@ 2013 01 editie compleet by Van Litsenburg

13|

FMT gezondheidszorg: Vakblad over huisvesting en technologie in de gezondheidszorg

GEZONDHEIDSZORG

Arts en ingenieur moeten op zoek naar evenwicht

Innovaties en gebruikersbevindingen in OK-special Griezelig echt ervaren wat dementie betekent

Sluitende oplossing Besam Hermetische Deuren De vernieuwde serie Besam hermetische deuren bestaat uit een ruim assortiment voor toepassingen in de gezondheidszorg, farmaceutische industrie en laboratoria. Doordat zij klasse 4 zijn getest volgens de EN 12207 norm voor luchtlekkage, beschikken ze ook over sterke rookwerende capaciteiten.

✓ ✓ ✓ ✓

Geluidswerend Stralingswerend Brandwerend Semi-hermetisch

Kijk op www.besam.nl

Besam Nederland BV • Tel: 0318-698969 • Fax: 0318-638346 • info@besam.nl • www.besam.nl ASSA ABLOY, the global leader in door opening solutions

V O O R W O O R D

I N H O U D

Rijnlands model Voor de nodige bedrijven zal 2013 geen gemakkelijk jaar worden. De economie staat er niet rooskleurig voor en de vooruitzichten zijn ook niet bepaald positief. Niet graag zou ik de schoenen staan van de bouwondernemingen en de bedrijven die gerelateerd zijn aan deze “tak van sport”. Gelukkig biedt de zorg aan deze bedrijfstak nog enige hoop. Een haperende economie is echter ook een gelegenheid om met nieuw elan de zaken voortvarend aan te pakken en onderscheidend trachten te zijn van de concurrentie. Ik las daar onlangs een interessant artikel over in de Volkskrant. Het ging erover dat de bouw zich als het ware opnieuw zou moeten uitvinden. Hoewel het artikel zich specifiek richtte op de bouw voor particulieren, waren er wel degelijk overeenkomsten met de utiliteitsbouw. De auteur van het artikel betoogde dat bouwen in de praktijk te vaak een nachtmerrie is in plaats van een feest. Dat er veel zaken fout gaan en dat het eerder normaal is dan uitzondering dat budgetten worden overschreden. De auteur betoogde dat bouwondernemers zich van een andere kant zouden moeten laten zien en alles in het werk zouden moeten stellen om van bouwprojecten daadwerkelijk een feest te maken. Natuurlijk is het in de zorgbouw bijna altijd professioneel geregeld, maar dat wil niet zeggen dat daarom elk bouwproject een feest is. Steeds vaker hoor ik zorgbestuurders die zeggen met hun bouwpartners te kiezen voor het Rijnlands model en daar uitermate tevreden over te zijn. Laatst hoorde ik zelfs een zorgbestuurder en die had een behoorlijk bedrag bespaard tijdens het bouwproces, zo liet de aannemer aan het einde van de rit weten. Een deel van dat geld is gebruikt voor een feestje.

Ziekenhuizen stappen over naar OK-over-IP.

I N

D E Z E

U I T G A V E

(Ver)nieuwbouw: AMC vernieuwt operatiecentrum

MedicomZes: Vervangende nieuwbouw operatiecentrum AMC

Luchtbehandeling: Meten van de luchtkwaliteit operatieafdeling 13 Inter Visual Systems: Nederlandse ziekenhuizen stappen

over naar OK-over-IP

OK van de toekomst: Heden verleden en toekomst van de OK

Bussman: Modulaire prefab van hoog complexe systemen

Huisvesting: Maastricht UMC+ bouwt hybride OK

Interflow: Optimale waarborging van uw gecertificeerde schone ruimten

Vanguard: Mobiele operatiekamers voor optimale zorg tijdens capaciteitsvragen

Simed: Simed Services brengt rust in de OK

Educatie: Tweedaagse module ‘Technische aspecten OK’

Medische Techniek: Innovaties rond de OK

Kort Nieuws 38

Training: Dementiesimulator brengt griezelig levensecht in beeld wat dementie is

Dräger: De totaaloplossing voor een gecertificeerde werkplek 43

Cor van Litsenburg, Uitgever FMT Gezondheidszorg.

Veiligheid: Implementatie veiligheidsmanagementsysteem in ziekenhuizen

NVTG Info 46 Mindray Medical: Mindray: Wij maken de zorg betaalbaar

Medische techniek: Arts en ingenieur moeten op zoek naar evenwicht

Joulz: Veel belangstelling voor informatiebijeenkomsten van Joulz

Bedrijvenindex 52 Agenda 58 Advertentie-index 58 VTDV TD

FMT gezondheidszorg

Zorg voor de Eindgebruiker

Als adviseur van de Eindgebruiker zijn we de inter

structies en duurzaamheid als verdienmodel in te zetten.

mediair naar beleggers, ontwikkelaars en aannemers.

