer met een watervliegtuig. In 1948 liet mijn vader een nieuwe Valk bouwen bij Jaap Helder in Paterswolde; de Valk 250 „Soelaas”. Ieder plankje werd bekeken en alleen het mooiste hout werd gebruikt. Op ieder plankje stond aan de achterkant MAX. Hij volgde de bouw op de voet en liet de spiegel verstevigen voor de buitenboordmotor. In 1970 kocht mijn vader nog een oude Bruynzeelvalk, de Valk 70, maar die bleek zo lek als een mandje.

Die “Marionet” is nauwkeurig opgeknapt door Schildstra in Gorredijk. Het Valkzeilen is mij letterlijk met de paplepel ingegoten,

van Max Breuning is de Valkenklasse in Friesland tot grote bloei gekomen. Talloze vriendschappen tussen families ontstonden daardoor die tot op de dag van vandaag voortduren en een onuitwisbare rol spelen. In 1986 werd Max voor al zijn verdiensten voor de zeilsport benoemd tot Schipper in de Orde van de Sneker Pan en hij ontving ook andere onderscheidingen, van onder ander KWV Frisia.

want ik werd onder de fok gevoed. Mijn ouders huurden vaak een woonschip of een motorschip voor de Sneekweek en later hadden we ons eigen huisje „Soelaas” aan het Pikmeer. Het was er altijd een komen en gaan van zeilvrienden en bemanning.

Met Loosdrechtse zeilers ontstond intensief contact en vriendschap. Een daarvan was (oom) Jaap Prins (Valk 120 en later de 288). Hij kwam regelmatig in Friesland en voer ook vaak mee met activiteiten van Jacoba van Beieren. Dit resulteerde in diverse uitwisselingen tussen de Friese en Loosdrechtse zeilers. Mijn vader deed ook altijd veel in de wedstrijdorganisatie en in het protestcomité, o.a. van het Sneekweek Comité, vooral toen hij zelf niet meer zo vaak wedstrijd zeilde. De Valk 250 hebben we in 1985 verkocht, maar de 70 heb ik nog altijd. Jaarlijks vaar ik er mee, samen met mijn man en zoons. Ook neem ik in Grou deel aan wedstrijden van KZV Oostergoo en KWV Frisia. Sinds 2011 is daar natuurlijk ook de Princenhoftocht bijgekomen. Het is fantastisch om die oude tradities op te pakken en zoveel oude zeilvrienden weer tegen te komen. Hopelijk lukt het ons met de Valkenkring Grou om 75 of meer Valken voor de Princenhoftocht in 2014 bij elkaar te krijgen, voor het 75 jarig bestaan. Wat zou mijn vader dat mooi gevonden hebben! Mijn moeder is nu 89 en verheugt zich er ook al enorm op. Ieder jaar gaat zij, met haar huidige levenspartner Freerk Zandstra, die ook oud-Valkzeiler is, naar de Sneekweek om vanaf de motorboot naar het zeilen te kijken. Ze heeft sinds 1934 nog nooit een Sneekweek gemist.”.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Markante Valkzeilers

23

Egon Rolf von den Baumen (1924 - 2005)

Tekst: Gert-Jan de Roo

Egon was een fanatiek sportman en een bekend ijshockeyer in zijn jonge jaren.

Hij begon met wedstrijdzeilen in de 12m2 Sharpie en stapte in 1950 over in de Valkenklasse. Hij vond daar sterke tegenstand in mannen als o.a. Mulder, Wester, Kirkenier, Klazinga, de Vries, Staartjes, Hoppe, de Wilde ‚’t Hooft en veel later Bart Kraan. Dick ’t Hooft vertelde overigens dat Egon, voordat hij de Valk 84 kocht, ook nog wel eens bij hem heeft bemand. Egon had veel tijd beschikbaar om te zeilen en deed dat met volle overgave, Hoppe, Staartjes en Rolf von den Baumen

VALK | 75 jaar | 1939•2014

hij maakte ongelooflijk veel starts. In 1959, 1964 en 1971 werd hij Nederlands Kampioen in de Valk en daarnaast won hij ook vele (hoofd) prijzen van grote zeilevenementen, waaronder de Kaagweek, Hollandweek, Nieuw Loosdrechtweek en de Sneekweek.

In 2002 was ik eens bij hem thuis in Wassenaar omdat ik zijn Jol zou overnemen en bewonderde daar de prijzenkast. Rijen Delftsblauwe prijsborden stonden in een grote Hollandse servieskast en in alle zilveren bekers zaten de medailles opgestapeld. Egon en zijn vrouw Jackie bezochten de wedstrijden met hun karakteristieke motorschip „Bounty” en sleepten de Valk (en later de Jol) overal naar toe. Zij waren lid van de K.W.V. de Kaag en van de K.W.V. Loosdrecht. Op beide verenigingen waren zij een zeer bekende verschijning. In 1980 vond Egon het mooi geweest in de Valk en stapte over naar de 12 voetsjol. Ook in die

klasse behaalde hij vele prijzen, waaronder in 198 het Nationaal Kampioenschap in de Jol 259 „Bounty III”. Vanaf 2002 lag Egon steevast met zijn volgbootje „Little Bounty” bij de bovenboei op Loosdrecht te wachten om mij aan te moedigen, trekkend aan zijn sigaretje. Als ik de boei rondde hoorde ik Egon van achteren roepen: „Kom op!” en zag dan een aanmoedigende, gebalde vuist en een grote grijns van Egon.

Op een mooie zomeravond, 22 juli 2005, de dag nadat de Loosdrechtweek was afgelopen, laadde Egon een volle gastank van zijn bijbootje op het moederschip „Bounty”.

Hierbij verloor hij zijn evenwicht en raakte te water. Omstanders schoten meteen te hulp. Egon werd uit het water gehaald en met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Die avond overleed hij in aanwezigheid van zijn Jackie op 81 jarige leeftijd.

24

Markante Valkzeilers

Ed Hoppe (1910 - 2010) Tekst: Mark van Leeuwen

“Mijn leven is zeilen!”verbeterde Ed me, nadat ik hem met “zeilen is je leven” verkeerd citeerde. En wat voor een leven. Ed Hoppe’s zeilleven omspande een periode die liep van het interbellum, waarin hij met zijn ouders op de Nieuwe Meer het zeilen ontdekte, tot een nominatie voor de Conny van Rietschoten Trofee in 2003, waar hij op 93-jarige leeftijd nog een gloedvol betoog hield over de prachtige zeiltochten die hij naar de wedstrijdenplassen maakte met Valk 14. Ed kon goed zeilen; daar zijn vele anekdotes, sterke en nog sterkere verhalen over te vertellen. Maar veel belangrijker voor de Valkenklasse, en voor de ontwikkeling van (top)zeiltalent, is wat

hij buiten de boot voor de zeilsport deed. Of eigenlijk, voor de mensen met wie hij de sport beoefende.

Voor en tijdens de oorlog organiseerde Ed al zeiltochten en zeilkampen voor leerlingen die in die tijd wel een verzetje konden gebruiken.

Maar zolang hij zelf nog zeilde -en dat was tot zijn 90e jaar- nodigde hij mensen uit op zijn Valk om ze kennis te laten maken met het zeilen, of om ze de finesses van het zeilen bij te brengen. Zijn vaste bemanning vanaf 1960, Jan van Dam en mijn vader Jacques van Leeuwen, waren eerder opgestapte leerlingen.

Maar, didacticus als hij was, het zeilen was ook een metafoor, een middel om mensen te

Hans Malchus (1943 - 2006) Tekst: Tom Muller

Als we het hebben over sfeer in de klasse was Hans Malchus naast zijn zeilcapaciteiten een van de notoire sfeermakers. Zeilend als bemanning bij Wouter in de 223, Peter in de 725 en Tom in de 577 was Hans na de wedstrijd vaak een (onbedoelde) gangmaker. Zijn echte entree in de Valkenklasse was eind zeventiger jaren in de Grrr met de befaamde schildering.

Als bemanning altijd klaar voor de strijd, maar wel met een beetje hekel aan zwaar weer wedstrijden. Na in een wedstrijd twee keer overboord gevallen te zijn omdat er een touwtje brak (577) was de wereld even te klein. Ook was staand in de trapeze halfweer met spinaker niet echt zijn hobby. Met lichter weer had hij goed zicht op de wedstrijd. Wel kwam het vaak neer op het bericht aan de stuurman: “daar verder op gaat het beter”. Aan de wal kwam hij helemaal tot leven, vooral na het nuttigen van een kleine versnapering. Een van de mooie herinneringen vond plaats in Alkmaar. Hans haalde bij de bar een ongekookt ei, stopte het ongezien in de zak van Gerrit Versteeg, klopte op de broekzak en zei : “je hebt een ei in jouw zak”. Gerrit voelde voorzichtig, merkte dat het ei nog heel was. Terwijl iedereen stond te lachen liep Gerrit achter Hans langs en sloeg het ei kapot op zijn hoofd en dat werd een flinke knoeiboel. Als vaste deelnemer aan de bierploeg, destijds zes boten waarvan de laatst binnengekomen deelnemer altijd het eerste biertje moest geven, ging Hans voorop. Hem een keer gekleed te water gooien in Loosdrecht hoorde er ook bij.

Hans zeilde Valk tot eind negentiger jaren en ging in Zeeland wonen. In 2006 overleed hij plotseling, 63 jaar oud. Met hem is voor zijn vrienden een stuk gezelligheid verdwenen.

Gelukkig hebben we goede herinneringen aan hem.

laten groeien: in zelfvertrouwen, koers bepalen en initiatief nemen. “Denk je dat je de weg naar de Kaagsociëteit weet?”, zei hij, toen hij van de Valk afstapte op de Ringvaart om zijn auto op te halen en mij op 12-jarige leeftijd alleen aan de helmstok liet. Ed wist dat al zeker, maar liet het mij graag bevestigen.

“Je lijkt wel gek, dat je je boot aan een kind geeft”, vond Egon Rolf von den Baumen van Valk 84, toen Ed mijn broer Reinoud op z’n 6e alleen liet varen in een licht avondwindje. In de jaren 60 zag hij dat de Valk de aansluiting bij andere eenheidsklassen ging verliezen door het ontbreken van een klassenorganisatie. Na een mislukte poging in het najaar van 1966, lukte het op 14 april 1967 in een vergadering, die tot na middernacht liep, de VAKO op te richten. Hoewel hij het zelf niet zo bedoeld had, zagen de aanwezigen in organisator Hoppe de meest geschikte eerste voorzitter, en dat bleef hij tot 1971. “We hebben nog een gematigde Fries nodig”, tekent de manier waarop hij met humor en tact de verbinding met het toen al goed georganiseerde Friese Jacoba van Beieren zocht. Na zijn pensionering in 1975 richtte Ed zich op het Watersportverbond en was meerdere keren begeleider van teams naar jeugdwereldkampioenschappen en EK’s. Tien jaar lang was hij verbonden aan de Top Zeil Commissie en de Olympische Voorbereidingscommissie. Meer nog dan door de Gouden Verbondsspeld, kreeg Ed de erkenning voor dat werk tijdens het diner van de eerder genoemde Conny van Rietschoten Trofee. Verschillende zeilcoryfeeën, jeugdzeilers van weleer, kwamen bij hem aan tafel herinneringen ophalen. Een avond met goed eten en goede zeilvrienden: een topavond voor Ed. 1939•2014 | 75 jaar | VALK

Foto: Reinoud van Leeuwen

“Mijn leven is zeilen!”

26

Markante Valkzeilers

Wim Ritman (1913 - 1994) Tekst: Gert-Jan de Roo

Wim was al voor de oorlog een bekend O-jol zeiler en nam deel aan o.a. de Kieler Woche. Hij had in 1939 met Cees Bruynzeel op de Zeearend races gezeild en werd begin 1940 aangetrokken als parttime vertegenwoordiger om Cees Bruijnzeel

te assisteren met de demonstratie en verkoop van de Valken. In de beginperiode werden door de Bruynzeel Fabrieken meer dan 50 Valken verkocht en Wim was betrokken bij de aflevering van deze schepen. Begin 1940 voer hij kort in Valk 9 „Goesting”, die gebruikt werd als demonstratieboot voor zeilen met klanten. Kennelijk werd die Valk al snel aan een klant verkocht, want in 1940 verschijnt Ritman bij wedstrijden met de Valk 25 aan de start, ook genaamd „Goesting”. Wim Ritman trouwde in 1942 met Nelleke de Graaf, ook zij was een enthousiast zeilster. Zij woonden in een woonark bij Gouda, aan de Hollandsche IJssel, niet ver van de Reeuwijkse Plassen.

In de oorlog verborgen zij heimelijk Engelse piloten voor de Duitsers. Op het dak van hun woonark „Alpha” bevond zich een opbouw met daarin een watertank, daarnaast was een loze ruimte waarin de piloten werden verstopt. Tevens hielp Wim de directie van Unilever uit handen

van de bezetters te blijven. Dit leverde hem na de oorlog een carrière op bij Unilever. De familie Ritman heeft in de jaren 50 meerdere jaren in Nederlands-Indië gewoond, maar kwam tussen 1952 en 1955 enige tijd terug voor verlof. In die periode zeilde Wim zeilde weer in Valk 9. De familie repatrieerde definitief naar Nederland in 1957. Clubblad „Valkenvlucht” van 1957 meldde toen dat er een nieuwe Valk op stapel stond voor Ritman, dat was de 311, ook weer genaamd „Goesting”.

Wim Ritman won in de jaren 40 en 50 vele (hoofd)prijzen in de Valkenklasse. In 1946 werd het Nationaal Kampioenschap Valk voor het eerst verzeild. Wim Ritman won die allereerste Nationale Titel.

Jan van Wijngaarden (1930 - 2008) Tekst: Hugo Maarleveld

Jan van Wijngaarden combineerde zijn professionele deskundigheid als scheepsbouwkundig tekenaar met een enorme passie voor de watersport. Toen hij in 1979 begon met de bouw van zijn eigen Valk had hij al een reputatie als zelfbouwer van enkele Vrijheidjes.

Enkele jaren daarvoor had Jan met Maarten Stomp een analyse gemaakt van de soms moeizame wijze waarop het vlak op de spanten moest worden aangebracht. Ze dokterden een aanpassing uit en Jan maakt vervolgens een aangepast lijnenplan. Dat werd in 1978

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Markante Valkzeilers

Wim Meihuizen (1927 - 2012) Tekst: Hugo Maarleveld

27

tot toegankelijk gesprekspartner van zowel ‘revolutionairen’ als ‘conservatieven’ in het roerige VAKO-wereldje. In 1981 nam hij afscheid als secretaris, maar voor de VAKO bleef hij zich altijd inzetten. Meestal op de achtergrond, maar altijd met overgave en kennis van zaken. In 1992 was hij voorzitter van de Lustrumcommissie 25 jaar VAKO. In dat jaar werd hij ook benoemd tot erelid samen met de oprichtende bestuursleden Jan de Wilde en Jan Duits en met oud-commissaris en oud-voorzitter Piet van der Zwaag. Samen met Ed Hoppe redde hij in de negentiger jaren de deelname van Valken aan de Kaagweek. Samen met Willeke Zandstra organiseerde hij een aantal jaren de reünistenbijeenkomsten bij NK’s en andere evenementen. Op ledenvergaderingen was zijn inbreng altijd bijzonder waardevol, soms kritisch, maar altijd ‘to the point’.

In de winter van 1960-1961 bouwde Wim samen met zijn

Wim was de tweede secretaris van de VAKO; hij volgde in 1975 Jan Duits op. In die periode was er veel te doen over het roer van de Valk.

Wim vormde in het bestuur een soort natuurlijk rustpunt. Hij straalde gezag uit, maar was ook technisch goed op de hoogte. Dat maakt hem

in dank aanvaard door zowel VAKO als het KNWV. De eerste boten die volgens dit nieuwe lijnenplan werden gemaakt waren de 770, 773,774, 775 en natuurlijk ook Jans eigen boot de 780. Deze werd in 1980 gedoopt als Endeavour. Door zijn precisie, die natuurlijk ook tot uitdrukking kwam in het werk dat hij deed als klassencontroleur, kreeg Jan al snel de bijnaam Jan de Millimeter. Deze geuzennaam droeg hij met trots! Nu was Jan bepaald niet iemand die zich beperkte tot een simpel goed- of afkeuren. De eigenaar van het afgekeurde object was hij altijd ter wille om het probleem in de kortst mogelijke tijd op te lossen.

Jan was ook een veelschrijver! Hij voorzag de lezers van het Valkennieuws van tal van handige tips. Uiteindelijk bundelde hij de stukjes tot een kloek boek, dat hij –bijna vanzelfsprekend- in eigen beheer uitgaf (2005). Op de website van de VAKO is dit boek in te zien: http://www.valkenklasse.nl/index.php/boot/valkboeken/boek-jan-van-wijngaarden Gedenkwaardig waren de avonden in het Rotterdamse Valkennest waar hij een lezing hield over het zelf maken van een geprofileerd roer en later nog eens uitvoerig in ging op de ontwikkeling van het vlak. In beide gevallen had hij geweldig demonstratiemateriaal geregeld. Voor het verhaal van het ontwikkelbare vlak maakte hij zelfs een speciaal schaalmodel.

Op 29 april 2008 werd hij tijdens een avondwedstrijd in zijn eigen boot op de Elfhoevenplas getroffen door een hartinfact. Via het ziekenhuis in Gouda werd hij overgebracht naar Nieuwegein voor verdere behandeling. Een tweede infarct werd hem daar fataal.

VALK | 75 jaar | 1939•2014

vader Valk 395. Zijn leven lang zeilde Wim wedstrijden.

De eerste jaren met zijn vrouw Eke en vanaf de zeventiger jaren vrijwel altijd met zijn kinderen, later ook met schoonzoon en schoondochter. Vooral met veel wind was de Meeuw in zijn element. Wim was de tachtig al lang gepasseerd toen hij met zoon Arnoud en schoondochter Annemieke nog een zwaarweerwedstrijd won op de Westeinder. Juli 2012, enkele dagen na de Kaagweek die hij van dichtbij volgde, werd Wim geheel onverwacht opgenomen in het ziekenhuis om een zware vaatoperatie te ondergaan. Na een aanvankelijk herstel verslechterde zijn situatie snel in december; hij overleed 85 jaar oud op 29 december 2012.

De Wolky Shop, Nieuwe Rijn 15, Leiden, 071-5665867, info@wolkyshop.nl, www.wolkyshop.nl

Markante Valkzeilers

29

Frits Sonneveld (1925 - 1990), elf jaar VAKO voorzitter Tekst: Marloes Sonneveld/Otto Sonneveld

Als er iets is, wat Frits onderscheidde van zijn voorgangers en opvolgers als Vako-voorzitter dan is het wel dat hij allesbehalve een getalenteerde en succesvolle Valkzeiler was toen hij het voorzitterschap aanvaardde. In vergelijking met illustere voorgangers (Ed Hoppe, Jan de Wilde) en vele van zijn opvolgers was en zou deze voorzitter nooit een kampioenskandidaat worden.

1970: onverwacht krijgt Frits te maken met een nieuwe functie in zijn werksituatie. Een functie die niet alleen een behoorlijke druk legt op hem, maar zeker ook op zijn gezin. Hoe behoudt je dan het evenwicht? Op dat moment gaan zijn gedachten als vanzelf terug naar de watersport: het gevoel van vrijheid op het water, het gekabbel van het water onder en rond de boot.

Frits is dertien als hij op De Nieuwe Meer kennis maakt met wedstrijdzeilen: op een winderige dag krijgt hij de vraag als derde man mee te varen in een BM. Dat bevalt hem en in 1941 begint hij zijn valken-carrière als bemanning van de 13. Een kleine tien jaar lang, tijdens zijn middelbare school- en studententijd, is hij als bemanningslid vaak op het water te vinden.

Een gouden gedachte dus: in de zomermaanden elk weekend op het water: een eigen Valk om samen met vrouw en dochters Ingrid en

Advertentie

Jachtwerf Albert Wester heeft een lange traditie in topkwaliteit.

Meer dan 100 jaar een begrip in de zeilers wereld.

Vele boten van deze werf zijn en worden nog steeds Nederlands kampioen.

Jachtwerf Albert Wester Gardejagersweg 2, 9001 ZP Grou Tel. 0566623160. e-mail info@albertwester.nl adv westerv2.indd 1

Els in te varen, een Pluis voor de tweeling Otto en Roel. En dus verkast vanaf 1971 de familie elk weekend in de zomerperiode naar De Kaag (later de Beulakker, weer later Eflhoeven), waar motorboot De Wervelwind huisvesting biedt aan het hele gezin Sonneveld inclusief honden (bij voorkeur van die hele grote) en kat. Vele zeilseizoenen lang toert de familie met veel plezier rond in hun Valk, zelfs als er die dag pittige wedstrijden aan vooraf zijn gegaan.

Ja wedstrijden, want ook daar stort de familie zich op. De twee jongens leren snel in hun Pluis. Maar het wedstrijdvaren in de Valk 236 …. dàt valt bepaald niet mee. De 236, vader Frits aan het roer en dochter Els in de trapeze, is aanvankelijk met grote regelmaat terug te vinden in de achterhoede van de B-groep. Het fine tunen van schip, tuigage en bemanning blijkt nog een hele klus. Collegiaal helpen medezeilers de nieuwelingen met raad en daad op weg. Onder die hulptroepen ook Jan de Wilde en Ed Hoppe, die andere kwaliteiten in Frits ontdekken dan zeilvaardigheid.

Dat is het begin van een lang voorzitterschap, van 1974 tot 1985. Een periode waarin veel gebeurt: ingrijpende technische vernieuwingen, hectische metingen voorafgaand aan de kampioenschappen, nieuwe statuten, maar ook de organisatie van goede èn gezelllige evenementen en NK’s. Het bevorderen van één grote valkenfamilie: dat was Frits’ ideaal. Hij vertrouwde volledig op de samenwerking met zijn medebestuursleden, o.a. Wim Meihuizen , Wim Schoorel, Arie Steenhoek: goed geolied teamwork, waarbij het bestuurswerk hand in hand ging met gezelligheid. Er zijn blijvende familievriendschappen uit voortgekomen.

De 236 ging in 1979 over naar zoon Otto. Frits zeilde vanaf dat moment in de 770, vaak met wisselende bemanningen. Wat het zeilen zelf betreft: dat ging steeds beter, zeker in de tijd dat Arie Steenhoek en later zoon Otto bemanden. De laatste werd, na het overlijden van Frits in 1990, eigenaar van de 770.

De jaren 1974 – 1985 zouden voor Frits in elk opzicht een zeer turbulente periode blijken. Maar deze ervaren stuurman wist, óók door zijn betrokkenheid bij de Vako, het plezier in het zeilen en de omgang met medezeilers, koers te houden.

Deel 2 van het artikel Markante Valkzeilers vindt u op pagina 64.

07-02-14 15:23

30

Valk zeilen betekent natuurlijk wedstrijdzeilen, maar de boot leent zich minstens zo goed voor recreatief zeilen. Voor de meeste wedstrijdzeilers van tegenwoordig ligt het minder voor de hand om beide te doen, maar in vroeger tijden was het heel vanzelfsprekend om te toerzeilen.

De Valk is immers zeer geschikt om tochten mee te maken en om in te overnachten. Geen enkele andere kielboot bezit de eigenschappen die de Valk zo aantrekkelijk maken voor beide categorieën: snel, wendbaar, droog zeilend, ruim, volop bergruimte, makkelijk strijkbare mast.

Tekst: Gert-Jan de roo / beeld: valkenarchief

Toerzeilen toen en nu I

n de jaren 40, 50 en 60 was het autobezit minimaal en waren trailers niet of nauwelijks voorhanden. Men verplaatste zich van de ene naar de andere wedstrijdserie meestal zeilend of in een sleep.

Slapen aan boord of in een tentje was toen de normaalste zaak van de wereld. Buitenlandse vakanties speelden nog niet zo’n grote rol als nu. Met het toenemen van de welvaart in de jaren 60 en 70 nam het autobezit toe en dus kwamen er ook steeds meer trailers. Uiteindelijk vonden vele Valken een vaste ligplaats op de trailer. Op die manier ontstonden er twee bijna gescheiden werelden. Het enorme succes van de latere „polyvalk”, die overigens in allerlei varianten voorkomt, bewijst wel alle pluspunten van de Valk voor de toerzeiler met een groot voordeel dat deze uitvoering minder onderhoudsgevoelig is. De polyvalk heeft dat segment van de markt veroverd, is de meest voor de hand liggende keuze als toerboot, lesboot of huurboot voor zo maar een dagje zeilen of zelfs een hele vakantie. Onder studenten is de Polyvalk ook zeer populair als wedstrijdboot; er worden zelfs studentenkampioenschappen in gezeild.

Uit: de Waterkampioen van 1950

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Toerzeilen toen en nu

VALK | 75 jaar | 1939•2014

31

32

Zeiltips en tricks

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Zeiltips en tricks

in the picture... ... Princenhoftocht 2013: Zon, wind en water

VALK | 75 jaar | 1939•2014

33

34

Zeiltips Valk 1 en tricks

De geschiedenis van Valk 1

"Nimrod"

Na 74 jaar ziet het bouwplaatje weer het daglicht

Tekst: Adriaan Bruijnzeel

De eerste bruynzeel Valk is gebouwd in het najaar van 1939 en was dus feitelijk een "prototype". Tot voor kort werd aangenomen dat deze gesloopt was, maar Valk 1 is door oplettendheid van Bernhard IJskes door een foto uit een familiealbum van Adriaan Bruijnzeel herkend en zelfs teruggevonden!

Hierover straks meer...

D

e Valk 1 verschilde op een aantal punten iets met de latere seriegebouwde Valken want de breedte was 1,90 meter en had een ophaalbaar midzwaard i.p.v. een kiel. De sierlijke opstaande kuipranden had deze Valk niet; alleen een golfbreker.

Het beslag verschilde ook iets van de serie-Valken; opgeschroefde kikkertjes, en het neusbeslag bestond uit verschillende uitgesneden patronen van messing met ingelaste touwdoorvoeren en als samengesteld geheel uiteindelijk verchroomd; zéér arbeidsintensief en werd na enkele exemplaren veranderd in een kleiner -veel sneller te fabriceren- verchroomd gietstuk.

Door de wat rechterop staande zijkanten, smalle gangboorden en nogal hoekige spiegel deed de boot wat "kistig" aan waardoor deze eerste Valk de bijnaam "Kistmodel" kreeg. De "VALK 1" zeilde tot volle tevredenheid maar de inmiddels met bulbkiel uitgevoerde tweede Valk zeilde prettiger,

Het "kistmodel" na één van de proefvaarten; het zwaard is deels opgehaald

uiteraard door de veel grotere stabiliteit en bleek bovendien gemiddeld sneller. De gangboorden waren breder doordat de zijkanten meer uitwaaierden en hierdoor was de Valk niet alleen 2 meter breed geworden, maar zag er eleganter uit en ook de spiegel kreeg hierdoor meer vorm.

De eerste twee Valken zijn na intensieve proefvaarten en onderlinge wedstrijden in de winter van '39/'40 in de fabriek teruggegaan waarbij Valk 1 werd voorzien van kuipranden die meteen in de vorm waren van een experimentele kajuit die al op tekening bestond. De zwaardkast zat voor deze toepassing in de weg en werd vervangen door dezelfde bulbkiel als onder de tweede Valk èn de Serie-Valken waarvan de productie

"Kaagweek 1940, rechts Valk 1 "NIMROD" met links ernaast, CB's nieuwe "VALK 2”.

Wout Bruijnzeel in Valk; de foto die de sleutel bleek tot het terugvinden van Valk 1 „NIMROD"

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Zeiltips en Valk tricks 1

35

„De medailletjes welke door Bruynzeel in 1940 ter promotie werden uitgegeven”

inmiddels in volle gang was. Het ovalen bouwplaatje is na de verbouwing niet meer in de Valk teruggekomen, maar is wèl bewaard gebleven...

Valk 1 -inmiddels mèt kajuit- stond voorbeeld voor gegadigden die deze kajuit uitvoering wilden kopen. Uiteindelijk is dat maar liefst 25 keer het geval geweest!

"VALK 2" werd intussen gebruikt voor het zeilen van de eerste demonstraties op De Kaag en Loosdrecht.

Cees("CB")Bruijnzeel besloot de Valk 1 aan zijn 12 jarige zoon Wout te geven die de hem "NIMROD" noemde, wat Grote Jager betekent.

De "NIMROD" werd op 10 mei 1940 weer te water gelaten maar omdat op dat moment de Duitse inval bekend werd, mocht Wout niet uitvaren.

Volgens Wout's zuster Dons besloot Wout die dag dan maar aan boord van zijn "NIMROD" op een primus eieren te bakken, waarbij meteen het voordeel van de kajuit bleek...

Later in 1940 mocht Wout -inmiddels nèt 13- met de "NIMROD" meedoen aan de eerste Valk zeilwedstrijden; samen met zijn fokkemaat Gerbrand "Ger" Groot ging dat zéker niet onverdienstelijk, aldus getuige de wedstrijduitslagen van het Waterkampioen Jaarboek 1940: Kaag, KNZ&RV (1x2e), ZZV (1x2e en 1x 1e) en de Haarlemse Jachtclub (1x2e).

Helaas was het daarna met het wedstrijdzeilen voor de Valk 1 "NIMROD" over, want toen in 1941 de Valkenklasse officieel erkend werd als eenheidsklasse werden Valken met kajuit uitgesloten van wedstrijddeelname.

Bovendien zouden de "prototypische" afwijkingen de "NIMROD" buiten de Verbondsmetingen plaatsen...

Wout kreeg CB's "VALK 2" (bouwnummer 61) die het hele 1940 jaar onder zeilnummer 4 voer en al voldeed aan de Verbondsmetingen.

Hij noemde deze weer "NIMROD" en zeilde daarmee in 1941 niet minder verdienstelijk, maar nu onder zeilnummer 2.

Valk 1 "NIMROD" werd ontdaan van naam, zeilnummer en dus identiteit en verdween uit het zicht; naar later bleek aan de Haarlemse Zeeverkenners geschonken.

Het zeilnummer 1 werd door CB aan de familie voorbehouden en kwam op CB's nieuwe boot "VALK" welke uiteindelijk in 1952 na een zwaar

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Bernhard IJskes inspecteert :” kajuit-Valk”

"De "NIMROD" tijdens de „Princenhoftocht” is duidelijk weer in z'n element!”

wedstrijdleven uitgediend, door Wout -zonder meetbrief- naar Jan Braat in Amerika is verkocht.

eigenaar was gevonden, de boot bestond nog, was inmiddels door de eigenaar behoorlijk opgeknapt en lag vrij dichtbij op het Kinselmeer; een binnenmeer tussen Durgerdam en Uitdam.

Bernhard, zijn vader Hessel en ik hebben de boot uitvoerig bekeken en opgemeten en ook ontdekte ik een serie van heel kleine gaatjes, naar later bleek, precies op de afstand waar de spijkertjes van de medailletjes uit 1940 in hebben gezeten...

Ik heb de eigenaar verteld dat zijn Valk het "proto­type" was, van mijn vader geweest is en of hij de boot aan mij wilde verkopen...

We werden het eens en op weg naar huis zijn we gestopt op de plek waar 74 jaar geleden de bruynzeelValken te water werden gelegd.

Op deze bijzondere plek heb ik de "NIMROD" hernoemd en direct overgedragen aan mijn zoon David; de 4e generatie nu.

Na wat "provisorische" werkzaamheden verricht te hebben, zeilden we mèt de vorige eigenaar mee met de "Princenhoftocht 2013" in Grou; een prachtige afsluiting van dit voor ons zo bijzondere seizoen!

Inmiddels is in Westzaan begonnen met de renovatie van Valk 1 "NIMROD" vergezeld van Valk 51 "plan B" en gast-Valken 610 "Felix" èn 184 "Jan Haring II ", welke met bouwnummer 250 de laatste door bruynzeel gebouwde Valk is.

Zo blijven ook deze Valken bewaard voor het nageslacht.

De terugvondst van Valk 1 "NIMROD" "Toen ik in 2012 mijn eerste Valk (bruynzeel Valk 51) kocht, kreeg ik van mijn moeder een kistje met medailles, prijzen en een Valk bouwplaatje, afkomstig van mijn vader Wout. Ook raakte ik in contact met Bernhard IJskes van "Valkenkring Grou".

Bernhard vertelde dat hij veel historisch materiaal heeft van met name bruynzeel Valken en een uitgebreid archief met foto's, documenten en brieven van Bruynzeel uit de Valkentijd en de legendarische kampioensboot Valk 37 bezit, die hij bij mij in Westzaan heeft gerenoveerd.

"Uiteraard hadden we het meermalen over de oude bruynzeel Valken en op gegeven moment liet ik een foto zien van mijn vader Wout, in een Valk als jong ventje. Bernhard viel een detail op, nl. een opgeschroefde kikker op het achterdek en herinnerde zich een bezoek in 2006 aan een te koop liggende kajuitValk "El Costureiro" die er zeer deplorabel bijlag.

Met zijn kennis van Valken zag Bernhard direct dat de spiegel afweek van de Valken zoals hij die kende, en zo ook de kikkers op voor en achterdek. Na wat foto's gemaakt te hebben, liet hij de "vermeende kajuit-Valk" voor wat het was.

Uiteindelijk is de boot overgenomen door een werknemer daar die er wat in zag en daarmee deze Valk redde van de "breker"... Bernhard had de gegevens van de boot destijds gedocumenteerd en ging nu voor mij op zoek naar de mogelijke "Jackpot"; "Het zou toch niet waar wezen dat dit de "kist" was...

Zo ja, dan wilde ik maar één ding, nl. dat deze boot weer terugkwam in de familie.

Na een paar zeer spannende dagen kwam Bernhard met het verlossende nieuws: De

"Links : 1940: Cees Bruijnzeel (op de kant) met Wim en Nelleke Ritman in de Valk 9.

Rechts : 2013: 73 jaar later, Adriaan Bruijnzeel en zoon David, (staande in de "NIMROD") op dezelfde plek, het water is inmiddels gedempt."

Timmer- en Aannemingsbedrijf C.J. Wolters B.v.

Elgarhof 13-15, 3055CB Rotterdam 010 418 58 38 www.cjwolters.nl

Verbouwingen • Onderhoud • timmerwerk • schilderwerk

Zeiltips en tricks

37

De laatst gebouwde Bruynzeelvalk

VALK 184 Tekst: Gert-Jan de roo / beeld: valkenarchief

BOUWNUMMER

Maarten en Freek Kuethe zeilen de 184, hier tijdens de Princenhoftocht 2013.

Al snel kwam ik op het spoor van de zoon van de eerste eigenaar, dhr.

Edgar Munnig Schmidt. Ik belde hem op en bezocht hem thuis. Zijn vader, H.C. Munnig Schmidt, kocht de Valk in 1941, die als naam kreeg „Jan Haring II”. Zijn zoon vertelt: „de eerste „Jan Haring” van mijn vader was een Vrijbuiter met zeilnummer 4. Met die boot voer mijn vader tot ca. 1931.

Daarna liet hij een zeegaand jacht bouwen en behoorde hij tot de groep zeezeilers uit de bekenden-kring rond Cees Bruijnzeel.” Het is dan ook niet verwonderlijk dat deze zeezeiler aan het begin van de oorlog een Valk kocht, want zeezeilen was immers niet meer mogelijk. De 184 werd in de nazomer van 1941 afgehaald bij de Bruynzeel Fabrieken en dat gebeurde samen met Valk 183 „Jantje Bart” (bouwnummer 249), eigendom van de bevriende heer Van Mesdag uit Weesp. Beide schepen „Jan Haring II” en „Jantje Bart” hadden Geuzennamen. Gezamenlijk voeren deze vrienden op een vrijwel windstille dag de Valken van Zaandam via Amsterdam naar Loosdrecht, zonder motor uiteraard!

De heer Munnig Schmidt ging na de oorlog weer zeezeilen. In 1947 werd de Valk verkocht en omgedoopt in „Woelwater II”. Daarna wisselde de Valk nog zeker twee maal van eigenaar en voer de laatste jaren onder de naam „Gemini” op de Kaag. Sinds begin jaren 50 is waarschijnlijk niet meer deelgenomen aan wedstrijden.

Inmiddels is de 184 verhuisd naar Grou. De oorspronkelijke naam „Jan Haring II” wordt weer aangebracht op de romp. Afgelopen winter is de Valk 184 te gast geweest in de loods bij Adriaan Bruijnzeel in Westzaan en was daar in goed gezelschap van Valken die daar verder worden opgeknapt, zoals Adriaans Valken nr. 1 „NIMROD” en nr. 51 „Plan B”, evenals de 610 „Felix” van Mart Kat. De 184 heeft daar een grondige schilder- en lakbeurt ondergaan. Gelukkig is het schip in technisch goede staat, want in het VALK | 75 jaar | 1939•2014

250

In het najaar van 2012 vernam ik dat bij Jachtwerf Hoogenboom (voorheen Jachtwerf Schuilenburg) op de Kaag een aantal Valken in opslag lagen die te koop zouden worden aangeboden. Er waren ook twee Bruynzeel Valken bij. Door mijn nieuwsgierigheid over welke Valken dat precies waren en vanwege de vraag of ik er gegadigden voor zou kunnen vinden, ging ik in juli 2013 naar de Kaag om foto’s te maken. Een van de Bruynzeel Valken bleek Bruynzeel Valk no. 184 (bouwnummer 250) te zijn. Zoals mij bekend was dit het laatste door Bruynzeel gebouwde exemplaar. Ik ging op zoek naar het verhaal van de Valk 184.

foto’s genomen bij de overdracht van Valk 183 en Valk 184 bij Bruynzeel, juli 1941

verleden is er al eens een nieuw vlak ondergezet en zijn ook enige spanten vervangen. De Valk 184 is qua uitvoering vrijwel geheel in authentieke staat; anno de jaren 40. Besloten is om dat zo te houden en de Valk geheel in de sfeer van die tijd te laten varen, met originele katoenen zeilen uit die periode.

Indien mogelijk zal de boot worden tentoongesteld op watersportbeurzen waar de VAKO aan deelneemt. Op die manier wordt een prachtig beeld verkregen van de ontwikkelingen van de Valken gedurende de afgelopen 75 jaar. Daarnaast zal de Valk gaan zeilen in Grou en Eernewoude en zal ook vast deelnemer aan de Princenhoftocht zijn.

Voorzitters

Voorzitters aan het woord In de afgelopen vijfentwintig jaar zijn er verschillende voorzitters aangetreden. Zo had ieder zijn eigen manier van besturen en zo zijn stempel gedrukt op het dagelijks bestuur van de Vako.

Voorzitterschap Hugo Maarleveld (nov. 1988 tot jan. 1994) Mijn voorzitterschap was een heel leuke, maar ook heel intensieve periode. Toch was het allemaal wel te doen, vooral door de steun van de andere bestuursleden. In het bijzonder Willeke Zandstravan Buren en Frans Dagelet, die respectievelijk de functie van secretaris en penningmeester vervulden. Maar ook technisch commissaris Rob Stam, later opgevolgd door Henk Top, waren echte steunpilaren!

Het moeilijkst was de periode met de discussie over de kielplaatsing, maar uiteindelijk is ook dat naar behoren opgelost. Het leukst was natuurlijk de viering van het vijftig jarig bestaan van de Valk in 1989.

Twee jaar daarvoor waren we begonnen met het maken van het jubileumboek en we konden dat presenteren op de oude Lemmerboot, de Jan Nieveen, die toen als party-boot lag afgemeerd achter het Centraal station in Amsterdam. Er mochten maximaal 300 mensen op en die waren er ook!

