schretlen by van Lennep

over de durf om je dromen waar te maken ‘Ik heb nooit getwijfeld’: vijf wijze bespiegelingen van horecaondernemer en restaurateur Camille Oostwegel ‘Relatiebeheer is een vorm van ondernemen’: aandacht voor de cliënt

Het roer om: ondernemers

Passie

nr.5 vertrouwen

Inhoud 4 Selectie van en commentaar op het nieuws van het afgelopen kwartaal 11 Onbetaalbaar 12 Het familiebedrijf: Henk Tactor en zijn zoon en dochter delen hun ervaringen 17 Onbetaalbaar 18 Het roer om: drie ondernemers vertellen over de durf die nodig is om hun dromen waar te maken 23 De passie van Wim de Jong 24 Wat houdt ons tegen onze passies te volgen? 28 Vijf fotografen brengen Passie in beeld 36 Bij horecaondernemer en restaurateur Camille Oostwegel gaat het nooit vanzelf 41 Onbetaalbaar 42 Eyeopener 44 Relatiebeheer is een vorm van ondernemen: de visie van een deskundige 46 Selectie: hoe slecht gaat het met Europa? 51 Colofon

nr.7 Passie

voorwoord

Gerbert Mos

Reinier is gepassioneerd

e konijnen van Reinier wonen bij mij. Mijn zoon daarentegen pendelt tussen twee huizen. Maar hij belt elke dag om te informeren naar zijn konijnen. Gepassioneerd vraagt hij hoe het met de konijnenfamilie gaat. Of ik wel goed voor ze zorg. Zijn liefde voor die wollige langoren is onvoorwaardelijk. Uiteraard kan ik niet altijd op zijn konijnen letten, want ik ben aan het werk. Toch kan ik hem geruststellen, want ik weet dat er achter de schermen liefdevol voor ze wordt gezorgd.

ie passie en onvoorwaardelijkheid van mijn zoon herken ik uit duizenden. Ik ben er namelijk net zo op gebrand om goed te zorgen. In dit geval voor u. Het is belangrijk dat u er onvoorwaardelijk van uit kunt gaan dat uw kapitaal bij onze bank in goede handen is. Daar werken wij achter de schermen hard aan, maar dat ziet u natuurlijk niet altijd. Daarom vinden wij het als bank belangrijk om zo vaak als gewenst met u in contact te treden. Om u te adviseren over optimalisatie van uw portefeuille of het updaten van uw vermogensplanning. Of door het organiseren van klantenpanels waar we met u discussiĂŤren over de strategie van de bank.

et is essentieel dat u weet dat er naar u geluisterd wordt. En dat u beseft dat wij er alles aan doen om een zo goed mogelijk rendement te behalen. Net zoals met de konijnen van Reinier. Door de liefdevolle verzorging huppelt er nu een heel gezin door het hok. Gerbert Mos, directeur Schretlen & Co

nr.7 Passie

Selectie Uit het nieuws De specialisten van Schretlen & Co verzamelen iedere editie opvallende artikelen, columns en opinies. Zij lichten hun keuze toe en geven hun visie.

nr.7 passie

selectie

Media

Het waagstuk dat WK heet De financieel-economische baten van een wereldkampioenschap voetbal in Nederland wegen volgens onderzoekers van SEO niet op tegen de kosten. Daar staat echter tegenover dat dit evenement kan leiden tot meer gevoelens van trots, geluk, saamhorigheid en nationale identiteit. Als dit effect per Nederlander minimaal negen euro bedraagt en de kosten worden beperkt, dan kan een WK in ons land maatschappelijk rendabel zijn. Bron: Kengetallen kosten-batenanalyse van het

satie niet vergroot. De leden van het comité van het HollandBelgium Bid, die het WK in 2018 of 2022 naar Nederland en België willen halen, reageerden dan ook gepikeerd. Ze weerlegden de kritiek met de wat gemakkelijke bewering dat voor-

‘ Je moet goed nagaan wat het WK je echt kan brengen’

WK Voetbal, SEO Economisch Onderzoek

‘B

ij het bezoek van de FIFA aan ons land, stak een felle discussie op over de kosten van de organisatie van een WK. De typisch Nederlandse scepsis die werd geuit – vooral over allerlei privileges voor de wereldvoetbalorganisatie – heeft de kansen op organi-

malige organisatoren maar wat graag opnieuw aan de bak willen. Hoe Nederlands de discussie over maatschappelijke kosten ook is, het is terecht dat ze wordt gevoerd. Maar dan wel met steekhoudende argumenten. Het evenwichtige rapport dat de onafhankelijke partij SEO over de organisatie heeft geschreven, is

daarvoor een prima uitgangspunt. Misschien zouden deze uitkomsten met ruime marges voor een ondernemer te onzeker zijn om in zo’n evenement te investeren. Maar voor de overheid volstaat het; de kosten-batenanalyse zet helder op een rij wat de variabelen zijn en noemt de risico’s bij naam. Bijvoorbeeld dat de kosten voor beveiliging erg kunnen tegenvallen. En dat het niet bij voorbaat zeker is dat inkomsten van hoteliers zullen toenemen, omdat zakenreizigers wegblijven. Maar ook hoe nauw het steekt met investeringen in de infrastructuur. Je moet geen hooggespannen verwachtingen hebben over zo’n evenement, maar goed nagaan wat het WK je echt kan brengen en of je daarvoor wat gemeenschapsgeld overhebt.’ Tjebbe Woutman

nr.7 Passie

selectie

Media

Zijn de zes oliereuzen op hun retour? Grote oliemaatschappijen, behalve BP, rapporteren prachtige winsten, dankzij stijgende olie- en gasprijzen. Zij lijken vooralsnog weinig last te hebben van het voorlopige verbod op boringen in de Golf van Mexico, vanwege de olieramp. Maar blijft dit ook zo? Bron: Big Oil posts better profits on higher fuel prices, The Associated Press, 29 juli 2010

‘A

merika moet minder afhankelijk worden van olie’, speechte president Obama vanwege de milieuramp in de Golf van Mexico. Hij wil bovendien het boren op grote diepte aan striktere regels binden. Dit kan ingrijpende gevolgen hebben

nr.7 Passie

voor de grote oliemaatschappijen: de six sisters. Zou je denken. Maar ik verwacht niet dat hun invloed snel afneemt, hooguit geleidelijk. Allereerst gaat de overgang naar duurzame energie langzamer dan aanvankelijk werd gehoopt. Het aandeel van wind- en zonne-energie neemt toe, maar blijft beperkt. Daar komt bij dat biobrandstoffen veel kritiek hebben gekregen, omdat grootschalig gebruik een deel van het beschikbare landbouwareaal opslorpt. Dit kan leiden tot een voedselcrisis. Intussen is het wachten op een echte doorbraak. Hoopgevende signalen zijn er wel. Denk aan het toenemende rendement van zonne-energie. Of aan de opkomst van nieuwe vormen van biodie-

sel op basis van grondstoffen die minder belastend zijn voor het landbouwareaal. Zo claimt chemieconcern DSM een doorbraak bij het maken van tweede generatie biobrandstoffen.

‘ De grootste bedreiging is wellicht de opkomst van nieuwe oliegrootmachten’ Nieuwe energiebronnen zijn vanzelfsprekend niet het enige waarmee Amerika minder afhankelijk van olie kan wor-

selectie

Media

Recensie:

Vrije val

‘A den. Je kunt ook denken aan kernenergie of fossiele alternatieven, zoals aardgas. Zo kan het land de import van LNG, vloeibaar gemaakt aardgas, verder opvoeren. Maar daaraan zitten wel haken en ogen: LNG-projecten zijn complex, omdat ze ingewikkelde installaties vergen. En in de Verenigde Staten bestaat huiver voor te grote afhankelijkheid van de buitenlandse mogendheden die het gas exporteren. Wie denkt dat het alternatief gas de macht van grote maatschappijen inperkt, zit er overigens naast. De oliemaatschappijen verleggen al een tijdje hun activiteiten naar aardgas, zoals ook blijkt uit het artikel van Associated Press. Shell deed onlangs een forse aankoop van gasactiviteiten in Amerika. Wellicht is de grootste bedreiging voor de six sisters de opkomst van nieuwe, aan staten gerelateerde, oliegrootmachten. Een mooi voorbeeld is het van oorsprong Braziliaanse Petrobras dat een hoofdrol vervult bij de winning van de enorme velden voor de kust van Brazilië. Saillant detail is dat deze op enorme diepte in zee liggen.’

ls een Nobelprijswinnaar Economie (2001) een boek over dé crisis schrijft, dan is de interesse snel gewekt. De analyse van Joseph Stiglitz in zijn boek Vrije Val is veelomvattend, maar de kernboodschap eenvoudig. De Verenigde Staten hebben jarenlang boven hun stand geleefd, wat resulteerde in een enorme, onhoudbare schuldenlast. Onvermijdelijk was het moment waarop het vertrouwen in schuldenaars zou wegvallen. Omdat veel leningen waren doorverkocht aan andere partijen, breidde de crisis zich razendsnel uit; de globalisering van de economie versterkte dit effect. Zo beschrijft Stiglitz wat fout is gegaan, maar ook hoe de situatie voorkomen had kunnen worden. In zijn optiek had de overheid meer de regie moeten houden over de economie in het algemeen en de banken in het bijzonder. Stiglitz beargumenteert dat kapitalisme op zich wel heeft gewerkt, in de zin dat iedereen zoveel mogelijk winst najoeg binnen de grenzen van de wet. Maar deze wetten zijn ondeugdelijk gebleken of hielden geen stand, ook vanwege een zeer krachtige bankenlobby in Amerika. Het duidelijkste voorbeeld is de GlassSteagall Act. Die wet zorgde er tot 1999 voor dat investment banks en spaarbanken gescheiden bleven, maar werd in dat jaar afgeschaft. Onder meer daardoor groeiden banken buiten proportie, kregen heel veel kapitaal en gingen risicovoller investeren. Stiglitz gelooft dat deze ontwikkeling moet worden teruggedraaid. Een ander punt dat de Nobelprijswinnaar maakt is dat rijke landen minder moeten gaan consumeren, terwijl China minder moet gaan sparen. Amerika heeft zich veel te veel in de schulden gestoken, omdat de Chinezen toch wel voor miljarden aan Amerikaanse staatsobligaties bleven kopen. Met als gevolg een scheve handelsbalans. China kan nu niet zomaar weer van al dat Amerikaanse schuldpapier af. Dit zou de dollar gigantisch drukken en de waarde van de Chinese financiële reserves (de grootste ter wereld) fors doen slinken. Stiglitz stelt voor om af te stappen van de dollar als reservemunt. Een soort valuta die niet afhankelijk is van de performance van één land moet daarvoor in de plaats komen. Een handig boek voor iemand die zich verder wil verdiepen in de crisis.’ Jeroen Wagemaker

‘ Rijke landen moeten minder gaan consumeren, China moet juist minder gaan sparen’

Bert Dekker

nr.7 Passie

selectie

Media

‘Een niet-tijdelijke maatregel wekt de indruk dat je een potje maakt voor toekomstige problemen’

‘ Met een bankentaks beperk je risico’s niet’ De Britten en Hongaren hebben er inmiddels één: een bankentaks. Voorstanders argumenteren dat zo’n heffing reserves oplevert om kosten van bankencrises te betalen. Ook zou de taks paal en perk stellen aan riskant gedrag. Toch lijkt vooral een derde element achter de belasting te schuilen: boetedoening. Bron: Geen bankentaks alleen uit wrok, Reformatorisch Dagblad, 15 juni 2010

