(B)Lijf in balans
6
(B)LIJF IN BALANS
OVER DIT BOEK
Over dit boek Voel jij je goed in je eigen lichaam?
Het leven (Liv) is zoveel mooier als je het op je eigen kracht kan doen.
Als je hier neen op antwoordt, ben je zeker niet de enige. Velen onder ons, zowel mannen als vrouwen, worstelen met verwachtingen die we onszelf opleggen over hoe we eruit zouden moeten zien. Hierdoor gaan we onszelf allerlei regels opleggen in verband met ons eet- en beweegpatroon. Moeten we koolhydraten laten of elke dag een work-out doen? Ik krijg in mijn praktijk veel van die vragen. Met dit boek hoop ik enkele tips en tricks mee te kunnen geven waarmee je aan de slag kan gaan in jouw zoektocht naar een positief lichaamsbeeld. Ik ben Hanna en heb al meer dan tien jaar een zelfstandige praktijk, met de naam ‘Liv’. Ik ben van opleiding psychologe, diëtiste en bewegingswetenschapper. Recent kreeg ik de kans om aan een doctoraatsonderzoek te starten in samenwerking met KU Leuven met als thema (sport)identiteit in relatie tot een positief lichaamsbeeld en eet- en beweeggedrag bij atleten. Ik begeleid mensen, jong en iets minder jong, in hun zoektocht naar een intuïtiever eet- en beweegpatroon, naar een job gericht op hun waarden en naar een positief lichaamsbeeld. Ik ben ervan overtuigd dat er heel wat kracht en capaciteiten in mensen zitten die ze hiervoor kunnen gebruiken. Door omstandigheden zien mensen hun kracht vaak niet meer en kan het gevoel van onzekerheid overnemen. Graag zou ik ook nog enkele mensen willen bedanken die me de ruimte hebben gegeven om dit boek te kunnen schrijven, en ook de mensen die mee het boek tot stand gebracht hebben.
- HANNA
7
8
(B)LIJF IN BALANS
In de eerste plaats ben ik ontzettend dankbaar voor de steun die ik kreeg van Dries en mijn kinderen Loes en Tieu, en van mijn ouders. Zonder jullie was dit boek er nooit geweest. Mijn papa wil ik in het bijzonder bedanken om mee de teksten vorm te geven. Verder wil ik graag het team van uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts bedanken om me de kans te geven dit boek te schrijven en voor alle tips tijdens het schrijfproces. De inhoud kon nooit zijn geworden zoals hij nu is zonder input en inspiratie van vele mensen. Zo wil ik graag de collega’s van mijn praktijk, praktijk ‘Liv’, en de praktijk in Gent, ‘vzw empathie en Nieuw eetverbond’, bedanken voor de jarenlange intervisie en uitwisseling van ervaringen. Ook collega’s van buiten de praktijk zijn een niet te onderschatten steun geweest. Veel leesplezier!
TUSSENTITEL
9
10
(B)LIJF IN BALANS
TUSSENTITEL
01
Wie zoekt, die vindt
11
12
WIE ZOEKT, DIE VINDT
(B)LIJF IN BALANS
Crashdiëten, sportieve uitdagingen, kleding die de sterktes van je lichaam beklemtoont of de mindere kantjes ervan verhult… de suggesties en goede raad vliegen ons elke dag om de oren. Hoe we moeten bewegen, wat we zeker niet mogen eten, welke rok of broek ons beeldig staat of juist helemaal niet. Er gaat geen gesprek voorbij of de ideale maten komen aan bod. En meestal wordt zo’n gesprek afgerond met de uitroep ‘Maar jij ziet er toch goed uit!’. Waarom voel ik dat dan zelf niet altijd zo?
How I feel about myself is more important than how I look. Feeling confident, being comfortable in your skin – that’s what really makes you beautiful.