Ricus van de Stadt nam uit handen van redactievoorzitter Peter Albers het eerste exemplaar in ontvangst. Aan boord deelden we aansluitend de bestelde exemplaren uit en de rest verkochten we op de HISWA, die net was begonnen en waar we destijds drie Valken hadden staan. Bruynzeel financierde een VAKO stand waar de boot stond van Jan van

Foto: nl.123rf.com

38

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Voorzitters

39

in de Vaarkrant. Oud Verbonds-

ledenbestand en het aantal

klein aanhangertje met de boeken

en Kaag-voorzitter: Luc van der

meetbrieven. We deden ons best

er in. Ook daar kon je je bestelde

Steur belde zijn vriend Hoppe

om de 500 te halen en dat is ook

boek afhalen of er gewoon een ko-

direct op: “Mooie grap, Ed!” Maar

wel heel even het geval geweest,

pen. ’s Avonds ging de deksel met

de hoofdredacteur van de Wa-

maar al in de negentiger jaren

een slot op de aanhanger. Peter

terkampioen, Rob Olieroock had

werd duidelijk dat deelname en

Albers had dat allemaal voor-

niets door. Die plaatse ook een

meetbrievenaantallen onder druk

treffelijk geregeld. Binnen twee

bericht, maar wijzigde de tekst

kwamen te staan. Die trend zet

maanden was de complete oplage

van het persbericht dramatisch.

zich nog steeds voort en tot mijn

(600 exemplaren) verkocht.

“De eerste zondag in april” werd

verbazing is er nog steeds geen

Steun en wijze raad van buiten

bij Olieroock: “op zondag 1 april

structurele samenwerking tussen

het bestuur kwam er gevraagd,

(geen grap) zal een race voor

de klassenorganisaties om iets

maar ook ongevraagd van Ed

Valken worden gehouden…etc”.

te doen aan die terugloop. Het

Hoppe en Frits Sonneveld. Beiden

Toen we hoorden dat er polyval-

Watersportverbond is voor de

deden dat op uiterst plezierige

ken op een vrachtwagen werden

breedtesport een papieren tijger.

wijze; het waren voor mij echte

opgeladen om naar de start

De vitaliteit zit bij de klassen-

“bestuurlijke vaders”. Het overlij-

bij de Oranjesluizen te worden

organisaties, maar helaas slagen

den van Frits maakte op mij diepe

gebracht, hebben we toch maar

deze er nog steeds niet in om

even gebeld dat het wel degelijk

verder te kijken dan de steven van

een grap was!

hun eigen klasse lang is.

We hielden als bestuur zorg-

Het zij zo.

Foto: Jan de Kreek

Wijngaarden. Er naast stond een

indruk. Het afscheid bij hem thuis leerde me hoe je ook op de allermoeilijkste momenten in je leven kunt omgaan met de realiteit.

vuldig bij hoe het ging met het

De vriendschap met Ed Hoppe mocht veel langer duren. Ook dat waren levenslessen, met weer een andere context. Ed was goed ingevoerd in het Watersportverbond

Voorzitterschap Peter Albers (1994 – 2000) en (2003-2005)

en waarschijnlijk dank ik aan hem

waarbij we met gemak 2000 km

aan boord van de rondvaart-

per jaar met de Valk op de trailer

boot over de Zaan door bijna

Dat de Valk al zeer vroeg in mijn

aflegden. Daarbij is vooral ge-

niemand werd aangeraakt na

periode 1990-1993. Over de bete-

genen zat blijkt ondermeer uit

leerd, hoe meer je vaart hoe beter

mijn bulderspeech dat ik van een

kenis van het Watersportverbond

het feit dat ik op mijn 11e jaar als

je presteert.

bepaalde groep zeilers verwachtte

voor de Nationale wedstrijdzei-

fokkenmaat bij mijn zus Lia (14)

In de jaren 80 heb ik als klasse

lerij of, zoals dat tegenwoordige

in de 497 aan de eerste wedstrij-

controleur vele schepen gecon-

wordt genoemd: de breedtesport,

den meedeed op de Nieuwe Meer

troleerd tijdens de NK’s. Een

voerden we veel discussie. Ed was

bij Amsterdam. In de vijf daarna

dieptepunt in die carrière vond ik

een echte Verbondsman, en dat

komende jaren zijn er door ons

wel dat door mijn werkzaamhe-

was ik zeker niet. Toen al niet en

niet veel prijzen gehaald, zij het

den een grote NK kanshebber op

tegenwoordig nog veel minder.

dat we wel eens trots waren als

de Beulakerwijde naar huis werd

Toch was het met Ed altijd een

we tijdens de Loosdrechtweek

gestuurd omdat hun mast “net

genoegen om van gedachten te

in de B2!! zeilend een A-zeiler

iets te dun was”. Het was overi-

wisselen.

overstag hadden kunnen dwingen

gens op dat NK dat de toenmalige

Na het jubileumjaar hebben we

omdat we over bakboord lagen.

voorzitter Frits Sonneveld mij

ook nog een mooie aprilgrap ge-

De echte Valk-gekte ontstond in

vroeg om zijn opvolger te worden

organiseerd. Op de eerste zondag

begin 70-er jaren waarin ik met

bij de VAKO. Ik vond mezelf toen

in april zou voortaan een race

DE Bart Kraan in de 612 een paar

nog wel wat te jong (34 ) om die

tussen Amsterdam en Lemmer

prachtige jaren heb meegemaakt,

taak op me te nemen. Tussen-

worden gehouden. De prijsuit-

ongelooflijk veel heb geleerd

door mocht ik ook nog even in de

reiking in Lemmer zou worden

en vele prijzen met hem mocht

commissie 15 jaar VAKO zitting

gedaan door de Commissaris

binnenhalen. Een gekte die ik

nemen. Het werd gevierd tijdens

van de Koningin in Friesland;

samen met mijn vrouw Hanneke

het NK op het Almaardermeer in

dat was toen Hans Wiegel. De

in de draad een aantal jaren heb

1982. Zeer goed kan ik me nog

Telegraaf coverde het persbericht

kunnen doorzetten in de 627

herinneren hoe het koud buffet

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Foto: Hub Sillen

de benoeming in het bestuur in de

In 1988 en

gehad om een werkelijk perfect

1989 is er door

bestuur om me heen te hebben.

een enthousiast

Het heeft het mogen besturen

redactie team

van zo’n fraaie club als de VAKO

waar ik deel van

een stuk makkelijker gemaakt .

uitmaakte het 50

Continu samen ideeën bedenken

jaar Valk boek ver-

en uitwerken, dat was het motto

schenen.

in die jaren. Overigens in een

Het duurde vervolgens nog weer 5 jaar totdat mijn

­periode waarin het aantal meetbriefhouders groeide en we op een

voorganger Hugo Maarleveld

jaarvergadering in Alkmaar zelfs

damse Valk zeilers hadden we Het

zichzelf eind 1993 bij mij thuis

het vijfhonderdste lid konden

Asociaal Orkest gecontracteerd,

uitnodigde omdat “hij iets met

huldigen. Ik noem nog graag een

want die jongens hadden zo’n

me wilde bespreken”. Tijdens het

paar andere initiatieven die in

gezellig onderhoudend repertoire.

Valken evenement dat voorjaar

die jaren werden genomen om de

dat ze ook

Halverwege de avond heb ik de

op Vinkeveen vond ik dat Hugo al

Valkzeilers te binden.

nog wat voor

band leden gevraagd wat we ze

wat bijzonder veel aandacht voor

• In 1995 werd op Sneek tijdens

schuldig waren en ze vervolgens

mij had. Hij had, bleek achteraf,

de opening wedstrijden het Ta-

zouden overlaten.

verzocht om het feest te verlaten.

mijn vrouw Hanneke al eerder

lentenjacht gedoopt en te water

Eerdere ervaringen leerde

Hun teksten gingen namelijk allen

telefonisch benaderd en van haar

gelaten. De club was toen aardig

maar over die rijke stinkerds met

toestemming gekregen om dat

rijk en kon die Valk eigenlijk vrij

hun kapitale jachten enzovoorts.

gesprek dan maar aan te gaan.

makkelijk betalen. Zorg was het

was. Een andere herinnering uit

Een groot deel van de aanwezi-

Zo gezegd, zo gedaan, in 1994

jaarlijkse onderhoud en een opti-

die tijd betrof het officiële feest

gen, afgezien van die Rotterdam-

werd ik tot Voorzitter van de

maal set zeilen. In feite stonden

met receptie bij de Braassem in

mers natuurlijk, kon dit niet zo

VAKO gekozen.

de sponsoren als zeilmakers en

datzelfde najaar van 1982. Op

goed waarderen.

In de zes jaren van dat voorzitter­

bootonderhoud bedrijven in de

aanraden van enkele Rotter-

Stilzitten was er echter niet bij.

schap heb ik de grote voorkeur

rij om ons schip van zeilen te

de andere gasten

namelijk dat zo’n buffet na 30-40 borden totaal “op”

Voorzitterschap Theo van Harpen (22/3/2002 tot 22/10/2002) Op 23 maart 2002 werd Theo van Harpen benoemd tot voorzitter van de VAKO. Helaas kon Theo zich maar kort inzetten voor zijn bestuurlijke taak. Op 22 oktober 2002 overleed hij op 64-jarige leeftijd.

Theo voelde zich bijzonder aangetrokken tot de Valkenklasse. Als mede auteur van het boek “E.G.van de Stadt, Pionier in Jachtontwerpen” had hij kennis van de oorsprong van het Valkjacht. Het onderzoekwerk voor het boek en zijn expertise als scheepsbouwkundig ingenieur zorgde ervoor dat hij als technisch expert te boek stond binnen de Valkenklasse.

Theo introduceerde zichzelf destijds als ­volgt: ‘Het voorzitterschap past eigenlijk prima bij de dingen waar ik toch al mee bezig ben. Ik heb namelijk indertijd scheepsbouwkunde

gestudeerd aan de toenmalige Technische Hogeschool in Delft, ook met de gedachte om meer aan de weet te komen van de theorie achter het zeilen. Na mijn afstuderen heb ik een aantal jaren gewerkt op het Bureau Scheepsbouwkunde van de Koninklijke Marine, waar ik me vooral heb bezig gehouden met de stabiliteit van oorlogs­ schepen en met de automatisering van het ontwerpproces van schepen. Vervolgens heb ik vele jaren gewerkt bij de Faculteit Werktuigbouwkunde van de Universiteit Twente op het vakgebied CAD/CAM. In 1995 kreeg ik de kans om leuke dingen te gaan doen en dat heeft er in geresulteerd dat ik nu mijn hobby op het gebied van de watersport min of meer professioneel uitoefen.

Toen twee jaar terug de discussie over het minimum gewicht voor de Valk losbarstte heb ik ook zitten rekenen en mijn conclusie was toen al: 425 kg. De afgelopen maanden

is in het kader van eventuele vernieuwing van de constructie van de Valk, het element veiligheid en de Richtlijn Pleziervaartuigen in discussie gekomen. Ik kon het niet laten om maar eens te proberen een duidelijk antwoord te vinden op de vraag of de Valk in principe aan de Richtlijn kan voldoen of dat je zou moeten twijfelen aan de veiligheid, zoals die is geformuleerd in de Richtlijn Pleziervaartuigen. Het antwoord vindt u in het artikel "De Valkenklasse en de veiligheid volgens de Richtlijn Pleziervaartuigen".

Tijdens het Nederlands Kampioenschap van 2002 genoot Theo samen met zijn vrouw Elly nog van de felle eindstrijd in de laatste wedstrijd. Enkele dagen daarna werd hij met een ernstige inwendige ontsteking aan de alvleesklier opgenomen in het ziekenhuis.

Zijn toestand verslechterde snel en de geboden zorg mocht helaas niet baten.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Voorzitters

41

­voorzien en in winter van een nieuwe laklaag.

• Internet was al een bekend medium. Onze KO was, dankzij de gebroeders Van Leeuwen, wel als een van de eersten bij om met onze www.valkenklasse.nl in de lucht te gaan. Eddie Griepsma had “verstand” van dat medium en werd daarmee min of meer automatisch onze eerste webmaster.

• Ik herinner me nog goed dat we in het jaar 1999 op de Hiswa in Amsterdam vanwege het 60-jarig bestaan van de Valk in totaal 5 !! Valken hadden staan. Van een zeer fraaie oude Bruynzeel tot de nieuwste aanwinst van Roelof Wester.

• In het jaar 2000 waarin onze inmiddels overleden ere voorzitter Ed Hoppe 90 jaar werd is de Kaag omgedoopt tot Ed Hoppe Plas. Op een groot aantal plaatsen langs het water en de openbare weg stonden zogenaamde

Redactievoorzitter Peter Albers overhandigt het eerste exemplaar van het boek 50 jaar Valk aan Ricus van de Stadt

officiële blauwe plaatsnaam borden met “Ed Hoppe plas”.

‘s lands grootse oliemaatschap-

verenigingen had nog wel zin in

nen nog wel de gennaker oplos-

In het voorjaar van 2000 mocht ik

pij noopten hem om al snel een

een nieuwe uitdaging.

sing van Maarten Stomp waarbij

de voorzitters hamer overdragen

opvolger te zoeken. In Theo van

In zijn eerste bestuursjaar werd

aan de voorzijde van de romp een

aan Ben van de Brule, daarmee

Harpen werd de ideale kandidaat

Theo direct geconfronteerd met

spriet naar voren werd geschoven.

een voor mij zeer leerzame en

gevonden. Theo, inmiddels met

een stroming in de Valkenklasse

Om het te begrijpen heb ik met

fijne periode afsluitend in het

pensioen en met de nodige erva-

om het schip technisch flink te

Maartens schip een keer gezeild.

bestuur van de VAKO. Toen totaal

ring op zak als bestuurslid van

moderniseren. Velen van ons ken-

Ik moet zeggen dat het zeilde als

niet wetende dat ik nog weer een

een speer. De vooral oudgedien-

keer zou terugkomen…

den in de klasse waren echter zeer

Ben pikte het voorzitterschap

bevreesd dat met het accepteren

goed op en kon mede ook bou-

van een dergelijke wijziging de

wend op zijn mede bestuursleden

eenheid in de klasse verloren zou

de VAKO verder leiden in het

gaan. Een soortgelijk , mogelijk

bestaan. Als onze “professor”

nog veel drastischer idee van

had hij al eerder een klassement

Korpershoek, kwam er op neer dat

berekening gemaakt voor de nu

de Valk zou worden uitgerust met

nog bekende jaarprijzen West en

een dubbele bodem, zelflozende

Noord. Zijn motto was daarbij,

kuip en nieuwe spanten. Met alle

hoe meer je deelneemt hoe beter

respect voor het vele werk dat hij

je scoort. Er kwam zowaar wis-

er in had gestoken, op vergade-

kunde aan te pas om te begrij-

ringen werd een compleet nieuw

pen hoe zijn formules in elkaar

spant getoond.Dit wekte dezelfde

­staken.

bezwaren op als bij de gennaker.

Ben’s vooral drukke werkzaamheden in het buitenland voor ­

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Algemene ledenvergadering 2013 op de Bataviawerf(museum)

Samen met de andere oud voorzitters had ik achter de schermen

42

Voorzitters

al veel contact over deze ontwik-

De aanstelling van mijn opvolger

wilt worden van de Valkenklasse.

kelingen. We hadden daarbij als

Henk Nauta was ook weer bijzon-

Het gaat allebei over zeilen,

plan om Theo van Harpen een

der. Met zijn vrouw Hannie was

maar daar houdt het dan ook

keer uit te nodigen om hem te

Henk net bezig op een Europa-reis

wel mee op. Enerzijds op je grote

informeren over onze zorg. Dat

met hun zeilschip via de Donau,

boot ongedwongen genieten van

gesprek heeft echter nooit meer

Zwarte Zee, Middel­landse Zee, en

de natuur en het water om je

kunnen plaatsvinden. Op het

Atlantische oceaan. Henk werd

heen en niet te vergeten allerlei

moment dat ik belde voor een

door de ALV in 2005 unaniem

culturen in de vele landen die we

afspraak , najaar 2002, was Theo

gekozen als nieuwe voorzitter. Hij

tijdens dit jaar bezocht hebben.

al opgenomen in het ziekenhuis.

was er zelf toen echter niet bij. Ik

Anderzijds bezig zijn met de

Enkele dagen later overleed hij op

heb Henk de voorzittershamer for-

Valkenklasse om voor de vele lief-

een veel te jonge leeftijd.

meel kunnen overhandigen toen

hebbers een steentje bij te dragen

Er dreigde op korte termijn een

ik met vrouw Hanneke hun een

aan het vaarplezier in de Valk. Je

leemte te ontstaan in het VAKO

weekje mocht vergezellen zeilend

inzetten voor het algemeen nut

bestuur. Als je dan zo graag

langs de Portugese kust.

zie ik als een natuurlijke zaak, ge-

het voortouw wilt nemen om de

lijkertijd ben ik ook niet het type

nieuwe stroming van de technische vernieuwingen op zijn minst te bediscussiëren dan moet je

bestuurder voor het leven. Ik heb

Voorzitter Henk Nauta (2005 – 2009)

daarom dus afgesproken het voor 1 periode te doen. Peter Albers, toenmalig interim voorzitter heb

ook de verantwoording daarvoor Vaar je tijdens een sabatical

ik uitgenodigd om naar Portugal

opnieuw kandidaat gesteld als

met Hanny ergens op de Mid-

te komen en daar een weekje mee

Voorzitter van de VAKO.

dellandse Zee in je Alegria, een

Het jaar 2003 en 2004 was in

Beneteau Oceanis 411, komt er

mijn idee wel het meest rumoe-

een telefoontje of je voorzitter

Foto: Hub Sillen

nemen. En dus heb ik mij in 2003

te zeilen. Een uitnodiging waar hij met Hanneke graag gebruik van maakte. Hij heeft me daar een

rige wat betreft de discussies over

verse Valkenvlag en de voorzit-

de eerst genoemde technische

tershamer overhandigd. Tot onze

wijzigingen aan de Valk. Dat heeft ook zo zijn voordeel dat de ALV’s

Voorzitterswisselingen van de laatste 25 jaar

evenveel goede argumenten in

Hette van der Zwaag 2014 Hette van der Zwaag 2013

zowel de kampen van de vernieuwers als de eenheid-bewakers. Ik

kwam in een speciaal uitgeroe-

in eerste instantie vond dat de meerderheid van de vergadering zou moeten beslissen waren de individuele leden zo pertinent

in redelijk grote meerderheid, dat de Valk zou blijven wat die al zo’n 65 jaar was.

Hugo Maarleveld Hugo Maarleveld Hugo Maarleveld Hugo Maarleveld Hugo Maarleveld

1993 1992 1991 1990 1989

de leden die met allerlei vragen op je af komen. Wat wezenlijk verschilt met vroeger is de manier van communiceren. Ik zegen, maar als bestuurder ook wel vervloekt. Iedereen kan je op elk moment van de dag storen

1999 1998 1997 1996 1995 1994

lidmaatschap beschikbaar zou-

mee te maken; natuurlijk met zijn

heb de e-mail omarmd als een

Ben van den Brule 2001 Ben van den Brule 2000

voorstellen unaniem ons bestuurs

gekomen. De vergadering besloot,

Henk Nauta Henk Nauta Henk Nauta Henk Nauta

2002 Theo van Harpen †

bij het accepteren van de nieuwe

Waar heeft een voorzitter zoal medebestuurders, maar ook met

Peter Albers 2005 Peter Albers 2004 Peter Albers 2003

tegen de vernieuwingen dat we

den stellen. Zo ver is het toen niet

2012 Peter van Riet interim 2011 Peter van Riet interim 2009 2008 2007 2006

het tot de uiteindelijke stemming

Alhoewel het toenmalige bestuur

slag kon.

Mart Kat 2010

kan me nog goed herinneren dat

pen technische vergadering.

2005 heeft hij de honneurs nog waargenomen, waarna ik aan de

zeer druk bezet waren . Er zijn zeer vele discussies gevoerd met

terugkeer in Nederland in juli

Peter Albers Peter Albers Peter Albers Peter Albers Peter Albers Peter Albers

met zijn bericht en verwacht ook per kerende post antwoord. En als je maar voldoende mensen cc’t dan is het einde soms zoek; iedereen moet en wil er dan zijn zegje over doen. Ik keek dan wel eens verlangend terug naar de tijden dat de secretaris alle post verzamelde, je eenmaal in de 2 maanden de zaakjes tijdens een

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Voorzitters

43

bestuursvergadering weer op een

nen maken. De beelden werden

strijden. Hetzelfde geldt voor het

Mark is momenteel commissaris

rijtje kon zetten en vervolgens

in de avond dan direct vertoont,

gezellige KE evenement in Grouw

Noord. De klasse is volgens mij

per post de leden weer informeer-

soms zeer vermakelijk maar

bij de familie Deelstra.

nog mooi levendig en als het aan

de. Dit schrijf ik vooral als een

altijd zeer leerzaam. Het NK op

Andere wapenfeiten uit deze

de familie Nauta ligt een lang en

appel naar die leden die soms zo

Heeg, waar we een tent hadden

bestuursperiode; we hebben een

gelukkig leven beschoren.

dwingend acteren. Besturen van

staan en zelf met onze eega’s de

nieuwe website laten maken, die

Al met al een periode waar ik

de Valkenklasse doe je uit liefde

catering verzorgden, waardoor

gemakkelijker te onderhouden

met genoegen naar terug kijk, in

voor de klasse, je zet je vrijwillig

er weer een betaalbaar drankje

was (deze wordt door voortschrij-

maart 2009 heb ik mijn stokje

en onbezoldigd in; laten de leden

aan de bar te krijgen was. Met

dende techniek overigens in 2011

over gedragen aan Mart Kat.

daar dan ook met het nodige

muzikale omlijsting ook weer een

al weer vervangen).

respect mee om gaan.

geslaagd evenement.

We hebben samenwerking met

Wat ik mij vooral herinner zijn

Het mooiste evenement voor

polyvalken verkend, overigens

de mooie evenementen, NK’s en

het Noorden is voor mij het KE

met negatief resultaat. De poly-

klassenevenementen, en niet te

te Langweer, waar we altijd weer

valk eigenaren zijn blijkbaar niet

vergeten de winterbijeenkomst

voor een gezamenlijke borrel en

te mobiliseren voor gezamenlijke

die op initiatief van Maarten Kat

maaltijd welkom zijn bij de fami-

activiteiten. We hebben er zelfs

weer nieuw leven in is geblazen.

lie Mulder. In hun geweldige tuin

voor geadverteerd in de krant om

Het NK te Alkmaar waar we film-

als het mooi weer is, maar met

mensen naar Langweer te lokken

camera’s op een stellage op het

regen ging de deur altijd open en

tijdens het Langweerder KE.

achterdek van de Valken hebben

zaten we in alle hoeken van hun

Beide zoons Daan en Mark heb-

gehad om tijdens de wedstrijden

huis met elkaar na te genieten

ben inmiddels ook een eigen

opnames vanuit de boot te kun-

van het zeilen van de sprintwed-

Valk. Daan was in het verleden en

Advertentie

Eize.nl fotografie Eize Hoekstra. Bosschawei 15, 9212 RG Boombergum M: 06 452 410 00. E: fotografie@eize.nl

Advertentie

in the picture... ... Langweer 2011: Menno Huisman en Marcel van der Kooi met Robbert Huisman tussen hen in

Foto: Germ Geeertsema

Valkzeilers van het eerste uur Op zaterdag 20 april 2013 kwamen, op uitnodiging van de Valkenklasse Organisatie, diverse oud-Valkzeilers op de Kaagsociëteit bijeen.

Vijftien Valk-veteranen kwamen bij elkaar, waaronder mevrouw D. van Busschbach-Bruijnzeel (dochter van Cees Bruijnzeel). Het was de groep

Vlnr: Henk Verdonk, Jan de Wilde, Ank van Buren, Peer Tas Wil en Chris Lichtenauer, mevr.

D. Van Busschbach-Bruijnzeel, Hans Vis, Dick ’t Hooft, Piet van Buren, Miek en Cees Vroege, Ben Staartjes, Thea KraanRijkelijkhuizen

oud-zeilers die vanaf het beginperiode, de 40-er ,50-er en 60-er jaren, betrokken was bij de Valkenklasse. De reünie was niet alleen bedoeld om elkaar weer eens te ontmoeten, maar ook omdat er die dag zeilverhalen en -herinneringen op film werden vastgelegd.

D

Tekst: Gert-Jan de roo / beeld: Wilma van Dormalen / en valkenarchief

e veteranen werden door Hugo Maarleveld geïnterviewd. Vele herinneringen kwamen naar boven die doorregen waren met warme gevoelens aan het zeilen in die eerste decennia. Het vervoer van de ene wedstrijdserie naar de volgende gebeurde doorgaans zeilend, in een sleepje of aan dek van de boot naar Lemmer. De zeilers sliepen in die tijd in hun Valk of in een tent, het toerzeilen en het wedstrijdzeilen lagen toen heel dicht bij elkaar.

Saamhorigheid, vriendschap en gezelligheid waren ongekend. Diverse huwelijken ontstonden ook binnen de Valken families. De aanwezigen blikten uitgebreid terug op hun onvergetelijke Valkentijd.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Valkzeilers van het eerste uur

Mevr. D. van Busschbach-Bruijnzeel „Mijn vader Cees Bruijnzeel was fervent zeezeiler en kende Ricus van de Stadt al enige jaren. Ricus was ook met regelmaat bemanningslid bij mijn vader tijdens zeilraces. De eerste maandag na de Duitse inval in Polen en nadat Engeland en Frankrijk op 3 september 1939 Duitsland de oorlog hadden verklaard, ging mijn vader bij Ricus langs om zijn plannen te ontvouwen. Het was mijn vader meteen duidelijk dat er niet meer op zee gezeild zou kunnen worden. Zeilen was heel belangrijk voor mijn vader, hij kon niet zonder zeilboot. Hij zocht mogelijkheden en als fabrikant had hij die. Ricus kreeg de opdracht een zeilboot te ontwerpen met ca 16 m2 zeiloppervlak in „sharpie-model” van het zojuist ontwikkelde watervast multiplex „Hechthout”.

Ricus kon meteen halve dagen op de Bruynzeel Fabriek beginnen om te kijken welke machines geschikt waren voor de productie. De maten van de hechthouten platen waren tevens een vast gegeven.

Deze opdracht was heel bijzonder, het was nog nooit vertoond. Het is altijd de bedoeling geweest om meteen seriematig te bouwen. In december 1939 werd er al met een proefmodel gevaren, ik meen dat ik daar ook bij was. Wij zeilden tegen een vergrote BM. De Valk bleek wel heel snel te zeilen en de vergrote BM werd op het Noordzeekanaal gemakkelijk verslagen. In eerste instantie was dit schip door Ricus voorzien van een midzwaard.

Het midzwaard van dat eerste prototype voldeed niet en werd geschrapt uit het ontwerp, de Valk werd dus een kielboot.”

Over dit eerste schip, „het kistmodel” is elders in deze uitgave meer te lezen (red.). „Begin 1940 begon men in de fabriek direct met de seriebouw. Belangrijk was de Valk zo snel mogelijk toegelaten te krijgen op de wedstrijden. Cees Bruijnzeel kreeg het voor elkaar om de Valk te mogen demonstreren aan de K.V.N.W.V. en de N.N.W.B. in Grou. Dat vond plaats op 31 maart 1940. Er werd wedstrijd gevaren tegen een 16m2 en een 30m2.

Het woei hard die dag, de Valk won ruimschoots van beide klassen. Ricus

VALK | 75 jaar | 1939•2014

47

nert zich ook nog dat zij met haar vader in de oorlog op de Kaag wedstrijd zeilde en schade opliep als gevolg van een aanvaring. Die schade werd gerepareerd bij Jachtwerf Schuilenburg. Een kastplankje werd gebruikt voor het onzichtbaar dichten van het gat in de zijkant.

Als gevraagd wordt naar haar beste herinnering aan de Valk antwoordt zij „waarschijnlijk het spinnakeren” dat was iets dat haar bijzonder veel plezier verschafte.

Dick ’t Hooft

Op de foto staan Cees Bruijnzeel en zijn dochter in de Valk 2, op de wal staat de heer Schuilenburg sr. van de Stadt zat aan het roer, bemand werd door Cees Bruijnzeel en de heer Lemstra. De Verbonden verleenden de Valk status van „invitatieklasse” en dus konden er in 1940 meteen wedstrijden in worden gezeild. In 1940 werden in korte tijd de eerste 100 schepen gebouwd en verkocht. Door het uitbreken van de oorlog ontstond er een grote vraag naar zeilboten, want varen met een motorboot was verboden en buitenlandse vakanties waren niet mogelijk. In december 1940 werd de Valk door de K.V.N.W.V. erkend als Nationale Klasse. Vanaf 1941 moesten alle schepen door een verbondsmeter worden gemeten en werden voorzien van een meetbrief. Het Verbond nam de zeilnummers over die de Bruynzeel Fabrieken in 1940 al hadden uitgegeven aan schepen en toen die als wedstrijdschip verkocht waren.

In 1941 werd de 2e serie van 250 Valken gebouwd waaronder 25 Kajuitvalken.”

Mevrouw Van BusschbachBruijnzeel herin-

In 1939 begon Dick met het zeilen in een 12 voetsjol. In 1940 kwam de Valk op de markt en stond hij met zijn vader voor de keuze: of een nieuwe 12 voetsjol, of een Valk aanschaffen, die waren toen gelijk in aanschafprijs. De Valk sloot echter mooi aan bij het moederschip en was geschikt om ook met het gezin in te zeilen. Aan de Braassem werd de Valk ondergebracht in een overdekt

48

Valkzeilers van het eerste uur

„schuitenhuis”. In augustus 1940 kon hij zijn Valk 37 „Papita” ophalen bij de Bruynzeel Fabrieken. Zelf ophalen scheelde Hfl. 10,- aan transportkosten en dus zeilde Dick de Valk zelf van Zaandam naar de Braassem. De eerste wedstrijden zeilde Dick met zijn vader als bemanning. Hun tegenstanders waren vaak bekende zeezeilers maar ook befaamde Olympische zeilers, zoals Bob Maas en Eddy Stutterheim. Buitenboordmotoren waren niet beschikbaar dus zeilen op een andere plas zoals de Westeinder of de Kaag betekende soms eindeloos jagen langs de Ringvaart of uren peddelen. Dick heeft overigens later ook in vele andere schepen wedstrijden gevaren, O-jol, Draak, Tempest etc. Dick trouwde met (wijlen) Mabel ’t Hooft-Snijders die hij leerde kennen via haar vader Joep Snijders, ook een zeer verdienstelijk wedstrijdzeiler. Snijders voer in Valk 127 met zijn andere dochter Patricia. Joep Snijders voer na de oorlog met Frans Hin als bemanning op zee met Cees Bruijnzeel. Eerst was Mabel bemanning bij Dick maar later, vanaf ca. 1960, ging Mabel sturen, in die tijd maakten ze circa 66 starts per jaar. In 1962 werd Mabel samen met Dick en 3e man Hans de Winkel Nederlands Kampioen op het Sneekermeer. Tot dusver is zij de enige vrouw die ooit kampioen werd in de Valkenklasse. Dat kampioenschap van 1962 is Dick’s meest gekoesterde herinnering aan de Valk, het woei toen vreselijk hard, het was een hele toer om alles heel te houden dus voortdurend controle was noodzakelijk.

Dick: „In de oorlog was iedereen uiterst zuinig op zijn spullen. De katoenen zeilen werden soms op de steiger met een trapnaaimachine gerepareerd en dat gewoon tussen de wedstrijden door. Ook zeilde men toen nog wel eens gereefd, maar dat was in de periode voor de introductie van de trapeze (1954)”. De grootste concurrenten waren in Dick’s herinnering o.a. Hennie Zuiderbaan, Marius Bakker, Cees Bruijnzeel, Henk Kirkenier en Egon Rolf von den Baumen. Dick is later weer gaan zeilen in de 12 voetsjol.

hris Lichtenauer en Peer Tas C Chris zeilde vanaf 1941 gedurende 25 jaren met zijn goede vriend Peer Tas in de Valk 72 „Accipiter”. Chris kreeg de Valk van zijn vader op 15-jarige leeftijd in 1941. Hun thuiswater was de Hillegersbergse Plas. Een wedstrijduitvoering omvatte destijds een genua en spinnaker, dat kostte in die tijd 80 gulden extra. Dat vond Chris niet zo nodig en dus zeilden ze soms wedstrijden met een geleende spinnaker van iemand die op zondag niet zeilen mocht. Later in de oorlog hebben ze toch ook maar een genua laten maken. Op de Westeinder wonnen Chris en Peer in 1943 een zilveren lepeltje tijdens wedstrijden van de

Koninklijke Neederlandsche Roei- en Zeilvereeniging. Het predicaat „Koninklijke” mochten verenigingen van de Duitse bezetter niet meer voeren, dus was dit uitgevlakt op het verenigingswapen van het lepeltje. Chris heeft het meegenomen naar de bijeenkomst om ons dit te laten zien. In 1947 voeren Chris en Peer de Kaagweek, er waren 64 deelnemende Valken in gemixte groepen. Zij wonnen een hoofdprijs, Hennie Zuiderbaan won de andere. Er waren toen bij wijze van uitzondering twee hoofdprijzen uitgeloofd in verband met het grote aantal deelnemers.

Peer: „Het zeilen met Chris was altijd heel gezellig, we kenden elkaar vanaf 1940.

We waren eigenlijk nog twee „snotapies” van 13 en 15 jaar. We hebben nooit onenigheid gehad, niet aan boord maar ook niet daarbuiten. Chris’ echtgenote Wil voer als derde bemanningslid vaak mee, dat moest in de eerste jaren ook maar het was vooral veel gezelliger. Zij koestert de gezellige contacten met andere Valkzeilers en zeker met de Friese zeilers. Met de „Stanfries” gingen ze altijd naar de Sneekweek of op de sleep.

Wil: „In Reeuwijk werden we eens bij terugkomst door de Karnemelksesloot gejaagd en door kinderen met een welkomstlied begroet. Henk Kirkenier kwam voor het eerst op de Hillegersbergse Plas, op de jachthaven, keek om zich heen en vroeg: „waar is hier de plas eigenlijk?

Het antwoord luidde toen heel droog: „dit is de plas!”. Op dit piepkleine Rotterdamse plasje leerden Chris en Peer echter heel goed zeilen.

Chris: „Op de Kaag was het vaak met ruime wind starten dus bij de eerste boei was het niet zelden een enorm gekrakeel, dat was vaak heel spannend en daarbij vielen ook wel eens woorden.”

Peer: „Soms moest Chris mij van achter aan de broekriem vasthouden, anders ging voor de wind de spinnaker er met mij vandoor. De genuaschoot is ook wel eens gebroken waardoor ik achterover over boord ging. We hingen met onze voeten aan de zitbanken, die werden omgekeerd. Hangbanden waren er in het begin nog niet, trapeze ook niet.” Nog altijd zijn de twee mannen en hun echtgenotes heel goed bevriend, mooier kun je het natuurlijk niet hebben!

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Valkzeilers van het eerste uur

Piet van Buren Voor Piet begon het zeilen voor de oorlog al, achter het huis, met een 12 voetsjol. Toen de Valk in 1940 uitgebracht werd, kwam er een Valk, de nr.

50. In de schoolvakantie organiseerde de zeilvereniging een grote sleep en ging men gedurende de hele zomervakantie alle wedstrijden af. Hierdoor ontstond er een bijzonder hechte groep. Naar Friesland zeilde men via het IJsselmeer of op de sleep. Met een simpel kaartje en summiere aanwijzingen kwam je er uiteindelijk ook wel. Samen met zijn broer Nico zeilde hij zeer vele wedstrijden. Piet en Nico zijn nooit Kampioen geworden, al zaten zij er wel vaak dicht tegen aan.

Piet: „Mijn broer hield niet zo van vroeg opstaan, we sliepen meestal in de Valk.

Een keer is het tijdens de Kaagweek voorgekomen dat ik al uitvoer richting startlijn, terwijl Nico nog in de slaapzak op de vlonders lag. Het hangen was lastig, de voeten stak je onder de zitbanken.

Als het eens misging sloeg je wel eens om en was het „blub-blub”. Drijfvermogen had de Valk gek genoeg niet, dat kwam pas veel later. Er werden naderhand opgeblazen binnenbanden van auto’s in het voor - en achteronder geplaatst. „Piet is in zijn zeilcarrière negen keer omgeslagen met de Valk. Piet: „De firma Bruynzeel heeft ook jarenlang een schip gehad „de Waterwacht” waarmee

49

dat iets uitgehaald had! Iemand wilde vervolgens aanleggen, net voordat hij bij de meerpaal aankwam werd deze paal door kogels uiteengereten, het scheelde maar een haar! Het zijn onvergetelijke belevenissen. We hebben met de Valken van alles uitgeprobeerd, allerlei technieken en zeilen werden uitgetest, fokken met smalle en met bredere banen, het was zoeken naar extra snelheid.” Piet koestert de goede herinneringen aan zijn zeiltijd in de Valk met vriendschappen, die tot de dag van vandaag voortduren.

Thea Kraan-Rijkelijkhuizen men de wedstrijden volgde en omgeslagen Valken weer leegpompte met een grote elektrische pomp, dan kon je daarna weer verder.” In de oorlog voeren ze eens wedstrijden op de Nieuwe Meer bij Amsterdam. „Een binnenvaartschipper sleepte de boten van Hillegersberg naar Amsterdam. Na zonsondergang mocht er niet meer gevaren worden maar het gebeurde eens dat ze door de Duitsers beschoten werden en hun de kogels om de oren vlogen. Een paar jagers uit Engeland kwamen over en beantwoorden het vuur. Een meisje aan boord van een van de Valken had wat potten en pannen aan boord en deed uit schrik een vergiet op haar hoofd als ware een helm, alsof

Met haar echtgenoot Bart Kraan beleefde Thea vele enerverende jaren in de wedstrijdzeilerij. Ondanks dat zij niet meezeilde was het een heel gezellig gezinsgebeuren. Zij leerde Bart kennen tijdens het schaatsen op de Braassem, zij was toen 16. ”Bart kon niet alleen schaatsen maar ook heel goed zeilen.”

Bart kwam Thea in de Sharpie thuis bij haar ouders wel eens afhalen. Na de Sharpie ging Bart in de FD varen. Daarin werd hij met zijn broer Henk Europees Kampioen in 1961. Nadat zijn andere broer Jacques met de Valken begon is Bart enige tijd later ook overgestapt

VALK | 75 jaar | 1939•2014

50

Valkzeilers van het eerste uur

naar de Valk, hij had ook niet meer zo veel tijd voor internationale wedstrijden en dus paste de Valk beter. De eerste Valk ervaringen werden opgedaan met Jan Stenhuis in de Valk 149 waarmee meteen het Nationaal Kampioenschap van 1966 behaald werd. Jan had geen goede bemanning en vroeg Bart Kraan en Cees Vroege als bemanningsleden waarbij Bart de tactiek en de slagen bepaalde. De Valk werd toen daarom wel het „praatschip genoemd”. Bart voer daarna met Cees Vroege in de door Jacques gebouwde Valk 612 met de illustere naam „Gladde Aal” . Bart behaalde vanaf 1967 acht Nationale titels waarvan zes met Cees Vroege en twee met Peter Albers. Cees Vroege vertelt dat er bij Bart altijd een bijzonder goede sfeer aan boord was, er viel nooit een verkeerd woord. Cees: „Bart was lichamelijk heel fit, kon goed en lang buitenboord hangen en was een buitengewoon begenadigd en geconcentreerd stuurman. Vanuit de FD pasten wij nieuwe technieken toe. Zo hing ik veel

lager in trapeze dan gebruikelijk was, op die manier kon er meer gewicht effectief gebruikt worden en konden wij meestal zonder derde man varen”. Hun derde man was een nichtje, Paula Kraan, zij was licht van gewicht en voldoende om de boot ook bij echt zwaar weer goed recht te houden. Cees: „Voor de wedstrijden gingen wij vroeg het water op om te kijken hoe de wind zich gedroeg, waar de eerste bovenboei lag en om de trim optimaal af te stellen. Bart had zijn zaakjes altijd goed voorbereid en hield van het inbouwen van zekerheden voordat de

Ben leerde al jong zeilen op Loosdrecht in de 12-voetsjol. Hij kwam via de 16m2 en de 12m2 Sharpie in 1954 in de Valkenklasse terecht. Loosdrecht ligt hem nog steeds na aan het hart, hij was lid van de W.S.V. „het Witte Huis”, maar werd later ook lid van de Koninklijke Watersportvereeniging Loosdrecht.