‘E

en bankentaks speelt in op de grote morele verontwaardiging over het risicovolle gedrag dat heeft geleid tot de crisis. Belastingbetalers moesten diep in de buidel tasten om banken te redden. Het lijkt dan voor de hand te liggen om de financiële wereld zelf ook om een bijdrage te vragen. In Engeland is dat gebeurd. De nieuwe regering van David Cameron voerde een bankentaks in met een tarief van 0,04 procent (geldt vanaf 2011) op activa van banken. De heffing is daar nadrukkelijk bestempeld als een tijdelijke maatregel om de begrotingsuitgaven vanwege reddingsoperaties te dekken. Een zinnige benadering, vind ik. Een niet-tijdelijke maatregel wekt namelijk de indruk dat je een potje maakt voor toekomstige problemen. Daarmee lijk je alleen maar het risicovolle gedrag van bankiers – waar je zo verontwaardigd over was – aan te moedigen. Want als het misgaat, is er toch altijd nog een vangnet? Aan een dergelijke taks voor de langere termijn kleven grote nadelen. Banken zullen de extra kosten die ze maken vroeg of laat doorberekenen. En dan slaat de belasting dus weer terug op de verontwaardigde belastingbetaler.’ Tjebbe Woutman

nr.7 passie

selectie

Media

‘ Meer vrouwen in fondsen zou goed zijn’ ‘Bij beleggings- en hedgefondsen werken in verhouding weinig vrouwen. De Amerikaanse organisatie, National Council for Research on Women (NCRW), is nagegaan waar dat aan ligt. Uit hun onderzoek blijkt dat pas afgestudeerde vrouwen eerder kiezen voor andere financiële functies en dat ze de fondsen relatief vaak voortijdig verlaten. Een reden daarvoor is dat deze branche vrouwen minder aanspreekt vanwege de op risico’s gerichte machocultuur die er heerst. Bron: www.ncrw.org

‘I

k ben een vrouw en werk al geruime tijd in de beleggingsindustrie. Omdat ik verantwoordelijk ben voor de selectie van externe beheerders van beleggings- en hedgefondsen, spreek ik veel met fondsmanagers. Dit zijn bijna altijd heren, zeker in Nederland; in ons land lopen we erg achter op het gebied van vrouwen in de financiële business. In Azië – en China in het bijzonder –, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk daarentegen,

groeit het aantal vrouwelijke fondsbeheerders inmiddels iets. Maar ook daar blijft het aandeel nog beperkt. De fondsmanagers die ik interview vinden het best leuk om een keer te sparren met een vrouw. Wij letten toch op andere dingen. En omgekeerd steek ik veel op van al die mannelijke collega’s. Zo werkte ik in het verleden veel met traders die mij hebben geleerd om nog scherper te onderhandelen. Natuurlijk is uiteindelijk de inhoud dé basis voor een vruchtbare samenwerking. Het werkt het best met een persoon die de passie voor het vak deelt en die weet waar hij of zij het over heeft. Maar diezelfde inhoud van het vak is wellicht ook een belangrijke reden dat relatief weinig vrouwen bij fondsen actief zijn. Je moet rendements- en risicoanalyses bijvoorbeeld boeiend vinden. Het zou jammer zijn als de aard van het werk en het machogedrag van mannen in deze branche vrouwen te veel afschrikt. Want uit het aangehaalde onderzoek van NCRW blijkt ook dat vrouwen meerwaarde hebben. Dat komt omdat we anders

beleggen dan mannen. We onderscheiden ons bijvoorbeeld doordat we meer op details letten. Van fondsbeheerders krijg ik vaak terug dat ik ze scherp houd met kritisch doorvragen. Een ander onderscheidend kenmerk van vrouwen in de fondsenindustrie is dat ze risico’s uitgebreider in kaart brengen en voor-

‘ Vrouwen hebben de meeste waarde in diverse teams met mannen’ zichtiger zijn. Vrouwelijke fondsbeheerders die ik ken, hebben bewezen dat ze een portefeuille van hoge kwaliteit kunnen aanhouden, met een laag risicoprofiel. Uiteindelijk geloof ik overigens dat vrouwen de meeste waarde hebben in diverse teams met mannen. Met een ruime blik op alle rendementen en risico’s kom je tot de meest waardevolle inzichten.’ Rishma Moennasing

nr.7 Passie

selectie

Media

Ramadanrallye

Uitsluiting bij erfenis of gift niet zomaar te omzeilen Met een uitsluitingclausule kan een erflater of schenker bepalen dat zijn vermogen niet in een gemeenschap van goederen zal vallen of deel zal uitmaken van enig verrekenbeding. Dit vermogen kan daardoor niet tot het vermogen van schoonkinderen gaan behoren. Dit is dwingend recht. Dat betekent dat deze clausule niet via een andere contractuele bepaling omzeild kan worden. Dat ondervond een echtpaar dat de huwelijkse voorwaarden wilde wijzigen. Bron: www.rechtspraak.nl, Rechtbank Maastricht 04-05-2010

‘H

et echtpaar waar het in deze rechtszaak over ging, is getrouwd op huwelijkse voorwaarden. Volgens de huwelijkse voorwaarden bestaat er een gemeenschap van goederen waarvan een aantal goederen is uitgezonderd. Dit betreft onder andere “de goederen die een echtgenoot

nr.7 Passie

tijdens het huwelijk middels erfrecht of schenking verkrijgt”. Het echtpaar deed bij de rechtbank een verzoek om onder meer deze uitzondering te schrappen. Maar de rechtbank ging hierin niet mee. Het echtpaar zou hiermee kunnen bewerkstelligen dat goederen ten aanzien waarvan in een uitsluitingclausule is bepaald dat zij buiten de gemeenschap vallen alsnog in de gemeenschap zou-

‘ De uitsluitingsclausule is in de wet geregeld’ den vallen. De uitsluitingclausule is echter in de wet geregeld. De rechtbank concludeert dan ook dat de wijziging van de huwelijkse voorwaarden in strijd is met de wet.’ Jos Brauwers

Tijdens de ramadan doen beurzen het veel beter dan de rest van het jaar. Uit een onderzoek van de universiteit van New Hampshire blijkt dat de beurzen uit veertien moslimlanden tussen 1989 en 2007 een gemiddeld rendement behaalden van 38 procent tijdens de vastenmaand. De rest van het jaar gingen de beurzen gemiddeld maar met 4,3 procent omhoog. Volgens de onderzoekers heeft dit te maken met psychologie. Het vasten, bidden en omkijken naar de ander geeft moslims een gevoel van solidariteit en moedigt euforische gedachtes aan. Dit optimisme beïnvloedt het sentiment van beleggers in positieve zin. Bron: Financieele Dagblad

Micromultinationals Computertechnologie maakt het mogelijk om in de nabije toekomst micromultinationals op te richten. Dat zijn in verhouding kleine bedrijven die toch internationaal opereren. Dat zegt Hal Varian, chief economist in dienst van internetbedrijf Google. Hij heeft uitvoerig onderzoek gedaan naar de rol van computers in economische transacties. Technologische infrastructuur die vijftien jaar geleden alleen grote multinationals zich konden veroorloven, is nu binnen handbereik van iedereen gekomen. Bron: Financieele Dagblad

dingen van waarde

Onbetaalbaar

Toverring ‘Hij lag in een verchroomd sieradenkistje op zolder. Ik vond hem toen ik verstoppertje speelde met twee vriendinnetjes. Het was net een toverring. Toen ik hem aan mijn moeder liet zien, vertelde ze me dat de ring van mijn overgrootmoeder was geweest. Zij wilde dat ik hem zou krijgen op mijn achttiende verjaardag. Ik ken mijn overgrootmoeder alleen van foto’s en uit verhalen, maar ze schijnt heel stoer, grappig en lief geweest te zijn. Net als ik was ze dol op paardrijden. Deze ring droeg zij dag en nacht. Ik draag hem zelf niet, maar hij past wel precies om mijn ringvinger. Ooit wil ik hem gaan dragen.’ Jeanette de Later

nr.7 Passie

familiebedrijf

Carrière

‘ We zijn een familie van opgestroopte mouwen’ Sander Tactor wist het acht jaar geleden absoluut zeker: hij ging het familiehotel in Amsterdam niet overnemen. Maar nu runt hij samen met zus Helen toch het ‘nieuwe’ Limburgse hotel-restaurant van vader Henk. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. ‘Onze close band speelt ons in de kaart.’ nr.7 Passie

familiebedrijf

Carrière

‘H

enk Tactor (64) zit samen met dochter Helen

(32) en zoon Sander (36) in het ‘loungegedeelte’ van hun viersterrenhotel. Het interieur is een combinatie van klassiek en modern: strak, maar toch met een warme uitstraling. Sander tekende voor dit design. De stijlvolle gastheer ontgaat niets, of het nu gaat om gasten die arriveren of bloemen die dreigen te verleppen. ‘Ik ben een man van details, uitstraling, het moet allemaal kloppen. Als we bijvoorbeeld voor 500 euro geraniums hebben gekocht, wil ik dat die water krijgen. Administratie en financiën liggen mij minder. Daar is zij dan weer beter in’, knikt Sander naar zijn jongere zus en mededirecteur. Helen: ‘We werken al ons hele leven samen. We vullen elkaar naadloos aan en trekken altijd één lijn.’ Dat is ze geraden ook, want de twee zijn duodirecteur van het Zuid-Limburgse hotel-restaurant Gulpenerland. Ze leiden beiden twee levens: één in Amsterdam en één in Gulpen. Elke maandag wisselen ze elkaar af als hoteldirecteur: één week op, één week af.

Verkoop familiehotel

Dat de twee samen het hotelbedrijf van de familie runnen, mag toch wel een verrassing heten. Het vorige hotel van de familie, Westropa in Amsterdam, werd namelijk niet door de tweede generatie overgenomen, maar verkocht door vader Henk. ‘Ik was in 1970 in Amsterdam, samen met míjn vader, een hotel gestart. In 1976 nam ik een ander hotel aan de Nassaukade over en kocht, niet lang daarna, mijn vader uit. Het groeide uit tot een hotel garni (zonder restaurant, red.) met tachtig kamers: een grote onderneming voor één privéondernemer.’ Na de millenniumwisseling begon Henk zich dan ook af te vragen: wil ik dit nog wel? ‘De nieuwjaarsbrand op 1 januari 2001 in Volendam drukte me met de neus op de feiten. Ook al heb je de zaakjes prima voor elkaar, het blijft een enorme verantwoordelijkheid. En daar wilde ik wel eens van af.’ Sander vult zijn vader aan: ‘Wat ook meespeelde, was dat je graag wilde stoppen op je 57ste. Je zag het niet zitten om te moeten doorwerken tot je oude dag. Je wilde de vruchten van het harde werk plukken.’ Henk: ‘Destijds werkten mijn kinderen wel mee in Westropa, maar Sander en Helen waren toen nog te jong om het hotel over te nemen.’ Een ander aspect was dat Sander het ook niet wilde: ‘Ik vond de verantwoordelijkheden te groot. Het hotel bestond uit

nr.7 Passie

oude panden, die we tot dan toe steeds hadden verfraaid. Maar het was tijd om het geheel een keer helemaal op de schop te nemen. Dat zou een enorme investering en inspanning vergen. En ik dacht: straks ken ik mijn hele leven niets anders dan deze panden.’ Zo kwam het dat Henk zijn Amsterdamse hotel in 2002 aan de Eden-hotelgroep verkocht. ‘Ik trok mijn handen ervan af en bemoeide me nergens meer mee. Wonder boven wonder lukte dat.’ De kinderen bleven nog een tijdje aan als medewerkers. Helen: ‘Dat was geen goede beslissing, we hadden ook meteen moeten vertrekken. De Eden-hotelgroep ging dingen in de bedrijfsvoe-

‘ Mensen om je heen romantiseren het al snel: een hotel runnen dat door je vader is gekocht’ ring natuurlijk anders doen, iets wat voelde als kritiek op hoe mijn vader het vroeger deed. Na een tijdje zijn Sander en ik dan ook vertrokken en zijn we samen een kledingzaak begonnen.’

