‘Hollands water’ wil laten zien hoe aantrekkelijk het is om daar met je boot doorheen te trekken. ‘Varend genieten van Holland’ luidt daarom de subtitel.
Hollands water
Varend genieten van Holland
pim van der marel
‘Als je doet wat je leuk vindt, hoef je nooit te werken!’ Mahatma Ghandi
Tekst en foto’s: Pim van der Marel Vormgeving: vormbrkr|grafische vormgeving BNO, Nieuw-Vennep Cartografie: Studio de Bruin, Voorschoten Eindcontrole: Gerdien Bos Druk: Veenman+ Uitgever: Kyosei
isbn 978-90-829483-5-6 © Pim van der Marel, 2020 Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Ondanks alle aan de samenstelling van dit boek bestede zorg, wijzen zowel de auteur als de uitgever elke denkbare aansprakelijkheid af voor schade die het gevolg is van het gebruik van en/of een eventuele fout in deze uitgave. Site Met regelmaat worden op de website van de auteur nieuwe verhalen gepubliceerd over vaargebieden en steden. Verder vind je er aantrekkelijke nautische en andere fotografie.
Inhoud Dank
Inleiding
9 - 17
Mijn dank gaat uit naar Leo van der Kolk voor de vormgeving van dit boek. Dankzij zijn inbreng en visie ziet dit boek eruit zoals het nu voorligt. Hij mag er trots op zijn!
Hoofdstuk 1
Hoofdstuk 2
Dank ben ik ook verschuldigd aan Henk de Bruin, de cartograaf die mijn honger
Vaargebieden
Steden
naar kaartjes heeft weten te stillen. Ieder hoofdstuk heeft daardoor een kaartje,
1. Rondje Groene Hart
18 - 23
1. Rotterdam
198 - 203
zelfs als het ook wel zonder had gekund.
2. Hollandsche IJssel
24 - 29
2. Schiedam
204 - 209
Verder dank ik de druk-begeleider die ‘+’ achter de bedrijfsnaam voert. Die ‘+’ is
3. De Wiericke’s
30 - 35
3. Delft
210 - 215
bij de totstandkoming van dit boek daadwerkelijk ingevuld met hulp en
4. Reeuwijkse Plassen
36 - 41
4. Den Haag
216 - 221
ondersteuning die veel verder gingen dan het drukken van dit boek.
5. Nieuwkoopse Plassen
42 - 47
5. Leiden
222 - 227
Ten slotte gaat mijn dank uit naar de onvolprezen Gerdien Bos. Superenthousiast
6. Langeraarse Plassen
48 - 53
6. Amsterdam
228 - 233
en vasthoudend als ze kan zijn, heeft ze er met eindeloos geduld en niet
7. Vlietland, Braassemermeer en Kagerplassen 54 - 59
7. Woerden
234 - 239
aflatende ijver voor gezorgd dat dit boek leesbaar en foutvrij van de pers is gerold.
8. Rondom Katwijk
60 - 65
8. Gouda
240 - 245
9. In het spoor van de Romeinen
66 - 71
9. Oudewater
246 - 251
10. Westland en Midden-Delfland
72 - 77
10. Dordrecht
252 - 257
11. Oude Maas en Spui
78 - 83
11. Willemstad
258 - 263
12. Brielse Meer
84 - 89
12. Hellevoetsluis
264 - 269
13. Haringvliet
90 - 95
14. Grevelingen
96 - 101
15. Volkerak en Hollands Diep
102 - 107
Hoofdstuk 3
16. Biesbosch
108 - 113
Evenementen
17. Alblasserwaard
114 - 119
1. Sail Amsterdam
270 - 275
18. Kralingse Plas
120 - 125
2. Wereldhavendagen
276 - 281
19. Bergse Plassen
126 - 131
3. Varend Corso
282 - 287
20. Rottemeren
132 - 137
21. Grecht en Mijdrecht
138 - 143
22. Vinkeveense Plassen
144 - 149
23. Angstel, Winkel en Waver
150 - 155
24. Tussen de Vechtplassen
156 - 161
25. Loosdrechtse Plassen
162 - 167
26. Rondom Loosdrecht
168 - 173
27. Spiegelplas
174 - 179
28. Fortenrondje inclusief Pampus
180 - 185
29. Amstel en Kromme Mijdrecht
186 - 191
30. Eem naar Amersfoort
192 - 197
Inleiding Dit boek is in aanleg geschreven om zicht te bieden op
De grootste van de drie is een zeewaardig schip, zodat je je
de vaargebieden, steden en evenementen in en om het
vaargebied uitbreidt tot de wereld. Deze boot is significant
Groene Hart en de Hollandse Plassen. Maar het is uitgegroeid
groter en moet dat ook zijn, omdat je er veel langer op wilt
tot nogal wat meer dan dat. Zelfs de titel Hollands water dekt
kunnen verblijven. Het duurt op zee soms dagen of weken
niet echt de lading, want ook Utrechts, Brabants en
voordat je een haven kunt aanlopen en dan is de behoefte aan
Zeeuws water heeft zijn weg naar dit boek gevonden.
