Eigenzinnig

€ 4,95 // juli 2010 #1

// Dutch design: onze beste ontwerpers in het buitenland // Karakter: de aantrekkingskracht van mannen die zichzelf zijn // Ondernemen: hoe Spyker Saab overnam // Kunst?: een verse ‘Monet’ uit Barcelona

05 voorwoord

We herinneren ons een eindexamen Nederlands; er moest een opstel worden geschreven. Je kreeg verschillende titels om uit te kiezen, zoals: ‘Het gezicht van Nederland’, ‘Leugens’ en ‘Wat is lef?’ Bij de onderwerpen stond een korte inleiding en vervolgens een opdracht: schrijf een verhaal, een betoog of een beschouwing. We kregen anderhalf uur de tijd. Na minder dan een kwartier stond de eerste leerling al op. Hij leverde zijn papieren in en vertrok, de dienstdoende toezichthouder verbijsterd achterlatend.

De leerling had gekozen voor het onderwerp ‘Wat is lef?’ en had een vrijwel blanco papier ingeleverd. Er stond alleen maar: Dit. Lef en eigenzinnigheid liggen niet ver van elkaar. Er is vaak lef en moed voor nodig om een stap te zetten die door de wereld om je heen niet meteen wordt begrepen, terwijl jij allang hebt gezien waartoe die stap zal leiden. Plotseling je baan opzeggen en eindelijk voor jezelf beginnen. Terwijl je een baan hebt waarvoor al je vrienden een moord zouden plegen. Dat werk.

Of een tijdschrift uitbrengen dat van begin tot eind een ode brengt aan Nederlandse eigenzinnigheid, als een medicijn tegen de dreigende vervlakking die we om ons heen zien. Een tijdschrift dat aantoont dat er zoveel is om trots op te zijn, dat er zoveel mensen zijn die net naast de platgetreden paden wandelen en daardoor wat meer kleur en inspiratie geven aan de wereld om ons heen. Dit werk, dus.

Vroeg of laat brengen dit soort acties je in een positie waarin mensen jou gaan herkennen als een eigenzinnige persoonlijkheid. En daarvoor hoef je je echt niet anders te gedragen of quasi artistiek met een bakfiets vol troep door de stad te gaan fietsen. Tenzij je die troep nodig hebt voor het kunstwerk dat in je kop zit en dat over een paar weken iets teweeg zal brengen. Al is het maar bij een enkele persoon.

Eigenzinnigheid is geen doel, het is een middel om iets in gang te zetten; bij jezelf of bij de mensen en de wereld om je heen, voor een moment of een eeuwigheid.

Wij brengen een proost uit op mensen die initiatieven hebben genomen, bekend of onbekend.

We proosten op hun daden en hun visie, hun uitgesproken meningen en hun heerlijke mislukkingen.

En stiekem zijn we een beetje jaloers. de redactie

Colofon Eigen.Zinnig is een uitgave voor álle Nederlanders, die nieuwsgierig, tegendraads, balorig, liefhebbend, sociaal, energiek, uniek, geïnspireerd, gepassioneerd, nuchter, gemoedelijk, vreemd, onafhankelijk, eigengereid, oprecht of gewoon lekker zichzelf zijn.

Dit magazine wordt uitgegeven door Koninklijke Grolsch NV, Enschede en G+J Corporate Media, Diemen.

Projectleiding Marjan Luit Hoofdredactie Rob van Bracht Senior redacteur Hein van Dam, Thomas Hendriks

Art direction Van Lennep, Amsterdam Medewerkers Hans Avontuur, Bert Brusse, Jorrit Dijkstra, Rick Engelkes, Jochem Geerdink, Tygo Gernandt, Sanne Hans, Sergio Herman, Sjaak Hoogkamer, Ronald Hooft, Rick de Leeuw, Meng, Jermain Noslim, Marcus Polman, Niek Schenk, Alexander Schlangen, Joep Smaling, Eric Smit, Joost Zwagerman Beeld Wouter van den Brink, Nelleke Boerkoel, Corbino, Anton Corbijn, Stefanie Gratz, Anouk Griffioen, Hollandse Hoogte, Martine Johanna, Guy Offerman, Bart Oomes, Marcus Koppen, Petra Noordkamp, Mike Ottink, Deborah van der Schaaf, Fulco Smit

Roeters, Hans Peter van Veldhoven, Martijn de Vries

Productie Anouk Wouwenaar, Rob van der Velden

Coverfotografie Krijn van Noordwijk Styling: Amber Myhre Bosch@Angelique Hoorn Agency Hair & Make-up: Ed Tijsen voor FACE Stockholm@Angelique Hoorn Agency

Uitgever Petra Schuttel

Met dank aan Dennis Baars, Talitha Dirkzwager, Karen Millen, Erik Falke, studio320PK.com Druk Westermann Druck, GmbH Advertenties Alex Sitompoel, Jjubica Nikolic Marketing Lideweij Vermeulen, Christina de Wijn

Contact redactie@eigenzinnigheid.nl De redactie heeft er nadrukkelijk naar gestreefd alle auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, worden verzocht zich tot de uitgevers te wenden.

Niets uit deze uitgave mag gebruikt worden zonder nadrukkelijke toestemming van de uitgevers. © G+J Uitgevers, Diemen juli, 2010

109

Canon

De 50 meest eigenzinnige Nederlanders. Roept u maar!

Het kunst-mysterie

Jonge Nederlandse vrouw werkt in Barcelona voor een ex-meester-vervalser

Secties 12 36 66 98 118

Muziek /// Sanne Hans Cultuur /// Joost Zwagerman Ondernemen /// Rick Engelkes Karakter /// Tygo Gernandt Culinair /// Sergio Herman

22

Die Jungs werden groĂ&#x; Backstage bij Moke in Duitsland

82

Dwerg koopt reus Reconstructie: hoe (en waarom) Victor Muller Saab kocht 00

44

Eigen.Zinnig

57

De stoere stad

Zijn verrassende liefdes niet de mooiste liefdes?

Rotterdam is de stad, waarvan je steeds meer gaat houden

33 51 103

Eigen.zinnig, juli, voorstellen contributors

Gewoon goed

Waarom het buitenland zo van Dutch designers houdt

Tygo’s Muzes

Sanne Vogel: ‘Authenticiteit is voor mij: je niet laten afleiden door de mening van anderen, maar doen wat je zelf voelt en wilt’

123

Recensent meets kok True characters meet: online culinair recensenten eindelijk aan tafel met topkoks.

89 G.Star

Van het zoveelste Nederlandse spijkerbroekenmerk tot een wereldspeler. De ster van G-Star is nog altijd rijzende.

15 De 29 De

leukste festivals van Nederland meest eigenzinnige Nederlandse

bands

39 Holland City 71 Hollandse helden 74 Brandstofstrijd in Friesland 107 De aantrekkingskracht van de authentieke man

127 Vreemde ingrediënten 133 Let’s go to the park 143 Lezersaanbieding 147 Column Herman Brusselmans

Eigen.Zinnig

00

Tygo Gernandt Sanne Hans (Miss Montreal) Herman Brusselmans Joost Zwagerman Sophie van der Stap Rick Engelkes Sergio Herman Rick de Leeuw

‘ Ik ben een chaotische levensgenieter’

‘ Mensen vragen wel eens: ‘wat doe je als je album flopt?’

Dat weet ik echt niet.

Dat zien we dan wel weer.’ ‘ Ik ben Herman Brusselmans. Twee keer man in m’n naam en toch nog veel last met de vrouwen’ ‘ Een eik maakt zich niet druk, wanneer er een schoothondje tegenaan pist’

‘ Liefde is volgens mij de essentie en de waarheid van het menselijk bestaan’ ‘Als iemand zegt dat ik iets niet kan, dan ga ik het juist doen’

‘Een rustige keuken, geeft rust in je kop’ ‘ Je kunt er niet vanuit gaan, dat de twee mooiste mensen van de wereld automatisch een goed huwelijk hebben. Heel geruststellend voor iemand als ik’

09

voorstellen//

Herman Brusselmans Is Eigen.Zinnig omdat... zijn openingszinnen in zijn romans zo treffend zijn. Neem ‘De kus in de nacht’ : ‘ Ik heb alweer niets te melden en dat zal ik doen, in een pagina of zeshonderd, zeshondervijftig, we zullen zien.’

Deed voor Eigen.Zinnig: een boekje open over eigenzinnige Nederlanders.

Tygo Gernandt Is Eigen.Zinnig, omdat... hij zulke onvergetelijke authentieke rollen speelde (‘Van God Los’, ‘De dominee’, ‘Het Schnitzelparadijs’).

Deelde voor Eigen.Zinnig: met ons zijn vrouwen. En daar zijn we hem dankbaarvoor.

Joost Zwagerman Is Eigen.Zinnig omdat... zijn schrijfsels in zijn boeken, gedichten en essays vaak 24-karaats zijn. Schreef voor Eigen.Zinnig: een geweldige column over vroeg ontluikende eigenzinnigheid

Sergio Herman Is Eigen.Zinnig omdat hij... simpelweg zijn eigen gang gaat. En daardoor behoort tot de culinaire top ter wereld.

Ging terug voor Eigen.Zinnig: naar vroeger. Hoe zijn vader hem stimuleerde zijn eigen weg te zoeken.

Sanne Hans (Miss Montreal) Is Eigen.Zinnig omdat... ze met haar band Miss Montreal met simpele liedjes een groot publiek aanspreekt. Maar ook vanwege haar manier van liedjes schrijven. Dit doet ze bij voorkeur tijdens een avond flink bier drinken met de mannen van haar band.

This girl has balls.

Vormde voor Eigen.Zinnig: een prachtige twee-eenheid met Tygo.

Zie de cover. Sesam open u.

Sophie van der Stap Is Eigen.Zinnig omdat... zij humorvol de vreselijke zaken van het leven beschrijft. Zie haar boek ‘Het meisje met de zeven pruiken’.

Hielp in Eigen.Zinnig: ons mannen. Waaraan wij moeten voldoen om bij vrouwen succes te hebben.

Rick de Leeuw Is Eigen.Zinnig omdat... wij ons nauwelijks kunnen voorstellen, dat er zó veel talenten in één borst kunnen huizen: rockster, producer, schrijver én stem in de spotjes van Hema (Echt Hema!).

Suggereerde voor Eigen.Zinnig; wie in het canon van eigenzinnige Nederlanders niet mocht ontbreken.

Rick Engelkes Is Eigen.Zinnig omdat…

Rick zich ontwikkelde van soap-ster, tot één van onze best gewaardeerde acteurs én ondernemers.

Deed voor Eigen.Zinnig: een snelcursus logisch ondernemen.

contributors

00

Eigen.Zinnig

13

14 22 28 Tips// De leukste festivals van dit jaar

Achter de schermen// Met Moke mee ‘on tour’

Succesvol// De meest dwarse bands van Nederland

Sanne Hans (Miss Montreal) ‘Mocht er toch iets fout gaan, dan denk ik boeien’ Het bandje waarin ik zat, was net een half jaar ontbonden toen ik via de Popacademie de aanbieding kreeg om te figureren in het Slankie-spotje. Ze zochten een meisje met blond haar en een grote mond, dat gitaar kon spelen. Vervolgens werd ik uitgenodigd voor een optreden bij De Wereld Draait Door en vanaf dat moment ging mijn carrière als een trein. Ik kreeg zoveel aanbiedingen, dat ik glimlachend kon stoppen met de Popacademie.

Ik moest erg wennen, want er wordt veel van je verwacht. Ik ben nu meer met werk bezig dan dat ik tijd met vrienden doorbreng en dat is soms best eenzaam. Maar ik doe wat ik leuk vind. Daar kan ik nu pas echt van genieten.

Ik heb veel moeten overwinnen, om te komen waar ik nu ben. Ik vroeg me doorlopend af of ik alles wel goed genoeg deed.

Daar had ik het behoorlijk zwaar mee. Nu niet meer. Mocht er toch iets fout gaan, dan denk ik: ‘boeien’, ik ben ook maar een gewoon meisje.Vroeger wilde ik bepaalde muzikanten nadoen; nu wil ik gewoon mezelf zijn. Ik ben stronteigenwijs en luister naar mijn hart.

Mijn liedjes zijn autobiografisch; iedereen die mijn album koopt, weet wat ik het afgelopen jaar heb meegemaakt. Dat is de manier waarop ik iets verwerk. Met de muziek wil ik mensen ook vermaken; ik ben geen singer-songwriter die alleen loodzware, deprimerende liedjes schrijft. Voor dansen, springen en meezingen moet ook ruimte zijn. Ik hou van die energie. Mijn agenda zit overvol, maar het is nu of nooit. Als mijn carrière zich niet zou ontwikkelen, heb ik niets om op terug te vallen. Ik hou vooral van liedjes schrijven en van bier zuipen, maar van dat laatste kun je geen werk maken.’

Tekst// Sanne Hans Beeld// Wouter van den Brink

muziek

Tekst Joep Smaling// Beeld Martijn de Vries (portretten) illustraties// Deborah van der Schaaf

festivalseizoen!

Zon, tentje, bandje en heel

15 muziek//festivals

veel live muziek

Een mooie keerzijde van al dat illegaal downloaden van muziek is dat bands er weer op uit gaan om geld te verdienen. En in de zomer betekent dat: festivals! Uit het grote aanbod in Nederland selecteren we er vijf die ertoe doen. En die ieder een eigen visie op programmeren hebben. Dit zijn de programmadirecteuren achter Lowlands, Appelpop, Incubate, North Sea Jazz en de Zwarte Cross.

muziek//festivals

Festival: INCUBATE Locatie: TILBURG Genre: ONAFHANKELIJKE CULTUUR Organisatie: JOOST HEIJTHUIJZEN ‘We brengen artiesten, kunstenaars en muzikanten die de vernieuwing opzoeken’

door en voor liefhebbers

Veel eigenzinniger festivals dan Incubate zijn er niet in Nederland. Het multidisciplinaire kunstfestival - voorheen ZXZW genoemd - wordt dit jaar voor de zesde maal gehouden in de binnenstad van Tilburg - én daarbuiten. Op een dertigtal locaties kunnen de bezoekers zich laven aan de meest uiteenlopende vormen van onafhankelijke muziek: van free-jazz tot black metal.

Organisator Joost Heijthuijzen: ‘We zijn begonnen als een fuck-off antifestival.’

‘WE HADDEN ONS EVENEMENT VERNOEMD NAAR EEN Amerikaanse festival (ZXZW) in Austin, Texas. Omdat de binnenstad van Tilburg ons deed denken aan de binnenstad van Austin.

Maar we waren al langer niet blij met die naam. Op ZXZW wordt vooral mainstream muziek en popcultuur gebracht. Wij willen juist een podium bieden aan onafhankelijke cultuur.’

Voor Incubate 2010 zijn inderdaad veel artiesten geboekt die niets van doen hebben met de commerciële popcultuur, zoals de singer-songwriter Damien Jurado en Josephine Foster. Maar ook ‘noise act’ Vomir en het event Generation bass vallen er volledig buiten. Die eigengereide keuze aan acts bracht ze vorig jaar bijna in de problemen. Er was toen veel protest tegen het optreden van de controversiële Oostenrijkse kunstenaar Hermann Nitsch, die kunst maakt van bloederige hopen slachtafval. Vanwaar die bijzondere keuzes?

Heijthuijzen: ‘We richten ons op inhoudelijke ontwikkelingen in plaats van op markontwikkelingen. We hoeven niet zo nodig een nieuwe rock & roll-stijl te introduceren. Ons festival is georganiseerd door en voor liefhebbers. Als we financieel willen scoren, hadden

16

Eigen.Zinnig

we een toegankelijke band als Moke geprogrammeerd. Je moet naar Incubate komen als je een mooi overzicht wil krijgen van de hedendaagse cultuur. We brengen artiesten, kunstenaars en muzikanten die de vernieuwing opzoeken.

Veel van dat soort artiesten vonden geen plek in Nederland, maar bij ons zijn ze van harte welkom. Je kunt bovendien je eigen programma samenstellen. Op een dag kun je zo van de kerk, waar je net een singer-songwriter hebt gezien, naar een bizarre tentoonstelling om vervolgens de dag af te sluiten met ballet. En Tilburg is een erg gemoedelijke stad. Het stikt er van de kroegjes, zaaltjes en gelegenheden om optredens te organiseren - en alles is op loopafstand.

Dit jaar organiseren we ook het event Generation bass dat volledig bestaat uit niet-westerse dancemuziek. Het is een genre dat zich volledig afspeelt buiten de popcultuur. Het zijn dat soort aparte initiatieven waardoor we ook veel bezoekers uit het buitenland trekken en we buitenlandse pers over de vloer krijgen. We zijn dan wel begonnen als een fuck-off antifestival, nu is Incubate een serieus evenement dat meetelt en ertoe doet.’

muziek//festivals

FESTIVAL: LOWLANDS Locatie: BIDDINGHUIZEN Genre: ALTERNATIEF Organisatie: ERIC VAN EERDENBURG

dit gaat belangrijk worden

‘We willen meer dan alleen grote namen en een bier- en hamburgertent’

Was Pinkpop jarenlang ’s lands grootste en bekendste festival, inmiddels evenaart het kleinere broertje Lowlands die populariteit met gemak. Tickets voor de editie van dit jaar waren acht dagen na de voorverkoop uitverkocht. Toch wil Lowlands op zijn manier klein blijven. Festivaldirecteur Eric van Eerdenburg: ‘Een band als de Red Hot Chilli Peppers zullen wij nooit boeken, al staat ons publiek erom te springen.’

MAAR WEINIG FESTIVALBEZOEKERS WETEN DAT HET festival ‘A Campingflight to Lowlands Paradise’ al in 1967 voor het eerst werd georganiseerd, in de Utrechtse Jaarbeurs. Het programma was toen al multidisciplinair, maar het festival ging failliet, vooral door organisatorisch wanbeleid. Vijfentwintig jaar later pakte Willem Venema het weer op. Eric van Eerdenburg is nu al elf jaar directeur.

Ondanks de grootte van Lowlands, is het festival ontstaan als een tegenreactie op een fenomeen dat eind jaren ‘80 zijn intrede deed in de muziekindustrie. Van Eerdenburg: ‘De commercialisering in de muziekindustrie werd steeds schrijnender; denk aan Michael Jackson die in die tijd op wereldtournee ging, maar die zo overduidelijk gesponsord werd door Pepsi dat de muziek werd overschaduwd.

In Duitsland zie je festivals die worden gesponsord als Formule 1evenementen, met overal reclame. Dat vonden wij nogal plat. Het past naar ons idee niet bij de popcultuur die eigenwijs en tegendraads is. Wij namen onszelf als referentiekader: we wilden naar een festival met meer dan alleen grote namen en een bier- en hamburgertent. Zo ontstond het moderne Lowlands. We voelen ons ver-

want met buitenlandse festivals als het Amerikaanse Woodstock en het Engelse Glastonbury: multidisciplinair, kleinschalig en met ook ruimte voor minder bekende bands.’

Dat betekent niet dat Lowlands elk underground-bandje een podium geeft. Een band die op het festival wil spelen, moet aan nogal wat eisen voldoen. ‘Wij maken een selectie uit het massale aanbod.

We zoeken acts waarvan wij denken dat ze voor onze bezoekers interessant zijn,’ vertelt Van Eerdenburg. ‘We letten bijvoorbeeld op originaliteit, relevantie, de tijdgeest en we kijken naar ontwikkelingen in clubs en zalen zoals Paradiso en De Melkweg. We willen ieder jaar een voorspellend karakter hebben waarmee we aangeven; dit is belangrijk of gaat belangrijk worden. Dat is een van de redenen waarom we niet aan vierjarenplannen of dat soort dingen doen. We willen juist inspelen op de laatste ontwikkelingen.’

In 2008 weigerde het festival Metallica. Het zou alle andere acts overschaduwen. Van Eerdenburg: ‘Lowlands moet blijven wat het is: kleinschalig en gemoedelijk als een stadscentrum met een ruim aanbod aan acts.’

Eigen.Zinnig

17

muziek//festivals

Festival: APPELPOP Locatie: TIEL Genre: POP Organisatie: KEES VAN KEULEN ‘Er zit veel kwaliteit in de regio. Veel bandsmogen dan nog onbekend zijn, het publiek wordt altijd verrast’

de top van pop in Tiel

Kees van Keulen, voorzitter van Stichting Muziekstad Tiel, staat aan het hoofd van het grootste gratis popfestival van Nederland: Appelpop. In de tweede week van september vindt alweer de negentiende editie van dit popevenement plaats. Appelpop richt zich niet alleen op regionaal Gelders talent, maar ook op grote bands die landelijke bekendheid genieten. Dit jaar heeft de organisatie bijvoorbeeld K’s Choice, Kane en de populaire Caro Emerald weten te strikken. Van Keulen: ‘We zijn groot, gratis en de sfeer is perfect, dus waar hebben we het eigenlijk over?’

WAT HEEFT DIT FESTIVAL EIGENLIJK MET APPELS TE maken? Appelpop is ontstaan uit het jaarlijkse fruitcorso van Tiel: praalwagens behangen met alle soorten fruit trekken elk jaar tienduizenden bezoekers. Het popevenement werd in 1992 voor het eerst georganiseerd, toen al gratis, om het corso op te leuken met muziek.

Inmiddels is het een volwaardig festival dat elk jaar plaatsheeft op de Tielse Waalkade en meer dan 150.000 bezoekers trekt.

Van Keulen: ‘De hoofddoelstelling van Stichting Muziekstad Tiel is simpel: popmuziek uit de regio promoten. We pikken de bands eruit die aan het doorbreken zijn of al lang grote bekendheid genieten. Daar zijn we het hele jaar mee bezig. Ook volgen we de regionale popcompetities op de voet, zoals De Parel van de Betuwe, om te kijken of daar iets goeds tussen zit.’

Het festival liep in de beginjaren zo lekker en dankzij sponsoren en de inzet van een hechte groep vrijwilligers, konden ook grote namen worden toegevoegd aan het programma. ‘Ons publiek wil de

18

Eigen.Zinnig

top van Nederland zien. En het festival heeft inmiddels zo’n status dat die top ook wil meewerken.’ Het resultaat is enorm: vorig jaar trok Appelpop 170.000 bezoekers, verspreid rond drie podia. ‘Dat aantal is ook te danken aan de goede sfeer. Bovendien de entree is gratis is komen de mensen toch wel, al is het maar om een band te zien.’

Vorig jaar won Appelpop de publieksprijs Beste Gratis Festival, de prijs voor Beste Regionale Festival sleepten ze daarvoor al in de wacht. ‘Dat is ook het leuke van een festival als het onze: er zit veel kwaliteit in de regio. Veel bands mogen dan nog onbekend zijn, het publiek wordt altijd verrast.’

Zo goed als alle bekende Nederlandse bands uit het conventionele popcircuit hebben Tiel al aangedaan, vertelt Van Keulen: ‘Bløf, Golden Earring, Guus Meewis, Ellen ten Damme, Krezip; elke band wil dat wel eens meemaken, zo’n enorm gratis festival in een provinciaal plaatsje als Tiel.’

muziek//festivals

Festival: NORTH SEA JAZZ Locatie: ROTTERDAM Genre: JAZZ PLUS Organisatie: JAN WILLEM LUYKEN

onvergelijkbaar

‘We verkeren in de gelukkige omstandigheid dat bijna alle bands die ertoe doen bij ons willen spelen’

Vanuit Afrika via New Orleans heeft jazz de wereld veroverd: een genre met een geheel eigen levensgevoel dat vooral door liefhebbers wordt gewaardeerd. De muziek heeft helden voortgebracht als Miles Davis, Count Basie en Dizzy Gillespie. En het North Sea Jazzfestival is de plek waar die helden al decennialang samenkomen. Directeur Jan Willem Luyken: ‘Er is in de wereld geen jazzevenement vergelijkbaar met North Sea Jazz.’

DE DIRECTEUR: ‘DE LAATSTE TIEN JAAR GAAT HET HEEL goed met jazz in Nederland. Er is goede scholing voor musici en ook aan speelgelegenheden ontbreekt het niet. Het is hier vergelijkbaar met de situatie in Scandinavië; waar de jazz ook floreert en waar nieuwe ‘cross over’ stijlen ontstaan. Het is opvallend hoeveel Nederlandse bands internationaal doorbreken. In de Verenigde Staten gebeurt momenteel lang niet zoveel als hier.’

Al vijfendertig jaar weet North Sea Jazz musici en hun publiek te boeien, eerst in Den Haag en nu alweer enkele jaren in Rotterdam. Alles en iedereen die hot en happening is, wordt vastgelegd. Luyken: ‘Voor de echte jazzliefhebber hebben we een fantastisch aanbod, maar evengoed voor hen die meer houden van jazzgerelateerde muziek zoals blues, latin, funk en zelfs hip-hop. We zitten bovenop de actualiteit en volgen alles wat er gebeurt in de scene.’

Niet alleen vanuit Nederland is er aandacht voor North Sea Jazz. Zeker twintig procent van de bezoekers komt uit het buitenland. Ook de bands komen naar de organisatie toe in plaats van an-

dersom. ‘We verkeren in de gelukkige positie dat bijna alle bands die ertoe doen bij ons willen spelen. Dat hebben we ook te danken aan de uistekende organisatie, daar krijgen we elk jaar complimenten over.

Wat ook wordt gewaardeerd: alle artiesten zitten bij elkaar in een hotel. Dat vinden ze fantastisch. Ze kunnen netwerken en er ontstaan samenwerkingen.’

Voor wie moeten we dit jaar gaan? ‘Een goede reden is Stevie Wonder, die stond al heel lang op ons verlanglijstje en voor dit jaar hebben we hem weten te boeken. We zijn een commercieel festival, dus hebben we veel acts die wat toegankelijker zijn en publiek trekken, zoals Joss Stone. Maar we programmeren breed en verliezen de ontwikkelingen binnen het genre nooit uit het oog, daar is genoeg plaats voor. Zo deed oprichter Paul Acket het ook al. Bovendien is het onze taak om te blijven prikkelen met nieuwe acts, dat is onderdeel van de formule. De bezoekers hebben maar liefst vijftien zalen om optredens te bezichtigen. Iedereen kan zijn eigen programma samenstellen.’

Eigen.Zinnig

19

muziek//festivals

Festival: ZWARTE CROSS Locatie: LICHTENVOORDE Genre: DIVERS ZONDER PRETENTIES Organisatie: PIETER HOLKENBORG ‘Het regionale is er een beetje af, het boertige beperkt en organisatorisch is alles professioneler geworden’

groot vriendenfeestje

Zwarte Cross is anders dan alle andere festivals: høkende provincialen, krijsende crossmotoren, modderlawines, bierdouches en ruige boerenmeiden domineren het festivalterrein in Lichtenvoorde. Althans, dat is het imago van het evenement. Inmiddels is er veel veranderd, zegt organisator Pieter Holkenborg, maar Zwarte Cross blijft Zwarte Cross: ‘We rollen niet met twintigduizend man door de modder, maar een EO-jongerendag zal het nooit worden.’

DE VEERTIENDE EDITIE VAN ZWARTE CROSS STAAT OP stapel. ‘Een nogal uitbundig en divers feest,’ aldus Holkenborg. Het begon ooit als vriendenfeestje, georganiseerd door Gijs Jolink van Jovink en de Voederbietels. Er bleek zoveel animo, dat het is uitgegroeid tot het festival dat het nu is. Het regionale is er een beetje af, het boertige beperkt en organisatorisch is alles professioneler geworden. Inmiddels zijn alle genres vertegenwoordigd, van de poeslieve studentenpop van Guus Meeuwis tot de ruige death metal van Meshuggah.

‘Wij programmeren wat we leuk vinden. Sommige bezoekers vinden dat een beetje raar. Het kan zijn dat we een band tegenkomen op YouTube en denken: leuk, die boeken we. Zo ontstaat er een divers programma. Een vreemde eend in de bijt dit jaar is bijvoorbeeld de reggaeweide, gehost door Pieter Both van de Nederlandse reggaeband Beef, compleet met cocktails, palmbomen en hangmatten.’

Jolink goes Carribean, zeg maar. De voorman van Normaal is uiteraard met zijn band vertegenwoordigd. Hoe kan het ook anders, als parel van de Achterhoek.

20

Eigen.Zinnig

Diversiteit is inderdaad op garantie op Zwarte Cross. Di-rect speelt er, eveneens als black-metalband God Dethroned. Op een heuse kinderweide (het Blagenparadijs) met speciaal programma kunnen de kids worden geparkeerd. Op de camping staat een Rock ’n Roll Circus. Wat heeft het festival eigenlijk niet? ‘Uniek aan het festival zijn de motorraces. Er crosst een serieuze klasse van professionals: talent uit binnen- en buitenland. Op een ander parcours mogen ook de bezoekers meecrossen met hun eigen brommer. En natuurlijk is er de BN’ers-klasse, waaraan elk jaar bekende Nederlanders meedoen. Vorig jaar won Gerda Havertong van Sesamstraat.’

‘Brommers kiek’n dus. Dat klinkt allemaal leuk en aardig, maar voor een alternatief festival met een brede programmering kunnen bezoekers toch ook naar Lowlands? ‘Natuurlijk, dat is een prima festival, maar niet vergelijkbaar met Zwarte Cross. Er hangt hier een typische Achterhoekse sfeer. Iedereen doet lekker kalm aan en wil simpelweg genieten, bandjes kijken en een biertje pakken. Wij en onze bezoekers hebben niet zoveel pretenties. Bovendien zijn we heel goedkoop. Voor twee tientjes heb je een dagkaart.’

muziek//festivals

WANNEER VINDEN DEZE FESTIVALS PLAATS (EN WAAR) NORTH SEA JAZZ// ROTTERDAM// MEDIO JULI WWW.NORTHSEAJAZZ.COM ZWARTE CROSS// LICHTENVOORDE// MEDIO JULI WWW.ZWARTECROSS.NL LOWLANDS// BIDDINGHUIZEN// 20,21,22 AUGUSTUS WWW.LOWLANDS.NL APPELPOP// TIEL// 10,11 SEPTEMBER WWW.APPELPOP.NL INCUBATE// TILBURG// 12-19 SEPTEMBER WWW.INCUBATE.ORG

Eigen.Zinnig

21

00

Eigen.Zinnig

Tekst// Jochem Geerdink Beeld// Hans Peter van Veldhoven

Muziek/// Moke Backstage

23

nd la s it u D in e k ij Mo b e g a t s k c a B

Muziek/// Moke Backstage

Nee, als je Moke bent, dan ga je in Nederland niet meer in het voorprogramma staan van een buitenlandse artiest, die in zalen speelt die je zelf ook uitverkoopt.