- BOBBI BROWN
De weg naar een positief lichaamsbeeld kan lastig zijn en neemt veel tijd in beslag. Dit boek wil je helpen op je zoektocht naar een ‘lijf in balans’. Aan de hand van verhalen die gebaseerd zijn op meer dan tien jaar praktijkervaring in het begeleiden van mannen, vrouwen en sporters met vragen rond hun identiteit op het vlak van hun lichaamsbeeld, eet- en beweegpatroon. Het boek is gebaseerd op levensechte verhalen, maar de namen en personages in dit boek zijn fictief. Elke gelijkenis met een bestaande persoon is dan ook louter toevallig.
I love my body Tijd om even in te zoomen op ons lichaamsbeeld. Waarom is dat zo belangrijk? Body image of ons lichaamsbeeld gaat over hoe we naar ons lichaam kijken. Hoe zien we eruit en wat kunnen we allemaal met ons lichaam? Maar nog veel belangrijker, het gaat vooral over hoe we ons hierbij voelen. Ons lichaamsbeeld vertelt ons veel meer dan alleen maar of we onszelf dik of mager vinden. Het doordrenkt zo veel gedachten en gevoelens dat het een grote impact heeft op ons zelfvertrouwen. Als je lichaamsbeeld maakt dat je je ‘slecht in je vel voelt’, dan zal dat een negatieve invloed hebben op bijna alle domeinen van je leven, zoals je sociale contacten, je liefdesleven, je schoolprestaties en je job. Het is dus meer dan de moeite waard om je te focussen op een positief lichaamsbeeld.
13
14
(B)LIJF IN BALANS
WIE ZOEKT, DIE VINDT
Maar wat wordt er precies met een positief lichaamsbeeld bedoeld? Het is veel meer dan de afwezigheid van negatieve gevoelens over je lichaam. De volgende zes elementen zijn de bouwstenen van een positief lichaamsbeeld:
Hoe ontstaat een lichaamsbeeld doorheen de tijd? Het proces waarbij we het beeld van ons lichaam opbouwen, wordt in de psychologische ontwikkelingstheorie embodiment genoemd.
appreciatie hebben voor de unieke schoonheid van je lichaam en de functies die het kan uitvoeren, aanvaarden en bewonderen van alle aspecten van je lichaam, je mooi, comfortabel en zelfzeker voelen in je lichaam, het benadrukken van de kracht van je lichaam en niet de imperfecties ervan, mindful (dit is bewust en zonder oordeel) connectie kunnen maken met de noden van je lichaam, positieve informatie over je lichaam vasthouden en negatieve informatie naast je neer kunnen leggen.
Dit proces start al vanaf onze geboorte. Alle ervaringen die we met ons lichaam opdoen met de daarbij horende gedachten en emoties vormen ons lichaamsbeeld. Deze ervaringen situeren zich in drie grote domeinen, namelijk het fysieke, het mentale en het sociaal-relationele domein. Hier dieper op ingaan, zou ons te ver leiden in het kader van dit boek. Wie hier meer over te weten wil komen, verwijzen we graag naar publicaties geschreven door Piran. Uit de ruime waaier van elementen die het lichaamsbeeld beïnvloeden, lichten we er enkele uit in de rest van dit hoofdstuk.
•
• • •
•
•
Eenzaamheid is voor de geest wat het dieet is voor het lichaam Wat versta jij onder een positief lichaamsbeeld? Welke kernwoorden zitten daar voor jou in vervat? Bijvoorbeeld Sommigen denken aan een gevoel van zelfvertrouwen, zorgeloos met eten kunnen omgaan, minder druk ervaren om te moeten bewegen, zich niet heel de tijd vergelijken met anderen…
Koolhydraatarm dieet, eiwitdieet, detox-dieet, tiendagendieet, sportdieet… We leven in een dieetcultuur. Onze maatschappij lijkt wel bezeten van gewichtsverlies. Allerlei diëten en hypes rond voeding komen voorbij of we moeten op dieet om de zoveelste sportieve uitdaging aan te kunnen gaan. Als kind worden we al met deze boodschappen geconfronteerd, via televisie, magazines, reclame... Ook speelgoed ontsnapt er niet aan. Denk bijvoorbeeld aan de dunne lichamen van een prinses of de brede borstkassen van de ridders. ‘Slechte’ personages in films zien er meestal zwaarder uit dan de ‘goede’. Onderzoek heeft vastgesteld dat een deel van de kinderen al vanaf 6 jaar zou verlangen om mager te zijn.