Zwart gat

Aanvankelijk genoot Henk van zijn vermogen: hij haalde alle gemiste reizen uit het verleden in drie jaar in. ‘NieuwZeeland, Canada, Thailand… Maar toen ik thuiskwam en de hond uit het pension en de kat uit het kattenhuis had opgehaald, viel ik in een zwart gat.’ Helen: ‘Hij vond het moeilijk om zijn draai te vinden. Mijn moeder had veel meer haar eigen sociale leven dan hij.’ Henk: ‘En zij startte samen met de kinderen een kledingwinkel. Ineens waren de rollen omgekeerd. Ze werkten niet meer samen met hun vader, maar met hun moeder.’ Helen: ‘Dat maakte hem toch wel wat jaloers. Ik hoor hem nog zeggen: ga je nu alweer naar die winkel?’ Om het zwarte gat te vullen, besloot Henk actiever aan de slag te gaan met zijn vermogen. Hij investeerde in oude panden door

familiebedrijf

Carrière

die op te knappen en weer door te verkopen. ‘In die tijd kwam ik een oude relatie tegen. Hij wilde een hotel nieuw leven inblazen en had daarvoor een geldschieter nodig. Dat werd ik. Begin 2007 kocht ik het Limburgse hotel De Oude Geul in Gulpen, dat we in het eerste halfjaar van 2008 een zeer uitgebreide metamorfose lieten ondergaan. Sander tekende voor de inrichting en woonde alle bouwvergaderingen bij. Uiteindelijk werd het allemaal veel groter en mooier dan in het begin de bedoeling was geweest, met 34 hotelkamers, twee vergaderzalen, een sauna en een prachtig restaurant. Al met al een forse investering.’

Paniek

Gulpenerland, zoals het nieuwe hotel-restaurant werd gedoopt, opende op 17 juli 2008 zijn deuren. Maar al na een paar maanden sloeg het noodlot toe. Door het uitbreken van de financiële crisis kreeg de hotellerie een klap te verwerken. En het liep ook nog eens mis met de zakenrelatie van Henk: als hotelmanager voldeed hij absoluut niet. Toen Helen een weekendje met een vriendin in het hotel logeerde, schrok zij zich een hoedje. ‘Hij maakte er een potje van en stond dingen toe die echt niet konden.’ De dag dat zijn vader met een noodkreet kwam, heeft Sander nog helder op het netvlies. ‘Hij vroeg zich in paniek af hoe het nu verder moest. Het is zuur als je heel veel hebt geïnvesteerd en alles lijkt dan tussen je vingers weg te glippen. Omdat onze ouders er altijd voor ons zijn geweest, vonden we dat we iets terug moesten doen. Ook al betekende dit dat we dan in het voor ons verre Limburg aan de bak moesten.’ Helen: ‘We moesten wel aan het idee wennen. We dachten eerst: wat moeten we daar in ’s hemelsnaam? Maar er lag ook een aardige uitdaging op ons te wachten: een hotel-restaurant van de grond af opbouwen. Die kans krijgt niet iedereen.’ Broer en zus kwamen tot een creatieve oplossing. Omdat ze de winkel en hun sociale leven in Amsterdam wilden aanhouden, besloten ze om elkaar in Limburg wekelijks af te wisselen als directeur. Verder spraken ze af dat hun vader twee dagen in de week langs zou komen in een adviserende rol. Sander en Helen kwamen verder overeen dat ze exact hetzelfde salaris zouden krijgen, net als in de kledingwinkel. Helen: ‘Ik heb wel eens gezegd dat het mij geen bal zou interesseren als hij wat meer zou krijgen. Hij is

nr.7 Passie

familiebedrijf

Carrière

hotel Westropa vroeger, drinken we nu elke ochtend om half elf met de complete ploeg koffie met koffiebroodjes. Want alles begint met het creëren van een goede sfeer onder je mensen. Als jij je medewerkers pleast, dan pleasen zij je gasten.’ Sander: ‘We zien nu dat de sfeer groeit. Medewerkers zijn onderling geïnteresseerd in elkaars persoonlijke situatie. En de close band die wij als familie hebben, speelt ons in de kaart. Daar ben ik van overtuigd. Wij willen er iets moois van maken. En we laten zien dat we niet te beroerd te zijn om de minder leuke klusjes zelf op te knappen. We zijn een familie van opgestroopte mouwen.’

Moeder

Het avontuur in Limburg heeft de onderlinge omgang in de familie veranderd. Helen: ‘Toen ik bij de receptie in Westropa werkte, was ik echt mijn vaders ondergeschikte. Nu staan we op gelijke voet. Dat was wel even wennen. Tussen mijn vader en Sander gaat het soepeler dan tussen mijn vader en mij. Wij botsen

Buffelen

‘ We hebben er met de hele familie de schouders onder gezet’

de familie eigenlijk helemaal opnieuw beginnen en hopen dat de modernere formule zou aanslaan. Helen: ‘Het was keihard buffelen. Mensen om je heen romantiseren het al snel: een hotel runnen dat door je vader is gekocht. Maar je moest eens weten wat een bloed, zweet en tranen dit ons heeft gekost.’ Henk: ‘En nog steeds. Als ze hier zijn, werken ze dag en nacht. Vergeet niet: ze slapen hier ook.’ Helen: ‘We hebben dan wel een eigen appartement in het hotel, maar je bent dag en nacht stand-by.’ De grootste uitdaging van het bedrijf was het vinden van het juiste personeel. De familie begon nagenoeg zonder netwerk in de regio. Sander: ‘We moesten erg wennen aan de manier waarop het hier in Limburg reilt en zeilt.’ Helen: ‘Ik heb erg moeten zoeken naar de juiste toon als manager. Limburgers zijn in hun communicatie minder direct dan wij Hollanders.’ Henk: ‘Net als in

eerder, omdat we wat betreft temperament en karakter heel erg op elkaar lijken. In het begin viel dat niet mee. Maar mijn moeder heeft daar een bemiddelende rol in gespeeld. Zij is degene die op de achtergrond alles in goede banen leidt.’ Sander: ‘Als we het met zijn drieën niet met elkaar eens zijn, geeft zij een onpartijdig oordeel. En daar houden we ons dan aan.’ Broer en zus zien het nu echt als hun eigen bedrijf. ‘Helen en ik blijven dit zeker samen doen en in ieder geval vijf jaar’, weet Sander. Waarop Henk verzucht: ‘Na ruim twee jaar zwoegen, zijn we nu op de goede weg. De stroom wandelaars, fietsers en golfers uit alle hoeken van het land neemt gestaag toe. Maar wat mij het meest gelukkig maakt, is dat we er met de hele familie de schouders onder hebben gezet.’

tenslotte ouder dan ik. Maar mijn vader zei: “Dat doen we niet. Stel dat je een keer met elkaar in de clinch komt te liggen, dan wordt dat een item.”’

Om het bedrijf weer op de rails te krijgen, moest

nr.7 Passie

dingen van waarde

Onbetaalbaar

Onafhankelijkheid ‘Ik had altijd een losse citruspers, gewoon zo’n handding. Toen ik artrose kreeg, lukte het mij niet meer om het sap uit de sinaasappel te persen. En dit alleen door een stukje verval in mijn lijf. Ik wilde hier niet aan toegeven en besloot een elektrische pers te kopen. Voor anderen is dit een apparaat dat je gewoon koopt, maar voor mij betekende dit vrijheid en onafhankelijkheid. Ik kon weer zoiets “simpels” als het persen van een sinaasappel en hoefde geen hulp te vragen of kant-en-klaarsap te kopen. Telkens als ik met het apparaat aan de gang ben, word ik blij. Dan denk ik: zo, dat lukt me maar mooi! Ik kan veel meer dan ik in eerste instantie dacht.’ Helga van Deest

nr.7 Passie

persoonlijk ondernemen

Dromen waarmaken

Het roer om

Een wijngoed in Nederland, een chambres d’hôtes in Frankrijk of als kunstenares voor televisie schilderen in Israël. Drie ondernemers vertellen over de ommezwaai in hun leven en de durf die nodig is om het roer om te gooien en dromen waar te maken.

Gert Jan Voortman (54) en Diana van der Biezen (44) In 1992 begonnen zij samen een eigen onderneming in human resource management. Gert Jan: ‘Ik praat graag met klanten over vernieuwingen. Hoe geef je nieuwe ideeën vorm? Welke processen moeten daarvoor worden opgestart? Ik merkte dat ik daar door de groei van ons bedrijf steeds minder aan toekwam.’ Diana: ‘In 2002 hebben we ons bedrijf verkocht.’ Gert Jan: ‘In die periode besloot ik naast mijn werk stage te gaan lopen bij Wijngaard Hof van Twente, een van de grootste wijnbedrijven in Nederland. Ons bedrijf, Wijngoed Gel-

nr.7 Passie

ders Laren, ontstond in 2006, het jaar dat we onze eerste hectare druivenranken hebben geplant. Ik dacht het eerst puur als hobby te doen, maar doordat wij ervoor kozen de bedrijfsvoering anders in te steken, zijn we er nu ook beroepsmatig mee bezig. We hebben dit voorjaar zelfs een tweede hectare aangeplant.’ In tegenstelling tot veel wijnboeren die van hun eigen druiven wijn maken en vervolgens zoeken naar afnemers, werken Gert Jan en Diana samen met Neerlands Wijnmakerij en restaurant De Librije. Hun wijn wordt op de markt gebracht als de

‘Kus van Thérèse’ en staat inmiddels ook internationaal goed bekend. Gert Jan: ‘Deze ommezwaai in ons leven heeft ons veel persoonlijke vrijheid gebracht. Als aandeelhouder geef ik naast het wijngoed, ook sturing aan een nieuwe innovatieve IT-onderneming. Ik vind het waardevol om mijn werkweek zo te kunnen verdelen. Ik denk dat het voor ons relatief makkelijk was deze stap te nemen omdat wij al gewend waren risico te dragen. Daarbij hadden we duidelijk een doel voor ogen. Dat helpt om dromen waar te maken.’

