EN EXPERTEN
Inhoud
OSTEOPATHIE De oorsprong Wat is osteopathie? Complementair en multidisciplinair: what’s in a name? Het belang van de patiënt staat centraal Wat is de plaats van de osteopaat in de multidisciplinaire aanpak en in de gezondheidszorg in het algemeen? Wat doet een osteopaat? Hoe gaat hij te werk? Onbekend is onbemind De verschillende missies van arts en osteopaat Geen kraker. Maar wat dan wel? Multidisciplinaire aanpak: altijd nodig? Je past in een vakje Je past niet in een vakje Pleidooi voor samenwerking
12 14 16 17 18
ZUIGELINGEN Ze zijn zo schattig Vanaf wanneer kan je met je baby bij de osteopaat terecht en hoe gaat hij te werk? De meest voorkomende hulpvragen van ouders Met stip op één: heeft mijn baby reflux? Wat kan ik doen als mijn baby blijft huilen? Wat als mijn baby heel veel last heeft van krampen? Mijn baby heeft moeite met zuigen en slikken. Is dit normaal? Mijn baby heeft problemen met het verteren van melk. Wat kan ik doen? Mijn baby heeft een plat hoofdje. Wat is er mis?
32 34 36 39 39 40 43 44 45 47
HUMMELS, PEUTERS EN KLEUTERS (1-6 JAAR) Vallen, opstaan en weer doorgaan De lichamelijke en emotionele ontwikkeling van peuters en kleuters De osteopaat als ondersteuning van de motorische en emotionele ontwikkeling van je kind Houdingsafwijkingen ten gevolge van traumata Teenlopen: normaal of niet? Slaapproblemen: niet altijd om wakker van te liggen Bedplassen: vervelende spelbreker
50 52 53 55 57 58 59 60
19 21 25 25 26 27 27 28 29
SCHOOLKINDEREN (7-12) ik, sok, pen Ja, ma! Mens sana in corpore sano Het zal toch geen ADHD zijn? Stress en leerstoornissen ‘Onverklaarbare’ hoofdpijn en buikpijn Osgood wie? Schlatter. Osgood Schlatter Trampoline- en ander leed Scoliose: moeilijke naam voor een opvallende kromming van de ruggengraat
64 66 67 68 69 72 75 79 81 82
ADOLESCENTEN (13-23 JAAR) De pubertijd: slapen, rebelleren, groeien, repeat Adolescentie Sportende jeugd: enkeldistorsie Hoger, lager! Ze studeren zich soms letterlijk kapot Beugelbekkie Menstruatiepijn
84 86 88 90 92 96 99 102
VOLWASSENEN Algemeen Van kop tot teen en terug Oorsuizen: wanneer het fluiten, ruisen of piepen niet meer weggaat Duizeligheid: het zit niet tussen je oren... of net wel? Help, ik ben mijn stem kwijt! Je schouders: mechanische kunstwerken die veel dragen Thorax: facilitator en beschermer Iets lager dan hart en longen: de buikholte Bovenste ledematen Lage rug SPORTERS BELEVEN MEER Peesontstekingen en schouderimpingement Pes anserinus of ganzenpoot Hamstrings Holisme en multidisciplinariteit: sport als voorbeeld bij uitstek ZWANGERSCHAP Wanneer mag of kan je tijdens de zwangerschap naar de osteopaat? Bekkeninstabiliteit Stuitligging Onvruchtbaarheid Harde buiken Bandenpijnen BURN-OUT Moeilijke diagnose Het is de stress De impact van negatieve of positieve omgevingsfactoren: dezelfde emotionele en fysieke symptomen Behandeling Herstel van burn-out: een gedeelde verantwoordelijkheid De rol van de osteopaat in de behandeling van burn-out Meer nog dan manipulatie: controle, rust en beweging
104 106 108 116 120 123 128 130 133 139 142 149 150 151 153 154 159 160 161 164 168 170 172 174 176 177
SENIOREN (60+) En je zag dat het goed was. Of niet? Het zal wel de leeftijd zijn Stramme structuren: over artrose, artritis en reuma De osteopaat: schakel in het herstelproces
192 194 195 196 205
ONZE EXPERTEN
206
NAWOORD
238
181 183 184 188 189
Voorwoord
Dag lezer
Je hebt een boek over osteopathie in huis gehaald. Misschien heb je al veel horen waaien over osteopathie en wil je er nu eindelijk eens het fijne van weten. Misschien overweeg je om binnenkort een afspraak te maken bij een osteopaat. Of je wil wel eens weten wat een behandeling echt inhoudt, want je hebt van horen zeggen ‘dat osteopaten kraken’. Misschien ben je gewoon sceptisch en op zoek naar antwoorden. Of wie weet, overweeg je om zelf osteopaat te worden en lees je dit boek aan de vooravond van een intensief vijfjarig studietraject. Laten we maar meteen met de deur in huis vallen: dit boek is geen langgerekte bloemlezing over hoe fantastisch en uniek osteopathie is. Het heeft ook niet de ambitie om de osteopaat als ‘beter dan’ zijn collega-therapeuten of artsen te profileren. Integendeel. Je osteopaat mag dan wel verder kijken dan één specifieke behandelmethode, hij doet dat altijd vanuit verschillende invalshoeken en in nauwe samenwerking met andere medische en paramedische disciplines.
