BOV E N KOPJ E
ANKEVEENSE PLASSEN
DE SPIEGELPLAS 118Â
DE VERKENNING
Op de Ankeveense Plassen mag je niet varen. Op de Spiegelplas mag dat wel. Toch zou het heel goed kunnen dat je wel eens van de Ankeveense Plassen hebt gehoord en nog nooit van de Spiegelplas. We willen wel eens weten waarom dat zo is. TEKST PIM VAN DER MAREL BEELD PIM VAN DER MAREL &
119Â
NATUURMONUMENTEN
DE VERKENNING
Legakkers en rietgaten bewaren het karakter van de veenplas (foto: Geurt Besselink via Natuurmonumenten)
Situering De Ankeveense Plassen en de Spiegelplas liggen tegen elkaar aan. Je vindt ze een stukje boven de Loosdrechtse Plassen, een paar kilometer onder Weesp. De plaats Nederhorst den Berg grenst aan de Spiegelplas, waar je vanaf de Vecht terechtkomt via een sluis die vlakbij het vroegere Fort Hinderdam ligt. Beide plassen zijn een onderdeel van de Oostelijke Vechtplassen, een Natura 2000-gebied waarvan de Loosdrechtse Plassen het overbekende onderdeel zijn. De Ankeveense Plassen liggen bovendien op korte afstand van het Naardermeer, een ander Natura 2000-gebied, waar in de vorm van faunapassages natuurverbindingen naartoe zijn gemaakt. Tenzij je er met een vaarexcursie van Natuurmonumenten bent, is het water van de Ankeveense Plassen niet toegankelijk. Wel zijn er wandelpaden uitgezet zodat je – met aan weerszijden uitzicht op het plassengebied – tussen de plassen door kunt wandelen. Of fietsen, want je vindt er ook fietsroutes.
zoen worden – zo mogelijk – hier gereden. Naast de toertochten is vooral de marathon van Ankeveen erg bekend. Dat is een van de natuurijsklassiekers en het is onze enige driedaagse schaatsmarathon. Mede doordat deze marathon de nodige media-aandacht trekt, geniet Ankeveen als plaats een tamelijk ruime bekendheid.
Verbinding Tussen de Spiegelplas en de Ankeveense Plassen ligt een dijk. Het niveauverschil van het water tussen de beide plassen is zo’n 0,35 meter. De hogere waterstand van de Ankeveense Plassen kan extra worden gevoed met water vanuit het Opvoergemaal Stichts Ankeveen, dat in de dijk tussen de beide plassen ligt. Er ligt een beweegbare stuw naast waarmee overtollig water terug kan naar de Spiegelplas. Een sluis tussen de plassen ontbreekt en dat is natuurlijk niet onlogisch als je varen op de Ankeveense Plassen tegen wilt gaan.
Schaatsen
Veenplassen
Veruit de gebruikelijkste manier om het toegangsverbod te omzeilen is op de schaats. Ankeveen is een geliefd en daardoor bekend schaatsgebied. Er is een natuurijsbaan en de actieve plaatselijke ijsclub zet tochten uit op de Ankeveense Plassen. Door de goede waterkwaliteit vriezen de plassen gemakkelijk dicht. Het natuurijs ontwikkelt zich hier meestal zodanig dat het zich goed leent voor schaatstochten. De eerste kortebaanwedstrijden van het schaatssei-
Elk van de beide plassen is van oorsprong ontstaan door vervening. In de Ankeveense Plassen is dat nog heel goed te zien: het is een doolhof van legakkers en petgaten. Vroeger zag de Spiegelplas er ook zo uit, maar dat veranderde toen men er zand is gaan winnen. In eerste instantie stond de concessie ontzanding toe tot op een diepte van 20 meter. In de jaren tot 1979 is de concessie steeds verder verruimd, uiteindelijk tot op een diepte van meer dan 50 meter.
120
Meestal is het op een zandwinplas boeiend om te zien wat je dieptemeter aangeeft. Dat kan best 45 meter zijn. De zandwinning heeft ertoe geleid dat alleen aan de westzijde van de plas nog legakkers over zijn. Waar de Ankeveense plassen een verzameling eilanden en smalle sloten is, bestaat de Spiegelplas vooral uit open water.
Sluis Met een verval van zo’n anderhalve meter schut de Zanderijsluis je van de Vecht naar de Spiegelplas – voluit officieel de Spiegel- en Blijkpolderplas geheten. De sluis was oorspronkelijk bestemd voor zandschepen en dankt daaraan ook haar naam. Rond de eeuwwisseling is de huidige sluis aangelegd als opvolger van een grotere voorganger. Saillant detail is dat de provincie liever een dam zou hebben
DE VERKENNING
De Zanderijsluis schut je van de Vecht naar de Spiegelplas
121Â
DE VERKENNING Ook op een prachtige dag zijn er nauwelijks mede-watersporters op de Spiegelplas
aangelegd en de plas had willen gebruiken voor het opslaan van vervuild slib uit de Vecht, maar dankzij de nodige protesten is dat er niet van gekomen. Vermoedelijk draagt de beperking van de schuttijden bij aan de relatieve onbekendheid van de Spiegelplas; tussen 12:30 en 17:30 wordt er niet geschut. Ook de wateralmanak besteedt opvallend weinig aandacht aan deze plas. De informatie erover beslaat daarin minder dan een halve pagina.