Gert Jan en Diana in hun wijngaard nr.7 Passie

persoonlijk ondernemen

Dromen waarmaken

‘Inzicht in financiële situatie is echt nodig’ ‘Het komt regelmatig voor dat cliënten een droom hebben die ze waar willen maken. Wij helpen hen om financiële doelstellingen en wensen te formuleren en berekenen of deze realiseerbaar zijn. Vaak de moeilijkste vraag daarbij voor mensen is: “Wat is uw consumptief besteedbare inkomen?” Negen van de tien mensen weten dat niet omdat ze daar niet dagelijks mee bezig zijn. Dat inzicht is wel echt nodig. Verder vind ik het van belang om realistisch te zijn in de uitgangspunten. Het gevaar, vooral bij het verwezenlijken van een droom, is dat men te positief is in die uitgangspunten. Wat wij vervolgens opstellen, is een analyse van de financiële situatie waarin wij inzicht geven in de toekomstige ontwikkeling van het inkomen en vermogen. Goed inzicht in de cashflowontwikkeling is van groot belang. De structurering van het belegbaar vermogen sluiten wij hier op aan. Zo moet je bijvoorbeeld geen geld voor vijf jaar vastzetten als je dat over twee jaar al nodig hebt. Verder wijzen wij onze cliënt op zaken waar ze als (startende) ondernemers mee te maken krijgen. Ook verwijzen we naar adviseurs voor sommige dingen. Juist omdat je meestal niet bij alles stilstaat als je bezig bent je droom waar te maken.’ Eric van Kemenade, senior vermogensstructureerder Schretlen & Co

Lisette Venselaar (34) ‘Ik heb fiscaal recht gestudeerd met als specialisatie estate planning. Als relatiemanager bij Schretlen & Co zat ik vaak met ondernemers aan tafel. Ik deed het werk met veel plezier, maar ik merkte wel dat mijn interesse vooral uitging naar de persoonlijke verhalen van cliënten. Door mijn gesprekken met ondernemers werd het verlangen om zelf iets op te bouwen steeds groter. Arjan, mijn partner, had precies dezelfde droom. Dat is denk ik ook de sleutel van ons succes. De chambres d’hôtes die wij in Frankrijk hebben opgezet, was een wens van ons tweeën. Het moment om daadwerkelijk te vertrekken ontstond vanzelf toen Arjan een overstap wilde maken naar ander

nr.7 Passie

werk. Waarom niet nu?, vroegen we elkaar en hebben daarop de beslissing redelijk snel genomen. We wonen nu tweeënhalf jaar in Frankrijk en La Panacée is de chambres & table d’hôtes die wij hebben ingericht in een voormalige boerderij in de Lot. Veel mensen overwegen het roer om te gooien, lang niet iedereen doet het. Wij wilden wel het avontuur opzoeken, niet blijven hangen in een vaste baan en hebben de sprong in het diepe gewaagd. Wij zijn natuurlijk jong, we hebben nog geen kinderen en allebei een goede opleiding. Hoewel het zeker niet ons uitgangspunt was, wisten wij dat wanneer het niet zou lukken, er altijd een weg te-

rug zou zijn. Gelukkig is het niet nodig want we zijn nu twee seizoenen open en hebben al veel gasten ontvangen. De bedrijfsvoering van La Panacée doen wij samen. Dat betekent zeven maanden, zeven dagen per week werken. De andere maanden kunnen we bijkomen. Wij vinden dit een fijne werkverdeling. Familie en vrienden zien we minder dan voorheen, maar we krijgen er heel veel voor terug: het leven buiten, en de mogelijkheid om als eigenaren zelf te bepalen hoe we onze onderneming opzetten. De meeste gasten verblijven een week of langer bij ons en we leren daardoor veel nieuwe mensen, met elk hun eigen verhaal, kennen. Dat vind ik onbetaalbaar.’

Lisette en Arjan op hun chambres d’hôtes in Frankrijk nr.7 Passie

persoonlijk ondernemen

Dromen waarmaken

Wilma Veen (42) ‘Ik gaf samen met mijn man leiding aan ons communicatie- en adviesbureau. Veertien jaar hebben we het met veel plezier gedaan, maar in 2007 hebben we onze onderneming verkocht. Steeds vaker stelden mijn man en ik elkaar de vragen: Hoe lang doe je zoiets? En welke richting willen we op met ons verdere leven? We vonden het belangrijk om onze keuze juist op dat moment te maken. Als we langer zouden wachten, waren onze drie kinderen het huis al uit, terwijl wij hen deelgenoot wilden maken van deze belangrijke ommezwaai. Hoewel het bedrijf ons veel energie heeft gegeven, kostte het ook veel tijd. Mijn nieuw gewonnen vrije tijd wilde ik investeren in ons gezin en de schilderkunst. Een carrière in de kunst ontstond. Ik schilderde al langer en er was vraag naar mijn werk. Door tijdgebrek kon ik al die mogelijkheden niet benutten. Nu leef ik van mijn schilderkunst en daar heb ik geen dag spijt van gehad. Fantastische kansen en mogelijkheden blijven op mijn pad komen. Voor televisie ben ik in Israël geweest om te schilde-

nr.7 Passie

ren. Ik heb nu een expositie in een galerie in Amsterdam en straks ga ik naar Parijs waar mijn werk tentoongesteld wordt in een vijfsterrenhotel. Ik zie mijn kunst als een nieuwe onderneming, waar ik alleen die dingen voor doe die ik zelf leuk vind. Zo is bijvoorbeeld Kunst & Culinair ontstaan. Samen met een Michelinsterrenkok heb ik een workshop opgezet waarin wij het beste brengen van schilderkunst en gastrono-

mie. Maar de hoofdzaak blijft de kunst zelf. Mijn schilderijen komen uit mijn hart. Ik kom net terug uit Frankrijk waar ik twee weken alleen heb geschilderd. Heerlijk! Het leven wordt heel kleurrijk wanneer je dromen hebt en de moed hebt om daarvoor andere zaken opzij te zetten. Mijn man en ik hebben dat aangedurfd. Door onze keuze heeft ook hij zijn passie waar kunnen maken: wedstrijdzeilen, soms wekenlang.’

door Wim de Jong

Column

is onder andere columnist voor de Volkskrant

Passie I

k lees graag en veel, en op de menukaart van het geschreven woord lust ik van jongs af aan ook zo ongeveer alles. Van literatuur, kookboeken, biografieën en overige non-fictie zal ik nooit genoeg krijgen. En dat geldt in nauwelijks mindere mate voor dagbladen, magazines, buurtkrantjes, catalogi, missives van gemeentewege en folders. Zet wat op papier, en míjn aandacht heb je. Ja, zelfs de in supermarktkarretjes achtergelaten boodschappenbriefjes kan ik niet ongelezen laten liggen. Het zou zomaar kunnen dat de samensteller van zo’n lijstje er iets heel intrigerends over zichzelf in heeft prijsgegeven, nietwaar? Die fascinatie voor andermans boodschappenbriefjes kreeg ik door het exemplaar dat Gerard Reve ooit voor vriend Matroos Vos opstelde, en dat mij cadeau werd gedaan als antiquarisch kleinood. De grote volksschrijver had op de achterkant van een kleine enveloppe onder meer ‘2 pakken magere yoghurt’ als bestelling genoteerd, en daar in hetzelfde priegelhandschrift direct ‘lief jog’ op laten volgen. Sindsdien wilde ik mij nog weleens aan plagiaat bezondigen door in de boodschappenlijstjes die ik voor mijn vrouw maakte zinnetjes als ‘lekker vrijen straks?’ te verstoppen. Hetgeen bij haar thuiskomst overigens voor het verkeerde soort vuurwerk kon zorgen, vanwege het knalrode hoofd dat ze midden in de winkel had opgelopen. En over ‘teksten verstoppen’ gesproken: ik reken er dus zelf ook op dat eerdere eigenaars van tweedehands boeken die ik koop er een aanwijzing of raadsel over zichzelf hebben achtergelaten. Een aantekening op de titelpagina over de datum van aanschaf is wel het minste, een opdracht aan iemand die het boek ten geschenke kreeg is nog mooier, en helemaal prachtig: een in het boek verstopte vondst waarmee je als nieuwe eigenaar zélf aan de slag moet. Zo ken ik het verhaal van een in een roman verstopte afscheidsbrief van een ter dood veroordeelde verzetsman uit WO II aan zijn gezin; een schriftelijk vaarwel dat pas een halve eeuw na veel uitzoekwerk te bestemder plekke aankwam.

nfin, eigenlijk had ik deze column willen wijden aan mijn best wel sikkeneurige opvatting dat mensen er in deze exhibitionistische tijden goed aan zouden doen om al die ‘passie’ van ze eens wat vaker voor zichzelf te houden, omdat je als lezer toch gek wordt van al die glossy tijdschriften en boeken die tegenwoordig over deze gemoedstoestand worden volgeschreven. Maar ja, voordat ik er erg in had, ging dit stukje zomaar helemaal over mijn eigen passie. Hopelijk heeft u het voor deze ene keer geen bezwaar gevonden.

nr.7 Passie

achtergrond

Beleggerspsychologie

Met hart en ziel

Gepassioneerd leven. Vol overgave, met hart en ziel ergens voor gaan. Veel mensen dromen ervan. Toch houden velen vaak vast aan ons vertrouwde leven, terwijl anderen zich juist vol overgave in het avontuur storten. Wat drijft ons?

nr.7 Passie

achtergrond

Beleggerspsychologie

‘D

oe wat je het liefste doet,

vinden van hun passie. ‘Het is een speur-

Want wie zijn passie volgt, stelt zich kwets-

dan is het altijd goed’, zong zuster

tocht naar wat ik noem het “emotionele

baar op. Angst is vaak een reden om alles

Clivia in Ja zuster, nee zuster van

hart”. Dat klinkt misschien zweverig,

bij het oude te houden of bij een baan ge-

Annie M.G. Schmidt. Maar dat blijkt veel

maar daarmee bedoel ik eigenlijk iets

noegen te nemen met ‘second best’.

minder eenvoudig dan de tekst doet ver-

heel eenvoudigs: dat waarvan je genoot

moeden. Meer dan tachtig procent van de

als kind, waar je toen, en nu nog steeds,

Nederlanders doet níet wat hij het liefste

compleet in kunt opgaan. Kortom: what

doet, maar droomt van een andere baan,

makes you tick?’

volgens psycholoog Linda Krijns. ‘Maar liefst een miljoen Nederlanders wil bijvoor-

Netwerk

beeld graag een boek schrijven.’

Het verschil tussen bevlogen en nietbevlogen mensen wordt deels verklaard uit verschillen in persoonlijkheid. Extraverte mensen zijn bevlogener dan introverte personen. Net zoals positief ingestelde, optimistische mensen bevlogener zijn dan zij die pessimistischer zijn ingesteld. StoelLegro: ‘Wat daarnaast belangrijk is: achter iedere droom staat een netwerk van hel-

What makes you tick? Veel mensen weten wel wat ze níét willen, maar zijn vergeten wat ze wél willen. Maar weinigen hebben zo’n diepgewortelde passie voor iets, dat hun leven in het teken van die ene passie staat. Zo’n oerpassie is er vaak al vroeg, denk aan wonderkinde-

‘ Wie zijn passie volgt, stelt zich kwetsbaar op’

Comfortabel uitdagend De zelf opgeworpen belemmeringen om het hart te volgen zijn vaak veel minder realistisch dan mensen denken. Krijns: ‘Met aannames als “dat kan ik m’n gezin niet aandoen”, ”daar kan ik nooit mijn geld mee verdienen” of ”daar ben ik nu te laat mee”, creëren mensen zelf een plafond. Wie dit circulaire denken doorbreekt en de aannames kritisch onderzoekt, komt vaak tot de ontdekking dat het wél mogelijk is om stap voor stap met zijn of haar passie aan de slag te gaan.’ Mensen die begeleiding zoeken bij het realiseren van hun dromen, hebben de beslissing genomen er serieus werk van te maken. Stoel-Legro: ‘Het wordt dan een project waar iemand tijd en energie in gaat steken. Dat is al de helft van de winst.’ Een aanname die velen in de weg zit, is dat ze hun leven direct compleet overhoop moeten gooien om hun droom uit te laten komen. Stoel-Legro: ‘Door die gedachte maak je het jezelf onnodig moeilijk. Een droom moet “comfortabel uitdagend” of “uitdagend comfortabel” zijn. Wel spannend – je moet er vlinders van in je buik krijgen – maar tegelijkertijd zo comfortabel dat je er niet in verzuipt.’

ren die op achtjarige leeftijd al virtuoos pi-

pende handen. Denk aan partners, vrien-

ano spelen of zeilmeisje Laura, dat alles op

den, ouders of leraren. Dat zie je ook bij

alles zette om de wereld rond te kunnen

personen die zeer succesvol zijn. Er zijn al-

zeilen. Waarom raken velen van ons die pas-

tijd supporters. Nu of in het verleden. Dat

sie kwijt? Lifecoach Julia Stoel-Legro: ‘Voor

je het allemaal in je eentje en op eigen

veel mensen geldt dat ze op een bepaald

kracht moet doen, is een mythe. Maar soms

moment in een studie of baan zijn gerold.

moet je zo’n netwerk wel zelf creëren.’ Wie

Voor je het weet rol je van de ene baan in de

werkt met passie en doet wat hij echt leuk

andere. Na verloop van tijd begint het te

vindt, is vaak succesvoller. Succesvolle on-

wringen: het werk geeft weinig voldoening

dernemers zijn dan ook vrijwel altijd bevlo-

Stokpaardjesdroom

of kost buitensporig veel energie. Dat is het

gen mensen.