In het buitenland is dat anders, zeker als Paul Weller je vraagt. Backstage bij Moke in Keulen, Duitsland, bij een band die vanaf het begin z’n eigen weg koos.

Felix Maginn loopt wat verdwaasd in het rond. ‘Ik heb last van mijn strot,’ zegt de zanger/gitarist van Moke, geboren in NoordIerland. ‘Griep. Komt door die kloterige airco van de Nightliner.’

Maginn oogt alsof hij niet uit, maar ónder de tourbus vandaan komt gekropen. Het is half één ’s middags, dus dit moet Keulen, Duitsland zijn. Nog zeven en een half uur voorda t de Amsterdamse band aantreedt als opwarmer voor Paul Weller, de legendarische voorman van The Jam en The Style Council. Al sinds het prille begin van Moke, loopt die Britse rockster als een rode draad door de ontwikkeling van de Amsterdamse band.

Het is Maginn, oud-voorman van Supersub, die in 2006 aan de wieg staat van de band die hij vernoemt naar de bijnaam van zijn Ierse lievelingsoom. Allereerst haalt hij gitarist Phil Tilli (oudTröckener Kecks) bij de band. Drummer Rob Klerkx (eveneens oud-Supersub), bassist Marcin Felis en toetsenist Eddy Steeneken (ex-Flemming) volgen snel. Paul Weller komt in beeld wanneer de Britse rockster in de Amsterdamse Studio 150 aan zijn album ‘As Is Now’ werkt. Producer Joeri Saal laat hem muziek van Moke horen en de ‘Modfather’ is onder de indruk. Hij nodigt Maginn en de zijnen uit mee te reizen naar Londen om als ‘support act’ op te treden tijdens twee concerten in The Forum.

Het is dan begin december 2006, bijna vier maanden voordat

24

Eigen.Zinnig

Nederland kennis maakt met Moke en het debuutalbum ‘Shorland’.

Vandaag de dag behoort Moke tot één van de bekendste en populairste bands van ons land. Het vijftal speelde op Pinkpop, Lowlands en vele andere Nederlandse festivals en tourde met veel succes langs het vaderlandse clubcircuit. In april van dit jaar ontvingen de vijf de 3FM Award voor ‘Beste Artiest Rock’. Het is duidelijk: Moke zit in een ‘flow’ Maginn: ‘Deze band bestaat uit vijf unieke gasten die geweldig bij elkaar passen. Ruzie, onenigheid, het hoort er allemaal bij.

Wij komen overal snel weer uit. En beter dan tevoren. Geen idee hoe andere bands dat doen, of dat beter, slechter of weet ik wat is. Dat willen we ook niet weten want daar hebben we niks mee te maken.

Wij luisteren naar muziek van andere artiesten en daar blijft het bij.

Er is één Moke en thank God; daar spelen wij in!.

mini~ tour

Het optreden in Keulen van vanavond is één van de drie voorprogramma’s die Moke deze tour doet voor Weller. De band is van-uit Brussel naar de Duitse universiteitsstad gekomen en vertrekt morgenochtend naar Parijs. De minitour bracht Weller en zijn band wel-

Maginn oogt alsof hij niet uit, maar onder de tourbus vandaan komt gekropen.

Muziek/// Moke Backstage

Krap bemeten voor zo’n grote band, maar voor een doorbraak in Duitsland - en een gig met Weller, heeft Moke wel wat over.

Moke viel besser als men m a s u z e n Kea d n u y a l p Cold iswaar ook naar de Amsterdamse Melkweg en Effenaar in Eindhoven, maar daar was Moke niet de support act. ‘Dat zou een beetje vreemd zijn geweest,’ vindt gitarist Tilli. ‘Melkweg en Effenaar zijn zalen waar wij zelf ook vaak optreden en die we op eigen kracht kunnen uitverkopen.’

Vorig jaar trokken de Amsterdammers door Duitsland voor een succesvolle eigen tour langs zeven clubs. Maar in het buitenland is de band wel bereid een stapje terug te doen. In het verleden fungeerde Moke in het buitenland al als voorprogramma van onder meer Keane, Razorlight en Amy Macdonald. Tilli: ‘Dat is een heel ander verhaal, natuurlijk. Daar zijn we blij met ieder optreden dat wij kunnen doen. Daarnaast valt juist de show van vanavond perfect samen met de Duitse release van ons tweede album ‘The Long And Dangerous Sea’.’

De Live Music Hall in Keulen is een typisch Duitse zaal.

In een oude fabriekshal zijn lichtstellages met spotlights aan het plafond gehangen en enkele barretjes geplaatst. Er is Duitse pers gekomen, speciaal voor Moke. De band is hier geliefd, recensenten kwamen superlatieven tekort bij de bespreking van ‘Shorland’, dat twee jaar na het Nederlandse debuut bij onze oosterburen uitkwam.

‘Die Jungs werden groß’, schreef de Duitse editie van FHM. In Musikexpress was te lezen dat ‘Moke viel besser als Coldplay und Keane zusammen ist’. Die laatste quote verscheen op het moment dat Moke als ‘support act’ voor Keane door Duitsland tourde, onder andere naar Keulen.

En eindelijk, tijdens zijn zoveelste bezoek aan Keulen, heeft Maginn tijd om de wereldberoemde Dom van de stad te bezoeken.

‘Hij was echt prachtig, nog mooier dan ik gedacht had.’ De frontman oogt gezonder dan bij de eerdere kennismaking. ‘Ik heb een partij pillen in mijn mik gegooid en voel me stukken beter,’ lacht hij.

26

Eigen.Zinnig

klein podium

Tourmanager Willem Meijnckens bereidt de band voor op het podium voor vanavond: ‘We hebben heel weinig ruimte, het wordt een ‘change-over’ (ombouw) from hell.’ Daar is geen woord aan gelogen, de vijf Mokies hebben een strook van amper een meter diep tot hun beschikking. Het lijkt de heren weinig te kunnen deren.

‘Als voorprogramma heb je niet zoveel te eisen en moet je zeker niet gaan zeuren,’ legt Tilli desgevraagd uit. ‘Dat is denk ik ook de reden dat Weller ons weer heeft meegevraagd. Wij zeuren niet en spelen gewoon onze set. En vanavond moet dat op een wat kleiner podium. So be it.’

Ook Paul Weller heeft de geringe ruimte opgemerkt, zo blijkt wanneer hij rond half zes bij de kleedlokalen arriveert. ‘Klein podium vanavond, hè,’ vraagt hij aan Tilli, Maginn en toetsenist Eddy Steeneken, die gedrieën languit op een enorme bank liggen. De jongens reageren lacherig. ‘We doen gewoon een ‘one man show’,’ zegt Tilli.

Even zie je iets van wederzijds respect en vriendschap, of collegialiteit. Tilli: ‘Natuurlijk doen wij in de eerste plaats deze optredens om in het buitenland voet aan de grond te krijgen.’ Maginn: ‘En voor hetzelfde geld staat er een boeker in de zaal en mag je nog een keer terugkomen.’ Toch is er voor de band nog een belangrijke reden. Paul Weller is een muzikale held. Optreden als zijn ‘support act’ is een eer. Tilli: ‘Dat speelt zeker mee. Bij een tour als dit, moet er gewoon geld bij. Maar we doen het graag.’

Het optreden voor 2000 toeschouwers in LMH is succesvol.

In Nederland spelen voorprogramma’s vaak voor nog lege zalen, maar hier in Keulen is de Live Music Hall in het Lichtviertel ramvol, als Moke rond acht uur het podium betreedt. Gedurende de set van zeven nummers krijgt de band steeds meer applaus en we zien veel mensen met de liedjes meezingen.

Bassist Marcin Felis is tijdens het optreden in gedachten ergens anders. Een half uur voor de show krijgt hij bericht uit Nederland: zijn hoogzwangere vriendin meldt dat de vliezen zijn gebroken.

Een oplossing is snel gevonden: na het concert rijdt de band met de bus naar Parijs en Felis krijgt van uw verslaggever een lift naar Ne-derland. Maar eerst optreden, want the show must go on.

Tekst// Jochem Geerdink

Een lang niet volledige, volstrekt niet willekeurige, laat staan objectieve lijst van tien Nederlandse bands die het verschil maken

De muziekindustrie is een broedplaats van eigenzinnigheid.

Het barst ook hier van de acts die ‘lekker hun eigen ding doen’ en daar nog succesvol mee zijn ook. Of je nou lekker zit te knutselen op je zolderkamertje, je eigen boekjes maakt om de prijs laag te houden of een concert geeft dat zo goed is dat het inspireert om een nieuwe band te beginnen.

Junkie XL www.junkiexl.com 1996-heden Grootste hit: A Little Less Conversation

A Little Less Conversation van Elvis wilde hij wel remixen voor een wereldwijde reclamespot van sportmerk Nike. En Tom Holkenborg ging er zelfs mee akkoord dat hij even ‘JXL’ werd genoemd, omdat de nabestaanden van Elvis de naam Junkie ongepast vonden. Maar toen de vraag kwam om een hele CD met Elvis te remixen, weigerde hij. Dat zou te veel gaan om geld verdienen, in plaats van muziek.

Urban Dance Squad www.uds.nl 1986-2000 en (heel even)0 in 2006 Grootste hit: Deeper Shade Of Soul (Mental Floss For The Globe)

Within Temptation www.withintemptation.com 1996-heden Grootste hit: What Have You Done (The Heart Of Everything)

Op André Rieu na op muzikaal gebied het grootste exportproduct van Nederland.

Ze inspireerden gitarist Tom Morello tot de oprichting van Rage Against The Machine. En terwijl hitsingles in Nederland uitblijven, is UDS in de VS wél succesvol. Zo is het vijftal te zien in de film ‘Hackers’ met Angelina Jolie en bereikt ‘Deeper Shade Of Soul’ de 21e plaats in de Billboard Top 100.

Niet slecht voor een band die in december 1986 min of meer per ongeluk ontstaat. In het roemruchte Utrechtse jongerencentrum Vrije Vloer lopen vijf totaal verschillende persoonlijkheden elkaar tegen het lijf: gitarist Tres Manos (René van Barneveld), bassist Silly Sil (Silvano Matadin), drummer Magic Stick (Michel Schoots) en scratchpionier DJ DNA (Arjen de Vreede) jammen wat op het podium. Als rapper Rudeboy Remmington (Patrick Tilon) zich ermee gaat bemoeien, is Urban Dance Squad geboren.

Het duurt bijna drie jaar voor het ‘Mental Floss For The Globe’ verschijnt.

UDS maakt de ultieme mix van vrijwel alle muzikale stijlen die bestaan. Het wordt minder als DNA in ’91 vertrekt.

Zijn terugkeer in ’98 kan de band niet bij elkaar houden. In 2006 doet UDS – zonder DNA – drie optredens vanwege een ‘greatest hits’ -album.

29

Muziek/// dwarse bands

Aux Raus www.auxraus.com 2004-heden Grootste hit: Fall (This Is How It Works)

Aux Raus bestaat uit zanger Bastiaan Bosma en gitarist Luuk Bouwman, twee voormalige studenten van kunstacademie St. Joost in Breda.

Tijdens de ‘Rauw’-feesten van DJ Joost van Bellen baren zij opzien met hun vol vaart en humor gespeelde mix van gabber, techno en punk. Het levert de twee Brabanders in 2006 een platendeal op bij het Mexicaanse (!) label Nuevos Ricos.

Een jaar later wordt debuutalbum ‘This Is How It Works’ ook in Nederland uitgebracht en al snel wordt het gabberpunkduo in de armen gesloten. Aux Raus speelt op Lowlands en Noorderslag; live optredens van het duo zijn energiek en agressief, waarbij zanger Bosma niet zelden (half)naakt eindigt.

Vooralsnog is Aux Raus vooral succesvol in Latijns-Amerika, waar nummer ‘Fall wordt gebruikt in een reclame voor mobiele telefoons.

Muziek/// dwarse bands

Spinvis Osdorp Posse www.osdorpposse.nl 1989-2009 Grootste hit: Origineel Amsterdams (Kernramp)

HEt voErt tE vEr oM tE stELlen dat er zonder deze in 1989 opgerichte groep nóóit in het Nederlands gerapt zou zijn, maar Def P. (Pascal Griffioen), zijn neef iJsblok (Marco Moolhuizen) en de broers king (Arthur Bezuijen) en seda (robin Bezuijen) zijn wel de grondleggers van de Nederhop. De scherpe teksten van Def p. op de beats van seda, zetten twintig jaar lang menig Nederlandse club of festival op zijn kop. groot commercieel succes – ‘origineel Amsterdams’ is de enige hitsingle – blijft uit, mede vanwege een zeer kritische opstelling van de o.p. richting de media. De band die in januari 1995 de Bv popprijs ontvangt, wordt in augustus van dat jaar op de zwarte lijst van concertorganisator Mojo geplaatst. tijdens Lowlands wordt het publiek opgeroepen op het podium te komen. Er vallen daarbij rake klappen tussen fans en security, ook zakt het toneel door. Na een afscheidstournee in 2009 houden de Nederhop-pioniers het voor gezien.

30

Eigen.Zinnig

www.spinvis.nl 2002-heden Grootste hit: Bagagedrager (Spinvis)

DE iN 1961 iN spiJkENissE gEBoren Erik de Jong knutselt begin deze eeuw op zijn computer op een zolderkamertje in Nieuwegein één van de meest bejubelde Nederlandse albums ooit in elkaar. De singer-samplesongwriter, zoals hij zichzelf noemt, debuteert in april 2002 als spinvis met een ‘Lo-Fi’ debuut vol elektronische muziek, waarop ook fluitjes en pandeksels te vinden zijn. Buurtkinderen worden gevraagd koortjes in te zingen.

Naast eigen albums, maakt hij filmmuziek (onder andere voor vox populi) en ter gelegenheid van de tachtigste verjaardag van simon vinkenoog verschijnt in juli 2008 ‘ ritmebox’ .

Commercieel succes blijf uit, erkenning niet. De Jong krijgt onder meer in 2004 de Zilveren Harp en de Annie M.g. schmidt prijs. Drie jaar later volgt op Noorderslag de popprijs. ‘spinvis is eigenzinnig en origineel en trekt zich niets aan van de hitlijsten. Hij legt alleen verantwoording af aan zichzelf en heeft tekstdichten in de Nederlandse taal naar een nieuw plan getrokken’, jubelt de jury tijdens de uitreiking.

Roosbeef www.roosbeef.nl 2003-heden Grootste hit: Te Heet Gewassen (Ze Willen Wel Je Hond Aaien Maar Niet Met Je Praten)

is HEt pop oF kLEiNkUNst? DE band rond roos van rebergen is vooral lekker tegendraads door de bijzondere teksten en de voordracht van de zangeres/pianiste. Ze zingt pratend, of praat zingend. Ze speelt op popfestivals als Lowlands of Noorderslag, maar bijvoorbeeld ook tijdens de Nacht van de poëzie in Utrecht. De titel van haar debuut ‘ Ze Willen Wel Je Hond Aaien Maar Niet Met Je praten’, tekende ze op uit de mond van een zwerver. ‘voor mij is dat de zin over het leven. over mensen die vragen hoe het met je gaat, maar voordat je antwoord kan geven alweer druk met hun eigen dingen zijn,’ vertelde ze in De Wereld Draait Door.

Muziek/// dwarse bands

Vlaanderen boven

The Ex www.theex.nl 1979-heden Grootste hit: geen

BEgoNNEN iN 1979 iN DE krAAkbeweging in Amsterdam, speelt de anarchistische punkband the Ex muziek in de lijn van bands als the Mekons en the Fall. De band krijgt al snel internationale waardering door de maatschappijkritische boodschap, die wordt overgebracht en tourt veelvuldig door Amerika en Engeland. Het energieke gitaarspel met de haast woedende zang van zanger g.W. sok (pseudoniem voor Jos kleij) spreekt veel fans aan.

Die hebben ook respect voor de houding van the Ex tegenover platenmaatschappijen: om kosten te besparen en de verkoopprijs van de in eigen beheer uitgebracht albums laag te houden, maakt de band zijn eigen posters en tekstboekjes.

Naarmate de jaren vorderen, begint the Ex te experimenteren met andere muziekstijlen als noise, folk en jazz.

Hoewel oprichter/zanger g.W. sok in januari 2009 na 1371 optredens uit the Ex stapt omdat hij zichzelf onvoldoende kan motiveren, treedt de band nog steeds op. Arnold de Boer is de nieuwe zanger.

ook bij onze zuiderburen barst het van de eigenzinnige bands. Al vinden we die vooral in vlaanderen, want vanuit Wallonië blijft het stil. Een matige infrastructuur en een beperkt live-circuit zijn daar debet aan, zo beweren de kenners.

Misschien wel de meest eigenzinnige band van vlaanderen heet dEUs, naar het Latijnse woord voor god. De Antwerpse formatie rond zanger/gitarist tom Barman debuteert in 1994 met het album ‘ Worst Case scenario’. Avant-gardistische indie-rock met veelvuldig gebruik van viool.

Zestien jaar later - en nog eens vier langspelers verder - wordt het debuutalbum gezien als één van de belangrijkste langspelers uit de Belgische muziekgeschiedenis. in dezelfde muzikale smeltkroes rond het Antwerpse kaaigebied, ontstaat ook Zita swoon (intens verlangen). Nadat hij in dEUs heeft gespeeld, richt stef kamil Carlens in 1996 deze rockband op. Zita swoon houdt niet van eenheidsworst, vindt zichzelf steeds opnieuw uit. Zo werd in de meeste recente voorstelling ‘ Dancing With the sound Hobbyist’ popconcert met danstheater gemixt. van recenter datum is ‘ the van Jets’ . Het in 2004 in kustplaats oostende opgerichte kwartet noemt David Bowie, iggy pop, t-rex en Mauro pawlowski (alwéér dEUs) als inspiratiebronnen.

Dat leidt tot een eigenzinnige mix van glamrock, garagerock en pop vol bijzondere contrasten en explosieve liveshows.

Anouk

Moke

www.anouk.nl 1997-heden Grootste hit: Three Days In A Row (For Bitter Or Worse)

www.mokemusic.com 2006-heden Grootste hit: Switch (The Long And Dangerous Sea)

gEHoorD: ANoUk WissELt NEt zo vaak van band als van ondergoed.

Daarnaar gevraagd zei ze eens: ‘Wanneer trijntje een bandwissel doet, hoor je daar niets over. Daarnaast kan ik helemaal niemand ontslaan, want het zijn allemaal freelancers.’ Ze is gewoon goed. Misschien wel de beste.

soMs MoEt JE ALs BAND EEN beetje geluk hebben. Bijvoorbeeld dat de muzieksamensteller van studio sport besluit je nummer te gebruiken als eindtune voor de kwartfinales van de Champions League. Een optreden en interview in De Wereld Draait Door doen de rest.

Eigen.Zinnig

31

zinnig over… muziek

• De soundtrack van de film Soldaat van Oranje is verkozen tot beste Nederlandse filmmuziek

33 muziek/// zin/onzin

• ‘Better to live one year as a tiger, then a hundred as sheep’ Madonna

• Emotionele tranen door bijvoorbeeld muziek hebben een

andere chemische samenstelling dan tranen die komen door irritatie, zoals van uien

k

• Radio 538 blijft in 2010 het best beluisterde radiostation van Nederland met een marktaandeel van 10,4 procent

• ‘Muziek is lawaai zonder nut’ Hugo Brandt Corstius Nederlands columnist en • ‘Iedereen die mijn muziek begrijpt, zal nooit meer schrijver ongelukkig zijn’ • Fans van André Rieu kochten wereldwijd 834.992 tickets en de Maastrichtse violist en orkestleider haalde een omzet van 67 miljoen euro

• ‘It is not easy to make other people at ease. I am difficult, but that’s because I don’t really give a f**k’ Amy Whinehouse zangeres

Ludwig van Beethoven Duits componist (1770-1827)

• Golden Earring (1961) is de meest succesvolle en oudste nog bestaande Nederlandse rockband

• De langste drummarathon, uitgevoerd door Russ Prager, duurde 120 uur, van 9 tot 14 maart 2009 in de Sacramento Guitar Center, Sacramento, USA

1 2

3

35

BOUWSTEEN Je harde schijf mag gezien worden dankzij de Brick van LaCie. Ontworpen door Ora-Ïto (Marseille, 1977, die eerder voor Adidas, Davidoff en Louis Vuitton uitblonk. Stapel je complete geheugen op.www.lacie.nl

muziek/// spullen

2

DA’S MUZIKAAL! Heb je ze nog ergens liggen, je oude cassettebandjes? Met muziek die je ooit te gek vond? De Amerikaanse ontwerpster Alyce Santoro weet er wel raad mee. Ze maakt stropdassen van gerecycled tape. Met als uitgangspunt dat de bandjes ook echt gebruikt zijn. www.sonicfabric.com

1

SPIEGELBEELD Het Nederlandse Plush Department kwam al met computers in een opvallende behuizing van keramiek of beton. En nu met een full HD-televisie en spiegel in één.

Geen lelijk zwart scherm meer als de tv uitstaat, maar een prachtige spiegel vol verborgen techniek. www.plushdepartment.com

5

Muzikant Onno Smit nodigde collegamuzikanten uit voor een uitgebreide maaltijd in ruil voor hun bijdrage op een album. Beans & Fatback is een aanstekelijke mix van country en soul met disgenoten Daniel Rose (C-mon & Kypski), Paul Willemsen (Zuco103) en het straatorkest De Fanfare van de Eerste Liefdesnacht. www.beansandfatback.nl

4

GOT THE PICTURE De Noord-Ierse fotograaf Graham Smith won dit jaar de Lex van Rossen Award. Vernoemd naar de in 2007 overleden Nederlandse muziekfotograaf Lex van Rossen. Foto’s van Graham Smith en van Nederlandse fotografen zoals Annie Hoogendoorn staan in de speciale Pop/Rock-uitgave van GUP Magazine, het ‘bijtertje’ onder de internationale fotomagazines. Wereldwijd verspreid, gemaakt in hartje Amsterdam en ook deze zomer weer prominent aanwezig op Lowlands en andere muziekfestivals. www.gupmagazine.com

‘Muziek, het enige lawaai dat geen bijproduct is’ PIET GRIJS, NEDERLANDS COLUMNIS)

3

5

onder redactie van// Meng

4

ETEN IN RUIL VOOR MUZIEK

00

Eigen.Zinnig

37 Tekst// Joost Zwagerman Beeld// Wouter van den Brink

cultuur 39 42 49 De mooiste gebouwen bijeen// Holland City

Opschudding// Vervalsingen in de kunstwereld

Joost Zwagerman ‘Ach, je was zo’n eigenzinnig ventje’ Op mijn vijftiende maakte ik een tijdschrift in de oplage van 1. Mijn ‘Zwagergids’ was een weekblad dat wekelijks gretig werd gelezen door mijn ouders. In mijn ‘Zwagergids’ maakte ik onder andere interviews met toenmalige BN’ers, die ik in werkelijkheid natuurlijk helemaal niet had gezien en gesproken, maar met wie ik mooie vraaggesprekken in elkaar zette. Die interviews bestonden uit fragmenten uit stukken uit ‘echte’ tijdschriften en stukjes die ik gewoon bij elkaar verzon.

Terwijl mijn vrienden buiten voetbalden, zat ik dus binnen week in week uit die Zwagergids in elkaar te zetten. Een echte journalist verzaakt nooit!

Later heb ik wel eens aan mijn moeder gevraagd, waarom ze me niet soms naar buiten had gestuurd, om te gaan voetballen met de andere kinderen. ‘Je was zo fanatiek met dat tijdschrift van je, zei mijn moeder toen. ‘En ach, je was zo’n eigenzinnig ventje.’

Mondiale erkenning// Dutch Design

55

Verscholen voor de kenner// Rotterdam, de stoere stad

Van dat laatste hoorde ik wel op. Nooit geweten dat mijn moeder me eigenzinnig vond, met dat geknutsel aan dat eenmanstijdschrift.

Misschien is dat maar goed ook. Van eventuele eigenzinnigheid moet je je volgens mij niet al te zeer bewust zijn. En je moet het ook niet zo snel over jezelf zeggen, dat je eigenzinnig bent. In die zin lijkt eigenzinnigheid wel wat op bescheidenheid.

‘De man die zegt dat hij bescheiden is, is het al niet meer,’ schreef Harry Mulisch ooit, en die stelling gaat volgens mij ook voor eigenzinnigheid. Anderen moeten maar over jou zeggen of je eigenzinnig bent of niet – die eigenschap laat zich beter door anderen dan door jezelf benoemen. Je kunt natuurlijk wel je best doen om, in de kunst of literatuur, eigenzinnige dingen te maken. Daar is niets mis mee. Maar het echt eigenzinnige type bekommert zich niet om de eigen eigenzinnigheid. Die heeft het te druk met alle dingen op grond waarvan anderen hem als eigenzinnig ervaren.

Eigen.Zinnig

123

De ultieme Nederlandse stad, volgens architect en ontwerper Ronald Hooft

Een city-trip om nooit te vergeten

Tekst:Ronald Hooft

Eekenhof, Enschede

Radio Kootwijk, Hoog Soeren

39

Cultuur/// Holland City

Het Scheepvaarthuis, Amsterdam

Gemeentemuseum, Den Haag

De favoriete film, de mooiste single aller tijden, de beste naoorlogse voetballer. De keuzes zijn ó zo subjectief, maar daarom wel zo leuk. Dus: wat gebeurt er wanneer we ontwerper Ronald Hooft vragen om zijn ultieme Nederlandse stad samen te stellen? En wat doet die vuurtoren daar in de haven?

Cultuur/// Holland City

Op de plek van dat sombere, maar dan in de gedaante van Instituut voor Beeld en Geluid, Hilversum

Evoluon, Eindhoven

Het zal niemand verbazen dat mijn ideale stad sprekend op Amsterdam lijkt, maar dan liever 1500 kilometer zuidelijker gepositioneerd en strak aan het strand, zo’n beetje op de plek van Barcelona. Nu ik erover nadenk; het lijkt mij geweldig als buiten de grachtengordel de Eixample, de schitterende modernistische stadsuitbreiding van de Catalaanse hoofdstad, zou beginnen.

Ik heb het altijd jammer gevonden dat er niet wat sporen van het middeleeuwse Amsterdam zijn overgebleven. Zoals het Castello Sforza daadwerkelijk het hart van Milaan vormt, zo zou het Muiderslot prachtig staan op de plaats van Hotel Krasnapolsky.

En hoe fijn zou het zijn als je vanuit het op een berg gelegen Vondelpark, lunchend in restaurant het Evoluon (Eindhoven) en uitkijkend over de hele stad, in de haven de Brandaris van Terschelling zou kunnen zien staan?

Hoe fantastisch als je in Radio Kootwijk, een mooier en mysterieuzer gebouw dan de legendarische Radio City Music Hall in New York, gewoon een filmpje kon pakken op dinsdagavond.

Museumplein

Stel je het Museumplein eens als volgt voor: op de plek van dat sombere, katholieke Rijksmuseum staat het Centraal Station, maar dan in de gedaante van de Utrechtse Inktpot, dat geweldige 22 miljoen bakstenen tellende monument.

Het huidige Stedelijk Museum is vervangen door het gebouw van het Haags Gemeentemuseum, het eigenlijke meesterwerk van Berlage (niet de schromelijk overschatte Beurs). Het zou meteen alle uitbreidingsactiviteiten rond het Stedelijk overbodig hebben gemaakt.

Het is eigenlijk onuitstaanbaar dat het verpletterend Beeld & Geluid in Hilversum staat!

40

Eigen.Zinnig

Cultuur/// Holland City

katholieke Rijksmuseum staat het Centraal Station, de Utrechtse Inktpot

De Brandaris, Terschelling

Montevideo, Utrecht

Het met afstand slechtste gebouw dat de geniale Gerrit Rietveld ooit heeft bedacht, het Van Gogh Museum, kan dan worden vervangen door een echt museum van de 21e eeuw. Het is eigenlijk onuitstaanbaar dat het verpletterend mooie instituut voor Beeld & Geluid in Hilversum staat!

Gothic burcht

Het beste orkest van de wereld, het Koninklijk Concertgebouworkest, zou natuurlijk moeten worden gehuisvest in het mooiste gebouw van Amsterdam: de als Scheepvaarthuis ontworpen gothic burcht aan de Prins Hendrikkade, waarin momenteel een helaas nogal tuttig hotel is gehuisvest.

En mag ik dan een echte skyline aan de zuidas, waar niet iedereen meteen moord, brand en horizonvervuiling begint te schreeuwen als een gebouw zo hoog is als, laten we zeggen: de Rotterdamse Montevideo, de hoogste woontoren van Nederland?

Het bestuur van de stad zou toegankelijk, transparant en bereikbaar voor de burgers moeten zijn. Je zou toch zeggen dat de Van Nelle Fabriek in Rotterdam aan al deze voorwaarden voldoet, bij voorkeur op een weidse locatie aan het IJ. Uiteindelijk gaat het in een stad natuurlijk om haar inwoners en waar die moeten wonen. Het na de vuurwerkramp in Enschede door Claus en Kaan ontworpen complex Eekenhof toont op weergaloze wijze dat de hang naar traditioneel vakmanschap niet per se hoeft te resulteren in slap retro-getrut.

Dit begint al aardig te lijken op de stad waarin ik zou willen wonen. En net als alle ander Nederlanders zou ik me met mijn gezinnetje prima thuis voelen in een rijtjeshuis. Maar mag het dan wel ontworpen zijn door Atelier KempeThill en uitzicht hebben op de Magere Brug over de Amstel?

mooie instituut voor Eigen.Zinnig

41

cultuur///

van vervalzen tot kunst

Jonge Nederlandse werkt in Barcelona voor een ex-meester-vervalser

We noemen haar Maria.

Ze woont in Barcelona en werkt voor Geert Jan Jansen, de kunstenaar die tien jaar geleden werd gearresteerd voor het vervalsen van schilderijen. Eerder dit jaar nog reed ze met een serie Monets naar het kasteel van Jansen in Nederland.

Wat er precies met die werken gebeurt, is onduidelijk. Soms is het beter om niet te weten.

Tekst// Leo Alexander Schlangen Beeld// Petra Noordkamp

42

cultuur///van vervalzen tot kunst

DE WIJK EIXAMPLE BAADT IN HET ZON-

licht. Grote, rechte straten doorsnijden de statige woonblokken in het centrum van Barcelona. Vlakbij staat de Arco de Triunfo, een bakstenen triomfboog op de kop van het Parc de la Ciutadella. Uit een eettentje op de hoek van de straat waait de geur van versgebakken bocadillos.