We verbinden daarbij alle partijen die belang hebben bij

Wij werken voor ziekenhuizen, zorg en onderwijs

de opgave.

instellingen, overheden en bedrijven. AT Osborne lost ruimtelijke vraagstukken op. Onder Door onze kennis van het primaire proces van de

scheidend is de verbinding tussen plannen en praktijk.

Eindgebruiker komen we tot haalbare én betaalbare op

U kunt ons inschakelen voor strategische vraagstukken of

lossingen voor hun vastgoedvraagstuk. Dit doen wij door

een second opinion maar ook voor de volledige begelei

het maken van gedegen analyses, slimme financiële con

ding van uw investeringsproject.

AT Osborne Utrecht | Brussel | Parijs

AT Osborne is een multidisciplinair bureau met 150 spe足 cialisten. Samen leveren zij alle denkbare diensten, van project足 en procesmanagers tot experts op het gebied van techniek, financi谷n of juridische vraagstukken. Zij zijn snel en op uw maat inzetbaar. De mensen van AT Osborne zijn vindingrijk en daadkrachtig. Met als drive de beste oplos足 sing voor u. Meer weten? Kijk op www.atosborne.nl Huisvesting & Vastgoed | Infrastructuur, Gebiedsontwikkeling & Milieu

( V E R ) N I E U W B O U W

AMC vernieuwt operatiecentrum

Verbouwen met een lage irritatiefactor

Het AMC bevindt zich midden in de verbouwing van het operatiecentrum. Tussen 2010 en 2014 moeten alle twintig operatiekamers een grondige transformatie ondergaan. Die verbouwing vindt plaats in vijf blokken van vier kamers. De uitdaging is dat tijdens de verbouwingswerkzaamheden de overige operatiekamers volledig ‘in bedrijf’ blijven. Inmiddels zijn de eerste acht operatiekamers opgeleverd en dat tot ieders volle tevredenheid.

THEMA OK

Door: Gerrit Tenkink Fotografie: Digidaan

FMT Gezondheidszorg

“Soms heb ik meer last van de verbouwingen op andere afdelingen, dan van de bouwvakkers op onze eigen operatiekamers”, zegt vaat- en transplantatiechirurg Mirza Idu. “Ondanks dat het een grote verbouwing is, ben ik verbaasd dat wij er zo weinig van merken. Heel af en toe hoor je wel eens wat boor- en timmergeluiden, maar dan maken we er een grapje van. ‘Oh, oh, de orthopeden zijn weer bezig’, zeggen we dan tegen elkaar.”

Dat Idu dat zegt, is mede een verdienste van het project-/programmamanagement van het AMC en AT Osborne. De toegang voor de medewerkers van het bouwend team loopt in welke fase dan ook niet door het operatiecentrum, maar via de buitengevels in het bouwgebied. Het bouwgebied is luchtdicht afgesloten en staat op onderdruk, zodat de luchtstroom niet naar het functionerende Operatiecentrum kan lopen. Dit wordt be-

Nieuwe OK AMC, standaardinrichting van elke OK.

De nevenruimtes, zoals kantoren, centrale balie, garderobes, restaurant en skillslab worden rondom de centraal gelegen blokken met operatiekamers gebouwd.” Er is uitvoerig overleg geweest met de gebruikers van het operatiecentrum om voor hen het meest optimale ontwerp te maken”, zegt Coen Weber, projectleider Nieuwbouw, namens de gebruikers van het operatiecentrum.” Daarbij hebben we met name aandacht besteed aan de logistiek en aan de vertaling van de werkprocessen naar een ontwerp, uiteraard uitgaand van de bouwkundige beperkingen van het bestaande gebouw. Om al dat overleg te stroomlijnen is een Stuurgroep geformeerd. Daarin participeren naast de gebruikers en het management van het operatiecentrum, ook de afdeling Huisvesting, ICT, Instrumenteel bedrijf en de Inkoop.” Universele ruimte

Bij de bouw van de operatiekamers is ervoor gekozen om universele in plaats van dedicated ruimtes in te richten. Webers: “Het voordeel is dat alle operaties in alle ruimtes plaats kunnen waakt met drukmeters in het bouwgebied en met deeltjesmeters in het Operatiecentrum.