ruimte onderweg per definitie groter. Als je een combinatie wilt van de middelste en de grootste boot
Er bestaat meer dan voldoende literatuur over de keuze van een
is dat altijd een compromis. Je schip is dan vaak wat groot en
boot, de techniek, de vaarregels, manoeuvreren, winterstalling
lomp voor binnenwater, terwijl je ‘m op zee graag nog
en wat er verder allemaal nog meer bij boten en varen komt
robuuster had gewild. Eenzelfde type compro-
kijken. Om die reden is dat hierbuiten gelaten, zodat dit boek
mis heb je ook als je een combinatie wilt van
zich kan beperken tot datgene waar het om draait.
de kleinste en de middelste boot. Kortom, zijn
Voorafgaand tref je hier de inleiding aan. Na een tweetal
advies was: ‘Als je gelukkig wilt zijn met je
relevante anekdotes is er een korte paragraaf over wat varen
schepen, schaf er dan drie aan!’
vaarjargon ‘opstappers’ heten – houden wij altijd een ouderwetse
over wat je moet doen voordat je gaat varen (voorbereiding). En
Hoewel het een uitstekend en welgemeend ad-
een A4-tje klaar met iconen voor
ten slotte een paragraaf over de boot waar alle vaartochten uit
vies was, is de onuitgesproken randvoorwaarde
zwemvest, brandblusser, zwem-
dit boek mee zijn gemaakt (boot). Meteen daarna beginnen de
natuurlijk dat je daar niet failliet door gaat.
trap etc. Aan de hand daarvan
hoofdstukken waar dit boek voor is geschreven.
Aangezien de meesten van ons geen onbeperkt
lopen we bij vertrek even gestruc-
budget hebben, zullen die al blij zijn met
tureerd de veiligheidsaspecten
De twee anekdotes hierna liggen in elkaars verlengde. Beide
één exemplaar. Dat brengt ons op de tweede
door. Doel ervan is dat iedereen
zijn voor bootbezitters erg herkenbaar en ze zijn instructief
anekdote.
weet wat er gaat gebeuren als er
voor wie dat (nog) niet is.
Wandelend met een bevriende tandarts op een botenbeurs zei deze: ‘Weet je, er is altijd een
Machinesloot Nieuwkoop.
Voor meevaarders – die in
sloepenrol. Daartoe ligt in de boot
nou zo leuk maakt (vaarsensatie). Vervolgens een paragraaf
8
sloepenrol
iets mis gaat. Dat lijkt overdreven, maar is het niet. Neem de
Anekdotes
grotere boot’. Zelf bezit hij al tientallen jaren
De eerste is dat een vermogende Engelse zakenman uitlegde
een mooi, bescheiden schip. Hoewel er geen
dat je tenminste drie boten moet hebben om er niet ongelukkig
budgetbeperkingen zijn om een groter exem-
van te worden.
plaar aan te schaffen, is hij tevreden met zijn
De kleinste van de drie is een zodanig lage boot dat de
boot: ‘Als ik een grotere aanschaf, is er daarna
boord kunt klimmen. En dat je die
bruggen niet voor je behoeven te worden geopend. Dan heb
altijd weer een grotere!’ Je hoeft niet helder-
zwemtrap zelf in het water kunt
je geen beperkingen in je vaargebied en behoef je ook geen
ziend te zijn om te begrijpen dat hij daar vol-
uitvouwen. Maar bijvoorbeeld
rekening te houden met de openingstijden.
strekt gelijk in heeft. Hoewel dat in zijn geval
ook wat je moet doen als je red-
De middelste van de drie is er één waarop je comfortabel kunt
geen enkel probleem zou zijn, brengen grotere
dingsvest zichzelf niet opblaast.
overnachten. Op de kleinste kan dat misschien ook wel, maar
boten over het algemeen meer kosten met zich
Nieuwe opstappers hebben voor
op zo’n laag ding is dat meestal iets dat meer op kamperen lijkt.
mee. Het is dan ook de kunst van je bestaande
zo’n sloepenrol eigenlijk altijd veel
Het nadeel van de middelste is dat je de voordelen van
boot te genieten en gewoon te accepteren dat er
waardering.
de kleinste mist. Er is een bekend topvoetballend orakel
altijd ‘een grotere’ zal zijn. De achterliggende
geweest die zoiets heel verstandig kon laten klinken. Feit is
gedachte is treffend terug te vinden in het ondernemersgezegde:
dat comfort betekent dat de boot hoger en zwaarder wordt. En
‘Van paarden, vrouwen en boten gaat je bedrijf naar de haaien’.
dat brengt nu eenmaal beperkingen met zich mee in de
De meeste ondernemers vullen voor haaien iets in dat rijmt op
doorvaarthoogte en de diepgang.