Een levenslange passie kan ook een andere betekenis hebben. Wie er altijd al van heeft gedroomd om een reis rond de wereld te maken als hij kan stoppen met werken, blijkt daar op het moment dat de mogelijk-

moment om de knoop door te hakken en je

Maar een passie is geen roze wolk.

dromen na te streven. Voor de een is dat een

Meestal moet er keihard gewerkt worden

logische stap, voor de ander niet.’ Stoel-

om de ambities te bereiken. Naast inzet en

Legro begeleidt haar cliënten bij het terug-

doorzettingsvermogen vraagt het moed.

nr.7 Passie

achtergrond

Beleggerspsychologie

Hoofd en hart in balans bij beleggen heid zich voordoet vaak toch niet voor te kiezen. Voor dit soort veelvoorkomende dromen gebruikt Stoel-Legro de term ‘stokpaardjesdroom’. ‘Het is een exitstrategie, een prettige droom om erbij te hebben als het leven van alledag wat saai en voorspelbaar is. Iemand die jarenlang rondloopt met de gedachte “als ik de zaak verkocht heb, koop ik een zeilboot en varen we de wereld rond”, wordt misschien niet wezenlijk gelukkiger als hij die droom zou realiseren.’ Stoel daagt haar cliënten daarom altijd uit hun droom grondig te onderzoeken. ‘Want misschien staat die droom vooral voor verlangen naar vrijheid dat op een heel andere manier vervuld kan worden. Het is prettig als je daar op tijd achter komt.’

Mr. Julia Stoel-Legro is een ervaren coach op het gebied van loopbaanbegeleiding en management development. Ze werkte in Londen en Amsterdam bij bedrijven als Koninklijke Wessanen en Booz Allen Hamilton, waar ze topmanagers en strategieconsultants bijstond. Linda Krijns studeerde af als psycholoog en werkte jarenlang als communicatieadviseur o.a. voor Hogeschool InHolland, Novib en Getronics Pink Roccade. Tegenwoordig is ze interim online marketeer en communicatieadviseur en mede-eigenaar van daretoo.nl, platform voor mensen met een droomwens.

Han Dieperink, chief investment officer Schretlen & Co: ‘Beleggen is nooit een puur rationele zaak, er spelen allerlei emotionele factoren mee. Dat geldt zowel voor de particuliere als voor de professionele belegger. Behavioural finance bestudeert de psychologische invloeden op keuzen die mensen maken. Voor veel mensen is het bijvoorbeeld aantrekkelijk om te beleggen in fondsen waar ze een persoonlijke betrokkenheid bij voelen. De vraag naar bepaalde thema’s, zoals “water” of “nieuwe energie”, wordt vaak gevoed door berichten in het nieuws. Het risico bestaat dat je dan in feite al te laat bent, omdat de piek er al is, terwijl je die piek uiteraard juist voor moet zijn. De grote valkuil bij themabeleggen is dat iedereen dezelfde thema’s najaagt. Een ander fenomeen is dat veel beleggers “homebuyers” zijn. Ze beleggen het liefst in bedrijven die ze kennen. Nederlanders beleggen bijvoorbeeld liever in Unilever dan in Nestlé. Bovendien accepteren ze verliezen op “vertrouwde” Nederlandse bedrijven eerder dan op onbekende buitenlandse ondernemingen. De motieven hiervoor zijn uiteraard puur emotioneel en leiden niet per se tot betere resultaten. Er is zelfs wel wat voor te zeggen om bewust te beleggen in bedrijven of landen waar je meer afstand van hebt – letterlijk en figuurlijk – omdat het dan eenvoudiger is om rationeel te kijken naar kansen en risico’s, en je minder te laten leiden door emoties. Hierover hebben wij vaak interessante discussies, met cliënten, maar ook met collega’s. Beleggen is vaak een gevecht tegen de menselijke psyche. Op het moment zelf lijkt dat soms op zelfkastijding, maar meestal komt de beloning later.’

nr.7 Passie

passie

In beeld

Passie Waaraan denkt u bij het woord passie? Een gevoel, een herinnering of wellicht een zojuist verkregen idee? Bijzonder is dat ĂŠĂŠn woord, waaraan iedereen dezelfde betekenis koppelt, vaak verschillende beelden kan oproepen. Wij namen de proef op de som en vroegen vijf net afgestudeerde fotografen hun visie op het thema passie te vertalen naar een beeld. Het resultaat is een prikkelende fotoreportage. 28

nr.7 Passie

passie

In beeld

pagina 29

WIE: Tobias Groenland (27) STUDIE: Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag FOTO: Stilleven ‘Met bestaande situaties nieuwe werkelijkheden creëren, dat is wat ik altijd probeer in mijn fotografie. Dit tuingereedschap doet een prachtige wereld vermoeden, die vanuit passie tot stand komt. Passie is voor mij een gevoel dat van binnenuit komt, waarbij enthousiasme en gedrevenheid vrijkomen. Bezieling ook, waardoor je zonder al te veel moeite bergen kan verzetten. Deze schuur van mijn ouders, vol met tuingereedschappen, laat hun passie om hun tuin te onderhouden zien. Dit venster geeft de toeschouwer toegang tot de gecreëerde wereld buiten. Het ontbreken van deze wereld in beeld, geeft de kijker de kans zijn eigen werkelijkheid te creëren.’ www.tobiasgroenland.nl

Wie: Emmy de Graaf (26) Studie: Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag Foto: Princess ‘Ik laat graag maatschappelijke onderwerpen zien, waarbij het gedrag van een individu in onze westerse cultuur centraal staat. Een veelbesproken ontwikkeling in de huidige maatschappij is het streven van vooral jongeren naar ideale schoonheid. Als we de media moeten geloven, zijn vrouwen op hun mooist als ze jong zijn. Juist daarom koos ik ervoor de passie van de 68-jarige Betty in beeld te brengen. Passie is iets waar een intense persoonlijke interesse ligt, een drijfveer die iemand karakteriseert. Bij Betty is dat het creëren van eigen schoonheid, dat niet ophoudt bij uiterlijke vertoningen als kleding en make-up. Haar schoonheid uit zich eveneens in haar overkomen en leefomgeving, zoals haar interieur dat altijd tot in de puntjes is verzorgd. Alles moet kloppen.’ www.emmydegraaf.nl

nr.7 Passie

kennis

In beeld

nr.7 Passie

passie

In beeld

Wie: Sanne Thunnissen (27) Studie: Fotoacademie Amsterdam Foto: Buiten bereik binnen zicht ‘Passie begint met verlangen. Zin hebben in, dichtbij willen halen, aan kunnen raken, wensen. Dromen ook, over het buitenleven; de ruimte, de frisse lucht en een eindeloos vergezicht. Dit Schotse bladerdek geeft een geborgen ruimte aan, een begrenzing. De lucht laat het contrast met de eindeloze vergezichten zien. Maar het meest onbereikbare is de fascinerende meteorologische verschijning: de regenboog, het meest kleurrijke wat er is maar wat je nooit zal beheersen. Het effect dat is gecreëerd door een verrekijker voor de lens te plaatsen, symboliseert de wens iets te ervaren dat niet direct binnen het bereik van de kijker ligt, een verlangen.’ www.sannethunnissen.nl

nr.7 Passie

Wie: Adrian Woods (23) Studie: Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag foto: Untitled ‘Als klein kind droomde ik van een beroep als uitvinder, het bouwen van magische creaties waarmee ik mijn omgeving kon beïnvloeden. Als tienjarig jongetje sloeg ik de stereo van mijn vader met een hamer kapot, om een robot te bouwen van de motor van de cassettedeck. Deze cassettedeck is voor mij zodoende een icoon voor de vrijheid van creatie, een icoon voor mijn oorspronkelijke passie. De realiteit bleek echter sterk in contrast met hoe ik het me als kind voorstelde. Tot de opleiding Fotografie me de vrijheid gaf om werelden tot in de puntjes naar mijn eigen visie te vormen. Ik ben mijn passie aan het verwezenlijken: een uitvinder worden met de vrijheid tot magische creaties.’ www.adrianwoods.nl

nr.7 Passie

passie

In beeld

WIE: Maria Dabrowski (22) STUDIE: Hogeschool voor de Kunsten Utrecht FOTO: Untitled ‘Het scheelt maar één letter, en toch is het voor mij dé grote tegenstelling, passie versus passief. Passie is voor mij alles wat ons doet willen voortleven, iets wat in mijn ogen bijna iedereen heeft. Ik associeer het met trots, geluk en intens genieten, dat kunnen kleine dagelijkse dingen zijn. Maar passie kan ook je redding zijn, zo kan mijn moeder die jarenlang depressief is geweest, nu weer intens genieten. Door verschillende creatieve bezigheden en begeleiding, vindt ze haar passie in het behalen van kleine doelen. Het resultaat van deze redding heb ik vastgelegd op een moment dat mijn moeder het niet aan zag komen. Het zijn de kleine dagelijkse bezigheden die haar overeind houden, die haar weer intens doen genieten.’ www.mariadabrowski.nl

nr.7 passie

nr.6 Kennis

interview

Wijs & ervaren

‘Het gaat nooit vanzelf’ Cultureel erfgoed behouden en mensen plezieren, het zijn twee belangrijke drijfveren van Camille Oostwegel (60). Hij is een van de bekendste ondernemers van Zuid-Limburg. De openingen van zijn gerenommeerde horecazaken zijn stuk voor stuk overwinningen. ‘Hoe harder iedereen roept dat iets niet gaat lukken, des te overtuigder ik raak om het wel te doen.’ nr.7 Passie