Universele inrichting zorgt voor grotere flexibiliteit

In het ontwerp is gekozen voor het realiseren van twee blokken van acht en één blok van vier operatiekamers. In dat laatste blok worden twee hybride operatiekamers gerealiseerd. Per blok is er één grote steriele berging en per operatiekamer een aparte opdekzone met een downflowplenum.

vinden. Het gevolg is wel dat je de inrichting aanpast op de grootste operaties. En dat voor alle twintig kamers.” Als voorbeeld van de universele inrichting noemt Weber de omvang van de plenums: “De operatiekamers zijn 50 vierkante me-

ter groot. Wij hebben gekozen voor plenums van 3,5 x 3,5 meter. In de proefopstelling die we voorafgaande aan de bouw hebben gemaakt waren de plenums 3 bij 3 meter, maar die bleken, met name bij de hartchirurgie en orthopedie, te klein. Omdat het een universele inrichting betreft hebben we nu dus op alle operatiekamers plenums van 3,5 bij 3,5 meter met daarbij pendels.” “En nu blijkt dat in het gebruik heel prettig te zijn. Ook voor de andere disciplines”, vult Idu aan. “Vroeger moest je tussen een spaghetti aan draden door naar de tafel, waar je je vervolgens bijna niet kon omdraaien, omdat alles en iedereen zo dicht op elkaar stond. Omdat we een academisch ziekenhuis zijn, heb je ook regelmatig artsen in opleiding die meekijken. Die stonden vroeger, allemaal in je nek te hijgen. Nu is er meer ruimte en hoeft niet iedereen direct rond de tafel te staan. Dankzij een HD-camera in het operatiegebied, kun je ook buiten het plenum op grote beeldschermen in de wand de handelingen goed volgen.” Ander voordeel is dat de nieuwe operatiekamer ook voor de patiënten een stuk rustiger en dus prettiger is ingericht. Weber: “Het instrumentarium wordt in een aparte opdekruimte klaargemaakt en binnengereden. Hygiënischer, maar ook prettiger voor de patiënt. Die is gebaat bij rust. Patiënten ervaren het als onprettig dat er allerlei bedrijvigheid om hen heen plaatsvindt op het moment dat zij de operatiekamer in worden gereden.”

FMT Gezondheidszorg

EEN KENNISMAKING MET DE MEEST MODERNE WERKPLEK VOOR MEDISCHE PROFESSIONALS ENDOALPHA biedt State of the Art beeldtechnologieën zoals HDTV 1080, NBI en PPD. ENDOALPHA ondersteunt optimaal uw workflow en documentatie en integreert daarnaast de nieuwste technieken: voor betere communicatie, ergonomie en efficiëntie in uw OK, endoscopiekamer of gehele ziekenhuis. De systeemintegratie-benadering voorziet in een kwalitatief hoogstaand videonetwerk voor o.a. nog betere onderwijsmogelijkheden. Bovendien wordt de complete workflow ondersteund door een modern documentatiesysteem, wat het management van data en inzet van middelen vergemakkelijkt. Ga voor meer informatie naar www.olympus.nl

Postbus 18, 2380 AA Zoeterwoude | Industrieweg 44, 2382 NW Zoeterwoude | Tel. 071 - 545 08 50 | www.olympus.nl

( V E R ) N I E U W B O U W

Nieuwe OK AMC, ruimte om de tafel. Beeldverwerking

De nieuwe inrichting en de nieuw geïntegreerde technieken zorgen in meerdere opzichten voor meer rust is op de operatiekamer. Weber: “Dat komt omdat je tijdens de operatie gewoon onder het plenum kunt blijven staan. Bellen kan bijvoorbeeld heel makkelijk handsfree door een microfoon in de OK lamp. Het zijn kleine dingen, maar wel belangrijk. Die rust komt de kwaliteit van de operaties ten goede. Onrust zorgt namelijk voor irritatie en boven alles wil je tijdens een operatie de irritatiefactor zo laag mogelijk houden.” De beeldverwerking en de daarbij be-

Tijdens de operatie de irritatiefactor zo laag mogelijk houden horende ergonomische schermen zijn onderdelen op de nieuwe operatiekamer waar Idu en Weber meer dan tevreden over zijn. “De toekomst zit in de bandbreedte. Alle dataverwerking op de nieuwe operatiekamers verloopt via serverruimtes buiten de operatiekamer. Overigens worden

we alweer ingehaald door de techniek. De camerastandaard is nu al van SD naar HD gegaan en tegenwoordig is zelfs 3D mogelijk, al hebben we daar nog niet voor gekozen. We kiezen bewust alleen voor doorontwikkelde bewezen technieken. Zover is 3D nog niet. Als de 3D-techniek in de toekomst voldoet aan onze maatstaf, dan is het een kwestie van een aanpassing op de server en nieuwe beeldschermen, dus geen breekwerk of ingrijpende verbouwing.” Interessant