boten. Zo’n gezegde is natuurlijk niet zomaar ontstaan …
man-overboord-situatie. Voor opstappers is het nuttig te weten dat je zonder zwemtrap niet aan
9
Reeuwijkse Plassen
1.4
1.4
36
37
Midden in het Zuid-Hollandse Groene Hart liggen de Reeuwijkse Plassen. Het is een heel aantrekkelijk vaargebied. Toch zie je er opvallend weinig watersporters van ‘buitenaf’. Dat komt in de eerste plaats omdat de plassen niet makkelijk bereikbaar zijn. En in de tweede plaats omdat het gebied een ontmoedigingsbeleid voert. Daardoor bestaat het drukke vaarverkeer vrijwel geheel uit lokale gebruikers. Er varen om die reden veel meer open boten dan kajuitboten. En wat grappig is, varen in Reeuwijk is een beetje exclusief …
ning van de gemeente verbiedt het varen op de plassen, tenzij je een ontheffing hebt. De leges daarvoor komen ten goede aan natuurherstel. Dit onder auspiciën van een stichting waar je ook de ontheffing aanvraagt. De vergunning brengt (geringe) kosten met zich mee. Het vergunningenstelsel is onderdeel van het
De verbinding met Vrijhoef moet je even zoeken.
ontmoedigingsbeleid. En met de natuurontwikkeling wordt een bijdrage geleverd aan de ecologie van het gebied.
Ontstaan
plas Gravekoop. En op de plas Klein Elfhoeven moet je bin-
De Reeuwijkse Plassen liggen een paar kilometer ten noorden
nen de betonning blijven. Maar desondanks blijft er genoeg te
Waterkwaliteit
van de stad Gouda. De plassen zijn een gevolg van turfwin-
verkennen over.
Aan de waterkwaliteit en de ecologie van de plassen wordt
ning in de 18e en 19e eeuw. De turf werd ‘gewonnen’ door
gewerkt. Die kan namelijk beter. Zo willen de plassen in de
het afgraven van de bovenste laag van het veen en het drogen
Aanvaarroute
zomer nogal eens last hebben van blauwalg en heeft de visstand
daarvan. Het werd als brandstof verhandeld. In Gouda vormen
beperkingen Via de Breevaart vaar je naar de plas Elfhoeven. Dat vereist wel dat je niet te diep steekt.
Je kunt de Reeuwijkse Plassen maar op één manier bereiken
teveel brasem. Het Hoogheemraadschap probeert van alles om
de Turfsingel en de Turfmarkt daar herkenbare
en dat is vanuit Gouda. Een aantal malen per dag is er konvooi-
het water minder voedingsstoffen te doen bevatten. De omlig-
herinneringen aan. Als je veen blijft afgraven
vaart naar (en van) de Reeuwijkse Plassen. Het konvooi vertrekt
gende polders zijn daartoe afgekoppeld. En met slib en ijzer-
kom je vanzelf beneden het grondwaterpeil. Met
vanaf de Kleiwegbrug in de stad. In de zomermaanden zijn er
chloride tracht men voedingsstoffen te ‘binden’. Verder is er een
een baggerbeugel en een afwateringsnet kun je
een paar extra konvooien. De Goudse Havendienst verzoekt je
flink aantal kilometers oever natuurvriendelijk gemaakt. Het
dan nog steeds doorgaan. Dat is in deze omgeving
om 10 minuten van tevoren bij de brug aanwezig te zijn.
resultaat van de maatregelen moet zijn dat de natuur zichzelf
volop gebeurd en daaraan danken we sindsdien
De Kleiwegbrug ligt aan het eind van de Kattensingel. Daar kom
herstelt. Dat is ook van belang voor de vogelstand. De drassige
De waterkaart geeft voor
deze plassen. Er zijn meerdere malen plannen ge-
je vanaf de Gouwe via de Ir. De Kock van Leeuwensluis. Je gaat
graslanden vormen een paradijselijk leefgebied voor vogels als
de Breevaart een diepte van
weest om de plassen droog te leggen. Die plannen
dan na de sluis en de Rabatbrug bakboord uit door de Potters-
de kleine zwaan, smient, krakeend en in de zomer de grutto
1m15 op voor het ondiepste
hebben het echter niet gehaald. In 1930 besloten
brug de Kattensingel op. Vanaf de Hollandsche IJssel kom je hier
en de tureluur. Niet voor niets is een groot stuk van dit gebied
gedeelte. De wateralmanak is
Provinciale Staten van Zuid-Holland definitief niet
via de Mallegatsluis en de Turfsingel. Alle bruggen zijn beweeg-
aangewezen als Natura 2000-gebied. Het waterschap monitort
1.4
nog wat voorzichtiger. Daar
tot inpoldering te zullen overgaan. De plassen
bare bruggen.
doorlopend de vooruitgang.