Allereerst voer hij in Valk 75 „Boentoet” (=Maleis voor „staart”). Vanaf 1959 voer hij in de nieuw gebouwde Valk 330 „Boentoet”, waarin hij samen met zijn broer in 1965 Nationaal Kampioen in de Valk werd. Helaas is zijn broer op jonge

startprocedure begon.”

leeftijd bij een auto-ongeluk om het leven gekomen. Zijn grote tegenstanders waren hoofdzakelijk Egon Rolf von den Baumen, Albert Wester, Jan de Wilde, Henk Kirkenier en vanaf 1967 natuurlijk Bart Kraan. Vervolgens stapte Ben Staartjes in 1968 over in de Olympische Tempest-klasse waarin hij met zijn bemanning Cees Kurpershoek verschillende internationale zeilseries won zoals het EK en de Kieler Woche, maar ook twee maal het zilver op de WK bemachtigde.

Hij werd vaak „Big Ben” genoemd. In 1972 volgde de overstap naar de Starklasse en in 1983 maakte Ben op z’n 54e jaar nog z’n entree in de Solingklasse.

Hierbij een gedicht overgenomen uit het Loosdrechtse Valkenblad „Valkenflitsen”, van de Valkenkring Loosdrecht, geschreven door Ben Staartjes in 1956.

Ben Staartjes

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Zeiltips en tricks

Terwijl de interviews verstreken, zeilde Valk 75 en Valk 14 voor de Societeit hun baantjes VALK | 75 jaar | 1939•2014

51

52

Valkzeilers van het eerste uur

Jan de Wilde

op de Reeuwijkse Plassen. Jan de Wilde over de VAKO: „De Valkenklasse werd pas in 1967 een Klasse-organisatie. Dat het zo laat tot stand kwam werd denk ik veroorzaakt doordat de Valkzeilers nogal individualistisch en eigenwijs waren en zich niet zo maar in een nationaal ver-

Jan zeilde eerst op z’n 10e jaar in een kano, vanaf 1938 zeilde hij met zijn zus in de kleine BM, die in de oorlog in beslag is genomen. Daarna heeft hij weer een nieuwe BM gebouwd en bouwde hij in 1953 zijn eigen Valk nr. 271 „Maaike”, omdat hij het zo’n prachtig schip vond.

Jan werd twee maal Nederlands Kampioen, samen met zijn vrouw Maaike. Het eerste kampioenschap dat zij behaalden was op de Westeinder in 1960. In die tijd werden slechts 14 schepen geselecteerd voor het Kampioenschap en werden er 8 of 9 wedstrijden gevaren met een systeem met een voorronde. Grote concurrenten in de wedstrijden waren o.a. Egon Rolf von den Baumen, Ben Staartjes en de gebroeders Van Buren. Jan en Maaike werden in 1963 nog een keer kampioen in de Valk, dat kampioenschap werd iets gemakkelijker behaald. Jan beschouwt zichzelf meer als een „lichtweer-specialist”. Een eigen bedrijf betekende voor hem altijd veel zorgen, de watersport hielp hem tot rust te komen en putte daaruit veel energie, dat werd door de overige aanwezige zeilers ook onderstreept. Jan zeilde met de Valk tot 1996 en verkocht deze later aan zijn zeilvriend Nico Both. De Valk 271 zeilt nog steeds

band wilden verenigen.” Hans Vis werd door Ed Hoppe gevraagd om zitting te nemen in het eerste VAKO bestuur. Hij werd beschouwd als een „gematigde Fries”, iemand die de boel bij elkaar zou kunnen brengen en houden. Max Breuning heeft Hans toen ook aangespoord om die bestuursfunctie aan te nemen, mede omdat Hans ook al in het Westen woonde. Jan de Wilde: „Hans Vis was de perfecte partner in het bestuur om de relatie tussen de Hollandse en de Friese zeilers van Jacoba van Beieren te versterken. Er zijn eigenlijk geen wanklanken geweest”.

Zijn naam staat in de deelnemerslijst van de Kaagweek van 1940. De Valk had in de oorlog schade aan het achterdek opgelopen doordat de heer Sixma er te hard bovenop gesprongen was en ook zijn er in de oorlog door Klaas Sixma met een grote bijl eigenhandig gaten in de boeg geslagen. Dit was om te voorkomen dat de boot door de Duitsers gevorderd zou worden. De Valk werd ter plekke tot zinken gebracht en daarna ergens verstopt in het riet. Na de bezetting is de boot weer te voorschijn gehaald en opgeknapt. Helaas heeft Klaas Sixma dat zelf nooit meer mee mogen maken. Klaas Sixma was marinier en verdedigt in mei 1940 de Maasbrug in Rotterdam tegen de Duitse parachutisten. Ook de vader van Klaas was tijdens de oorlog zeer actief in het verzet. Klaas had een joodse onderduiker in zijn huis in Gouda verstopt. Tijdens de jaarwisseling van 1943 op 1944 werd Klaas Sixma gearresteerd. Later ontsnapte hij en ontkwam naar Gouda. Vrij kort daarna werd hij opnieuw opgepakt en naar Kamp Vught gebracht. Uiteindelijk werd hij daar, op zijn 28e verjaardag, samen met 21 anderen vermoord. (Bron: Wikipedia en website Kamp Vught) Henk: „Nadat in de jaren 50 de romp van Valk 12 eens kaal gehaald was waren de gaten nog goed zichtbaar als twee grote „luiken” die echter keurig gerepareerd

Henk Verdonk Henk Verdonk kocht in 1952 met hulp van zijn vader de Valk 12 „Nokinoli” van een collega en achter-buurman. Henk zeilde vaak met bemanning Bob van de Pol. Valk 12 is in 1940 gedemonstreerd door Wim Ritman als vertegenwoordiger van Bruynzeel op de Goudse „Roei- en Zeil” aan de Reeuwijkse Plassen. Deze Valk heette in 1940 eerst „Windjammer”. De eerste eigenaar was Klaas Sixma, wiens vader directeur van de Goudse Machinale Garenspinnerij was.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Valkzeilers van het eerste uur

De gebroeders van den Hondel in Valk 12, NK 2000.

waren.” Henk Verdonk zat altijd wel voorin het veld maar werd nooit kampioen in de Valk, hij zeilde veel op Reeuwijk.

Zijn beste herinnering aan de Valk was het samen zeilen met het gezin, want wedstrijden zeilden ze regelmatig maar aan toerzeilen deden ze ook. Zijn schoonzoon Jan Willem van den Hondel heeft in 1986 de Valk 12 overgenomen.

Jan Willem werd daarin met zijn broer twee maal Nationaal Kampioen, in 1998 en 2000.

Hans Vis

Hans bezocht na de oorlog het Gymna­ sium in Leeuwarden en zat in de klas naast Reinard Mulder. Huiswerk maakten zij thuis bij Reinard’s zwager, Max Breuning. Hans zeilde al in de Larken maar kwam via Reinard en Max toch in de Valk terecht. Max zorgde daar wel voor! Een geschikte Valk die na een opknapbeurt zou voldoen was in 1951 gevonden door Max voor het bedrag

VALK | 75 jaar | 1939•2014

53

Hfl. 1.350,-. De kwitantie van de aankoop is bewaard gebleven, maar ook de nota van de eerste nieuwe set katoenen zeilen van Zeilmakerij Molenaar. De aanwinst was een nog niet-geregistreerde Bruynzeelvalk met bouwnummer 25, die vervolgens gemeten werd en dus het wat nieuwere nummer 256 kreeg.

Hans ging wedstrijdzeilen samen met zijn broer Jan, vandaar de scheepsnaam „Vis à Vis”. De twee broers Vis scheelden slechts 15 maanden en konden het altijd heel goed met elkaar vinden. Ze deden bijna alles samen, ze hockeyden

directeur van de Rederij Ahlmark te Karlstad, was dermate enthousiast over het Valkzeilen dat hij Jacoba’s voorzitter Max Breuning het voorstel deed de deelnemende Valken op kosten van zijn rederij naar Zweden over te brengen om daar deel te nemen aan de jubileumwedstrijden. Vanuit Leeuwarden werden op de Valken op de Stânfries naar Rotterdam verscheept en in Rotterdam op de Visten geladen, waarbij de Valken van kiel ontdaan en bovendeks naar Zweden werden vervoerd. Het werd een onvergetelijke gebeurtenis die helaas maar één

in hetzelfde elftal, hadden veel gemeenschappelijke vrienden en werden wel „de vertraagde tweeling” genoemd.

Hans: „De Valk vormde nog niet echt een georganiseerde klasse maar was wel een ontzettend hechte groep. Er werd heel veel samen ondernomen en ook veel bemanning uitgewisseld, o.a. deden wij dat met de gezusters Grondsma van Valk 262 „Pax”. Valkenclub „Jacoba van Beieren” werd in 1947 opgericht op initiatief van Max Breuning. De ambities van Max overstegen vaak die van de overige leden, hij wist iedereen echter wel mee te krijgen in zijn plannen. Max had grote plannen met de Valk en liet advertenties plaatsen in diverse internationale watersportbladen, waardoor het lukte om uiteindelijk in Sneek internationale wedstrijden in de Valk te organiseren. Er kwamen zeilers uit diverse landen waaronder Oostenrijk, Zweden en Noorwegen.

Hans: „In de jaren 50 kon eigenlijk alles wel uitgeprobeerd worden, iedereen was snel enthousiast te krijgen, daarom is het waarschijnlijk gelukt om dit allemaal te organiseren.” Een hoogtepunt vormde de reis naar Zweden in de zomer van 1954. Naar aanleiding van het 70-jarig jubileum van de Karlstads Segelsällskap (K.S.S.) brachten een zestiental leden van de Friese Valkenclub Jacoba van Beieren, samen met veertien supporters, een bezoek aan het Zweedse Karlstad.

Het idee was het jaar daarvoor tijdens de Internationale Valkwedstrijden op het Sneekermeer ontstaan. De Zweedse deelnemer Lennart Hemmingson,

maal plaats heeft kunnen vinden. Hans Vis bewaart zoveel goede herinneringen aan de Valk dat hij op de vraag „wat zijn je beste herinneringen aan de Valk?„ eigenlijk geen keuze kan maken; daarop is geen eenduidig antwoord mogelijk.

Hans: „Vriendschap en saamhorigheid zijn de woorden die mijn ervaringen met het Valk zeilen het beste samenvatten.

De zomers liggend bij het Theehuis in Grou met veel vertier en maar weinig thee…. Iedere vorm van watersport heeft echter zijn eigen charme en impact.” Het contact met wind en water gaf en geeft hem nog steeds enorme voldoening.

t in een nieuw lichtconcep traat. ‘standaard’ woons rpen Studenten ontwe

vanuit de 3 pijlers aamheid innovatie, duurz cipatie. en burgerparti

The creative e and carbon fre competition ht lig t to reinven

Thema

A world to feed 16 januari 2013 van 10.00 - 15.30 uur Locatie: Schouwburg en Congrescentrum Orpheus Churchillplein 1, 7314 BZ Apeldoorn

Welkom op de Agrifirm Jongerendag 2013

Op de agenda van 2050 staat dat maar liefst 9 miljard wereldburgers goed willen eten. En ook al lijkt 2050 nog ver weg, het is goed om daar nu al over na te denken. Want dat er vele uitdagingen en kansen op ons bordje komen is zeker. Kijk samen met de Agrifirm Jongerenraad naar de toekomst en meld je aan op www.agrifirm.com/jongerendag

schakel in succes

EN W U O H D L E KUNSTBHEOUWEN BEELD

A R G O T O K E E R T S N E P EN KKEN EELE W U O H D BS L U Pack M EE S N E P E I F

WEDA brengt merken, mensen en markten in beweging. Met toonaangevend werk uit Leeuwarden.

Neem voor meer informatie contact op met Timo Weda: (058) 212 92 47.

mium

E NIEUWwww.weda.nl EN jIj OANLSENT? KUNSTT

naar van ateurkunste E de beste am isieprogramma MUS eum zoekt lev us te m.

M e uw ies Fr et het nie uwe museu n nie aa t he ee m in e sitie iesland. Do n een expo tuk! yslân en wi Friese tops p Omrop Fr ons je eigen n en stuur aa nu je Meld

12 vember 20 met 11 no kan tot en um.nl Aanmelden .friesmuse se mu ite bs via de we

Jaarverslag / Zorggroep Groninge

MOLDED FIBER 172-044_ZorGr_JaarVerslag_v5.indd 1

28-08-13 14:03

Column

55

Column

Sluipmoordenaar tratie had hij niet opgemerkt dat

trouw op het oude steigertje tussen

vanuit het niets, hoog aan de wind

de Klok en de Goingarijpsterpoelen

en sluipmoordenaar”,

zeilend en vrijwel geluidloos een

zitten. Zijn vaste plek.

zei hij toen ik hem

Valk naderde die feilloos zijn lijntje

Komende vanuit de Klok zag ik hem

vertelde dat ik een Valk

van de hengel scheidde. Hij wist

van verre al zitten in zijn karakte­

had gekocht. Een naam die hij met

nog precies dat hij, in plaats van in

ristieke pose en outfit. Altijd met

respect uitsprak. Vroeger had hij

woede te ontsteken, vol ontzag het

zijn wollen mutsje op. Als het maar

een oude 16m gehad. 40 jaar oud

bootje nakeek. In perfecte balans

even kon zeilden we zo dicht moge­

en door hem zelf helemaal opge­

en één met de elementen voer de

lijk langs het steigertje en werd er

knapt. Hier had hij mij het zeilen in

Valk van hem weg. Op dat moment

even geroepen en gelachen.

geleerd. Het ding was na de op­

bij hem het beeld achterlatend van

’s Avonds belde ik hem en ver­

knapbeurt 100 kg te zwaar en, door

totale perfectie. Vanaf die tijd had

telde ik hem hoe de wedstrijd was

een verrotte spiegel, 20 cm te kort.

hij altijd met bewondering naar de

verlopen en geëindigd. Heerlijke

Maar ze diende haar doel: mij de

Valk gekeken en erover gesproken.

telefoongesprekken die vaak een

liefde voor het zeilen bij brengen.

Met name het feit dat hij volledig

uur duurden.

Wedstrijdzeilen was in de ‘Omstip­

verrast was door iets wat zich zo

In augustus 2005 werd hij ziek.

per’ niet mogelijk, ook niet stiekem.

gracieus door het water bewoog,

Niet meer in staat om tijdens die

Het was bij voorbaad gedoemd te

intrigeerde hem. De BM’er was

Sneekweek de dagelijkse gang

mislukken. Andere BM’ers waren

goedkoop en, zoals gezegd, diende

naar het steigertje te maken en de

allemaal lichter en hadden een lan­

haar doel. Maar diep in zijn hart

wedstrijd live te beleven, belde ik

gere waterlijn. Jaloers had hij van­

had hij liever in zoiets moois als

hem ’s avonds om verslag te doen.

uit zijn ooghoeken naar die andere

een Valk gevaren.

December van dat jaar overleed hij.

zeiljachtjes gekeken, vooral naar

Dat ik nu een Valk had en daarmee

Nu nog steeds, tijdens Kleine en

die met dat vogeltje in het zeil.

wilde gaan wedstrijdzeilen vervulde

grote Sneekweek zie ik ‘m zitten,

Hij vertelde me dat hij lang gele­

hem met trots. Wanneer we gezeild

met dat karakteristieke mutsje op

den aan de waterkant had zitten

hadden, belde hij om te vragen hoe

en besef ik dat zeilen in de Valk

vissen, zijn hengeltopje net uit

het gegaan was. Als we op Sneek

nog steeds onze grote gezamen­

het riet stekend. Turend naar zijn

voeren en de (Kleine) Sneekweek

lijke liefde is. Daar ben ik hem nog

dobbertje en in volledige concen­

banen werden gezeild, zag ik hem

steeds erg dankbaar voor.

Tekst: Eddie Griepsma

“E

2

VALK | 75 jaar | 1939•2014

56

Zeiltips en tricks

Noord versus West

Foto: Peter van Riet

NoordversusWest

Noord Het verhaal van Peter van Riet en zijn dochter Sandra versus West Tekst: Peter van Riet en Wilma van Dormalen

De zeilcarrière van Peter startte in de jaren ‘70 in de Vaurien. Hij zeilde in die periode actief mee met klassenevenementen. Het wedstrijdzeilen was toen erg populair en de velden in vele klassen waren groot. In 2005 stapte hij met dochter Sandra in een Valk en ging hij weer wedstrijdzeilen. De tijden en de belevingen van vroeger waren vervlogen, maar er diende zich een nieuwe, spannende periode aan.

A

anvankelijk was het de bedoeling om met dochterlief een paar wedstrijdjes op de Kaag en omgeving te gaan varen. Peter over zijn beginperiode in de Valk: ‘Al snel werd duidelijk dat ik me bij omgeving iets anders voorstelde dan Sandra. Je zou kunnen zeggen dat ik meer regionaal dacht en Sandra meer “mondiaal”, zonder daarmee Friesland aan te duiden als een ander land. Dit resulteerde in het feit dat we met enige regelmaat ook in het noorden gingen varen. Ik vermoed dat de lager liggende gemiddelde leeftijd van de Valkzeiler mede debet is geweest aan deze move.’

Sandra legt uit wat leuker was aan zeilen in Friesland: “Dat waren de tegenstanders.

Het vaste clubje op de Kaag kenden we inmiddels wel. Zeker in het begin hadden we op de Kaag vooral strijd in de achterhoede.

Langzaamaan kropen we steeds verder naar voren. In Friesland kwamen we allemaal andere boten tegen. Het veld in Friesland is een heel stuk sterker. Het lijkt wel of er nog een categorie zeilers boven de goede zeilers zit. Je wordt daar dus goed op je plaats gezet en foutjes zijn haast niet meer goed te maken. Naast het niveau van de zeilers zit er ook een verschil in de leeftijd van de zeilers.

Waar je in het westen tussen de papa’s (en zelf opa’s) zeilt, zijn er in het noorden meer jongeren.”

Peters zeilroots liggen in het westen. Hij is opgegroeid in de wedstrijdzeilerij, waar het VALK | 75 jaar | 1939•2014

bijna vanzelfsprekend was dat iedere watersportvereniging een clubhuis en haven heeft.

Peter: ‘Als je niet beter weet, dan verwacht je overal in Nederland een clubhuis en een haven, maar dat bleek niet het geval te zijn.

Ik zal nooit vergeten dat we aan een klasse evenement in Grou gingen meedoen. Kamperen dus in het tentje dacht ik, maar mooi niet! Na enige twijfel over de faciliteiten, die eigenlijk een beetje werden ingegeven door reactie van de Friezen, nam ik contact op met Watersportvereniging Frisia. Kennelijk belde ik op een wat ongelukkig tijdstip, want de secretaris was niet thuis. Een dag later werd ik teruggebeld en op mijn vraag waar ik kon kamperen, werd het even stil.

Ja, tot voor kort was er wel een veldje, maar de gemeente stond kamperen in het parkje niet langer toe. In het parkje? Dat was in het westen toch nooit het geval? De secretaris proefde mijn verbazing en gaf direct aan dat je ook terecht kon bij het watersportpark Yn’e Lijte of in een hotel kon verblijven. Zo had ik het wedstrijdzeilen nog nooit eerder beleefd. Ik wist dat veel Friezen kostenbewust zijn en dat ben ik net zo. Het verbaasde me dus enorm, maar het einde van het liedje was wel dat we een trekkershut bij Yn ‘e Lijte huurden, tegen een redelijke prijs.’

Het koppel reisde voor het evenement af naar Friesland. De vrijdagavond voorafgaand aan het klassenevenement had het de hele dag flink geregend en de avondspits bleek later de op een na langste file ooit te zijn. Sandra en Peter kwamen in het pikkedonker aan en de receptie van het park was allang gesloten. Gelukkig kwam het uiteindelijk op zijn pootje terecht, maar het was wel anders dan bij ons. Peter en Sandra raakten zoetjesaan gewend aan de gebruiken in het noorden: ‘De jaren daarna hebben we naar volle tevredenheid gebruik gemaakt van het toenmalige Stay OK hotel in Grou.

Nog weer later is de Doerak gaan fungeren

57

58

NoordversusWest

Noord versus West

Foto: Wilma van Dormalen

Foto: Rene van der Kaaden

als moederschip. Dat is ook een verschijnsel dat in Friesland nog vaak voorkomt. Nog een verschil is dat we in het westen alles met de trailer doen, terwijl in het noorden de Valk vaak in een botenhuis ligt. Na de wedstrijd wordt de zeilboot door een ander bootje terug naar de loods gesleept.’

Het sociale gebeuren bij de klassenevenementen in het noorden en in het westen liepen ook uiteen. Sandra waardeerde de gezelligheid in Friesland: “Als je een groot aantal weekenden aan het zeilen bent en dus ook zondag weer vroeg op moet is het niet echt aantrekkelijk om er ‘s avonds nog op uit te gaan. Na een warme douche is de bank of je bed ook wel fijn. Om het sociale leven toch een beetje gaande te houden vond ik het ideaal dat ik zeilen kon combineren met stappen. Waar de havens in het westen vaak afgelegen liggen, zoals trouwens in Sneek ook het geval is, liggen de boten in Friesland

vaak naast de kroegen. De Valkendinertjes zorgen ervoor dat iedereen elkaar weer opzoekt aan het eind van de dag. En als het bodempje is gelegd wordt er bedacht waar het volgende biertje gedronken gaat worden.”

Peter: ‘In het noorden bleven de zeilers tot na de wedstrijden gezellig hangen voor een BBQ of andere maaltijd. Dit in tegenstelling tot het westen. Daar voer je je wedstrijdjes en dronk je na afloop misschien nog een biertje. Dan hoorde je “Jongens Oant Moarn” en ging iedereen weer naar huis. In Friesland trokken de Valkzeilers zich vaak

terug in een moederschip. Dat is niet zo vreemd, want dat is per slot van rekening je huis op dat moment. In de haven kon je precies zien wie als team bij elkaar hoorde en wie familie van elkaar was. Ook zag je wie vriendjes van elkaar waren. Je moest wel wat langer meedraaien om te kunnen herkennen wie in welk moederschip zat. En ook was het dan handig om te weten wie in welke Valk voer. Zo kwam je er wel achter.’ Een paar jaar geleden kwam verandering in de trend dat deelnemers in het westen na het zeilen weer snel naar huis gingen. Peter vertelt ook over de gezellige etentjes, die in het noorden ontstonden: ‘Na afloop was er een borrel of een georganiseerde maaltijd. Dat was vaak een gezellige BBQ. Was dat een westerse vinding? Welnee. In Friesland deed men dat bijna altijd al. Zeker op Langweer bij de familie Mulder, waar de Valkenklasse altijd welkom was, waarvoor hulde. Maar ook in Grou werd vaak bij families thuis of op de locatie zelf nog wat georganiseerd. Ik herinner me nog een keer een middag, toen het weer wat wisselvallig was. Gelukkig hadden we een partytent, maar dat verliep toch anders dan verwacht. Bij het optuigen kreeg de wind op enig moment vat op de geleende partytent, die helaas onherstelbaar beschadigd raakte. Gelukkig voor de deelnemers bleef het droog en voor de schade aan de tent zal wel wat iets geregeld zijn. De gezelligheid was er niet minder om en dat zijn mooie herinneringen.’

1939•2014 | 75 jaar | VALK

59

Noord versus West Foto: www.amisia.nl

Foto: www.amisia.nl

Sandra koestert ook mooie herinneringen: “De bijzonderste ervaring was in Alkmaar waar Bouwe (bemanning 725) en ik een zeer bizarre avond hebben meegemaakt.

Maar omdat we hebben afgesproken dat ­Eddie (stuurman 725) daar in het belang van Bouwe niks van mag weten kan ik er

Foto: Henk de Joode

niks over zeggen. De mooiste weekenden waren toch wel in Grou. Ons evenement valt altijd samen met de kermis van het dorp. Na een rondje in de zweefmolen, een paar biertje op het terras gaat dan eindelijk de Treemter open. Deze discotheek zou in alle andere gevallen een no-go zijn maar dit weekend, met de Valkenvrienden, kan het.

Het is maar goed dat het dopingreglement nog niet dusdanig streng is dat er zondagochtend een alcoholtest wordt afgenomen want een aantal bemanningsleden, maar ook een enkele stuurman zou er niet doorheen komen. Je begrijpt het, die zondag gaat ook bij slecht weer, de zonnebril op.”

60

Valkvakantie

Met de Valk op vakantie De Valk is een fantastische wedstrijdboot, maar er kan meer mee dan alleen snel om de boeien zeilen. In de zomer van ’92 trokken mijn vrouw Yvonne en ik de stoute schoenen aan en gingen we met de boot op vakantie. Direct na de Kaagweek vertrokken we met de Valk 355.

Vooraf kochten we nog even een mooie scheepsolielamp en leenden we een 3 pk buitenboord motortje van een kennis. Deze werd op een plank op dek en spiegel bevestigd en daar gingen we.

Zwager Siebe en zus Marijke wuifden ons na vanaf de haven van Warmond, alsof we een wereldreis gingen maken. We gingen vrijheid en avontuur tegemoet.

Tekst: Jacques en Yvonne van Schie

N

a ons vertrek werd het al snel donker. De olielamp ging in het zijwant en we besloten op de Kaag te overnachten, bij de Eijmerspoel. Het anker van 8 kg. ging uit, maar bij het terug­ lopen naar achteren stootte ik de nog brandende olielamp overboord. Ik kon hem nog een stukje volgen richting de bodem. Potverdorie daar ging onze mooie nieuwe olielamp!

Met de spiboom prikte ik in het gebied waar de lamp lag. He­ laas lukte het niet om de lamp naar boven te krijgen. Toen zat er maar een ding op; zelf te water gaan. In het donker

ging ik in mijn onderbroek te water om met mijn voeten in de bodem met blubber te voelen.

En warempel, ik had hem ge­ vonden. Ik kreeg de lamp boven water door hem tussen mijn tenen te klemmen. En de lamp deed het wonder boven wonder nog. Nou, dat was een lekker begin van de vakantie….Even verderop lag een motorboot met waaierkop voor anker. Ik zag nog net het licht uit gaan en later bleek dat het Kik van Swol was, die het hele gebeuren had gevolgd.

De volgende dag goot het pijpenstelen. De motorboot was inmiddels al vertrokken en

wij maakte ons klaar voor een natte dag en dat werd het ook.

We gingen richting de Westein­ der en hebben alleen met ons hoofd boven het dekzeil geva­ ren. Bij aankomst zochten we een oppertje bij de Kleine Poel op. Het bleef nog de hele avond en nacht regenen. Tja, dan is het toch wel armoede om aan boord te verblijven. Maar de volgende dag was het geluk­ kig droog en konden we alles wat klam en nat was ophangen en laten drogen. De volgende bestemming was Nieuwkoop.

We voeren via de Drecht, de Amstel en de Kromme Mijd­ recht naar Nieuwkoop. Toen we

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Valkvakantie

daar aankwamen begon de zon te schijnen en konden we lekker zonnen, zwemmen en vissen.

Zo hoort vakantie te zijn.

Na twee dagen zeilden we op de genua via de Heicoop, onder de snelweg door bij Breu­ kelen en de Vecht naar Loos­ drecht. We zochten een lekker plekje op tussen de vierde en vijfde plas. ‘s Avonds deden we samen een viswedstrijd. Om beurten hielden we de hengel vijf minuten vast, want we hadden maar een hengel. Na een half uur keken we wie de meeste vis had gevangen. De afwas was makkelijk. In het bui­ tenwater spoelden we voor en daarna ging de afwas nog even in een teiltje met gekookt water.

Koffie en thee maakten we met behulp van een klein butagas toestel en dat ging prima. Na enige dagen aan boord krijgt ieder kastje zo zijn eigen, spe­ cifieke functie. ‘s Avonds lazen we een boek of de krant en mijmerden we onder het genot van een whisky, heerlijk!

Na enige dagen Loosdrecht vertrokken we ‘s morgens vroeg naar Alkmaar, via de Mijndense sluis, Amsterdam en de Zaan, waar we overnachtten in de geur van cacao. De volgende dag, het was een zaterdag, meerden we af in het Limmer­ gat. Daar waren kleine eilandjes waar je heerlijk rustig kon liggen. Er was werkelijk geen bootje op de plas te zien, waar waren al die vakantiegangers?

Maar ojee, we hadden het nog niet gezegd of we zagen in de verte een stipje aankomen, dat

VALK | 75 jaar | 1939•2014

steeds groter werd. Het bleek een lawaaiig motorbootje te zijn, dat even later pontificaal op slechts vijf meter afstand van ons ging liggen. Weg was onze rust! We hoopten dat ze snel weer zouden vertrek­ ken. Het was zaterdagmiddag ongeveer kwart voor vijf en ik wilde thee zetten. Toen was het gas ineens op, maar we wilden het hele weekend wel kunnen koken.

Razendsnel haalden we het anker op en gingen we als een speer naar de dichtstbijzijnde camping en watersportshop in Uitgeest. Om 17.30 uur kwamen we rennend aan. Ze stonden net op het punt om de winkel te sluiten. Het bord dat buiten op de stoep stond werd al naar binnen gehaald. Ze hielpen ons gelukkig toch nog en zodoende hadden we gas en konden we weer konden koken dat weekend. Vervolgens gin­ gen we terug naar het plekje en zagen we dat het motorbootje op onze plekkie was gaan lig­ gen! Toen voeren we maar door naar een ander eilandje, waar het ook heerlijk rustig was.

De volgende dagen zeilden we veel en deden we in Alkmaar

boodschappen. Op woensdag vertrokken we in alle vroegte richting Amsterdam, via ‘t IJ naar het Amsterdam-Rijnka­ naal, naar Driemond, waar we de Gein afzeilden richting Abcoude. Wat een prachtig water is dat toch! Bij Abcoude kwamen we voor een verrassing te staan. De spoorbrug zou pas om 21.00 uur even opengaan en dat betekende dat we nog 4 uur moesten wachten. Daar hadden we natuurlijk geen zin in. Er zat niets anders op; de mastkoker moest eruit. Alles werd plat op het dek gelegd.

We gingen beiden in de kuip liggen en duwde de boot onder de brede brug door. Halver­ wege werden we verrast door een razende trein boven ons hoofd en dat was een behoorlijk angstig moment. Na de brug ging de mastkoker weer op zijn plaats. Daarna voeren we door naar Abcoude waar we moesten wachten bij een bruggetje. We legden aan de kade aan, waar tevens de ingang van het plaat­ selijke Chinese restaurant bleek te zijn. Nou dat was natuurlijk erg makkelijk, Chinees eten letterlijk naast de deur. Met het eten van de afhaalchinees aan boord voeren we op ons gemakje door naar een plekje op de Angstel.

De dag erna vervolgden we onze tocht via de Waver naar Uithoorn, waar we op de Kromme Mijdrecht midden tussen de weilanden sliepen.

Het was een heerlijk rustig plekje, waar je ook fantastisch kon vissen. Maar het verliep helaas niet vlekkeloos, want die nacht zullen we niet gauw vergeten. ’s Avonds trok een ontzettende onweersbui over ons heen met een enorme hoe­ veelheid regen. Het was echt ongelofelijk noodweer. De Valk

61

trilde gewoon op het water door het onweer en we deden de hele nacht geen oog dicht. In de verte hoorden we volop sirenes van brandweer en politie. En daar lagen wij dan, midden tussen de weilanden met mast omhoog als hoogste punt van de omgeving. Toen mijn vrouw vroeg: “zullen we de mast naar beneden doen?” zei ik in eerste instantie: “ja maar dan wordt echt alles kletsnat, hoor”. Toen ze vroeg: “kan het onweer in de mast slaan”?, antwoordde ik: “nou, als we zo blijven liggen, dan liggen we precies met onze hoofden tussen de verstaging en zijn we er allebei direct geweest”. Dat was voor mijn vrouw de druppel die de emmer deed overlopen. We kwamen direct in actie, het was toen denk ik drie uur ’s nachts. In de stromende regen streken we de mast. Dat gaf ons wel een veilig gevoel en ook eindelijk rust, want we vielen daarna vrij snel in slaap.

De dagen erna vertoefden we op onze vertrouwde Kager plasjes, een thuiswedstrijd.

Onze avontuurlijke vakantie op de Valk duurde uiteindelijk drie weken. Ik kan het iedereen aanraden! Je bent dan echt één met de natuur en je leert e ­ lkaar echt goed kennen op een paar vierkante meter. Het was een unieke ervaring. Bij ons zit het dus wel goed!

in the picture...

Foto: Reinoud van Leeuwen

... Kralingen 2013: Valk 845, waterline vs skyline Rotterdam!

Markante Valkzeilers

Deel 2

Markante

Valkzeilers

Dit is deel 2 van de serie portretten gekozen uit de vele h­ elden z­ oals wij ze in de ­Valkenklasse h­ ebben en helaas ook hadden. Markante personen die zich manifesteren in de ­wedstrijden, maar ook naast het zeilen i­conen zijn of waren. Natuurlijk is dit een selectie en geniet elke Valkzeiler binnen de Valkenklasse zijn eigen heldenbestaan.

Jan Duits (1930) Tekst: Mart Kat

Jan Duits kocht de Valk 241 in 1958 van ene heer Van Vliet uit IJmuiden. De 241, met Bruynzeel bouwnummer 71, was toen nog in toeruitvoering. Het wedstrijdvirus was bij de familie Duits toen al aanwezig en binnen een paar maanden werd de ­“Barrel” in wedstrijduitvoering gebracht.

Jan zeilde de eerste jaren met zijn vrouw Eef alle wedstrijden op het Alkmaardermeer en bij gebrek aan een motorboot en trailer werden de wedstrijden op de Kaag , Loosdrecht en Haarlem al zeilend vanaf het Alkmaardermeer bezocht. Op Alkmaar werd Jan in zijn beginjaren als wedstrijdzeiler een geducht tegenstander van o.a. Henk Kirkenier, Henk Maasen, Ouke Dral, Sieb van der Meer en Piet Couwenhoven. Jan werd bij de oprichting van de VAKO in 1967 secretaris in het eerste bestuur onder voorzitterschap van Ed Hoppe, met de bestuursleden Arie Klein, Klaas Beks, Jan F. Klazinga van der Varst en Hans Vis. Na 6 jaren in het bestuur te hebben gezeten vond Jan dit mooi geweest en trad vervolgens toe tot de Technische Commissie van de VAKO. Na tientallen jaren T.C. werk werd Jan terecht benoemd tot erelid van de VAKO. Jan verkocht de 241 in 2005 aan Mark

Nauta nadat hij tot 2004 991 keer aan de start voor een wedstrijd verscheen, wedstrijden waarin hij 194 keer een prijs behaalde waaronder 13 wisselprijzen. Al deze feiten toverde Jan moeiteloos uit een piepklein opschrijfboekje waarin ook alle aan -en verkopen voor de 241 keurig met prijs en op datum genoteerd staan.

Opvallend aan de 241 was in de tijd dat Jan nog vele Pantertjes wegblies, een r.v.s haakje aan de giek waarin het brandende Pantertje tijdens de wedstrijd even bevestigd kon worden op spannende momenten.

Foto: Reinoud van Leeuwen

64

Jan was, mede door zijn functie als klas­ secontroleur, jaren lang een trouw deel­­nemer aan de Nederlandse Kampioenschappen. Bij een van deze NK's op Sneek, met het starteiland nog zonder steigers en beschoeingen, werd het Jan ‘s nachts te veel met alle golven aan lagerwal. De volgende morgen vonden we Jan slapend op een tuinstoel in een toen nog aanwezige telefooncel. Jan had ‘s nachts nog wel de stootwillen tussen Valk 241 en de motorboot voorzien van afgeknipte lange onderbroeken tegen het piepen en beschadigingen. Dat heet liefde voor je Valk.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Foto: annabeloosteweeghel.nl

Kik van Swol (1939) Tekst: Tom Muller

Bij de Hollandse Valkzeilers is als echte Amsterdammer Kik van Swol al decennia een begrip; voor de jongere lezers daar bedoelen we mee Kik senior. Niet alleen was hij als zeiler opvallend, maar ook was hij bekend door zijn technische inslag dat wil zeggen altijd aan het verbeteren bij boten qua beslag en andere uitrusting.

Techniek en zeilen was zijn ding. Van zijn hand hebben we giek/gaffel beslagen gezien, die totale veranderingen brachten, zoals de constructie van de vallen bij de mast, de tijdens de wedstrijd wijzigbare verstaging en ook zijn inbreng op trailers.

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Buiten de wedstrijden was hij altijd bereid anderen te helpen met de boot. Voor zijn vrienden was het ‘even langs Kik rijden’.

Bij de woonboot met veel Valken op de stoep stond de thee van Gerie altijd klaar.

Voor de oudere kenners onder ons: Kik maakte jaren geleden voor zichzelf een houten roerblad. Het zag er mooi uit en was lekker licht. Helaas met windje zes brak het roerblad op de Alkmaardermeer.

Het ging dwars doormidden en de hele 93 ging ten onder. Dat gaf wel enig commentaar bij de vrienden. Als zeiler had hij echt een neusje voor lichte wind. Hij was in staat uren stil te zitten. Langzaam maar zeker wist hij zo voorin te komen. Je wist met dat soort wind dat hij altijd naar voren kwam, waar vandaan dan ook. Als je hem in de wedstrijd nog niet gezien had, hoorde je hem wel, vooral bij boeirondingen. Hij was er een meester in om er steeds tussen te zitten. Een mooi voorval bij Kik aan boord vond plaats tijdens wedstrijden op de Braassem. Hij zeilde

lekker op een mooi voordewindse rak met spinaker op, windje vijf, maar toen sloeg bemanning Klaas Smit overboord.

Hij bleef met zijn been in de schoot achter de boot hangen, terwijl de boot natuurlijk lekker vooruit bleef gaan. Klaas lag achterstevoren in het water en werd achter de boot aangesleurd. Hij hapte geregeld naar adem en dipte onder in het water.

Kik wist uiteindelijk de reeds blauw uitgeslagen Klaas in de boot te krijgen. Tijdens de borreltijd na de wedstrijd had de man het nog benauwd en bekwam hij van de schrik. Kik heeft veel wedstrijden gevaren en was vooral succesvol met licht weer. Jammer genoeg heeft hij de laatste tien jaar zijn boot als soort werkgelegenheidsproject thuis staan in Noordwijkerhout en vaart hij zelf niet meer. Hij hoort bij de (Hollandse) Valkenhistorie met een Alkmaars tintje.

Noot van de redactie: In 2013 voer Kik weer een NK; met zoon Roy zeilde hij zich in de Gold Fleet.

66

Markante Valkzeilers

Chris Altena (1959) en Onno Yntema (1961) Tekst: Koos Timmenga

Wanneer ik in gedachten terugkijk naar mijn begin jaren in de Valk 168 , die ik destijds overnam van Hans van Geenhuizen, komen er onmiddellijk twee opvallende figuren in beeld, die bepalend zijn geweest voor onze Noordelijke Valkenklasse.