Volgens de taxichauffeur staan we voor het juiste adres. Ik druk op de bel en hoor een vrolijk ‘ola’.

Achter de deur slingert een smalle trap zich als een liaan om een ouderwetse liftkooi naar boven. Enkele etages hoger roept een vrouwenstem mijn naam. Nog twee trappen en dan ontmoet ik Maria, een avontuurlijke Nederlandse vrouw die in opdracht van de voormalige meester-vervalser Geert Jan Jansen doeken schildert in de stijl van grote meesters als Pablo Picasso, Claude Monet en Gustav Klimt.

Vanuit het donkere trappenhuis stap ik een ruim, licht appartement met krakende houten vloeren en ornamenten uit de negentiende eeuw binnen. Ze maakt een ontwapenende indruk, Maria. In haar zwarte schilderschort van Royal Talens, met haar sprekende, blauwe ogen en met een meisjesachtig, groengekleurd speldje dat de dikke, blonde lokken uit haar gezicht houdt. ‘Ik was aan het schilderen,’ zegt ze. ‘Ik ben met een eigen serie over Barcelona bezig.’ Over haar schouder gluur ik door de geopende deur van het atelier. Op een ezel staat een groot doek met bonte kleuren. Inderdaad, zo op het eerste gezicht eigen werk. Eronder staat een kleiner doek. Een beetje kunstliefhebber herkent het meteen, het ‘Portret van Jeanne Hébuterne met grote hoed’ dat de Italiaanse meester Modigliani in 1917 schilderde.

Het origineel is van onschatbare waarde. ‘Daar heb ik er drie van verkocht,’ onderschept Maria mijn spiedende blik. ‘Ik ga binnenkort trouwen en beun een beetje bij voor mijn bruidsjurk. Denk niet dat ik er veel geld voor krijg. In elk geval een stuk minder dan Geert Jan Jansen eraan zou verdienen.’

Op het doek ontbreekt ieder spoor van een signatuur. ‘Ik zet erop wat de koper wil. Mijn eigen naam of die van Modigliani; het maakt me niks uit. Iedereen ziet dat dit een kopie is. Een vervalser zou bijvoorbeeld oud doek gebruiken en de verf dusdanig behandelen dat het oud lijkt. Dat doe ik niet.’

Een hit

Maria is 32 jaar. Tien jaar geleden rondde ze de kunstacademie in Maastricht af en raakte verzeild in de muziekwereld. De nummers die ze samen met een vriendin tijdens de opleiding schreef, vielen in de smaak bij een producer. Hij bracht een cd van het duo uit en een van de nummers werd een hit. ‘Zeven weken op 83 in de Top 100,’ grinnikt Maria. ‘Kenners noemden ons de

44

Eigen.Zinnig

Nederlandse Cranberry’s. Onze producer verkocht de rechten door aan Sony.’

Rijk is Maria er niet van geworden. ‘Het klassieke verhaal,’ verzucht ze. ‘We zijn werkelijk aan alle kanten genaaid. Onze producent en God mag weten wie nog meer zijn er met het geld vandoor gegaan. Ik heb geen stuiver overgehouden aan die periode, maar spijt heb ik er niet van.’

Het muziekavontuur dooft na enkele jaren als een nachtkaars. Om rond te komen, werkt Maria in Amsterdam als onderwijzeres en fietsenmaker. ‘Er zijn zoveel dingen die ik leuk vind. Dat is mijn kracht, maar tegelijkertijd ook mijn zwakte.’ In 2007 hoort ze van een bevriend galeriehoudster dat een kunstschilder op zoek is naar een personal assistent. Het blijkt om Geert Jan Jansen te gaan, de Nederlandse kunstenaar die zo’n tien jaar geleden de bak indraaide, omdat hij schilderijen vervalste. In zijn boerderij onder de rook van Poitiers vond de Franse justitie 1600 schilderijen van onder meer Matisse, Van der Leck, Miro en Picasso. Specialisten hadden grote moeite om de échte van de valse werken te onderscheiden. Een groter compliment kan een vervalser niet krijgen. De zaak tegen Jansen loopt voor de Franse politie echter op een farce uit. Diverse aanklachten worden tijdens het proces ingetrokken. Uiteindelijk hoeft de Nederlander slechts één jaar te brommen. In 2002 keert hij terug naar Nederland en hervat zijn werk als kunstschilder.

‘In april heb ik nog een serie Monets voor hem geschilderd’ Obscure types

Maria trekt haar stoute schoenen aan en meldt zich op Kasteel Beverweerd in het Brabantse Werkhoven, waar Jansen zijn atelier heeft. ‘Ik ben een lot uit de loterij,’ blufte ik tijdens het sollicitatiegesprek. ‘Nog dezelfde ochtend mocht ik bij hem op het kasteel als secretaresse beginnen. Maar ’s middags duwde hij me een penseel in de hand en zei: ‘Maak dit doek maar af’. Daar stond ik, moederziel alleen in zijn atelier, met een half afgemaakte Picasso voor mijn neus. Kennelijk vond Jansen dat ik talent had, want ik mocht blijven schilderen. Hij nam iemand anders aan om de telefoon op te nemen.’

Maria omschrijft Jansen als ‘een raadselachtige man die nooit of te nimmer het achterste van zijn tong

cultuur///

laat zien’. ‘Op zijn kasteel geldt de ongeschreven regel: ‘Soms is het beter om dingen niet te weten’. In de afgelopen jaren heb ik hem daarom nooit gevraagd naar kopers van de doeken waaraan ik meewerkte. Soms zag ik wel vage types door het kasteel lopen of trof ik in het atelier een oud doek aan waar Jansen kennelijk mee bezig was. Het enige wat ik van hem weet, is dat hij zegt een ex-vervalser te zijn. Maar of hij zich nog met vervalsingen bezighoudt, daar kom je nooit achter.

Kortom, het enige dat ik weet is dat hij échte Jansens schildert en doeken in de stijl van bijvoorbeeld Monet, Klimt en Picasso. Mensen vinden het kennelijk leuk om een doek van een ex-vervalser te kopen. Uit een soort sensatiegevoel, denk ik. En Jansen is natuurlijk een geniale schilder. Hij beheerst zoveel verschillende technieken van beroemde schilders.’

Helse klussen

Onder het toeziend oog van Jansen bekwaamt Maria zich in de technieken van beroemde kunstenaars als Monet, Picasso, Kees van Dongen en Modigliani. Hij geeft haar opdrachten om doeken ‘in de stijl van’ op te zetten. Helse klussen, volgens Maria. Wanneer ze vastloopt, helpt Jansen haar weer op weg. Ze noemt hem een ideale leermeester. ‘Hij laat me in mijn sop gaarkoken en komt op het juiste moment met een advies, vaak in de vorm van een verhaal over de betreffende kunstenaar: hoe de man was, hoe hij door anderen werd gezien.

Je duikt niet alleen in de techniek van zo’n schilder, maar ook in zijn hoofd, in de emoties die hij voelde toen hij het werk maakte. Elke nieuwe kunstenaar is een kunstacademie op zich, een leerschool. Je leert er zo ongelofelijk veel van. Begon Monet op een donkere achtergrond of juist op een lichte? Hoe verdeelde hij zijn verf? Een doek werpt duizend vragen op. Volgens Jansen heb ik het talent om me héél sterk in te leven in een kunstenaar.’

Perfecte doeken heeft Maria nog nooit gemaakt.

De schilderijen die zij vervaardigt, krijgen van Jansen altijd een finishing touch. ‘Hij zet de puntjes op de i.

Dat is soms frustrerend, het gemak waarmee hij een schilderij nog net even beter maakt… Maar ook heel

MEESTERLIJKE VERVALSER De Hollandse meesters zijn wereldberoemd.

Maar ons land heeft ook een aantal fameuze meester-vervalsers voortgebracht. De beroemdste is zonder twijfel Han van Meegeren (1889-1947). Hij vervalste vakkundig diverse bestaande en niet-bestaande doeken van Johannes Vermeer.

Fameus is zijn nepVermeer ‘De Emmausgangers’ dat door het museum Boijmans van Beuningen werd aangekocht en in 1938 het hoogtepunt was van de tentoonstelling ‘Meesterwerken uit vier eeuwen’.

Van Meegerens fraude kwam in 1945 aan het licht toen in de collectie van Rijksmaarschalk Göring een schilderij

van vervalzen tot kunst

van Vermeer (Christus en de overspelige vrouw) opdook. Het spoor leidde naar Van Meegeren die collaboratie met de vijand ten laste werd gelegd.

Aangezien daar een zwaardere straf op stond dan kunstvervalsing, biechtte Van Meegeren zijn praktijken op. Göring betaalde overigens zo’n 1,6 miljoen gulden voor zijn valse Vermeer. Van Meegeren kreeg een jaar gevangenisstraf, maar overleed nog voor hij die kon uitzitten.

Het Rijksmuseum Amsterdam bezit vijf schilderijen van Van Meegeren. Onlangs exposeerde Museum Boijmans van Beuningen nog de grootste werken van de beroemde Vermeer-vervalser. Met zijn eigen werk als kunstenaar was Meegeren niet succesvol, maar als vervalser heeft hij een meester-status bereikt.

Eigen.Zinnig

45

cultuur///van vervalzen tot kunst

‘Dat deed me wel wat, een van mijn schilderijen te zien in een praatprogramma’

80

Eigen.Zinnig

cultuur///

Eigen leven

Maria bezoekt nog sporadisch het kasteel van haar leermeester. Het afgelopen jaar heeft ze niet zo veel meer voor hem gedaan. ‘In april heb ik nog een serie Monets voor hem geschilderd. Net als Monet zelf schilderde ik in mijn atelier aan een stuk of drie werken tegelijk. Met mijn ogen samengeknepen om een impressionistisch gevoel te krijgen. Vervalsingen? Nee, gewoon ‘in de stijl van’. Wat Jansen ermee doet, dat weet ik niet. Hij blijft natuurlijk een boefje. Met het oplichten van mensen heb ik niks van doen. Een oplichter probeert willens en wetens een doek te maken dat hij voor veel geld kan verkopen. Ik schilder werken van bekende schilders om zelf beter te leren schilderen.’

Uiteindelijk hoopt ze zelf door te breken met eigen werk. Met een eigen stijl, eigen ideeën en een eigen gevoel. We lopen samen in haar appartement langs een paar van haar eigen doeken. Soms herken ik wat van Picasso of Miro, maar de stijl van Maria overheerst. ‘Ik sprak laatst een schilder die hier woont. Hij zei: ‘Op je 32ste al een eigen stijl hebben, is bijna onmogelijk.

Zoiets moet zich ontwikkelen. Een eigen stijl is een gevecht.’ Ik voel wel dat ik er al dicht tegenaan zit. Ik bouw een nieuw leven op in Barcelona, leer nieuwe, interessante mensen kennen, heb onlangs een eigen gidsbedrijfje voor bijzondere Picasso-tours opgezet en schilder steeds meer voor mezelf.’ En Jansen? ‘Ach, die hoopt dat ik terugkom naar Nederland. Ik ben tenslotte nog steeds zijn leerling.’

Op het kasteel van Jansen geldt de ongeschreven regel: Soms is het beter om dingen niet te weten Onlangs zag ze op televisie nog een doek dat haar bekend voorkwam. ‘Het werd besproken als een échte Jansen. Dat deed me wel wat, een van mijn schilderijen te zien in een praatprogramma.’ Ze glimlacht mysterieus, kijkt door het raam naar buiten en zegt: ‘Ooit, over een jaar of dertig, dan verschijnt mijn biografie. Er zijn schilderijen verkocht waar ik de credits nooit voor heb gekregen. Die zal ik dan opeisen.’

Ze heeft niet alleen goed leren schilderen door Jansen, maar net als haar leermeester ook leren spreken in raadselen. Theater of werkelijkheid? Ik kijk haar na als ze over de stoep weg wandelt, lichtvoetig op haar open, rode sandalen met plateauzolen. Op de achtergrond trilt de Arco de Triunfo in het zonlicht. Zullen we er ooit achterkomen of ze een ‘echte’ Picasso heeft geschilderd?

Opmerking: De naam Maria in dit artikel is gefingeerd.

Nieuwsgierig wie ze echt is? Surf dan naar www.artdetriomf.com

leerzaam om te zien. Dat is voor mij het belangrijkste!

Ik krijg een tientje per uur voor mijn werk, geen vetpot dus. Maar voor het geld doe ik het niet. Ik geef iets van mijn talent aan Jansen en ik krijg er kennis en technieken voor terug. Hij heeft me de kans gegeven om stapje voor stapje goed te worden.’

Na een half jaar in dienst van Jansen besluit Maria naar Barcelona te verhuizen. Een plan dat ze al langer had en dat voortkwam uit de behoefte aan een nieuwe start. Ze blijft echter voor Jansen werken. Gemiddeld zo’n veertig uur per week werpt ze zich op zijn opdrachten. ‘Veel Picasso’s, en dan vaak stukken uit verschillende schilderijen. Ik heb nooit een werk volledig gekopieerd voor Jansen. Hij verkoopt ook meer als hij schildert ‘in de stijl van’. Een schilderij van ‘zijn’ en mijn hand kost al snel meer dan duizend euro. Regelmatig reed ik vanuit Barcelona met een busje naar Nederland. Met achterin tientallen doeken voor Jansen.

Dat was spannend, want met zo’n lading wil je niet in Frankrijk gesnapt worden. De gendarmes hebben het nog steeds niet zo op hem...’

van vervalzen tot kunst

KOPIE OF VERVALSING? Officieel geldt de volgende vuistregel voor vervalsingen: ‘Een vervalsing is een voorwerp of document dat de schijn van authenticiteit heeft, terwijl dit in werkelijkheid niet het geval is.’ Om vast te kunnen stellen of er al dan niet sprake

is van een vervalsing, moet men dit voorwerp of document kunnen vergelijken met erkend authentiek materiaal.

Een vervalsing is iets anders dan een kopie.

Een kopie is in tegenstelling tot een vervalsing niet gemaakt om voor echt en authentiek door te gaan. Veelal zal op een kopie de maker op de een of andere manier zijn eigen signatuur zetten en niet die van de oorspronkelijke maker.

Eigen.Zinnig

47

00

gewoon goed

Eigen.Zinnig

49

Maarten Baas (links) is een van onze hotste designers.

Hierboven, links, een van zijn creaties uit de serie Clay. Rechts een stoel van Martin uit de serie Smoke.

Tekst// Ivo Weyel

Foto// Frank Tielemans

Cultuur/// Dutch designers

Rem Koolhaas, Marcel Wanders, Viktor & Rolf.

Die kennen we. Ze halen regelmatig het nieuws als zijweer een prestigieuze internationale prestatie hebben geleverd. Maar zij zijn slechts het topje van de ijsberg. In hun kielzog is nog een grote groep ontwerpers succesvol.

Waarom wij niets van die dames en heren horen?

Simpel, ze zijn gewoon goed in hun werk, zonder overdreven glamour, egocentrisme of andere heisa. En dat is juist waarom het buitenland aan hun voeten ligt.

Cultuur/// Dutch designers

Om meteen maar met de deur in huis te vallen, en wel met het oer-Hollandse cliché ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’. Geen poespas dus, geen kop boven het maaiveld, geen sterallures. Daar houden wij Nederlanders niet van. Het grote buitenland om ons heen daarentegen is er dol op. Een man als Karl Lagerfeld verplaatst zich uitsluitend omringd door een cirkel bodyguards die hem van geblindeerde limousine (‘No autographs!’) naar privé-jet begeleiden.

Nee, dan Paul Helbers uit Rotterdam. Deze 42-jarige modeontwerper kan ongemerkt de straat op. Geen hond die hem herkent.

Terwijl hij toch - naast Marc Jacobs - de grote designer is achter de modecollecties van Louis Vuitton. Jacobs doet de vrouwen, Helbers de mannen. Schuchter neemt hij na de shows het applaus in ontvangst om dan weer schielijk achter de coulissen te verdwijnen. In een interview met Elsevier noemt hij de sterrenverering in de modewereld ‘net het hof van Lodewijk XIV’. Volgens hem heeft men steeds meer behoefte aan ‘mensen die gewoon met hun werk bezig zijn en vakkennis hebben’.

Ziedaar een van de aantrekkelijkheden van Hollanders in het buitenland. Men is geïntrigeerd door onze eenvoud en bescheidenheid. Dat is nieuw voor ze, dus dat fascineert. Goed zijn in je vak,

Ook van FG Stijl: een vestiging van de Weense Imperial Demel chocolatiers in Salzburg.

00

Eigen.Zinnig

keihard werken en je gedeisd houden. Lucas Ossendrijver uit Amersfoort is ook zo iemand. Hij is de grote man achter de herencollecties bij Lanvin. Enorm succesvol, maar ‘het gaat om het merk, niet om mij’. En ook al is meubeldesigner Maarten Baas uit Haamstede op de toonaangevende designbeurs Art Basel Miami uitgeroepen tot Designer of the Year, en is hij de sterontwerper, lieveling en best verkopende designer van de leading New Yorkse Murray Moss Gallery, toch staat hij schuchter achteraan als men op hem toost. Hij drinkt liever een biertje dan champagne (zelfs als hij door het champagnemerk Ruinart wordt gelauwerd) en kiest hij altijd als eerste het hazenpad als fans zich in rijen van tien opstellen om hem te feliciteren.

‘Oef, wat een gedoe’, verzuchtte hij eens tijdens de zoveelste speech die over hem ging.

Eigen gang gaan

Maar dat is natuurlijk niet de enige reden waarom zoveel creatieve Nederlanders in het buitenland zo geliefd en beroemd zijn en daar leidende posities innemen. ‘We gaan onze eigen gang en doen ons eigen ding,’ zegt Gerard Glintmeijer van het interieurdesignduo FG Stijl in Amsterdam. Samen met zijn compagnon Colin Finnegan behoort hij tot de internationale top die overal hotels en bedrijven inricht en van een eigen imago voorziet, zoals het hoofdkantoor van BMW in München, boetiekhotels in Wenen, Brussel, Mallorca, Cairo, Beijing en Rusland en ketens als Sheraton en Hyatt. Ze wonnen de Best Hotel Interior Design of Europe Award. Hun ontwerp voor de nieuwe kamers in de Hyatt hotels wordt nu wereldwijd als standaard gebruikt. ‘Ze gaan net een stapje verder dan anderen in hun ontwerp, maar het blijft altijd toegankelijk en wordt nooit over the top,’ zegt een woordvoerder van het Hyatt.

Nuchterheid dus, gekoppeld aan inventiviteit: weer twee kenmerkende typeringen waardoor Nederlanders het goed doen in het buitenland. Zijn dat ons aangeboren, nationale eigenschappen of heeft het tevens met de vaderlandse opleidingen, de kunstacademies,

De Grandfather clock van Maarten Baas is een filmpje van een klok die elke minuut wordt uitgeveegd en opnieuw ‘gezet’. Links nog een Smoke-stoel.

Georgio Armani

Gerard Glintmeijer (rechts) en Colin Finnegan van FG Stijl uit Amsterdam. Hieronder hun BMW Welt showroom in Munchen. www.fgstijl.nl

Eigen.Zinnig

00

Cultuur/// Dutch designers

NOG MEER TALENT IVO VAN HULTEN (32), INTERIEURONTWERPER BIJ AUDI: ‘Het design van de buitenkant van een auto verleidt mensen tot aankoop. Maar ze zitten er altijd in. Dat is dus minstens zo belangrijk.’

IRIS VAN HERPEN (23), MODEONTWERPER die door de London Fashion Week is uitgenodigd daar te showen.

Is ook groot in Japan. ‘Mode hoeft niet altijd draagbaar te zijn.’ www.irisvanherpen.com BJARNE MASTENBROEK (46), ARCHITECT (SAMEN MET DICK VAN GAMEREN) van onder andere de Nederlandse ambassade in Addis Abeba waarvoor hij in 2007 de felbegeerde Aga Khan Prijs (zowel om het prestige als de geldsom: $500.000) ontving voor beste gebouw in een Islamitisch land: ‘Architectuur heeft het beste van twee werelden: artisticiteit en werkelijkheid in één.’ www.search.nl

De werktafel van Ivo van Hulten, interieurontwerper bij Audi

WILBERT DAS (47), ALS CREATIEF DIRECTEUR TWINTIG JAAR LANG DÉ GROTE MAN ACHTER HET INTERNATIONALE JEANSMERK DIESEL. Neemt nu een sabbatical uit de modewereld en richt zich op hotels. Omschreef zichzelf ooit als ‘Nederlands onbekendste bekende modeontwerper.’

HING YEUNG, SNEAKERONTWERPER VOOR ONDER ANDERE PUMA, REEBOK EN ADIDAS: ‘Ik ben een nomade en een alleseter.’ Ontwierp de duurste sneaker ter wereld: €23.444. Maar daar krijg je wel een VW Polo bij cadeau, waarvan hij tevens het interieur heeft ontworpen.

52

Eigen.Zinnig

Cultuur/// Dutch designers

Hierboven enkele ontwerpen van Ted Noten (midden): perspex tasjes met een pistool en een ketting van mini-pumps.

mode- en designscholen te maken? Volgens Laurens van den Acker uit Deurne - na een carrière bij Audi, Mazda en Ford nu hoofdontwerper bij Renault - ligt het aan beide: ‘Van nature bijna hebben we een hoge mate van aanpassingsvermogen en teamspirit in ons, maar wij blijven onafhankelijk denken en duidelijk een eigen mening hebben. Dat is een goede combinatie. Opleidingen zijn ook steeds meer internationaal gericht, waardoor je al van jongsaf aan over de grenzen leert kijken.’

NewYork Times

‘And you’re so funny!’, kirt de oudere dame in de New Yorkse galerie. We zijn op de expositie van juwelendesigner Ted Noten uit Tegelen. The New York Times had lovend over hem geschreven en dus kwam ze kijken. Perspex tasjes met een glimmend pistool erin, een armband met een opgezette muis die een parelsnoer draagt, goud gespoten minipumps aan een draadje, Notens ontwerpen zijn vreemd, bijzonder, geestig, non-conformistisch en schitterend gemaakt. Hij neemt alle vooroordelen op de hak. Ook typisch Nederlands: hij is wars van elke vorm van status. Zo heeft hij gekscherende broches gemaakt van oude Mercedessen: daarmee loop je wel met een typisch statusmerk op je revers, maar gemaakt van een oud wrak. Prada eat your heart out. ‘Humor is belangrijk,’ vindt Noten, ‘net als jezelf niet te serieus nemen. Dat kunnen wij Hollanders als de beste, maar in het buitenland kennen ze dat nog niet zo. Dat vinden ze daarom juist zo leuk.’ Notens werk verkoopt in

de hipste winkel van Parijs (Colette), is op designbeurzen te vinden, in galeries en musea over de hele wereld, van Tokio tot Londen.

‘Weet je wat ook zo uniek is aan jullie talent?’, opperde Giorgio Armani ooit tijdens een interview dat ik met hem had over wat nou zo typisch Italiaans is aan zijn collecties en of dat ook door een Nederlander ontworpen zou kunnen zijn. ‘De combinatie van eenvoud met een twist; Nederlandse designers houden het simpel en minimalistisch, denken puur, vanuit de basis en weten daar een minimale draai aan te geven, zodat het toch een heel eigen karakter krijgt.’ Hij vertelt dat hij enige tijd een assistent had uit Nederland, hard werkend en met goede, originele ideeën. Haar naam is hem echter even ontschoten.

Dat Nederlands talent het dus goed doet buiten ons eigen land, is evident. Maar eind jaren zeventig was dat nog wel anders.

Toen hadden we alleen nog Koos van den Akker, de breiende truienmaker die wereldfaam bereikte toen, acteur Bill Cosby zijn ontwerpen ging dragen in zijn populaire televisieshow. Hij was ons land ontvlucht omdat hij hier geen voet aan de grond kreeg en mopperde daar veelvuldig over in de internationale pers. The New York Times schreef toen over onze onwil: ‘Holland is not ready for Koos’.

Tegenwoordig hebben we ons lesje geleerd. We omarmen ons talent in het buitenland en helpen ze, subsidiëren ze, overladen ze met prijzen en media-aandacht. Misschien zelfs een beetje te veel, verzucht een vertegenwoordiger van het trendy meubelmerk Established & Sons tijdens de Salone de Mobile in Milaan: ‘Alleen al op deze beurs staan 150 Hollandse designers. Your country must be pretty empty by now.’

Eigen.Zinnig

53

Tien redenen om van Rotterdam te houden

De stoere stad

Zijn verrassende liefdes niet de mooiste liefdes? Rotterdam is de stad waarvan je steeds meer gaat houden, waar de oorlogswonden nieuwe kansen boden en de eigenwijze vernieuwingsdrang ontstuitbaar lijkt. Fotograaf Marcus Koppen en reisjournalist Hans Avontuur onthullen het mysterie van deze stoere stad.

00

Eigen.Zinnig

Tekst: Hans Avontuur

Rotterdam

Fotografie: Marcus Koppen

55

cultuur///

510 53’53.98”N

40 28’40.87”O Eigen.Zinnig

00

Wie Rotterdam leert kennen en ervan gaat houden, voelt hoe complex en uitdagend het karakter is De Machinist

Het Scheepvaart & Transport College huisde er ooit. Sinds maart van dit jaar is het pand de bestemming voor mensen die willen uitgaan of lekker willen eten of drinken. Werken kun je er ook. De Machinist is hip, trendy en mulitfunctioneel. www.demachinist.nl

510 54’27.57”N

00

Eigen.Zinnig

40 27’43.21”O

cultuur///

Rotterdam

Eigen.Zinnig

00

cultuur///

Rotterdam

Lelijke dingen mooi maken.

Rotterdam heeft het tot kunst verheven De Schiecentrale Ooit was het een elektriciteitsfabriek. Nu vonkt het er van de creativiteit. Tegenwoordig herbergt de Schiecentrale zo’n tachtig bedrijven, waarvan heel veel afkomstig uit de film- en televisiewereld. De VARA serie ‘Oppassen!!!’ kwam hier tot stand. Maar ook ‘Idols’, en films als ‘Suske en Wiske’, ‘Kort Rotterdams’ en ‘De Ronde van Rotterdam’. De laatste twee dus met recht ‘made in Rotterdam’. www.schiecentrale.nl

510 54’11.37”N

40 27’35.01”O

Eigen.Zinnig

00

00

Eigen.Zinnig

cultuur///

Rotterdam

Van Nelle

De voormalige Van Nellefabriek aan de Schie in Rotterdam geldt als een van de voornaamste industriële monumenten in Nederland. Opgeleverd in 1929, met als doel de productie van koffie en thee, is het gebouw nu bezig aan een tweede leven. Tegenwoordig huizen er uiteenlopende bedrijven op het gebied van media en design. Vandaar ook de nieuwe naam: Van Nelle Ontwerpfabriek. www.ontwerpfabriek.nl

510 55’25. 42” N

40 25’58.89”O Eigen.Zinnig

00

cultuur///

Rotterdam

Een gezellige kroeg was het niet. Mooi evenmin. Er zat niet eens een verhaal aan vast. Hij stond toevallig recht tegenover het kantoorpand van de Nederlandse Dagbladunie, waar NRC Handelsblad en Algemeen Dagblad huisden. Aan de bar met Ouwe Truus en nog een handvol wonderlijk volk, leerde ik als jonge verslaggever Rotterdam kennen, een stad die niet overrompelt, maar héél, héél langzaam onder je huid kruipt. Tot je er op een dag achter komt, dat je van haar houdt.

We schrijven 1985, toen er nog géén Kop van Zuid was, Erasmusbrug of dynamische multimediawijk rond de Schiecentrale. En Katendrecht was zodanig in verval dat ’s werelds grootste havenstad niet eens een echte hoerenbuurt meer had. Maar ergens tussen de tochtgaten, achter die façade van beton, staal en glas broeide er iets… Het was niet zichtbaar, je kon het enkel voelen. Een ommekeer zou ik het niet willen noemen. Het is een ontwikkeling van jaren.

Waar de Amsterdammer dweept met zijn stad, daar moppert de Rotterdammer. Een prestigieus winkelproject wordt in de volksmond direct ‘de koopgoot’, de Erasmusbrug heet ‘de Wipkip’ omdat hij bij storm een beetje wiebelt en het nieuwe station is nog niet af, maar wordt nu al ‘De Patatzak’ genoemd. Beide benen op de grond.

Tegendeel is waar

Rotterdam. What you see is what you get. Zo wordt de stad vaak afgeschilderd. Het tegendeel is waar. In Rotterdam krijg je juist níet wat je ziet. Wie Rotterdam leert kennen en ervan gaat houden, voelt hoe complex en uitdagend het karakter is. Nadat tijdens de Tweede Wereldoorlog het hart uit de stad werd geslagen, moest Rotterdam niet alleen worden opgebouwd, maar kon het ook op zoek naar een nieuwe identiteit.

Als stagiair van het AD was ik bij de presentatie van de eerste serieuze plannen voor de Kop van Zuid. Collega’s uit de stad lachten

er schamper om. Is niks, wordt niks. Diezelfde collega’s hebben er nu een prachtig stadsappartement (‘op Zuid’), gaan naar het theater in het Nieuwe Luxor of zien vanuit Café Rotterdam de skyline van hun stad glanzen in de avondlucht. Trots. Je zult het hen niet horen zeggen. Ze zijn het wel. Lelijke dingen mooi maken. Rotterdam heeft het tot kunst verheven. Zo sliep ik als een van de eerste gasten in Hotel Stroom in het Lloydkwartier, omringd door vervallen fabrieken, ingezakte loodsen en andere havengebouwen in staat van ontbinding. Nu, amper een paar jaar later, is de wijk hét creatieve centrum van de stad. In de voormalige Schiecentrale - een prachtig industrieel monument - huizen jonge, dynamische bedrijven, die op hun beurt weer andere activiteiten aantrekken of van nieuwe impulsen voorzien, zoals Café Verhip en restaurant Wijn of Water, dat uit zeecontainers is opgebouwd.

Heerlijk Rotterdam kunstwerk

En wie vanaf de Lloydkade schuin naar de overkant van de Nieuwe Maas kijkt, ziet er de SS Rotterdam liggen. Nog zo’n heerlijk Rotterdams kunstwerk. Dit voormalige cruiseschip van de roemruchte Holland-Amerika Lijn zou zijn laatste reis richting schroothoop maken. Tot het idee ontstond om er een drijvend hotel, club, restaurant en bar van te maken. Een lastige klus, die ondanks een heleboel tegenwind werd geklaard.