38
wordt aangegeven dat alleen
hebben allemaal een min of meer rechthoekige
Het konvooi wordt begeleid door een brug/sluiswachter die op
jachten met een diepgang tot
vorm. Dit als gevolg van de verkaveling van de
een scooter of fiets voor je uit rijdt. Je vaart de Blekerssingel af
Verdere regelgeving
1m de plas (Elfhoeven) op kun-
weilanden in de tijd voor de turfwinning.
en daarna de Karnemelksloot. De brug/sluiswachter opent niet
Met een vergunning mag je varen op uitsluitend de toegestane
minder dan een zevental bruggen. Ten slotte schut hij je door de
plaatsen met een snelheid van ten hoogste 6 km/u. Je wordt
Plassengebied
sluis Reeuwijksche Verlaat in de Breevaart naar het waterniveau
verondersteld 50 meter uit de kant te blijven, onder meer om
Het gebied beslaat twaalf verbonden plassen en
van de Reeuwijkse Plassen.
de rietkragen te sparen. Varen is alleen toegestaan van 1 uur
een ‘losse’ plas. Deze dertiende plas dateert uit de
Voor alle duidelijkheid: voor de terugweg ga je opnieuw in
voor zonsopgang tot 1 uur na zonsondergang. Langer dan 4 uur
jaren zeventig van de vorige eeuw. Ze ontstond
konvooi de stad door in omgekeerde richting. Met zo’n stads-
ligplaats nemen langs een oever of een eiland van de plassen
door zandwinning voor de uitbreiding van de A12
doorvaart ben je een klein uurtje bezig. Varen rondom een
is verboden. Maar dit verbod geldt niet voor open boten en
en de Goudse wijk Bloemendaal. In de wandeling
binnenstad over de singels heeft sowieso al een grote charme.
kajuitboten met een stahoogte van <1,5m als die zodanig af-
gebied beweegbaar, dus is de
wordt deze plas de ‘Surfplas’ genoemd, vanwege
Maar met het konvooikarakter en het feit dat je niet hoeft te
meren op de plas Elfhoeven, de ’s-Gravenbroekse plas of in een
doorvaarthoogte het minst
veelvuldig gebruik als zodanig. In de duikersgids
wachten wordt het nog leuker.
jachthaven. Kortom, het gebied kent nogal wat regeltjes!
grote probleem.
wordt de plas betiteld als een aardige duikstek
Vaarvergunning
Elfhoeven en ’s-Gravenbroek
De 12 verbonden plassen vormen een wateroppervlakte van
Doordat de plassen van oorsprong uitgeveende landerijen zijn,
Als we door de beweegbare brug de plas Elfhoeven opvaren is
ruim 700 hectare. Ze worden van elkaar gescheiden door smalle
is ongeveer 80% van het water particulier bezit. De eigenaren
dat het begin van ons rondje over de plassen. De plas kenmerkt
weggetjes en kades. Voor het vaarverkeer zijn verschillende
betwistten de positie van de gemeente die zich als eigenaar
zich door fraaie eilandjes waar je rond en langs kunt varen. De
soorten verbindingen tussen de plassen gecreëerd. Niet zelden
van hun water gedroeg. Aan de orde was de vraag of de plas-
beide voorste plassen – ’s-Gravenbroek en Elfhoeven – zijn het
betekent dit dat je uit de boot moet om zelf een brug open te
sen wel openbaar vaarwater zijn. Na jarenlang geharrewar is
drukst. Hier worden ook de zeilwedstrijden gehouden. De 75e (!)
draaien. Om die reden adviseren we om er niet alleen te gaan
er nu een heldere regeling. Er is een convenant gesloten waar
Goudse Zeilweek ligt alweer een royaal aantal jaren achter ons.
varen, want dat kan soms onhandig zijn. Toch zijn het in onze
alle betrokken partijen zich in kunnen vinden. Het behelst
Nadat we de plas uitgebreid zijn rondgevaren willen we naar
ogen ook de vele verbindingen die het gebied tot een leuk
afspraken over onder meer natuur en cultuurhistorie. Maar
de ’s-Gravenbroekse plas. Daarvoor steken we de scheidingsweg
vaarwater maken. Op de motor mag je niet varen op de plassen
ook over het reguleren van de recreatiedruk ter plaatse en de
Groene Ree over door een draaibrug. Dat doen we samen
Ravensberg en De Sloene alsmede op het oostelijk deel van de
controle op het vaargedrag. De Algemene Plaatselijke Verorde-
met een zeilschool. Voor, naast en achter ons proberen de
nen. Het is ook van belang dat je minder breed bent dan 3m. Voor verschillende bruggen in het gebied is dat de opgegeven doorvaartbreedte. Gelukkig zijn vrijwel alle bruggen in het
met redelijk zicht. Motorvaart is er verboden.
Met Optimisten aan alle kanten doorsteken we de Groene Ree.
1.4 39
Een – gesloten – brughoogte van 0,7m betekent zelf brugwachteren.
openingsfoto De Reeuwijkse Plassen bieden fraaie uitzichten en fantastische woonplekjes.
De verbindingen tussen de plassen zijn soms van grote schoonheid.
Je wordt verondersteld 50 meter uit de rietkragen te blijven.
Optimisten – onder zeil – door de redelijk brede draaibrug te
Vrijhoef en Klein Elfhoeven
de beleefdheid en gemoedelijkheid groter dan gewoonlijk. De
komen. Opvallend is de gemoedelijke sfeer waarin het geweld
Aan het eind van de eilandenrij zit de doorsteek naar de plas
sfeer in dit gebied is eigenlijk het best te typeren als een beetje
om je heen zich voltrekt. Nergens een wanklank!