Twee marktante zeilers uit de Sneeker regio waren gezichtsbepalend. En destijds ging er niets boven het noorden!

De ene markante man was Chris Altena, bekend van zijn eigenhandig vervaardigde Valk 820 (een kopie van de Westervalk 804), en Einstein Onno Yntema (Valk 802 en later in de vermaarde kampioensboot 830).

Een kenmerkend beeld uit de midden jaren ‘90, laat zich het best beschrijven, door op de steiger van het Foarunder aan het Sneekermeer een kijkje te nemen bij de Dolmanvlet van Onno en Carolien, die juist ouders waren geworden van hun dochter Femke. Trillingen in de steiger kondigden de komst van Chris Altena aan (125 kg) en je kon er op wachten: totdat Chris weer verdwenen was krijste Femke onophoudelijk en ik kan jullie verzekeren, met die kleine stembandjes was niets mis. Je kunt je voorstellen dat het op deze manier bij twee snelle kopjes koffie bleef, die niet de tijd kregen om koud te worden.

Femke kreeg het zelfs voor elkaar, dat Chris voortaan zijn koffie op de steiger dronk. Dit was mede op verzoek van de “buur”schepen.

Onno was afkomstig uit het plankzeilen (3e op de Elfsteden surf marathon), dus fysiek, een bonk spieren. Zijn uitgekiende ideeën over varen, techniek en tactiek, en met name fysieke inspanning waren altijd onderwerp van levendige discussies met Chris Altena, die de Yngling had ingeruild voor Valk 820. Alle moderne trimmogelijkheden, die je tegenwoordig ook bij bijvoorbeeld Fred Schaaf in de 844 aantreft, had Chris ook aangebracht. Hij was

hiermee dan ook zijn tijd ver vooruit! De 820 was dermate met epoxy verstevigd, dat een ongekende stagspanning kon worden toegepast, zodat de rompvorm wellicht wat voordeel zou geven. Chris had zijn Valk 820 Cache genoemd, en was ook met deze naam (die te maken heeft met het tijdelijke pc geheugen),

En destijds ging er niets boven het noorden!

Onno Yntema en Chris Altena: Friese Innovatoren: Onno Yntema (li) en Chris Altena tijdens NNWB Kampioenschap in Heeg in 1996

een pionier op informatica gebied. Pas in 1997 leerde ik met floppy discs werken op een oude Olivetti. De berekeningen van de jaarprijs Noord bleek een zeer ingewikkelde formule te zijn, waar de heren Altena en Yntema zich weken op hebben uitgeleefd.

Vaak was de 820 bij wedstrijden als eerste bij het indewindse merkteken, waarna zich vervolgens telkens een drama in het voordewindse rak voordeed. Die 820 lag dan voor anker…. Iedereen herinnert zich die grote bouwvakkers bilnaad, op het achterdek van de 820 die gedurende het rak niet meer bewoog, totdat alle schepen voorbij waren.

Niet vreemd natuurlijk dat op een gegeven moment Altena voor het wat zwaardere werk van het skûtsjesilen koos.

De 802 van Onno en Carolien Yntema won

in die jaren heel veel prijzen; desondanks meende Einstein dat er nog meer in zat. De 830 (de Sledgehammer II) werd door hem zelf getekend, met als leidraad natuurlijk de bestaande ontwerptekeningen. Het bleek na wat aanpassingen een zeer succesvol schip te zijn dat gedurende 10 jaar een stempel drukte op de wedstrijd uitslagen. Onno werd er 1x kampioen mee, totdat 1 dag voor de volgende kampioenschappen een delegatie van het KNWV met geavanceerde lasermeet apparatuur, een omstreden einde maakte aan dit Valken verhaal. Nog nooit was een Valk zo goed gemeten!

Zo eindigde abrupt de Valkencarrière van één van de meest markante Valkzeilers, die als grote inspiratie bron voor het Noordelijke wedstrijdzeilen gezien kan worden.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Markante Valkzeilers

67

Hugo Maarleveld (1952) Tekst: Durk Zandstra en Willeke Zandstra-van Buren

VALK | 75 jaar | 1939•2014

“Decennia lang VIP (Valken Interested Person)” zijn redactielidmaatschap van het beroemde jubileumboek bij het 50 jarig jubileum. Vanwege al zijn inzet voor de goede zaak van de Valkenklasse, werd hij benoemd tot erelid van de VAKO. Ondanks uitstapjes naar de FD, waarin hij in 2011 de Eurocup serie won, ook weer met 3 verschillende bemanningen, blijft Hugo een VIP (Valken Interested Person).

We wensen Hugo in de Ramona nog vele jaren zeilplezier en hopen op nog vele acties van hem ten faveure van ons bijzondere bootje.

Foto: Jef Delhez

Er zullen weinig Valkzeilers zijn die Hugo niet kennen. Hugo heeft op vele manieren een bijdrage geleverd aan het wel en wee van de Valkenklasse. Niet alleen als zeiler, maar ook als kritisch lid van de VAKO, als (oud) bestuurder van de VAKO en van het Verbond.

Dat kan ook bijna niet anders als je al sinds de late jaren 60 van de vorige eeuw met zeer grote regelmaat in een Valk wordt aangetroffen. Aanvankelijk als stuurman van de 365 en later van de 76, de Ramona. Ook als bemanning zagen we frequent aan boord bij Valken coryfeeën, zoals Maarten Stomp en Fokke Jansma. Daarbij hebben velen als bemanning bij Hugo in de boot gezeten. Tijdens een Sneekweek of Kaagweek zeilde Hugo weleens bijna elke dag met een andere bemanning. Jonge talenten genoten bij hem aan boord als bemanning een opleiding. Soms ging dat gepaard met enige hilariteit, zoals die keer met de youngsters Mandy Mulder en Toos Zandstra. Tot verassing van Hugo, ging Mandy in de trapeze hangen, terwijl ze eigenlijk niet zoveel kilootjes had in te brengen. Maar niet alleen youngsters worden als bemanning gecharterd, want ook met oudere zeilers wordt gezeild. Roel Veldhuizen (toen al 80+ en in trapeze!) was bemanning tijdens een Kaagweekwedstrijd, net als Jan van Wijngaarden en Wim Meihuizen, die toen al ruim de 70 was gepasseerd. Hugo heeft een speciaal plekje voor oud Valkzeilers/bestuurders, wanneer zeilen voor hen er niet meer bij is wegens ouderdom of ziekte. Hij bezoekt regelmatig en zeer trouw deze groep van oudzeilers.

Hugo doet regelmatig een beroep op zijn organisatietalent en zijn uitgebreide netwerk. Dit talent spreekt hij aan om de Ramona weer bemand aan de start te krijgen. Zijn organisatie talent kwam tijdens zijn voorzitterschap van de VAKO van 1989-1995 goed van pas. Een paar keer moesten er harde noten worden gekraakt, zoals tijdens de kielaffaire en zaken die betrekking hadden op de relatie van de klassenorganisaties met het Verbond.

Op onnavolgbare wijze weet Hugo door middel van vele humoristische stukjes in het Valkennieuws, waarvan sommige echter

weleens een vileine ondertoon konden hebben, de vinger op een zere plek te leggen. Dit wordt echter lang niet altijd door iedereen zo begrepen. Hiermee is en blijft hij het “geweten” van de klasse. Van zijn vele activiteiten voor de Valkenklasse memoreer ik hier nog graag de reanimatie van het Valkennest Rotterdam en

68

Markante Valkzeilers

Madelien Regeer (1987) Tekst: Wilma van Dormalen

Madelien is één van de nieuwste aanwinsten in de Valkenklasse. Samen met Rutger Bosland is ze sinds 2012 ­actief in de Valk. De jonge stuurvrouw is na een jaar proefvaren in het Talentenjacht enorm enthousiast. In 2013 koopt het koppel hun eigen Valk: de 704.

Madelien maakt op 10 jarige leeftijd tijdens een familiedag voor het eerst kennis met zeilen. Samen met haar nichtje gaat ze die zomer meteen voor het eerst op zeilkamp.

Haar oudere neef is dan al instructeur. De hele week regent het bijna onafgebroken, maar dat drukt de pret niet. De liefde voor zeilen is geboren!

Na een aantal jaar als cursist is de tijd rijp voor de zeilinstructeursopleiding. In het voorjaar van 2004 leert ze Rutger kennen, die haar trainer is. Ze herinnert zich nog goed de dag dat “man-over-boord” werd geoefend. Rutger nam samen met zijn mede-opleider Ewout vijf man-overboord-boeitjes mee uit andere Polyvalken en kwam bij Madelien aan boord. De één na de andere “man” werd overboord gegooid en de eerste was nog niet opgehaald of de andere 4 lagen ook te wachten in het

koude water; een goede leerschool.

In de jaren erna geeft Madelien vele zomers les bij zeilschool “de Vinkeveense Plassen”. Van zeilen zelf komt het niet zoveel en dus blijft de wedstrijdervaring beperkt. Alleen de Nederlandse Zeilschoolkampioenschappen worden trouw gevaren. In 2011 zeilen Rutger en Madelien voor het eerst samen een wedstrijd.

De Sailhorse van Rutgers vader testen ze tijdens de Kleine Sneekweek. Madelien heeft nog nooit met spinnaker gevaren en kruipt achter het roer. Ze winnen prompt de eerste wedstrijd en dat smaakt naar meer. Met de Sailhorse zeilen ze helaas maar weinig wedstrijden per jaar. Het stel gaat op zoek naar een 2-mansboot, die geschikt is voor zowel een meisje als een lange vent. Het moet een eenheidsklasse zijn waarbij veel wedstrijden per jaar op de kalender staan. De Valk komt in beeld en voldoet aan de eisen. Een jaar het Talentenjacht uitproberen is perfect om te kijken of het aan de verwachtingen voldoet. Na kort overleg gaat Madelien sturen. Rutger heeft daar ook oren naar, maar gezien zijn

lengte is hij tot de “draad” veroordeeld.

Madelien licht enigszins beschaamd een tipje van de sluier over de verhoudingen aan boord: “Ik stuur, alhoewel? De helmstok heb ik op het Sneekermeer een keer overgegeven aan Rutger. In 2012 waren de golven hoog en de wind was hard. Dat zorgde bij de start van de zomerwedstrijden voor angst en tranen. Rutger vroeg: “Durf je wel als ik stuur?”. We wisselden in 5 minuten, tussen voorbereidingssein en start, snel van trapezevest en gingen van start. Eenmaal bij de bovenboei vroeg Rutger: “Nou, jij weer sturen? Hijs de spinnaker maar!”. Tsja, expo­sure in vivo, bleek dé manier om stoerder te worden.”

Rutger en Madelien boeken het afgelopen seizoen in hun eigen Valk nog elk weekend vooruitgang. De eerste paaltjes zijn een feit en een derde plek in de jaarprijs geeft het enthousiasme en talent van koppel weer.

Met een actieve rol in de lustrumcommissie is Madelien ook naast het zeilen van waarde voor de vereniging. Met recht is ze een jonge heldin binnen de Valkenklasse.

"Ze winnen prompt de eerste wedstrijd en dat smaakt naar meer" 1939•2014 | 75 jaar | VALK

Markante Valkzeilers

De familie Van Schoten Tekst: Hugo Maarleveld

De familie van Schoten, bestaande uit vader Jan, moeder Wil en hun kinderen John en Wilma lieten zich in 1979 voor het eerst in de Valk zien. John en Wilma zeilden een aantal jaren niet onverdienstelijk in de FJ klasse maar eind zeventiger jaren waren ze daar wel uitgegroeid.

Ze ruilden twee FJ-tjes in bij Maarten Stomp, die hen er Valk 108 voor terug gaf. Tot op de dag van vandaag is Valk 108 in de familie!

Vanaf het eerste begin kwamen ze goed mee in de voorste gelederen. Wilma

om een handvol bootjes. Nee…op Loosdrecht of de Westeinder ging dat al gauw om vijfentwintig tot dertig schepen!

En dan waren daar natuurlijk ook nog de filmavonden, meestal in februari. Boven de broodjeszaak aan de Rijswijkseweg werd de woonkamer ingericht als Valkenhuisbioscoop. De tientallen genodigden werden ruim voorzien van alle heerlijkheden die de Van Schotens ook regulier leverden: overheerlijke broodjes kroket, ossenworst, en wat dies meer zij. Dit overigens onder de naam Dop-

jector aan en werden de films van het afgelopen zeilseizoen, veelal opgenomen door moeder Wil, vertoond. Nu zat in een van Wils films een fragment wat bepaald komisch was: Een Valk rondt als een van de eersten de bovenboei en hijst onmiddellijk de spinnaker. Tijdens het hijsen is er even wat minder aandacht voor de kruisende schepen en dat leidt tot een

Foto: Jan de Kreek

Illustatie: Martin van der Laan

Tegenwoordig zeilt John met Coen Schenk

oogstte veel bewondering voor haar bemanningskwaliteiten. Later zeilde John met Coen Schenk en dat ging ook prima.

Jan en Wil, zelf ooit wedstrijdzeilend in de Pampusklasse, volgden het Valkzeilen van hun kinderen op de voet. Stond er geen wind en was de Waterlandkruiser van de familie Van Schoten in de buurt, dan kregen de deelnemende Valken een sleep. Maar dat was nooit zomaar een sleep. Wil maakte dan voor alle bemanningen een heerlijke kop koffie, of als je wilde een kop thee en deed er dan nog een koekje bij! Denk niet dat het ging VALK | 75 jaar | 1939•2014

meijer en nog steeds zit deze beroemde Haagse broodjeszaak aan de Rijswijkse Weg, zij het op een andere locatie. De geuzennaam “Slaatjes” danken de Van Schotens overigens aan hun meer dan honderd jaar oude zaak.

Ooit kreeg een bekend zeiler een uitnodiging voor de Filmavond. Nooit eerder was hij gevraagd voor deze illustere bijeenkomst en nu lag daar plotseling een uitnodiging in de bus! Hij vermaakte zich die avond kostelijk en genoot van al het lekkers. Op het moment dat iedereen verzadigd en verkwikt leek ging de pro-

‘narrow escape’ situatie voor de Valk met spi. De stuurman wil om onduidelijke reden naar voren lopen en struikelt daarbij over zijn overloop. Dit fragment hebben de aanwezigen nog zo’n honderd maal herhaald gezien. Steeds weer onder aanmoediging van de aanwezige gasten spoelde Jan het fragment weer terug. Dat ging met zichtbaar genoegen!

Laat in de avond vetrokken we met buikpijn van het lachen huiswaarts. Maar één gast had buikpijn van iets anders en begreep inmiddels ook waar hij die eervolle uitnodiging aan te danken had.

69

70

Reinard Mulder (1928) Tekst: Gert-Jan de Roo

Foto: Reinoud van Leeuwen

Waterkampioen van 1940 verschijnt. Zijn oudste zus Carla Mulder en zijn toekomstige zwager Max Breuning bemannen de 139. Reinard Mulder wordt al snel een zeer succesvol zeiler en behaalt in 1951 en 1954 de Nationale titel in de Valkenklasse. Het zijn de jaren dat Jacoba van Beieren van alles organiseert om de Valk internationaal op de kaart te krijgen. In 1953 wint Reinard de internationale wedstrijden op het Sneekermeer. In 1954 behoort Reinard tot de deelnemers die naar Zweden gaan om wedstrijden te zeilen. In 1957 komt er bij Jachtwerf de Polle een nieuwe Valk op stapel voor Reinard Mulder, de 315 „Heroique”, waarin nieuwe successen worden behaald. In 1968 stapt Reinard enige tijd in de Drakenklasse en behaalt ook daarin het Nederlands Kampioenschap. Na de Draak gaat hij verder in de Olympische Tempestklasse en komt in die klasse oud-Valkenkampioenen Ben Staartjes en Ulbe de Vries weer tegen. Reinard Mulder volgde zijn vader in 1966 op als notaris te Langweer. Naast zeiler was hij ook bestuurslid van de K.Z.V. Sneek, de N.N.W.B., de K.V.N.W.V. en voorzitter van de K.W.V. Langweer. Zowel bij de oudere als de huidige generatie Valkzeilers is de familie Mulder zeer bekend en geliefd. Tijdens het traditionele Valkenevenement in Langweer bieden Reinard en zijn vrouw Gonneke de Valkzeilers een gastvrij onthaal in de heerlijke tuin van hun familiehuis „de Wijde Blick”, aan de Langweerder Wielen. Bij goed weer wordt daar traditioneel een barbecue georganiseerd. Zoon Hero Mulder werd ook een succesvol wedstrijdzeiler, o.a. in de Vaurien, Flying Dutchmanklasse en Finn. Sinds 1995 vaart de familie Mulder in de Valk 800.

Reinard’s vader, notaris K.H. Mulder, ging in 1940 meteen kijken bij de bouw van de Valken en bestelde daar een Valk, nr. 15 met de naam „Rirette”.

Reinard zeilde al op 12 jarige leeftijd in deze Valk, waarvan een mooi foto in de

Menno Huisman (1971) Tekst: Wilma van Dormalen

De belangstelling voor de Valk was bij Menno al van jongs af aan aanwezig. Op het Alkmaardermeer leerde hij zeilen.

Daar voeren in zijn jeugdjaren altijd grote Valkenvelden en dat vond hij fantastisch en spectaculair om te zien, vooral met veel wind. Na de Optimist stapte Menno over naar de Laser, met als hoogtepunt in 1993 deelname aan het EK. Hij maakte ook diverse uitstapjes als bemanning naar andere klassen. In de Vrijheid werd hij in 1991 voor het eerst in zijn leven Nederlands Kampioen. Ook zeilde hij in de Valk en de Vaurien. In 1995 won hij in de Vaurien de Sneekweek. Het wedstrijdzeilen is Menno op het lijf geschreven. Hij schrijft tijdens zijn zeilcarrière, die nog in volle gang is, een recordaantal van 7 Nederlandse Kampioenschappen in de Valk op zijn naam.

Menno laat niet onvermeld dat het een teamverdienste is. Hierbij doelt hij op zijn vaste maat in de Valk: Marcel van de Kooi.

In 1998 stuurde Menno voor het eerst een aantal wedstrijden in Valk 677. Zijn debuut was niet onverdienstelijk, want hij won de Kleine Sneekweek. Menno kreeg de smaak te pakken. In 1999 kocht hij samen met Marcel van der Kooi de Valk 45.

In hun eigen boot zeilen ze van begin af aan zeer actief. In het eerste jaar worden meer dan 60 starts gemaakt en alles met één doel: de beste worden. In 2002 wordt het harde werken voor het eerst beloond.

Menno en Marcel worden op de Braassem Nederlands Kampioen in de Valk. Dat kunstje deden ze nog veel vaker, met als resultaat: NK 2004 (Heeg), 2006 (Sneek), 2009 (Braassem), 2010 (Sneek), 2011 (Alkmaar), 2012 (Heeg). Het eerste kampioen-

schap op de Braassem in 2002 blijft voor Menno ‘toch wel heel bijzonder’. De meest spannende kampioenschappen waren het NK in 2004 en het NK in 2009, die beiden op 1 punt werden gewonnen. Het NK op het Alkmaardermeer in 2010 op eigen water is het meest opmerkelijk. In een serie van 9 wedstrijden voeren de mannen 6 maal achter elkaar een eerste plaats. Tegenslagen zijn er ook. Het NK in Vinkeveen in 2013 was volgens Menno: ‘Erg zuur voor ons. We hebben fantastisch gezeild, zeker de laatste dag toen het erom ging.

In het voorspel van de laatste wedstrijd wonnen we een matchrace met Hette van der Zwaag. Het kampioenschap lag binnen handbereik. Helaas knapte 300 meter voor de finish de piekeval en draaide Wouter Molenaar vlak voor de finish nog twee rondjes. Hette werd tweede en dus Nederlands Kam­pioen. Dat was heel bizar allemaal. Maar de winnaar heeft wat ons betreft altijd gelijk.’ Een paar weken later neemt Menno sportieve revanche.

Hij wordt Nederlands Kam­pioen 2013 in de Vrijheid.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Markante Valkzeilers

Piet van der Zwaag (1947) Tekst: André Fokkema

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Piet doet altijd mee om de prijzen. Hij won eenmaal de Nederlandse titel, veroverde meerdere malen tweede en derde plekken en ontving vele malen de hoofdprijs van de Sneekweek. De boot waarin Piet zeilt dient goed voor elkaar zijn en alle verstellingen moeten functioneren. Een set zeilen van Kort en Smits hoorde daar ook bij. Piet voer met en

Foto: Henk de Joode

Piet van der Zwaag is een zeiler die de Valkenklasse in het bloed meedraagt.

Als Valkzeiler heeft hij nu inmiddels een meer dan 40-jarige loopbaan in onze klasse achter zich. Piet zocht, nadat hij eerst in de Flitsklasse en daarna 6 jaar in de Topklasse had gezeild, een nieuwe uitdaging. Hij kon al jong als stuurman in Valk 670, de Barzoi, varen. Hiermee werd de basis gelegd voor jarenlang verblijf in de Valkenklasse.

Piet kocht de Barzoi en ging zeilen met zijn vriendin en latere vrouw Joke Fokkema. Nadat de Valk 670 verongelukte op de snelweg op weg naar het Nederlands Kampioenschap in Alkmaar werd de 753, de Bûzehapert, gebouwd. Piet zeilde onder andere met Siebrand Deen, Menno Deen (hiermee werd Piet eenmaal Nederlands Kampioen), Jan Sije Huisman en voer vele jaren met Gert de Bruin. Allen waren lange kerels, zodat met alle windsterktes met twee man kon worden gevaren. Piet is een liefhebber van veel wind, maar het zeilen was juist dan niet altijd gemakkelijk, want hij had jaren lang veel last van zijn rug. Desondanks werd het zeilen succesvol beoefend, mede dankzij zijn enorme doorzettingsvermogen.

Memorabel is een wedstrijd op Sneek, waar Piet met windkracht 6 met Ouke Joukes zeilde en André Fokkema als derde man aan boord zat. De drie bemanningsleden hadden die dag allen hun eigen handicap; Piet voer kreunend van de pijn vanwege zijn hernia, Ouke, als invallende tweede man bezeerde zich aan van alles in de boot en had dus een “zware dag” en André was door zijn astma erg benauwd en snakte regelmatig naar adem. Tijdens een gijp scheurde de mastrail van de giek van de mastkoker af. In alle haast werd er wat vastgeknoopt. Ondanks de perikelen aan boord werd de wedstrijd wel gewonnen.

71

voor K&S vanaf het eerste moment dat K&S bestond. Ter voorbereiding op een evenement besteedde hij altijd veel aandacht aan dit soort zaken. In de periode waarin zijn rug een te grote belemmering vormde om actief te zeilen, mocht zoon Hette in de 753 plaatsnemen. Dit bleek zeer succesvol te zijn. Toen het fysiek weer beter ging met Piet en de drang om wedstrijden te zeilen terug was, was Hette niet meer weg te denken uit ‘zijn’ boot. We zien Piet daarom tegenwoordig regelmatig in andere Valken deelnemen. Met dezelfde fanatieke instelling als vroeger, zeilend voor de winst, maar ook genietend van het spelletje. Naast het actief zeilen heeft Piet ook veel betekend voor de VAKO. Eerst als commissaris Noord, later als voorzitter. Hij was een voorzitter die hield van het goed en correct regelen van zaken. Piet besteedt veel aandacht aan de organisatie en de regels rondom het zeilen. Eerder bij de VAKO, maar tegenwoordig ook als wedstrijdleider of protestcommissielid praktiseert Piet deze belangrijke taken op het wedstrijdwater.

72

Markante Valkzeilers

Maarten Stomp (1939 – 2013) Tekst: Hugo Maarleveld

Maarten Stomp was zonder twijfel één van de meest creatieve en bevlogen Valkzeilers in de periode 1970-2000. Daarbij was hij ook een zeer sociaal mens; altijd bereid tot hulp en advies aan zijn medezeilers. De beste indruk van zijn kennis krijg je door het hoofdstuk 50 jaar techniek (pag. 49-65) in het boek 50 jaar Valk te lezen. Nu was dat hoofdstuk niet zonder slag of stoot tot stand gekomen.

Zijn mederedactieleden en coauteurs van dat boek moesten erg hun best doen om Maarten er van te overtuigen dat niet al zijn opvattingen zonder meer werden omarmd. Maar per saldo verscheen er een tekst die tot op vandaag een uiterst handig overzicht biedt van de techniek in de Valk.

Foto: Henry Haagen

Maarten startte in 1964 met Valkzeilen.

In dat jaar kocht hij Valk 118 van de Vlaardinger Maarten Benjert. In 1965 kreeg de 118 de naam Stiletto. Een meer dan goed gekozen naam, want de 118 sneed als een mes door het water en al vrij snel was Maarten voorin het wedstrijdveld te vinden.

Tussen de wedstrijden door was hij altijd bezig met het aanbrengen van verbeteringen aan beslag, zeilen of rondhouten.

Dat resulteerde in een lange reeks projecten. Ik noem er slechts enkele: de mastspoorstoel van roestvrijstaal t.v.v. het inzakken of breken van het mastspoor, een

vertraging met blokken op de piekeval (die tot dan toe met een wormlier werd bediend), het toepassen van “schuine cunninghamholes” in het grootzeil, het gebruik van een zware ring langs de voorstag waar de spinnakerval doorheen liep zodat de top van de spi bij het hijsen direct naar voren werd geleid, een doorlopend systeem van hals-neerhaler-grootschoot bevestiging en de ontwikkeling van een geprofileerd houten roer. Samen met Jan van Wijngaarden stelde hij de maten vast om de voorste spanten licht aan te passen, opdat het vlak gemakkelijker zou zijn aan te brengen. Vooral die laatste twee projecten zijn tot op de dag van vandaag gewaardeerd.

Er waren natuurlijk ook minder geslaagde projecten. Maartens gennaker voorstel haalde het niet. Met ongelooflijke energie en vasthoudendheid wierp hij zich op als gennaker-promotor. En als ik nu zie hoe vrijwel iedere moderne open boot met een gennaker wordt uitgerust, dan denk ik met weemoed terug aan de proef- en promotievaarten die Maarten voor vriend en vijand organiseerde. Nou ja…vijanden had Maarten eigenlijk niet.

Wel bokste hij op tegen een meerderheid van behoudende leden. In een eerdere, niet helemaal vergelijkbare situatie had Maarten het pleit uiteindelijk wel gewonnen. In 1975 confronteerde Maarten de ontwerper van de Yngling, Jan Herman Linge met verhoogde vlonders, nota bene bij een WK op de Attersee in Oostenrijk. Met zijn bemanning Karel van Asselt timmerden ze de vlonders uit steigerhout dat ze ter plekke confisqueerden. Het duurde zo’n jaar of vijftien tot dat Linge bereid was zijn ontwerp aan te passen: de verhoogde vlonders werden begin negentiger jaren een feit.

Als stuurman was Maarten de rust zelve.

Nooit een onvertogen woord, niet tegen zijn tegenstanders, en al helemaal niet tegen zijn bemanningen. Hoewel hij er vaak dichtbij was, is hij nooit Nederlands Kampioen geweest. Wel won hij vrijwel alle evenementen die er in die jaren werden gezeild tenminste één keer. Tot zijn favoriete wedstrijdwater behoorden Loosdrecht, Reeuwijk, Nieuwkoop en natuurlijk Kralingen! Plassenpieler als geen ander.

In 1973 verscheen Maarten op de wedstrijden met een fel paars gespoten Mercedesbus. Op het dak een imperiaal met masten gieken en gaffels. Het interieur bestond onder meer uit een werkbank en heel veel kisten met gereedschap. En natuurlijk was daar ook altijd de loodjestang! Na de Mercedesbus ging het nog een slagje groter: er werd eigenhandig een touringcar omgebouwd tot servicebus, met nu ook een wat meer luxe verblijf voor de bewoners.

Maartens vindingrijkheid leidde tot onverwachte toepassingen en hergebruik van de meest uiteenlopende attributen.

Een gevonden skistok werd gemonteerd tot joystick, een (goedkope) aluminium vlaggenstokhouder werd afgezaagd en omgekeerd zodat deze als dekdoorvoer voor de genua dienst kon doen, een deur werd omgebouwd tot surfplank en een afgedankte manometer gemonteerd als log. Een creatief brein dat altijd bezig was. Hoe bizar dat deze creatieve denker werd getroffen door de ziekte van Alzheimer. Maarten mocht niet zo oud worden als de Valk. Hij overleed op 21 november 2013 op 74 jarige leeftijd. Voor zijn zeilvrienden blijft hij de ongeëvenaarde uitvinder en sfeermaker rond de wedstrijdbanen.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

... Grou 2013: Strak aandewind VALK | 75 jaar | 1939•2014

Foto: Gert Jan de Roo

in the picture...

74

Polyvalken

Hoe Valk 125

de eerste Polyvalk baarde

Foto: Hans Snijder, LC

Tekst/beeld: Henry van Haagen en Hugo Maarleveld

De 60-er en 70-er jaren kennen een grote groei in de watersport. Zeilscholen en verhuurbedrijven floreren.

Zeilvakanties worden steeds populairder.

De vloten van veelal 16 Kwadraten groeien.

Maar hout is kwetsbaar en vereist regelmatig onderhoud. Verhuurders en zeilscholen zoeken nieuwe wegen naar duurzamer materiaal dat eenvoudiger is in onderhoud en reparatie en vooral veilig is.

Met hun grote vloten zijn zij daarom de katalysator voor een grootschalige overstap van hout naar polyester.

T

wee zeilschoolhouders in Friesland zien in dat de Valk niet alleen een veilige, ruime, stabiele en goed manoeuvreerbare boot is met uitstekende zeileigenschappen. Met een extra cursist aan boord ten opzichte van de 16 Kwadraat levert deze boot ook een aantrekkelijke extra omzet op. Maar vooral het relatief droog varen was door­ slaggevend bij de keuze voor de Valk. Met onervaren cursisten en huurders is de hechthouten Valk ook onderhouds- en schadegevoelig. In 1969 nemen de familie Zandstra van zeilschool de Veenhoop in Drachten en zeilschool Char-Els in Hemelum het initiatief om de eerste Polyvalk te bouwen. De Valk 125 dient als plug. De kimlatten worden verwijderd en vervolgens wordt van deze originele plug een mal gemaakt. Als de mal klaar is wordt Valk 125 weer in oude luister hersteld. Wat later sluiten de eigenaren

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Polyvalken

75

van twee andere zeilscholen, Wim de Boer van Krek Oer ‘t Wetter en Melis uit Terhorne, zich bij het tweetal aan.

Bouwen voor eigen gebruik De vier Polyvalkpioniers bouwen uitsluitend voor eigen gebruik. Precies weten we het niet, maar in totaal ging het om hooguit enkele tiental­ len exemplaren. Al vrij snel na het begin van de bouw besloten de bouwers het houtwerk weg te laten. De vader van Cor Zandstra, de huidige eigenaar van de Veenhoop, lamineerde al begin zeventiger jaren een polyesterdek aan de een­ schalige romp. De vier eigenaren nemen Pieter Brouwer in dienst om samen met Zandstra sr, de casco’s af te timmeren in Oldeboarn.

Duursma produceert circa 1000 Polyvalken De vier partners komen al snel tot de conclu­ sie dat eigen productie niet “hun ding is” en besluiten dan ook offertes te vragen aan twee professionele polyester bouwers: Duursma en jachtwerf Elahuizen, het latere Breehorn.

Duursma krijgt de opdracht. Duursma, fabrikant van gebruiksmiddelen voor de landbouw, zoals emmers en kruiwagens, gaat zich meer toeleg­ gen op het leveren van producten van polyester.

Het bedrijf levert vandaag de dag nog steeds een rijk scala aan polyester harsen. Duursma produ­ ceert de casco’s in de oude grasdrogerij tussen Akkrum en Oldeboarn. Voor het aftimmeren is een locatie dichtbij gevonden in Oldeboarn. Die eerste ‘Duba Valken’ hebben nog geen binnen­ schaal. De boot bezit een enkelschalige romp van polyester, een polyester dek en luchtkasten met spanten. Mast en rondhout blijven van hout.

In 1977 wordt een zelflozende kuip aangebracht.

Een van de afnemers van de Duursma casco’s is Falcon, waar de Polyvalken worden afgetim­ merd. Eind jaren 70 neemt Duursma ook de afbouw opnieuw ter hand en levert complete Valken met een polyester dek. Tot ongeveer 1987 bouwt Duursma in Oldeboarn waarschijn­ lijk ca. 1000 Polyvalken. Daarmee is de Duba Valk een regelmatige geziene verschijning op de Friese meren.

Elahuizen productie Laus van den Berg begint in 1964 met zeilschool Stekelbaarsje in Elahuizen met 16 Kwadraten.

Naast de zeilschool start Laus een productie

VALK | 75 jaar | 1939•2014

in "jachtwerf Elahuizen". Daar bouwt hij de 16 Kwadraat en begint ook met de productie van de Skarl, een van de Flytour afgeleide zeilboot.

In 78/79 maakte hij een rondje Friesland om de Skarl aan de man te brengen. Daarbij komt hij in contact met Erik Meijer. Erik en Vera Meijer vestigen zich in 1977 in Heeg en bouwen onder de naam Hoora Watersport een kleine verhuur­ vloot op van kano’s en zeilboten waaronder een Duba Valk, een 16 Kwadraat, een Regenboog en nog enkele andere types. Wat hen opvalt is dat vooral de klanten met de Valk het meest blij en tevreden terugkeren. De Valk zeilt droog, ongecompliceerd en wordt ervaren als “verge­ vingsgezind” en veilig. Deze ervaringen zijn de aanleiding om rond 1980 een samenwerking op te zetten met Laus van den Berg. Met een lijst van aanpassingen wil Erik de Polyvalk ver­ der ontwikkelen. Ze laten Dirk Potma een plug bouwen voor een nieuwe mal. De werf van Laus produceert de casco’s en Hoora bouwt deze af.

Deze Polyvalken kenmerken zich door een ronde spiegel en een hogere romp zonder hoeken.

Jachtwerf Elahuizen levert in de daaropvolgende jaren de Polyvalken zowel aan Erik Meijer als aan zeilscholen. De boten zijn in die tijd niet genummerd. Dat gebeurt pas als de CE norm zijn intrede doet.

Ottenhome en Polyvalken In 1985 meldt Ottenhome zich als klant bij Jachtwerf Elahuizen. Kees Alberts, oorspronkelijk afkomstig uit Abcoude, ging in 1982 werken bij een filiaal van Ottenhome in Heeg en verhuurt 16 Kwadraten. De verhuur richt zich onder meer op het organiseren van zeilkampeerkampen voor kerk- en verenigingsleven. In 1984 gaat Ottenhome Loosdrecht failliet en neemt Kees Alberts het filiaal Ottenhome Heeg over. Voor de klanten is dit niet merkbaar. In 1985 investeert Kees Alberts voor het eerst in de Polyvalken uit Elahuizen. De verkoop aan Ottenhome neemt met aantallen van 20 naar 50 naar 100 boten

Van boven naar beneden Lars van den Berg van Breehorn, Eva Meijer van Hoora Watersport en Kees Alberts van Ottenhome Heeg

76

Polyvalken

“Iedere bouwer heeft zijn innovaties”

per jaar een grote vlucht; 2004 is het topjaar met 113 nieuwgebouwde Polyvalken. Nadat Lars van den Berg de zaak overneemt in 1993 verhuist de productie naar Woudsend onder de nieuwe naam Breehorn. Vanaf de jaren ‘90 werken Hoora Watersport en Ottenhome Heeg nauw samen.

De werf in Elahuizen ontwikkelt de romp. Hoora en Ottenhome kopen gezamenlijk in bij diverse leveranciers en maken eigen setjes voor afbouw van de casco’s en leveren gezamenlijk de casco’s met toebehoren uit aan de klanten.

keling brengen ook deze mede- en tegenstanders met zich mee. Afgezien van een select ploegje huurders die liever met de traditionele stagfok, vaarboom en peddel trektochten wil maken, is toch een flinke meerderheid groot voorstander van de vernieuwingen. Tegenwoordig is er vooral interesse in tijdbesparende oplossingen; wel lek­ ker genieten van op het water zijn maar geen tijd te hoeven steken in onderhoud.

Ottenhome en Hoora ontwikkelen in de loop der tijd hun Valken ieder op eigen wijze door.

Met de verhuur van boten staat Hoora in nauw contact met haar klanten. Op basis van hun

Zo is de Hoora-valk standaard uitgerust met een aangehangen kunststof profielroer, omdat dit bij het knikspant model betere zeileigenschap­ pen geeft en lichter stuurt. Het aanbrengen van een veer op het roer zorgt ervoor dat het blad eenvoudig omhoog kan klappen als het ergens

ervaringen zijn de meeste ontwikkelingen gebo­ ren. Huurder en verhuurder zijn niet gelukkig met schade aan een boot. Daarom hebben de eerste ontwikkelingen vooral in het teken gestaan van duurzaamheid: aluminium rondhouten, stevige stootlijst en rubber neus. Later komen de ontwik­ kelingen meer in het teken van comfort te staan, lichter sturen met een geprofileerd roerblad, rolfoksysteem, gasgeveerde mast en een een­ voudig reefsysteem in de giek. Zoals elke ontwik­

achter haakt. Daarnaast kan het roerblad sim­ pel beschermd worden tegen de schroef van de motor door op de motor een (cavitatie)plaatje te monteren. Ottenhome zoekt het in eenheid, ver­ eenvoudiging, bouw- en onderhoudsefficiëntie en kiest voor een doorgestoken roer van RVS omdat dit minder kans op schade geeft. Bovendien maakt dit het transport van twee boten boven elkaar op een vrachtauto met trailer mogelijk.

Verder laten boten met doorgestoken roer zich

Ontwikkelingen Hoora Watersport

Innovaties Hoora Watersport • Zwart aluminium rondhout gaffel, giek en mast • Profielroer • Veren aangehangen roer • Rolfok • Kikkers ipv nagelbank • Lang lummelbeslag • Gasgeveerde maststrijkinrichting • Rubber neus • Elektromotor voor toeristisch varen • Reefsysteem

Uitrusting Ottenhome valk • Zwart aluminium rondhout gaffel, giek en mast • Nagelbank naar keuze • Doorgestoken RVS roer • Rolfok onderdeks met kuiprand bediening • Kort lummelbeslag • Maststrijkinrichting met ingebouwde RVS druk­ veer • Rubber neus • Maststrijken tijdens zeilen

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Polyvalken

(aan de roerkoning van de voorgaande boot) gemakkelijk in een lange rij over de Friese meren slepen, iets wat bij Ottenhome Heeg dagelijks voorkomt.

Beide bedrijven hebben zo hun eigen strijksys­ teem in de mast. Waar bij de één het systeem te bedienen is vanuit de kuip is het bij de ander een­ voudiger toe te passen op bestaande schepen.

Waar de Valk al als voordeel heeft dat het een re­ latief lichte en korte mast is, is het maststrijken met dergelijke systemen al helemaal een veilige en eenvoudige onderneming. Waar Hoora zich specialiseert en diversifieert, groeit Ottenhome Heeg uit tot de grootste verhuurder van Fries­ land met een zo eenvoudig mogelijke standaard uitrusting. Maar daar waar ieder zijn eigen koers vaart, hebben de diverse partijen er toch geza­ menlijk voor gezorgd dat de Polyvalk zo enorm populair is geworden en nog steeds is.

een elektromotor. Het vermogen van Erik Meijer om voortdurend te innoveren bezorgt Hoora in 1999 de ‘Hiswa Boat of the Year Award’ voor de innovatieve Torenvalk. Ook wordt dat jaar de overstap gemaakt naar koperhoudende gelcoat voor het onderwaterschip.