Hoewel Rotterdam enorm is veranderd, is het voor de bezoeker nog altijd geen gemakkelijke stad. Net als twintig jaar geleden moet je er moeite voor doen om haar te leren kennen. Maar juist daarom schrijf ik als reisjournalist liever over Marseille dan over St. Tropez, hou ik meer van Brooklyn dan van Manhattan en geef ik in Italië de voorkeur aan de scherpe kantjes van Turijn boven Florence of Venetië.

Eigenzinnige keuzes? Misschien. Maar zoals gezegd. Rotterdam is onder mijn huid gekropen en dat gaat nooit meer weg.

Eigen.Zinnig Rotterdam Reisjournalist Hans Avontuur schreef het al: ‘in Rotterdam krijg je juist níet wat je ziet’. Bezoek de SS Roterdam, de Machinist, de Schiecentrale of de Van Nelle Ontwerpfabriek. Ontdek het zelf. Bovendien op deze plattegrond een aantal tips.

3

a small hotel 6

café de witte aap

5 2 1

Suitehotel Pincoffs

64

Eigen.Zinnig

4

café rotterdam

Stroom

wijn of water

1 Suitehotel Pincoffs Kleinschalig hotel in monumentaal douanegebouw op de Kop van Zuid. Noem het contemporary chic: eigentijds met gevoel voor het verleden. 2-pk vanaf € 125, excl. ontbijt. www.hotelpincoffs.nl

4 Wijn of water Restaurant met loungeterras, gebouwd uit zeecontainers. Uitzicht op water en havens. Uiteraard bestel je op deze trendy plek in het Lloydkwartier vis, vis en nog eens vis. www.wijnofwater.nl

2 Stroom In dit voormalige elektriciteitshuis zien alle kamers er strak, eigentijds en anders uit. Flatscreens, iPod dockingstations, nespresso, etc. Midden in het Lloydkwartier. 2-pk vanaf € 110, excl. ontbijt. www.stroomrotterdam.nl

5 Café Rotterdam Voor het mooiste uitzicht op de skyline. Het café bevindt zich in de cruiseterminal met een aantal interessante buren: Hotel New York, Visrestaurant Las Palmas van Herman den Blijker en ‘De Rotterdam’, het prestigeobject van Rem Koolhaas dat in aanbouw is. www.caferotterdam.nl

3 A small hotel Zes designkamers met elk hun eigen sfeer in het culturele hart van Rotterdam: de Witte de Withstraat. Het pand werd enkele jaren geleden gerenoveerd. 2-pk vanaf € 125, excl. ontbijt. www.asmallhotel.nl

6 Café de Witte Aap Door lezers van Lonely Planet uitgeroepen tot beste kroeg ter wereld.

Het is een bruin café met kunstenaarssfeertje en gelegen in een van de leukste straten van Rotterdam: de Witte de With met hippe winkels, barretjes en galerieën. www.dewitteaap.nl

63

zinnig over… cultuur • ‘Ook fallussen houden van humor, soms lachen ze zich slap’ Karel Jonckheere

cultuur/// zin/onzin

• Het Van Gogh-museum in Amsterdam is met jaarlijks 1,7 miljoen bezoekers het meest bezochte museum van Nederland

Vlaams schrijver en dichter

• ‘Oorlog is de winterslaap voor de cultuur’ Friedrich Nietzsche Duits dichter en filosoof

• ‘Being good in business is the most fascinating kind of art. And good business is the best art’ Andy Warhol, kunstenaar

• ‘Vrouwen kijken alleen maar naar mannen om te zien of die hen wel bekijken’ Gerd de Ley, Vlaams schrijver

• ‘ De basis is de bal zo snel mogelijk onder controle krijgen zodat je iets meer tijd hebt om te kijken’ Johan Cruyff

• ‘Geheelonthouders hebben gelijk, maar alleen drinkers weten waarom’ Simon Carmiggelt, schrijver

voetballer en coach

• 2 7,2 miljoen mensen gingen in 2009 naar de bioscoop

65

2

1

2

cultuur/// spullen

KROONJUWEELTJE

Ontwerper Frederik Roijé liep stage bij grote namen als Piero Lissoni en Marcel Wanders. Sinds 2003 heeft hij zijn eigen studio in Amsterdam.

Het beroemde Droog Design nam hem op in de collectie. Met de kroonluchter ‘Rise of Flames’, gemaakt van gebogen metalen buizen, bracht hij de ‘chandelier’ weer terug naar onze tijd. www.roije.com

WIJZER BESLUIT Toen zijn studioklok naar beneden tuimelde, zag designer Sander Mulder hoe de doordraaiende urenwijzer patronen met de afgebroken twee wijzers vormde. Het concept voor ‘ContinueTime’ was geboren. De grootste wijzer zit vast aan het uurwerk en wijst de uren aan, de middelste de minuten en de kleinste de seconden. www.sandermulder.com

4 5

’s Avonds vanuit een vliegtuig zie je door kassen en snelwegen een continue deken van licht over het landschap. David Graas nam dit gegeven als uitgangspunt voor zijn tafellamp ‘Holland by Night’. Om de lamp te produceren, koos David voor zogenaamde ‘Rapid Manufacturing’: een vorm van dimensionaal printen. www.davidgraas.com

1

4

3

LEKKER KLEURTJE Slechte slapers moeten de blauwe kamer in het net geopende Pantone Hotel in Brussel eens proberen.

Volgens kleurpsychologen kalmeert en vertraagt die kleur namelijk.

Wie slaapt als een roos heeft de keuze: elk van de zeven verdiepingen is gebaseerd op een ander kleurenpalet van het bedrijf van de bekende waaier. www.pantonehotel.com

5

PLONZEN IN DE NATUUR De Dutchtub is een op hout gestookt buitenbad en werd ontworpen door de Arnhemse kunstenaar Floris Schoonderbeek. Het bad bestaat uit twee onderdelen. Een halve bol van gegoten polyester en de buitenboordspiraal waarin je het vuurtje stookt om water te verwarmen. www.dutchtub.com

onder redactie van// Meng

3

VERLICHT LANDJE

on

00

Eigen.Zinnig

67 Tekst// Rick Engelkes Beeld// Wouter van den Brink

dernemen 69 75 81 Moedig// Hollandse Helden

David overwint Goliath// Brandstofstrijd in Friesland

Rick Engelkes ‘Ik zie eerder kansen dan belemmeringen’ Op de lagere school was er wekelijks een toneeluitvoering. Ik probeerde elke keer mee te doen. Ik kwam er toen achter dat ik me in het acteren volledig kan uiten en laten gaan. Daar werd ik écht gelukkig van. Jaren later wilde ik me op de toneelschool inschrijven, maar dat werd thuis afgeraden. Om toch creatief bezig te zijn en buiten de geijkte paden te treden, koos ik voor de modeacademie. Vervolgens werkte ik twee jaar als ontwerper in Parijs. Daar leerde ik doorzetten en knokken voor werk. Maar ik bleef onrustig en wist dat ik nog niet op mijn plek zat. Ik werd toegelaten op de toneelschool en tegelijkertijd diende zich ook ‘Goede Tijden Slechte’ Tijden aan. Ik koos voor de praktijk, een goede leerschool trouwens.

Na vier jaar wilde ik mijn horizon verbreden. Het toneel bleek die volgende stap: ik werd bij het Haarlems Toneel aangenomen. Mijn

Verwonderlijk// Spijker koopt Saab

89

Visionar// G-Star werd wereldster

eerste eigen productie maakte ik samen met Isa Hoes: ‘De Minnaar’.

Daarna zijn er nog heel wat eigen projecten gevolgd.

Ik vind het leuk om het totaalconcept te beheren. Dat is wat ik nu doe met ‘Rick Engelkes Producties’. We maken theater, film en televisieproducties. Ik vind het belangrijk dat onze producties oorspronkelijk zijn en een eigen signatuur hebben. Ik wil niet herkauwen wat anderen al doen. Daarin ligt een grote uitdaging.

Mijn veelzijdigheid en ondernemerschap wordt niet door iedereen evenveel gewaardeerd. In Nederland willen mensen je in een hokje kunnen plaatsen, dat is overzichtelijk en minder bedreigend.

Dat spoort mij aan om het juist wel te doen. Ik wil mogelijkheden ontdekken en zie eerder kansen dan belemmeringen.

Eigen.Zinnig

123

Wie: Jasper Schuringa // Wat: Belet terrorist om een bom te laten afgaan in een van Amsterdam naar Detroit, kort voor landing

>

00

Eigen.Zinnig

Tekst// Joep Smaling Beeld// Fulco Smit Roeters

69

Ondernemen/// Helden

Uit Wikipedia: Een held is een bestaand, ďŹ ctief of historisch persoon die, wanneer geconfronteerd met gevaar en rampspoed, moed betoont en de bereidheid tot zelfopofferin zelfopoffering g voor een grotere zaak.

De personen in deze Hollandse heldenverhalen bestaan wel degelijk.

En hun zelfopoffering is verbluffend.

>>>

Wie: Paul de Waard // Wat: Neergeschoten door een Hells Angel toen hij een vrouw wilde redden /// Waar: AustraliĂŤ vliegtuig /// Waar: Vlucht 253 Wie: Arjan Erkel // Wat: Werkend voor Artsen Zonder Grenzen bijna twee jaar gegijzeld door rebellen /// Waar: De Russische deelstaat Dagestan

>>

Eigen.Zinnig

00

Ondernemen/// Helden

Nederland maakt kennis met een nieuwe held: Jasper Schuringa. Op de foto’s is ook te zien hoe terrorist Umar Farouk Abdulmuttalab wordt afgevoerd door de FBI.

Jasper Schuringa: ‘ik was vooral woedend’ De grootste dreiging van deze tijd is het internationale terrorisme en dan met name het radicaal-islamitische Al Quaida. Passagier Jasper Schuringa staat tijdens een vlucht naar Amerika oog in oog met een terrorist die, verpakt in explosieven, zichzelf wil opblazen in het vliegtuig. Schuringa voorkomt een bloedbad als hij de man zonder verder na te denken in diens stoel overmeestert: resoluut en nietsontziend. Hij redt honderden mensenlevens.

DELTA’S VLUCHT 253 VAN SCHIPHOL NAAR DETROIT HEEFT HONDERDEN PASSAGIERS AAN BOORD, ONDER WIE UMAR FAROUK ABDULMUTTALAB, een 23-jarige Nigeriaan en sympathisant van het beruchte terreurnetwerk van Osama Bin Laden. Zelfs zijn eigen vader wantrouwt de steeds radicalere opvattingen van zijn zoon, wat voor Abdulmuttalab aanleiding is te breken met zijn familie. De Nigeriaan zit op rij 19, dichtbij het raam.

Schuin achter hem op rij 20, aan de andere kant van het vliegtuig, zit de Nederlander Jasper Schuringa. De 32-jarige filmmaker is op weg naar familie, om samen vanuit de VS door te reizen naar Costa Rica.

Kort voor de landing in Detroit worden de inzittenden opgeschrikt door een knal. In zijn stoel

70

Eigen.Zinnig

is de Nigeriaan bezig om de explosieve, chemische verbinding pentriet te ontsteken, die hij heeft verstopt in zijn onderbroek. Schuringa ziet het gebeuren en aarzelt geen moment. Hij klimt over de rij stoelen (en de passagiers die daar zitten) in het midden van de kist en duikt op de Nigeriaan die zich nauwelijks verzet. Schuringa probeert met zijn handen de vlammen te doven terwijl hij de terrorist overmeestert.

Met hulp van vliegtuigpersoneel trekt hij de Nigeriaan uit zijn stoel, sleurt hem mee naar voren, waar de businessclass passagiers zitten en drukt hem tegen de grond. Nog steeds heeft niet iedereen in de gaten wat er is gebeurd, als Schuringa de terrorist ontkleedt en de explosieven aantreft. De terrorist trilt, lijkt in trance en verzet zich niet. Hij wordt vastgebonden en

Ondernemen/// Helden

Na het bekendworden van zijn actie was Jasper Schuringa binnen korte tijd ‘Breaking News’. CNN en andere grote nieuwsmedia introduceerden Jasper als ‘great Dutch hero’.

na de landing overgedragen aan de FBI. Schuringa is binnen minuten wereldnieuws. Kort na het incident geeft hij vanuit een tv-studio een exclusief interview aan CNN. ‘Was er een moment dat je twijfelde?’, is de vraag. ‘Geen moment,’ antwoordt hij. ‘Ik dacht nauwelijks na. Ik was vooral woedend en wilde het vliegtuig redden.’

De heldendaad van Schuringa frustreert Al Quaida dusdanig dat hij korte tijd onderduikt in een ‘safe house’ van de FBI. Inmiddels heeft de held zijn vrijheid hervonden en wil hij vooral gewoon doorgaan met een zo normaal mogelijk leven. Producent Eyeworks werkt met Schuringa aan een documentaire over de gebeurtenissen aan boord van vlucht 253.

Wie: Arjan Erkel // Wat: Werk door rebellen /// Waar: De Ru

Wie: Paul de Waard // Wat: Neergeschoten een Hells Angel toen hij een vrouw wilde

Eigen.Zinnig

71

Ondernemen/// Helden

Arjan Erkel: ik heb een enorme drang tot overleven Cultureel antropoloog Arjan Erkel wordt in augustus 2002 in het Russische Dagestan ontvoerd door islamitische rebellen. Hij verleent dan hulp aan Tsjetsjeense vluchtelingen namens Artsen Zonder Grenzen. Pas 607 dagen later komt hij vrij, dankzij uiteindelijk geslaagde onderhandelingen. Erkel is niet cynisch geworden en blijft zich inzetten voor een betere wereld.

ONTVOERINGEN VINDEN VAKER PLAATS IN 2002, IN DE RUSSISCHE DEELSTAAT DAGESTAN aan de grens met Tjetsjenië. Voordat Arjan Erkel door drie gewapende mannen wordt overmeesterd, zijn al enkele medewerkers van het Rode Kruis ontvoerd. Plus een paar agenten van de Russische geheime dienst die kennelijk vooral de hulpverleners in het gebied in de gaten moeten houden. De meeste gijzelaars worden vrij snel weer vrijgelaten. Behalve Erkel.

Lange tijd is het onduidelijk hoe het met Erkel gaat, waar hij zich bevindt en waarom hij is ontvoerd. De diplomatieke druk op de Russen neemt toe en als Poetin in 2004 wordt herkozen, komt er eindelijk schot in de zaak. In een artikel in de Washington Post wordt gesteld dat het vrijlaten van Erkel de geloofwaardigheid van de zichzelf democratisch noemende president in het westen zal vergroten. Enkele weken later is Erkel vrij, door tussenkomst van een vereniging van KGB-veteranen.

‘Ik zie mezelf meer als survivor dan als held. Ik heb een enorme drang tot overleven. Tijdens de gijzeling heb ik al mijn krachten aangewend om te blijven bestaan. Daardoor ben ik op veel gebieden sterker geworden. Toen ik gevangen zat, waren er natuurlijk wel momenten dat ik wanhoopte, bijvoorbeeld toen de ultimatumvideo moest worden opgenomen. Ik dacht: er komt nu hoe dan ook een einde aan deze ellende, goedschiks of kwaadschiks. Ik was er elke dag van

72

Eigen.Zinnig

bewust dat de dreiging van de dood reëel was. Als er iets fout ging in het onderhandelingsproces, zouden ze mijn keel doorsnijden, zoals met sommige gijzelaars in Irak is gebeurd. Ik heb ze gevraagd of ze me in dat geval door mijn hoofd wilden schieten.

Overleven was een kwestie van aanpassen. De gijzelnemers hadden een islamitische achtergrond. Het tonen van emoties werd gezien als een teken van zwakte. Ik moest mijn gevoelens beheersen, zonder dat ik ging geloven in dat masker van onkwetsbaarheid. Ik bleef uiteindelijk toch mezelf.

Voor de rebellen was ik aanvankelijk een personificatie van alles wat slecht was aan het westen. Bovendien dachten ze dat ik joods was, of een spion. Na een tijdje werd het ze duidelijk dat ik ook gewoon een mens was. Het contact werd beter en ik kreeg meer vrijheden.

Ik heb er veel van geleerd. Heldendom is betrekkelijk.

Iedereen denkt in de eerste plaats aan zichzelf. Mensen helpen anderen, omdat het henzelf een goed gevoel geeft. Dat geldt ook voor mij. Ik werk aan goede doelen, zoals ‘Malaria No More’ en ‘Stop Kindermisbruik’, omdat het hartstikke interessant en afwisselend is. Het is nuttig voor mezelf en anderen, dat vind ik een goede combinatie. Bovendien doe ik ook veel voor mezelf, zoals het geven van trainingen en workshops. Ik help mensen zich te ‘ontgijzelen’: je bevrijden van belemmeringen, in elke mogelijke betekenis.’

Ondernemen/// Helden

Paul de Waard maakt een lang revalidatieproces door. Een groot litteken op zijn borst resteert.

Paul de Waard: ik moest die vrouw helpen, simpel zat

In de ochtend van 18 juni 2007 wandelt de Nederlandse backpacker Paul de Waard door het Central Business District in Melbourne, Australië. Hij is op zoek naar een gelegenheid om een krantje te lezen met een kop koffie erbij. Enkele ogenblikken later ligt hij zwaargewond op straat; neergeschoten, evenals een jonge vrouw.

Een derde slachtoffer vindt de dood. Reden voor die plotselinge ‘turn of events’ is de heldendaad die hij verricht: een jonge vrouw in nood helpen.

De jonge vrouw toont foto’s van Paul de Waard, haar redder, die zwaargewond op straat ligt.

DE 31-JARIGE HELLS ANGEL CHRISTOPHER HUDSON HEEFT AL EEN PAAR DAGEN ACHTEREEN STEVIG GEDRONKEN wanneer hij besluit zijn vriendin aan haar haren de straat op te trekken om haar publiekelijk af te tuigen. Hudson, bepaald niet vies van misdaad, heeft al een hele reeks aan gewelddadige incidenten op zijn naam staan.

De schermutseling wordt gezien door Paul de Waard en advocaat Brendan Keilar, twee toevallige passanten die niets met elkaar te maken hebben. De Waard en Keilar besluiten tegelijk in te grijpen. Hudson is echter niet gecharmeerd van ongewenste inmenging, trekt zijn pistool en begint te schieten.

Advocaat Keilar wordt in zijn hoofd geraakt en is op slag dood. Ook de jonge vrouw en Paul de Waard worden in vitale organen getroffen, maar ze redden het. De Waard

heeft moeten vechten voor zijn leven en maakt een lang revalidatieproces door. Een groot litteken over zijn borst herinnert hem nog dagelijks aan het gebeuren. Een paar dagen na het incident geeft de schutter zichzelf aan.

Hoe hoog de rekening voor zijn actie ook is, De Waard zal het zo weer doen. Hij heeft geen seconde spijt gehad. Een held vindt hij zichzelf niet. Hij deed wat hij moest doen, vond hijzelf. Niets meer en niets minder.

Terecht ontvangt hij zowel in Australië als in Nederland een medaille voor heldenmoed. Het publiek draagt hem op handen, misschien wel omdat iedereen weet hoe gemakkelijk het is om weg te kijken en dat maar weinigen daadwerkelijk het lef hebben om in te grijpen. Paul de Waard heeft dat lef wel. En dat heeft hij geweten ook.

Eigen.Zinnig

73

Tekst// Niek Schenk Beeld// Stephanie Grätz

Stel: je brengt een zéér schone brandstof op de markt, voor 1 euro per liter. Dan krijg je bij iedereen de handen op elkaar. In elk geval bij de overheid en de milieubeweging. Maar niets van dit alles.

Vader en zoon Aberson, de uitvinders uit Friesland, worden nog dagelijks tegengewerkt.

Stug vechten ze door.

00

Eigen.Zinnig

75

Ondernemen/// Koolzaadolie

Hoe vader en zoon Aberson, uitvinders uit Friesland, het tegen de gevestigde orde blijven opnemen

Ondernemen/// Koolzaadolie

Ronald weet nog goed hoe hij ruim tien jaar geleden bij zijn vader kwam met een idee: ‘Ik heb iets interessants voor de toekomst: koolzaadolie als vervanging van diesel.’

Natuur en stilte overheersen in Boijl, een gehucht op de grens van Drenthe en Friesland. Schapen en paarden in grasgroene weiden, met oude bomen omzoomde klinkerwegen en statige boerderijen zo ver het oog reikt; een betere plek voor een groen initiatief is nauwelijks denkbaar. Hier ontwikkelden vader en zoon Aberson een energiebron waarvan, in hun ogen, het milieu en de economie alleen maar kunnen profiteren. Pure Plantaardige Olie (PPO), verkregen uit koolzaad, als de ideale brandstof voor personenauto’s, trucks en tractors. Een veelbelovend initiatief, maar al jaren worden vader Hein (71) en zoon Ronald Aberson (45) bij hun plannen gehinderd.

De machtige overheid voorop, maar ook de auto-industrie en zelfs de milieubeweging zitten hen dwars. Intussen geven vader Hein en zoon Ronald niet op. Sterker nog, telkens weer komen zij alleen maar sterker uit de strijd.

‘Het doorzettingsvermogen zit bij ons blijkbaar in de genen,’ bekent Ronald Aberson, terwijl hij zijn handen door zijn woelige haardos haalt. ‘Hoe meer ze ons tegenwerken, des te sterker wij ons vervolgens opnieuw in de strijd werpen.’ Ronald weet nog goed hoe hij ruim tien jaar geleden bij zijn vader kwam met een idee dat het tweetal tot op de dag van vandaag bezighoudt. ‘Ik heb iets interessants voor de toekomst,’ zei ik toen. ‘Koolzaadolie als vervanging van diesel!

Je kunt het gewoon in Nederland telen en door het te persen, blijft er voor één derde olie over. De rest is te gebruiken als plantaardig eiwit voor veevoer. Het is een prima vervanging voor de soja die Europese veevoederfabrikanten elk jaar met enorme hoeveelheden uit met name Zuid-Amerika importeren.’

Duizenden dieselauto’s op PPO

Het plan van Ronald leek redelijk eenvoudig te realiseren. ‘Ik werkte destijds in Duitsland en daar reden in 1999 al duizenden dieselauto’s op PPO, mede geholpen door accijnsontheffing voor deze milieuvriendelijke brandstof. Waarom zou dat in Nederland niet kunnen?’ Maar het plan van de familie Aberson ontaardde in een

76

Eigen.Zinnig

strijd tegen machtsblokken. Vader Hein: ‘We moesten gaan praten met autofabrikanten, oliemaatschappijen en de overheid. Want een nieuwe energiesoort krijgt uiteraard met wetgeving te maken. Vanaf dat moment ontdekten we dat Nederland eigenlijk heel erg dichtgetimmerd is en weinig ruimte laat voor nieuwe initiatieven.’

Vader Hein besefte dat steun uit Den Haag van essentieel belang was. Hij belde naar het ministerie van Financiën met de vraag of ook in Nederland ontheffing mogelijk zou zijn. Het antwoord van een hoge ambtenaar was overduidelijk: ‘Meneer, we zitten hier om te heffen, niet om te ontheffen.’ Aberson richtte vervolgens zijn pijlen op de Tweede Kamer, wat wel succes had. VVD en PvdA bleken enthousiast en in 2003 leidde een motie tot een accijnsontheffing tot en met 2010.

De toenmalige staatssecretaris Wouter Bos vond ook dat het initiatief moest worden ondersteund. Waarna een aantal Groningse boeren al even enthousiast reageerde en de familie Aberson vroeg om een persmolen te bouwen in Delfzijl. Die staat er sinds 2005 en later kwam er nog een grotere molen in Harlingen bij. De boeren leveren het koolzaad aan en maken er veevoer van. Het bedrijf Solar Oil Systems van de familie Aberson gebruikt de olie uit de koolzaadpersing om deze als autobrandstof op de markt te brengen.

Overijverige douaneambtenaar

Ogenschijnlijk een bewonderenswaardig initiatief, maar een overijverige douaneambtenaar dacht daar anders over. Ronald: ‘Het optreden van die man heeft ons miljoenen liters omzet gekost.

Blijkbaar gefrustreerd omdat zijn dienst weinig werk meer heeft sinds het openstellen van de grenzen, zat hij ons voortdurend dwars. Dit mocht niet, dat mocht niet, we werden er helemaal horendol van. Keer op keer moesten we onze activiteiten staken. Drie, vier jaar geleden stortte ons bedrijf daardoor als een kaartenhuis in. Bij elke controle werden weer nieuwe dingen gevonden, waardoor wij volgens die man niet aan de regelgeving zouden voldoen. Het lukte hem om anderhalf jaar lang onze productie stil te leggen. Het probleem van de ambtenarij

Het antwoord van een hoge ambtenaar was overduidelijk: ‘Meneer, we zitten hier om te heffen, niet om te ontheffen’ 1 euro per liter

Sinds mensenheugenis kunnen dieselmotoren op plantaardige olie rijden. ’s Werelds eerste dieselmotor, een uitvinding van Rudolf Diesel, reed al op notenolie. Maar om de moderne dieselmotor geschikt te maken voor PPO, is wel een aanpassing nodig. Het bedrijf SolarOil Systems van de familie Aberson heeft deze ingreep ontwikkeld voor auto’s die zijn voorzien van een Bosch brandstofpomp. Het gaat dan ook vooral om trucks en bussen van Mercedes-Benz en personenauto’s van de Volkswagen-groep (VW, Seat, Skoda en Audi). De kosten van de ombouw variëren van 3000 euro voor personenauto’s, tot ruim 5000 euro voor trucks en bussen. Daar tegenover staat de lage brandstofprijs van ongeveer een euro per liter. In elke omgebouwde auto kun je ook nog steeds gewone diesel tanken.

Eigen.Zinnig

77

Ondernemen/// Koolzaadolie

Rechts: vader en zoon Aberson in Friesland.

In Nederland rijden nu zo’n 1000 auto’s op PPO rond.

‘Toen de grote pers klaar was, heb ik nachten lang op een matrasje ernaast geslapen’

is dat men te veel in hokjes denkt. En men is blijkbaar heel erg bang om belastinginkomsten te missen. Het is zo ongelofelijk onrechtvaardig.

Want we zetten ons niet alleen in voor het milieu, maar ook voor de werkgelegenheid in deze regio. We creëren banen en stimuleren de lokale economie. Dat is hard nodig, anders worden de mensen in dit deel van het land steeds armer.’

Verrassend genoeg is zelfs de milieubeweging tegen het project van de familie Aberson. Ronald: ‘Milieudefensie, GroenLinks, ze verwijten ons dat er kostbare landbouwgrond of natuur verloren gaat door de koolzaadteelt. Onzin! Als je 2,5 procent van de Europese landbouwgrond reserveert voor koolzaad, hoef je nooit meer soja voor het veevoer te importeren. Die soja komt nu uit Zuid-Amerika, van gebieden waar tropisch regenwoud is gekapt. Dàt is pas rampzalig voor het milieu!’

Er zijn dagen geweest dat de familie Aberson de moed bijna opgaf. ’Natuurlijk heb ik er wel eens aan gedacht om ermee stoppen,’ bekent Ronald. ‘Maar alles wat we hebben, zit in dit project. Voor ons is er geen weg terug. We hebben alles ervoor gegeven. Toen die grote pers bijna klaar was, heb ik nachtenlang op een matrasje ernaast geslapen. Om te controleren of hij wel goed functioneerde. Toen minister Veerman hem kwam openen, bleek de installatie toch niet helemaal in orde. Het ding weer helemaal uit elkaar gehaald. Had ons 150.000 euro gekost. Ik werkte in die tijd meer dan twaalf uur per dag.

Was op een gegeven moment echt total loss.’ De tegenwerking raakt Ronald af en toe wel diep in zijn ziel: ‘Het pleegt een ware aanslag op je. Maar je moet oppassen dat je niet gestrest raakt door al die tegenslagen. Je moet er vooral voor waken dat je gezond blijft.’

Overheid & Lobbyisten

Vader Hein maakt zich er nog steeds boos over: ‘De overheid wil de energie beheren en doet dat met een omvangrijk stelsel van accijnzen en regelgeving. En de oliemaatschappijen en de energiebedrijven hebben lobbyisten in de politiek die dit soort

78

Eigen.Zinnig

initiatieven dwarsbomen. De geldende richtlijnen zijn gebaseerd op de bestaande activiteiten en dat maakt het voor nieuwe spelers knap lastig. Intussen mag de gevestigde orde vervuilend blijven produceren, want zij hebben de macht in handen. ‘De grote jongens sponsoren ook wetenschappelijke studies aan universiteiten, waarna die wetenschappers de beleidsmakers moeten adviseren.

De directies van de oliemaatschappijen zitten steevast in allerlei adviescommissies voor het regeringsbeleid. Werkelijk, ze zijn zo dominant. En samen met de auto-industrie is het twee handen op één buik. We hebben contact gehad met autofabrikanten, maar ze geven geen garantie meer als wij de auto’s op PPO hebben aangepast. We hebben aangetoond dat de auto’s van de Volkswagen-groep uitstekend op PPO kunnen rijden. We hebben dat ook aan Pon, de Nederlandse importeur van die merken laten zien en ook zij waren overtuigd. Maar zij zagen het niet zitten om met ons verder te gaan.

Teruggefloten door de fabriek, zo gaat dat.’

Gevolg van alle tegenwerking is dat er nauwelijks PPOtankstations in Nederland zijn. ‘In Duitsland hebben ze er 600,’ zegt Ronald. ‘Gelukkig hebben de meeste van onze klanten een pomp bij hun eigen bedrijf. Dat is wel zo makkelijk.’

Ondanks alles zijn vader en zoon Aberson trots op wat tot nu toe is bereikt. Ronald: ‘Alleen al in Harlingen produceren we nu 30 miljoen liter PPO per jaar. In Nederland rijden een kleine duizend auto’s op PPO rond. Daarvan zijn er 300 door ons aangepast.

We hebben veel tevreden klanten. Er rijden vrachtwagens van McDonald’s op PPO, maar ook van Sita en de milieudienst Groningen. En voor busmaatschappij Veolia hebben wij drie bussen aangepast. Op dit moment zijn we in gesprek met grote wagenparkbeheerders. Die proberen de CO2-uitstoot te reduceren en willen wel meer dan 200 van hun auto’s op PPO laten rijden. Maar we moeten eerst afwachten of een langere periode van accijnsontheffing ons is gegund.’

Ondernemen/// Koolzaadolie

Waarom is koolzaad schoner?

In vergelijking met gewone diesel leidt PPO in theorie tot een maximaal 4% hoger verbruik.