Vrijhoef. We zijn min of meer verrast dat we hier gewoon door-
‘exclusief’. Grappig, zo kan het dus ook!
Ook op deze plas zien we een aantal eilandjes die er een knus
heen kunnen varen. Geen brug, ondiepte of wat dan ook!
geheel van maken. Opvallend is de drukte aan de zijde van de
Vrijhoef is een langgerekte plas, ingeklemd tussen twee eilan-
Nadeel
Notaris D’Aumerielaan aan de kant van het dorp Reeuwijk. Daar
denrijen, de wijk Twaalfmorgen aan de Goudse kant en het
Ons diepzinnig topvoetballend orakel placht
heeft onder meer de ‘Roei- en Zeilvereniging Gouda’ merkbaar
verlengde van de Groene Ree aan de andere kant. Naarmate je
altijd naar voren te brengen dat medailles twee
chique
haar domicilie. Op het terras van het Wapen van Reeuwijk –
meer in de richting van de voorste twee plassen komt wordt
kanten hebben. En dat geldt ook hier. Hoe leuk
Het is niet nodig je door het
gelegen in de hoek van de plas – blijken we ook eenvoudig te
het drukker. Dat zie je hier ook. We varen midden tussen de
het op de Reeuwijkse Plassen ook mag zijn,
woordgebruik ‘chique’ of
kunnen lunchen. Bij het restaurant annex jachthaven zijn een
vakantiewoningen.
als je iets anders wilt moet je eerst in konvooi
‘exclusief’ te laten afschrikken.
paar passantenplaatsen. Voor de nacht hebben we er daarvan
Van Vrijhoef naar Klein Elfhoeven is ook al een ongehinderde
naar Gouda. En je moet op tijd zijn, want het
Reeuwijk is bijvoorbeeld ook het
één gereserveerd.
doorsteek. Een beetje smal en volop tegenliggers, dus is
gaat maar een paar keer op een dag. En als je
decor voor het jaarlijkse
voorzichtigheid geboden. Klein Elfhoeven is misschien wel de
terugkomt, heb je hetzelfde.
‘Kapellenfestival Kakofonie’.
Groot en Klein Vogelenzang
mooiste plas met prachtige, grote eilanden. Je mag hier echter
Na de lunch gaan we in precies de tegenovergestelde hoek van
alleen binnen de betonning de plas oversteken. We genieten dus
Balans
de plas op zoek naar de doorgang naar de plas Groot Voge-
vanuit de ‘vaargeul’ van de plas. Aan het eind daarvan komen
Er zijn legio punten om je van een bezoek te
lenzang. Die blijkt tamelijk verscholen te liggen. Er ligt een
we bij de doorsteek naar de plas Elfhoeven waar ons rondje van
weerhouden: lastig te bereiken, niet erg inge-
beweegbare brug met een doorvaarthoogte van 1m20. Daar
vandaag is begonnen. Over de doorsteek ligt een beweegbare
richt op passanten, beperkte diepgang, vergun-
kunnen we gewoon onderdoor. Na een flink stuk over de fraaie
brug, maar voor ons hoeft die niet open.
ning nodig, niet harder dan 6 km/u en veel an-
verbindingssloot komen we op deze kleine plas. We willen door De doorgang van Klein Elfhoeven naar Elfhoeven is 3m breed.
1.4 40
Het festival biedt een groot aantal carnavalskapellen de gelegenheid zich met elkaar te meten zonder jury.
dere regeltjes. Maar daar staat een ontzettend leuk vaargebied
naar de naastgelegen plas Klein Vogelenzang, maar zien daar-
Passantenplaatsen
tegenover dat veel actie van je vraagt. Het ontmoedigingsbeleid
van af. De verbindingsvaart laat onze diepgang niet toe! We had-
Via dezelfde doorgang als waar we vanmorgen met de Opti-
zou minder succes mogen hebben: ga er eens kijken!
den al in de wateralmanak gelezen dat de diepte van de plassen
misten door gingen gaan we naar de ’s-Gravenbroekse plas en
varieert van 0,8m tot 3m. Eigenlijk waren we nieuwsgierig waar
zoeken het Wapen van Reeuwijk weer op. Volgens de wateral-
de ondiepten zouden zitten. Enfin, dat hebben we nu ontdekt.
manak zijn er in Reeuwijk twee jachthavens met een beperkt
1.4 41
aantal passantenplaatsen. En wel het Wapen van Reeuwijk met vijf passantenplaatsen en Jachtwerf Rik Homan met 10 passan-
Dan maar op zoek naar de doorgang naar de plas Gravekoop.
tenplaatsen. Bij het Wapen zijn we de enige passant. Desge-
Die vinden we. Voor ons ligt een beweegbare brug met een
vraagd deelt men ons mee dat men niet zoveel passanten ziet
doorvaarthoogte in gesloten toestand van 0,7m. Dat is zelfs voor
in Reeuwijk. Dat blijkt ook als we de volgende dag het liggeld
onze lage boot te weinig. Een jong stel met een scoutingvlet ma-
willen afrekenen. Dat hoeft niet.