Hoora Watersport en Ottenhome Heeg krijgen veel publiciteit in de Waterkampioen van 2003 met een test van de Randmeer, Saffier, Breehorn valk (Classic), Centaur en de Hoora Valk. En in 2004 wordt de gasgeveerde maststrijkinrichting van Hoora genomineerd voor de ‘Hiswa-Award Innovatieprijs’. Vanaf 2003 wordt de Torenvalk van Hoora geleverd met een aan de kiel gemon­

Productietechnieken

gaan ook door. Breehorn krijgt in 2004 de vraag een zelfoprichtende en onzinkbare Polyvalk te maken. Dit gebeurt met een heel andere constructiewijze. De binnenschaal is in het dek verwerkt en de boot is opgebouwd uit 2 delen met minder gangboordkast ruimte en veel meer drijfvermogen. Daarmee verschijnt de "Polyvalk Revolution" op de markt. Hiervan zijn er een paar honderd gebouwd en afgenomen door Ot­ tenhome Heeg. Van buiten exact hetzelfde qua vormgeving; aan de binnenzijde echter totaal anders. Door de ruimte onder de gangboorden dicht te maken en te voorzien van nestkasten en door vóór- en achteronder aan te passen kan de Polyvalk Revolution bij een CE-stabiliteitstest geheel plat op het water gelegd worden om vervolgens, inclusief drie man bemanning, blik­ semsnel weer overeind te schieten. De in volledig sandwichconstructie uitgevoerde productie is nu zo vereenvoudigd dat afgeleverde casco’s in 1,5 dag gereed zijn voor de verhuur of aflevering aan klanten. Met zijn grote stijfheid en lichtere

Vanaf 1997 begint Hoora met de productie van Polyvalken onder vacuüminjectie en worden de Hoora-valken gebouwd in een sandwich con­ structie. Dit resulteert in een schone, voor het milieu minder belastende, lichtere, stijvere maar ook duurdere bouwwijze. De meningen over de schade gevoeligheid van gespoten dan wel ge­ ïnjecteerde boten lopen uiteen. Vacuüm-injectie zou voor meer stijfheid zorgen, waar spuiten mogelijk tot een sterkere constructie leidt. Beide bouwers claimen dat het eigen product weinig schadegevoelig is.

In 1998 verhuist Hoora haar verhuur naar een jachthaven aan de Gouden Bodem. Met 100 ligplaatsen ontstaat veel meer ruimte voor de verhuur. Hier is ook ruimte voor een nieuw ontwerp van Hoora; de Torenvalk. Een rondspant model met elektromotor in de kiel, zonnepanelen in het achterdek en een doorgelat torentuig. De haven is er dan ook op ingericht dat in de toe­ komst de meeste boten uitgerust zullen zijn met

VALK | 75 jaar | 1939•2014

teerde elektromotor. De neus is voorzien van een volledig rubberkopstuk. Bij de Ottenhome-valk is een rubberen voorzetneus als bescherming aangebracht over de steven.

De ontwikkelingen bij Ottenhome en Breehorn

77

“Gemak in bediening”

78

Polyvalken

gewicht is de Polyvalk Revolution een open zeilboot die de houten van de Stadt Valk qua zeileigenschappen benadert. De Revolution is ook leverbaar met een ophaalbare kiel.

In 2004 verhuist Hoora de productie en verkoop naar de huidige locatie aan de Draei om alle ontwikkelingen te kunnen huisvesten. De focus

“Door ontwikkelen van pluspunten”

op elektrisch varen gaat dan een steeds grotere rol spelen en een jaar later neemt Hoora een eigen ontwikkelde pod motor in productie. Deze motor is watergekoeld en biedt een oplossing ten opzichte van de luchtgekoelde motoren die vaak storingen hebben in verband met vocht. In 2008 wordt Hoora verkocht aan Anco Blokzijl. In de daaropvolgende periode produceert het bedrijf een prototype van een biologische afbreekbare Valk. Deze boot is gebouwd met bioharsen en natuurlijke vezels (kurk en vlas). Het biomate­ riaal zit achter gel en coating. Een vast 3,3 kW elektromotortje behoort tot de uitrusting. Het model is niet in productie genomen, maar dient om aan te geven dat er steeds meer mogelijkhe­ den komen om goedkoper en milieuvriendelijker te bouwen. Vanaf januari 2012 neemt de familie Meijer het bedrijf weer terug over, met de vol­ gende generatie aan het roer. In juli van dat jaar overlijdt Erik Meijer op 65 jarige leeftijd en zetten Vera en Eva Erik’s gedachtegoed voort.

De visie van Eva Meijer (Hoora Watersport) Eva Meijer is druk bezig het bedrijf toekomstbe­ stendig te maken. In de toekomst ziet zij meer elektromotor aangedreven zeilboten en sloepen.

De verhuurperiodes zullen kortere worden dan voorheen, maar Valken zullen blijven bestaan, vooral bij de zeilscholen. Hoora heeft in totaal circa 600 Polyvalken gebouwd. De topjaren waar­ in 80 boten per jaar werden gebouwd zijn voorbij.

Dat geldt ook voor andere typen. De markt lijkt verzadigd. Er zullen ongetwijfeld steeds ‘hip­ pere’ boten op de markt komen, ‘maar de Valk zal zeker nog 75 jaar blijven bestaan’. Gevraagd naar de mogelijkheden van het bouwen van een

gelijkwaardige wedstrijdvalk in polyester schat Eva de kosten van het maken van een mal alleen al op € 20 000,-. Lars van den Berg, de huidige eigenaar van Breehorn, schat dat de kosten voor een volledig traject, inclusief testen en afbouwen van polyester wedstrijdvalken gelijkwaardig aan de houten wedstrijdvalk, ruwweg € 100.000,- be­ dragen.

De toekomstvisie van Kees Alberts (Ottenhome Heeg) Kees Alberts ziet dat de bezettingsgraad van Polyvalken in de afgelopen jaren langzamerhand

Polyvalken

terugloopt. In 2013 is weer sprake van een sta­ biel niveau. In dezelfde periode neemt de verhuur van sloepen en vooral van kajuitjachten en mo­ torboten sterk toe. Er vindt nog wel veel vervan­ ging en reparatie in Polyvalken plaats. Veel boten worden nog doorverkocht naar de particuliere en professionele markt. Zo verkoopt Ottenhome in 2012 nog 40 Valken. Ottenhome zet per jaar 120 open zeilboten uit op leasebasis naar onder andere zeilscholen en verhuurbedrijven in Friesland, aan de Brouwersdam en het Veerse meer, Roermond, Amsterdam, Blauwe stad en zelfs in Duitsland. Met de Revolution heeft Ot­ tenhome meer mogelijkheden op de buitenlandse markt. Met name in Duitsland en Zwitserland (diepe meren) verkoopt Ottenhome Heeg grote aantallen. Dit mede omdat de boot nu voldoet aan de eisen van de TUV, het Duitse instituut voor certificatie en inspectie die een onafhanke­

lijke beoordeling in kwaliteit, milieu, veiligheid, duurzaamheid geeft. Alberts ziet de markt en vooral de beleving van het watertoerisme sterk veranderen. De consument wil steeds meer luxe in de vorm van accommodatie en kampeert min­ der dan vroeger. Het is niet meer de stilte van het water opzoeken, maar zeilen doe je er bij als je van A naar eiland B vaart, voor een feestje waar je lekker kunt loungen, of voor een gezellige dag met je vriendengroep of familie. Ook komen er steeds meer georganiseerde zeilevenementen en zeildagen en trekken bedrijvencompetities zoals ‘de Juiste Koers’ jaarlijks zeer veel enthousiaste zeilers vanuit bedrijven en gevestigde eenheids­ klassen. Hierbij is het sociaal aspect meer dan vroeger een zeer belangrijk onderdeel geworden.

Ottenhome Heeg zit niet stil. In 1997 ontwikkelt Breehorn de kajuitboot Fox. Vanaf 2003 zet Ot­ tenhome ook deze boten in voor de verhuur, zon­ der meer een succes. De One Day 24 daysailer met 30m2 tuigage en een 30m2 genaker is een nieuwe ontwikkeling voor het meer luxueuze seg­

VALK | 75 jaar | 1939•2014

79

ment van de verhuurmarkt, om veilig, stabiel en vooral comfortabel te loungen waarbij tegelijker­ tijd de zeilprestaties zonder meer spectaculair te noemen zijn. De verwachtingen rond deze nieuwe loot zijn hoog gespannen.

Meer bouwers dan de grote 3 Breehorn heeft in de loop van de jaren circa 4000 Polyvalken in verschillende uitvoeringen ge­ bouwd. Hiervan zijn circa 3000 boten afgenomen door Ottenhome. Hoora nam er circa 600 af. In het topjaar 98/99 bouwt Breehorn 217 Valken. In 2012 bouwt Breehorn nog 20 Polyvalken. Naast Breehorn, Duursma en vanaf 1997 Hoora zijn er meer producenten. Lars van den Berg telde ooit 17 bouwers lees: concurrenten van polyester uit­ voeringen van de Valk. Via Anja in Wartena komt de allereerste mal in 1991 terecht bij Anko van der Plas. Deze bouwt tot 1998 enkele honderden Polyvalken. Aanvankelijk in Nederland, later ook in Polen. Van de uit 3 onderdelen bestaande mal worden dek- en binnenmal vervangen. De romp blijft hetzelfde. In 1998 gaat de mal naar Peter Tichelaar. Dit bedrijf produceert de Tirion en de Geuzenvalk. In 2003 neemt Titus Mulder Geuzenboats over. Het bedrijf groeit en verhuist van Uitwellingerga naar Sneek. Mulder bouwt van 2003 tot 2008 zo’n 250 polyester Valken. Er zijn meer kleinere bouwers zoals de zeilschool van de Gebroeders Koopmans uit Nye Siel. Ook Mark van der Valk uit Grouw bouwt Polyvalken, evenals van der Pol uit Uitwellingerga die de productie van zijn Friesche-valk ook onderbrengt in Polen.

Ook Baarsma Botenbouw van Henk Tuinsma pro­ duceert Valken. Daar komt de Elan-valk vandaan.

In 2000 start Fokke Veenstra in Sailing Point in Terherne in het voormalige pand van Baarsma Botenbouw. Hij is tijd korte tijd verhuurder van de Elan-valken van Baarsma, maar stapt vrij snel over op Ottenhome Valken uit Heeg. In 2009 stopt Geuzenboats met zijn bouwactiviteiten en neemt Veenstra de voorraad en verkoop van Geuzenboats Sneek over. Sailing Point is nu het verkoop-, service- en assemblage punt voor de Geuzenvalk met Poldijk Polyester in Rhenen als bouwer. Kortom er zijn sinds de bouw van de eerste in polyester uitgevoerde Valk verschillende pluggen en meerdere mallen die zeilscholen en verhuurbedrijven voorzien van boten die zij al dan niet zelf afbouwen.

“Veelzijdige boot met karakter”

80

Polyvalken

“Bruijnzeel noch Van de Stadt konden ooit ­ bevroeden dat de ­Polyvalk zo’n succes zou worden“ Cees van Tongeren, een van de partners van Van de Stadt Design, het ontwerpbureau dat Ricus van de Stadt later oprichtte, meldt anno 2013 dat Ricus van de Stadt na het Valkontwerp nooit meer rechten heeft verkocht of afgestaan aan opdrachtgevers.

Hij kreeg in 1939 immers wel de opdracht voor het ontwerp, maar Bruynzeel had de rechten. Deze zijn op het moment dat de erkenning tot Nationale Klasse een feit was (november 1940) overgedragen aan het KVNWV, zoals het Watersportverbond toen nog heette. De meeste Polyvalkbouwers lijken zich aan het regelen van rechten nooit veel gelegen te

Hoeveel Polyvalken zijn er nu eigenlijk gebouwd?

Een exact overzicht met geproduceerde a ­ antallen van meerdere kleinere producenten ontbreekt voor­ alsnog. Met de producties van Duursma (1000), Breehorn (4000), Hoora (600) en de productie van de overige producenten zal het ooit genoemde aantal van 10.000 polyester Valken moeten worden bijge­ steld tot circa 7000. Het uiteindelijke aantal is echter toch nog zeer respectabel en de ontwikkeling gaat door. Er verschijnen regelmatig nieuwe knikspant­ modellen op de markt die afgeleid zijn van de Valk.

Noch Bruijnzeel noch Van de Stadt konden ooit bevroeden dat de Polyvalk zo’n succes zou worden.

hebben laten liggen. Eigenlijk ook een curieuze gang van zaken. Laus van den Berg en Erik Meijer zijn in de zeventiger jaren wel naar Zaandam getogen om aan Bruynzeel toestemming te vragen voor de pro­ ductie van Polyvalken. Hoe deze toestemming uit­ eindelijk op papier is geregeld is noch bij Bruynzeel noch in de archieven van de bouwers te vinden.

Valk 125 zeilt nog steeds en is tegenwoordig ei­ gendom van Hans Snijder, in het dagelijks leven hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant. Cor Zandstra, zoon van de oude eigenaar van de 125, heeft de afspraak dat wanneer het schip te koop komt hij dit als eerste hoort om het terug te kopen en zo weer in de familie te brengen.

Bronnen: Interviews met Kees Alberts (Ottenhome Heeg), Lars van den Berg (Breehorn), Dirk Duursma (Fa. Duursma), Eva Meijer (Hoora Heeg BV).

Overige contacten met Cor Zandstra van Zeilschool de Veenhoop, Fokke Veenstra van Sailingpoint, Lieuwe van der Pol, Anko van der Plas (Ap Marine) en Titus Mulder (Floronet Holding BV).

Overige bronnen: Waterkampioen, Telegraaf Vaarkrant, http://www. friesland-holland-nieuws.nl/, http://www.bootjesgek.com/?p=8643, http://www.watmooi.nl/jblg/watmooi/2011/04/28/een-boot-vanriestsuiker

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Met de Hoora elektro-valk ontspannen het water op!

JUBILEUMACTIE:

Daghuur elektro-valk voor â‚Ź 75,Kijk voor meer informatie op www.hoora.nl/jubileumactie

82

Familie Kraan

De Familie Kraan:

Weten uit welke hoek de wind waait!

Misschien heeft dat zeilgevoel van De Kranen toch wel iets te maken met het beroep van hun voorvader.

Dirk Kraan was van 1885 -1924 ­molenaar op de Geestmolen te ­Rijnsaterwoude, gelegen aan de noordzijde van het Braassemermeer.

Zijn zoons Bart en Piet groeiden daar op. In 1925 nam Piet de functie van zijn vader over en bleef molenaar tot 1960.

Tekst: Hugo Maarleveld en Beeld Henk de Joode

D

Dirks zonen Piet en Bart kregen kinderrijke gezinnen, waarbij alle zonen in de zeilsport beland­ den. De zonen van Piet: Dirk (1926) en Tom (1930), waren aanvankelijk vooral Sharpyzei­ lers. En eigenlijk gold dat ook voor de zonen van Bart: Dirk (1926), Jacques (1930), Henk (1932- 1989), Piet (1933) en Bart (1938-1979). Vandaag de dag geldt volgens ingewijden bij de Kranen nog steeds dat het Sharpyzeilen het meest in aan­ zien staat! Pas daarna volgen Valk, FD en andere boottypen.

Voor de goede orde, we zijn nu pas beland bij de eerste genera­

tie Valkzeilers. En we moeten de neven ook nog even uit elkaar zien te houden: Piets zoon Dirk werd ter onderscheiding van zijn neef al gauw Zwarte Dirk ge­ noemd en Barts zoon werd, bijna vanzelfsprekend Witte Dirk.

Zwarte Dirk was de eerste die overstapte naar de Valk. Zijn eerste Valk was de 103, daarna kwamen nog de 301 en de 412.

Deze laatste twee boten zijn gebouwd door Van Dam; de 103 was een Beekman boot.

De 412 wordt nog steeds met succes door Dirks zoon Piet (1954) gevaren. Deze stapte na een paar succesvolle Sternjaren rond 1975 in zijn vaders boot.

Zwarte Dirks jongere broer Tom zeilde wel bemanning in de Valk, maar was en bleef toch vooral een echte Sharpyzeiler.

Hij zeilde zowel met zijn broer Dirk als met zijn neef Bart. Met de laatste ook in de FD. De tak van molenaarszoon Bart bracht maar liefst vijf wed­ strijdzeilende zonen voort. We noemden ze al eerder: Witte Dirk, Jacques, Henk, Piet en Bart. Van hen is de jongste ook de beroemdste. In de familie staat hij nog steeds bekend als “Ome Bart”. Hij overleed aan de gevolgen van kanker in 1979, slechts 41 jaar oud.

Bart was Nederlands Kampioen

Bakboord-­ stuurboord!

Valk 412 met Zwarte Dirk, zoon Piet en in de trapeze Ton van Berkel.

De andere Valk is de 627 van Albers (Peter Albers zeilt nu nog in de 627) zijn zus(sen?) (die fanatiek valken zeilesters waren) en Peter.

Deze hangt bij Dirk boven de keukendeur

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Familie Kraan

Op de foto van links naar rechts: Jacques Kraan (broer van Witte Dirk en vader van Krullen Bart), Tom Kraan (broer van Zwarte Dirk), Thea Kraan-Rijkelijkhuizen (weduwe van “Ome Bart”), Liza (dochter van Krullen Bart), Witte Dirk (broer van Jacques en vader van Barto), Barto (zoon van witte Dirk), Angela (dochter van zwarte Dirk; zus van Piet), Anne Claire (dochter van “Ome Bart” en Thea), Paula (dochter van Witte Dirk), Krullen Bart (vader van Liza), Zwarte Dirk (vader van Piet) , Piet (zoon van Zwarte Dirk)

Valk in 1967, 1968, 1969, 1970, 1973, 1974, 1975 en 1976. Maar daarvoor onder meer ook Neder­ lands en Europees Kampioen in de FD in respectievelijk 1961 en 1962. Alle NK’s werden gevaren in de 612, gebouwd door Barts oudere broer Jacques. Deze zou in 1956 met zijn broer Henk in de Sharpy deelnemen aan de Olympische Spelen in Melbourne, ware het niet dat deze Spelen door Nederland werden geboycot, vanwege de inval in Hongarije door de toenmalige Sovjetunie. Jacques bouwde een hele rits Valken (waarschijnlijk 12 stuks) waaronder de 529, waar zijn neefje Bart (in de familie bekend als Barto) in voer, zoon van oudste broer Witte Dirk. Deze zeilde zelf in een ook door Jacques gebouwde boot: de 587. Jacques zoon Bart (in de familie Bartje genoemd; in zeilerskringen “krullen Bart”) stapt eind zeventiger jaren in de Valk.

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Krullen Bart en dochter Liza

Piet en Ton van Berkel

Eerst in de 183, enkele jaren later in de 356, waar hij nog steeds in zeilt; tegenwoordig regelmatig met zijn dochter Liza. In 1983, 1994, 1996 en 2001 werd deze Bart Ne­ derlands Kampioen.

Behalve “Ome Bart”, overleed ook Henk Kraan op relatief jonge leef­ tijd (1989, 57 jaar oud). Hij zeilde in de 80-er en 90-er jaren veel met Gert van der Bijl in Valk 641.

De nog jonge kinderen van “Ome Barts” dochter Anne-Claire zijn nu de vierde generatie Valkzeilers.

Nog te jong voor de wedstrijden,

maar al wel gewend als beman­ ning bij toeristische tochtjes over de Westeinder, waar Valk 267 z’n thuishaven heeft.

Van de tweede generatie moet zeker ook genoemd worden Paula Kraan, dochter van Witte Dirk, die in 1974, 1975 en 1976 fungeerde als “derde man” in het Kampioensteam van haar “Ome Bart”. En ook Zwarte Dirks dochter Angela mag niet on­ vermeld blijven. Zij zeilde met haar broer Piet in de Stern en in Valk 412; met haar neef Barto in Valk 529 en in de 16 Kwadraat.

83

84

Valkennest Al kort na de introductie van het wedstrijdzeilen in de Valk is de Kaag een niet meer weg te denken Valkennest in de klasse. Tot op de dag van vandaag is de inbreng van de Kaag onveranderd.

Na een korte periode met minder deelnemers behoort de Kaag regelmatig tot één van de grootste deelnemersvelden.

De “Kaagvalken” motiveren elkaar om zoveel mogelijk aan de starts in de eigen regio te verschijnen. Maar niet alleen op de Kagerplassen, want ook bij evenementen elders in het land staan zeilers van de Kaag hun mannetje.

Tekst: Arjen stoffels & Jacques van Schie beeld: Valkenarchief

E

“'s Zomers iedere woensdagavond wedstrijden met zeker 12 Valken”

ind jaren tachtig liep de deelname op de Kaag sterk terug.

Gelukkig ontstond begin jaren negentig bij Zijlzicht, onder aanvoering van Ed Hoppe, een nieuwe, enthousiaste groep Valkzeilers. Samen met Ben van de Brule, Bert van der Velden en de families van Kleef en Bormans slaagden de pogingen om de klasse in de regio weer op de kaart te zetten. Ondertussen werd ook aan de andere kant van de plassen, op Kaageiland, het wedstrijdzeilen nieuw leven ingeblazen. Deze initiatieven wier­ pen gelukkig hun vruchten af. Tegenwoordig staan tijdens het zeilseizoen, op een historische locatie voor deze regio, Valken zij aan zij in de loods van de familie Hoogenboom. De boten staan startklaar voor de avondwedstrijden op de Kaag. Bij de buur­ man, Ronald van Asselt, is onlangs nog de zilveren Betty Boop gebouwd. Een prachtig pareltje in het wedstrijdveld. Op Haven West van de KWV “de Kaag” staan nog een achttal valken op het parkeerterrein, die ook horen bij Valkennest Kaag. Al met al een mooi, gemêleerd gezelschap.

Op initiatief van Jacques van Schie en Roel Freke vinden geregeld gezamenlijke trainingen of avondwedstrijden op de Kaag plaats.

Dit is een uitgelezen manier om mensen te betrekken bij het wedstrijdzeilen in de Valk. De deelnemers leren van elkaar, kijken bij elkaar en worden zodoende samen sterker. Een mooi voor­ beeld van dit initiatief zijn de woensdagavondwedstrijden, waar al verscheidene jaren uit alle windrichtingen (de Zijl, Warmond, Kaageiland e.d.) zeilers aan de start voor de starttoren verschij­

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Valkennesten

“Na de wedstrijd gezellig après sail in de Sociëteit”

nen. Rond de twintig boten staan ingeschreven en per avond zeilen gemiddeld meer dan tien Valken mee. Het Valkennest Kaag zet op deze manier een mooi eigen startveld in een serie neer. Iedereen strijdt op zijn eigen niveau mee. Natuurlijk worden deze avonden in goede sfeer afgesloten in de Sociëteit.

De Kaagweek is een evenement waar Valkennest Kaag trots op is en waar zich een mooi initiatief heeft ontplooid. Na een geslaagde start bij de familie Bakker is er al weer een aantal jaren een BBQ. Op één van de avonden in de Kaagweek vindt het etentje plaats. Het is een soort estafette geworden, want steeds een ander organiseert de avond. Ook de locaties wisselen rond de Kagerplassen.

Een andere mooie activiteit in het seizoen is de dameswedstrijd.

Samen met de Regenboogklasse varen de heren met een dame als stuurvrouw. Het slotakkoord van het wedstrijdseizoen op de Kager­ plassen is al jaren de Langebaanwedstrijden, waarbij deelnemers strijden om de Ed Hoppe Lange Afstand Wisselprijs. Tijdens twee wedstrijddagen varen de deelnemers over alle plassen, poelen en ver­ bindende vaarwegen van de schitterende Kagerplassen. Eigenlijk zou iedere Valkzeiler, minimaal één keer in zijn leven aan dit bijzondere evenement moeten deelnemen!

Al met al is Valkennest Kaag een florerende regio binnen de Valken­ klasse. Regionaal sterk, maar ook aanstekelijk voor zeilen elders. De avondwedstrijden en de activiteiten op de Kaag zijn voor velen een springplank naar het meten van de krachten met andere Valkennes­ ten en het wedstrijdzeilen in andere mooie regio’s.

VALK | 75 jaar | 1939•2014

85

Valkennest

Rotterdam

2003-2013

Tekst: Henry van Haagen & Hugo Maarleveld

Een Valkeigenaar kan wedstrijdjes zeilen, gezellig gaan toeren met gezin, vrienden en vriendinnen, maar hij zoekt ook graag andere eigenaren op om buiten de wedstrijden kennis uit te wisselen, het liefst bij een biertje. Nederland kent verschillende locaties waar veel Valken zeilen. In de loop van de jaren ontstonden, meestal rond de grotere plassengebieden, een aantal zogenoemde ‘Valkenkringen’. Ook rond de Kralingse Plas, een klein poeltje in Rotterdam kon spontaan een kring ontstaan.

W

im van ‘t Hoogerhuys schreef in zijn verslag van de Lange Afstandswedstrijden op de Kaag in 2013 hoe Valkeniers elkaar al opzochten vanaf de eerste na-oorlogse jaren tot ver in de jaren 80. In de periode daarna werd het in Rotterdam weer wat stiller.

Tot in 2002, tijdens vrijdagavondwedstrijden, ineens 11 van de 21 aan de plas gestationeerde Valken, de 43, 76, 118, 405, 612, 674, 734, 780, 806, 808 en een Kajuitvalk, meedongen om de baard van de keizer. Dat was geen groei, maar een soort geboorte-explosie. Een tijdje is zelfs een apart Kralingse Plas Klassement bijgehouden voor Valken.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Valkennesten

87

Hugo Maarleveld (Valk 76), destijds voorzitter van de Water Sport Vereniging Rotterdam, en Henry van Haagen, de trotse bezitter van Valk 674: besloten om die groep uit te nodigen

om wat meer te vert(i)eren tijdens de wintermaanden. Met af en toe een flesje wijn of een glaasje bier toetsen ze ideetjes in kleine kring en maakten concrete plannetjes voor avonden en weekenden. Zo ontstond er een groeiend groepje gelijkge­ stemde zeilers die in het altijd gezellige clubgebouw van de WSVR in discussie ging met een spreker die wat te vertellen had. Om het groepje wat meer onder de aandacht te brengen overhandigt VAKO voorzitter Peter Albers bij de Gouwe Ouwe van 2003 een uniek exemplaar van een DHZelf Valkennest, een waar kunststukje! Het Rotterdams Valkennest was daar­ mee ‘officieel’ geboren en het nest ‘prijkt ‘ boven de bar.

Iedereen die in de regio Rotterdam een Valk bezit, of meezeilt als bemanning, is automatisch lid van het Valkennest en leden houden elkaar op de hoogte met de ‘Kralingse Valken­ praat’, een periodiek via email verspreide nieuwsbrief.

In wisselende bezetting en met hulp van Chris Visser, Foeke Brouwer en John Wolters, andere zeilers en vele sprekers zijn van 2003 tot 2013 een groot aantal zeer interessante avonden en weekenden georganiseerd.

Een greep uit de bijeenkomsten Peter Albers gaf een uiterst interessante lezing over de ber­ ging van de onderzeeër Kursk en het autoschip Tricolore. Hij was als werktuigbouwkundig ingenieur en specialist op het gebied van hydraulica nauw betrokken bij deze operaties.

Niks met een Valk te maken, maar we hingen aan zijn lippen.

Jan van Wijngaarden liet zien hoe je zelf met een DHZ mal redelijk eenvoudig een licht roer kan maken en gaf bij een andere gelegenheid zijn zeer uitgesproken mening over de maten van de genua. Smakelijk klokkend en kluivend aan kippenpootjes luisterden we op een van de eerste avonden naar John Wolters hoe hij zijn gloednieuwe 832 van een 21ste naar een 2de plek loodste tijdens de Knudde wedstrij­ den. Zijn boot gaat dan ook als een raket als(!) hij weet waar de wind zit en zijn geduld weet te bewaren.

Hero Mulder, Wouter Molenaar, Onno Yntema en Maarten Stomp gaven presentaties over voorbereiding op en tactiek tijdens start, de rakken naar boven- en onderboei en de rest Het valkennest Rotterdam bestaat anno 2014 uit van de wedstrijd. Zeer boeiend en vooral leerzaam hoe ervaren Valk 18 Foeke Brouwer (WSVR) zeilers daarin verschillen in Valk 62 Bart Muller (Aegir) Valk 76 Hugo Maarleveld (RZV) opvattingen, maar ook overeen­ Valk 118 Gerard van der Leck (Aegir) komen. Hans Schelling was in Valk 206 Mark Baas (KZC) het forum een van de belangrijke Valk 281 Jaco de Hoogh (Aegir) Valk 309 Wim Bouwman (WSVR) leveranciers van aanvullende Valk 526 Jaap Bakker (WSVR) informatie. Zo leerzaam!

Valk 612 Philip Waalewijn (RZV) Maarten Stomp voegde daar een Valk 674 Henry van Haagen (WSVR) Valk 832 John Wolters (WSVR) handleiding aan toe over het gebruik van het kompas. Op de

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Plas een kompas? Die rietpol zie je toch met het blote oog ook wel? Maarten dacht daar anders over. Maar dat was mis­ schien ook ingegeven door zijn ervaringen op de grote vaart waarover hij een geestig verhaal had.

Ruud Ruiterman, Margriet Pannevis en Jan Willem van Weezen­beek zorgden voor zeer drukbezochte avonden met interactieve workshops over het wedstrijdreglement. Of we daardoor beter gingen zeilen is de vraag, maar we weten nu meestal wel wanneer we een strafrondje moeten draaien. Toch?

Als het over slim inrichten van een boot gaat kun je altijd bij Kik van Swol terecht. Hij vertelt alles en meer over zijn schatkist aan beslag, waar je het moet plaatsen en hoe het te gebruiken. Dat de meningen daarover verschillen is een goede gewoonte onder het Valkenvolk en juist die discussies maken die avonden zo boeiend.

Het onderwerp kreeg een zeer interessant vervolg toen Fred Schaaf, na de muzikale draaiorgel doop van zijn 844 bij de WSVR, een voordracht hield over de inrichting van zijn boot.

In de 844 heeft Fred veel ideeën overgenomen uit de Flying Dutchman waarin hij al vele jaren met succes vaart. De 844 is zo totaal anders ingericht dan de traditioneel uitgevoerde wedstrijdboten dat de term ontwikkelklasse van toepassing is. Met zijn in Zwitserland gesneden zeilen is Fred steeds vaker in de hoogste regionen te vinden van de uitslagen. Is het nu de zeiler of is het de techniek in de boot?

Clinics en nog veel meer Het ‘nest’ organiseerde meerdere clinics over ‘de geheimen van de Valk’ met veel hulp van technische experts waaronder Rob van der Laan. De technische uitrusting is beoordeeld en eigenaren krijgen ‘quick references en meetpunten’ mee met essentiële snelheidsparameters over maststand, posities van divers beslag, staand en lopend want en een beoordeling van de staat van de zeilen. Van een aantal deelnemers aan de Gouwe Ouwe is het zeilkaar gewicht bepaald met behulp van een geijkt elektronisch unster van de firma Mennens.

Wat blijft is wel de discussie hoe zeilkaar gewicht moet wor­ den gedefinieerd. De 674 en de 745 blijven voorlopig op het lijstje van zwaar gewichten. Wellicht was die gewaarwording ook de reden dat een daaropvolgende wedstrijd voor de ‘Blik­ ken Bea Bokaal’ geen deelnemers kreeg.

Durk Zandstra onderhield de Valkennestbezoekers daarom met een goed doortimmerd verhaal over het (zeilklare) ge­ wicht van de Valk. Het was vooral interessant te horen wat de diverse onderdelen wegen. Een van de conclusies was dat er eigenlijk niet zo heel veel spreiding mogelijk is.

Jan van Wijngaarden hield daarna een lezing over het principe van een ontwikkelbaar oppervlak en het aanbrengen van het vlak op rechte spanten. Hij maakte zijn verhaal in­ zichtelijk met behulp van een prachtig perspex schaalmodel, uiteraard door hem zelf vervaardigd.

“Verplaatsbaar gewicht, goed materiaal en wat tussen de oren zit aan kunde en ervaring geven dan blijkbaar de doorslag” Het jonkie van de vloot Thijs Smit maakt tot ieders veras­ sing niet alleen snelle zeiltjes, maar kan ook alles vertellen over de toepassingsmogelijkheden van dyneema in de Valk.

En natuurlijk moesten de handjes ook uit de mouwen: we leerden splitsen met een speciale splitspen.

Onder leiding van Jaap Bakker gaan een 30 tal zeilers naar de TU Delft waar Dr.ir. Lex Keuning uitlegt waarom de romp van de Valk zo uniek is; tevens een leermoment. De bestaan­ de wetenschappelijk modellen zijn namelijk niet toereikend om te verklaren waarom de ene Valk zo veel sneller is dan de andere. Verplaatsbaar gewicht, goed materiaal en wat tus­

sen de oren zit aan kunde en ervaring geven dan blijkbaar de doorslag. Hoewel?

Job Volwater van Hagoort presenteerde overwegingen bij het kiezen van een zeil; grootzeil, genua en spinaker. Welke snit van het zeil kan ik kiezen en hoe zet ik het er op? Ook daar heel veel en elkaar soms tegensprekende meningen.

Vertegenwoordigers van Sikkens Yachtpaints en van Rij Watersport vertelden alles over DD lakken en hun toepas­ sing op de Valk. Carel Vial gaf een boeiende presentatie over onderhoud. Valkenbouwer Roelof Wester kwam zelfs uit Grou om ons inzicht te geven in bootonderhoud en reparatie met een aantal ‘Doe Het Zelf - do’s and don’ts’.

Frans Dagelet verraste ons met een zeer boeiend betoog over ‘De ideale bemanning’. Iemand te vinden is een queeste op zichzelf. In 2004 organiseerde het Valkennest daarom een wedstrijdtraining voor bemanningen met als doel een bredere bemanningspool te kweken. De deelnemers, veelal studenten aan de Erasmus, toonden veel enthousiasme, maar het experiment stierf helaas in schoonheid.

Onder leiding van Henk van den Berg is druk gesplitst en ge­ knoopt, aan de Schiehaven is ‘De Delft’ in aanbouw bezocht, de Valk 734 is voorgemeten door Henk Top en de restauratie van de Valk 18 is feestelijk gevierd bij de te water lating. Ook wandelden we in de natuur van de Voornse duinen op zoek naar een gevleugelde variant van de Valk.

Elkaar inspireren Gesprekken aan de bar inspireren om op een van de laatste clubavonden van het jaar een prijs uit te loven voor ‘Wie het sterkste verhaal vertelt’. Een klein maar select gezelschap weet elkaar zeer boeiend te entertainen met het vertel­ len van ‘absoluut waar gebeurde’ verhalen. Dat gebeurt uiteraard bij een brandend haardvuur, gedempt licht en een slokje binnen handbereik. De laatste 2 jaar organiseert het Valkennest met succes een basiscursus in Rotterdam voor de beginnende wedstrijdzeiler en John Wolters organiseert vanuit dit nest nu al 3 jaar de Kralingse Herfstwedstrijden voor Valken en Randmeren, een succesnummer! Mogelijk dat we in komende jaren het idee van een NK teamzeilen voor Valken weer een nieuw leven inblazen. Valkennesten genoeg zou je zeggen. Ook heeft het Valkennest Rotterdam een belangrijke bijdrage gehad aan de discussie om vroegtijdi­ ger een inzicht te krijgen in de wedstrijdkalender van het volgende wedstrijdseizoen.

Al met al biedt het Valkennest Rotterdam een rijk en gevari­ eerd programma en lijkt een mooie toekomst verzekerd nu er opnieuw groei zit in het Valkenbestand. De roemruchte Valk 118 kreeg in 2013 een nieuwe eigenaar, evenals de 206.

Maar er kunnen natuurlijk altijd nog meer Valken bij.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Column

89

hoe raar kan het lopen en hoe kom je in een valk terecht en word je valkengek

Tekst: Wouter Molenaar

N

a een flitscarrière in de Stern­ klasse en een redelijk vervolg in de 470 klasse was ondergete­ kende het helemaal zat met het topzei­ len en stond de zeilmodus op ,,hold”.

Daarna heel af en toe met Hans Mal­ chus (ook uit de Stern en de Schakel) een wedstrijd op zee in de IOR racer klasse 4 of 5, maar dat was het ook niet.

Met mijn vrienden vanuit de Sterntijd hadden we voor de winter een mono­ poly ploeg opgezet en hadden we onderling nog veel contact.

Op een zekere avond vroeg Hans Mal­ chus die dus ook in de monopoly ploeg zat of ik 3500 gulden had.

Toen ik daarop bevestigend antwoordde kwam de aap uit de mouw en vertelde hij dat we dan samen een Valk zouden kopen en wel een hele snelle. De Valk 223 van Harm Harkema. Hij had wel eens bij Tom Muller bemand in de Valk en vond het een prima klasse.

Van polyester naar hout, het was nog nooit bij me opgekomen en een Valk al helemaal niet. Toch heb ik het geld gegeven en belde hij me een week later op dat de Valk bij jachthaven Kempers stond en of ik even wilde

komen kijken.

Toen ik daar geen zin in had, dramde hij door en ging ik toch maar.

Ter plekke heb ik even tegen de banden van de trailer geschopt en gezegd dat ik weer ging.

Wederom had Malchus een verrassing: over anderhalve week waren de kam­ pioenschappen en hij had de vrijheid genomen om ons in te schrijven.

Ik sprong uit mijn vel, hoe kan je dat doen Oen / Uilskuiken? ,,Ik heb nog nooit Valk gezeild”.

Tien dagen later kregen we dus onze ,,Valkendoop”. Het was 1978 denk ik ergens in het oosten van het land en geloof het of niet, het gaf een beetje opwinding en vooral leuk om tegen mensen en boten te varen die ik nog nooit gezien had. Eigenlijk was het wel relaxed om niet op topniveau te varen en die zeventig andere boten…….daar zaten eigenlijk ook wel leuke lui in.

Hans had, omdat we een aardig resul­ taat hadden gehaald, direct grote plan­ nen, we zouden de boot laten beschilde­ ren door een kunstschilder en de naam veranderen in Grrrrrr.

En we zouden wat meer gaan varen, voor zover de tijd het toeliet. Er moest tenslotte ook gewerkt worden en dat was bij mij helaas ook op zaterdag. drie jaar later zaten er 3 van de 6 man van de Monopoly ploeg uit Amsterdam in de Valk.

Wat volgde waren een aantal eufori­ sche jaren waarbij buiten de resultaten vooral de gezelligheid van mijn zeilmaat Hans op het terras of aan de bar die de aandacht trok. Onophoudelijk konden grappige voorvallen (van het zeilen) tot in het oneindige herhaald worden.

Het bier vloeide onbeperkt en er werd zowaar een bierploeg opgericht. Degene die als laatste van de bierploeg van de wedstrijd binnen kwam moest de rest maar eerst van bier voorzien als hij bij de club kwam zitten. Zo werd de lijst in omgekeerde volgorde afgewerkt.

Door ons team werd aan boord voor heel veel teams een bijnaam bedacht, niet allemaal even flatteus allemaal. Ik kan me ,,de Lachende Mandarijn, Geile Henkie en Kok ,,hoog” nog herinneren.

Kok ,,hoog” omdat hij altijd in de wind lag te prikken, maar soms ook weer ,,Supercock” genoemd werd.

Dat we toch nog aan zeilen toe kwamen was nodig, want doe je niet mee dan tel je niet mee. Zo wonnen we minimaal 4 keer de U wedstrijden op Alkmaar en waren we een keer 2 en 3 op de kampi­ oenschappen.

Maar ook aan ons team kwam een eind, maar we bleven allebei de Valk trouw en zijn Hans en ondergetekende zijn altijd vrienden gebleven.