15
16
WIE ZOEKT, DIE VINDT
(B)LIJF IN BALANS
Eva - 8 jaar
Het verhaal van Eva laat zien dat kinderen al op zeer jonge leeftijd onzeker kunnen worden over hun lichaam door zich te gaan vergelijken met anderen en op het idee kunnen komen dat hun lichaam tot op zekere hoogte maakbaar zou zijn.
Eva is klein voor haar leeftijd. Ze is enorm energiek en doet veel aan sport. Op een dag komt Eva thuis met de vraag of haar buik niet te dik is. Haar mama kijkt raar op en vraagt verontwaardigd waar Eva dat vandaan heeft gehaald. Haar buik is helemaal niet dik. Eva zegt dat ze
Beetje verdikt?
dat gewoon ziet. Als ze naar anderen hun buik kijkt, is haar buik zeker zwaarder. Eva heeft enorm veel last van het feit dat ze kleiner is dan de rest van de klas. Ze weet dat ze daar niet veel aan kan doen. Eva gaat op zoek naar wat ze dan wel aan haar lichaam kan veranderen. Ze probeert minder koeken te eten, want ze is ervan overtuigd dat ze zelf kan bepalen hoe dik haar buik is.
Naast onze dieetcultuur leeft er ook een stigma rond gewicht. Iemand die dichter bij het ideale gewicht komt, wordt meestal ook positiever bekeken. Slanke mensen worden sneller gezien als jong, mensen met discipline en wilskracht die succesvol zijn. Keerzijde van de medaille is dat negatieve eigenschappen, zoals lui zijn, weinig doorzettingsvermogen hebben enzovoort sneller aan zwaardere personen toegewezen worden. Bij mannen kan de druk om er goed uit te zien later komen dan bij vrouwen. Zo willen mannen naast gespierd en atletisch er ook jong blijven uitzien. Uit literatuur is gebleken dat sommige mannen vanaf de leeftijd van 46 jaar last van hun lichaamsbeeld kunnen beginnen krijgen omdat ze verder weg evolueren van het jeugdigheidsideaal.
17
18
WIE ZOEKT, DIE VINDT
(B)LIJF IN BALANS
Mo - 45 jaar Mo heeft een topfunctie in een groot internationaal bedrijf. Hij heeft daar hard voor gewerkt en is zeer tevreden met zijn functie. Hij moet er veel voor doen in de week, maar heeft het er allemaal voor over. Hij komt goed overeen met zijn collega’s en gaat ook na het werk met hen op stap. Door zijn drukke job heeft Mo weinig tijd om te eten en slaat hij soms maaltijden over. Dit compenseert hij dan ’s avonds met een
Het rijk der invloed Tv en smartphone zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Zo zit bijvoorbeeld 49% van de jongeren op een schooldag 1 tot 4 uur op hun smartphone en 36% zelfs meer dan 4 uur. Op een vrije dag liggen die percentages nog hoger. Daarnaast kijkt 32% van de jongeren tussen 1 en 4 uur televisie op een schooldag en zit 22% van de jongeren tussen 1 en 4 uur op hun laptop.
dubbele portie. Mo kookt nooit en wil daar ook niet mee beginnen. Ook sporten lukt hem niet altijd. Mo gaat graag lopen en fietsen. Hij heeft een groep vrienden die op zondagochtend fietsen, maar vaak is hij in het buitenland of te moe van zijn werkweek om mee te gaan. Mo heeft nooit veel problemen met zijn gewicht of lichaam gehad. Maar de laatste jaren stoort hij zich aan het feit dat hij er minder strak uitziet en dat hij er daardoor ouder begint uit te zien. Nu heeft Mo zichzelf de uitdaging gesteld om een marathon te lopen. Hij heeft een personal trainer in de arm genomen die zijn schema zal opstellen. Mo wil elke week drie keer gaan lopen. Hij hoopt door deze uitdaging aan te gaan dat ook zijn lichaam er fitter zal uitzien. Hij heeft zich voorgenomen om vanaf de trainingen voor de marathon elke dag op de weegschaal te gaan staan en de eerste week zijn kilocalorieën van zijn voedingspatroon in een app bij te houden. Zo kan hij zien hoe zijn gewicht evolueert met de trainingen.