0 km
noeuvreert zich erdoor. Ze zijn zo vriendelijk de brug ook even
Route
voor ons open te houden. Opnieuw valt ons daarbij de gemoede-
Sfeer
lijkheid in dit gebied op.
Kenmerkend voor het gebied is dat er een grote groep lokale
De plas Gravekoop is een wat grotere plas. We varen hem rond
gebruikers van het vaarwater is. De beperkingen en de struc-
en zien al van verre de brug die ons naar de volgende plas moet
tuur van het vaargebied maken dat die vooral in open boten
brengen. Opnieuw een doorvaarthoogte van 0,7m en geen jon-
varen. Van die open boten maken sloepen, vletten en tenders
gelui om ‘m open te doen. Dus stapt één van ons uit om daar-
het grootste deel uit. Nu zijn er in dit type boten veel soorten,
voor te zorgen. Het is een elektrisch werkende brug en gelukkig
maten en kwaliteiten. Wat opvalt als je hier rondvaart is het
doet-ie het! De slagbomen gaan dicht en het wegverkeer over de
grote aantal, niet al te grote, maar vooral mooie boten. Het
Nieuwenbroeksedijk wordt even stilgezet. We passeren en ne-
heeft wat mogen kosten, zeg maar! Dat heeft er ongetwijfeld
men onze brugwachter weer aan boord. Via weer een fraaie aan-
ook mee te maken dat Reeuwijk een beetje een chique plaats
de drie plassen Nieuwenbroek, Roggebroek en Kalverbroek één
elders ziet. Dat komt misschien ook omdat de gemiddelde leef-
geheel, in de lengte doorsneden door een lange eilandenrij. Ook
tijd van de mensen in de boten toch enigszins hoger ligt dan je
dit zijn weer fraaie plassen. Opvallend is dat je hier verschil-
gewend bent. Op al die mooie boten zijn de schippers natuurlijk
lende veenbonken boven ziet komen drijven. Opletten dus!
ook zuiniger. Dus bij passeermanoeuvres in nauwe situaties is
Nieuwe Reeuwijkse Wetering
A12
Pla en s Bro Ve ek tte vel nb den roe k
Oudewegswetering
Reeuwijk-Dorp
ReeuwijkBrug
Dubbele Wiericke
Ravensberg Driebruggen
's-Gravenkoop
Breevaart 's-Gravenbroek
Vogel
Groe ne R ee Elfhoeven Wijk "Boemendaal"
GOUDA
Oukoop Nieuwenbroek Vrijhoef
g Ro
ge b
roe
k
ng La Kalverbroek
Breevaart Ir. Kock van Leeuwensluis
Vertrekpunt Waaiersluis
Mallegatsluis
Julianasluis
Varen is toegestaan tot een uur na zonsondergang.
N
Enkele Wiericke
Oude Reeuwijkse Wetering
ven
is. Zelfs het groeten op het water gaat net wat minzamer dan je
BODEGRAVEN
Kl. Elfhoe
sluiting komen we op de plas Nieuwenbroek. Feitelijk vormen
2,5
A12
PvdM I-17 © HdB 20.VIII.'20
Bij de Kleiwegbrug vertrekt een aantal keren per dag het konvooi naar Reeuwijk.
Zelf brugwachteren
Hollandse IJssel Haastrecht
Gouda
2.8
2.8
240
241
Op de kruising van de Hollandsche IJssel en de Gouwe ligt de stad Gouda. Deze ligging is er de reden van dat Gouda een haven bezit en dat heeft de stad eeuwenlang welvaart gebracht. Daarnaast zijn de singels van de stad nog intact. En de plaats heeft een rijke historie. In het buitenland is Gouda niet voor niets één van de bekendste steden van ons land. De combinatie van al deze factoren maakt Gouda aantrekkelijk om per boot aan te doen.
De bruggen daarna zijn allemaal hoger dan de Hoornbrug en vormen dus geen belemmering. In de Haven heb je aan weerszijden hoge kaden. De welvaart van vroeger spat je tegemoet als je naar de bebouwing op de kaden kijkt. De rijke patriciërshuizen van destijds zijn nu meestal als kantoorgebouwen in
De haven van Gouda is van oorsprong een gegraven verbinding tussen de Hollandsche IJssel en de Gouwe.
gebruik. Maar de weelde waarin de Goudse notabelen zich in die tijd hebben kunnen wentelen, is nog voelbaar. Mirjam ziet
Historie
stad was rechtstreeks aan deze haven te danken. De scheepvaart
dat we ons vergapen aan de gevel van het Catharina Gasthuis:
Te gast in onze boot vandaag is Mirjam, afkomstig uit Gouda en
is eeuwenlang – tegen heffing van tol – gedwongen er gebruik
‘Het is heel erg oud. Eerst was het een ziekenhuis maar nu zit
een enthousiaste zeiler op de nabijgelegen plassen. Ze wil graag
van te maken. Waar een stad als Dordrecht verplichtte om uit
het Gouds museum er in’.