interview

Wijs & ervaren

Ondernemerschap & kracht cv

‘Het ondernemerschap en de liefde voor historie

Camille Oostwegel is een bekende horecaon-

zaten er al vroeg in. In mijn jeugd had ik een natuurhistorisch en archeologiemuseum. Daarvoor zette ik dode dieren op zoals vlinders en zoogdieren. Ik had ook fossielen. Vervolgens gooide ik bij mensen in het dorp foldertjes in de bus en liet ze entreegeld betalen. Nu ik 60 ben, merk ik dat veel interesses van vroeger weer opspelen. Zo heb ik het onlangs als honorair consul van Frankrijk mede voor elkaar gekregen dat de schedel van de Maastrichtse mosasaurus, die al sinds 1795 in het natuurhistorisch museum in Parijs ligt, in bruikleen terugkeerde naar Maastricht. Dat is vóór mij nog niemand gelukt. Daar ben ik trots op. Het culturele erfgoed bewaken en toegankelijk maken is een van mijn passies. Ondernemerschap betekent zelf beslissingen kunnen nemen en verantwoordelijkheid willen dragen. Ook toen ik nog in loondienst werkte bij het Franse hotelbedrijf Novotel runde ik de hotels alsof het mijn eigen zaken waren. Ik startte mijn eigen onderneming omdat bij een multinational vaak regels en bureaucratie heersen. Als je een voorstel voor verandering hebt, duurt het soms drie maanden voordat er wat gebeurt. Dan laat je mooi drie maanden omzet liggen. Toen bedacht ik dat ik het beter allemaal zelf kon doen. Ik kijk met plezier op mijn jaren in loondienst terug. Het was een pionierstijd waarin veel mocht en ik snel carrière maakte. Ik zag de wereld letterlijk opengaan. Er werden soms vijf hotels in een maand geopend. Het was een goede leerschool. De dynamiek, saamhorigheid en ondernemingslust waren inspirerend. Ik heb nog steeds goed contact met mijn collega’s en bazen van dertig jaar geleden. Ik onderhoud al mijn relaties zorgvuldig. Ik pas nog steeds dagelijks toe wat ik op de hogere hotelschool heb geleerd. Ook het studentenleven leerde mij veel over samenwerking. Als voorzitter van de culturele afdeling van de studentenvereniging organiseerde ik de Bourgondische dag op kasteel Bethlehem. Ik belde Godfried Bomans om aanwezig te zijn bij de onthulling van het borstbeeld van de beroemde schrijver J.W.F. Werumeus Buning. Volgens mij is organisatietalent een van mijn sterkste eigenschappen. Tot in de kleinste details wil ik alles controleren. Maar ik kan ook goed

dernemer en restaurateur. Hij werd in 1950 in

nr.7 Passie

het Limburgse Houthem-Sint Gerlach geboren, waar hij kantoor houdt en met zijn gezin woont in Villa Casa Blanca, een huis dat zijn grootvader liet bouwen. Oostwegel volgde de hogere hotelschool Maastricht en werkte een aantal jaren voor het Franse bedrijf Novotel voordat hij zijn eerste bedrijf begon. Zijn huidige bedrijf, Château Hotels, bezit luxe hotels en restaurants in Zuid-Limburg, die alle gevestigd zijn in historische gebouwen, zoals kastelen of kloosters. Oostwegel restaureerde de gebouwen en exploiteerde er vervolgens horecabedrijven in. Hij is eigenaar van Château St. Gerlach, Winseler Hof, Château Neercanne en het Kruisherenhotel in Maastricht. Voor zijn inspanningen voor het behoud van het culturele erfgoed ontving hij diverse prijzen en onderscheidingen. Hij werd in 1997 ridder in de Orde van Oranje-Nassau, ontving de Victor de Stuers Monumentenprijs in 2005 en is honorair consul van Frankrijk. In 2007 verscheen zijn biografie Alles moet bevochten worden. Een portret van Camille Oostwegel.

delegeren. Succesvol ondernemerschap betekent ideeën kunnen omzetten, waarde toevoegen en daarmee mensen een plezier kunnen doen. Natuurlijk zijn er moeilijke momenten. Maar ik heb nooit getwijfeld. Ik vind tegenslagen wel interessant. Daar leer je meer van dan wanneer alles goed blijft gaan. Als het goed gaat, kan iedereen wel ondernemen. Als het minder gaat moet je op zoek naar creatieve oplossingen. Hoe kun je het anders en beter doen? Hoe harder iedereen roept dat iets niet gaat lukken, des te overtuigder ik raak om het wel te doen. Ik heb wel eens flink op tafel moeten slaan als de gemeente of ambtenaren moeilijk bleven doen. Ik word bijna nooit boos, maar als het gebeurt, rent iedereen hard weg en gebeurt het zoals ik wil.’

interview

Wijs & ervaren

‘ Als je niet iedere dag naar de kerk ging, lag er een aantekening op school’ 3

Inspiratie & creativiteit

‘Een van mijn helden is d’Artagnan van de drie mus-

Familie & gezinsleven

‘Omdat mijn kantoor naast ons huis is, is er weinig afstand tussen werk en privé. Dat ervaar ik niet als vervelend. Ik heb nooit het gevoel dat ik aan het werk ben. Ik ben bezig mijn interesses te volgen en te ontwikkelen. Ik kom continu interessante mensen en projecten tegen. Ik zorg wel altijd dat ik om zes uur thuis ben om met elkaar te eten. Alle drie mijn kinderen werken in een van mijn zaken en mijn oudste zoon gaat mij waarschijnlijk over een paar jaar opvolgen. Mijn vrouw en ik zeiden altijd tegen de kinderen: je moet doen wat je zelf leuk vindt en waar je goed in bent. Zij vinden het leuk en interessant wat er in de zaken gebeurt. Er komen interessante gasten, er zijn culturele rondleidingen. Er is never a dull moment. Mijn zoon liep al op jonge leeftijd overal met mij naartoe. Hij maakte de hele restauratie mee van St. Gerlach. Als ik een rondleiding gaf, wees hij mij erop als ik iets was vergeten. In de puberteit nam die interesse plotsklaps af. Toen bestond ik even niet meer. Maar het is vanzelf weer teruggekomen. En hij is daarna naar de hogere hotelschool Maastricht gegaan. Hij laat zich niet op zijn naam voorstaan en noemt hem vaak niet eens. Over een paar jaar wil ik afzwaaien als algemeen directeur, maar ik zal wel betrokken blijven bij mijn ondernemingen. Ik verwacht niet dat ik het moeilijk zal vinden om het los te laten, omdat ik nu al goed kan delegeren. Dan heb ik ook meer tijd om te reizen en al mijn andere interesses te volgen.’

ketiers. Dat was een historische en interessante figuur, een integere gentleman. Hij kon goed luisteren, was moedig en had organisatietalent. Hij is bij Maastricht gesneuveld en begraven. Misschien dat ik me daarom met hem verbonden voel. Ook de Franse chansonnier Georges Moustaki is een van mijn helden omdat hij prachtige liedjes schrijft en zingt. En een buitengewoon aardige man is. Ik ken hem al veertig jaar. Mijn creativiteit borrelt op als ik mooie dingen zie, ruik, voel of hoor. Dat is een permanent proces. Ik ben zeer nieuwsgierig van aard. Mijn interesses zijn breed en gaan over kunst, cultuur, natuur en geschiedenis. Ik wil dingen ontdekken. Als ik even aan het trimmen ben of in de natuur loop, heb ik al meteen twintig ideeën. Ik weet meestal wel of iets een goed idee is. Mijn laatste goede idee had ik voor de lokale televisie. Mijn zaak bestaat dit jaar dertig jaar en daar wilden zij aandacht aan besteden. Ik kwam er door mijn liefde voor Frankrijk op om opnames in Versailles te laten maken, omdat de restauratie van mijn tuinen op Versailles is geïnspireerd.’

nr.7 Passie

interview

Wijs & ervaren

Zingeving & psyche

‘Wat mij wellicht onderscheidt is mijn liefde en trots als het om Zuid-Limburg gaat. Iemand heeft wel eens gezegd dat ik over Zuid-Limburg praat alsof ik het zelf heb gemaakt (lacht). Ik voel me erg verbonden en thuis in deze omgeving. Laatst belde een uitgever die mij liet weten dat Toon Hermans, André Rieu en andere bekende Limburgers mijn bloedverwanten zijn. Ik kon het eerst niet geloven, maar als je de stambomen opvraagt blijken we in een ver verleden wel degelijk dezelfde voorvaderen te hebben. Dat verklaart wellicht onze band met elkaar. Het zit dus gedeeltelijk in de genen. Ik heb uiteraard ook verkeerde beslissingen genomen gedurende mijn ondernemerschap. Ik heb me op mensen verkeken die ik veel vertrouwen gaf. En heb dus mensen moeten ontslaan. Dat bereid ik bijna met een militaire precisie voor. Dan kan ik me behoorlijk misbruikt voelen. Het betekent dat ik de volgende keer dat ik iemand aanneem nog beter ga kijken en niet alleen maar op mijn buikgevoel vertrouw. Een goede klik is onmisbaar. Daar heb ik 26 jaar geleden ook iemand op aangenomen en dat gaat nog steeds goed. Een van mijn slechte eigenschappen die ik heb overwonnen is mijn ongeduld. Dat gebeurde noodgedwongen omdat zaken als St. Gerlach jaren van voorbereiding en rechtszaken hebben gekost. Maar ook bij ingewikkelde problemen richt ik mijn blik op de horizon en wat ik wil bereiken. Als je een idee hebt, wil je het ook uitvoeren, anders ben je geen ondernemer. Ik vind het spannend. Als iets vanzelf gaat, hoeft het voor mij niet.’

nr.7 passie

‘ Ik word bijna nooit boos, maar als het gebeurt, rent iedereen hard weg’

Geloof & spiritualiteit

‘Ik ben ouderwets katholiek opgevoed. Als je niet iedere dag naar de kerk ging, lag er een aantekening op school. Ik heb het geloof nooit als nadelig ervaren, eerder als een verrijking. Het katholieke geloof is een feestelijk geloof. Het decorum spreekt mij aan. Al die rituelen en symbolen vind ik prachtig. Ook nu luister ik nog graag naar de zang van monniken in het Latijn. Dan voel ik me verbonden. Ik ben blij dat ik katholiek ben opgevoed. Dat kunnen mensen die niet geloven zich niet voorstellen, maar het geloof geeft je houvast in het leven. Ik denk dat je dat wel mist als je geen geloof hebt. Ik geloof in een leven na de dood. Bij droevige en feestelijke momenten geeft het geloof steun. Ik ga tegenwoordig een paar keer per maand naar de kerk en bid regelmatig. Het is een soort meditatie waarbij ik om steun of hulp vraag. Spirituele ervaringen ken ik niet als zodanig, maar het moment dat mijn vrouw en ik trouwden in de kerk van St. Gerlach waar ik ben gedoopt voelde wel bijzonder en gezegend.’

dingen van waarde

Onbetaalbaar

Papieren speelgoed â&#x20AC;&#x2DC;Een poppenhuis, kinderkopjes en zelfs een gasfornuisje. Als kind speelde ik met allerlei soorten knipsels. Ik ben vlak na de oorlog geboren en in die tijd was speelgoed schaars. Om te zorgen dat ik toch wat te spelen had, knipte mijn moeder plaatjes uit oude Margrieten. Juist ook jongensdingen, zoals een garage, want ik was niet echt een poppenkind. Volgens mijn moeder heb ik als twee- en driejarige heel wat uurtjes met dit papieren speelgoed doorgebracht. De knipsels symboliseren mijn jeugd, maar ook hoeveel er veranderd is in de afgelopen jaren. Schitterend dat ik toen tevreden was met zoiets eenvoudigs. Ik vind het bijzonder dat mijn moeder er zoveel moeite voor deed om mij iets te spelen te geven.â&#x20AC;&#x2122; Elma Kuijer

nr.7 Passie

eyeopener

Beeldcolumn

nr.7 Passie

eyeopener

Beeldcolumn

â&#x20AC;&#x2DC;Gewoonte is een passie die aan geheugenverlies lijdtâ&#x20AC;&#x2122; Julien Vandiest, Belgisch auteur en filosoof

nr.7 Passie

visie

Beleggingsstrategie

Hans van Rooden (45) is geboren in Haarlem. Na de middelbare school en avond-heao start hij in 1987 bij de Rabobank. Na tien jaar Rabobank stapt hij als beleggingsadviseur over naar Schretlen & Co in Amsterdam. Vervolgens wordt hij vermogensbeheerder en in 2001 begint hij op de vestiging in Apeldoorn. In 2005 wordt Van Rooden relatiemanager. Tijdens zijn loopbaan volgt hij diverse bancaire opleidingen onder andere gericht op de effectendienstverlening, bedrijfsfinancieringen en fiscaliteiten. Hans is DSI-geregistreerd.