Bij elke levensfase zoomen we in op een paar typische hulpvragen waarmee je bij de osteopaat terecht kan. We lichten ze toe vanuit de brede ervaring van twintig Vlaamse osteopaten, de andere zorgverstrekkers met wie ze nauw samenwerken en de patiënten zelf *. Je krijgt een unieke blik op hoe baby’s, kleuters en adolescenten, volwassenen en senioren bij hun osteopaat terechtkwamen, hoe dat verliep en hoe het hen nu vergaat. Zo hoor je uit de eerste hand en vanop de eerste rij wat osteopathie wel en niet is. Ik wens je een aangename kennismaking!
Jonathan Tresignie Voorzitter Osteopaat Vlaanderen
Waarom hebben we dit boek dan wel geschreven? Om je een waarheidsgetrouw beeld te geven van wat osteopathie voor jou, je kinderen, familie en dierbaren kan betekenen. Om je aan de hand van concrete voorbeelden te tonen hoe een osteopaat vat probeert te krijgen op wat er écht speelt in je lijf en leden. Op wat er echt schuilt achter je gezondheidsklachten.
Voorwoord
9
Osteopaat Vlaanderen promoot osteopathie en het beroep van osteopaat bij het brede publiek door er in heldere, toegankelijke taal over te informeren via een breed spectrum van on- en offline kanalen. We brengen alle door de ziekenfondsen erkende osteopaten samen in een dynamische community met één stem. Ongeacht hun opleiding, beroepsvereniging, kleur of elke andere factor die leidt tot opdeling of hokjesdenken. Osteopaat Vlaanderen zet zich in voor de gezondheid en het welzijn van álle patiënten: man, vrouw of X. Ziek of gezond. Oud of jong. Arm of rijk. Van welke origine ook. En ongeacht hun geaardheid of geloofsovertuiging.
*In dit boek komen vele stemmen aan bod. Niet alleen osteopaten, maar ook andere zorgverstrekkers, collega’s, patiënten en meer. Elk met hun eigen karakter, visie en aanpak. En identiteit. We hebben ervoor gekozen om voor ‘de osteopaat’ als voornaamwoord hij te hanteren, omdat het substantief nu eenmaal mannelijk is. Omdat de osteopaat daar verwijst naar de abstracte zorgverlener. Niet omdat we dé osteopaat als een man zien, want onze osteopaten zijn m/v/x: mannen, vrouwen, nonbinaire personen. Osteopaten zijn bovendien een kei in hun vak. Voor elke getuigenis hebben we de voornaamwoorden van de spreker gerespecteerd en weergegeven volgens hun wensen.
Voorwoord
11
Osteopathie
Osteopathie
De oorsprong Het was dokter en chirurg Andrew Taylor Still (1828-1917) die op het einde van de 19e eeuw in Kirksville, Missouri (VS) de basisprincipes en -technieken van osteopathie uitwerkte. Talloze dissecties en observaties leerden hem dat veel klachten voortkomen uit een verminderde doorbloeding. Die wordt op haar beurt dan weer veroorzaakt door verkrampte spieren en verminderde beweeglijkheid van gewrichten en weefsels. Een aanzienlijk deel van zijn ervaring deed Andrew Taylor Still op als legerarts tijdens de Amerikaanse burgeroorlog.