zelf een keer ervaren hoe het is om in konvooi door de stad te
en in te laden, hanteerde Gouda wachttijden. De gedwongen
Onder de indruk van hoe eenvoudig deze welvaart toch eigen-
varen. We wachten haar op bij de Veerstal en ze stapt goed-
lange wachttijden zorgden ervoor dat de lokale nijverheid goed
lijk tot stand is gekomen, varen we de haven uit tot aan het
gemutst aan boord: ‘Ik zal proberen en passant wat over de
aan de passanten kon verdienen. Later werd het zelfs verplicht
einde. Dat is de plaats waar vroeger de Havensluis was. Die is
stad te vertellen!’
enkele dagen aan de wal te blijven liggen. Het daaruit voort-
nu afgedamd maar de sluisdeuren hangen er nog. Naast de sluis
Gouda duikt voor het eerst op in een oorkonde
vloeiende voordeel voor de plaatselijke handel laat zich raden.
staat het witte Tolhuis. De heffing van tolgelden werd destijds
van de Graaf van Holland uit 1143. Het belang van
Gedurende niet minder dan zo’n 300 jaar heeft Gouda zo van
vanuit dit gebouw geregeld. Een voorloper van het tolhuis stond
de plaats groeide toen in de 13e eeuw een verbin-
haar ligging en de uitoefening van deze ‘waterrechten’ kunnen
hier al in 1389. Op zo’n strategische plek bij de ingang van de
ding tot stand kwam tussen de Gouwe en de Oude
profiteren.
haven ontging de tollenaar natuurlijk niets.
Beperkingen Als je in Gouda naar de Haven wilt, beperkt de Hoornbrug de doorvaarthoogte tot 1m30. Verder heeft de stad geen
Rijn. Over de waterdriesprong waaraan Gouda lag kwam daardoor zelfs handel tussen Frankrijk en
Singels en Haven
Sluizen
beperkingen.
het Oostzeegebied langs. Voor Gouda was dit re-
Het is jammer dat in Gouda veel stadsgrachten zijn gedempt.
Met vijf actieve sluizen en ooit de langste sluis ter wereld is
Als je naar Reeuwijk wilt, kom
den om de monding van de Hollandsche IJssel uit
Maar de singels zijn er nog en ze zijn goed bevaarbaar. Het
Gouda wat je noemt een echte ‘sluizenstad’. De Julianasluis
je op de Goudse Breevaart. De
te breiden tot een haven. Dat het als gevolg daar-
stadscentrum is omringd met de Turfsingel, Kattensingel,
tussen de Hollandsche IJssel en de Gouwe is de bekendste. De
2.8
waterkaart geeft voor de Bree-
van een steeds belangrijker plaats werd, blijkt uit
Blekerssingel en Fluwelensingel. De diepte van deze singels is
tweede sluiskolk daarvan is bijgebouwd om grotere jachten van
242
vaart een diepte van 1m15 op
de stadsrechten die het in 1272 van Graaf Floris
over het algemeen meer dan 1m50. De bruggen op de Turfsingel
de Kaag naar zee te kunnen laten varen.
voor het ondiepste gedeelte.
V kreeg. Het is dankzij de binnenvaart dat Gouda
en de Kattensingel worden in het seizoen nagenoeg de gehele
Aan de noordkant van de stad – tussen het getijdengedeelte en
De wateralmanak is nog wat
aan het eind van de middeleeuwen één van de vijf
dag bediend. Mirjam kijkt er wat zuinig bij: ‘Als fietser ben ik
het gekanaliseerde gedeelte van de Hollandsche IJssel – ligt de
voorzichtiger.
grootste steden van Holland was geworden. En
niet altijd blij met die watersporters …’
Waaierschutsluis. De sluis maakt gebruik van de in 1808 geoc-
daardoor ook één van de welvarendste. Mirjam is
Als je niet te diep steekt kun je de binnenstad ‘in’ varen in de
trooieerde waaier-techniek die het mogelijk maakt de deuren
er wel een tikkeltje trots op: ‘Dat kun je nog goed
richting van de Haven. De eerste drie bruggen die kant op zijn
te openen en sluiten tegen de stroom in. Van dit type zijn er
beweegbare bruggen. Daarna volgt de Hoornbrug, een vaste
niet veel meer dus mag de sluis zich verheugen in toenemende
brug met een doorvaarthoogte van 1m30. Maar dan ben je al
belangstelling. Daarnaast zijn er nog drie sluizen in bedrijf
Waterrechten
bij de Goudse Visbanken en dus in het hart van de stad. Mocht
waarmee je op het eigen waterniveau van Gouda komt.
De Haven van Gouda is feitelijk een gegraven verbinding tus-
je doorvaarthoogte ook de Hoornbrug toestaan, dan draai je
In het stadshart vinden we bij de voormalige sluis Amster-
sen de Hollandsche IJssel en de Gouwe. De beide oevers heten
met een bocht naar stuurboord de haven in. Je vaart daar door
dams Verlaat een plaquette: ‘Deze sluis vormde samen met de
sindsdien de Westhaven en de Oosthaven. De welvaart van de
de openstaande deuren van de gerestaureerde Donkere Sluis.