nr.7 Passie

visie

Beleggingsstrategie

Altijd op zoek naar de connectie ‘Een vertrouwensband krijg je niet zomaar, maar moet je verdienen. Op het moment dat iemand cliënt wordt, begint het pas. Als de cliënt na een of twee jaar kapitaal bijstort, ervaar ik dat als een ultieme blijk van vertrouwen.’ Een langetermijnrelatie werkt het beste, aldus Hans van Rooden, relatiemanager Schretlen & Co.

an Rooden is verantwoordelijk voor de

kijkt daar met plezier op terug. ‘Ze bouwen, overleggen met de lo-

cliëntcontacten. ‘Aandacht voor de cliënt om de dienst-

kale bevolking en steunen de stichting financieel.’ Door zo’n bouwreis

verlening voor hem of haar op maat te kunnen snijden’, zo

ontstaat er een hechtere band met zijn cliënten. ‘Het diepgaande con-

vertaalt hij zijn functie. ‘Binnen Schretlen werken we in

tact en het gezamenlijke doel – huizen bouwen voor de allerarmsten

teams van drie adviseurs om de cliënt zo goed mogelijk van dienst te

– maakt dat je dichter bij elkaar komt te staan. Terug in Nederland

kunnen zijn. Samen met de portefeuillemanager en vermogensplan-

maakt dat het werk een stuk leuker.’

ner bieden we integraal vermogensmanagement en kijken we verder dan alleen goede rendementen. Want hoe gaan cliënten om met

Interesse

schenkingen aan hun kinderen? En hoe stellen ze hun kapitaal veilig

Een van de belangrijkste eigenschappen voor een

bij overlijden? Ik inventariseer de persoonlijke situatie, de behoeften

relatiemanager, vindt Van Rooden, is interesse voor je omgeving. ‘Die

en de wensen van onze relaties. Binnen het team bepalen we dan

eigenschap heb ik van mijn moeder meegekregen. Een attente vrouw

welke dienstverlening daar het beste bij past. Moet er bijvoorbeeld

met veel belangstelling voor de wereld om haar heen. Als je geen in-

belegd worden? Of is het handig om het testament – fiscaal en

teresse hebt in wat er met een ander gebeurt, bouw je geen band op.

emotioneel – aan te passen. Fiscaal adviseren we gericht. Over de

Ik ben altijd op zoek naar de connectie. Cliënten mogen me altijd

emotionele kanten denken we mee, maar de cliënt bepaalt zelf wat hij

bellen. Ook in het weekend. Uiteraard moet je voorzichtig zijn en op

daarmee doet. Voor Schretlen is een cliënt veel meer dan geld op

tijd bepalen waar de grens ligt tussen een zakelijke of vriendschap-

de bank. Wij willen een persoonlijke, langetermijnrelatie met onze

pelijke relatie. Soms is dat best lastig. Een van mijn cliënten is in de

clienten opbouwen. Dat kan alleen als je klantgerichtheid hoog in het

loop der jaren een goede vriend geworden. Om hem optimaal te kun-

vaandel hebt staan.’

nen bedienen moest ik besluiten om hem over te dragen naar een andere vestiging. Ondanks onze goede contacten was dat voor hem

Dichter bij elkaar

het beste.’

Zijn passie voor zijn werk combineert hij graag met

Van Rooden vertrouwt op zijn gezond verstand en intuïtie. En op

zijn liefde voor reizen en goede doelen. Habitat for Humanity is zo’n

zijn vermogen om goed te kunnen luisteren. ‘Er kan een wereld van

goed doel en wordt door Schretlen ondersteund. Inmiddels heeft Van

verschil zitten tussen wat een cliënt zegt en wat hij bedoelt. Dat komt

Rooden huizen helpen bouwen op Costa Rica, Ghana, de Filippijnen

nog wel eens voor bij persoonlijke planningsvraagstukken. Als het

en in Zuid-Afrika. Met in zijn kielzog circa twintig cliënten. ‘Daar zet

proces stil komt te liggen door onderlinge meningsverschillen, wor-

ik me echt voor in, omdat ik denk dat dit een mooie ervaring is. Door-

den vaak die meningsverschillen niet benoemd, maar krijgt de notaris

dat we intensief samenwerken met de lokale bevolking leren we hoe

bijvoorbeeld de schuld. Als relatiemanager moet ik dat wel boven

het er in een dergelijk land aan toe gaat en hoe wij het verschil kunnen

tafel zien te krijgen. Relatiebeheer is een vorm van ondernemen. Dat

maken. Eenmaal in het buitenland sjouwen we met elkaar net zo hard

doe ik vanuit mijn hart. Als ik niet oprecht en met overtuiging kan

met stenen als de inwoners of spitten we de grond om.’ Van Rooden

werken, stop ik ermee. Anders word ik diep ongelukkig.’ nr.7 Passie

Thema Het oude continent kraakt De eurozone zucht onder de crisis. Griekenland kon net van de economische ondergang worden gered terwijl ook andere Zuid-Europese landen in hun voegen kraken. En de euro lijkt minder betrouwbaar dan voorheen. Hoe slecht gaat het met Europa en wat zijn daarvan de consequenties volgens de specialisten van Schretlen? >>

nr.7 Passie

selectie Thema

Opkomende landen winnen terrein op Westen Beleggingsstrategen voorzien in de komende jaren een trage groei in de eurolanden. Westerse overheden kunnen niet langer hun rol vervullen van aanjager van de economie in crisistijd. De overheidsschulden zijn te hoog opgelopen en dwingen regeringen om forser dan verwacht te bezuinigen. Pimco-manager Jeroen van Bezooijen denkt dat wij in een overgangssituatie zitten van groei, welvaart en rijkdom van het Westen, naar opkomende landen. Hij meent dat grote beleggers vooral een betere mix moeten maken van zekere beleggingen in ontwikkelde landen met een laag rendement en riskantere beleggingen in opkomende naties met een hoger rendement. Bron: Beleggen in magere tijden, De Telegraaf, 5 juni 2010

‘B

eleggers keken vroeger naar opkomende landen als leuk extraatje in de portefeuille. Met zo’n belegging profiteerde je mee met de snelle groei van landen met een zich ontwikkelende middenklasse, lage

lonen en een groot arbeidspotentieel. Tegelijk zagen beleggers de grote risico’s, vanwege de vaak instabiele politieke en economische situatie en de afhankelijkheid van bepaalde sectoren in dergelijke landen.

‘Het accent verschuift onmiskenbaar naar opkomende markten’ Dat beeld keert. Opkomende landen krijgen een andere rol. Ze hebben een betere balans en begroting dan vroeger. En ze omarmen het kapitalisme en de vrije markt voor de volle honderd procent. Tegelijk missen ze veel ballast die het Westen wel heeft, zoals vergunningsprocedures, hoge belastingen en dure voorzieningen. Enkele voorbeelden? In de Amerikaanse staat Californië gaan politieagenten met 50 jaar met pensioen en ontvangen 90 procent van hun laatst verdiende salaris. In Duitsland gaat 42 procent van de

begroting op aan uitkeringen. En in Spanje werkt de helft van de bevolking bij de overheid en is het bijna onmogelijk om een ambtenaar te ontslaan. Met zoveel verworven rechten gaan hervormingen traag. En wordt het lastig concurreren met opkomende economieën, waar voorzieningen vaak nog ronduit armoedig zijn. Het is dus niet gewaagd om te veronderstellen dat de groei voorlopig in opkomende landen blijft zitten. En dat we hier in het Westen rekening moeten houden met een scenario met minder of langzamere groei. Als je daarvan uitgaat, kun je je afvragen hoe aantrekkelijk het nog is om in Westerse aandelen te investeren. Het accent verschuift onmiskenbaar. Tien jaar geleden waren opkomende landen nog slechts 3 procent van de wereldindex, nu is dat al naar 15 procent gegaan. En ik geloof dat dat wel naar 30 of 40 procent kan gaan de komende tien jaar. De manager van Pimco zegt dus terecht dat het accent in de portefeuille naar opkomende markten moet verschuiven.’ Han Dieperink

nr.7 Passie

selectie Thema

Crises in Europese landen Landencrises zijn historisch gezien geen uitzondering. Reinhart & Rogoff spreken van een situatie van ‘default’ als een land zijn schulden niet meer volledig kan betalen. Twee voorbeelden van dergelijke landencrises volgens deze auteurs:

Europese landen in last Het boek This Time is Different beschrijft ernstige financiële landencrises die zich de afgelopen acht eeuwen hebben voorgedaan. De auteurs stellen dat ze allemaal op elkaar lijken. De crises lopen af met grote financieringsproblemen bij overheden en/of banken. En het is lastig om er weer uit te komen. Eén troost: dit is altijd al zo geweest. Bron: This Time is Different – Eight Centuries of Financial Folly, Reinhart & Rogoff

‘D

oor de ontwikkeling van de laatste tijd behoren Reinhart en Rogoff tot de populairste financiële denkers. Deze auteurs hebben als het ware een geschiedenisboek geschreven over economische crises. Ze gaan er daarin van uit dat er twee typen recessies zijn. Allereerst is er de recessie die ontstaat als de economie oververhit raakt, waarop de centrale bank op de rem trapt en de rente verhoogt. Tot dat type behoort bijvoorbeeld de dotcomcrisis. Dan heb je een tweede soort, veel diepere, recessie zoals de huidige en die in Japan in de jaren negentig. Dit type crisis ontstaat na stijgende assetprijzen (bijvoorbeeld huizen en aandelen) en een sterk toenemende schuldenlast. Daarbij komen banken en landen in de problemen. Het is veel

00 48

nr.7 Passie

moeilijker om uit zo’n crisis te komen. Als dit ontaardt in een landencrisis, dan komt een land daar volgens de auteurs alleen uit door bankroet te gaan, eruit te groeien, of door een munt te laten vallen dan wel sterk te laten devalueren. Het is nog de vraag welk scenario zich voor Griekenland ontvouwt. Ze hebben heel veel geld nodig om hun schulden te financieren. Linksom of rechtsom moet er hard worden ingegrepen, wat weer grote risico’s voor de economie met zich meeneemt. Volgens Reinhart & Rogoff moet je je bij dit type crisis realiseren dat het erg lang kan duren. Schulden terugbrengen kost tijd. En het duurt wel even voordat het vertrouwen terugkomt dat de schuldenaar een goede betaler is. Een andere les van de auteurs is dat landencrises in clusters komen. Als er één gaat, volgen er vaak meer; ook iets om rekening mee te houden. Een verschil met vroeger is wel de Europese economische samenwerking. Doordat Europa te hulp schiet, wordt mogelijk erger voorkomen. Duitsland is zo bezien straks grootbetaler van Griekse schulden. Historisch gezien zou zo’n soort situatie mogelijk in een oorlog zijn ontaard. Nu niet. Maar dan zeg je wel: this time is different.’ Han Dieperink

Nederland 1814 Begin negentiende eeuw stond Nederland onder Frans bewind. Door oorlog en slechte economische omstandigheden was de staatsschuld fors opgelopen. Daarom besloot Napoleon in 1810 tot een forse reductie van de rente (tot een derde deel, tiërcering) op de Nederlandse staatsschuld. De uitleners van dat geld, zoals rijke burgers, gemeenten en charitatieve instellingen, plukten de zure vruchten. Nadat de Fransen waren vertrokken, kwam Willem I in 1814 aan de macht. Hij handhaafde de tiërcering en richtte De Nederlandsche Bank op die de handel moest ondersteunen.