Stereotypes op vlak van geslacht worden dikwijls bevestigd in de media. Zo hebben vrouwen vaker ondergewicht op tv en krijgen ze meer opmerkingen over hun uiterlijk dan mannen. Dergelijke stereotypes beïnvloeden ons meer dan we denken. Bekende personen of ‘influencers’ op sociale media posten via allerlei kanalen hun manieren om naar dat ideale lichaamsbeeld toe te werken. Maar deze beelden geven zelden een realistisch beeld. Meestal zijn het slechts momentopnames van hun dag of week en worden foto’s vaak bewerkt of worden er filters gebruikt.
19
20
WIE ZOEKT, DIE VINDT TUSSENTITEL
(B)LIJF IN BALANS
Emma - 15 jaar
klagen wel eens over de gerechten die op tafel komen. Zij eten liever de klassieke gerechten die ze vroeger ook aten zoals spaghetti en lasagne. Haar papa en haar broer laten Emma en haar mama doen en zijn niet echt met hun voeding bezig.
Emma zit in het 3de middelbaar. Emma heeft nooit veel aan sport gedaan, maar de laatste jaren toont ze een interesse voor spierverster-
Emma heeft wel last om haar sociale activiteiten vol te houden. Ze heeft
kende oefeningen. Samen met haar mama gaat ze regelmatig naar de
een grote vriendenkring en gaat graag op stap met haar vrienden en
fitness. Moest ze meer tijd hebben, dan zou ze ook vaker alleen willen
vriendinnen. Niet al haar vrienden en vriendinnen letten op hun voeding,
gaan. Ook haar broer en papa trekken elke zondag samen naar het bos
waardoor ze op veel activiteiten neen moet zeggen. Sommige vrienden
om te gaan mountainbiken. In de fitness voelt Emma zich vaak onzeker.
of vriendinnen hebben haar al aangegeven dat ze het lastig vinden dat
Ze wil graag een fit en slank lichaam en wil er alles voor doen om dit te
ze Emma zo weinig zien. Gelukkig kan Emma er met haar beste vriendin
bereiken. Emma neemt haar sportactiviteiten heel ernstig en ze wil tot
goed over praten. Zij let immers ook op haar eetpatroon en begrijpt dat
het uiterste gaan om dat ‘ideale atletische’ lichaam te krijgen. Emma
ze haar dieet wil kunnen volhouden.
volgt heel wat accounts op Instagram die tips geven over spierversterkende oefeningen. Als Emma geen tijd heeft om naar de fitness te gaan, sport ze soms op haar kamer. Emma heeft de dieetcultuur snel opgepikt. Ze past haar voedingsschema aan en probeert alle adviezen op sociale media op het vlak van voeding te volgen. Sommige websites geven aan dat ze koolhydraten zoals brood, pasta, rijst, aardappelen zou moeten laten, anderen geven aan dat ze geen suikers mag eten, ook geen fruit. Ook heel wat voedingsmiddelen die te veel energie zouden bevatten of als ‘ongezond’ worden beschouwd, heeft Emma uit haar voeding geschrapt. Voor Emma is het geen moeite om dit strenge dieet vol te houden. Ze volgt het eetpatroon van heel wat meisjes die op hun sociale media posten wat ze elke dag eten. Emma probeert een gelijkaardig voedingsschema aan te houden en vraagt haar ouders om recepten die ze tegenkomt ’s avonds klaar te maken. Thuis zien ze dat Emma mee-eet met de maaltijden, maar niet alles op haar bord schept. Haar mama wil haar hier graag bij helpen omdat ze weet hoe belangrijk het voor haar is. Haar mama doet ook mee met het koolhydraatarme dieet. Haar broer en papa
21