Terugkomend op de bouwactiviteiten. “Het ondersteunend personeel ervaart de meeste hinder”, vult Weber aan.” Zij moeten omlopen en veel spullen staan op andere plekken opgeslagen. In al die vijf fasen van de verbouwing is sprake van een zogenaamde verdringingsproblematiek. De kleedkamers, skillslab, de kantoren; die ruimtes en materialen moeten elders op het complex ondergebracht worden. En dat maakt het tijdens de bouw onoverzichtelijker. Maar door goed overleg en een gedegen voorbereiding, hebben we grote problemen kunnen voorkomen. ”De eerste acht

operatiekamers zijn klaar en de volgende vier worden deze zomer afgerond. Uiteraard wordt tussentijds geanalyseerd of de nieuwe ruimtes bevallen en het bouwproces volgens plan en tevredenheid verloopt. Weber: “Van fase 1 naar fase 2 waren tussentijds nauwelijks aanpassingen. Kleine dingen, zoals een pendel gespiegeld ophangen. Het zijn echt details waar we het nu over hebben. Zo zie je: een goede voorbereiding met onder andere een uitgebreide risico-inventarisatie per fase met alle betrokkenen loont zich.” Idu ervaart het gemak van de inrichting van de nieuwe operatiekamers en dus mogen wat hem de bouwwerkzaamheden in dit tempo doorgezet worden. “Het project en programmamanagement hebben de zaken goed georganiseerd. Persoonlijk vind ik het wel leuk dat er verbouwd wordt. Zo zie je hoe complex het technisch deel van een operatiekamer er uitziet. Daar ben je als gebruiker je niet altijd bewust van.”

n FMT Gezondheidszorg

M E D I C O M Z E S

Vervangende nieuwbouw operatiecentrum

Bouwen met ‘gezond verstand’ MedicomZes is coördinerend bouwkundig hoofdaannemer van de vervangende nieuwbouw van het operatiecentrum van het Academisch Medisch Centrum (AMC) Amsterdam, dat in vijf fasen wordt uitgevoerd.

nmiddels zijn de eerste acht operatiekamers van het nieuwe operatiecentrum opgeleverd. Tegen de zomer zijn er wederom vier kamers klaar. De voorbereidingen voor de volgende bouwfase zijn al in volle gang. Er wordt gestaag toegewerkt naar 2014. Dan zijn alle 20 operatiekamers gereed en heeft het operatiecentrum van het AMC een totale gedaanteverandering ondergaan. Een goede voorbereiding is het halve werk

Een dergelijk bouwproject vraagt een uitgebreide voorbereiding. Er is uitvoerig overlegd met de klant over kritische bedrijfsprocessen. De hele gang van zaken binnen het huidige operatiecentrum is besproken. Vervolgens is de planning van de bouwwerkzaamheden tot in detail uitgewerkt. Uiteraard is hierbij gekeken welke bouwactiviteiten naast ziekenhuisactiviteiten plaats kunnen vinden en welke werkzaamheden beter ’s avonds of in het weekend uitgevoerd kunnen worden.

THEMA OK

Naast het maken van een gedetailleerde planning, is een risicoanalyse onmisbaar. Alle bouwpartners worden hierbij betrokken. Onder leiding van Rutger Kriek en Ed de Klerk, respectievelijk projectmanager en projectleider namens de afdeling Huisvesting van het AMC en Ingrid de Jong, risicomanager bij AT Osborne, worden de risico’s in kaart gebracht. Alles wat eventueel mis zou kunnen gaan wordt op papier gezet. Dit leidt tot risicobeperkende maatregelen die ervoor zorgen dat problemen worden voorkomen en de bouw volgens plan verloopt. 10

FMT Gezondheidszorg

Door: MedicomZes

Werk in uitvoering

MedicomZes stelt de klant centraal in alle fasen van de bouw, niet alleen bij de voorbereiding. Samenwerking met de klant is uiterst belangrijk om bij de uitvoering van de werkzaamheden overlast tot een minimum te beperken. De klant bepaalt daarom de planning van overlastgevende bouwactiviteiten. Storende werkzaamheden worden uitgevoerd op momenten dat er niet geopereerd wordt. MedicomZes controleert bij de klant of overlastgevende werkzaamheden doorgang kunnen vinden op het afgesproken tijdstip. Ook tijdens operatietijden wordt er volop gewerkt aan de vervangende nieuwbouw van de operatiekamers. Bouwvakkers en chirurgen zijn gelijktijdig aan het werk, slechts gescheiden door een wand. Echter, het is niet zomaar een wand die de bouwvakker scheidt van de chirurg. De wand is brandwerend, luchtdicht en geluidsisolerend. Bijzondere eigenschappen die het mogelijk maken om te bouwen in operationeel gebied. Beide professionals kunnen hun werk uitvoeren zonder elkaar te hinderen. Bouwen met zorg