Maar omdat de PPO circa 10% gebonden zuurstof bevat, is de verbranding optimaal en is er in de praktijk nauwelijks sprake van een hoger verbruik. De winst voor het milieu is evident. In vergelijking met gewone dieselolie leidt PPO tot minimaal 60% minder CO2-uitstoot, 50% minder roetuitstoot en 50% minder fijnstofdeeltjes.

PPO is niet explosief, moeilijk ontvlambaar en snel biologisch afbreekbaar. Het is onschadelijk voor de gezondheid en van alle brandstoffen is PPO het minst kankerverwekkend.

Pure plantaardige olie waaronder koolzaadolie kan in Europa volop worden geteeld.

Het humusgehalte in de grond neemt sterk toe na koolzaadteelt. Fauna en flora krijgen nieuwe impulsen.

Koolzaad levert 33% op aan olie, dat is ongeveer 1500 liter/hectare. De rest kan worden gebruikt voor veevoer en kan zo de (genetisch gemodificeerde) soja uit Zuid-Amerika volledig vervangen als diervoeder. Meer info: www.solaroilsystems.nl

Eigen.Zinnig

00

Dwerg koopt reus Reconstructie hoe (en waarom) Victor Muller Saab kocht

In Zweden wordt hij gevierd en op handen gedragen. Het lukte Victor Muller uit Nederland eigenhandig om autofabrikant Saab van de ondergang te redden.

Toch wordt hij in eigen land nog vaak verguist. Waarom eigenlijk? Een portret van een gedreven verkoper die altijd z’n kop boven het maaiveld zal uitsteken.

Het is ijzig koud in Nederland als Victor Muller eind januari 2010 de harten van vele Zweden doet smelten. De Spykertopman (51) heeft zojuist bekend gemaakt dat zijn onderneming een overeenkomst heeft gesloten met het almachtige General Motors: Saab zal niet worden ontmanteld, maar in Nederlandse handen overgaan. Saab heeft opeens weer een toekomst. Duizenden Zweedse banen zijn daarmee voorlopig gered. Waar in de voorbije maanden de grote Formule 1 baas Bernie Ecclestone terugdeinsde, beet Victor Muller door. Wie dacht dat het na het kopen van een Formule 1 renstal niet meer gekker kon, heeft zich vergist.

Time Line 00

Eigen.Zinnig

noVemBeR 2008

De retorisch begaafde Muller weet wat hem bij de persconferentie in Stockholm te doen staat. ‘Hoe kan het dat een piepklein bedrijf het Zweedse Saab overneemt?’, vraagt hij de pers. Muller geeft zelf het antwoord: ‘Het zijn abnormale tijden in de auto-industrie, waarin ongebruikelijke transacties plaatsvinden.’ De perfecte storm in de auto-industrie heeft het mogelijk gemaakt. Muller heeft ook het perfecte medicijn voor Saab, dat twintig jaar onderdeel is geweest van een stroef opererend megaconcern: ondernemerschap.

Zijn ondernemerschap.

De auto-industrie en de financiële wereld kijken met grote

General motors kondigt dramatisch slechte cijfers aan. Het verlies in het laatste kwartaal ($ 4,2 miljard) is twee maal zo slecht als analisten voorspellen. Het bedrijf heeft hulp nodig met de overheid. Gm zal automerken moeten afstoten. Hummer staat al een tijdje in de etalage, Pontiac, Saturn en Saab zouden ook weg moeten.

voor mij, waar ook ik een aantal dagen omheen draai alvorens ik er ‘een goed gesprek’ over aansnijd. Een goed gesprek over ‘ik heb eigenlijk geen zin, maar ben bang je teleur te stellen’, ‘zoals jij me aanraakt kom ik nooit

Ik heb allang begrepen dat om de man de man te laten zijn, en mezelf de vrouw te laten zijn, een beetje verzwijgen op zijn tijd alleen maar goed is, om al die misverstanden tussen die mannelijke en vrouwelijke hersenen

Geheime dienst

verbazing naar de deal. Niemand die het begrijpt. Wat heeft Spyker met Saab te winnen? Spyker produceert enkele tientallen auto’s per jaar. Met de hand. Het bedrijf heeft in zijn tienjarige bestaan nog geen cent winst gemaakt, integendeel.

Wat voor synergie kan een zwaar verlieslatende bouwer van exclusieve sportauto’s behalen op een samensmelting met het veel grotere Saab? Niemand die het weet. Muller heeft het over Saab deurklinken en handschoenenkastjes die ook voor de Spykers kunnen worden gebruikt. En het wereldwijde dealernetwerk van Saab, dat Spyker veel voordeel zal opleveren. Het zijn argumenten die niet kunnen overtuigen.

deCemBeR 2008

Bijna was de deal niet doorgegaan. De Zweedse geheime dienst Säpo en ook de Amerikaanse FBI zijn zich in december 2009 met de vreemde transactie gaan bemoeien. Ze menen dat er een curieuze investeerder achter Muller staat: Vladimir Antonov, de 35-jarige Russische eigenaar van de Litouwse Snorasbank.

Antonov heeft de bank zeven jaar eerder op 28-jarige leeftijd overgenomen. Normale mannen van 28 jaar zijn geen eigenaar van een bank. Antonov is overduidelijk iemand die lef heeft en risicco’s durft te nemen. Van dat soort mensen is Muller doorgaans gecharmeerd. Hij ziet zichzelf ook als iemand die ruimschoots boven de grijze middelmaat uitsteekt en dat doet hij ook.

De Zweedse inlichtingendienst koestert echter ‘zware verdenkingen van economische criminaliteit, witwaspraktijken en connecties met misdaadorganisaties’ tegen de Russische ondernemer.

Antonovs vader is een jaar eerder in het gezelschap van een lijfwacht voor zijn huis neergeschoten. Volgens de Russische media hield de moordaanslag verband met een mislukte vastgoedtransactie van vader en zoon. Een naar Nederlandse maatstaven gemeten nogal onalledaags familietafereel.

81

Ondernemen/// Spyker/Saab

‘Zijn bravoure is onverminderd groot.

Hij gaat van Saab weer een succes maken’ Vladimir Antonov deed in 2007 zijn intrede bij Spyker, toen hij het bedrijf na een rampzalig avontuur in de Formule 1 met een investering van 30 miljoen euro van de ondergang redde. Wie Antonov precies is, weet niemand in Nederland. De Rus was al actief als sponsor in racewereld, zoveel is bekend. Via het Spyker raceteam dat actief is in de Le Mans series, legt Muller contact.

Voormalig partner en medeoprichter van Spyker, Maarten de Bruijn: ‘Je zag in de fabriek plots van die foute figuren rondlopen, met veel goud en leren jasjes.’

De FBI brengt in december 2009 General Motors op de hoogte van Mullers Russische connectie. De Amerikanen staken onmiddellijk de onderhandelingen.

De Spyker-topman moet snel reageren, wil hij niet met zijn bod in de grindbak belanden. Hij zal Antonov moeten uitkopen.

Zelf heeft hij al lang niet meer de middelen om dat te kunnen financieren, en toch speelt hij het klaar. Waar hij het geld vandaan heeft, maakt hij niet openbaar.

Met als gevolg dat de geruchten blijven circuleren dat Antonov nog steeds de man is die achter de schermen de Nederlandse ondernemer van geld voorziet.

het amerikaanse Huis van afgevaardigden leent Gm en Chrysler 14 miljard om de zaak te redden. Ford krijgt geen geld omdat het er iets beter voor lijkt te staan.

Eigen.Zinnig

00

tekst// Erik Smit

ook niet een van mijn favoriete onderwerpen.

Eenmaal thuis aangekomen wil het me in bed nog wel eens gebeuren dat ik aan de boodschappen, de telefoontjes, de voorbereidingstijd voor de kip in de oven en de combinatie van dat wat

Ondernemen/// Spyker/Saab

Victory for Victor Na intensief onderhandelen sleept Muller Saab uit het vuur. Spyker betaalt General Motors uiteindelijk 74 miljoen euro in contanten en 326 miljoen euro in preferente aandelen. De cash komt van Tenaci Capital, een speciaal opgericht investeringsvehikel van Muller. Een Zweedse journalist

‘Vrienden typeren Victor muller als vindingrijk en avontuurlijk. een zeer intelligente, welbespraakte, humoristische man. een geweldige verhalenverteller. een briljant verkoper vooral’ vraagt Muller na de aankondiging van de overname op de grote persconferentie in Stockholm hoe hij de deal heeft gefinancierd. Zit Antonov er soms nog achter? De nieuwe eigenaar van Saab gaat er niet op in. Hij heeft het over ‘verschillende bronnen’ waaruit hij funding heeft gekregen. Bronnen

BeGin 2009 00 82

Eigen.Zinnig Eigen.Zinnig

die zich ‘achter hem’ bevinden.

Geen details, geen namen. ‘Ik ben de investeerder, ik heb mijn eigen funding.’

Een week later ontmoet hij de werknemers die hij voorlopig van een baan blijft voorzien. In Trollhättan, een kleine provinciestad 75 kilometer boven Götenborg. Muller wordt op het lokale vliegveldje afgehaald door een chauffeur in een gloednieuwe Saab 9-5. Subtiel gebaart hij de chauffeur dat die op de passagiersstoel mag plaatsnemen. Muller rijdt zelf in de Saab naar het Saab-museum in Trollhättan waar zich naar schatting drieduizend mensen hebben verzameld om de nieuwe eigenaar van hun Saab te begroeten. Enkelen dragen een spandoek met zich mee waarop met dikke letters ‘Victory for Victor’ is geschreven. Victor Muller is hun redder, hun held. Zonder hem was de fabriek ontmanteld, waren ze hun baan kwijt ge-

weest. Zonder de Nederlandse ondernemer was er een uniek stuk Zweedse industriële traditie verloren gegaan. De reserveringen die verschillende financiële analisten bij de financiering van de overname hebben, kan in Zweden de vreugde om de redding van het concern niet verstommen. Muller is ‘verbijsterd’ over het warme welkom dat hem in Zweden ten deel valt.

De grote verkoper door mike ottink

Gm kondigt zware bezuinigingen aan. overal in de wereld sluiten fabrieken, worden automerken afgestoten. over de verkoop van Saab moet snel duidelijkheid komen. enkele duizenden banen, vooral in Zweden, staan op de tocht. in maart wordt voor Saab surseance van betaling aangevraagd.

inparkeren ook niet een van mijn favoriete onderwerpen. Eenmaal thuis aangekomen wil het me in bed nog wel eens gebeuren dat ik aan de boodschappen, de telefoontjes, de voorbereidingstijd voor de kip in de oven en

altijd trouw ben, is seks een kwetsbaar onderwerp voor mij, waar ook ik een aantal dagen omheen draai alvorens ik er ‘een goed gesprek’ over aansnijd. Een goed gesprek over ‘ik heb eigenlijk geen zin, maar ben bang je

oven en de artisjok pruttelt op het vuur).

Ik heb allang begrepen dat om de man de man te laten zijn, en mezelf de vrouw te laten zijn, een beetje verzwijgen op zijn tijd alleen maar goed is, om al die misverstanden

120 miljoen verlies

Boven het maaiveld

‘Een huzarenstukje,’ noemt Jan Peter Balkenende het welslagen van de overname door Spyker tijdens zijn wekelijkse praatje met de pers. ‘Een bewijs van ondernemerschap. Je moet nogal lef hebben om het te doen.’ De CDA-premier, zelf een groot liefhebber van mooie en snelle auto’s, is al jaren een bewonderaar en vriend van de Spyker-topman. In Nederland is hij een van de weinige.

Over tien jaar ziet Muller Saab als een ‘premiummerk met een eigen gezicht dat zich tussen BMW en Audi heeft geschaard’. Mullers goed gearticuleerde belofte klinkt prachtig, maar wordt in Nederland met veel cynisme ontvangen. Het grote wantrouwen jegens zijn persoon is zelfs na de miraculeuze overname van Saab nog lang niet uit de lucht. Muller wil respect en dat is precies wat hij in zijn vaderland nauwelijks krijgt. Nederlanders zijn veelal te nuchter voor larger than life-figuren als de Spyker-topman.

Maar er speelt iets meer. De topman heeft de laatste jaren al vele beloften gedaan, vooral aan zijn aandeelhouders. Commercieel en financieel is het Spyker-avontuur echter een zichzelf voortslepend drama. Vanaf het moment dat de productie in 2000 op gang is gekomen, heeft het bedrijf 204 auto’s geproduceerd. Dat getal wordt geflatteerd door de tellingen van herstelde crashtest-bolides die ook als een productie-eenheid worden meegerekend. Op een totale omzet van 54 miljoen euro is er sinds 2000 een verlies geleden van 120 miljoen euro. Op elke Spyker die uit de productielijnen rolt, moet het bedrijf 585 duizend euro toeleggen.

Deze cijfers zouden de meeste ondernemers tot enige bescheidenheid manen. Zo niet Victor Muller. Zijn bravoure is onverminderd groot. Hij gaat van Saab weer een succes maken.

Vrienden typeren Victor Muller als vindingrijk en avontuurlijk.

Een zeer intelligente, welbespraakte, humoristische man.

Een geweldige verhalenverteller. Een briljant verkoper vooral. Toch heeft hij in Nederland grote moeite om zichzelf aan de man te brengen. Muller is het gezicht van Spyker, maar zijn jongensachtige gezicht wekt slechts bij weinigen sympathie op. Door zijn montuurloze bril kijkt hij hautain de wereld in. Wanneer Muller zijn mond opent, is er nooit het geringste spoortje van twijfel te horen en hij praat op bekakte toon. ‘Ik ben geboren met te veel zelfvertrouwen,’ zegt Muller over zichzelf.

Megalomaan of narcistisch zeggen anderen.

De afgelopen jaren moest de geboren Amsterdammer het veelvuldig in de Nederlandse pers ontgelden. ‘Journalisten zijn azijnpissers die er niets van snappen.’ Muller laat weinig gelegenheden onbenut om zijn walging te uiten voor de in zijn ogen typisch Nederlandse nivelleringsmentaliteit.

Elk hoofd dat zich in de lage landen boven het maaiveld uitsteekt, wordt er zonder meer afgehakt, is zijn stellige overtuiging. Dat van hem voorop.

Muller heeft het zichzelf ook niet makkelijk gemaakt. Hij heeft zich met Spyker ge-

medio 2009

nesteld in het deel van de economie waar de calvinistische Nederlander het traditiegetrouw moeilijk mee heeft: de productie van extreem luxe en overbodige goederen.

Muller speelt in op de wereldwijd groeiende behoefte aan ‘ conspicuous consumption’ (opvallende consumptie). De Noors-Amerikaanse econoom en socioloog Thorstein Veblen muntte deze term in 1899 in zijn boek ‘The Theory of the Leisure Class’. Veblen doelde daarbij op de typische gedragingen van de nouveau riche van die tijd die door narcistische consumptiepatronen hun eigen successtatus bevestigd willen zien. Muller snapt de drijfveren van de hedendaagse nouveau riche als geen ander.

Begrijpelijk, want hij maakt er zelf al vele jaren deel van uit.

Muller was als jongeman al een bohémien. Hij studeerde rechten in Leiden en was lid van het studentenkorps Minerva. Maar Muller was anders. Volgens zijn studievrienden toonde hij nauwelijks enig maatschappelijk engagement en was hij niet sportief. Hij was boven alles een uitbundige persoonlijkheid met een bijzondere smaak voor het leven.

En ook toen was de auto - een Lancia - voor hem hét vehikel om zich van de grijze massa te onderscheiden.

Gm komt tot een overeenstemming met het Canadese bedrijf in auto-onderdelen manga om 55% van opel te verkopen. Voor Saab heeft zich een koper gemeld, het Zweedse Koenigsegg.

Eigen.Zinnig Eigen.Zinnig

00 83

Ondernemen/// Spyker/Saab

Van advocaat tot ondernemer

‘Subtiel gebaart hij de chauffeur dat die op de passagiersstoel mag plaatsnemen. Muller rijdt zelf in de Saab naar het Saab-museum in Trollhättan.’

eind 2009 00 84

Eigen.Zinnig Eigen.Zinnig

Gm besluit opel toch niet te verkopen. Het economisch klimaat lijkt beter te worden. Wel zullen er 10.000 mensen bij opel hun baan verliezen. Koenigsegg is afgehaakt voor Saab.

Na zijn studie gaat Muller werken voor het Amsterdamse advocatenkantoor Caron & Stevens. Op 28-jarige leeftijd besluit hij dat hij niet langer als advocaat aan de zijlijn wil staan, maar daadwerkelijk een speler wil worden. Wanneer offshorebedrijf Heerema - zijn grootste klant - hem een baan aanbiedt, hoeft hij dan ook niet lang na te denken. Hij wordt er medeverantwoordelijk voor het fusieen overnamebeleid. Hij vliegt de wereld over in privé-straalvliegtuigen en doet grote deals. Muller is dan volgens eigen zeggen in ‘de wereld van Peter Stuyvesant’ beland.

Muller heeft nog grotere ambities.

Hij wil ook zelf als ondernemer actief worden. Zijn oog valt op een bedrijfsonderdeel van Heerema: het IJmuidense berg- en sleepbedrijf Wijsmuller. Met de steun van enkele goed bevriende investeerders koopt hij het bedrijf en maakt er in 1999 - als hij Wijsmuller aan het Deense Maersk verkoopt - zijn eerste grote financiële klapper mee. Niet veel later brengt hij ook het kledingmerk McGregor naar de beurs. In 2004 zegt hij tegen het zakenblad Quote dat zijn successen als zakenman hem dan in totaal 35 miljoen euro hebben opgeleverd.

Het grootste deel van dat vermogen zet hij in om de eerste Nederlandse fabriek voor supersportauto’s op te zetten.

Maarten de Bruijn heet de jonge ingenieur die Muller eind jaren negentig van het Gelderse platteland plukt om zijn droom te verwezenlijken. De Bruijn - afkomstig uit het buurtschap Joppe -

deCemBeR 2009

autofabrikant Spyker laat Gm weten dat het Saab wil overnemen.

Ikzelf ben een uitstekend voorbeeld van mijn vrouwelijke overvloeden en

Ambacht vs glamour werkt al jaren in een kapschuur bij zijn ouderlijk huis aan een zelf ontworpen sportauto. Aanvankelijk ziet Muller weinig in de knutselaar De Bruijn, maar nadat deze hem steeds weer vooruitgang in zijn project laat zien, besluit Muller zijn droom te omarmen.

De droom moet een welluidende naam krijgen, vindt Muller. Hij wil zijn geld wel in een sportauto stoppen, maar het kan pas echt iets worden als daarmee een mooi merk wordt opgebouwd. Wie precies met het idee is gekomen, zal mogelijk nooit helemaal duidelijk worden. Zowel Muller als De Bruijn clai-

‘een huzarenstukje,’ noemt jan Peter Balkenende het welslagen van de overname door Spyker tijdens zijn wekelijkse praatje met de pers

men dat ze met het roemruchte auto- en vliegtuigmerk Spijker zijn aangekomen.

Het bedrijf is in 1925 ten onder gegaan, de rechten op het gebruik van de naam blijken braak te liggen en Muller slaat toe. In een handomdraai heeft de Joppense sportauto van Maarten de Bruijn zich verzekerd van een rijke historie en daarmee een rijke bron voor marketingtoepassingen.

Het aloude Spijker wordt in het meer internationaal ogende Spyker veranderd en daarmee is het spel op de wagen. De Bruijn ontfermt zich over ontwerp, techniek en productie, Muller is vooral verantwoordelijk voor de marketing. En die krijgt al snel de overhand. Het is zijn geld dat in het bedrijf wordt gepompt, dus hij bepaalt. Daar gaat het mis. De Bruijn wil het liefst gestaag het automerk opbouwen, zijn partner kan het niet snel genoeg gaan. Muller wil elk jaar een nieuw model presenteren, hij wil racen, hij wil glamour en hij wil een beursnotering.

In mei 2004 is dat laatste een feit. Het is de eerste beursgang in Amsterdam, sinds World Online op 17 maart 2000 een notering verkreeg. Voor De Bruijn gaat het allemaal te snel, hij stapt een jaar later uit Spyker en laat Muller met pijn in zijn hart achter met zijn droomauto.

De beursnotering brengt Spyker weinig plezier. Opeens moet het bedrijf transparant zijn. Spyker komt onder een vergrootglas te liggen. Zichtbaar worden de problemen met de productie en de kwaliteit van de wagen.

Over het vertrek van De Bruijn wordt in eerste instantie gejokt en de pers krijgt er weer lucht van. De toch al matige belangstelling van beleggers voor het automerk neemt verder af en de koers daalt. De resultaten worden er in de tussentijd niet beter op.

Muller blijft ondanks de problemen jagen op internationale geloofwaardigheid. Hij weet op wonderbaarlijke manier de Spyker in enkele Hollywood films te krijgen, waaronder Basic Instinct II. De koers veert zelfs op tot recordhoogten als het nieuwste model de SuperSUV D8 Peking to Paris op de autosalon in

BeGin janUaRi 2010

Genève wordt gepresenteerd.

Eind 2006 vindt Muller dat Spyker klaar is om zich op het wereldpodium van de Formule 1, de grootste kijksport op aarde, te begeven.

Het wordt een rampzalig avontuur. Muller en zijn nieuwe partner - internetmiljonair Michiel Mol - gaan al snel rollebollend door de pitsstraat. De prestaties van het team zijn om te huilen. Legendarisch is het tankincident waarbij coureur Christian Albers met tankslang en al wegrijdt.

De chaos binnen het bedrijf is compleet.

Spyker heeft ook nog eens grote moeite met het doen van betalingen. De verhalen van ontevreden crediteuren verschijnen

‘Zijn bravoure is onverminderd groot. Hij gaat van Saab weer een succes maken’

met steeds grotere regelmaat in kranten en tijdschriften. Financiële analisten, voorzover die het bedrijf nog volgen, kunnen geen soep meer maken van de ondoorzichtige brei van incoherente activiteiten. In mei 2007 wordt het Muller - die wederom met zijn beschuldigende vinger nadrukkelijk richting media wijst - te veel; hij treedt terug als topman van Spyker en Mol neemt over. Maar die laatste vertrekt een half jaar later, waarna Muller opnieuw CEO wordt.

de onderhandelingen met Spyker zijn nog gaande, maar er heeft zich een nieuwe kandidaat voor Saab gemeld: Formule 1-baas Bernie ecclestone.

Hij wordt gezien als een serieuze kandidaat.

Ikzelf ben een uitstekend voorbeeld van mijn vrouwelijke overvloeden

Eigen.Zinnig Eigen.Zinnig

00 85

bestanddelen’ nog altijd trouw ben, is seks een kwetsbaar onderwerp

Ondernemen/// Spyker/Saab

Bijna ondergang Hoewel Spyker in de pers zwaar onder vuur ligt en er financieel grote zorgen zijn, doet Muller privé alsof er niets aan de hand is. Hoewel hij ook persoonlijk is overladen met schulden, profileert hij zich bij een select publiek met de aankoop van een Ferrari 250 Monza Scaglietti Spyder. Geschatte aanschafwaarde van zijn nieuwe pronkstuk: 3 miljoen euro. Vrienden en zakelijke bekenden die goed bekend waren met de financiële situatie in huize Muller, fronsten het voorhoofd.

Hoe kon Muller zich deze aankoop in hemelsnaam veroorloven? Niet veel later blijkt dat hij ook nog eens het voormalige jacht van de miljardair Malcolm Forbes heeft gekocht. De uitstraling van succes, persoonlijk en bedrijfsmatig, betekent veel, zo niet alles voor Muller. Getuige ook zijn uitspraak in het jaarverslag van 2006: ‘First and foremost I want the Spyker name to be associated with succes’.

medio jan. 2010

Met zijn verlangen naar het wereld-wijde succes leidt hij Spyker tot de rand van de afgrond. In augustus 2007 wordt hij gedwongen om de Formule 1- renstal af te stoten. In Pauw & Witteman toont hij even zijn zelfkritische kant: ‘Ik was evident een sufferd.’

De Rus Vladimir Antonov steekt datzelfde jaar de reddende hand toe en trekt het bedrijf uit het moeras. Antonov blijkt in februari 2010 ook degene te zijn die de overname van Saab mogelijk heeft gemaakt. Althans, dat zegt Antonov zelf tegen het financiële persbureau Bloomberg. En daarmee laat Muller de schijn op zich dat hij geen open kaart heeft gespeeld.

Het winnen van vertrouwen en waardering van publiek en vooral beleggers vergt een geheel andere aanpak. Daarvoor hoeft hij alleen maar datgene te doen wat van een écht goede ondernemer wordt verlangd: beloften nakomen en winst maken.

Geïnteresseerden krijgen van Gm een deadline van enkele dagen om hun definitieve bod op Saab te doen.

untill door Till Kramer

eind jan. 2010

Spyker koopt Saab.

Eigen.Zinnig

Ikzelf ben een uitstekend voorbeeld van mijn vrouwelijke overvloeden

87

bestanddelen’ nog altijd trouw ben, is seks een kwetsbaar onderwerp

Door Guus Peters FotograďŹ e Anton Corbijn

Van het zoveelste Nederlandse spijkerbroekenmerk tot wereldspeler. De ster van G-Star is nog altijd rijzende.

G-Star werd wereldster

89 Ondernemen/// Mode

‘Het geheim van G-Star is dat we nooit een hype zijn geweest in de markt. Hypes gaan meestal van ‘snel gewonnen, snel verloren’

00

Eigen.Zinnig

Ondernemen/// Mode

G-Star G-Star is vertegenwoordigd in 69 landen en heeft 105 showrooms over de hele wereld. G-Star heeft één eigen winkel, de pilot-store in de Amsterdamse PC Hooftstraat. ‘Van alle klanten die twintig jaar geleden begonnen zijn met G-Star is 98 procent nog steeds klant. We zijn wel echt van de lange termijn,’ zegt Remco de Nijs. G-Star heeft een ontwerpstudio in Amsterdam en eentje in het Franse Saint Remy, waar hoofdontwerper Pierre Morriset de scepter zwaait.

Aan de Schurenbergweg in Amsterdam heeft het bedrijf een atelier, waar de NY RAW couturecollectie zijn beslag krijgt in de vorm van handgemaakte kledingstukken, die op verzoek gemaakt kunnen worden.

Eigen.Zinnig

91

Ondernemen/// Mode

‘Het merk is inmiddels een blijvende speler op de denimmarkt, met zesduizend verkooppunten in bijna zeventig landen’

De – pas – twintigjarige geschiedenis van denimmerk G-Star laat zich lezen als een jongensboek.

Het is een verhaal waarin de Hollandse ondernemersgeest, gedurfde ontwerpen en verboden kledingcombinaties om de voorrang strijden. ‘Rauw en puur’, dat had oprichter (en huidig CEO) Jos van Tilburg in 1989 voor ogen, toen hij met G-Star begon. De G-Star Elwood, waarmee het merk het fenomeen 3D-design, de voorgevormde broek, introduceerde in de jeanswereld, is inmiddels een klassieker.

Miljoenen mensen hebben zo’n Elwood, herkenbaar aan een silhouet van kniestukken en ‘het meegevormde been’, een draai in de pijp. Laatstgenoemde was vroeger voor jeansfabrikanten reden om een hele partij spijkerbroeken te dumpen. G-Star maakte daar juist zijn handelsmerk van.

Broeken van ongewassen denim, met, al dan niet bij fabricage al aangebrachte, slijtplekken en een kruis dat bij sommige dragers eerder de knieën dan de genitaliën raakt.

Motorrijder Het driedimensionale ontwerp van G-Star werd in 1996 geïntroduceerd tegelijkertijd met de ‘G-Star Elwood’. Remco de Nijs (39), collectiestylist bij G-Star: ‘Deze broek is bedacht door onze hoofdontwerper Pierre Morisset, die een keer in de regen een motorrijder zag afstappen. Daardoor had zijn broek een bepaalde vorm en dat vond hij een interessant gegeven. In motorkleding is 3D-ontwerp heel gebruikelijk – daar zitten de knieën als het ware voorgevormd in de broek – maar in denim was dat nog nooit vertoond.

Het is eigenlijk wel logisch; als je tweedimensionaal een

92

Eigen.Zinnig

broek maakt, is dat nooit zo comfortabel als driedimensionaal.’

De G-Star Elwood werd dan ook een klassieker, er zijn inmiddels zo’n tien miljoen broeken van verkocht. Een constante doorontwikkeling van 3-D ontwerpen bracht G-Star een nieuw succes: de ‘Arc Pant’. Die heeft ook een voorgevormd been en heeft vanaf de knie tot aan de enkel een min of meer gedraaide pijp, de zogenaamde ‘twisted leg’.

Snoeihard Het merk is inmiddels een blijvende speler op de denimmarkt, met zesduizend verkooppunten in bijna zeventig landen.

Twaalf jaar geleden werkten er bij G-Star 39 mensen, nu zijn dat er wereldwijd bijna negenhonderd. Eind dit jaar begint in Amsterdam de bouw van een nieuw kantoor van 25.000 vierkante meter. Het huidige magazijn verhuist dan van Zuidoost naar de Amsterdamse haven en wordt dan meteen verdubbeld, naar eveneens 25.000 vierkante meter. ‘G-Star is in die twintig jaar heel organisch gegroeid, met mensen die allemaal in een droom geloven. Daar werken we met z’n allen nog steeds snoeihard voor,’ aldus De Nijs. ‘Er is een groep mensen gecreëerd, die als het ware doordrenkt is van het G-Star DNA. Daardoor kunnen we intern heel makkelijk communiceren over wat we wel en wat we niet zijn.’

Geen hype ‘Het geheim van G-Star is dat we nooit een hype zijn geweest in de markt. Hypes gaan meestal van ‘snel gewonnen, snel verloren’, maar bij ons zie je dat we vijf jaar over een markt

Ondernemen/// Mode

G-Star mijlpalen 1989

G-Star wordt als label opgericht in Amsterdam, distributie in Nederland en België.

1991

Start succesvolle samenwerking met de Franse jeansdesigner Pierre Morisset.

1996

Lancering van het RAW Denim concept: G-STAR RAW. De G-Star Elwood wordt geïntroduceerd, een doorbraak voor het merk.

2000

G-Star maakt zijn debuut op Amerikaanse markt: opening kantoor en showroom in New York. Het merk is dan al actief in o.a. Italië, Frankrijk, Engeland, Zweden en Australië.

2004

Samenwerking met Australische industrieel ontwerper Marc Newson.

De G-Star Marc Newson collectie debuteert in Tokyo.