Echter de dynamiek in die tijd, waarbij de oude garde in een heel rap tempo verdreven wordt , dat zou toch mooi zijn als we daar nog eens getuigen van zijn.

Na 25 jaar in de Valk en zes Valken verder werden Frans Dagelet en ik kam­ pioen in 2003, een mooi moment om de boot bij Roelof Wester in te leveren.

En het tijdelijke herintreden dit jaar was best mooi. Moeilijk wel, maar mooi om te zien dat er toch allemaal nieuwe teams gevormd zijn in die 10 jaar die er serieus werk van maken om de teams van de ,,Buzehappert” en ,,List & Be­ drog” van hun troon te stoten.

... NK Vinkeveen 2013: Een haven vol Valkenpracht en praal

Foto: Hub Sillen

in the picture...

92

Zeiltips en tricks

Zeiltips en tricks Meervoudig Nederlands Kampioen Menno Huisman en zijn bemanning Marcel van der Kooi (Valk 45) kennen het klappen van de zweep. Ze schreven in de Valk aardig wat prijzen op hun naam. Wat maakt een team succesvol en hoe bereid je de perfecte race voor? Menno en Marcel geven na al hun gewonnen prijzen nu zelf wat prijs.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Zeiltips en tricks

93

Succesvol team licht tipje van de sluier op

Tekst: Menno Huisman en Marcel van der Kooi

Algemeen - Verzamel informatie over de wind.

In de ochtend, of zelfs in de dagen voorafgaande aan de wedstrijd kan je het verwachtingspatroon voor de windrichting voor de gehele wedstrijddag voor je zelf bepalen.

Kijk bijvoorbeeld eens op www. windguru.cz, www.windonline.nl, www.windfinder.com, www.knmi.nl, voor de windverwachting.

- Lees de wedstrijdbepalingen.

Altijd handig om je bewust te zijn van afwijkingen in de standaard startprocedure.

Foto: Eize Hoekstra

VALK | 75 jaar | 1939•2014

- Evalueer na de wedstrijd. De manier om beter te worden is na elke wedstrijd even te evalueren; wat ging goed en wat ging er niet goed. Je kunt dit al doen op weg naar de haven, maar ook even direct nadat de boot is afgetuigd. Konden er handelingen beter, moet er wat worden veranderd, zijn er situaties wel of niet goed ingeschat, etc. Zeg ook eerlijk tegen elkaar van je van de wedstrijd vond. In een team zal

het nooit wat worden als je niet op een eerlijke manier met elkaar communiceert.

Strategie van de positie/ligging ten

opzichte van de startlijn Voor de start Een simpele tip is: kijken naar de vlag op het startschip. Waait de vlag naar stuurboord, dan is een lijstart waarschijnlijk de juiste keus. En waait de vlag naar bakboord, dan is het waarschijnlijk drukker aan de loefzijde van de startlijn. Waarschijnlijk, want de lijn ten opzichte van het startschip is ook bepalend. Vaar daarom voor de start halve wind van loef naar lij over de startlijn en weer terug. Moet je de grootschoot op de terugweg strakker aantrekken, dan is de loefzijde gunstiger en andersom. Dus voor de lijzijde moet de grootschoot vieren.

Tijdens de start Zorg zelf voor een positie op de eerste lijn én maak snelheid. Dit is tegenstrijdig met elkaar. Als je in de eerste lijn wilt liggen moet je er op tijd zijn en dan wachten. Belangrijk is vlak voor het startschot wat ruimte onder je te creëren om af te vallen. Let dus goed op wie er onder

je ligt en blijf goed achterom kijken.

Met goede boothandeling kun je vaak in de laatste halve minuut nog voldoen ruimte creëren om af te vallen en snelheid te maken.

Zelfkennis: inschatting

eigen boothandeling en inschatting eigen hoogte en snelheid - Boothandeling: heb je weinig gevaren of waait het te hard en zit je niet zeker in de boot; maak dan geen domme fouten. Als loef bijvoorbeeld veel gunstiger is, kan je besluiten bovenin in de tweede lijn te starten.

- Hoogte & snelheid: Vaar je laag en hard en de lijn ligt redelijk recht: lij starten. Of aan loef, maar dan snel overstag. Vaar je hoog, maar is je snelheid matig: aan loef starten.

94

Zeiltips en tricks

Strategie voor het ­kruisrak

Foto: Henk de Joode

Van tevoren heb je besloten welke kant van het kruisrak favoriet is. Een onderdeel van de startvoorbereiding houdt in dat je voor de start alvast een keer of meerdere keren een deel of het eerste kruisrak zeilt. Je bepaalt het ritme van de winddraaiing, is de stuurboordslag beter of de bakboordslag?

Over welke boeg kan ik de meeste winst behalen? Over welke boeg zal ik het langst gaan zeilen, wat is de lengte slag? Een kompas is hierbij een handig hulpmiddel. Bij het “invaren” bepaal je in dat geval ook je kompaskoers.

Zo kun je na de start direct zien of de koers slechter of beter wordt op het kompas. En of er redenen zijn om overstag te gaan of niet.

Als je zeker denkt te weten dat aan een bepaalde kant van de baan veel winst valt te behalen, kan je overwegen ook aan die zijde te gaan starten, ondanks het feit dat die zijde van de lijn wat minder gunstig is. Als de lijn heel scheef is (lij is zeer gunstig) en je bent overtuigd van je snelheid en hoogte, maar je wilt naar rechts in het kruisrak, dan kan je toch beslissen om aan lij te starten. Ga daarna zo snel mogelijk overstag, desnoods achter een paar bootjes langs. Bespreek dus samen de start- en racestrategie.

Maak een bewuste keuze voor het eerste kruisrak: links, rechts of door het midden. Wat hierbij ook kan helpen is de starts van andere klassen te bekijken. Als de wind redelijk constant is, biedt dit veel informatie. Blijf de gestarte boten enige tijd volgen. Het resultaat van een start zie je soms pas na vijf of meer minuten daarna.

Bij een slechte start is de remedie: aanvallen! Meestal klap je na de start direct weg, ofwel achter het hele veld langs als je beneden of midden in bent gestart. Start je slecht bovenin, klap dan ook maar direct weg als je daar de gelegenheid voor hebt. Je neemt dan je minste verlies. Je kunt bijvoorbeeld bij een start bovenin een korte klap over stuurboord maken en zodra je vrij bent weer terug, zodat je boven het veld komt te liggen. Meestal wijk je meer af van de rumplijn, je vaart dus extremer met meer risico om je verlies weer goed te maken.

Heb je een goede start, dan niet direct zenuwachtig worden en in de trant van verdedigen gaan denken. Zorg er voor dat je de voorsprong weet uit te bouwen en zit je directe achtervolgers niet in de weg. Maak je goede slagen af, creëer ritme in je slagen, zoek vrije wind en probeer met een groepje weg te komen. De wedstrijd is meestal namelijk nog lang en dan kun je beter met een aantal boten weg zijn, dan dat je in een peloton komt te zitten.

Hoe bepaal je wanneer je overstag gaat?

Het ‘concessiemodel’ speelt hierbij parten. Bedenk dat het soms aantrekkelijk is iemand voor je langs te laten gaan, al lig je over bakboord.

Of dat je zelf achter iemand langs gaat als je voorrang hebt om in je goede slag te blijven. Bedenk dat vrije wind heel belangrijk is en je op het kompas kan zien dat je moet afvallen. Voor ons is een stelregel dat je bij een wat langer aanhoudende afwijking van 10 graden op het kompas je overstag gaat. Het moment ‘langer aanhoudende afwijking’ is een gevoelskwestie en hangt samen met wat er allemaal om je heen gebeurt: komt er nog een vlaag aan, zijn er boten in de buurt, e.d. Hier is bovendien een belangrijke taak weggelegd voor de bemanning. Die zoekt bij name met licht weer naar wind, houdt zo mogelijk het kompas in de gaten en geeft informatie door van wat er om de boot heen gebeurt. Zeilen andere boten bijvoorbeeld ergens anders hoger aan de wind?

Kortom, hij of zij moet informatie

doorgeven aan de stuurman/vrouw.

Hoe je het kruisrak zeilt, kan niet los worden gezien van de windsterkte. Met meer wind, zeg vanaf 5 Bf, beperk je meestal het aantal overstagmanoeuvres. Het gaat tenslotte ook allemaal veel sneller.

Focus je vooral op je snelheid: vaar je boot vlak en ga niet in de wind prikken. Het is dus nog belangrijker je moment van je eerste overstag te bepalen.

Aan het begin van het tweede kruisrak heb je meestal meer gelegenheid om je eigen race te (gaan) varen. Het veld ligt dan iets verder uit elkaar. Met de kompaskoersen van het eerste rak en met de windverwachting voor de rest van de dag in je hoofd, weet je direct of je in de goede of slechte slag zit. Beslis en vertrouw op je zelf. Iedereen heeft namelijk als een kuddedier na de boei de neiging aan te sluiten in de rij. Alleen de boten die echt in de vuile wind liggen gaan overstag.

Het eerste kruisrak heeft je extra informatie gegeven. Heeft de wind

Zeiltips en tricks

95

BOEIEN

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Als je je inmiddels op een bepaalde positie hebt genesteld, dan wil je die in ieder geval behouden en het liefst wil je nog één of meer boten inhalen. Wat ga je nu doen? Vraag jezelf eerst af of er nog wat inzit.

Ben je tevreden met je plek? Als dat zo is, dan kun je gaan verdedigen.

Blijf dan tussen je tegenstander en de finish. Je houdt de beste controle als je de tegenstander schuin onder en achter je hebt liggen. Je hebt dan optimale controle, wat niet inhoudt dat je de tegenstander moet afdekken. Dat is wat anders. Als je dit laatste doet, dan moet je tegenstander overstag en ga je in dat geval mee. Je hebt dan niet meer de regie, iets wat je niet wilt. Hou als het kan dus voldoende ruimte. Als je tegenstander overstag gaat, klap je mee. Zolang je tussen de finish en je tegenstander blijft, kan hij wel wat inhalen, maar nooit passeren.

In geval je meer boten wilt inhalen, moet je extremer gaan varen.

Je kunt dan het principe van ‘waar zeilen de meeste boten’ hanteren.

Dit principe kun je ook bij het voordewindse rak toepassen. Ook kun je proberen boven de zeilers voor je te komen. Dus er bovenklappen en hopen dat die slag goed blijft.

Het principe ‘waar twee vechten om een been…’ kan ook aan de orde zijn. Zijn er twee boten voor je aan het aanvallen en verdedigen, kies dan zelf de kortste route naar de finish en concentreer je puur op de schiftingen en snelheid. Je zult zien dat je veel kans maakt om dicht in de buurt te komen van de strijdende voorgangers.

Foto: www.amisia.nl

gedaan wat je had verwacht. Is plan A uitgekomen of niet? Onze ervaring is dat veel zeilers met een duidelijk plan A (de verwachting dat één kant van het kruisrak gunstiger zou moeten zijn), dat niet uitgekomen is, het de volgende rakken toch weer proberen. Vaak zijn er twee mislukte rakken nodig om in te zien dat de verwachting foutief was. Bedenk na de onderboei wat de lengteslag is. Als je niet kan kiezen doordat de wind ‘neutraal’ lijkt, kies dan voor de lengteslag.

De keuze voor doorvaren of overstag moet je in het voordewindse rak bepaald hebben. Is de wind wat gekrompen, naar de bakboordzijde van de bovenboei, dan heb je de lengteklap over stuurboord nodig. Is de wind geruimd, naar de stuurboordzijde van de bovenboei, dan maak je de lengteklap over bakboord. Het is dus van belang je te bedenken dat je of het langste over bakboord moet zeilen of over stuurboord en daarbij de tussenliggende “slechte” klappen ziet te beperken.

Strategie bij boeien Tijdens het laatste deel van het kruisrak begint het nadenken over het ronden van de bovenboei. Hoewel de situatie tijdens de ronding geheel kan veranderen, moet je in het kruisrak al bepalen welke kant je op wilt. Dus een boeironding levert ook de vraag op: ga ik direct gijpen of niet?

Bovenboei Het is fascinerend hoeveel je kunt winnen of verliezen in het laatste stukje voor de bovenboei. Hetzelfde geldt voor de eerste meters na de boeironding. Te vroeg aansluiten in een lange trein betekent veel verlies: je moet doorvaren tot je vrije wind hebt en overzeilt dan de boei. Als je te vroeg overstag gaat verlies je nog meer door de vuile wind. Over stuurboord aankomen is mooi, maar gevaarlijk. Beslissingen moet je bewust nemen en laten afhangen van windkracht, grootte van het veld, je plaats in het veld en de overige omstandigheden. Roep de verschillende situaties eens in je gedachten op en besluit hoe je in iedere situatie zou willen handelen. Dit is nergens zo belangrijk als bij de bovenboei.

Als het niet te hard waait werkt het bij de bovenboei erg goed als je de boot naar loef trekt. De stuurman hoeft dan nauwelijks aan het roer te trekken. Als je samen je gewicht naar buiten brengt, valt de boot gemakkelijker af. Zorg er voor dat de bemanning zich in de eerste minuut na de ronding 100% op de spinaker kan concentreren. Het eerste stukje na de ronding kan soms beslissend zijn of je wel of niet in een goede baan met wind komt.

Benedenboei Twee dingen zijn bij de benedenboei van belang. Ten eerste het creëren van de beste positie om te ronden en ten tweede: wat te doen na de ronding.

De eerste opgave is in theorie eenvoudig: zorg er voor dat je de binnenkant van de boei kan pakken. Dit betekent dat je in het voordewindse rak soms erg in moet houden. Blijf achterom kijken en spreek de boten achter je aan.

Wijs ze op het feit dat ze geen ruimte krijgen. Ook al houd jij even in. Er is niets beroerder dan iemand tussen jou en de boei als diegene, die buiten de drie romplengte cirkel ligt, net met zijn neusje boord aan boord met je komt te liggen. Het kan dus, als je aan de buitenkant ligt, voorkomen dat het handiger is aan het eind van het voordewindse rak te wachten/in te houden. Strijk dan de spinaker bijvoorbeeld wat eerder. Het heeft immers geen zin mee te blijven varen en aan de buitenzijde te komen te liggen. Of je dat moet doen en waar, dient ruim van tevoren in te worden geschat. Lukt het, dan betekent dit wel dat je daarna zonder al te veel risico de boei mooi scherp kunt aansnijden.

96

Zeiltips en tricks

De binnenkant van de boei heeft ook alles te maken met ‘regie houden’. Jij moet bepalen wat er gebeurt. En dat kan alleen maar als je de meeste rechten hebt. Als het druk is rond de boei, bedenk dan goed wat je eigen rechten zijn en stel die veilig. Wijs desnoods de anderen op hun rechten. Dat kun je doen door de zeilnummers (hard) op te noemen en daarbij aan te geven wat wel en niet mag. Doe dat rustig (voor zover dat in de hectiek mogelijk is) en duidelijk, zodat anderen het kunnen zien en horen. Mocht een situatie tot een protest komen, dan heb je in ieder geval getuigen.

Als je naast de boei vaart, vaar je hoog aan de wind. Dit betekent dat je de ronding ruim moet inzetten, oploeft, snelheid maakt en je schoot beheerst aantrekt. De genua mag er iets achteraan komen. Het sleutelwoord van de techniek van het optimaal ronden van een boei is: geleidelijkheid. In het ruimewindse rak op weg naar de benedenboei staat alles los. Al voor de ronding moet je het komende aandewindse rak voorbereiden. Om te kunnen accelereren rond de boei moet je de spullen echter nog niet te strak zetten. Dit levert namelijk snelheid op en als je snelheid hebt kun je weer (meer) hoogte zoeken in het aandewindse rak. Een langzame ronding met een boot op de spiegel kan hier overigens goed uitpakken.

In dat geval dan wel direct na de boei omhoog sturen en vertragen.

Wanneer je per se boven degene achter je wilt varen, dan kan het handig zijn om je boot in de wind te sturen en de achterliggende boot te dwingen onder je te gaan sturen.

Rust in de boot is eveneens tijdens de ronding essentieel. Dit geldt overigens voor alles tijdens een wedstrijd! Na de ronding moet in ongeveer 5 seconden de “rommel” weg zijn, waarna de rust terugkeert en je je kunt concentreren op de wedstrijd.

voor de wind Strategie voor de wind Is de klap over bakboord naar

de bovenboei goed, dan is na de ronding gijpen de beste optie.

Andersom, dus als de koers over stuurboord aan de wind beter is, hoef je niet te gijpen en kun je direct beginnen met de spinaker te hijsen.

Ook hangt het er vanaf in welke positie je ligt. Lig je slecht en het hele veld voor je vaart na de boei zonder te gijpen door, dan loont het meestal om dan zelf wel te gijpen.

Je kunt dan tenslotte meer winnen dan dat je achter de meute aan blijft varen. Bedenk daarnaast dat het zeker met spinaker op moeilijk is voor de wind boven iemand langs te gaan of er onderdoor.

Vaak zie je na het ronden van de bovenboei dat iedereen hoog gaat varen met de gedachte maar geen vuile wind te hebben van de boten achter hun. Er volgen dan meestal loefduels. Ga die maar uit de weg, ze lonen vaak niet. Anderen zijn hier meer mee gebaat. Vaak gebeurt bij boten die achterin het wedstrijdveld liggen dat er onnodig meer meters worden gevaren, juist doordat er voor gekozen wordt na

de bovenboei eerst “lekker” hoog te gaan varen. Concentreer je op de volgende boei in plaats van achter de meute aan de sturen.

Als je twijfelt wat je moet gaan doen na de ronding in het voordewindse rak, wacht dan even met het hijsen van de spinaker en hijs niet overhaast. Beter de spinaker over de goede boeg omhoog dan dat je een hoop onrust veroorzaakt als je tijdens het hijsen van de spinaker beseft dat je toch moet gijpen.

Bij het bepalen van het moment van gijpen zijn de winddraaiingen leidend, net als in het kruisrak.

Heb je de vrijheid, dan kun je het ritme van het gijpen zelf bepalen.

Blijf vooral ook achterom kijken tijdens het voordewindse rak! Kijk naar andere boten, zoek de delen op de baan met de meeste wind.

Lig je tussen andere boten, dan geldt dit ook, maar loont het vaak als je als eerste gijpt. Je houdt dan de regie. Denk ook alvast na hoe je denkt de benedenboei aan te varen.

Iedereen wil natuurlijk de binnenste positie claimen. Daar moet je dus tijdig over nadenken. En let op je tegenstanders, kijk wat zij gaan

doen. Een vaste regel is dat je tussen de boei en je tegenstander moet blijven, houdt dat altijd goed in je achterhoofd. En wees als stuurman ook actief met het sturen. Probeer geen vlaag te missen en hou de grootschoot in je hand!

De wijze waarop je het voordewinds rak zeilt, hangt samen met de windsterkte. Specifiek gaat het hierbij om licht en zwaar weersituaties.

In het middenweer is veelal sprake van “gewoon” voor de wind varen.

Zie de hiervoor de eerder besproken acties. Met het zwaardere weer, zeg vanaf 5 Bf, kun je er voor kiezen een lage koers te varen. Hoe meer wind hoe meer het loont binnen de wind te gaan varen in het voordewindse rak. Je wilt namelijk minder druk in je grootzeil, waardoor de druk op je roerblad ook afneemt en je het sturen vergemakkelijkt. Zet de neerhouder voor de gijp bijvoorbeeld wat losser om meer druk te lozen.

Doe je dit niet, dan riskeer je zeker met een spinaker een zwieper te maken, waardoor je uit je roer loopt met alle gevolgen van dien.

Met heel licht weer, zeg 1-2 Bf is opletten waar de wind is het belangrijkst. Een wat ruimere koers levert in deze situatie meer druk op. Je legt misschien dan wel meer meters af, maar die meters betalen zich aan het eind van het rak vaak uit. Het is wel een risico, als je erg van de rumpline afwijkt. Dit kan veel gijpen inhouden om nabij de rump­ line te blijven en vereist daardoor een goede boathandling.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

e esorteerd de meest g k eciaalzaa p s t r o p s r e wat land! van neder

Foto: Wilma van Dormalen

98 Drie generaties

Drie generaties

99

Mart Kat (70), Maarten Kat (42) en Job Kat (15) is een geduchte bemanning. Vooral bij harde wind zijn ‘de Katjes’ in hun element.

Met de Valk 29 gaan ze altijd zowel bij harde als bij zachte wind met drie man het water. Ze varen per seizoen een aantal wedstrijden.

Op het NK Valk 2012 in Heeg stapten zij als trio voor het eerst, in wedstrijdverband, in de boot. Mart en Maarten varen al vele jaren wedstrijden in de Valk. Sindsdien genieten ze met volle teugen van het zeilen met elkaar en het leveren van strijd. De drie generaties ­vormen op het water een hechte eenheid.

Opa, vader en zoon samen in de Valk 29 Tekst: Wilma van Dormalen

M

aarten herinnert zich de eerste wedstrijd met drie generaties in een boot als de dag van gisteren. Hij vertelt dat het er tijdens het NK in Heeg heftig, maar vooral succesvol aan toe ging: “We zaten voor het eerst met z’n drieën aan boord en tot onze grote verbazing gingen we vrijwel als eerste om de eerste boei. Dat was zeer opmerke­ lijk en memorabel. We gingen te hard voor iedereen. Harde wind is onze specialiteit, maar helaas gingen al snel meerdere boten om en werd de wedstrijd

VALK | 75 jaar | 1939•2014

afgeblazen. Dat was voor ons een mooie entree in de Valken­ klasse. Doordat we 270 kilo­ gram aan boord hebben, wat aardig aan de maat is, kunnen we met harde wind goed uit de voeten. Helaas waait het niet altijd zo hard als toen en zakt de snelheid bij zachte wind er behoorlijk uit.”

Job vindt het erg leuk om met zijn opa en vader in de Valk te zeilen, maar heeft wel een kri­ tische noot. “We moeten eerlijk zijn. Nieuwe zeilen doen een hoop. Die zouden we eigenlijk moeten hebben. En we moeten

25 kilo afvallen om meer kans te maken op een hoge klas­ sering. Vooral het afvallen zal een hoop doen, maar dat zit er helaas toch niet in, want we zijn ook fanatieke rugbyers en daar moet je juist weer zwaar voor zijn.” De zeilpret bij de mannen is er niet minder om.

Mart vertelt zelfs dat een an­ dere kleinzoon al staat te trap­ pelen om mee te gaan: “Hette Griepsma is nu 7 jaar. Hij belde mij met de mededeling dat hij graag wil zeilen, maar dat hij graag mee wil onder voorwaar­ den: ‘niet te hard en alleen met

100

“Het is gezellig om met meerdere mensen in een boot te zitten” opa’. Job heeft in zijn jeugd wel wat zeilervaring opgedaan in de Optimist.

Toch inspireert het zeilen in de Valk hem meer dan varen met leeftijdsge­ noten: “Met papa en opa varen, dat is toch heel erg leuk. Het is gezellig om met meerdere mensen in een boot te zitten. In de Optimist zit je altijd in je eentje. Tijdens het NK 2013 in Vinkeveen lagen we zelfs een halve wedstrijd op de eerste plaats en dat is superspannend. Het NK van 2012 was behoorlijk spannend. Op een bepaald moment zag ik papa wel en even later was hij weg. De trapezedraad knapte en mijn vader lag in het water. Dat gebeurt hem wel regelmatig, maar dat was nieuw voor mij. Dat is best gek om mee te maken.”

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Drie generaties

101

“Katje jij stuurt” De Valk 29 is niet de enige Valk in het bezit van de familie Kat. Maarten: “De Valk 610 is van mijn opa Tinus geweest.

Dit was van oorsprong een kajuitvalk en is omgebouwd tot de 610. We hebben de ambitie om die nog eens echt wedstrijd­ klaar te maken. De Valk 163 is van een vriend van mijn opa geweest. Zeilen in de Valk is een traditie. Ik begon als 12 jarige in de boot van mijn opa. Toen voeren we samen het NK op de Beulakerwijde bij Zwartsluis.

We voeren toen met z’n drieën, samen met nog een echt “Val­ kenkind”, Kik van Swol jr. Toen en nu een goede vriend van mij.

Er lagen nog stalen tonnen in het wedstrijdveld. Aan de wind stuurde mijn opa. Daarna riep

VALK | 75 jaar | 1939•2014

hij: ‘Katje jij stuurt’. Dan zette opa de spinaker en stak daarna een Caballero op, of viel hij in slaap op een zeilzak. Hij gaf me het volledige vertrouwen, totdat we een keer op een sta­ len boei voeren. Toch mochten we de boot ook daarna te pas en te onpas meenemen en dat was een hele leuke tijd. Nog leuker is dat nu de geschiedenis zich zo zoetjesaan herhaalt.

Je ziet generaties doorgaan en om je heen varen. We leveren nu op het water strijd met de kinderen van bekende Valken­ families, zoals Kooistra, van der Zwaag, Zandstra, Nauta en van Swol”. Ook Mart is dolblij dat het stokje wordt doorgege­ ven: “Het is fantastisch dat de volgende generatie enthousiast

is. Dat komt in de Valk geregeld voor en dat is redelijk uniek.

Dit is nog net een betaalbare klasse. Met een beetje spon­ soring van ons is het mogelijk om de traditie in ere te houden.

Zo verjongen we de klasse en is de toekomst enigszins zeker gesteld.”

Kat sr. vaart voor het 51ste jaar in de Valk. In 2013 stonden voor de familie drie wedstrijden op het programma: Langweer, Alkmaar Open en NK Valk Vin­ keveen. Gekleed in hun opval­ lende rugbyshirts met rugnum­ mer 29.1, 29.2 en 29.3 hopen de Katjes nog veel seizoenen als succesvol trio van de partij te zijn.

Nieuwe media Je ziet ze steeds vaker de zogenaamde POV camera.

Bij een Valk kan je genoeg naar achteren om de totale boot te overzien om zo tijdens de wedstrijd mooie shots te ­maken. 's Avonds op de bank trekt de wedstrijd in screenshots aan je voorbij en beleef je de wedstrijd nog een keer. Veel kijkplezier!

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Nieuwe media Valk 356

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Valk 704

103

Valk 804

104

Supporters

genieten volop van strijd op wedstrijdwater­

Tekst: Wilma van Dormalen

Foto: Henk de Joode

Berthe Jongepier is een trouwe supporter van het Valkencircuit. Met haar grijze sloep ‘Wilskracht’ volgt ze op de voet haar familie in de Valk 584. Man Eric en zoon Tim varen wedstrijden, terwijl Berthe niet weg te slaan is achter het roer van de sloep. Fans van de Valken­klasse volgen de wedstrijden niet alleen vanaf het water. Op het grasveld, waar de campers en caravans staan en vanaf de terrassen van de watersportverenigingen genieten toeschouwers van het zeilspektakel. Zo ook Wilfred Nagel en Lisa Groenewoud (voorheen eigenaren van de Valk 725), die hun oude maten tijdens het NK 2013 in Vinkeveen komen aanmoedigen.

Berthe Jongepier is veel aanwezig bij de zeilwedstrijden van haar man en zoon. Een jaar of 10 geleden ruilde ze een kleine sloep voor een grote grijze Weco; ‘Wilskracht’ genaamd. Aanvankelijk ging de support uit naar

manlief Eric, maar inmiddels is zoon Tim (24) ook besmet met het ‘Valken’ virus. Vader en zoon varen voor het 5de seizoen in de Valk 584. De ‘Wilskracht’ gaat door heel Nederland om het wedstrijdzeilen van de familie

Vlnr: Jacqueline (de vriendin van Tim) mevr. Huisman (de moeder van Menno) en Berthe (de vrouw van Eric) tijdens het NK 2013 aan boord van de ‘Wilskracht’

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Foto: Eize Hoekstra

Supporters

VALK | 75 jaar | 1939•2014

gunt een ander wat. Ook helpen de zeilers elkaar op wat voor manier dan ook. Die verbondenheid binnen de zeilsport en met name van deze klasse is zo mooi.” De Valk 584 werd op het NK 2013 in Vinkeveen 14de. Berthe blikt terug op het NK 2013: “Het waren mooie wedstrijden en goede omstandigheden. Het ging niet vanzelf, het was knokken geblazen. Soms moesten de mannen vanaf een laatste positie naar voren zeilen. Ze waren niet helemaal tevreden, maar het was wel reuze spannend.”

Al met al was het voor de familie Jongepier een prachtig vaarseizoen. Berthe: “Naast de strijd op het water is aan boord van de sloep altijd erg gezellig. Henk de Joode, de fotograaf van de Valkenklasse, vaart graag met ons mee en regelmatig verwelkom ik opstappers. We voorzien iedereen van een kopje koffie,

biertje, pinda’s of een krentenbol. Op het water verlenen we hand- en spandiensten. We plakken regelmatig een pleister!

Je moet bij mij aan boord alleen niet bang zijn dat je nagellak afbladdert of dat je haar door de war waait, want ook op de sloep gaan we ervoor.” Niet alleen aan boord is de sfeer goed, ook stapt Berthe met veel plezier aan wal: “We lusten dan graag een natje en een droogje. Na de wedstrijden is het altijd erg gezellig met de Valkzeilers.”

Foto: Henk de Joode

van dichtbij mee te maken.

Berthe legt uit waarom het heer­­lijk toeven is op de sloep: “Ik ben de fanclub en ik vind het heel bijzonder om het spektakel van de zeilwedstrijd vanaf het water mee te maken. Je beleeft alle emoties die bij het wedstrijdzeilen horen en je maakt er echt deel van uit. Ik ben blij dat ik de passie voor zeilen samen met mijn familie kan beleven. Je voelt de spanning van de wedstrijden en je kunt na de wedstrijden mee­praten over hoogtepunten en teleurstellingen. Zo blijft het een familieding. Bovendien is het een prachtige sport om van zo dichtbij te zien. In de Valkenklasse wordt gestreden met het mes op tafel en deelnemers knokken tot het uiterste om de plekken. Dat gaat op een sportieve manier, want het is een hele nette klasse. De meeste mensen kennen elkaar al jaren en men

105

Valk 584 ‘Veni Vidi Vici’ met vader en zoon ­Jongepier: stuurman Tim en bemanning Eric

De Wilskracht tijdens het NK 2013 op Vinkeveen

Supporters

Wilfred Nagel en Lisa Groenewoud (voorheen eigenaren van de Valk 725)

Het is voor Berthe een behoorlijke logistieke operatie om de wedstrijden bij te wonen, maar het is tegelijkertijd ‘a way of living’. De overtocht van Uitgeest naar Vinkeveen deed ze met haar zwager in 6 uur: “Op donderdag voeren we de sloep over en dat was een prachtig tochtje.

Onderweg hebben we lekker decadent geluncht bij Paardenburg in Ouderkerk. Nederland is zo mooi, je ziet van alles onderweg.

Een zwaan op een ei, pittoreske sluisjes en de bruggetjes, het is echt couleur locale. Je ontmoet enorm veel vriendelijke mensen en het gaat allemaal zo ontspannen. Thijs, de havenmeester van Vinkeveen verwelkomde ons erg vriendelijk. De sfeer in Vinkeveen was heel gemoedelijk en gastvrij.” Berthe vaart ook regelmatig op het IJsselmeer: “Naar Sneek varen is wel wat lastiger, want daar moeten we twee dagen voor uittrekken. Je moet gewoon niet zo’n haast hebben

en lekker genieten. Ik vaar ook regelmatig alleen en daar zit ik niet mee. Eric kan namelijk niet altijd mee, want hij verplaatst ondertussen de Valk over de weg. Voor mij is dit vakantie. We liggen met de sloep regelmatig voor anker en dan kan ik lekker ontspannen. Dan zoeken we een mooi plekje, bijvoorbeeld tijdens het trainen van de mannen op het Alkmaardermeer. Onze hele familie is dol op water. Tim zeilt met zijn vader de wedstrijden en de rest van de familie monstert aan. Het is voor ons een gezellig familiegebeuren.”

Voor de supporters Wilfred en Lisa roept de Valk sweet memories op. Tijdens het NK

2013 op de Vinkeveense Plassen genieten Wilfred en Lisa zichtbaar op het terras van de WVA. Ze volgen, gewapend met verrekijker en fototoestel met telelens, nauwkeurig de strijd op het wedstrijdwater. Het echtpaar kent elkaar uit de Stern. Wilfred vertelt hoe ze elkaar leerden kennen: “We zeilden eerst een paar jaar tegen elkaar in de Stern en daarna een aantal jaren samen.

En in de Stern werden we in 1978 en 1980 Nederlands kampioen.”

Ook voer het stel wedstrijden in de Valkenklasse en waren ze van jongsaf aan betrokken bij de Valk. Na twintig jaar afwezigheid vanwege verblijf in het buitenland, is het voor het koppel een fijn weerzien met oude vrienden.

“De tijd vliegt, want we zien nu ook ‘de kinderen van’ in actie”

Foto: Wilma van Dormalen

Foto: Hub Sillen

106

Wilfred: “Ik volgde vanuit het buitenland de uitslagen, maar het is heerlijk om het nu live te volgen. Sinds kort wonen we weer in Nederland, dus nu kan het weer. Het kriebelt bij ons wel als we dit zo zien. Ons laatste wedstrijdseizoen was in 1986, dus dat is lang geleden. Tegenwoordig zijn we regelmatig op onze kajuitzeilboot te vinden, maar dat is toch anders. Het is leuk om op zo’n heerlijke dag met veel zon en wind een hoop oude bekenden te ontmoeten. We horen de zeilverhalen en volgen hun strijd op het water. De tijd vliegt, want we zien nu ook ‘de kinderen van’ in actie, zoals bijvoorbeeld Hette van der Zwaag. Vroeger voeren wij tegen Piet, maar ook tegen Henk Nauta, Peter van 1939•2014 | 75 jaar | VALK

“Het is voor ons een gezellig familie­gebeuren”

Supporters

107

Foto: Wilma van Dormalen

Foto: Wilma van Dormalen

Fans van de Valken­klasse volgen de wedstrijden vanaf het grasveld, waar de campers en caravans staan.

Riet, Wouter Molenaar, Frans Dagelet, Kik van Swol en ga zo maar door.” Lisa memoreert dat zij samen met Wilfred vroeger de strijd aangingen met haar vader: “Dat waren spannende tijden. Mijn vader Jan Groenewoud voer in de Valk 643. En we waren stevige concurrenten. Als het hard waaide, dan was het vechten om mijn moeder, die we dan allebei als derde man hard nodig hadden.” Wilfred vult met twinkeling in zijn ogen aan: “We kennen elkaar van het zeilen, want onze vaders hadden beiden een Valk. Het waren mooie tijden en het blijft een van de mooiste schepen. Het zeilt namelijk zo fantastisch!” Als beste resultaat herinnert Wilfred zich een 5de plaats op een NK. In de Stern werd hij twee keer Nederlands Kampioen. In 1981 won hij als kers op de taart de PIP. Op de VALK | 75 jaar | 1939•2014

Loosdrechtse Plassen zette hij de Primus Inter Pares, de Race der Kampioenen in de 16m2 op zijn naam.

Berthe legt uit dat het zeilen in de Valk ook bij hen van oudsher een familiepassie is: ‘De liefde voor het zeilen in de Valk komt bij mij en bij mijn man vandaan. Vroeger zeilden we in de Schakel en daarna kochten we de Valk. De Valk 584 was van mijn vader en ook mijn broers hebben vroeger in deze boot wedstrijden gezeild. Het zeilen is er bij ons met de paplepel ingegoten en nog maakt de Valk een belangrijk deel uit van ons leven. De naam Veni Vidi Vici en de originele kleuren hebben we na de restauratie bewust in ere gehouden. Traditie is belangrijk.

Het is fantastisch dat de Valk 2 van de familie Timmer, na jaren

in de schuur te hebben gestaan, weer op het water is. De oude beestjes komen zo langzaam aan weer van stal.”

Soms vaart Berthe bij hele harde wind als 3de man mee. Gelukkig neemt Jacqueline, de vriendin van haar zoon, dat nu over: “Zij is van huis uit geen zeilster, maar ze is erg enthousiast en dat is zo leuk. Zij heeft het zeilvirus te pakken en zo geven wij het stokje weer door. Het zeilen in de Valk brengt ons heel veel. Het sentiment van de Valk, de binding binnen de familie, het weerzien met oude en nieuwe vrienden, het buitenleven en de sportiviteit. Dat zijn allemaal prachtige ingrediënten voor een rijk leven.

Dit gevoel geven we graag mee aan de volgende generatie. Je moet soms even geduld hebben, want ook bij ons heeft het tijd nodig gehad. Verjonging van deze

klasse is belangrijk en hard nodig, maar gelukkig zie je steeds vaker ‘de kinderen van’ zeilen.” Tot slot wil Berthe niet onvermeld laten dat het Talentenjacht een bijzonder mooi initiatief is en ze geeft mensen van de oudere generatie een belangrijke boodschap mee: “Voor jongelui is het zeilen in de Valk een dure hobby. Na een jaar zeilen in het Talentenjacht moet er een vervolg komen. Valken die niet gebruikt worden kunnen beter worden afgestoft, want wat zou het mooi zijn om deze boten weer op het water te zien.

Bied talenten een boot te leen aan of support de jeugd, op wat voor manier dan ook. We moeten voorkomen dat de klasse straks nog maar uit 20 boten bestaat, want dan is het snel afgelopen. Ik sta in ieder geval juichend aan de zijlijn!”

... Vinkeveen 2013: Even het water op voor het gevoel

Foto: Hub Sillen

in the picture...

110

Talentenjacht

jacht

Het

door de jaren heen De Vaarkrant (21 maart 1998) van de Telegraaf omschreef het project met een pakkende kop: ‘Promotievalk moet zorgen voor nieuwe aanwas’. In het voorjaar van 1998 werd door de ALV van de Valkenklasse besloten dat er een schip zou worden aangekocht voor de zoektocht naar nieuwe talenten. De Valk 791 werd op 27 juni 1998 officieel omgedoopt tot “het Talentenjacht”.

Tekst: Marcel van der Kooi en Wilma van Dormalen

D

irect na de aankoop bij de jachtwerf A.R. Wester in Grou gingen de eerste talenten Ed van Dalen en Marcel van der Kooi, ondersteund door commissieleden Noord Wim Behage, Willem Covers en valkenjachtbouwer Roelof Wester grondig aan de slag met de revisie van de Valk 791. Roelof voorzag de boot van een prachtig nieuwe verfbeurt en tijdens het NNWB feest op het start­eiland was de doop een feit. De prachtige wedstrijdvalk ging met de zeer toepasselijke naam ‘het Talentenjacht’ verder door het leven.

Ed en Marcel hadden in 2000 beiden een achtergrond als stuurman in de Vaurien en stuurden zodoende beiden een half seizoen het Talentenjacht. Ze kregen snel de smaak te pakken en stapten over naar een eigen Valk. Ed ging ­samen met zijn broer Rob in de 647 zeilen en Marcel stapte samen met Menno Huisman in de 45. Marcel hield

het niet alleen bij zeilen, want hij werd bovendien secretaris in de respectievelijke besturen van voorzitters Peter Albers, Theo van Harpen en Henk Nauta. Marcel is samen met Menno Huisman in hun Valk 45 in de jaren "02, ’04, ’06, ’09, ’10, ’11 en ’12 Nederlands Kampioen in deValk geworden. De missie van het Talentenjacht om nieuwe zeilers en schepen op het wedstrijdwater te brengen was in het eerste jaar duidelijk geslaagd.

Het volgende talententeam in 2001 bestond uit de broers Eimert-Jan en Jeroen Slob. De heren hebben veel 1939•2014 | 75 jaar | VALK

111

Foto: Hub Sillen

Talentenjacht

wedstrijden gevaren en kregen de smaak te pakken. Na hun talentenseizoen kochten ze de Valk 797, waarin zijn nog steeds regelmatig op het water te vinden zijn.