Door deze oorzakelijke problemen aan te pakken met manuele technieken, onder meer via enkele gewrichtsmanipulaties die hij leerde van de Shawnee-indianen, kon hij de gezondheid van zijn patiënten op een niet-invasieve maar toch zeer doeltreffende manier verbeteren. Meer en meer deed het nieuws over deze nieuwe behandelvorm de ronde en groeide de interesse bij patiënten en andere artsen. Uiteindelijk richtte Still een school op, waar in 1893 de eerste generatie osteopaten afstudeerde. Een van hen, John Martin Littlejohn, introduceerde osteopathie in Europa. Hij verhuisde in het begin van de 20e eeuw naar Engeland, waar hij the British School of Osteopathy stichtte. Vanuit Engeland verspreidde osteopathie zich eerst naar Frankrijk en dan naar de rest van Europa. Ook in Vlaanderen zijn er momenteel zo’n 1300 gediplomeerde osteopaten aan het werk. Drie scholen in Vlaanderen bieden vandaag de opleiding tot osteopaat aan:
•
de Belgian School of Osteopathy (BELSO) richt een vijfjarige deeltijdse opleiding in na de studies van master in de medische wetenschappen;
•
de International Academy of Osteopathy (IAO) heeft een vijfjarige deeltijdse opleiding na de studies van master in de medische wetenschappen;
•
het Flanders International College of Osteopathy (FICO) voorziet in een vijfjarige deeltijdse opleiding na een master in de medische wetenschappen.
Goed om te weten: een master in de medische wetenschappen heb je op zak wanneer je afstudeert als arts of kinesitherapeut.
osteopathie
15
Wat is osteopathie?
Complementair en multidisciplinair: what’s in a name?
Dat is een eenvoudige en terechte vraag waarop het antwoord in de realiteit niet zo eenvoudig blijkt. Meestal is het voor het brede publiek en zelfs voor onze medische en paramedische collega’s gemakkelijker om te zeggen wat een osteopaat niet is. Hij is geen arts, geen kinesitherapeut, geen chiropractor, geen homeopaat, geen acupuncturist.
Wat de patiënt ervaart als complementair, een extra hulplijn, vertaalt zich in de gezondheidszorg in multidisciplinariteit: de verschillende medische disciplines werken samen om een zo goed mogelijk resultaat te behalen bij de behandeling van een patiënt. Ook maakt de osteopaat al vaker deel uit van dat samenwerkende geheel dan we vandaag soms denken.
Dat er niet meteen een eenduidige en duidelijke definitie bestaat, heeft enerzijds te maken met het feit dat osteopathie een relatief jonge discipline is. Anderzijds is osteopathie nog niet erkend als apart medisch beroep, wat voor pakweg kinesitherapie en podologie wel het geval is. Door het gebrek aan die duidelijke definitie wordt osteopathie al vlug omschreven als een alternatieve geneeswijze. Anders dan het bekende, het vertrouwde dus. Maar is dat zo in de realiteit? Beschouwen de mensen, de man en vrouw in de straat, hun osteopaat als een alternatieve therapeut? Als de beoefenaar van een tak van de alternatieve geneeskunde? Als dat zo was, dan maakt hij of zij een zeer bewuste keuze tussen wat bekend staat als het ‘reguliere circuit’ en een volledig losstaand, ongecontroleerd circuit waarbinnen de osteopaat actief is en zijn alternatieve ding doet. Een circuit dat door de term ‘alternatief’ bovendien de indruk wekt van in een grijze zone te werken, die potentieel gevaarlijk is en die je betreedt op eigen risico vanuit een zekere wanhoop. De spreekwoordelijke laatste strohalm van de patiënt. Niets blijkt minder waar dan die veronderstelling. Patiënten zien hun osteopaat en zijn kennis als een aanvulling op de mogelijkheden die het reguliere circuit biedt. Als een extra piste voor het beantwoorden van hun hulpvraag. Als een extra middel om geholpen te worden. Voor de patiënt, en intussen gelukkig ook voor steeds meer andere zorgverleners, werkt de osteopaat dan ook niet op een alternatieve manier (met alle negatieve connotaties van dien), maar is hij een complementaire, deskundige schakel in de ketting van zorgverstrekkers. Zo staat hij mee in voor een correcte diagnose en behandeling.
osteopathie
Neem het voorbeeld van een zwangere vrouw. Vandaag werken verschillende medische en paramedische disciplines samen om voor haar het verschil te maken als patiënte. Ze leveren elk vanuit hun eigen specialiteit, kennis en kunde een substantiële bijdrage aan haar welzijn en een zo vlot mogelijk verloop van de zwangerschap, de bevalling en het prille moederschap. In het begin ziet zij regelmatig de huisarts en de gynaecoloog. Tijdens de zwangerschap volgt ze een paar sessies met de vroedvrouw, als voorbereiding op de bevalling. Ze krijgt pre- en postnatale kinesitherapie. Ze gaat bij de osteopaat langs met eventuele bekkenklachten. De vroedvrouw controleert na de bevalling of alles goed gaat met moeder en kind. De thuisverpleging ten slotte ontfermt zich over de wondverzorging. In dit voorbeeld is elke zorgverstrekker een onderdeel van de opvolging van een specifieke situatie en hulpvraag. In dit geval een zwangerschap, maar die opvolging varieert natuurlijk van patiënt tot patiënt en van klacht tot klacht. Er zijn dan ook geen vooraf vastgelegde combinaties van de schakels in de ketting van zorgverleners. Maar hoe vormt die ketting zich dan? En hoe stelt de osteopaat zich op?