Donkere Sluis een sluiskolk van wel 400 meter. Na de bouw van
zien aan bijvoorbeeld de Sint-Jan en het Stadhuis’.
De Donkere Sluis is fraai gerestaureerd.
2.8 243
De Goudse grachten mogen er zijn.
openingsfoto De Goudse Visbanken bevinden zich in het stadshart. De brug- en sluiswachter opent een zevental bruggen in de stad.
de Havensluis in 1615 werd die lengte verdubbeld en ontstond de langste sluis ter wereld’. Deze twee aan elkaar gekoppelde sluiskolken vormden niet alleen een enorme sluis. Ze boden ook extra mogelijkheden voor schepen met een iets te grote
De Mallegatsluis schut je naar de Turfsingel.
diepgang. Door die in twee trappen te schutten konden ze toch passeren. De Donkere Sluis is opgenomen in de watererfgoedlijst. Met de voor deze sluis bedachte techniek konden de Goudse grachten
Mallegat
worden ‘geschuurd’. Getijdewater bood een ideale mogelijkheid
Gouda had door het getijdewater
Turfsingel door de Mallegatsluis.
tot de – vanwege de rioolfunctie – noodzakelijke verversing van
behoefte aan een eigen waterni-
Deze sluisnaam markeert de
het grachtwater. Om met voldoende kracht te kunnen schuren
veau. En dat eigen niveau heeft
gedwongen winkelnering van
moesten de sluisdeuren korte tijd – tegen de waterkracht in
het nog steeds, dankzij een drietal
vroeger. Een mallegat is namelijk
sluizen aan de buitenzijden van de
een water waar je nog wel ‘op’
stad. Via de Reeuwijksche Verlaat
kunt maar niet meer ‘door’ kunt
kom je van het aanzienlijk lagere
varen. Doordat Gouda de schepen
waterniveau van de Reeuwijkse
dwong te varen via de Haven
Plassen. Via de Ir. De Kock van
werd de prima bevaarbare – maar
Maar ze liggen er nog wel en hun voormalige functie is zeer
Leeuwensluis kom je van de
verboden – Turfsingel de facto een
herkenbaar.
Gouwe. En vanaf de Hollandsche
mallegat!
– flink opengezet kunnen worden. Het werkt – als de waaiertechniek – met dubbele deuren en omloopkolken. Mirjam: ‘Er is een stichting of zoiets die probeert dat schuren weer te laten plaatsvinden. Als folklore, zeg maar. Ik heb nog niet gelezen of ze dat gaat lukken!’ De oude sluizen hebben hun functie als schutsluis verloren. Van de Turfsingel is het eerste deel gereserveerd voor historische schepen.
IJssel kom je de stad binnen op de
Konvooi door Gouda Als je naar de Reeuwijkse Plassen wilt, is er maar één manier en dat is door Gouda. Een aantal malen per dag is er konvooivaart
2.8
2.8
naar (en van) de Reeuwijkse Plassen. Het konvooi vertrekt vanaf
244
245
de Kleiwegbrug aan het eind van de Kattensingel. De Goudse Havendienst verzoekt je om 10 minuten van tevoren bij de brug aanwezig te zijn. Daar zorgen we voor en het geeft ons de tijd voor een extra kop koffie. Ons ‘konvooi’ bestaat vandaag uit twee boten. We worden begeleid door de brugwachter die op een scooter of fiets voor ons uit rijdt. We varen de Blekerssingel
N
af en daarna de Karnemelksloot. De brugwachter opent maar
A12 Reeuwijkse Plassen
liefst zeven bruggen voor ons. Ten slotte wil hij ons ook schutten door de sluis Reeuwijksche Verlaat. De stadsdoorvaart heeft ongeveer een uur in beslag genomen. Over de singels om een
Breevaart
oude binnenstad varen heeft van zichzelf al een grote charme.
Reeuwijkse Verlaat
Gouwe
Het feit dat je niet hoeft te wachten maakt het nog leuker! Aan
Kleiwegbrug
de Reeuwijkse Plassen is in de sectie Vaargebieden van dit boek
ge in ns te at K
8
7
nem
t
3
singel
5 Amsterdams Verlaat HoornTu brug 4 2 rfs in 1 ge l
Ka r
Ha
GOUDA-CENTRUM
Ze u gr gstr ac aa ht t-
ngeri cht Spi atgra stra ven
Kromme Gouwe
ktar t rfmach Tu gr 6
loo elks
Fluwelen
Ir. De Kock van Leeuwensluis
Spoorlijn
B sinleke ge r s l
l
Nieuwe Gouwe
een apart hoofdstuk gewijd.
Waaiersluis
Mallegatsluis Stolwijkersluis
Hollandse IJssel
Konvooivaart door de stad heeft een geheel eigen charme.
PvdM II-8 © HdB 21.IX.'20
Veerstal
Julianasluizen
Gouwekanaal 1 2 3 4 5 6 7 8
Hollandse IJssel
0m
1000
Tolhuis Westhaven Oosthaven Donkere Sluis Visbanken Stadhuis Sint Jan Gouds Museum
St
o lw
ijk
er v
aa
rt