In 2002 was het, na een sollicitatieprocedure met veel kandidaten, de beurt aan Daan Nauta (de zoon van een bekende Valkzeiler). Samen met zijn maat Sjoerd Wind werd het een druk jaar. Eerst knapten ze de Valk op en daarna zeilden ze veel. West, Noord; het maakte dit team niet uit, zij waren overal te vinden. Op dat moment was ook Marinepool verbonden aan het Talentenjacht, zodat dit team heel blits het water over ging. Daan heeft door omstandigheden uiteindelijk het seizoen afgemaakt met Ids Hospes, met als resultaat 13e op het NK. Daan: “Ik was best tevreden met het eerste jaar en vond het al met al een prachtig jaar. Ik besloot direct daarna met een eigen Valk, eerst de 641 en later de 365, de plassen rond te gaan scheuren.” Daan heeft ook nog enige tijd de rol als VALK | 75 jaar | 1939•2014

112

Talentenjacht

Commissaris Noord vervuld. Wederom een succes voor het Talentenjacht.

In 2003 waren de broers Fetze en Wiep Gaastra en hun neef Sybout Reitsma het vaste team in het Talentenjacht.

Deze heren zijn na hun jaar in het Talentenjacht helaas niet doorgegaan in de Valk. Fetze zeilt jaarlijks nog de Sneekweek in de Yngling en Sybout is vaak in de Regenboog te vinden.

Begin 2004 gingen Simon Huismans en Albert Wester (jawel, de zoon van die andere bekende Valkzeiler) het zeilavontuur aan in het Talentenjacht. Simon Huismans geeft terugkijkend op 2004 het volgende aan: “Dit is voor mij een zeer leervol jaar geweest. Weliswaar lieten de prestaties hier en daar wat te wensen over, maar toch was het een hele leuke en leerzame ervaring.” Dit team heeft zich veel op het water laten zien en kwam al snel in aanraking met een gezellige groep vaste zeilers. Simon: “Na het zeilen was het altijd goed vertoeven op de kant. Tijdens het NK in Heeg heb ik Eddy Griepsma leren kennen.

Eddy heeft mij gevraagd om het volgende zeil­seizoen bij hem te bemannen. Samen met de gehele familie Griepsma hebben we een geweldige tijd gehad, met zeer veel plezier en met goede resultaten.”

Helaas bleek de combinatie werk, studeren en zeilen voor Simon niet te vol te houden, waardoor hij de keuze heeft gemaakt te stoppen als bemanning. Tot de dag van vandaag komen Simon en zijn vrouw Véronique, die ook regelmatig als 3e persoon mee is geweest, nog regelmatig bij wedstrijden kijken om de prestaties van team Griepsma te bewonderen.

In 2005 waren de Broers Bert Jan en Martijn Boshuis de tijdelijke eigenaren van het Talentenjacht en in 2006 kwam de eerste stuurvrouw aan het roer van het Talenten­jacht. Katelijne van Kleef en vriend Taco Hofman hebben veel wedstrijden gevaren. Dit team kon zijn draai in de Valk goed vinden en in de daaropvolgende seizoenen waren zij in een geleend schip ook nog steeds op het water te vinden. Inmiddels zijn Taco en Katelijne de trotse ouders van 2 kinderen en zeilen ze minder. De binding met de Valkenklasse is er echter niet minder om, want als beheerders bij Hoora in Heeg, waren ze onze gastheer en gastdame voor de gezellige barbecue tijdens het NK in 2012.

In 2007 was het de beurt aan Walter en Jan Willem de Koning. Jan Willem heeft na afloop van het seizoen de Valk 543 gekocht.

In 2008 was er door gebrek aanmeldingen geen vast team voor het Talentenjacht. De boot is echter wel met regelmaat op het water verschenen. Zo heeft Jan Willem de Koning het schip aan de start gebracht bij het Klasse

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Talentenjacht

113

evenement op Langweer en hebben Piet van der Zwaag en Jeroen de Groot als gelegenheidsteam het NK op Heeg meegedaan.

In 2009 werd bewezen dat talenten soms ook wat ouder kunnen zijn. Stuurman Karel Meijdam en zijn maat Daan van den Broek hebben dat jaar vele rondjes op de Nederlandse wateren gevaren in zowel het noorden als het westen. Dit is zo goed bevallen dat Karel na afloop van het seizoen de 819 van Frans Portiek heeft overgenomen en inmiddels nog steeds actief is.

In 2010 was het talentenjaar van Paul van Dijk en Sicco Saft. Dit uit de Zaanstreek afkomstige team was geen onbekende in de klasse, want Paul heeft een tijdje met Jan Koridon in de 33 gevaren, voordat hij in de Valk zelf ging sturen. Paul is tevens oud redacteur van het Valkennieuws. Paul en Sicco hebben inmiddels de 808 gekocht en zijn nog steeds met enige regelmaat op het water te vinden.

In 2011 werd het schip bevaren door Joost Aapkes en Carlijn Kramer. Joost en Carlijn zijn momenteel in de geleende valk 15 nog regelmatig in het wedstrijdveld te vinden en 2012 was het jaar van de 2e vrouwelijke roerganger van het Talentenjacht: Madelien Regeer.

Madelien zeilde met Rutger Bosland in de draad. Ook dit team is inmiddels eigenaar van een Valk, te weten de 704 en is bij alle wedstrijden van de partij.

Talentenjaar 1998

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Bemanning

Hebben ze een valk gekocht en zo ja welke?

Ed van Dalen, Marcel van der Kooi

Ed: Valk 647 en Marcel: Valk 45, secretaris Valk 797

1999

Eimert-Jan en Jeroen Slob

2000

Jan Pieter Braam en Eric Janssens

2001

Raimond Mooij, Hans Schepman en Richard Versteegh

2002

Daan Nauta, Sjoerd Wind en Ids Hospes

2003

Fetze en Wiep Gaastra, Sybout Reitsma

2004

Albert Wester, Simon Huisman en Nienke Wester

2005

Bert-Jan en Martijn Boshuis

2006

Taco Hofman en Katelijne van Kleef

2007

Walter en Jan-Willem de Koning

2008

Geen vaste bemanning. KE-Langweer: Jan-Willem Kon- Jan Willem heeft Valk 543 gekocht ing. NK 2008: Piet van der Zwaag en Jeroen de Groot

Valk 641 en later 365, commisaris noord

Valk 101

2009

Karel Meijdam en Daan van der Broek

Valk 819

2010

Paul van Dijk en Sicco Saft

Valk 808

2011

Joost Aapkes en Carlijn Kramer

Valk 15

2012

Madelien Regeer en Rutger Bosland

Valk 704

2013

Rik van Vliet en Bas Pauw

2014

Karel en Malou

114

Talentenjacht

Rutger Bosland en Madelien Regeer Hier beschrijven zij hun talentenjaar: “Talentenjacht”; kun je een betere naam verzinnen voor een promo-boot? Volgens Rutger en Madelien, niet. Zij zijn in elk geval direct enthousiast. In de herfst van 2011 sturen ze een sollicitatiebrief en na een periode van radiostilte worden ze in januari gebeld door Eric Bos. Terug onderweg van wintersport krijgen ze te horen dat ze zijn uitgekozen om een jaar wedstrijd te zeilen in een houten valk. Ze vinden de boot prachtig.

Tijdens Boot Holland maakt het duo voor het eerst kennis met de Valkenklasse. Tijdens een dagje bij de stand met Valk 844 van Fred Schaaf en een inspirerende clinic van Menno Huisman zijn de eerste contacten gelegd. Vrij snel daarna halen Rutger en Madelien de boot op. Het Talentenjacht blijkt een pracht van een houten Valk te zijn met alles erop en eraan. Na wat klein onderhoud in de vorm van epoxyen en lakken, gaat de boot eind maart voor het eerst te water. Na 2 dagen trainen, zeilen ze de eerste wedstrijd op Reeuwijk. Madelien: “We hebben meteen een hoop aanspraak met (oud-)Valkzeilers en krijgen goed bedoelde (soms tegenstrijdige) adviezen. Helaas ondervinden we het eerste weekend direct hoe stevig 7 mm hechthout is. Niet dus! Het Talentenjacht krijgt snel een nieuw stukje zijkant.” In weekenden daarna zijn de doelen helder: “We willen geen schade maken en niet laatste worden. Later komt er nog een doel bij: eindigen in het “linker rijtje”, ofwel bij de bovenste helft.” Madelien schrijft na elk wedstrijdweekend trouw

Foto: Eize Hoekstra

een drankje en een spelletje kaarten. Aan gezelligheid is volgens het stel geen gebrek: “zoals tijdens het klassenevenement in Langweer, de diverse etentjes en barbecues tijdens wedstrijdweekenden en “bult-borrels” op Sneek”. Rutger heeft speciaal voor het Valkzeilen een degelijke stationcar gekocht, die eigenlijk altijd vol ligt met kampeerattributen, gereedschap en zeilspullen. De wedstrijdweekenden worden als kleine vakanties beleefd en het is heerlijk ontspannen om na een week hard werken af te reizen voor een weekend wind en water. Vervolgens ploft het koppel vermoeid, maar voldaan op zondagavond op de bank om maandag met spierpijn weer achter de computer plaats te nemen. Het talentenjaar heeft voor Rutger en Madelien vruchten afgeworpen. In de winter na het avontuur kopen ze direct hun Valk 704. Het is een mooi schip met alles erop en eraan, inclusief schiet-spinakerbomen.

Ze maken hun vrienden van hun zeilschool, Bas en Rik, enthousiast voor een jaar wedstrijdzeilen in het Talentenjacht. Het Talentenjacht is volgens Madelien en Rutger ideaal om kennis te maken met wedstrijdzeilen in de houten Valk en het is dé manier om de klasse jong te houden.

een blog voor op de website zodat ook de Valkzeilers die er niet bij waren, kunnen genieten van de verhalen en anekdotes van de kersverse talenten. “Wat is er nou zo leuk aan de Valk?” Rutger noemt: “het sportieve aspect, het planeren en de stevige competitie met goede en ervaren wedstrijdzeilers”. Madelien benadrukt ook de gastvrijheid van de Valkzeilers. Ze worden onder andere meerdere malen uitgenodigd op het moederschip van de familie Nauta, voor

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Talentenjacht

De talenten van 2013, Bas Pauw en Rik van Vliet, kijken tevreden terug op hun seizoen. Bas: ‘Het was een als nieuwkomer erg leerzaam om in de Valkenklasse te varen.

We kregen vanaf het begin veel tips en uitleg over wat handig was, qua materiaal maar ook qua handelingen.

Ook omdat het nivo hoog ligt in de Valkenklasse hebben we erg veel geleerd. Tevens is het ook vooral erg gezellig om als nieuwkomer de klasse in te stromen. Veel borrels en gezelligheid na het zeilen, ook ontbijtjes en bbq's doen het goed!’ Rik vertelt enthousiast: ‘Een grote eyeopener voor mij was dat het wedstrijdzeilen in een houten Valk veel en veel sportiever en complexer is dan het wedstrijdzeilen in een polyvalk, waar Bas en ik vooral ervaren en bedreven in zijn. Het geeft een kick om met een klassieke zeilboot, die al zo lang geleden is ontworpen, zo hard over het water te scheren. Om dit ook nog te kunnen doen in wedstrijdverband en jezelf te meten met mensen die dezelfde of een nog grotere passie voor deze sport hebben, geeft een onbeschrijfelijk gevoel van voldoening.’

“Als iemand een Valk zo goed als wedstrijdklaar heeft liggen, dan houden wij ons aanbevolen de Valk te bemannen”

Foto: Jef Delhez

Foto: Rene van der Kaaden

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Het hoogtepunt van Bas staat nog vers in het geheugen: ‘Mijn leukste ervaring van het seizoen is de tweede plek in een van de wedstrijden tijdens het NK op het thuiswater in Vinkeveen. Goede start, goede trim en een heerlijk eerste kruisrak en daarna tijdens de rest van de wedstrijd tot de tand toe de plek verdedigd. Tevens zorgde deze wedstrijd ervoor dat we de rest van het NK in de goldfleet voeren.” Over de toekomst van het team in de Valk vertelt Rik: ‘Helaas zit het er voor ons vanwege onze tijdsbesteding, maar ook vanwege financiële beperkingen, de aankomende jaren niet in om een eigen Valk aan te schaffen.

Wellicht zit het er wel in, als we wat ouder zijn en allebei een vaste baan hebben. Het is in ieder geval een klasse waar wij later wellicht een rol in willen spelen, zo goed is het dit jaar in ieder geval wel bevallen! Mocht iemand dan ook voor een evenement bemanning of een stuurman nodig hebben, dan voelen Bas en ik ons natuurlijk vereerd als we hiervoor gevraagd worden. Ook als iemand een Valk zo goed als wedstrijdklaar heeft liggen, en het zonde vindt dat er niet mee gevaren wordt, dan houden wij ons aanbevolen om voor aankomend seizoen een regeling mee te treffen en toch een aantal mooie evenementen mee te kunnen varen!’ Al met al kan terugblikkend op het Talentenjacht worden geconcludeerd dat de doelstelling om nieuwe zeilers voor de klasse aan te trekken gehaald is. Met tot nu toe als gevolg elf nieuwe valken. Een succesvol initiatief van de vereniging, die hopelijk in de toekomst nog vele vruchten zal afwerpen.

115

116

Talentenjacht

Karel en Malou, 28 en 29 jaar oud, bemannen het Talentenjacht in 2014. In augustus 2013 zijn de ingenieurs, die de studie Maritieme Techniek hebben gedaan, getrouwd. Ze wonen in Rotterdam en werken beiden in de Offshore Industrie. Het stel kijkt uit naar het wedstrijdseizoen: ‘We willen kijken hoe we het vinden om door het jaar heen de evenementen af te reizen, hoe leuk de Valkenklasse echt is en hoe het is om een houten Valk te onderhouden.

Wie weet gaan we dan volgend seizoen onze eigen Valk aanschaffen.

Afgelopen seizoen hebben we al proefgevaren tijdens de langeafstandsrace op de Kaag, dat was zeker een geslaagde dag. Wij hebben er zin in.’ Beiden zijn door zeilende ouders opgegroeid op en rond het water.

Malou’s ouders besteedden de meeste weekenden en vakanties op hun kajuitboot in Zeeland, op het IJsselmeer, de Wadden en de Oostzee. Zij heeft tijdens haar middelbare schooltijd zeilles

“Het Talententeam van 2014, Karel en Malou”

gehad en heeft later ook les gegeven in Valken bij zeilschool De Morra in Friesland. Karel heeft van jongs af aan in open eenmansboten leren zeilen. Toen zijn ouders naar Curaçao verhuisden is hij voor het eerst wedstrijd gaan varen in de lokale Sunfish klasse. Bij terugkeer naar Nederland heeft hij het wedstrijdzeilen voortgezet in de Splash klasse, vanuit de KWV de Kaag. Met een enthousiaste groep reisde hij naar de klasse evenementen, zoals NK’s, maar ook WK’s in Weymouth en Carnac. Karel heeft daarna eerst nog een jaar bemand op een J-22 en heeft daarna een aantal zomers zeilreizen gemaakt, waaronder als schipper op kajuitjachten in Griekenland. Zeezeilen gebeurde behalve in Griekenland, ook voor Malou, op- en neer naar Engeland. Karel heeft zelfs de Atlantische oversteek al eens gemaakt. Malou: ‘Na onze studie zijn we samen gaan zeilen in de Centaur die bij de woonboot van Karel’s ouders op de Kaag lag, waarin we twee seizoenen hebben meegedaan met de zomeravondwedstrijden op de Kaag. De ervaring van de zomeravondwedstrijden op de Kaag waren goed, maar nu is het tijd voor een echte wedstrijdklasse!

Laat de wind ons allen gunstig gezind zijn in 2014, we hopen jullie snel te ontmoeten op en rond het water.’

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Talentenjacht

De Talentenjacht remake voor 2014

Sponsoren van het talentenjacht

Het eindresultaat ziet u op het water

VALK | 75 jaar | 1939•2014

117

In de prijzen Hoofdprijs Valkenkring Grou

Hoofdprijs Sneekweek

Bruynzeel wisselprijs

Ed Hoppe prijs voor Lange afstand wedsrtijd ( Rondje Kaag) 1939•2014 | 75 jaar | VALK

In de prijzen

Hoofdprijs Zilveren schaats Bemanningsprijs Kaagweek 1946

Prijs NK 2012

Prijs Brasem van 1952

Kampioensprijs NNWB 1992

De kaag toen nog Z.R. en M.V.

Vikingschip: Prijs voor de Dames-wedstrijden van Jacoba van Beieren

Prijs voor de Dameswedstrijd met de Kaagweek VALK | 75 jaar | 1939•2014

Hoofdprijs Kaagweek

Plaatje van Princenhoftocht 1946

Prijs NK 2013

119

Nederlands Kampioenen

Een start van het NK op Heeg 2012

1939•2014 | 75 jaar | VALK

LIJST DER KAMPIOENEN 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

W. Ritman\H. Koolbergen\mevr. N. Ritman Niet verzeild H. C. Kirkenier\F. Sonneveld Niet verzeild Niet verzeild R. Mulder\mej. H. Mulder\N.P. Venekamp C. Groot\J. Bol\J. Maarse F. Laagwater\A.C. Laagwater\K.A.H. v. Arem R. Mulder\mej. HS.M.E. Mulder\M.C. Breuning W. Metelkamp Cappenberg\G. de Boer\A.D Joustra A. Wester\T. Bakker\J. D. Jonker U.S de Vries\J. de Vries\IJ. v.a.d Werf A. Wester\J. de Vries\mej. W. Mulder E. Rolf v.d. Baumen\C. Weltevrede\H.D.D. Zuiderbaan J.H. de Wilde\mevr. M. de Wilde-Muilwijk\H. de Hoog E.J. Hoppe\J. v. Dam\J.v. Leeuwen mevr. M. 't Hooft-Snijders\P.C.G. 'f Hooft\C. de Winkel J.H. de Wilde\mevr. M. de Wilde-Muilwijk\H. de Hoog E. Rolf v.d. Baumen\W.A. Dwars\H. Snoeck B. Staartjes\G. Staartjes\A. Rikmans J.J. Stenhuis\C.N. Vroege\B. Kraan B. Kraan\C.N. Vroege\G.A. Vroege B. Kraan\C.N. Vroege\G.A. Vroege B. Kraan\P.S. Albers\W.M. ten Klei B. Kraan\P.S. Albers\J.M.F. Pierrot E.Rolf v.d. Baumen\J. Sandberg A. Wester\G. v. Slooten B. Kraan\C.N. Vroege\G. Boot B. Kraan\C.N. Vroege\P. Kraan B. Kraan\C.N. Vroege\P. Kraan B. Kraan\C.N. Vroege\P. Kraan A.W. Steenhoek\R. Kuik\M. Steenhoek H. Nauta\H. Kuiper P. v.d. Zwaag\M. Deen\L. Fokkema W.Hagoort\F. Bulk W.Hagoort\F. Bulk W.Hagoort\F. Bulk B. Kraan\E. de Mug\M. Kraan J. Trompen\A. Trompen F. Fokkema\A. Fokkema\L. Fokkema F. Fokkema\A. Fokkema\L. Fokkema J. Trompen\A. Trompen C. Barnhard\M. Schonk\H. Barnhard A. de Muijnck\A. de Muijnck\K. Fabius R. Stam\H. Stam B. Kraan\W. Schonk O. Kooistra\J. Kooistra\N. Kooistra F. Fokkema\A. Fokkema\J. v.d. Zwaag H. Schelling\R. van Paridon B. Waardijk\H. Mulder B. Kraan\W. Schonk H. Schelling/M. van Anholt J.W. v.d. Hondel\J. v.d. Hondel H. de Boer\G. Potma J.W. v.d. Hondel\J. v.d. Hondel B. Kraan\T. v. Berkel M. Huisman\M. v.d. Kooi W. Molenaar\F. Dagelet M. Huisman\M. v.d. Kooi O. Yntema\K. Weissenbach M. Huisman\M. v.d. Kooi H. v.d. Zwaag\F. Zandstra O. Yntema\K. Weissenbach M. Huisman\M. v.d. Kooi M. Huisman\M. v.d. Kooi M. Huisman\M. v.d. Kooi M. Huisman\M. v.d. Kooi H. v.d. Zwaag\J. Weissenbach

Foto: Jef Delhez

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Kampioenen

121

Nederlands Kampioen 2013

Hette van der Zwaag en Johan Weissenbach Van 30 augustus tot 1 september is op de Vinkeveense Plassen het NK Valk gezeild. In een weekend vol met zon, goede wind, mooie wedstrijden, lekker eten en gezelligheid streden 41 Valken om de titel.

Na drie selectie wedstrijden op vrijdag, was de indeling van de gold en silver fleet bekend. In de goldfleet was alles nog mogelijk op de laatste dag. De 45 van Menno Huisman en Marcel van der Kooi en de 753 van Hette van der Zwaag en Johan Weissenbach voerden de lijst aan met 10 punten, gevolgd door de 844 van Fred Schaaf en Klaas van der Spek en de 627 met Wouter Molenaar en Frans Dagelet met beide 23 punten!

De slot race begon traditioneel in het startgebied met een serie rondes om het startschip van de 45 jagend achter de 753 aan. In de voorlaatste race was al een kleine voorsprong genomen door het Team Huisman/ van der Kooi, maar ze lieten elkaar niet los! In het laatste rak sloeg het noodlot toe. Een paar honderd meter voor de finish kwam de gaffel van de 45 naar beneden waardoor de bemanning van de 753 de wedstrijd kon uitvaren en de titel Nederlands Kampioen verdiende.

Welkom aan boord; kleine krachtpatser Mastervolt Lithium Ion Ultra

De Mastervolt Lithium Ion Ultra’s 5 kW waren al ongeëvenaarde accu’s. De nieuwste Li-Ion Ultra 2,5 kW bewijst dat het nòg compacter kan. Dit nieuwe lid van de familie is namelijk even breed en hoog als de ‘grote’ Ultra, maar bijna de helft korter! Dit biedt u nog meer flexibiliteit en de besparing aan ruimte en gewicht is werkelijk enorm. Feitelijk heeft u met zo’n krachtpatser zelfs geen generator meer nodig. De meesterlijke pluspunten van het Lithium Ion Ultra-concept zijn uiteraard overeind gebleven.

Ultralange levensduur; razendsnelle laadtijd. Actieve celbalancering voor efficiënt en veilig gebruik. Geïntegreerde accumonitoring en desgewenst directe systeemcommunicatie via MasterBus. Zo’n kleine krachtpatser past toch altijd aan boord!

Kijk op www.mastervolt.nl/accus voor alle specificaties

Column

Column

Riny en Tiny doen een terugblik naar hun eigen Valkenwiegje in de jaren ‘60

V

anzelfsprekend heeft

mijn schouder terugkijk door

is tegenwoordig een ‘must’

iedereen een karak-

het hondenrekje van mijn

om 75 jaar oud te kunnen

teristiek verhaal over

oude Volvo 240-station, zie ik

worden. ‘s Avonds toont het

de regio waar je ooit de Valk

net als vroeger het wuivende

tv-programma “Shownieuws’’

leerde waarderen! Daarom

riet, rondom het karakteris-

de nieuwste trends, en wordt

zou een vergelijkbaar verhaal

tieke buitenverblijf ‘’de Wijde

de inhoud van Twitter-berich-

zeker ook over bijvoorbeeld

Blick’’, gelegen aan het dijkje

ten diepgaand geanalyseerd

Grou met z’n vele schiphuizen

van de Langweerder Wielen.

door Beau van Erven D ­ orens,

waar zich tientallen Valken

Het KE-Langweer was weer

samen met media-diva en

op de balken bevinden, of

fantastisch! Ooit begonnen

schoonspringster Patty Brard.

Kralingen, of Alkmaar kunnen

we jaren geleden met dit for-

Wanneer we even kritisch

gaan. ‘Op de Beulakerwiede

mat, een woord dat destijds

meekijken en luisteren, is het

was ooit ons Valken-clubje

nog niet eens bestond. Vol-

zeer waarschijnlijk dat deze

waar Valk 13, en de 29, 38,

doening vervult mijn gevoel,

glossy informatie morgen

229, 311, 513, 525, 556, 499,

en hoop dat dit nog lang mag

weer heel anders zal zijn. De

591, 653, 687, 688, 704, deel

blijven bestaan. De oude Daf-

half-waarde tijd van deze

van uitmaakten. Bijna 50 jaar

fodil die eind jaren 90 in een

programma-informatie is

later zijn lieden van destijds

houten schuurtje rustig op de

erg kort, maar dat is ook de

nog steeds actief! Dit is het

moderne tijd leek te wachten,

bedoeling, want anders kun

kenmerkende karakter van

heeft al wel plaats moeten

je niet steeds met iets nieuws

de Valkzeiler: de liefde blijft,

maken voor een beschut zon-

komen. De Valkenklasse

ook al ben je er een tijdje uit

neterrasje, met vriendelijke

maakt deel uit van een duur-

geweest. Cycliciteit zou hier-

klimop begroeiing. De energie

zame levensstijl, en is een

voor als een mooie passende

voorziening is eveneens aan-

prachtig uitgekristalliseerd

uitdrukking gebruikt kunnen

gepast. Zonnepanelen en een

concept, levendig en heeft

worden, om dit fenomeen

warmte pomp zijn als onder-

toekomst; En dat is nu al 75

te beschrijven. Het klinkt

deel van duurzame investe-

jaar nadat de klasse werd

echter nog zo modern, en

ring aangebracht. Een goed

opgericht.’

een 75-jarig bestaan vraagt

uitgebalanceerde combinatie

anderzijds ook om nostalgie.

van behoud van waarde-

Als ik bij het verlaten van

volle zaken, en aanpassing,

Zomer 2013, Terschelling,

Langweer weer even over

met moderne technieken

Riny en Tiny van de Plas

VALK | 75 jaar | 1939•2014

123

Princenhoftocht

Princenhoftocht

125

Uitgangspunt was allereerst het organiseren van een laagdrempelig evenement waar alle (houten) Valken welkom zijn. Er werd gekozen voor een toertocht, de „Princenhoftocht”, zo genoemd met een knipoog naar de vroegere jaarlijkse zeilrace die onder die naam georganiseerd werd vanuit Eernewoude.

Het doel was helder: de Valk-eigenaren benaderen om hun boten „af te stoffen” en zo mogelijk hun kinderen of kleinkinderen enthousiast te maken.

E

en speciale website www.valkenkringgrou.nl ging online, gelamineerde flyers werden gedrukt en in de diverse schiphuizen achtergelaten in alle (houten) Valken die wij tegenkwamen, ook met dankbare hulp van andere Valkzeilers die we leerden kennen.

Mediacontact met o.a. de Leeuwarder Courant leidde tot een groot artikel in de zaterdagbijlage. Andere landelijke bladen Tekst: Gert-Jan de Roo

hebben dat artikel deels overgenomen. Het was spannend om te zien hoeveel Valken we zouden kunnen inschrijven voor de Princenhoftocht van 2011. Ondanks het heftige weer werden het er uiteindelijk 32! Met bijna 90 opvarenden was het een prachtige dag met veel blije en grijnzende gezichten. De lunch vond plaats bij Hotel Princenhof, daarna zeilden wij terug naar Grou en werd de dag na het aftuigen

126

Princenhoftocht

afgesloten met een borrel en Valkenbuffet in Hotel Oostergoo.

In 2012 en 2013 werd hetzelfde kunstje herhaald, in 2013 deden inmiddels bijna 50 Valken mee en waren wij ’s avonds te gast bij het nieuwe Zeilcentrum Grou.

Mevrouw Carla Breuning-Mulder bood de Valkenkring Grou in 2012 een wisselbeker aan die wij tot de “Max Breuning Bokaal” hebben gedoopt. Deze wordt jaarlijks uitgereikt aan een deelnemer die iets heel bijzonders met de Valk of de Valkenklasse heeft. In 2012 ging deze beker naar de familie van Slooten. Hun Valk 3 is al sinds 1941 in de familie en er wordt al door de derde generatie in gezeild.

In 2013 werd de beker uitgereikt aan de familie Johanknegt die hun authentieke Kajuitvalk nr. 48 al sinds 1940 bevaren, ook al drie generaties lang. In 2013 is de Jacoba van Beieren wisselprijs in het leven geroepen, die voor het eerst ging naar Adriaan Bruynzeel, die met de allereerst gebouwde Valk 1 „NIMROD” deelnam. Heel bijzonder dat dit verloren gewaande schip in 2013 is teruggevonden en nu weer in het bezit is van zijn gezin. Zo werd de Princenhoftocht van 2013 een zeer bijzondere gebeurtenis en het Valkenevenement met het grootst aantal deelnemende Valken van 2013. Maar liefst 46 Valken waren van de partij.

Wedstrijdzeilers en toerzeilers ontmoeten elkaar Inmiddels hebben ook diverse wedstrijdzeilers de weg gevonden naar dit jaarlijkse evenement.

Het bevestigt onze overtuiging

dat de wedstrijdzeilers en de niet-wedstrijdzeilers elkaar kunnen versterken en dat deze ontmoetingen bijdragen aan het „Valk-gevoel”. Mogelijk komen hier uiteindelijk ook weer nieuwe jonge wedstrijdzeilers uit tevoorschijn. De foto’s die tijdens de drie Princenhoftochten gemaakt zijn zeggen genoeg.

Soms wordt een Valk gevaren met wel drie generaties aan boord! Dit voorjaar starten wij het zeilseizoen opnieuw met

een “Optuychdag” in Grou. Het wordt een soort “Princenhoftocht light”. Verzamelen (met Valk) voor koffie, daarna optuigen, zeilen, lunchen bij Hotel Princenhof, en weer terug naar Grou en afsluitend een borrel in Grou. In het Lustrumjaar 2014 wordt de Princenhoftocht een extra feestelijk evenement en vormt het de officiële afsluiting van het Lustrum. De Valkenkring Grou broedt ook op plannen om vanaf 2014 weer

Zeiltips en tricks 127 “Wedstrijdzeilers en toerzeilers ontmoeten elkaar”

jaarlijks de midwinterwedstrijd om de „Zilveren Schaats” te gaan verzeilen met afsluitend de traditionele boerenkoolmaaltijd. Wij merken uit de reacties van Valkzeilers dat onze activiteiten gevoelens losmaken en dat er weer meer beweging komt rond de houten Valken. Regelmatig komen er telefoontjes of e-mailtjes bij ons binnen en melden Valkzeilers zich via onze website aan voor het ontvangen

van onze nieuwsbrieven. Diverse enthousiastelingen zijn druk bezig met renovaties en zelfs ingrijpende restauraties van oude Valken. Hierover publiceren wij met regelmaat in het „Valkennieuws”. De ranke lijnen van de Valk zullen ook toekomstige generaties blijven trekken. Als men eenmaal weet hoe heerlijk een houten Valk zeilt laat het je nooit meer los !

De zeileigenschappen van een houten

Valk zijn nu eenmaal niet te vergelijken met die van de polyvalk. Wat ons betreft is de Valk nog steeds van hout, ”HET JACHT WAAROP U WACHT”.

De Valkenkring Grou bestaat in 2014 uit: Margot KnegteringBreuning, Jetze Sipma, Douwe Oberman en Gert-Jan de Roo.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

in the picture... ... Sneek 2013: (vlnr) Jorrit v/d Kooi, Piet van der Zwaag en Andre Fokkema

Foto: Eize Hoekstra

VALK | 75 jaar | 1939•2014

Engelmoer

Date: 2013.12.30 10:33:37 +01'00'

Zeilmakers

131

De dominantie van de

Friese zeilmakers Je zou bijna zeggen dat er de laatste 10 jaar wat extra’s zit in het ­water van de Friese meren. Of zijn er andere krachten die zorgen voor de dominantie van de Friese valkzeilers? De feiten spreken; van de afgelopen 25 Nederlandse kampioenen kwamen er 15 uit Friesland, waarvan de laatste 9 jaar Friesland op de hoogste trede van het ereschavot stond.

Tekst: Freark Zandstra

O

m terug te komen op dat speciale water in Friesland, dit zou het succes niet alleen verklaren. De roots van de Valkenklasse liggen diep geworteld op Friese bodem en vanaf het eerste uur is een Friese zeilmaker betrokken bij de klasse. De eerste fabrieksvalken van Bruynzeel waren uitgerust met staand want en zeilen van zeilmakerij Molenaar. Naast de zeilen van Egyptisch katoen, leverde de zeilmaker alle staaldraden die benodigd waren voor het zeilen van een Valkjacht.

Zeilmakers winnen kampioenschappen met eigen zeilen Toen de vrije handel in Valken begon konden kopers die in de jaren 60/70 een Valk bij A.R. Wester lieten bouwen kiezen uit tuigage van twee Grouwster zeilmakers. Het nieuwe jacht kon worden uitgerust met een tuig van Molenaar of van de toen nog in Grou gevestigde de Vries.

Zowel de bouwer als de laatst genoemde zeilmaker zeilden in de jaren 60 overigens niet onverdienstelijk in de Valkenklasse.

In de jaren 80 streden verschillende zeilmakers zelf mee om de ereplaatsen. Wouter Hagoort van dezelfde zeilmakerij, gebroeders Trompen van Kool zeilmakers; het zijn allemaal kampioen met hun eigen zeilen. In deze jaren wisselen Friese en Hollandse zeilmakers elkaar af en dat

VALK | 75 jaar | 1939•2014

is het beeld wat tot begin jaren 90 stand houdt.

De ontwikkelingen na de jaren 90 gaan minder hard, het maximaal toelaatbare uitgebouwde

Tuigplan met fok

132

Zeilmakers

grootzeil en een wat vlakkere snit zijn beeldbepalend voor de vervolgjaren. De ontwikkeling van zeildoek neemt een minder grote vaart. Eind jaren 90 wordt zeilmaker Gerard Potma van NED31 kampioen met Haico de Boer achter het roer. Met een korte onderbreking van 2 jaar staan sinds 2002 vier Friese zeilmakers aan de hoogste trede. Grossier Menno Huisman en Marcel van der Kooi zeilend met Molenaar, Onno Yntema en Klaas Weissenbach zeilend met de Vries (nu in Makkum). Hette van de Zwaag, die in 2007 samen met Freark Zandstra en in 2013 met Johan Weissenbach Kampioen wordt, met Kort en

Smits zeilen. Wouter Molenaar met Frans Dagelet zijn de westerlingen die met NED 31 kampioen worden in 2003. Als Valkzeilen een commerciële sport was geweest waren dit de kopmannen van de merken teams geweest, waarbij moet worden opgemerkt dat in de laatste jaren Team NED 31, Kort en Smits en Molenaar zijn gefuseerd tot een team met twee kopmannen met ingang van 2012. Team de Vries heeft zijn kopman verloren door een vermoedelijk doping gebruik waarbij de B staal ook geen uitslag kon geven en de juridische strijd voort duurt.

Doordat deze teams eigenlijk niet voor elkaar onder doen is de motor van de Valk, de zeilen, een zeer belangrijk onderdeel in de prestatie matrix van boven genoemde teams. De Hollandse zeilmakers zijn minder voorin het veld te vinden en hebben ook geen aanwijsbare kopman.

Hierin lijken ze de slag gemist te hebben.

Naast de twee grote Friese zeilmakers is er genoeg ruimte voor kleinere teams. Meest in het oog springend is de Zwitserse zeilmaker team V&M sails, met kopman Fred Schaaf, die er sinds het toetreden tot de valkzeilsport drie jaar geleden er alles aan doet om de gevestigde orde het hoofd te bieden. Ook zeilmakerij Gaastra is terug van weg geweest.

Team Nauta met vader Henk en zoons Daan en Mark zijn de belangrijkste troef.

of gemak. Uniek in de Valkenklasse is wel dat de zeilmakers van het eerste uur nog steeds betrokken zijn, onder andere als leverancier van de tuigage van het Talentenjacht. In het boek 50 jaar Valkenklasse is uitgebreid ingegaan op de ontwikkelingen van de tuigage in het beginstadium en later met het toestaan van dacron als materiaal. Een discussie die elke 25 jaar oplaait, is of we moeten innoveren? Moeten we afscheid nemen van onze oude doeksoort en overstappen op het modernste beschikbare materiaal? Vorig jaar is op het nippertje geen laminaat toegestaan als “zeildoek”. Grote

jachten gaan over op laminaat zeilen, wat het witte dacron tot een niche product maakt. De zeilers, veelal zelf verantwoordelijk voor de inrichting van de boot, hebben beschikking over goede blokken en klemmen van onder andere de firma Harken (sinds 1972), die het zeilen een stuk aangenamer maken.

Hanenkammen en wormwielen zijn bijna verleden tijd, of verleden tijd in het wedstrijdveld.

De op authenticiteit beluste toerder denkt daar anders over.

Rond 2000 doen carbon en andere lichte materialen en lijnen hun intrede in de Valkenklasse.

Hoe je je Valk optimaal inricht en gebruikt valt te lezen in

Valk 45 met lange zeillatten, en Valk 753 met nog korte latten

Traditie of innovatie?

Tegenwoordig wordt een boot zonder zeilen verkocht en is de keuze aan de zeiler. Wat je kiest is persoonlijke voorkeur

1939•2014 | 75 jaar | VALK

Advertentie

het boekje ‘Hoog en hard. De techniek van het Valkzeilen’.

Het is een informatie bron voor zowel de beginnende, als de gevorderde valkzeiler. Onbeantwoorde vragen worden in het boek beantwoord.

Is er dan niks veranderd? Of gaat er niks veranderen? De tuigage van de Valk is goed vastgelegd in de regels. Met de conversie van de zeilregels naar het internationale format zijn er geen mogelijkheden om een extreem grootzeil of een genua te maken. De laatste innovaties zijn dan ook gericht op het economische vlak. Door de crisis is het behoud en levensduur van materiaal belangrijker

geworden. Sinds 2013 zijn langere zeil latten toegestaan, die ervoor zorgen dat het grootzeil langer optimaal presteert.

De vergrootte fok zal worden gewaardeerd door de lichtere teams en toerzeilers. Door een high aspect fok te maken wordt de genua ontlast en gaan beide zeilen langer mee. In 2014 gaan we zeker fokjes op het wedstrijdwater zien. In 2012 is het toestaan van laminaat als materiaal afgewezen. Deze stelling zal ongetwijfeld over een paar jaar weer ter discussie staan, net als de inrichting van bovendeks geplaatst beslag, de bouwwijze en de bouwtekeningen.

52° 09’ NB 4° 32’ OL

Zorgeloos van uw Valk genieten begint bij Tijssen Watersport!

TIJSSEN WATERSPORT

IS HET HELE JAAR VOORDELIG!

Maandag t/m vrijdag 9.00 - 18.00 uur, Zaterdag 9.00 - 17.00 uur, Donderdag koopavond

BEZOEKOOK ONZEWEBSHOP

- Bezoek onze webshop!

- Uitgebreidt technisch assortiment - Gratis parkeren met uw auto of boot

Zijlbaan 10, 2352 BN Leiderdorp, 071 - 5410185

w w w. t ij s s e nwa t e r s p o r t . n l

Advertentie

DMPT WEET HOUT TE PLAATSEN

DMPT

Dutch Marine Plywood & Timber www.dmpt.nl - www.maritiem-hout.nl info@dmpt.nl - Tel.: 06 450 668 21

hout

–

plaat

–

kitten

The making-off:

het kistmodel De realisatie van het premium kistje:

Advertentie

Nadat we wisten dat we een Magazine gingen maken, ben ik gaan zoeken naar een ideale verpakking voor het Jubileummagazine, want een magazine is toch een kwetsbaar drukwerk. Sowieso werd het losse exemplaar in verzendfolie verpakt, en zochten we voor een premium bij verpakkings- en sigarenkistfabrikanten, maar konden daar niet slagen.