Rusland 1998 De Roebelcrisis trof Rusland in de zomer van 1998. Door problemen in Azië en lage grondstofprijzen kwam de Russische munt onder druk te staan. De angst dat de Russische regering mogelijk niet meer in staat zou zijn om haar schulden te voldoen zorgde voor scherp dalende koersen, vooral van banken verzekeringsbedrijven. Op 13 augustus vond er een enorme beurscrash plaats. In paniek namen de Russen massaal hun spaartegoeden op om die om te zetten in buitenlandse valuta. Op 17 augustus 1998 liet de centrale bank weten dat Rusland zijn verplichtingen aan houders van Russisch schuldpapier niet langer zou voldoen. Rusland herstelde verrassend snel van deze crisis onder meer dankzij de stijging van de olieprijs (Rusland is een grote energie-exporteur).

selectie Thema

III

‘Toch euro trouw blijven bij obligaties’ ‘Met exotische obligaties zekerheid inbouwen tegen een dalende euro is een illusie’

Obligatiebeleggers uit de eurozone grijpen de crisis aan om hun grenzen te verleggen. Ze gaan naar landen als Mexico, Peru, Chili, Brazilië, Singapore of Taiwan. Daar zoeken ze hogere rendementen en beschutting tegen een eventuele eurocrash. Maar de risico’s zijn groot vanwege politieke instabiliteit en het grote valutarisico. Bron: Europese obligatiebelegger zoekt stabiliteit ver over de grenzen, De Telegraaf 10 juli 2010

‘B

eleggers zijn steeds enthousiaster over opkomende landen, zoals Brazilië. Obligaties met mooie rendementen in dergelijke landen lonken. Temeer omdat je over een land als Brazilië steeds meer goede verhalen hoort. De Braziliaanse economie groeit goed en de inkomsten komen voor een belangrijk deel uit grondstoffen. Toch moet je je blijven realiseren dat dit soort economieën zich met horten en stoten beweegt. De situatie kan snel veranderen, bijvoorbeeld als daar een politieke figuur zoals de Venezolaanse president Hugo Chavez aan de macht komt. Beleggen in obligaties in dergelijke landen blijft dus tricky. En niet alleen vanwege de politieke situatie, maar ook – en eigenlijk vooral

– vanwege de grote valutarisico’s die je loopt. Het artikel in De Telegraaf besteedt terecht aandacht aan het gevaar van schommelingen van de munt. Als je obligaties in een lokale valuta neemt, dan kan een valutabeweging in één week je couponrente wegvagen. En grote bewegingen zijn geen uitzondering, zelfs als je kijkt naar de Zwitserse frank versus de euro. Wie obligaties in een opkomende economie neemt, moet beseffen dat hij eigenlijk vooral in valuta aan het beleggen is. En dat blijft altijd riskant, omdat veranderingen in waarden van munten erg lastig te voorspellen zijn. Een dergelijk risico past zeker niet bij obligatiebeleggen. Daarmee wil je, normaal gesproken, een veilige bodem in je portefeuille leggen. Dat zou je volgens ons in euro’s moeten doen. Want daarmee moet je ook in de toekomst je brood en je verplichtingen afrekenen. We raden het dan ook sterk af om te beleggen in obligaties in vreemde valuta, op enkele uitzonderingen na. Als je bijvoorbeeld in de toekomst naar Australië wilt emigreren, dan kun je de gok van een mooie lening in Australische dollars wagen. Met exotische obligaties zekerheid inbouwen tegen een dalende euro is een illusie.’ Erik Schmahl

nr.7 Passie

selectie Thema

‘En kansen binnen Europa grijpen’ Het is spannend wat er de komende tijd in Europa gaat gebeuren met de rentes op staatsleningen. Een verontrustende ontwikkeling zijn de oplopende risicopremies over vrijwel de gehele linie, behalve Duitsland. Daar is de tienjaarsrente gedaald tot het onwaarschijnlijk lage niveau van bijna 2,5 procent. De exportgedreven Duitse economie profiteert dus niet alleen van de val van de euro, maar ook van relatief lage rentes. Bron: Het blijft nog wel even spannend in de eurozone, Het Financieele Dagblad, 19 juni 2010

‘In wat we precies in Europa doen, zijn we wel kieskeurig geworden’

nr.7 Passie

‘V

anwege de problemen in de eurozone en de groei in opkomende landen verwacht je misschien dat Schretlen snel uit Europese aandelen vlucht. Toch is dat niet het geval. In het tweede kwartaal hebben we in onze regiomix het strategisch gewicht voor Europa zelfs verhoogd van 20 naar 25 procent (terwijl het gewicht van Amerikaanse aandelen afnam). Een reden hiervoor was dat Europese aandelen relatief

voordelig zijn geworden en de risicorendementsverhouding van Europese aandelen is verbeterd. In wat we precies in Europa doen, zijn we wel kieskeuriger geworden. We houden meer rekening met Europese verschillen. Vooral de exportgeoriënteerde landen profiteren van de zwakkere euro, zoals weltmeister export Duitsland. Duitse aandelen zijn niet alleen vanwege de sterke exportpositie aantrekkelijk, maar ook omdat dit land werk heeft gemaakt van loonmatiging en productiviteit. Het ondernemingsklimaat is dan ook goed, zoals blijkt uit de Ifo, een index die dat peilt. Anders dan veel indexen in andere landen, stond deze in de zomer nog op een hoogtepunt in drie jaar. Daar komt nog bij dat Duitsland minder problemen kent met vastgoed. Dat merk je bijvoorbeeld aan de lage huizenprijzen. Last but not least is dit land in de schuldendiscussie binnen de eurozone de duidelijke winnaar. De lage rente die ze betalen op hun staatsschuld is een groot voordeel.’ Han Dieperink

Colofon

Dit is het relatiemagazine van Schretlen & Co Uitgever en producent streven uiterste zorgvuldigheid na bij de productie van dit magazine. Beiden zijn echter niet aansprakelijk voor onjuistheden in het blad. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Schretlen & Co N.V. beschikt over een vergunning als kredietinstelling en is als kredietinstelling, beleggingsonderneming en financiële dienstverlener ingeschreven in het register zoals bedoeld in artikel 1:07 van de Wet op het Financieel Toezicht (WFT) gehouden door De Nederlandsche Bank N.V. (www.dnb.nl) respectievelijk de Stichting Autoriteit Financiële Markten (www.afm.nl) te Amsterdam. Deze publicatie is uitsluitend bedoeld voor cliënten van Schretlen. De informatie die u in deze publicatie aantreft, is gebaseerd op informatie die is ontvangen uit door ons betrouwbaar geachte bronnen en publieke informatie. Hoewel wij bij de selectie van onze bronnen zorgvuldig te werk gaan, kunnen wij niet instaan voor de juistheid, volledigheid en actualiteit van de genoemde feiten, meningen, analyses, adviezen, verwachtingen en de uitkomsten daarvan. Schretlen & Co N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor directe of indirecte schade, waaronder begrepen immateriële schade, gevolgschade (zoals gederfde winst), die het gevolg is van de onjuistheid en/of onvolledigheden/of het niet meer actueel zijn van bedoelde informatie dan wel voortvloeit uit een onjuist gebruik van die informatie. Deze publicatie bevat géén adviezen

of beleggingsaanbevelingen (en vormt geen uitnodiging of aanbod tot het kopen of verkopen van effecten of andere financiële instrumenten), tenzij expliciet anders aangegeven. De publicatie is generiek van aard, en houdt derhalve geen rekening met uw uitgangspunten, beleggingsdoelstellingen, persoonlijke (financiële) situatie, fiscale aspecten en persoonlijke wensen. Beleggingsbeslissingen op basis van deze publicatie dienen in overeenstemming te zijn met uw portefeuilleprofiel, en dienen eerst genomen te worden na lezing van het prospectus en de financiële bijsluiter (indien aanwezig). Neemt u daarvoor contact op met uw contactpersoon. De waarde van uw beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde rendementen bieden geen garantie voor toekomstige resultaten. Indien u (deels) met geleend geld belegt, kunt u onder omstandigheden uw inleg verliezen en een restschuld overhouden. De inhoud van deze publicatie kan op ieder moment zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. Alle auteursrechten en overige intellectueleeigendomsrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze publicatie behoren toe aan Schretlen & Co N.V., tenzij expliciet anders aangegeven. Indien u klachten of opmerkingen hebt over de dienstverlening van Schretlen & Co N.V., dan kunt u deze kenbaar maken aan zowel uw contactpersoon als aan het centrale meldpunt: meldpunt@schretlen.com of telefonisch (020) 577 33 70, telefax (020) 577 33 71. Copyright Schretlen & Co N.V. Alle rechten voorbehouden.

Het roer om: ondernemers over de durf om je dromen waar te maken ‘Ik heb nooit getwijfeld’: vijf wijze bespiegelingen van horecaondernemer en restaurateur Camille Oostwegel ‘Relatiebeheer is een vorm van ondernemen’: aandacht voor de cliënt

Jaargang 2, nummer 7, september 2010

Cover door Max Kisman

Passie

nr.5 vertrouwen

Concept en realisatie Scripta Media B.V, Amsterdam Artdirection Van Lennep, Amsterdam Redactie Yvonne Dudock, Wendelien Post (Schretlen & Co), Rennie Vernooij, Peter van Vuuren, Karin Willems Medewerkers Koosje de Beer, Joost Bijlsma, Lars van den Brink, Irma Dorenstouter, José Luis Garcia, Dominique Haijtema, Evelyn Jongman, Max Kisman, José van Riele, Jeroen van der Spek, Janneke Staats TrafficcoÖrdinator Jacqueline Konermann Lithografie Grafimedia, Amsterdam Drukwerk Drukkerij Tesink, Zutphen

Dit magazine verschijnt 4 keer per jaar.

Wilt u reageren? Neem contact op met uw relatiemanager of stuur een e-mail naar redactie@schretlen.com. Wilt u dit magazine niet meer ontvangen, stuur dan een e-mail naar redactie@schretlen.com of schrijf naar Schretlen & Co N.V. t.a.v. Wendelien Post Postbus 1869 1000 BW Amsterdam

nr.7 Passie

Passie

pagina 24

‘Het enthousiasme, de bevlogenheid en de durf van de deskundigen die ik interviewde, vond ik zeer inspirerend. Het maakt duidelijk dat passie groeit als je het de ruimte geeft.’

Journaliste Janneke Staats interviewde voor dit nummer psycholoog Linda Krijns, lifecoach Julia Stoel-Legro en Han Dieperink, chief investment officer Schretlen & Co.

‘ Fascinerend om te horen dat er zelfs achter de ogenschijnlijk simpelste voorwerpen een heel verhaal schuilgaat. Wie denkt er nou aan vrijheid en onafhankelijkheid bij het zien van een citruspers?’

pagina 17

Djoeke Barkey interviewde voor dit nummer drie eigenaren over de onbetaalbare objecten.

‘ Het was prachtig om te zien hoe deze mensen plezier en passie uitstraalden zodra ik over hun bedrijf begon. Dat levert alleen al pagina 18 in beeld een enthousiast verhaal op.’ Fotograaf Lars van den Brink fotografeerde drie personen die van hun droom hun werk maakten.

‘Het vinden van geschikt beeld voor de eyeopener blijft een uitdaging. Het beeld moet inspireren, verrassen en schuren. Het is de kunst om die grenzen op te zoeken, zonder daarbij de link naar de quote uit het oog te verliezen.’ pagina 42 Artdirector Jacob Mulder