Varen Op de sluis is Evelien ingestapt. Ze komt uit Nederhorst den Berg, is schaatslief hebber en heeft een dagzeiler liggen in de plaatselijke jachthaven Spiegelzicht. We treffen een bladstille dag en het water fungeert daardoor daadwerkelijk als spiegel. We schieten er een paar foto’s van en Evelien grapt: “Nu snap je meteen waarom dit water de Spiegelplas heet!” Ze vertelt dat de toren van de kerk van Nederhorst den Berg het handigste oriëntatiepunt is, omdat je die vanuit alle hoeken kunt zien. We varen naar die kant van de plas en vinden daar wat voormalige legakkers en de plaatselijke jachthavens. Het legakkergebied is ondiep en er groeit nogal wat fonteinkruid, dat zich om onze schroef wikkelt en onze vaart smoort. Dankzij de zogenoemde ‘touwsnijder’ voor onze schroef raken we het met een paar maal achteruitslaan kwijt. We varen door met aan stuurboord de
bebouwing van Nederhorst den Berg. Evelien vertelt dat het dorp de toevoeging ‘den Berg’ dankt aan het stuifduin in een bocht van de Vecht waarop het is gevestigd. Op dat duin werd al in de 13de eeuw een kasteel gebouwd. “Misschien ken je dat kasteel wel als Bommelstein,” zegt Evelien. “Zo werd het in elk geval hier genoemd omdat de Toonder Studio’s er waren gevestigd.” We gaan verder en houden ons aan de maximum snelheid van 6 kilometer per uur die geldt voor varen binnen 100 meter uit de oever. Daarbuiten is 9 kilometer per uur de maximum toegestane snelheid. Evelien: “Bij zo’n snelheid is het logisch dat jetskiën en waterscooteren hier verboden is.”
Natuur Langs het zuiden van de plas loopt het Googpad. We vinden er een aantrekkelijke brug en varen er onderdoor. We komen dan op een kleine binnenplas waaraan woningen blijken te liggen. We keren daarom weer om en stellen vast dat de oevers van de Spiegelplas veelal begroeid zijn met riet en moerasbos. Aan de zuidkant van de plas zijn een aantal zandeilandjes opgespoten, waar hoge elzen en wilgen groeien. Daarachter zijn intieme kolkjes ontstaan waar aangelegd mag worden. Hoewel je op de plas nauwelijks een andere boot tegenkomt, ligt dat hier enigszins anders; van de aanlegmogelijkheden wordt enthousiast gebruikgemaakt. Maar omdat
122
DE VERKENNING
De Spiegelplas doet op een bladstille dag haar naam eer aan
er best veel mogelijkheden zijn, leidt het gebruik niet tot een gevoel van drukte. We komen er een strandje tegen en vinden een paar idyllische plekjes. “Als ik hier zeil, is dit een prachtig deel om de boel even te strijken,” vertelt Evelien. “Soms is het hier zo kalm dat je zin krijgt om te mediteren!” Van het af en toe uiterst aantrekkelijke uitzicht proberen we de sfeer met de camera vast te leggen. De aanlegplaatsen en recreatieve voorzieningen vallen door de fraaie natuur nauwelijks op. We genieten er een tijdje van voordat we weer terug de plas op varen. Dan pas realiseren we ons dat we aan deze kant van het water geen fonteinkruid hebben gezien.
Duiken
We varen onder een aantrekkelijke brug in het Googpad door naar een binnenplas
Aan de noordkant van de plas ontwaren we een onbemande boot die een blauwwitte duikvlag heeft uitgezet. We blijven uit de buurt maar proberen toch de luchtbellen te spotten die de duikers altijd veroorzaken. “Duikers noemen dit een kristalheldere plas met een zicht tot zo’n 8 meter,” weet Evelien. Dat is voor Nederlandse begrippen inderdaad een royaal onderwaterzicht. Het zal er ook de reden van zijn dat de plas aan deze kant een duiksteiger heeft. We laten de duikers voor wat het is en constateren dat we hier weer vlakbij de Zanderijsluis zijn. We zijn inmiddels aan het begin van de avond en de sluis schut weer vanaf 17:30. Terwijl we vastmaken om de schutting af te wachten,
123
NATUURMONUMENTEN is een Nederlandse natuurbeschermingsorganisatie. Het is een vereniging die natuurgebieden in Nederland aankoopt en/of beheert. Inmiddels gaat dat om een oppervlak van meer dan 100.000 hectare. De vereniging telt meer dan 700.000 leden en is al tientallen jaren een niet meer weg te denken factor in het natuurbehoud hier te lande. Op de website zijn de gebieden te vinden die in beheer zijn. Er is een aantrekkelijke sectie over de Ankeveense Plassen. www.natuurmonumenten.nl
mijmeren we nog even na. Evelien houdt een pleidooi voor een schaatstocht. “Als je dit al zo leuk vindt, moet je zeker een keer in Ankeveen komen schaatsen. Dat is echt minstens zo mooi! Of vaar een keer mee met zo’n trip van Natuurmonumenten.” Dat nemen we ons voor. We hoeven niet lang te wachten en worden teruggebracht naar het waterniveau van de Vecht. Evelien wordt door een vriendin opgehaald van de sluis. Wij verheugen ons al op de aankomende vaartocht op de Vecht en zwaaien haar enthousiast uit.