2006

Het jaar van de prijzen. G-Star wint ‘Drapers Record Award Best Selling Jeans Brand’ (UK), ‘Innovator Award Magic Las Vegas’ (USA), ‘Textilwirtschaft Forum Award’ (Duitsland) en de ‘FHM Fashion and Grooming Award’ in Australië.

2007

Lancering G-Star RAW schoenenlijn in Barcelona. Primeur G-Star Fashion Show in de New York Fashion Week.

2008

Uitbreiding van de collectie met ondergoed, polo’s en de ‘nettere’ Correct Line.

2010

Presentatie internationaal expansieplan, waarin gestreefd wordt naar 750 G-Star franchise-winkels in 2015.

Lancering G-Stars Essentials: een ‘no compromise’ jeanslijn. De G-Star herfst- en wintercollectie 2010 wordt geshowd in New York en is live te volgen via Facebook, MTV Japan en via de G-Star internetsite.

‘G-Star voelt in elk geval niets voor het systeem van een winter- en zomercollectie’

doen en dat we ons dan goed gevestigd hebben als merk.

Omdat we zo duidelijk zijn in onze identiteit, doen we geen aanpassingen per markt. we blijven wie we zijn; dat heeft een wat langere weg, maar dat levert uiteindelijk een beter resultaat op,’ stelt De nijs.

All day wardrobe g-star is simpelweg g-star. wars van aanpassingen aan verschillende soorten markten. hooguit wordt er rekening

gehouden met de maatvoering (aziaten zijn nu eenmaal kleiner dan noord-europeanen) maar de collectie is over de hele wereld dezelfde. ‘iedereen kan bij ons terecht’, is het motto van het merk. vader en zoon kunnen dezelfde spijkerbroek aan, de zoon van 19 laat ‘m alleen wat lager op de heupen hangen en doet z’n sneakers eronder, terwijl z’n pa van 50 er – op weg naar een zakenlunch –een colbert (uit de correctlijn) op draagt. ‘we houden bij g-star heel erg van de

Eigen.Zinnig

93

Ondernemen/// Mode

Liv Tyler in de campagne van 2010, gefotografeerd door Anton Corbijn.

contrasten, de verboden combinaties. De destroyed jeans met een heel sjiek colbert,’ zegt De nijs.

Twaalf collecties per jaar g-star onderscheidt zich in de modewereld ook door de wijze van presentatie van de collectie. De nijs: ‘we maken er vier per jaar, maar die worden opgesplitst in twaalf maandelijkse leveringen. Daardoor kunnen we onze detaillisten twaalf keer per jaar iets nieuws aanleveren. Zij kunnen dus elke maand, met een nieuw verhaal, een nieuwe look en nieuw artwork de consument verrassen.’ het is een formule die aanslaat in een tijd waarin de consument continu vernieuwing wil zien. g-star voelt in elk geval niets voor het systeem van een winter- en

94

Eigen.Zinnig

zomercollectie. De nijs: ‘Dan hangt in januari de winkel bomvol, de consumenten zien door de bomen het bos niet meer. Mensen gaan niet één, twee keer per jaar een nieuwe garderobe aanschaffen. Ze komen soms elke week terug, of één keer per maand. en dan is het: hee, leuk t-shirt. ik koop het.’

• ‘Ik kan niet het feit veranderen dat mijn schilderijen niet verkopen. Maar de tijd zal komen, dat mensen zullen erkennen dat zij meer waard zijn dan de waarde van verf, die ik heb gebruikt in het schilderij’ Vincent van Gogh, schilder (1853-1890)

• Je hebt het pas gemaakt, als je oprijlaan een eigen postcode heeft

ondernemen/// zin/onzin

• ‘Ik geloof dat iemand die niet van kunst houdt, niet goed opgevoed is’ Paul Getty, Amerikaans oliemagnaat (1892-1976)

• ‘Ik ben ervan overtuigd dat als Lehman Brothers, Lehman Sisters had geheten, we niet een crisis hadden gehad zoals we die nu doormaken’ Neelie Kroes, Europees commissaris

•‘Wat is uw oordeel over het verhuren of verkopen van vissenkommen ter decoratie?’

• 22 miljoen euro kost het duurste huis in Nederland en staat in Laren.

Ondernemer Willem Willemstein mag zich eigenaar noemen

Kamervraag Partij van de dieren

• ‘Eenden leggen hun eieren in stilte, kippen kakelen daarbij als gekken. Het gevolg?

De hele wereld eet kippeneieren’

Henry Ford, Amerikaans automobielfabrikant (1863-1947)

v

95

zinnig over… ondernemen

• ‘If you can dream it, you can do it.

Always remember this whole thing was started by a mouse’ Walt Disney, stichter van het Disney-onderneming

• ‘With the casino and the beds, our passengers will have at least two ways to get lucky on one of our flights’ Richard Branson, ondernemer

2 3

4

2

GEHEELONTHOUDER Uit onderzoek blijkt dat lijstjes orde scheppen in de overvloed aan informatie. Ze zorgen voor goede gesprekken en verhitte discussies.

Voor liefhebbers en vergeetachtigen is er nu dit geinige boekje. Als cadeau of als handige personal assistant. www.myfavoritenotes.nl

KOELE KLEDING

onder redactie van// Meng

1

97

ondernemen/// spullen

1

Cold Method gaat uit van 9 essential aesthetics voor elke garderobe, bestaande uit jeans, jassen en shirts.

Het Nederlandse kledingmerk Cold Method bestaat pas vier jaar en is inmiddels verkrijgbaar in negen landen, plus de belangrijkste modesteden Londen, Parijs en Milaan. www. coldmethod.com

FIETSEN ZONDER FRATSEN En dat is vijf. De nieuwste versie van de minimalistische stadsfiets van Van Moof heeft een klassiek leren Brooks-zadel, Schwalbe-banden en LED-lampjes die werken op zonneenergie. Nieuw op dit model is de plek voor een micro USB-stick om je licht op te laden als de zon te weinig schijnt. www.vanmoof.com

4

STIJLLOOS ONTWERP Ontwerpers Jeroen Wesselink en Peter Verschuuren komen met een onconventionele lijn van drie hinderlijke meubels uit de cartoons van Gummbah. Wees er snel bij.

Van de vrolijke lamp, het scheve kastje en de lelijke vaas zijn maar vijftig gesigneerde stuks gemaakt. www.meubelsmoetenhinderen.nl

5

POLSCARILLON Verbluffende techniek is de basis voor elk horloge van de Oldenzaalse broers Bart en Tim Grรถnefeld. Wat te denken van een ingebouwd minicarillon, waar kleine hamertjes op kathedraalgongs slaan? Ze worden geleverd in een kist die ook als humidor voor sigaren is te gebruiken. www.gronefeld.nl

5

3

00

Eigen.Zinnig

99 Tekst// Tygo Gernandt Beeld// Wouter van den Brink

karakter 101 107 111 Fraaie wilskracht// Eigenzinnig vrouwen

Sex// Aantrekkingskracht van de authentieke man

Oproep// Kies de meest eigenzinnige Nederlanders

Tygo Gernandt ‘Ik voel me zo naakt als het maar kan’ ‘HET LOSLATEN VAN MEZELF, MIJN GÊNE EN ME OVERgeven aan een rol is voor mij als acteur een belangrijke, bevrijdende ontwikkeling. Ik voel me dan zo naakt als maar kan en het schaamrood staat op mijn kaken. Toch, altijd als ik dat overwin, voel ik me een rijker mens. Ik leer nog steeds van de rollen die ik speel. Ik kijk dan met wéér andere ogen de wereld in.

Ik vind het fantastisch om in een ander karakter te duiken en daar helemaal in op te gaan. Het gevoel dat ik iemand anders ben, geeft me een enorme kick. Hoe verder ik van mezelf wegga, hoe beter. Misschien is het een soort vlucht. Zo voel ik dat niet, maar anderen suggereren dat wel eens. Het is in ieder geval een verslaving.

Het is gaaf als anderen het leuk vinden wat ik doe, maar in de eerste plaats acteer ik voor mezelf, voor de passie en het gevoel dat ik eruit haal. Ik ontdekte dat al op jonge leeftijd. Mijn moeder had

vroeger een verkleedkist, met daarin oude jurken en een pet van mijn opa, dat soort dingen. Ik kon daar niet vanaf blijven.

Ik heb aparte rollen gespeeld. Als acteur ontkom je niet aan typecasting. Je hebt een bepaald hoofd en daar gaan regisseurs voor. Een aantal van hen wil met mij een stap verder gaan door me een extreem karakter te laten spelen. Ik zie dat vertrouwen als een compliment.

Soms hindert het me dat ik bekend ben. Als ik net een nieuwe vriendin heb, ga ik het liefst een paar maanden naar het buitenland, om samen alleen te zijn. Ondanks de aandacht heb ik niet de neiging naast mijn schoenen te lopen. Ik ben heel nuchter opgevoed. Mijn opa zei altijd: de koningin moet ook gewoon haar kont afvegen, en zo is het.’

Eigen.Zinnig

123

Anouk Griffioen tekent bij voorkeur op groot formaat en met veel expressie. Zo zet zij ‘avant-garde’ vrouwen op papier. Poses en houdingen zijn gebaseerd op glamorous foto’s. Haar modellen verschijnen zo als rolmodellen: zeer sterke vrouwen. www.popjugend.com

Esther apitulay door de ogen van anouk griffioen

Tygo Gernandt over Esther Apitulay, Sanne Vogel, Manon Ossevoort, Martine Johanna, Nelleke Boerkoel en Anouk Griffioen

‘Soms kom ik ze tegen, die mensen die altijd zichzelf blijven en eigenwijs zijn. Ze doen alles op hun manier, tegen de stroming in. Het is alsof ik mezelf in de spiegel zie. Door dingen te doen, kom je er vanzelf achter of ze voor je werken of niet. Nóóit schromen om met de billen bloot te gaan. En nóóit tevreden zijn: het kan weer altijd beter. Als je er niet volledig voor gaat, dan hoeft het ook niet. Ik hou van mensen die zo in het leven staan, ze hebben iets sterks en stoers. Dat zie je in de ogen van Esther, Sanne, Manon, Martine, Nelleke en Anouk. Krachtige vrouwen met één doel in het leven: iets maken.

En als je dan iets maakt, wie weet luistert er iemand mee.

Hoe mooi is dat.’

tygo’s muzes

3 vrouwen tekenen 3 vrouwen

tekst// Joep Smaling

Recessie ‘Ik mag niet klagen, mijn voorstellingen worden goed bezocht, maar in muziekland is het momenteel ellende, zeker vergeleken met twintig jaar geleden. Er is minder geld beschikbaar, waardoor podia moeten sluiten. Vooral freelance musici hebben het heel erg moeilijk. Dat is heel pijnlijk, want in Nederland is er goede scholing.

De conservatoria staan hoog aangeschreven en studenten komen uit het buitenland om hier te studeren. Er zit hier ook veel talent. Het animo is er, maar de geldstromen drogen op. Toch stemt het me niet fatalistisch. Mensen die ergens helemaal voor gaan, komen er toch wel, daar ben ik van overtuigd.’

Cultuur ‘Cultuur is verschrikkelijk belangrijk, maar staat helaas onder druk, vooral nu politieke partijen flink willen bezuinigen op de subsidies. Cultuur, en met name klassieke muziek, brengt schoonheid en troost. Het vat het leven in al z’n nuances en gaat zoveel verder dan popmuziek. Het snijdt dwars door je ziel door je naar een wereld te brengen die anders is dan de kille wereld van pragmatisme, economie en asfalt.’

Doelen ‘Ik wil jonge mensen enthousiast maken voor de klassieke muziek.

Dat is een hele opgave, vooral omdat klassiek nogal ontoegankelijk kan zijn; je moet er een getraind oor voor hebben. Ik ga vragen of Andre Rieu mij wil sponsoren, serieus! Zijn muziek is niet mijn smaak, maar wat hij doet, vind ik fantastisch. Hij heeft duizenden

mensen weten te enthousiasmeren voor de goede zaak. Voor mij is dat dus de altviool. Maar ook zonder Rieu ben ik goed op weg. Er is een stichting opgericht speciaal voor mij, genaamd ‘Viola Viola’.

En ik ga een festival organiseren, exclusief voor altvioolspelers. Kort geleden stond ik nog in het Concertgebouw met heel veel violisten, het was een waar spektakel. Ik kon er vijftig krijgen, toen dacht ik; waarom geen honderd?’

Optreden ‘Ik wil ervoor zorgen dat de toeschouwers net zo van de muziek genieten als ik. Het verhaal en de emoties die ik bij een stuk voel, wil ik voor de luisteraars vertalen via het instrument. Ik zoek daarbij naar contrasten en extremen binnen een compositie: van stilstand tot een harde aanval op het gemoed. Die afwisseling zorgt ervoor dat alles op scherp blijft staan.’

illustratie// Anouk Griffioen @ Shop Around

Violiste Esther Apituley ‘Het alternatief staat me niet aan’

Viola ‘De klank van de altviool is warm, traag en melancholiek. Er gaat een ontspannen karakter vanuit, dat mij erg past. Het is geen opdringerig instrument. Van die klank krijg ik het gevoel toeschouwer te zijn van iets subliems, alsof ik aan het ontspannen ben op een berg in Toscane. Toen ik het instrument voor het eerst in mijn handen kreeg, ging er een wereld voor me open. Het is het mooiste instrument dat er is.’

Eigenwijs ‘Toen ik net was afgestudeerd aan het conservatorium, volgde ik de beweging van orkesten, ensembles en andere groepen. Ik moest wel, want de dirigent bepaalt alles. Ik merkte dat ik niet paste in die groepen, bovendien was ik te eigenwijs. Ik heb een specifieke visie die ik geen geweld wil aandoen. Ik ben eigen projecten gaan organiseren en met een vaste groep muzikanten de wereld rondgetrokken. Nu voer ik stukken uit die het beste bij me passen, in sommige gevallen zijn ze speciaal voor me gecomponeerd. Hoe fantastisch mijn beroep ook is, het is meestal een gevecht om de financiën voor projecten rond te krijgen. Dan denk ik wel eens: waar ben ik in godsnaam mee bezig?

Maar toch ga ik door. Ik moet wel, want het alternatief staat me niet aan.’

Karakter/// Tycho’s muzen

101

Eigen.Zinnig

103

illustratie// Transister @ Shop Around

selfmade ‘Ik ben altijd al mezelf geweest en gebleven. Authenticiteit is voor mij: je niet laten afleiden door de mening van anderen, maar doen wat je zelf voelt en wilt. Dat heb ik nooit moeilijk gevonden. Mijn broer en ik hadden de sleutels van onze middelbare school, zo konden we decors en dergelijke opbouwen. Omdat ik niet op de toneelschool heb gezeten, heb ik mezelf moeten uitvinden.

Mijn leerproces speelde zich dus niet in de klas af met gelijkge-

eigenwijs ‘Ik ben enorm eigenwijs. Bij een eigen productie wil ik dat alles gaat zoals ik het voor ogen heb. Maar als ik een rol speel, kan ik die controledrang loslaten en me overgeven aan de wensen van de regisseur. Ik stap er blanco in. Dat is ook heel leerzaam, zo kom ik manieren van regisseren tegen, die ik zelf nooit zou kunnen bedenken. Wat dat betreft ben ik heel makkelijk.’

drive ‘Ik hou heel veel van mijn beroep en kan niet goed stilzitten. Als ik vrij ben of maar aan een enkele productie werk, word ik onrustig.

Dan ga ik te veel en te kritisch over mezelf nadenken. Bovendien dienen ideeën voor verhalen zich de hele dag aan. Daar moet ik wat mee doen.’

personages ‘Personages die buiten de maatschappij vallen, vind ik het meest interessant: mensen die getekend zijn door het leven of psychisch niet helemaal in orde zijn en er een vreemd wereldbeeld op na houden. Het is niet zo dat ik me daarmee identificeer. Die mensen staan juist heel ver van me af.’

vogelfabriek ‘Toen ik achttien was, heb ik samen met mijn broer De Vogelfabriek opgericht. Ik werkte daarvoor voor andere productiehuizen, maar was het vaak niet eens met de creatieve beslissingen. Ik ben kritisch en werk liever niet met mensen die ik niet goed vind.

Meestal komt er een jong publiek op onze producties af, mensen die normaliter niet naar het toneel gaan. Het hangt van de voorstelling af wat voor doel ik ermee nastreef. Soms wil ik het publiek diep raken en ontroeren met een tragisch stuk, een andere keer juist zorgen voor veel afwisseling en humor. De voorstelling die ik maakte over het idealisme van mijn generatie, of juist het gebrek daaraan, moest niet moralistisch zijn. Ik haat mensen die met het vingertje wijzen.’

stemden, maar op het podium. Als ik op m’n bek ging was dat in het theater.’

Actrice (en meer) Sanne Vogel ‘Ga wat doen, in plaats van erover te lullen’

Het is Nelleke Boerkoel die schuilt achter de naam Transister.

Haar werk is realistisch, maar met een rauw randje; inclusief een flinke dosis glam en trash. Haar werk is nooit zo lief en zorgeloos als het op het eerste gezicht lijkt.

WWW.popjugend.com

Sanne Vogel door de ogen van Transister

nep ‘Ik heb een hekel aan mensen die slijmen en praatjes hebben, maar ondertussen lui zijn en snel roem willen vergaren, zonder ooit ergens voor gevochten te hebben. Ik hou me verre van dat soort types, die zich zo nu en dan ook aan mij opdringen om het wereldje binnen te komen. Dan denk ik: ga wat doen, in plaats van erover te lullen. Roem interesseert mij niet, het is eerder een nare bijkomstigheid. Het gaat me om de inhoud. Het enige functionele aan bekendheid is dat mensen er door naar toneel gaan.’

Karakter/// Tycho’s muzen

Eigen.Zinnig

105

illustratie// Martina Johanna

doen ‘Mijn project om met een tractor naar de Zuidpool te rijden, lijkt heel eigenzinnig en apart, maar er is boerennuchterheid, realisme en planning voor nodig om zoiets op de rit te krijgen.

Ik had het verhaal verzonnen als concept voor een theatervoorstelling of kinderboek, maar bedacht me: ik kan het wel vertellen, maar dat slaat natuurlijk nergens op; ik moet het gewoon doen. Dat is ook de essentie van het verhaal. En als het me dan lukt, met de trekker naar de Zuidpool, wat is dan nog onmogelijk? Angsten zijn beperkend en verlammend. Ik wil onderzoeken wat wel kan. De dingen die echt belangrijk zijn in je leven maken de grootste angsten los, juist wanneer

mensen ‘Mensen, het contact met mensen en hun levensverhalen, dat vind ik het allerbelangrijkste in het leven. Ik ben opgegroeid in een restaurant met altijd groepen mensen over de vloer. Ik maak makkelijk contact, alhoewel ik best verlegen ben. Misschien helpt dat: verlegen mensen zijn waarschijnlijk minder intimiderend. Toen ik alleen rondtrok met mijn tractor, keek elke kip aan de kant van de weg verbaasd op. Mensen waren niet vijandig, maar in de eerste plaats nieuwsgierig. Het heeft me geholpen dichterbij de mensen te komen.’

authentiek ‘Het is best moeilijk om dicht bij jezelf te blijven, maar ik streef er wel naar, zonder anderen uit het oog te verliezen. Inzicht verwerven is belangrijk: mezelf begrijpen in al mijn menselijkheid en de wereld om me heen. Ik heb lang gedacht dat het asociaal van me was om naar de toneelschool te gaan, in plaats van bijvoorbeeld verpleegster te worden. Ook heb ik wel last gehad van heimwee tijdens mijn reis. Als ik volledig mezelf

veerkracht ‘Narigheid is er al genoeg, vooral in Afrika. Ik ging er met een open houding heen. Als je cynisch bent ingesteld, zul je ook alleen de verschrikkingen zien. Dat wilde ik per se niet. Een reis is zo mooi als je hem wilt maken. Ik ben doelbewust op zoek gegaan naar mensen die doorgaan met leven, dromen en liefhebben, ondanks dat hun bestaan in verdrukking wordt gebracht. Tot mijn verbazing bleek dat de Afrikanen over ontzettend veel veerkracht beschikken. Ze kunnen nog steeds lachen en gaan ondanks alles door. Daar heb ik heel veel van geleerd.’

ze je zo aan het hart liggen. Je laten leiden door je angsten kost veel meer energie.’

Theatermaakster Manon Ossevoort ‘Een reis is zo mooi als je hem wilt maken’

Martine Johanna’s werk varieert van gevoelige potloodtekeningen, 3D, tot schilderijen en enorme muurschilderingen, waarin de vrouw en sex een belangrijke rol spelen. Gallerie Majke Hüsstege in Den Bosch toont van haar tot 4 september, drie grote ‘mixed media’ -portretten. Halverwege september heeft zij een expositie in Spui 23 Amsterdam. www.martinejohanna.com

Manon Ossevoort door de ogen van Martine Johanna

forrest gump ‘Het personage ‘Forrest Gump’ uit de gelijknamige film is voor mij een echte inspiratiebron. Er overkomen hem de raarste dingen, maar hij blijft zichzelf en doet nergens moeilijk over.

Hij leeft bij de dag, denkt niet te veel na en doet. Dat soort mensen zijn inspirerend, en echt authentiek.’

was gebleven, was ik teruggekeerd, maar ik vond dat ik me moest committeren aan het project. Ik heb me ook schuldig gevoeld dat het vier jaar duurde, omdat zoveel mensen me volgden. Ik was bang ze teleur te stellen.’

Karakter/// Tycho’s muzen

00

Eigen.Zinnig

107

Karakter//mannen en vrouwen

Testosteron zonder hanengedrag Wat vrouwen werkelijk willen en waarom niet

Niets mis mee hoor, al die mannen die kunnen koken en luisteren. Maar ze moeten niet overdrijven, vindt schrijfster Sophie van der Stap.

Eigen.Zinnig

00

Ben ik ouderwets, omdat ik ondanks mijn financiële onafhankelijkheid toch graag uitgenodigd wordt door de man die tegenover me zit, ondanks mijn straatwijsheid toch graag veilig naar huis gebracht wordt en ondanks mijn eigen sportschoolarmen toch liever door zijn armen geholpen wordt? Of maakt me dat slechts tot dat wat ik ben; vrouw?

Ik ben een product van het Amsterdam uit 1983 en weet dus niet beter dan dat moeders even hard kunnen werken als vaders en vaders even goed kunnen koken als moeders (hier komt mijn vader er trouwens goed vanaf). Het feminisme had haar grootste strijd al geleverd, toen ik ter aarde kwam. Dat het Coco Chanel was, die de oma’s op het schoolplein hun trots had gegeven en dat het Marlene Dietrich was, die de moeders hun rode lippen had gegeven, zou ik pas veel later leren.

Maar het feminisme heeft ook minder goede dingen gebracht. Om maar even wat te noemen; broekrokken, tuinpakken en bloempotkapsels voor de vrouw, knierokken, skinny jeans en

‘Maar of wij vrouwen nou zo gelukkig moeten worden van een man die beter zijn weg in de keuken kent dan op de A4?’ make-up voor de man. Bah. Maar goed, al dat lelijks kan uitgetrokken, weggeknipt of schoongeveegd worden. Maar of wij vrouwen nou zo gelukkig moeten worden van een man die beter zijn weg in de keuken kent dan op de A4? En dan, oh horror! De man van nu die in groeiende getale met een schort om, om de hoek komt stappen, tussen een kinderwagen en zo’n boodschappenkar op wieltjes in.

Rol~ verdeling

Iedereen weet dat mannen en vrouwen anders geschapen zijn. Daar zijn ook heel goede redenen voor (denk skinny jeans en broekrokken). Ik ben dan ook een groot voorstander van de dingen te houden zoals ze zijn. Natuurlijk is het opschudden van de traditionele rolverdeling niet meer dan een stukje gezonde evolutie. Daarbij is het een uitkomst op dat bekende moment dat de dag opeens voorbij is en er nog een waslijst aan huishoudelijke toestanden gedaan moet worden. Een man die zich wegwijs weet in de keuken, is reuze aantrekkelijk. Een man die niet zenuwachtig aan de armpjes van de baby van je vriendin trekt, maar haar zonder blozen op schoot legt en kalm weet te krijgen; reuze aantrekkelijk.

Maar mannen, overdrijf het niet! Vergeet niet, dat achter al dat feminisme een biologisch geprogrammeerd, klein meisje zit met jonge meisjesdromen en een jong meisjeshart, verlangend naar echte mannenarmen, een man met een wil en een weg om bij die wil te komen en natuurlijk regelmatig een goede portie testosteron. Ja, eigenlijk zijn onze wensen niet zo ingewikkeld. We

00

Eigen.Zinnig

willen armen zonder jongensachtige bravoure, ambitie zonder opschepperij en testosteron zonder hanengedrag. Is dat zo ingewikkeld?

Vrouwelijke overvloeden

Ikzelf ben een uitstekend voorbeeld van mijn vrouwelijke overvloeden en mannelijke gebreken. Op de weg ben ik het stereotype dat ik vervul uiterst trouw en kijk ik dus vooral naar wat er zich afspeelt in de drie meter voor mijn voorruit, en vooral niet wat er 300 meter verderop gebeurt. Geheel zoals het hoort, is inparkeren ook niet een van mijn favoriete onderwerpen. Eenmaal thuis aangekomen, wil het me in bed nog wel eens gebeuren dat ik aan de boodschappen, de telefoontjes, de voorbereidingstijd voor de kip in de oven en de combinatie van dat wat ik aan zal trekken wil denken en niet aan al die dingen waar mijn partner aan denkt.

Wat dat ook moge zijn, ik weet zeker dat het niets met de orde van de dag te maken heeft.

Omdat ik het stereotype ‘moderne vrouw met traditionele bestanddelen’ nog altijd trouw ben, is seks een kwetsbaar onderwerp voor mij, waar ook ik een aantal dagen omheen draai alvorens ik er ‘een goed gesprek’ over aansnijd. Een goed gesprek over ‘ik heb eigenlijk geen zin, maar ben bang je teleur te stellen’, ‘zoals jij me aanraakt kom ik nooit klaar’ en ‘voor mij hoeven die acrobatentrucs in bed niet zo’, wil natuurlijk niet zeggen dat ik meteen maar verklap, dat ik na mijn eigen orgasme gewoonlijk afdwaal naar de rest van mijn lijstje (ik weet inmiddels wat ik aantrek, de kip ligt in gedachten al in de oven en de artisjok pruttelt op het vuur).

Ik heb allang begrepen dat om de man de man te laten zijn, en mezelf de vrouw te laten zijn, een beetje verzwijgen op zijn tijd alleen maar goed is, om al die misverstanden tussen die mannelijke en vrouwelijke hersenen te voorkomen. Ik zou niet willen dat mijn minnaars minder van zichzelf denken dan ze zijn, en nee, de kip met artisjok zou nog wel eens tot een groot misverstand kunnen leiden tussen de seksuele rolverdeling van man en vrouw.

Ik sluit dus mijn ogen en beweeg mijn heupen ritmisch mee, terwijl mijn hoofd zich allang buigt over belangrijkere zaken. Stond er niet nog iets belangrijks onder die kip dat moest gebeuren? Die column? Over seks/relaties/authentiek en eigenzinnig? Moest ik die niet morgenochtend – op mijn verjaardag nog wel – inleveren? Gelukkig, zo te horen heb ik nog even. De beste gedachten heb ik na het orgasme, als mijn lijf zich vult met genot, terwijl mijn hoofd zich leegt met datzelfde genot.

Negen pruiken Sophie van der Stap leverde dit verhaal in op de dag dat zij 27 werd. Al vier jaar geleden bleek haar talent, toen ze een boek schreef over de periode dat ze kanker kreeg: ‘Meisje met de negen pruiken’. In 2007 richtte ze samen met Walter Scheffrahn (de

man achter Pink Ribbon International) en de in 2008 overleden onderzoeker Jurriaan van Dam de stichting ‘Orange Ribbon International’ op. De liefdadigheidsinstelling heeft zich ten doel gesteld om wereldwijd alle vormen van kinderkanker te bestrijden.

We hebben een idee: we gaan een lijst samenstellen van de 50 meest eigenzinnige Nederlanders uit de laatste 50 jaar, vanaf 1960 dus. Een canon om precies te zijn en die stellen we samen op basis van jouw inzendingen. Wie en waarom? Dat is aan jou. Laat je inspireren door bijgaand verhaal van Rick de Leeuw, schrijver, dichter, presentator en voormalig voorman van deTrรถckener Kecks. Wat ons betreft zelf met stip een kandidaat voor de lijst.

Hoe stel je een lijst samen van de 50 meest eigenzinnige

Tekst// Rick de Leeuw illustratie// Mike Ottink

Nederlanders?

Doe meeKelder?

rt amme? Jo lgens jou in D n te n e ll E vo ie hoort er Anouk? W on van eigenzinnige de can erlanders?

Ned Mail naar igheid.nl igenzinn redactie@ejouw top 5 op. en geef oet maakt Wie meed origineel n e e p o s n ka weekend. ig n in .Z n e Eig 142 Zie pagina

111 Karakter/// Canon

Karakter/// Canon

Eigen baas in eigen wereld ‘IT’S HARD TO BE A REBEL, WHEN REBELLION IS THE NORM,’ ZONG ARNO HINTJENS VAN TC MATIC in de vroege jaren ‘80. Wonderlijke jaren, waarin weinig gebeurde, omdat alles mocht. Stuurloos dobberend in het vacuüm tussen de taboebrekende jaren ‘70 en de restauratie in de jaren daarna. Onafhankelijkheid was het vaandel waarachter de rijen zich schaarden, autonomie het hoogste streven. Ni dieu, ni maître, eigen baas in eigen wereld. De strijd was gestreden, de moderne mens was bevrijd.

Eigenzinnigheid bleek het toverwoord. Maar hoe onderscheidt een mens zich in een wereld waarin eigenzinnigheid het doel van miljoenen is? Onwennig spartelden we in een zee van woeste vrijheid en al gauw knelde de in vele toonaarden bezongen rebellie als het veel te strakke uniform van een jeugdideaal dat de aanvankelijke opstandigheid gaarne verruilde voor het comfort van het eigen gelijk. Deze stapsgewijze overgave aan een non-conformisme dat vertrouwder aanvoelde, in brede kring geaccepteerd, gedeeld en instemmend omarmd door zo ongeveer iedereen. Onafhankelijk, maar dan in hecht clubverband. Een machtig legioen eenlingen, broederlijk tezamen. Stoer, maar veilig en beschermd.