Simpel en van origineel Valkmateriaal (7 mm hechthout en eiken latten) werd het uitgangspunt, een soort foedraal, een houten map of een soort van kistje, waarin je het Jubileummagazine kuntbewaren in de boekenkast.

Na wat spielerei met plaatjes en latjes, ontstond het kistje met een open bovenzijde. Testen met het laseren van de bedrukking veroorzaakte veel roetvorming, frezen was riscovol. Het werd een bedrukking op voor- en zijkant zodat het tussen de boeken herkenbaar is.

De plaatjes zijn geleverd door DMPT. De firma WOLTERS zorgde voor de latten.

De oplage van 200 stuks is geplakt bij Stichting Het raamwerk, een sociale werkplaats in Noordwijkerhout, en daarna voorzien van lak door mij zelf bij en met Roel Freke.

Jacques van Schie

Timmer- en Aannemingsbedrijf C.J. Wolters B.v.

DMPT

Dutch Marine Plywood & Timber

135 Tekst: Hugo Maarleveld

Ronald en Betty Ronald van Asselt (Kaageiland, 1961) is het Valkzeilen met de paplepel ingegoten. Vader Jan van Asselt zeilde zolang Ronald zich dat kan heugen in Valk 96, de Kagia. Broer Karel (1952) ging aanvankelijk met z’n vader mee, maar kreeg later de 192, waar hij vele jaren in zeilde. Dat was vooral in de zeventiger en begin tachtiger jaren.

R

onald bouwde op z’n 15e voor het eerst een Valk, maar die was nog op schaal, namelijk 1:5. Nog steeds is dit model in zijn bezit. Omdat Ronald het watersportbedrijf van zijn vader in 1985 overnam kwam er van wedstrijdzeilen niet veel. Vooral ook door de uitbreiding die hij realiseerde met Boesch import en Riva service.

De Valken die jaren vergeefs klaar lagen voor de wedstrijden werden uiteindelijk rond 1990 verkocht. Maar met “buurman” Martien Hoogenboom ging hij wel eens een wedstrijdje mee en zo kon het gebeuren dat hij in 2002, na afloop van een woensdagavondwedstrijd, aan de bar een Valk kocht. Dat was de 758, de befaamde meester Prikkebeen! Een naam die Ronald zelf had verworven als hij af en toe stuurde in de boot van Martien Hoogenboom. Het duurde overigens nog een paar jaar tot Ronald de boot wedstrijdklaar had.

Toen het bijna zover was en de Kaagzeilers elkaar weer eens aan de bar troffen, vertelde Ronald dat zijn Valk de naam Prikkebeen zou krijgen. Niemand die dat serieus nam. Tot hij een week later de naam onthulde die in grote letters vrijwel de gehele zijkant van de boot in beslag nam. En dan ook nog eens een afbeelding van de Meester zelf in de spinnaker! Na een aantal jaren niet onverdienstelijk Prikkebenend over de Kaag te hebben gescheerd werd het tijd voor een nieuw plan. Zelf zegt Ronald hierover: “Na verloop van jaren begon het te kriebelen om er zelf eentje te bouwen wat relatief eenvoudig was omdat mijn bedrijf een goed uitgeruste

VALK | 75 jaar | 1939•2014

werkplaats had. Voorwaarde was wel om een Valk te bouwen die wat "anders" was dan de anderen, vandaar de details van kaal teakhout, met kwartiers mahonie, gefineerd dek en natuurlijk de chroomlook van de romp en kiel. De naam Betty Boop heb ik gekozen, omdat dit ook een stripfiguur is en ik het leuk vond een mooi plaatje in de spi te zetten zoals Meester Prikkebeen. Het bouwen viel eigenlijk wel mee en het moeilijkste was het kiezen van de uitvoering en kleur”.

Het verhaal van de chroomkleur is heel bijzonder.

Ronald wil dat best nog wel eens uit de doeken doen; in het bestek van dit Magazine krijgt u de verkorte versie. De eerste research leidde naar laksystemen die exorbitant duur bleken. Drie weken voor de geplande tewaterlating had hij eindelijk een -in de auto-industrie ontwikkeld- Amerikaans systeem gevonden dat betaalbaar bleek. De chroomkleur is geïnspireerd op de kleur van de Firefly van Eric Bijlsma (kledingmerk Scotch&Soda).

Maar dan liever niet met de hechtingsproblemen waar de Firefly mee kampte.

Het Amerikaanse systeem bleek aanmerkelijk beter. Wel moest eerst een dikke laag zwarte hoogglans polyurethaan worden aangebracht. Zonder enige voorbehandeling werd daar een flinterdun laagje chroomlak overheen gespoten. De hechting blijkt prima, maar gespoten lak en dan ook nog zo dun blijft natuurlijk wel kwetsbaar. Het aanzien is magnifiek en de cartoon van Betty Boop weergaloos mooi.

Een andere noviteit op de Betty Boop is het zetten van de spinnaker boom. Deze zit standaard verticaal vast langs de mast, op zowel het reguliere spiboomoog als op een beugeltje onderaan de mast, net boven dek. Bij het zetten maakt de bemanning de boom los van het onderste beugeltje. Na het inhaken van de schoot trekt de bemanning het spiboomoog dat op een rail zit, naar beneden totdat het op het reguliere punt zit op ca.

1,65 m boven dek.

De boom blijft bovendeks, dus geen gespieste stuurman bij het strijken en geen beschadigingen van de spanten in het voorschip bij het opbergen van de boom. Het treksysteem is hiervoor natuurlijk ook een alternatief, maar Ronald houdt niet van “rommel aan de giek”.

Ronald van Asselt en Betty Boop met recht een paar apart!

1939•2014 | 75 jaar | VALK

VALK | 75 jaar | 1939•2014

in the picture... ... moe gestreden, maar de neuzen in een richting Foto: Jef Delhez

140

Column

Het kenmerkende karakter van de Valkzeiler:

de liefde blijft

I

n mijn boekenkast vind ik zonder

hoge eisen gesteld aan bemanning en

aarzeling het boekwerk dat ver-

stuurman.

Prominente

(oud)-Valken

scheen naar aanleiding van het

zeilers en enthousiaste bestuursleden

50-jarig bestaan van onze Nationale

zorgen voor niet aflatende continuïteit.

Valkenklasse. Zo af en toe lees ik er nog

De jaarlijkse wedstrijdseries, die ooit

eens een stukje uit, en bekijk de fraaie

voor het eerst voorzichtig opgestart

foto’s uit de tijd die voor de meesten

werden, de (kleine) evenementen, en het

van ons te lang geleden zijn gemaakt.

Nederlands Kampioenschap, zorgen er

Wel is het belangrijk om je te realiseren

voor dat het competitie element de bo-

dat de plaatjes met de bijbehorende

ventoon voert. Valkenkampioen wordt

tekst de basis vormen, waarom we nu

je niet zomaar, en de waardering ervoor

al weer 75 jaar bestaan. De continue

is blijvend.

jarenlange toewijding van vrijwilligers,

En competitie, daar houden we tegen-

die onze klasse sterk en aantrekkelijk

woordig steeds meer van! Je hoeft je tv-

probeerde te houden heeft dus duidelijk

toestel maar aan te zetten, en je kunt

z’n vruchten afgeworpen.

kiezen tussen kookwedstrijden, zang-

Onontkoombaar is het effect van de

wedstrijden, danswedstrijden, IQ-tests

steeds weer verschuivende panelen;

en Missverkiezingen, waarbij intelligent

nieuwe mensen, andere ideeën, andere

kijkende deskundigen jureren; bedenk

tijdsbesteding en de niet aflatende ver-

er wel even bij dat de deelnemers aan

oudering. Ondanks de bekende effecten

dit soort wedstrijden snel een hoog ren-

van de tijdgeest, time management,

dement van hun inspanning willen zien.

overvolle programma’s en concurrentie

En daar gaat de vergelijking met het

zijn we bruisender als nooit te voren!

Valkzeilen mank. Rendement halen uit

Voldoende instroom van jonge zeilers,

toer- of wedstrijdzeilen vergt een lang-

nieuwe Valken, en zelfs FD-inmenging

durige inspanning en passie.

kenmerkt onze klasse, waardoor we kunnen blijven genieten van onze prachtige Valk. Blijkbaar is het Valk-concept zo goed en zijn de vaareigenschappen niet zomaar te overtreffen en worden

Koos Timmenga

Jubileumkleding

141

Jubileumkleding online bestellen!

Met het oog op het het aanstormende jubileum jaar 75 Jaar Valk is een webshop geopend met Jubileum kleding! In deze webshop kunt u onder andere polo's, caps, fleece vesten, softshell jacks en jassen in diverse kleuren bestellen. Er is herenkleding, maar ook dameskleding! Kijkt u op www.valken-klasse/jubileum naar de webshop en bekijk daar alle mogelijkheden. Er kunnen nog artikelen toegevoegd worden aan deze webshop.

De kleding in deze webshop is speciaal samengesteld voor het jubileumjaar. Alle kleding is voorzien van het jubileumlogo en het valkje. Op de linkerborst het jubileumlogo en op de achterkant hoog in de nek het valkje. Beide logo's worden op de kleding geborduurd. Dit geeft de kleding een mooie rijke uitstraling.

Naast deze logo's bieden wij de mogelijkheid uw kleding nog persoonlijker te maken, door het toevoegen van uw zeilnummer. Voor slechts € 5,- extra wordt uw kleding voorzien van uw zeilnummer, dit plaatsen wij op de rug, onder het valkje. De grootte van het nummer zal ongeveer 10 cm breed zijn, afhankelijk van het aantal cijfers. Wanneer u hier gebruik van wilt maken, vindt u bij alle artikelen in het keuze menu de optie 'zeilnummer'. Bij het afronden van uw totale bestelling, graag uw zeilnummer noteren bij opmerkingen. Op witte en grijze kleding is het logo kobalt blauw met rood. Op alle overige kleuren is het logo wit met rood. Het valkje achterop is op alle kleding kobalt blauw. Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u altijd contact met ons opnemen.

Advertentie

Bij ons vindt u volop vaarplezier!

Polyvalk • Fox • Beneteau Yachts RiverCruise Yachts Jachtverhuur • Sailing Events

De Draei 3 - 8621 CZ Heeg 0031 (0) 515 442898

www.ottenhomeheeg.nl

Hoog en hard

De techniek van het Valkzeilen

Afbeelding 4.1

Door de afstand tussen de consoles en het dek kun je een behoorlijk stuk lijn in één keer aantrekken voordat je over hoeft te pakken; dit kan zowel hangend als op het dek zittend gebeuren.

Tussen de bodem en de vlonders zit dan nog een smallere console waarop de schildpadblokjes zitten waarlangs de trimlijnen omhoog worden geleid. Deze console is bevestigd op een plankje tussen de twee spanten 4 en 5 en maakt een hoek van ongeveer 20 tot 30 graden met de lengteas.

Overigens zijn er nóg compactere oplossingen, bijvoorbeeld door de beide consoles onder de vlonders tot één exemplaar te combineren. De klemmen zitten daarbij ook onder de vlonders, hetgeen een zeer clean resultaat oplevert. Nadeel is wel dat de klemmen hierdoor verder weg van de kuiprand staan, waardoor je de trimlijn hoger moet optillen om hem uit de klem te krijgen.

de benodigde blokken kunnen de 29 mm kogelgelagerde blokken van Harken, Ronstan of andere fabrikanten gebruikt worden. Voor de takel is 4 mm puur Dyneema aan te bevelen. De op de foto zichtbare high load rvs-keerblokken bij de mastvoet zijn daar qua sterkte niet nodig, maar zitten daar vanwege de goede bevestigingsmogelijkheden die dit type blok biedt.

In veel Valken kom je voor deze en andere verstellingen waarvoor een behoorlijke vertraging gewenst is, vaak bierstrekkers tegen. In de meeste internationale klassen worden die dingen al jaren niet meer gebruikt en zijn ze vervangen door het type takel dat hiernaast ook te zien is. De bierstrekker heeft de charme van de compactheid en afleesbaarheid, maar heeft bij zowel vieren als aantrekken het nadeel dat de as van het bewegende deel veel weerstand maakt in het huis, terwijl ook de gebruikte schijven nog weer een maatje kleiner zijn dan de standaard 29 mm blokjes. Al met al werkt een bierstrekker minder prettig dan een losse takel. Goede kogelgelagerde bierstrekkers zijn ook bijna niet meer te krijgen en zijn een stuk duurder dan een takel.

Onder redactie van Fred Schaaf, Freark Zandstra en Joost van der Vaart met medewerking van Menno Huisman, Marcel van der Kooi, Rogier Groeneveld en vele anderen.

ISBN 978-94-90951-18-4 uitgevoerd in full colour op watervast papier 96 pagina’s formaat 22,5 x 22,5 cm.

Voor zowel de pieke- als de klauwval hoeft inmiddels geen staaldraad meer gebruikt te worden; 4mm puur Vectran of 5mm puur Dyneema kan dit ook prima aan. De voordelen van dit materiaal zijn: • • • •

Afbeelding 4.3 Piekevalverstelling

makkelijk zelf te splitsen soepeler dan staaldraad en daardoor lichter lopend loopt daardoor ook goed over kleinere blokken lichter

4 mm puur Dyneema kan dit qua sterkte even goed aan, maar doordat Dyneemavezels veel gladder zijn dan Vectranvezels, vertoont een gevlochten Dyneemalijn meer rek dan een Vectranlijn van vergelijkbare dikte.

Bij de Valk lopen de vallen verplicht buiten de mast (klasse-voorschriften). Voor de piekeval en de klauwval ontstaat dan de keuze deze voor of achter de mast langs te laten lopen.

Het is in ieder geval belangrijk die vallen niet langs de zijkant van de mast te laten lopen. Als de mast bij wat wind dan opzij begint te buigen, komen de vallen vrij van de mast te lopen en fungeren daar als windhappers. Ook gaan zij de mast zo asymmetrisch belasten.

Er zijn twee argumenten om de vallen voor de mast langs te laten lopen: • Bij meer wind zal de mast van de Valk in de top iets naar achteren en in het midden iets naar voren gaan buigen (bolling naar voren). Dit zorgt ervoor dat de vallen strak tegen de masten worden aangedrukt en er zo min mogelijk vrij van gaan lopen.

•

Doordat die vallen daar lopen zal de mast iets minder makkelijk naar achteren buigen, met andere woorden ietsje stijver worden in die richting.

In de meeste gevallen is dat een gewenst effect.

Giekneerhouder Bij een gaffelgrootzeil regelt de giekneerhouder voornamelijk de spanning op het achterlijk. Bij een torengrootzeil kan door meer neerhouderspanning de mast ook meer gaan buigen, wat tot een vlakker grootzeil leidt. Dit effect is bij een gaffelgrootzeil nauwelijks te bereiken. Meer spanning op de neerhouder zal het zeil in geringe mate afvlakken, maar ook niet meer dan dat.

Ook de controle op de achterlijkspanning is aan grenzen gebonden. Om met meer wind vlagen op te

Intekenprijs €19,39 geldig tot 1 mei 2014

Wie bestelt vóór 1 mei betaalt geen verzendkosten!

Winkelprijs vanaf 1 mei €25,00

Afbeelding 4.4

GA NAAR WWW.VALKENKLASSE.NL EN BESTEL!

Hoog en hard

DeDe techniek Valkzeilen techniekvan van het het Valkzeilen

Zeiltips en tricks

Inhoud Inhoud

Hoofdstuk 4:De DeInrichting Inrichting Hoofdstuk 4: •• technische eisenaan aan een wedstrijdvalk technische eisen een wedstrijdvalk • wedstrijdtrim • wedstrijdtrim inrichting van •• inrichting vandedeboot boot • tuning guide • tuning guide

Voorwoord Voorwoord Hoofdstuk 1: De Valk

Hoofdstuk 1: De Valk • historie • historie • waarom een Valk?

• waarom een Valk?

• de aanschaf van een Valk • de aanschaf vantrailerfabrikanten een Valk • trailers en • kosten en prijzen • trailers en trailerfabrikanten • kosten en prijzen

Hoofdstuk 5: Zelfbouw

Hoofdstuk 5: Zelfbouw Hoofdstuk 6: Onderhoud

Hoofdstuk • onderhoud 6: Onderhoud preventie van slijtage en schade •• onderhoud • bouwers/reparateurs • preventie van slijtage en schade • zeilmakers • bouwers/reparateurs • zeilmakers

Hoofdstuk 2: Te Water • transport Hoofdstuk 2: Te Water • tuigen • transport • trimmen • tuigen • uitrusting • trimmen • basis zeiltechniek

Hoofdstuk 7: De Polyvalk geschiedenis Hoofdstuk • varianten 7: De Polyvalk •• geschiedenis tuigen en trimmen onderhoud en kleine reparaties •• varianten •

uitrusting 3: Het Water Op • basisHoofdstuk zeiltechniek •

wedstrijdzeilen; algemene principes • de wedstrijd in een notendop •

Hoofdstuk 3: Het Water Op • wedstrijdzeilen; algemene principes • de wedstrijd in een notendop Advertentie

Een beginnende wedstrijdzeiler die zich komt oriënteren of een Valkbezitter die eens inspiratie wil opdoen voor een komende verbouwing van zijn schip, zal bij een bezoek aan een van de vele wedstrijdseries die de Valkenklasse kent, misschien een beetje verward naar de verschillende wedstrijdvalken kijken. Dat is ook logisch, er zit nogal wat verschil in de staat van onderhoud, de uitrusting en de inrichting van de diverse Valken. Wedstrijdzeilers zijn individualisten en de klassereglementen van de Valk bieden een grote vrijheid om allerlei inrichtingsconcepten in te bouwen.

Dat is prima voor de wedstrijdzeiler die weet wat hij wil, maar voor de starter of verbouwer wordt het daardoor niet helderder. Waar moet hij op letten, wat is voor hem belangrijk en wat kan hij voorlopig overslaan?

Om op deze vragen antwoord te geven, gaan wij in dit hoofdstuk allereerst in op de basisuitrusting van de boot, vervolgens op de mogelijke trimfuncties die kunnen worden ingebouwd, die daarna in drie concepten worden ondergebracht. Tot slot zullen we aandacht besteden aan hoe die verschillende trimfacetten van de Valk, die mede door een goede uitrusting en inrichting beschikbaar zijn, efficiënt kunnen worden ingezet.

4.1 Uitrusting

4 De inrichting

4.2 Trimfuncties

Een beginnende wedstrijdzeiler die zich komt oriënteren of een Valkbezitter die eens inspiratie wil opHet begon ooit met zes simpele trimmogelijkheden, namelijk de drie schootfuncties: grootschoot, genuadoen voor een komende verbouwing zijn schip, zal bij bezoek van de velepiekeval wedstrijdschootvan en spinnakerschoten, eneen daarnaast deaan drie een vallen: klauwval, en genuaval. Deze zes series die de Valkenklasse kent, vormen misschien beetje verward de verschillende wedstrijdvalken nogeen steeds de kern van allenaar trimmogelijkheden, maar sinds 1940 is daar wel het nodige bijgekijken. Dat is ook logisch, er zit nogal komen.wat verschil in de staat van onderhoud, de uitrusting en de inrichHieronder gaanzijn wij individualisten een en ander nader bekijken.

Waarbij meteenvan moet ting van de diverse Valken. Wedstrijdzeilers en de klassereglementen deworden Valk opgemerkt dat de inhoudinrichtingsconcepten van de komende opsomming niet voor elke wedstrijdzeiler verplichte kost is; de onderstaande bieden een grote vrijheid om allerlei in te bouwen. lijst geeft de meeste bestaande mogelijkheden weer. Verderop in dit hoofdstuk Dat is prima voor de wedstrijdzeiler die weet wat hij wil, maar voor de starter of verbouwer wordt hetworden zij in de eerder genoemde concepten, lopend van basis tot hightech, ondergebracht en komt tevens aan de orde hoe daardoor niet helderder. Waar moet hij op letten, wat is voor hem belangrijk en wat kan hij voorlopig die verschillende trimfuncties qua inrichting kunnen worden aangepakt. overslaan?

Grootzeil

Om op deze vragen antwoord te geven, gaan wij in dit hoofdstuk allereerst in op de basisuitrusting • Klauwval: zorgt voor spanning op het ingebouwd, voorlijk. van de boot, vervolgens op de mogelijke trimfuncties die de kunnen worden die daarna in • Piekeval: de we hoek die de gaffel met de aan mast hoe maakt enverschillende heeft daardoor invloed op het drie concepten worden ondergebracht.

Tot slotregelt zullen aandacht besteden die achterlijk en het bollingverloop in het zeil. beschikbaar zijn, efficiënt trimfacetten van de Valk, die mede door een goede uitrusting en inrichting • Giekneerhouder: zorgt voor controle op het achterlijk en bij een gaffelgrootzeil voor een kunnen worden ingezet.

Klauwval

• • •

GA

Het lummelbeslag zit gefixeerd op de mastkoker. Dat betekent dat de voorlijkspanning ook daadwerkelijk uit het val moet komen. Een 1:4 takeltje bestaand uit twee maal een 1:2 vertraging onder- of boven deks bevestigd, is hiervoor afdoende. (zie afbeelding 4.2)

•

Het lummelbeslag zit op een rail. Meestal zal de spanning op het voorlijk dan gezet worden via een takeltje onder dit lummelbeslag, al dan niet onderdeks. Een 1:4 of een 1:5 takel is ook hier afdoende.

De val zelf kan dan direct, of met een 1:2 vertraging, vastgezet wor denbovenlijkspanning op de mast of de mastkoker.

De lijnen voor cunninghamhole, neerhouder en gaan direct gesplitst naar achteren,

terwijl de lijnen voor wantverstelling, genuaval, piekeval en spi-boomophaler eerst onder de vlonder Overigens is er beslist iets te zeggen voor die vaste bevestiging van het lumnog een keer gesplitst worden.

melbeslag: bij de verstelling van het klauwval wordt dan alleen de spanning op het voorlijk veranderd. Als bij de verstelbare lummel de takel (halstalie)

4.4.3 Trimfuncties voor het grootzeil wordt versteld, verandert ook de spanning op de neerhouder. Bij meer aanKlauwval

trekken van die talie, komt de neerhouder dan losser te staan, precies datgene wat je niet wilt. Dit geldt dan ook voor eventuele andere verstellingen die

langs wordt de giekde lopen.

Met de klauwval spanning op het voorlijk van het grootzeil voor Doordatbepaald de finetuning de voorlijkspanning via de doet cunninghamhole een groot gedeelte (de van cunninghamholeverstelling de rest). wordt Afbeelding 4.2 geregeld, is het niet direct noodzakelijk de klauwvalverstelling naar achteren Feitelijk zijn hiervoor twee mogelijkheden: Klauwvalverstelling in het schip te brengen.

Piekeval Hetde lummelbeslag zit gefixeerd opbijde mastkoker.

Dat betekent datende De piekeval• is een van belangrijkste trimhulpmiddelen een gaffelgrootzeil.

Een soepele dubdaadwerkelijk uit het val moet komen.

Een Wat 1:4 heb belzijdige verstellingvoorlijkspanning is hierbij dan ook ook een must, ook in het basisconcept voor de inrichting. je hier aan vertraging nodig?bestaand Een 1:10 vertraging is voldoende. kan worden opgebouwd takeltje uit twee maal een 1:2Deze vertraging onderof bovenuit een 1:5 takel onderdeksdeks (zie afbeelding met daarachter onder(zie de vlonders een 1:2 bevestigd,4.3), is hiervoor afdoende. afbeelding 4.2)vertraging, die ook gelijk zorgt voor de verdeling naar bak- en stuurboord voor de bediening. Zie ook afbeelding 4.9 voor de inrichting van de genuaval, die op soortgelijke wijze naar achteren kan worden geleid. Voor

•

4.2 Trimfuncties

Grootzeil

Register Bijlagen

Met de klauwval wordt de spanning op het voorlijk van het grootzeil voor een groot gedeelte bepaald (de cunninghamholeverstelling doet de rest).

Feitelijk zijn hiervoor twee mogelijkheden: •

tuigen en trimmen

•Register onderhoud en kleine reparaties Bijlagen

4.4.3 Trimfuncties voor het grootzeil

4.1 Uitrusting

Het begon ooit met zes simpele trimmogelijkheden, namelijk de drie schootfuncties: grootschoot, genuaschoot en spinnakerschoten, en daarnaast de drie vallen: klauwval, piekeval en genuaval. Deze zes vormen nog steeds de kern van alle trimmogelijkheden, maar sinds 1940 is daar wel het nodige bijgekomen.

Hieronder gaan wij een en ander nader bekijken. Waarbij meteen moet worden opgemerkt dat de inhoud van de komende opsomming niet voor elke wedstrijdzeiler verplichte kost is; de onderstaande lijst geeft de meeste bestaande mogelijkheden weer. Verderop in dit hoofdstuk worden zij in de eerder genoemde concepten, lopend van basis tot hightech, ondergebracht en komt tevens aan de orde hoe die verschillende trimfuncties qua inrichting kunnen worden aangepakt.

•

De lijnen voor cunninghamhole, neerhouder en bovenlijkspanning gaan direct gesplitst naar achteren, terwijl de lijnen voor wantverstelling, genuaval, piekeval en spi-boomophaler eerst onder de vlonder nog een keer gesplitst worden.

4 De inrichting

Het lummelbeslag zit op een rail. Meestal zal de spanning op het voorlijk dan gezet worden via een takeltje onder dit lummelbeslag, al dan niet onderdeks. Een 1:4 of een 1:5 takel is ook hier afdoende.

De val zelf kan dan direct, of met een 1:2 vertraging, vastgezet wor den op de mast of de mastkoker.

Overigens is er beslist iets te zeggen voor die vaste bevestiging van het lummelbeslag: bij de verstelling van het klauwval wordt dan alleen de spanning op het voorlijk veranderd. Als bij de verstelbare lummel de takel (halstalie) wordt versteld, verandert ook de spanning op de neerhouder. Bij meer aantrekken van die talie, komt de neerhouder dan losser te staan, precies datgene wat je niet wilt. Dit geldt dan ook voor eventuele andere verstellingen die langs de giek lopen.

Doordat de finetuning van de voorlijkspanning via de cunninghamhole wordt geregeld, is het niet direct noodzakelijk de klauwvalverstelling naar achteren in het schip te brengen.

Advertentie

kunnen doen, en je gaat er als stuurman snel bovenop zitten zodra je iets naar voren gaat. Ook met licht weer in de kuip zittend zijn die klemmen dan moeizaam bereikbaar.

Speciale zeilkleding v o o r d e w e d s t r i j d z e i l e r, hiking straps & boots die perfect op elkaar aansluiten.

De standaard 1:2 vertraging voor de bediening van de overloop is voor een Valk aan de magere kant.

Bij meer wind is de overloop het voornaamste middel om druk te lozen, maar dan moet de overloopschoot wel meest in de hand gevaren kunnen worden en dat lukt met een 1:3 vertraging duidelijk beter dan met die standaard 1:2.

De hoogte waarop de overloop bevestigd wordt in de boot is ook een lastige keuze. Zet je hem maximaal hoog, dat wil zeggen vlak onder dekhoogte (hoger is niet toegestaan) dan werkt de bediening van de klemmen op de overloopkar met licht- tot middenweer uitstekend (goede hoek met het dek). Met meer wind als de overloop meestal aan lij zaldoen, staan,en wordt het lastiger om kunnen je gaat er als stuurman snel bode bedieningslijn uit dezodra klem teje krijgen.

Zie bv de gaat. Ook venop zitten iets naar voren opstellingmet in de 241 (Afbeelding 4.5). licht weer in de kuip zittend zijn die klemmen Maar het grootse nadeel van deze opstelling dan moeizaam bereikbaar.

Afbeelding 4.5 komt met licht weer in beeld. Veel Valken lopen Hooggeplaatste overloop met Harken automatic en 1:2/1:4 schootvoering met licht weer het best als de stuurman voor de 1:2 vertraging overloopDe zit,standaard maar dat betekent dat die metvoor elke de bediening van dewerkt overloop is voorminder een Valk aan de magere manoeuvre over de overloop moet klauteren, met die hoge opstelling dat duidelijk prettig.

kant.

Het alternatief is de overloop lager plaatsen, bijvoorbeeld op de is dan veel makkeBij bankweger. meer wind Het is de overloop het voornaamste lijker om over de overloop heen te stappen. Ook blijven ondanks de lagere positietede klemmen vandan de moet de middel om druk lozen, maar overloopwagen bij meer wind goed bedienbaar. Maar zodra bij wat minder wind de overloopwagen overloopschoot wel meest in de hand gevaren wat meer in het midden of verder naar loef komt te staan, levert dit problemen op. De hoek naar de kunnen wordengebracht en dat lukt een 1:3 vertraklem wordt vanaf het zijdek te steil zodat de bedieningslijn onder het dekniveau moetmet worden ging duidelijk beter dan met die standaard 1:2. om in de klem te gezet te kunnen worden. Dat werkt niet echt lekker.

Eigenlijk moeten die klemmen dan weer hoger komen te staan, maar moet de rail op zijn plek blijven.

Verderop wordt ook in beeld gebracht hoe dit bereikt kan worden, maar dit waarop is duidelijk wat com-bevestigd wordt De hoogte deeen overloop plexere constructie, duidelijk passend in het hightech of mediumininrichtingsconcept. de boot is ook een lastige keuze. Zet je hem

maximaal hoog, dat wil zeggen vlak onder dekhoogte (hoger is niet toegestaan) dan werkt de bediening van de klemmen op de overloopkar met licht- tot middenweer uitstekend (goede hoek met het dek). Met meer wind als de overloop meestal aan lij zal staan, wordt het lastiger om de bedieningslijn uit de klem te krijgen. Zie bv de opstelling in de 241 (Afbeelding 4.5).

Maar het grootse nadeel van deze opstelling Afbeelding 4.5 komt met licht weer in beeld. Veel Valken lopen Hooggeplaatste overloop met Harken automatic en 1:2/1:4 schootvoering met licht weer het best als de stuurman voor de overloop zit, maar dat betekent dat die met elke manoeuvre over de overloop moet klauteren, met die hoge opstelling werkt dat duidelijk minder prettig.

Afbeelding 4.9

We d s t r i j d z e i l k l e d i n g , zwemvesten.

De grotere spanning die je eigenlijk op het voorlijk van je genua wilt hebben, kan dus niet geheel uit de wantspanning komen, maar wordt voor een gedeelte ook via de spanning op de grootschoot bereikt.

Zie hiervoor ook het gedeelte over trimmen op pagina hiervoor.

Als je met wind meer rake gaat varen moet je ook je wantspanning aanpassen.

Afgezien van het wel of niet met rake varen, zetten veel mensen hun mast voor de wind meer voorover door de wanten losser te zetten.

Allemaal argumenten om te zorgen voor een goed wantverstellingssysteem.

Afgezien van de vaker genoemde bierstrekkers worden hier ook de Van Swol-hefbomen toegepast, mooie stukken techniek die echter maar een bereik hebben van 3 centimeter.

Droogpakken, neopreen laarzen enz.

• Nieuwbouw Blokken en wedstrijd beslag •NAAR Reparatie WWW.VALKENKLASSE.NL Carbo blokken, curry • Onderhoud klemmen, overlopen, micro blokken enz.

EN BESTEL! • Mastenmakerij Starthorloges met doorstart mogelijkheid • Winterstalling

Klauwval: zorgt voor de spanning op het voorlijk.

Piekeval: regelt de hoek die de gaffel met de mast maakt en heeft daardoor invloed op het achterlijk en het bollingverloop in het zeil.

Giekneerhouder: zorgt voor controle op het achterlijk en bij een gaffelgrootzeil voor een

143

Afbeelding 4.2 Klauwvalverstelling

Piekeval De piekeval is een van de belangrijkste trimhulpmiddelen bij een gaffelgrootzeil. Een soepele en dubbelzijdige verstelling is hierbij dan ook een must, ook in het basisconcept voor de inrichting. Wat heb je hier aan vertraging nodig? Een 1:10 vertraging is voldoende. Deze kan worden opgebouwd uit een 1:5 takel onderdeks (zie afbeelding 4.3), met daarachter onder de vlonders een 1:2 vertraging, die ook gelijk zorgt voor de verdeling naar bak- en stuurboord voor de bediening. Zie ook afbeelding 4.9 voor de inrichting van de genuaval, die op soortgelijke wijze naar achteren kan worden geleid. Voor

Het alternatief is de overloop lager plaatsen, bijvoorbeeld op de bankweger. Het is dan veel makkelijker om over de overloop heen te stappen. Ook blijven ondanks de lagere positie de klemmen van de overloopwagen bij meer wind goed bedienbaar. Maar zodra bij wat minder wind de overloopwagen wat meer in het midden of verder naar loef komt te staan, levert dit problemen op. De hoek naar de klem wordt vanaf het zijdek te steil zodat de bedieningslijn onder het dekniveau gebracht moet worden om in de klem te gezet te kunnen worden. Dat werkt niet echt lekker. Eigenlijk moeten die klemmen dan weer hoger komen te staan, maar moet de rail op zijn plek blijven.

Verderop wordt ook in beeld gebracht hoe dit bereikt kan worden, maar dit is duidelijk een wat complexere constructie, duidelijk passend in het hightech of medium inrichtingsconcept.

Afbeelding 4.9

De grotere spanning die je eigenlijk op het voorlijk van je genua wilt hebben, kan dus niet geheel uit de wantspanning komen, maar wordt voor een gedeelte ook via de spanning op de grootschoot bereikt.

Zie hiervoor ook het gedeelte over trimmen op pagina hiervoor.

Als je met wind meer rake gaat varen moet je ook je wantspanning aanpassen.

Afgezien van het wel of niet met rake varen, zetten veel mensen hun mast voor de wind meer voorover door de wanten losser te zetten.

Allemaal argumenten om te zorgen voor een goed wantverstellingssysteem.

Afgezien van de vaker genoemde bierstrekkers worden hier ook de Van Swol-hefbomen toegepast, mooie stukken techniek die echter maar een bereik hebben van 3 centimeter.

GA NAAR WWW.VALKENKLASSE.NL EN BESTEL! FLYER_A4_VALK_magazine.indd 2

B o o t b o u w e r i j Vr i j h e i d B V. O u d L o o s d r e c h t s e d i j k 1 9 0 .

1 2 3 1 N G L o o s d r e c h t . w w w. b o o t b o u w e r i j v r i j h e i d . n l tel: 035-5821086. fax: 035-5822747

FLYER_A4_VALK_magazine.indd 2

S p e c i a l i s t i n h e t m06-02-14 aken van verstagingen.

simonwatersport@home.nl

1e Oosterkade 26 8605 AA Sneek 0515-412096

10:28

06-02-14 10:2

144

Colofon

Colofon Foto: Jef Delhez

Uitgever De Valken Klasse Organisatie (VAKO) Advertenties

Jubileumboekcommissie Menno Huisman, Hugo Maarleveld, Gert-Jan de Roo, Jacques van Schie, Freark Zandstra, Lex Keller

Bannerbag.nl, Beute Scandinavianyachts, Boesch Nederland, Dekker watersport, DMPT, Hagoort Sails, Eize Hoekstra, Hoogenboom Kaag, Hoora watersport, Jachtbouw de Groot, Mastervolt, Zeilmakerij Molenaar, Metaaltechniek Service Centrum, Ottenhome Heeg, Riva Sales

Postadres

& Services, Simon watersport, Ad Spek jachtbouw, Tijssen watersport,

p/a Vlietpark 3, 2355 CT Hoogmade

VM sails, Bootbouwerij Vrijheid, WEDA design & advertising, Jachtwerf Albert Wester, Wolkyshop Leiden, C.J.Wolters.

Tekst Peter Albers, Adriaan Bruijnzeel, Eddie Griepsma, Menno Huisman, Hugo Maarleveld, Bernhard IJskes, Wilma van Dormalen, Andre Fokkema,

Fotografie

­Eddie Griepsma, Jan Berent Heukensfeldt Jansen, Henry van Haagen,

123rf.com, www.amisia.nl, annabeloosteweeghel.nl, Jef Delhez, Wilma

Mark van Leeuwen, Mart Kat ,Marcel van der Kooi, Wouter Molenaar, Tom Muller, Henk Nauta, Riny en Tiny van de Plas, Peter van Riet, GertJan de Roo, Jacques en Yvonne van Schie, Arjen Stoffels, Marloes en Otto Sonneveld, Koos Timmenga, Freark Zandstra, Willeke en Durk Zandstravan Buren.

Sponsoring door Immo Rijnstede en Van Ruiten.

van Dormalen, Germ Geertsema, Henry van Haagen, Eize Hoekstra, Richard de Jonge, Henk de Joode, Rene van der Kaaden, Jan de Kreek , Reinoud van Leeuwen, OZO Creative Services, Epco Ongering, Gert-Jan de Roo, Hub Sillen, Karin Vijzelaar.

Disclaimer De Valken Klasse Organisatie (VAKO) heeft uiterste zorg en aandacht besteed aan de correcte samenstelling van het Valk 75 jaar Magazine. Ondanks dat is het echter mogelijk dat de informatie die is gepubliceerd onvolledig c.q. onjuist is. Aan de gepubliceerde foto’s is eveneens uiterste zorg besteed. De foto’s zijn zoveel mogelijk (na overleg met en toestemming van de rechthebbenden) voorzien van fotocredits. Foto’s zijn tevens afkomstig uit het Valkenarchief. Fouten van wat voor aard dan ook kunnen echter niet altijd worden voorkomen. De VAKO sluit alle aansprakelijkheid uit voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of in enig opzicht verband houdt met het gebruik van de jubileumuitgave van het Valk 75 jaar Magazine.

Eindredactie Wilma van Dormalen Vormgeving Jacques van Schie Druk DeltaHage Den Haag

Advertentie

ONTZORGEN DAT DOEN WIJ GRAAG VOOR U! ➢ ➢ ➢ ➢ ➢

Winterberging Refit en spuitwerk Reparatie en onderhoud Verkoop en bemiddeling Gespecialiseerd in Scandinavische jachten

WWW.SCANDINAVIANYACHTS.NL

Workum

Restauratie van onze eigen valk nr 5 binnenkort te volgen op onze Facebook pagina.

1939•2014 | 75 jaar | VALK

vanderkaaden.org

VM Sails Nederland Fred Schaaf Schaaf & Duetz Sailservice Koningsvaren 32, NL–1391 AK Abcoude Tel: 0031 0294284325 fred.schaaf@upcmail.nl www.vmsails.ch

Vertrouwde thuishaven Een veilige haven voor de boot. Ad Spek jachtbouw is een compleet jachtcomplex in het mooie natuurgebied van Vlietland.

Een complete watersportwinkel, deskundig advies, ligplaatsen en stallingfaciliteiten.

Wij leveren kwaliteit en maatwerk voor een betaalbare prijs. Het Team van Ad Spek is deskundig en van alle markten thuis.

Werkzaamheden aan uw boot kunt u aan ons uitbesteden, maar onder begeleiding van ons team ook zelf op de werf uitvoeren.

Ons gaat het om de ervaring en belevenis; comfort, tijd en vrijheid als de nieuwe luxe.

Hiswa, 1989

Team Ad Spek staat voor u klaar!

n

Vakkundige reparaties sinds 1976

n

Alle expertise in huis

n

Schade herstelnetwerk Delta Lloyd

n

Snelle reparaties wedstrijdschepen

n

Hout, polyester en staal reparaties

n

Watersportwinkel Bouw valk, 1978

Rietpolderweg 2 - 6, 2266 BM Leidschendam Tel. 071 - 561 36 16 n info@adspekjachtbouw.nl www.adspekjachtbouw.nl Ad Spek Jachtbouw, 2013