17
Het belang van de patiënt staat centraal Net zoals niet iedereen met lage rugklachten een operatie hoeft te ondergaan, is niet iedereen gebaat met enkel osteopathie. Voor elke situatie en hulpvraag zullen artsen en therapeuten dus afwegen welke deeltherapie een meerwaarde betekent voor jou als patiënt. En als patiënt moet jij blindelings op het resultaat van die afweging kunnen vertrouwen. Dé vraag die elke therapeut, ook de osteopaat, zich dus moet stellen: ben ik met mijn kennis en kunde in staat deze hulpvraag alleen aan te pakken? Of verhoogt samenwerking met een of meerdere andere disciplines de kans op een beter resultaat? Maar hoe vertaalt zich dat in de praktijk, want elke medische en paramedische discipline heeft haar sterktes en beperkingen? Een arts stelt diagnoses, is zeer goed op de hoogte van de werking van geneesmiddelen en kan perfect bepalen welke medicatie in welke fase van een aandoening het meest aangewezen is. Een osteopaat is dan weer sterk in het fysieke onderzoek van gewrichten, spieren en weefsels, om zo symptomen van de patiënt te linken aan veranderingen of compensaties in die weefsels. Anders gezegd: de sterktes van de ene discipline bepalen toch automatisch de zwaktes van de andere en vice versa?
Same nwe rki ng
Welzijn van de patiënt
Co
m
m
un
ica
tie
Ja, en daar is ook helemaal niets mis mee. Dat toont juist twee zaken heel mooi aan: voor een optimale aanpak van een gezondheidsklacht is de samenwerking tussen verschillende disciplines essentieel. Een goede communicatie tussen de verschillende disciplines heeft ook niets dan voordelen voor de patiënt. Wanneer de osteopaat bijvoorbeeld een onderliggende aandoening vermoedt die de klachten van de patiënt beïnvloedt en die nog niet werd gediagnosticeerd, dan heeft hij de arts absoluut nodig. Punt aan de lijn. Want het is essentieel voor de veiligheid van de patiënt dat de osteopaat hem doorverwijst met zijn gefundeerde en gedocumenteerde bevindingen zodat de arts hem verder grondig kan onderzoeken. In de omgekeerde richting kan de arts doorverwijzen naar een osteopaat wanneer hij de aandoening gedetecteerd heeft. Met een behandeling kan hij dan bijvoorbeeld de doeltreffendheid van de voorgeschreven medicatie verhogen of de periode dat die medicatie moet ingenomen worden, verkorten. Soms kan hij het gebruik van medicatie zelfs zo lang mogelijk uitstellen of indien mogelijk vermijden. Hoe dan ook, in beide gevallen van samenwerking tussen huisarts en osteopaat staat één zaak centraal: het welzijn van de patiënt. En dat geldt niet alleen voor artsen en osteopaten, maar voor elke discipline binnen de gezondheidszorg. Als je het belang van de patiënt op de eerste plaats zet, werk je op de meest veilige manier voor de patiënt en met een open blik naar de andere disciplines.
osteopathie
Wat is de plaats van de osteopaat in de multidisciplinaire aanpak en in de gezondheidszorg in het algemeen? Dat is de vraag van één miljoen. Het antwoord verschilt volgens de invalshoek en is afhankelijk van verschillende factoren. Als je het belang van de patiënt centraal zet, dan heeft de osteopaat zijn plaats naast de andere beroepen in de gezondheidszorg. Hij werkt samen, met een open visie en vanuit een multidisciplinaire en complementaire mindset. Met een focus op meerwaarde en op het welzijn van de patiënt. Vanuit politiek standpunt ligt de zaak anders. Als morgen osteopathie officieel erkend wordt als medisch beroep, krijg je een extra speler in het actuele landschap van de gezondheidszorg en die zal onvermijdelijk andere disciplines en gebieden overlappen.
19