Was het in die dagen wellicht niet veel eigenzinniger om niet-eigenzinnig te zijn? Want wie heeft de moed zich niet door zijn tijdgenoten te laten leiden, te laten beoordelen, voorbij de waan van het moment te denken en niet later zijn kleine geschiedenis te herschrijven met de zalvende pen van het selectieve geheugen?

Rolschaatshockey

Veranderende omstandigheden hebben grote invloed op wat we als eigenzinnig beschouwen. Tegendraadsheid bestaat louter bij de gratie van de draad. Misschien is het juist nu wel een daad van verzet, getuigend van een enorm sterk karakter, om op zaterdagmiddag naar de IKEA te gaan. Of om in een bloemetjesoverhemd op een zilveren scooter door de stad te rijden. Of misschien wordt rolschaatshockey wel de coolste sport van 2011 en wordt het plots een krachtig statement om niet aan die verlokking toe te geven. Niemand kon bedenken dat het ooit van een - collectieve - eigengereidheid zou getuigen om met een rode boodschappentas van de DIRK over straat te gaan. Iemand doet het als eerste, maar wie volgt wie, en waarom? Een hype is zo geboren en met

112

Eigen.Zinnig

een tas van C1000 sloeg je de plank in die dagen op geweldige wijze mis.

Uitgerekend het vermogen zich razendsnel aan te passen is wat de mens onderscheidt. Een identiteit is snel aangemeten en een excuus achteraf is snel gevonden. Maar eigenzinnigheid komt bovendrijven als het er werkelijk om spant, en onze bewondering voor de enkeling gelijke tred houdt.

Ongrijpbaar

Eigenzinnigheid laat zich niet dwingen, laat zich niet categoriseren, in diepste wezen is het ongrijpbaar. Er zijn geen criteria waaraan het moet voldoen, omdat eigenzinnigheid zich aan alle maatstaven onttrekt. De ware eigenzinnige is natuurlijk iemand die wij geen van allen kennen. Geen enkele behoefte voelt hij of zij om zich aan te passen aan de sociale code die succes beloont en aandacht genereert. Maar wij zullen ons beperken tot de groep Nederlanders die wel regelmatig in het oog loopt en ieder een eigen weg is gegaan. Een Top 50 van eigenzinnige Nederlanders zal dus per definitie een hartverwarmend chaotische verzameling mensen worden, een samengeraapt zooitje waarin, als het goed is, geen enkele lijn te vinden valt. Ondanks tegenwerking, hoon en onbegrip, de mannen en vrouwen die een eigen weg wilden gaan, konden gaan, moesten gaan.

Een ode aan de noodzakelijkheid, een luide klaroenstoot voor de onafhankelijke geest, de enkeling die de moed en de kracht had tegen de stroom in te zwemmen, die geen gelijk zocht, maar het kreeg door te volharden, daar waar anderen de handdoek in de ring gooiden. Hier voor het eerst gebroederlijk bijeen.

NOSTALGIA

wanneer onze handen zich niet langer warmen aan het vlammend ideaal en ons voorland niets biedt dan de rokende puinhoop van wat had moeten zijn, wenkt het gestold verleden, het koekoeksjong dat zich nestelt in de schoot van de hoop, zich volvreet aan de kracht van de verwachting en ons klappertandend achterlaat met de valse herinnering aan hoe het nooit is geweest

Karakter/// Canon

SAMEN, ONDERWEG wie kent het beter het stof de blubber de hekken de gladiolen de hemel de anderen wie kent het beter de benen zo moe en de eindstreep zo ver nog

wie kent het beter langs de kant van de weg wordt de tweede strijd gestreden het tweede leed geleden de kelen rauw voor nummer nee het valt niet mee supporter van vergeten helden wie kent het beter schouder aan schouder spieren gebundeld en geen ander doel dan samen, onderweg aankomst bergaf

ONDERZOEK WIJST UIT:

Dit is eigenzinnig!

Eigenzinnigheid, wat is dat eigenlijk?

Markt-onderzoekbureau Metrixlab, een gerenommeerd bedrijf met grote klanten als Microsoft en Unilever, zocht het uit.

‘Eigenzinnigheid is inspirerend, authentiek gedrag.’

Meer dan honderd respondenten deden mee aan het doorwrochte online onderzoek om te bepalen wat eigenzinnigheid is. Ze maakten onder meer een moodboard; een beeldcollage waarmee ze tot uitdrukking brachten wat ze voelden bij het begrip, om de beelden later aan te vullen met associaties en omschrijvingen.

EIGENZINNIGE BN’ERS

Namen van eigenzinnige Nederlanders werden ook genoemd, zoals Bart de Graaff en Paul de Leeuw. Bekende Nederlanders die door de mand vielen, waren onder andere Winston Gerschtanowitz en Sylvie van de Vaart. Een opvallende ontdekking was dat de respondenten een radar hadden voor bedrog.

Mensen die doen of ze eigenzinnig zijn worden meteen ontmaskerd.

RIJK EN DUIDELIJK BEGRIP

‘Eigenzinnigheid blijkt een heel rijk en duidelijk begrip te zijn,’ vertelt onderzoeker Jaap Vessies. ‘Eigenzinnigheid is gedrag dat alleen tot uiting komt in relatie tot een groep. Het heeft dus context nodig. De personen die de kwalificatie toegewezen krijgen, zetten zich niet bewust af van die groep, maar zijn eigenzinnig van nature. Het is identiteit, geen imago. Bovendien wordt hun karakter gewaardeerd. Het zijn mensen die achter hun eigen ideeën staan, ongeacht wat anderen daar van denken. Zulke mensen geven inspiratie, vertrouwen, kracht en energie.

Non-conformisme speelt een grote rol: eigenzinnige mensen volgen consistent hun eigen koers.’

‘EenTop 50 van eigenzinnige Nederlanders zal dus per definitie een hartverwarmend chaotische verzameling mensen worden’ Eigen.Zinnig

113

zinnig over… het karakter

115 karakter/// zin/onzin

• ‘First of all, I think it’s important to realize that I was actually black before the election’ Barack Obama, president VS

• ‘Een man benadert een vrouw om haar uiterlijk, maar breekt met haar om haar karakter’ Theo Kars

• ‘Als je het karakter van een mens wil leren kennen moet je hem macht geven’ Abraham Lincoln Amerikaans staatsman en president (16e) (1809-1865)

Nederlands schrijver en vertaler (1940-)

• Top-5 van meest mannelijke bezigheden zijn: seks, klussen, sport, auto’s en bier drinken met vrienden

• Voetbal op tv: mannen beklagen er zich over dat ze niet genoeg eten of drinken hebben, vrouwen ergeren zich over schreeuwerige en scheldende mensen • Bij mannen die contact hebben met een vrouw stijgt de cortisolspiegel (‘stresshormoon’): hoe aantrekkelijker zij hun metgezel vinden, hoe groter de stijging

• ‘De kracht van de vrouw is, dat geen psychologie haar kan verklaren. Het karakter van een man laat zich ontleden, een vrouw.... kan men enkel aanbidden’ Oscar Wilde Iers schrijver (1854-1900)

2 3 4 5

6

117

Op zoek naar de juiste woorden zonder dat je partner in lachen uitbarst en vraagt of je weer in het rijmwoordenboek hebt gebladerd?

Dat wat je normaal nooit durft te vragen, zet je nu uitdagend op de koelkast. www.magneticpoetry.com

karakter /// spullen

KOPPEN MET KARAKTER

‘Portret 1989-2009’ van Stephan Vanfleteren (1969) omvat 200 portretten uit de Belgische en Nederlandse sport, kunst, literatuur, politiek.

De persoonlijke beelden zijn nu eens melancholisch, dan weer ontwapenend. En altijd vol karakter en inspirerend. www.bol.com

STAPELVERLIEFD

2

Van het boek ‘Men Are from Mars, Women Are from Venus’ zijn al zo’n 50 miljoen exemplaren verkocht.

Vooral aan vrouwen. Bij de theatervoorstelling van Huub Stapel kun je samen lachen om de verschillen tussen mannen en vrouwen en hun prangende relatievragen. Als je het aandurft met je partner. www.mannenkomenvanmars.nl

SPEL ZONDER GRENZEN

3

5

Van oorsprong leert de Kamasutra een man zijn vrouw te behagen om haar liefde te winnen. In 2010 is het vooral een erotisch spel met 69 uitdagende standjes. Wordt het de godinnenrit, het liefdesschuitje of de aanbidding? www.teaseandplease.eu

1

4

ECHTE MANNEN DRAGEN EEN SCHORT Hoewel de meeste chefkoks mannen zijn, zijn de meeste mannen helaas nog lang geen chefkok. In een professioneel schort maak je wel indruk. Met grappige gedichten van onder meer Lévi Weemoedt, Annie M.G. Schmidt en Nico Dijkshoorn. www.plint.nl

MAD MEN In de jaren ’20 van de vorige eeuw produceerde Borsalino jaarlijks twee miljoen hoeden. Die tijden komen niet meer terug, al doet de bejubelde tv-serie Mad Men over een reclamebureau in de jaren ’60 een geslaagde poging. Dare to be different! www.borsalino.it

onder redactie van// Meng

1

PURE AANTREKKINGSKRACHT

6

00

Eigen.Zinnig

119 Tekst// Sergio Herman Beeld// Wouter van den Brink

culinair

121 127 confrontatie// de recencent en de kok

Driesterrenkok Sergio Herman ‘ Trends heb ik nooit slaafs gevolgd’ ‘Vaak wordt mij gevraagd wie de belangrijkste persoon is geweest in mijn carrière. Ik kom dan altijd uit bij mijn vader. Van hem erfde ik de liefde voor het vak en kon ik uiteindelijk bereiken waar ik nu sta. Als puberjongen was ik best opstandig en ging ik graag mijn eigen gang. Brommertjes rijden, spijbelen, veel naar het café gaan. Op de hotelschool in Brugge - waar ik door mijn vader naar toe werd gestuurd - heb ik eigenlijk pas geleerd mijn eigenzinnigheid positief in te zetten.

Na mijn opleiding ging ik in het restaurant van mijn vader werken. Een populair mosselrestaurant hier in Sluis. In tegenstelling tot veel collega-chefs heb ik nauwelijks in topkeukens in het buitenland gewerkt. Ik leerde van mijn vader, maar heb vooral heel veel zelf uit moeten zoeken. Het voordeel is, denk ik, dat ik daardoor helemaal mijn eigen stijl heb kunnen ontwikkelen.

In 1995 kon ik het restaurant van mijn vader overnemen en ben ik meteen in een hogere culinaire versnelling gegaan. Ik ging werken met eerste klas producten uit onze eigen regio: Zeeuwse oesters, kreeft en paling uit de Oosterschelde en tarbot of griet van vissers van één dag uit de Noordzee. Later kwamen daar invloeden bij uit de keukens van Japan, Spanje en Italië. Ik ging graven naar het effect van uiteenlopende bereidingstechnieken en smaakcombinaties

bizar// vreemde ingrediënten

133 nieuwe trend// parkfood

die niet eerder werden gezien. Ik wilde mensen perplex laten staan.

Nieuwe technieken vind ik tot op de dag van vandaag interessant, maar mijn keuken mag niet een laboratorium worden. Trends heb ik nooit slaafs gevolgd. En ik ben altijd blijven geloven in mijzelf.

Soms was dat moeilijk. Zeker in het begin ben ik wel de grond ingeschreven door critici. Mijn kookstijl werd niet altijd begrepen. Zelfs niet nadat ik in 1995 een eerste Michelin-ster kreeg.

Nog altijd volg ik mijn eigen pad. Ik werk zoals ik denk dat goed is met een team dat ik helemaal zie zitten.

Tot mijn eigen verbazing kan ik nooit zeggen: nu ben ik er.

Ook niet na drie Michelin-sterren en de eervolle negentiende plaats die ik dit jaar kreeg op de lijst van 50 beste restaurants van de wereld. Ik ben voor mijzelf altijd verplicht om vooruit te gaan en nieuwe dingen te creëren. Spelen met luchtigheid, met mondsensaties, met contrasten van texturen en met pure smaken. Als ik een gerecht bedenk, weet ik gewoon wanneer het goed is of hoe het net anders moet. Bij nieuwe medewerkers let ik ook altijd op of ze een goede dosis eigenzinnigheid in zich hebben. Stellen ze vragen? Hebben ze een weerwoord? Als ze mee willen in mijn verhaal, dan probeer ik ze te duwen naar grotere hoogtes. Het zijn niet altijd de makkelijkste types, maar het zijn wel diegene die uiteindelijk het verschil maken.’

Eigen.Zinnig

123

121 Culinair/// tweestrijd

De haat-liefdeverhouding tussen chef-koks en culinair recensenten

De meester en zijn criticus

Tekst// Marcus Polman

/Beeld// Corbino

De macht van een culinair recensent kan ongekend groot zijn. Na een positieve verhaal, in print of online, stromen de klanten vaak toe. Maar hij kan de kok ook breken.

Hier komen die twee werelden bij elkaar.

Drie aanstormende Nederlandse culinaire toptalenten, met ieder hun compleet eigen wijze van koken, ontmoeten hun criticus.

‘Een gerecht met een wauw-factor’ Marjan Ippel (talkinfood.nl) versus Alain Alders Food is fashion. Dat is het motto van Nederlands meeste geciteerde foodtrendwachter Marjan Ippel. lees verder op pag 125

Iens Boswijk (IENS) versus Kunz De meest democratische restaurantgids van Nederland lanceren. Dat stond oprichtster Iens Boswijk voor ogen toen ze - inmiddels ruim twaalf jaar geleden - de restaurantwebsite IENS begon. lees verder op pag 124

‘Wat moet ik met al die hoeveelheden?’ 122

Eigen.Zinnig

xxxxxxxx/// Culinair/// xxxxxxxxxxxxx tweestrijd

‘Het kan pijnlijk zijn’ Wynand Vogel (Lekker) versus Peter Scholte Met chirurgische precisie prikt Lekker-hoofdinspecteur Wynand Vogel met mes en vork in het spectaculair ogende gerechtje , dat de chef hem heeft voorgeschoteld. Een dessert dat oogt als een stilleven, gereserveerd op een zwarte leisteen met twee gevulde glaasjes en een kunstig koekje, met als titel: ‘dry caramel met drie tonkabonen-variaties’. Schuim, gelei, cake, crème… (lees verder op pag 124)

Culinair/// tweestrijd

(vervolg Wynand Vogel versus Peter Scholtein)

alle denkbare vormen en texturen is chefkok Peter Scholte los gegaan met de tonkaboon. Fijnproever Vogel neemt van alles kleine, subtiele hapjes, dipt de lippen met zijn servet en kijkt proevend voor zich uit.

‘Mooi krokantje,’ klinkt het. ‘Uitgesproken smaak, tikje te zoet, misschien?

Zeer originele presentatie.’ Het bordje is nog niet leeg, maar Vogel weet genoeg.

Een goedkeurend knikje gaat richting de chef. Zo eet en proeft dus een professioneel proever.

In de drukke maanden voor de nieuwe Lekker-gids uitkomt (elk najaar) eet de hoofdinspecteur minimaal drie tot vier keer per week buiten de deur. Soms twee keer op een dag. Hij gaat altijd met een tafelgenoot; een vriend, buurman of zijn vrouw. Niet noodzakelijk fijnproevers zoals hij. Reserveren doet hij anoniem, sinds die keer dat hij onder eigen naam had geboekt en merkte dat de chef-

124

Eigen.Zinnig

kok van de weeromstuit extra personeel had opgetrommeld omdat - paniek in de tent - de Lekker kwam eten.

Natuurlijk maakt dit werk hem niet altijd geliefd. Koks hebben, vaak afhankelijk van hun beoordeling, een haat-liefde verhouding met het ruim dertig jaar oude instituut dat de Lekker-gids is. De gids kan immers reputaties maken en breken. Vogel: ‘Ons oordeel kan hard zijn, maar is eerlijk.’ Wij gaan heel zorgvuldig te werk. In totaal werken we met een team van zeventig inspecteurs. Restaurants worden zelfs meerdere keren per jaar bezocht door verschillende mensen.’

Hij weet hoe het voelt om slechte kritieken te krijgen. ‘Toen ik nog als chefkok een restaurant had, heb ik jarenlang in de Lekker gestaan. Ik heb zelf ervaren hoe pijnlijk het is als je na een jaar keihard werken op de ranglijst zakt.’

Chefkok Peter Scholte van restaurant Sucre in Amsterdam kijkt - net als veel van zijn collega’s - met gemengde gevoelens naar de beoordelingen van de gidsen. ‘Het ene jaar kom je heel hoog binnen, het volgende jaar sta je niet meer in de lijstjes, terwijl niet altijd duidelijk is waarom.’ Scholte is exponent van een nieuwe generatie jonge chefkoks die anders dan de oude garde - over de hele wereld hebben gewerkt en kennis hebben gemaakt met nieuwe technieken en onalledaagse ingrediënten. Het brengt hem soms op creaties die niet direct door elke recensent worden begrepen. Zo doet hij veel met desserts; niet alleen zoet, maar ook hartig. Neem een gerecht als ‘Noors rendier met pure Saint Dominique-chocolade en geitenkaasravioli’, dat bij hem op de kaart staat. ‘Sommige mensen vinden het helemaal te gek. Voor anderen is het veel te experimenteel. Dat hou je natuurlijk altijd. Mijn keuken is daarom misschien ook niet voor iedereen geschikt.’

Zijn uitgesproken stijl levert hem niet altijd evenveel waardering op bij de vele restaurantgidsen die Nederland tegenwoordig heeft. In de SpecialBite-gids van 2009 kwam hij uit het niets binnen in de top 10. Maar een vermelding in de Lekker Top-100, of nog beter - in de prestigieuze Michelingids, is vooralsnog uitgebleven. ‘Een hoge score in de gidsen is natuurlijk belangrijk,’ zegt Scholte die eerder een

Michelin-ster verdiende toen hij nog in restaurant Oslo werkte. ‘Al was het maar omdat mijn gasten de gidsen ook lezen en er belang aan hechten. Maar ik staar mijzelf niet blind op recensies. De kunst is om het goede eruit te pikken en vooral trouw te blijven aan jezelf.’ www.sucrerestaurant.nl

(vervolg Iens Boswijk versus Kunz)

Geen beoordelingen van professionele proevers, maar gewoon van gasten. En niet alleen sterrenrestaurants, maar alle restaurants, van eetcafé tot toko om de hoek. Precies als haar grote voorbeeld Zagat, de Amerikaanse restaurantsgids met recensies en cijfers, die ooit begon in New York maar inmiddels alle grote steden van Amerika omvat. Iedereen die zich (gratis) als IENS-proever registreert, kan zijn bevindingen na een avondje eten op de website www.iens.nl achterlaten. 120.000 eters doen dat meer of minder regelmatig, een veelvoud bezoekt maandelijks de site. Restaurants moeten dus met de billen bloot. Waardeloze bediening? Koud eten? Veel te duur? Alle bevindingen worden aan de openbaarheid prijsgegeven. Leve de democratie! Niet onbelangrijk: IENS werkt 100% onafhankelijk. Restaurants kunnen zich niet inkopen op ranglijstjes of eigen recensies schrijven.

Culinair/// tweestrijd

Niven Kunz (29 jaar), de jongste chefkok die ooit een Michelin ster kreeg, heeft geen moeite met de beoordelingen van de IENS-achterban. Sterrenrestaurants hebben vaak een hoge drempel en daar wil hij juist vanaf. En IENS past daar wel bij. ‘Veel jonge mensen laten jammer genoeg sterrenrestaurants links liggen,’ zegt Kunz in zijn restaurant in Rijswijk bij Den Haag.

‘Ze worden afgeschrikt door strakke, witgedekte tafels en knikkende obers.’

Binnenkort gaat in zijn restaurant het tafellinnen van tafel, een unicum voor restaurants in deze categorie.

Zijn aan Iens geserveerde proefgerecht verraadt echter dat zijn culinaire ambities niet minder groot zijn. Kunz serveert een vernuftige ‘candybar’ van ganzenlever op een krokant mueslikoekje, met rode biet, pistache en rode wijnazijnsorbet. Ganzenlever? Iens Boswijk: ‘Eigenlijk vind ik dat het niet kan, vanwege het leed dat de dieren wordt aangedaan.’ Kunz werpt tegen dat zijn leverancier alleen met ‘verantwoorde’ ganzenlever werkt. ‘Bovendien,’ aldus Kunz, ‘verwachten zijn klanten dat hij dit soort exclusieve ingrediënten op de kaart heeft staan.’

Terwijl Boswijk geniet van het gerechtje (‘verrassende smaak van sorbetijs, fijn nootje, schitterende kleuren’) wil zij wel wat kwijt over een van haar grootste restaurantergernissen: de overdaad aan amuses, de kleine mondvermaakjes-van-het huis, die veel sterrenchefs vooraf presenteren. ‘Je krijgt er soms wel vier of vijf, nog voor je aan je menu toekomt. Wat moet ik met al die smaken en hoeveelheden?’ Kunz: ‘Amuses worden vaak verkeerd gebruikt. Wij geven er zes vooraf. Maar allemaal heel klein. Het is bedoeld om gasten iets te geven, terwijl ze nog wachten op het gerecht dat ze hebben besteld. Het hoort bij gastvrijheid.’

Kritiek is nooit leuk, maar hij heeft ermee leren leven. ‘Vroeger hield ik bijna koortsachtig alle recensies en lijstjes bij. Ik ben nu relaxter. Het gaat erom dat de gast tevreden de deur uitloopt. Is de wijn niet goed, of valt een gerecht tegen? Gasten krijgen bij mij zonder probleem meteen iets anders.’ www.restaurantniven.nl

(vervolg Marjan Ippel versus Alain Alders)

‘Zoals het klokje om je pols, merkkleding en je auto, is waar en wat je eet ook een fashion statement,’ vertelt Ippel die over foodtrends schrijft op onder meer haar website www.talkinfood.nl. En daarmee houdt de vergelijking niet op. Mode kent vier seizoenen per jaar, net als restaurants. Ontwerpers laten zich, net als chefkoks, graag inspireren door wat er op straat gebeurt. En ze gebruiken nieuwe, branchevreemde technieken en materialen om elke keer weer met iets vernieuwends te komen.

Het is een vergelijking waar topkok Alain Alders, chefkok van Vrienden van Jacob in Santpoort, graag mee instemt.

Vier keer per jaar organiseert hij culinaire catwalks, een parade aan nieuwe seizoensgerechten, waarmee hij elk culinair seizoen opent. Om zijn visie ‘koken is schilderen met smaken’ nog beter uit te dragen, heeft hij dit concept inmiddels omgedoopt tot Culinaire Exposities.

Alders serveert ter illustratie een bescheiden kunstwerkje aan Ippel: kreeft met een lauwwarme yoghurt, met een cruesli van schaaldieren, gedecoreerd met een gelei op basis van mosselvocht en appel, met spikkeltjes goudpoeder (bent u daar nog?) en een vrolijk paars eetbaar viooltje. ‘Het is een soort omgekeerd crème brûlée,’ licht de chef toe. ‘De warme yoghurt stolt in het bord.’ De cruesli heeft hij gemaakt met een vriesdroger, een techniek afkomstig uit de chemische industrie. De harde flintertjes schaaldieren blijken kleine smaakbommetjes. ‘We gebruiken onder meer oester, kreeft en krab en vriezen in met stikstof van -180 graden. De vriesdroger onttrekt gedurende enkele dagen al het vocht. Het kan zelfs van olijfolie pure poeder maken. Wat je overhoudt, is pure smaak.’

Een gerecht met een duidelijk wauw-factor, oordeelt Ippel na een eerste inspectie. ‘Ik vind het leuk dat chefs de laatste decennia steeds meer aandacht besteden aan presentatie. Het oog eet immers ook mee. En zelfs het oor, zoals bij Heston Blumenthal die visgerechten serveert met een koptelefoon met zeegeluiden.’ Het gebruik van yoghurt is ook helemaal nu, volgens de trendwatcher.

Yoghurt is net als karnemelk veel gezien in onder meer de New Yorkse eet-scene.

Ook de smaak krijgt van haar een zeer dikke voldoende. ‘Alle smaken komen als een feestje in de mond bij elkaar.’

Gaat vorm niet te vaak boven inhoud in de hedendaagse topkeuken? Alders: ‘Er is zoveel te koop, uit alle werelddelen.

En gasten willen een belevenis als ze bij ons komen eten. Toch volg ik niet blind alle trends en word ik nooit te extreem.

Goede ingrediënten en smaak blijven voor mij voorop staan.’

Ook Ippel relativeert de vernieuwingsdrang die de hedendaagse topgastronomie kenmerkt. ‘Vriesdrogen is fantastisch. Maar de meest basale manier om smaak te concentreren is al sinds jaar en dag inkoken zoals onze oma’s al deden.

Toch is het leuk dat er altijd weer chefs opstaan die nieuwe wegen zoeken.’

Grote winnaar is de gast die meer keuze heeft dan ooit. Ippel: ‘Gelukkig kun je in Nederland steeds beter eten. Op sterrenniveau en met een basic steak met huisgemaakte frieten, zoals je tot voor kort alleen in Parijs kreeg.’

Eigen.Zinnig

125

Auteur: Marcus Polman Fotografie: Bart Oomes

Wie graag kookt met lef:

Ingrediënten in opkomst

Welke ingrediënten zien we tegenwoordig steeds vaker op de menukaart van trendy restaurants en brasseries? Waarmee laat de hedendaagse thuiskok-met-aspiraties zich graag zien? Culinair journalist Marcus Polman (auteur van de bestseller ‘De Perfecte Kok’) signaleert drie belangrijke foodtrends van dit moment.

orgaanvlees Kinnebakspek, procureur, kalfslever, varkenssnuit, varkenspoten, kalfswangetjes, hersenen, niertjes, bloedworst.

‘Incourante delen’, noemen slagers en chefkoks deze organen van varken, kalf en rund. Fransen zijn er gek op.

En ook Schotten hebben er wel wat mee, denk aan het bekende haggis (gebakken hart en lever, verpakt in schapenmaag).

Maar in Nederland? De meeste consumenten gruwen bij de gedachte aan het eten van bloederig, lillend vlees.

Toch is er een kentering gaande in de culinaire wereld. In trendy restaurants en brasseries staan retro-gerechten met orgaanvlees steeds vaker op de kaart. Salades met krokant gebakken zwezerik en bloedworst-van-oma zijn goede bekenden. Avontuurlijker eters gaan nu een stap verder en smullen van delicatessen als kroketjes van kalfshersenen of varkenspoten met truffels. Ook thuis lijkt orgaanvlees weer op het menu te staan. Bij echte ambachtelijke slagers liggen de vleselijke stillevens, inclusief complete varkens- en kalfskoppen, tegenwoordig openlijk in de vitrine. De middenstand komt daarmee tegemoet aan de vraag van het groeiende leger van (vaak mannelijke) thuiskoks met een voorliefde voor oereten.

Kalfskop voor veertig euro

Neem een kalfskop. Een complete kop kost slechts veertig euro. En daar kun je als chef of thuiskok-met-ambities veel mee. Kalfstong (dungesneden, in tomatensaus), gepocheerde hersenen of gebakken kalfswangetjes. Je kunt er zelf worsten en patés van maken. Van

Recept:

Kalfshersenen (voorgerecht voor 4 personen)

Ingrediënten: 2 kalfshersenen, ontvliesd 2 liter bouillon 50 ml extra vergine olijfolie 15 ml witte wijnazijn 1 theelepel mosterd 2 theelepels maynaise 2 gekookte eieren

1 klein uitje peterselie peper zout

de overgebleven delen als de oren en de kop kan een smaakvolle bouillon worden getrokken. Van kop-tot-staart, noemen culi’s deze trend. De ecobewuste foodie wil niks weggooien en alles gebruiken. Alsof de jaren vijftig weer terug zijn. Bijkomend voordeel: orgaanvlees is spotgoedkoop. Wie bestelt er nog een suffe diepvriescarpaccio of bloedeloze kogelbiefstuk?

Gezien o.a.:

In restaurant Le0ollandais in Amsterdam doet chefkok Adriaan van Raab van Castein veel met orgaanvlees, charcuterie en huisgemaakte worsten.

Restaurant Schathoes Verhildersum in Leens (Groningen) van chefkok Dick Soek, liefhebber van de Nederlandse oerkeuken, werkt veel met orgaanvlees.

Slagerij Chateaubriand (Heemstede en Amsterdam) is hofleverancier van topkwaliteit orgaanvlees voor zowel sterrenrestaurants als particulieren.

Bereidingswijze: Hersenen Breng de bouillon aan de kook. Doe het gas uit. Leg nu de kalfshersenen voorzichtig in de warme bouillon. Laat de hersenen garen in de afkoelende bouillon (ongeveer 3 uur).

Vinaigrette Doe de olijfolie,

azijn, mosterd en mayonaise in een bakje. Meng de producten met een garde goed door elkaar. Voeg naar smaak zout en peper toe.

Pel het gekookte ei, verwijder het eigeel en snij het eiwit in kleine blokjes.

Snipper het uitje.

Voeg nu de gesneden producten toe aan de dressing. Voeg de fijn

gesneden peterselie toe.

Trancheer de lauwwarme hersenen en presenteer de hersenen op de vinaigrette. Lekker met geroosterd brood.

Recept: Johan van Velden,Slagerij Chateaubriand, Heemstede. www.chateaubriand.nl

127 Culinair///

Bij echte ambachtelijke slagers liggen de vleselijke stillevens, inclusief complete varkens- en kalfskoppen, tegenwoordig openlijk in de vitrine

IngrediĂŤnten

Culinair///

Ingrediënten

gourmet zout Natuurlijk zeezout uit Portugal? Himalaya kristalzout? Zwart Pacific zout uit Hawai?

Zongedroogd zeezout uit Bali? Een foodie neemt niet langer genoegen met het oude glazen vaatje met vacuüm keukenzout met de bekende rijstkorrels.

Gourmetzout, ook wel culizout geheten, is the next big thing. Net als bij olijfolie, is er tegenwoordig een duizelingwekkende keuze aan zout. Restaurants maken er goede sier mee en de hobbykok kan terecht bij een groeiend aantal (online) speciaalzaken. Er zijn vele varianten te koop, zoals het grove zeezout, sel gris (grijs, ongeraffineerd zout), zout met smaakjes (vanille of citroen) en gerookt zout (op bijvoorbeeld eikenhout). En dan is er nog het al langer in culinaire kringen populaire ‘fleur de sel’, handgeschept uit Frankrijk maar tegenwoordig ook gewonnen uit zoutpannen in minder gebruikelijke landen zoals Portugal en Italië.

Korrel~ grootte

Zout kan, afhankelijk van het soort, een heerlijk intense smaak geven en zet de smaakpapillen in werking. De fijne fleur de sel is traditioneel een perfecte match bij een zachtgekookt eitje of krokant gebakken, huisgemaakte frieten. Het op elzenhout gerookte Alderwood-zout uit Nieuw-Zeeland is een lekker knisperend zoutje bij een gebakken

Recept

Gekookt eitje met gourmet zout Ingrediënten 1 ei snufje zout

Stap 1. Prik een gaatje In de bolle kant met een naald (of eierprikker). In elk ei zit namelijk lucht.

Bij het koken zet deze lucht uit, waardoor het ei barst. Via het gaatje kan de lucht ontsnappen.

Toevoegen van zout aan het water is overigens zinloos

Recept: De Perfecte Kok, www.deperfectekok.nl

128

Eigen.Zinnig

biefstuk, côte de boeuf of gerookte zalm. Maar ook zout en desserts gaan goed samen, zoals bijvoorbeeld vanille-zout in combinatie met chocolademousse en andere zoete desserts.

Prijzen

De prijzen voor gourmetzout kunnen oplopen. Een exclusief, rechtstreeks uit Japan geïmporteerd supersmakend zout als Nuchi-Masu, (niet zongedroogd, maar geproduceerd middels ‘zeewaternevelverdamping’ - aldus de leverancier) gaat voor 12,95 euro per 250 gram over de virtuele toonbank. Een fors verschil met een kilopak keukenzout van veertig cent uit de supermarkt.

Gezien bij o.a.:

www.salsamentum.nl, de grootse Nederlandse webshop op het gebied van zout en www.finefoods-online.com, een delicatessen webwinkel met een ruime keuze aan zout.

Stap 2 Kook water.

Breng het water aan de kook in een steelpannetje. Leg het ei voorzichtig in het kokende water. Zet het vuur iets lager en laat het water rustig borrelen (anders raakt het ei beschadigd door het botsen in de pan).

Stap 3 Koken Laat het ei garen in het kokende water.

Zacht ei: 3-4 minuten Halfzacht ei: 5-6 minuten Hardgekookt ei: 8-10 minuten

Stap 4 Serveren Spoel het ei af in koud water (schilt makkelijker).

Strooi naar smaak zout over je eitje.

Culinair///

IngrediĂŤnten

Net als bij olijfolie, is er tegenwoordig een duizelingwekkende keuze aan zout.

Restaurants maken goede sier met het exotisch klinkende zoutsoorten. De hobbykok kan terecht bij een groeiend aantal (online)speciaalzaken

Eigen.Zinnig

129

Culinair///

Ingrediënten

eetbare bloemen Geen sterrenchef doet het tegenwoordig zonder: eetbare bloemetjes.

Als vrolijk accent in een salade of als geraffineerde smaakmaker op een dessert.

Onwetende non-foodies kijkt soms vertwijfeld naar hun bord: “Euh ober.. kan ik dit opeten?”

Ja, dat kan.

Het arsenaal aan eetbare bloemetjes is welhaast onuitputtelijk: orchideeën, vlijtige liesjes, appelbloesem, viooltjes, goudsbloem-blaadjes, madeliefjes, begonia’s… noem maar op.

Sommige bloemen hebben louter een decoratieve functie, andere hebben ook een smaakje.

Zoals citroen-afrikaantjes, een kleine bloem met geel-rode blaadjes met een fris-bittere smaak die bijvoorbeeld goed past bij langoustine en andere zeegerechten. Of kerriebloemen, afkomstig van de kerrieplant, die veel bij Aziatische gerechten wordt toegepast.

Koks betrekken de bloemetjes van gespecialiseerde kwekers of hebben een eigen moestuin, waar ze zelf culi-bloemetjes kweken.

Andere koks trekken zelf de vrije natuur in. Zoals de Zeeuwse chefkok Edwin Vinke die samen met een bioloog en een herborist door de modder en langs de sloten in het Zeeuwse land struint, op zoek naar lokale bloemen, grassen en andere eetbare natuur.

Dat de eetbare bloemetjes nu ook de Nederlandse menukaart zijn doorgedrongen is onmiskenbaar een volgende fase in de verdere verfijning van de Nederlandse topgastronomie, die sinds de jaren ‘80 met succes is ingezet. De verwende restaurantgast van nu wil verrast worden, steeds opnieuw. Met nieuwe smaken, maar ook met prikkelende presentaties. Het lijkt slechts een kwestie van tijd dat ook bij het eetcafé om de hoek een zomerse huissalade met viooltjes en afrikaantje op het dagmenu staat.

Oude kookboeken

Gezien o.a.:

Helemaal nieuw is het natuurlijk niet. Gerechten met bijvoorbeeld rozenblaadjes worden al in oude kookboeken beschreven. Meer recent maakte een inmiddels wereldberoemde, hedendaagse Franse chef naam met zijn salades met wilde, zelfgeplukte bloemetjes.

Noem tegen een Nederlandse sterrenkok de naam van Michael Bras en hij zal in verrukking verhalen over de ongeëvenaarde, honderd procent natuurlijke, met lokale wilde planten en bloemen verrijkte en superverfijnde driesterren-salade die hij ooit bij deze bejubelde Franse chef at.

Recept met

eetbare bloemen

1 teen fijngehakte knoflook zout naar smaak

voor 4 personen

Ingrediënten: voor de artisjokkenhartenmarinade: 1 blik arisjokkenharten in vieren gesneden 1/2 bosje dille fijngehakt 1/2 bosje kervel fijngehakt sap van 1 citroen 10 ml olijfolie 1 el mosterd

130

Eigen.Zinnig

voor de salade gemengde sla,zoals rucola, rode sla, bietenblad lollo rosso 1/2 bosje fijngesneden lente ui 5 eetbare viooltjes 1 bakje bietenspruiten

Don’t try this at home

Belangrijk: don’t try this at home. Niet alle bloemen zijn goed voor de maag. Sierviooltjes en sierorchideeën zijn - anders dan hun soort die in de keuken worden gebruikt -, niet eetbaar en soms zelfs schadelijk voor de gezondheid.

Tweesterrenchef Moshik Roth (restaurant ’t Brouwerskolkje, Overveen) staat bekend om zijn innovatieve gerechten en werkt veel met wilde bloemen en planten.

De Kromme Watergang, van chefkok Edwin Vinke, werkt veel met lokale Zeeuwse producten en is hét Nederlandse voorbeeld van de ‘go-out-and pick-it-trend’.

Bij kweker Koppert Cress uit het Westland kweekt zelf vele soorten cressen en eetbare bloemen en levert aan sterrenchefs uit binnen- en buitenland.

In zijn culinaire werkplaats geeft kok Eric Meursing workshops Koken met Bloemen.

werkwijze 1. Doe de ingrediënten van de marinade in een kom en meng alles goed door.

2. Voeg de in de lengte gesneden artisjokkenharten toe en laat deze een paar uur marineren in de kruiden.

3. Maak vier kommen op met de gemengde salade en de bosui en verdeel daarin de gemarineerde artisjokkenharten

4. Maak het geheel af met bietenspruiten en de viooltjes Recept: Eric Meursing, De Culinaire Werkplaats, Amsterdam www.deculinairewerkplaats.nl

Culinair///

IngrediĂŤnten

Het lijkt slechts een kwestie van tijd dat ook bij het eetcafĂŠ om de hoek een zomerse huissalade met viooltjes en afrikaantje op het dagmenu staat

Eigen.Zinnig

131

Tekst// Jorrit Dijkstra/ Jermain Noslin/// Beeld// Guy Offerman

‘Vandaag eten we kitsch’

133 Culinair// trend

Picknick 2010 is een 3-gangenmenu met sterren-ambities

We hebben goed nieuws en nog beter nieuws. Het goede nieuws is: picknicken is hip! Het n贸g betere nieuws: een mand met wat broodjes kan 茅cht niet meer.

Picknick 2010 bestaat uit verschillende gangen mooie wijnen en echt servies in plaats van plastic bordjes. We zagen het gebeuren in de parken van amsterdam en Rotterdam en kwamen terug met een nieuwe naam: ParkFood.

Culinair// trend

vorige pagina

Plek: Westerpark, Amsterdam Tijdstip: 14.10 Wie: Nikina Knops (23) Functie: kinderleidster Samen met: twee vriendinnen en een vriend Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?

‘We zijn allemaal vrienden van elkaar, ik vier hier mijn verjaardag. Ik heb zo’n dertig mensen uitgenodigd. Het is de tweede keer dat we dit doen, hoewel vorig jaar letterlijk en figuurlijk alles in het water viel. Ook in dit park trouwens.’

Wie heeft deze gerechten gemaakt?

‘Ik wilde het eerst allemaal zelf doen, maar dat was toch een beetje te veel van het goede. Een vegetarische en een pastasalade, plus wraps met zalm en kruidenkaas; dat betekent veel ingrediënten en veel voorbereiding met snijden. Vooral de pastasalade, met tonijn, geitenkaas met crème, kaneel, walnoten en dadels slokte veel tijd op. Blij dat mijn vriendin toch nog heeft geholpen.’

Koop je de ingrediënten bij speciale leveranciers?

‘Het thema van deze picknick is ‘kitsch’, dus ik heb veel van de attributen bij winkels met kitsch gekocht, zoals het bestek en de bakjes bij ‘Kitsch Kitchen’ op de Rozengracht. De plateaus heb ik uit een tweedehands winkeltje op de Haarlemmerstraat. Ik hou van kitsch en ben een echt kitschmeisje. De meeste ingrediënten zijn biologisch. Een aantal vrienden is vegetarisch, dus daarvoor doe ik de boodschappen bij speciale winkeltjes, zoals de ‘Natuurwinkel’, ‘Marqt’ of bij ‘Organic’.’

Zit er ook een gerecht bij dat je alleen bij bepaalde gelegenheden maakt?

‘Bij een verjaardag hoort een taart, vind ik. Deze heeft als basisingrediënt dadels. Lekker zoet. dus daarom een echte traktatie.’

Wat drinken jullie?

‘Wijn, rosé, bier en Corona. Ik kies nooit voor de goedkoopste wijn, dus heb ik een witte Grillo Casa Mia en een rosé, een La Poda Rosado, beide uit Spanje. Eigenlijk weet ik niet zoveel van wijn, maar ik weet wel dat de goedkoopste altijd de smerigste is. Ik betaal dan liever wat meer om er van te genieten.’

Wat is je favoriete plek voor een picknick? ‘Het Vondelpark is wel aardig, maar we kiezen toch eigenlijk altijd voor het Westerpark.

Traditie en gewoonte denk ik.’

134

Eigen.Zinnig

‘Het is hier leuk vanwege de andere culturen’

Culinair// trend Plek: Rotterdam, Kralingse Bos, Tijdstip: 18.00 uur Wie: Giselle Yaseen (27) Functie: secretaresse Samen met: Rhona Yaseen (op de foto)

en een groep van 23 personen Waarom in dit park een picknick?

‘We komen hier vaak als het lekker weer is, we wonen hier namelijk niet ver vandaan. Ik kom uit Capelle aan den IJssel en Rhona uit Zevenkamp. We zijn hier voornamelijk voor onze kinderen. Die kunnen lekker spelen en de Kralingse Plas maakt het leuk voor ze. Bovendien komen we in dit bos altijd veel mensen tegen van diverse culturen. Dat maakt het eveneens erg leuk.’

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen?

‘Rhona is al sinds haar jeugd een bekende van mijn man, een Irakees. Ze zaten bij elkaar op school en toevalligerwijs hebben ze ook nog eens dezelfde Iraakse achternaam.

Geen familie van elkaar, wél goede vrienden. Toen ik verkering met hem kreeg, leerde ik Rhona kennen.’

Met welk gerecht is een middag altijd geslaagd?

‘Ik denk dan onmiddellijk aan een barbecue, het liefst met Iraakse kebab, tandoori kip en een frisse salade.’

Wat drinken jullie?

‘Uitsluitend frisdrank; Coca-Cola, Red Bull en Lipton Ice Tea. Wij nuttigen nooit alcohol, dat laten we aan onze mannen over, haha!’

Hoe belangrijk is koken voor jullie?

Heel belangrijk! We hebben kinderen en koken elke dag voor onze gezinnen. We vinden het leuk om uitgebreide gerechten klaar te maken. Vaak maak ik biryani (rijst en vlees), kofta (gehaktballen) en dolma (gevulde groenten).’

Koop je bepaalde ingrediënten bij speciaal-leveranciers?

‘Ik ga vaak naar een Irakese speciaalzaak in het centrum van Rotterdam. Verder loop ik geregeld islamitische slagerijen binnen voor halal-vlees. Ik ben echter ook vaak bij Indische en Chinese toko’s te vinden.’

Eigen.Zinnig

135

Culinair// trend

‘Ik ben omringd door Spaanse vrouwen’

Plek: Westerpark, Amsterdam Tijdstip: 13.45 uur Wie: Bert Talen (42) Functie: ZZP’er Samen met: zijn vrouw, drie

vriendinnen en acht kinderen Waarom in dit park? ‘Het Westerpark is voor ons om de hoek, dus lekker dichtbij. Daarnaast is het er altijd gezellig, er is genoeg ruimte voor de kinderen.

Dus perfect voor ons allemaal. Hier bij het water is het heerlijk toeven. Eigenlijk gaan we altijd naar het park met lekker weer.’

Wie heeft deze gerechten gemaakt? ‘Iedereen heeft zijn steentje bijgedragen, de tortilla heb ik echter zelf gemaakt. De aardappelen lekker dun schillen, ei en ui erbij en niet te lang laten doorbak-

ken, zodat de binnenkant nog lekker zacht blijft.’

Wie staat doorgaans het meest in de keuken? ‘Vroeger altijd mijn vrouw, maar nu ben ik dat steeds vaker. Ze heeft me alles geleerd wat ik moet weten en nu durf ik zelf steeds meer te experimenteren. Wat andere kruiden, extra ingrediënten erbij, die in de receptuur staan vermeld. Die tortilla die hier staat is er het gevolg van. Ben benieuwd of iedereen die lekker gaat vinden.’ Hoe belangrijk is koken voor je?

‘Heel belangrijk, zowel voor mijzelf als mijn vrouw.

We staan graag in de keuken en maken zeker voor de kinderen iets lekkers klaar dat ook gezond is. Ook bij een barbecue streven we dus altijd naar andere gerechten dan alleen maar aardappelsalade en een hamburger’ Wat drinken jullie? ‘De volwassenen een lekker droog, wit wijntje en voor de kinderen frisdrank. Vandaag heb ik een ‘Le Petit Noir Viognier’

uit Frankrijk meegenomen. Niet mijn favoriet, dit was de enige die ik nog had staan. Het kan er echter wel mee door hoor, dat wel. Normaliter zoek ik altijd een speciaal wijntje uit bij een picknick. Geen tijd gehad dit keer.’

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen? ‘Ik ben de enige man hier en ben omringd door allemaal Spaanstalige vrouwen. Mijn vrouw is ook Spaans, die heb ik leren kennen op vakantie in Spanje. Hoewel ze wel naar Nederland is verhuist, wilde ze toch in contact blijven met Spaanse mensen hier en zodoende heeft ze deze vrouwen door de jaren heen leren kennen. De kinderen, acht in totaal, horen er allemaal bij. Een gezellige groep, met pit. Ja, dit belooft een temperamentvolle picknick te worden. Ik heb er zin in.’

‘We zijn pittig en houden van vlees’ Plek: Vroesenpark, Rotterdam Tijdstip: 19.35 uur Wie: Eric Verloo (29) Functie: zelfstandig ondernemer Samen met: vriendin Charlotte Wie heeft deze gerechten gemaakt? ‘Dat heb ik gedaan, doe ik meestal. Zelfgemaakte salade, stokbrood, vlees, frisdrank en wijn. Paprikapoeder en zwarte peper erbij en klaar is Kees!’

Wat zeggen deze gerechten over jullie? ‘Dat we niet zo moeilijk zijn, gewoon relaxed. We houden van de buitenlucht, we zijn pittig en we houden van vlees.

Ik moet elke dag vlees eten; kip, rund of kalfsvlees.

Als het niet naast m’n avondeten ligt, ligt ‘t wel op

136

Eigen.Zinnig

m’n brood.’

Hoe hebben jullie elkaar leren kennen? ‘Van de roeivereniging, het was liefde op het eerste gezicht.

We gingen ook al vrij vlot samenwonen, dat is nu zes jaar geleden. Ik was iets fanatieker met roeien dan Charlotte. Toen we verkering kregen, kroop zij steeds minder vaak in de boot.’

Hoe belangrijk is koken voor jullie? ‘Dat vinden wij redelijk belangrijk, maar niet hét belangrijkste. We koken eigenlijk maar twee keer per week en meestal doet Charlotte dat. Haar oven-koolschotel is subliem, een kunstje dat ze van haar moeder heeft afgekeken. Mijn eigen specialiteit is lasagne, daar ben ik best trots op.’

Zit er ook een zeer persoonlijk gerecht tussen?

‘Charlotte heeft de oven-koolschotel van haar moeder bij zich. Wij beschouwen dit als het bindmiddel van onze relatie. Sinds ik haar ken, tovert ze mij die al voor. Er zit spitskool, aardappel, kaas en gehakt in.’

Wat drinken jullie?

‘We hebben wijn bij ons; een flesje rode en een flesje droge witte. En een flesje rosé. Ik vind dat een goed glas wijn hoort bij een mals stukje vlees dat je buiten nuttigt, terwijl je naar de ondergaande zon kijkt.’

Culinair// trend

‘Wij picknicken ‘all the way’, met een beetje ‘class’’

Plek: Kralingse Bos, Rotterdam Tijdstip 18.45 uur Wie: Leo de Boeselaere (40) Functie: Zelfstandig ondernemer Samen met: echtgenote Linda, plus

een groep van 11 personen Wat drinken jullie?

‘We hebben twee volle koelboxen bij ons met bier, wijn, Bacardi, jenever, Jillz en Capri-Sonne voor de kids. Ik vind het bij het picknicken altijd heel gezellig om alcohol erbij te hebben. Dan kom ik lekker los na een weekje hard werken. Muziekje, lekker hapje, grill, de kids erbij, m’n beste vrienden, zonnetje, een plekje aan het water en een zacht stukje

gras om mijn kleedje uit te rollen en languit te gaan liggen. Héérlijk!’

Met welk gerecht is een gezellige middag altijd geslaagd?

‘Met een goed stuk ‘medium rare’ biefstuk of wat mals kalfsvlees. En daarbij een heerlijke aardappelsalade. En mijn zelfgemaakte huzarensalade, natuurlijk!’

Koop je je spullen bij speciale leveranciers?

‘Mijn vrouw en ik zijn vleesliefhebbers, dus ben ik vaak bij keurslager ‘Melchers’ te vinden. Voor halalvlees ga ik altijd naar een islamitische slagerij in de buurt.’

Wat zeggen deze gerechten over jullie?

‘Dat we ervan houden om lekker te chillen. Geen

gedoe, lekker makkelijk. Zo zijn we zelf ook, makkelijke en relaxte mensen die van het leven houden en graag de bloemetjes buiten zetten. Als we gaan picknicken, doen we dat dan ook all the way, met een beetje class. Een gedekte tafel, echte porseleinen borden, zilverwerk als bestek, wijnglazen, een kaarsje erbij en servetjes. Muziek van de iPod met boxjes… We maken er het liefst zelfs een driegangen-menu van, haha!’

Wat zijn je favoriete picknickplekken?

‘Het Kralingse Bos, ons tuinhuisje en de tuin van mijn schoonouders.’

Eigen.Zinnig

137

139

zinnig over… culinair

culinair/// zin/onzin

• De gemiddelde Nederlander verstouwt jaarlijks 1000 kilo aan eten en drinken

• ‘Ik zou nog liever verhongeren dan nooit meer vlees te eten’ Herman Brusselmans Vlaams schrijver (1957-)

• ‘Als er geen vrouwen geweest waren, zaten we nu nog in grotten rauw vlees te eten. De hele beschaving is er gekomen om indruk te maken op de vrouwen’ Orson Welles Amerikaans filmmaker (1915-1985)

• De allerzwaarste vrouw, en tevens de allerzwaarste mens, ter wereld woog op haar hoogtepunt 727 kilo. Ze werd slechts 34 jaar oud.

• ‘Succes is een taart waarvan iedereen mee wil eten. Maar als ie op is, zie je niemand meer’ Wim Kan Nederlands cabaretier (1911-1983)

• ‘Het is met de liefde net als met het eten van paddestoelen.

Men weet pas of ze eetbaar zijn als het te laat is’ Nana Mouskouri zangeres

• Wat is het verschil tussen een penalty en een biertje? Een biertje gaat er altijd in

• Nederland telt 91 restaurants met minstens één Michelinster

141

3

culinair/// spullen

1

1

ZEEUWSE ONRUSTSTOKER Vinologe Petra de Boevere, op internet beroemd als ‘Meisje van de Slijterij’ daagde distillateur Rutte & Zn (sinds 1872) uit om eens een echt nieuwe drank te ontwikkelen. Het werd ‘Zeeuwier Jenever’: jenever met een zeewiersmaak, voor bij de oesters. www.zeeuwierjenever.nl 4

2

3

ENGLISH ESPRESSO Giet water dat net heeft gekookt (90°C) in het apparaat en pers dit met gepaste spierkracht door de gemalen bonen. Espressopuristen eisen dat hun zwarte goud onder druk van zo’n 9 Bar wordt gezet. De druk van de Presso kan variëren van 5 tot 10 Bar, afhankelijk van hoeveel kracht je zet. www.matteriashop.com.

NIEUWE PATATGENERATIE Oud chef-kok Joost Hoes heeft in Haarlem vlakbij het station zijn eerste ‘Friethoes’ geopend. Daar schilt, wast, snijdt en bakt hij biologische aardappels in een uitgekiende oliemix. Knapperige frites met de, volgens Joost ideale afmeting van 12 bij 12. Mmm.

5

www.friethoes.nl

5

Andre Amaro maakte al stamppot voor onze kroonprins en droeg met veertig maagden een Mariabeeld van chocolade over het festivalterrein van Dance Valley. In Eindhoven kun je in het Stroomhuis elk weekend terecht voor zijn ‘low priced good tasting food’. www.amaro.nl

BRANDENDE TULP De buitenkeuken van tegenwoordig is een ‘neo-retro’ barbecue, de Barrel 06 (van Bart Vos voor Tulp). Hij is ook als vuurkorf te gebruiken. www.tulp.eu

‘Smaak is even vermoeiend als goed gezelschap’ CHRIS J. VAN GEEL, NEDERLANDS DICHTER

2

onder redactie van// Meng

4

CON AMARO

Win

Zend in voor canon eigenzinnige Nederlanders

3x Eigen.Zinnig prijsweekend Wie hoort er volgens jou in de canon van eigenzinnige Nederlanders? Drie inzenders maken kans op een prachtig eigenzinnig prijsweekend: gratis gebruik van de hippe Nissan Cube, een heerlijk diner in het Amsterdamse top-restaurant Sucre, overnachten met een stevige korting in Hotel V. plus een leuk extraatje van cosmeticamerk Dr. Hauschka (voor je vriendin).

Hippe Nissan Cube

Je krijgt een weekend lang de hippe Nissan Cube in gebruik, die op dit ogenblik uitgroeit tot een culthit in Nederland. Niet alleen vanwege de opvallende ongelijke achterruit, maar ook dankzij het lounge-interieur, dat evenwicht en rust uitstraalt.

Meer info: www.nissan.nl

Sucre

Daarnaast wacht je een gratis diner in het Amsterdamse top-restaurant Sucre by Peter Scholte (drankjes wel zelf betalen) Sucre staat voor fine-dining op niveau. Culinair journalisten schrijven zeer lovend over de gerechten van chefkok Peter Scholte. Wat te denken van Noors rendier met pure Saint Dominique chocolade en geitenkaas ravioli? meer info: www.sucrerestaurant.nl.

00

Eigen.Zinnig

33 143

Culinair// trend Eigen.zinnig, juli, voorstellen contributors

25x kans op nieuwe album Miss Montreal ‘So... Anything Else?’ is de titel van het tweede album van Miss Montreal, dat sinds juli overal in de winkels ligt (en ook als legale download verkrijgbaar is).

Dit belooft weer net zo’n succes te worden, als haar debuutalbum, dat al meer dan een jaar in de album Top-100 staat. Al is het alleen maar dat alle liedjes weer zijn geschreven door frontvrouw Sanne Hans (bewonder haar ook elders in dit magazine).

Maak nu kans op een exemplaar van dit prachtige album. We geven er 25 van weg. Dat is dus heel veel kans om straks, zomaar gratis en voor niets, te kunnen luisteren naar de nieuwe single ‘Swing The Night Away’ of (je kunt er niet vroeg genoeg mee beginnen, toch?) naar de kersthit ‘Being Alone At Christmas’, die als bonustrack is toegevoegd.

‘So... Anything Else?’ is een onvervalste popplaat van een eigenzinnige dame!

Hoe kunnen je dit album dan winnen?

Geef aan wat Miss Montreal voor jou Miss Montreal maakt en mail dat naar redactie@eigenzinnigheid.nl.

Dit alles geldt voor ergens in de maanden september tot en met november.

Mail naar redactie@eigenzinnigheid.nl en geef jouw top 5 op.

Je hoort dan vanzelf of je tot de winnaars behoort.

Hotel V

Vervolgens heerlijk bijkomen ’s avonds in de relaxte hotel V-lounge.

Daarna lekker slapen in een fijn Auping bed in een blitse hotel V kamer. ‘From Amsterdam with Love’. ‘s Ochtends staat er een superenergizing ontbijt klaar. Speciale prijs: 60 euro (normaal 160 euro) voor 2 personen incl ontbijt, gratis wifi internet en koffie/thee. En een extra verrassing!

Dr. Hauschka

En tenslotte ook iets leuks voor je vriendin. Zij ontvangt een pakket met de nieuwste make-up van Dr.Hauschka én een bon voor een ontspannen rugbehandeling.

Kijk voor behandeladressen op: www.dr.hauschka.nl

Meer info: www.hotelv.nl

Eigen.Zinnig

00

146 Column/// Brusselmans

De Nederlanders, een volk waarvan ik houd omwille van diverse redenen (hun planologie, hun streekgerechten, hun kapsels, hun wijven, hun koningin, hun ring rond Rotterdam enzovoort), kunnen wel eens eigenzinnig zijn. Wat is dat precies, eigenzinnigheid? Nou, het is de neiging om altijd je eigen zin te doen, altijd gelijk te willen hebben en altijd denken dat jij het beter weet dan een ander. Nu mag je natuurlijk niet veralgemenen, en aldus moet ik ontkennen dat iédere Nederlander eigenzinnig is. Welneen, m’n buurman, de van Zaandam naar Gent (Oost-Vlaanderen) geëmigreerde homoseksueel Kees den Toeter is een van de minst eigenzinnige mensen die ik ken. Als ik tegen hem zeg: ‘Kees, homo’s, dat zijn in wezen de meest verschrikkelijke klootzakken die er bestaan’, dan geeft hij mij geen ongelijk.

Sterker nog, als homo is hij zodanig niét-eigenzinnig dat hij vooral met vrouwen slaapt, niet lang geleden zelfs met de vrouw van een andere buurman, de Nigeriaan N’Konko Zundi, die er niet om mee kon lachen en die Kees met een mes in z’n scrotum heeft gestoken.

De genezing van deze diepe wonde is nog steeds bezig. Maar goed, andere Nederlanders zijn dan weer wel enorm eigenzinnig. Neem nu Matthijs van Nieuwkerk, nochtans een goede vriend van mij. Laatst zaten we, in Arnhem, in een bordeel, en nadat we wat met een paar temeieres hadden gefoefeld, kwam het gesprek op de literatuur. Op een bepaald moment zei ik: ‘Wat vind jij van het boek Montyn van Dirk Ayelt Kooiman, Matthijs?’ Hij zei: ‘Dat boek is niet van Dirk Ayelt Kooiman, dat is van Jan-Paul Franssens.’ Nu ben ik honderd procent zeker dat Montyn van D.A. Kooiman is en zeker niet van J.P. Franssens. Maar die eigenzinnige Hollandse eikel van een Van Nieuwkerk

bleef er maar over discussiëren en daar kwam natuurlijk heibel van en had een dikke hoer met gigantische tieten ons niet uit elkaar getrokken, we hadden elkaars smoel tot moes geklopt.

Ook in de liefde kunnen Nederlanders eigenzinnig zijn. Het is per toeval zo dat de Nederlandse actrice Carice van Houten, na het lezen van mijn boek Het mooie kotsende meisje, verliefd op mij is geworden. Ze wilde derhalve een afspraakje en belde me op. ‘Oké, Carice baby,’ zei ik, ‘dat afspraakje komt er. Bezoek mij gerust, hier in Gent.’ ‘Ik wil met je afspreken, hier in Amsterdam,’ zei ze. ‘Nee,’ zei ik, ‘dat komt me niet goed uit. Ik ben niet echt mobiel, kan niet autorijden, haat de trein, m’n motorfiets is in reparatie en met de boot zal ik er allicht ook niet geraken. Dus kom jij naar Gent en daarmee basta.’ Van Houten bleef maar zeiken dat we elkaar in Amsterdam moesten ontmoeten en niet ergens anders. Is de liefde haar dan maar zoveel waard? Is ze te lam om even, desnoods gebracht door haar privéchauffeur, naar Gent te karren? Hoe eigenzinnig kan je zijn?

Alsof Amsterdam een leukere stad is dan Gent! In geen honderd jaar! Amsterdam komt nog niet tot aan de enkels van Gent! In Gent kan je tenminste in praktisch ieder café-restaurant een lekkere portie rauw hoofdvlees krijgen, en in Amsterdam alleen in De Kopzorg, een tof eethuisje in de Pijp. Hoe dan ook, op deze wijs kan ik tientallen voorbeelden geven van Neder-landers die zo eigenzinnig zijn als een aap, wat me, bij nader inzien, soms wel bevalt, want op den duur ben ik godverdomd toch maar naar Amsterdam gereisd (met het vliegtuig van Zaventem naar Schiphol en dan een taxi) en daar heb ik vervolgens een stomende nacht beleefd met Carice van Houten. Dank je wel, Carice. En dank je wel, Neder-landers, dat jullie zo’n eigenzinnig maar net daardoor ongelooflijk interessant volkje zijn. Doch Montyn is wel degelijk geschreven door Dirk Ayelt Kooiman.