Verbouwen in een ziekenhuis, waar de operaties gewoon doorgaan, vraagt om specialisten. Personeel met gezond verstand. “Mensen die je ook je eigen huis zou laten verbouwen”, aldus Eric Kiekens, coördinerend uitvoerder. Mensen met jarenlange ervaring in de bouw, die bovendien door MedicomZes intensief opgeleid en begeleid worden bij het werken in een gebied waar een kleine fout al een kritieke toestand kan veroorzaken.

Het allerbelangrijkste is het creëren van bewustzijn van wat er aan de andere kant van de wand gebeurt. Om de mensen op de vloer eraan te herinneren dat ze hun werk uitvoeren naast de chirurgen en het OK-personeel heeft MedicomZes, onder andere, een sticker ontworpen. Deze sticker toont een raam waardoor een operatie te zien is en is op de nooddeur in de scheidingswand geplakt. De sticker herinnert het bouwpersoneel eraan dat ze zich in een operatiecomplex bevinden en het daarom van cruciaal belang is dat zij zich aan de overlastbeperkende maatregelen houden, elke dag weer. De maatregelen betreffen niet alleen het beper-

ken van lawaai, maar ook het vrijhouden van de vluchtwegen. MedicomZes is zeer strikt in het naleven van deze maatregel. De vluchtwegen voor patiënten en opererend personeel moeten te allen tijde vrij zijn. Veiligheid boven alles. Korte lijntjes

Als coördinerend bouwkundig hoofdaannemer onderhoudt MedicomZes het contact met alle bedrijven die meewerken aan de bouw van het operatiecentrum van het AMC. Het creëren van een goede onderlinge werksfeer vormt een van de

aandachtspunten van de projectleider. “We moeten zorgen dat er een sfeer is waarin mensen elkaar tegemoet willen komen”, aldus Ed Lenting, projectleider van MedicomZes.

Hij zei: ‘Zet je tv eens op Nederland 1’ en toen zag ik daar live mijn pas verbouwde operatiekamer!”, vertelt Ed Lenting. Perfectie

MedicomZes zit letterlijk en figuurlijk bovenop het bouwproject. De bouwketen van de samenwerkende bouwpartners en directievoerende partijen staan naast het AMC. Mede doordat alle partijen zich met hun voorbereiding hebben gevestigd op het bouwterrein van het AMC zijn de lijntjes tussen de samenwerkende partijen kort. Hierdoor kunnen eventuele problemen snel worden opgelost. Eric Kiekens, coördinerend uitvoerder van MedicomZes, is ‘de ogen en oren op het bouwterrein’. Verloopt iets niet volgens plan, dan worden alle bouwpartners bij elkaar geroepen en wordt samen naar een oplossing gezocht.

MedicomZes streeft naar perfectie. Elke fase van de bouw wordt uitvoerig geëvalueerd. Zowel intern als met de andere bouwpartners. Er wordt niet alleen vastgesteld waar nog verbetering mogelijk is, maar er wordt ook direct bepaald hoe die verbetering kan worden bereikt.

Onvoorziene omstandigheden

Ed Lenting verwijst naar een citaat van Mirza Idu, vaat- en transplantatiechirurg in het AMC: “Soms heb ik meer last van de verbouwingen op andere afdelingen dan van de bouwvakkers op onze eigen operatiekamers”. “Kijk, daar worden wij nou blij van”, aldus Ed. MedicomZes bouwt met meer dan gezond verstand.

Ondanks een zeer nauwkeurige en gedetailleerde planning kunnen er problemen ontstaan met het tijdig uitvoeren van het bouwplan. Operaties kunnen uitlopen, er kunnen spoedoperaties komen of wijzigingen in het operatieschema. Hierdoor moeten sommige bouwwerkzaamheden op een ander moment worden ingepland.

Bouwen en verbouwen in de curatieve gezondheidszorg vraagt om een speciale aanpak. Het verlenen van goede zorg moet gewoon door kunnen gaan; chirurgen moeten kunnen opereren, verpleegkundigen moeten voor patiënten kunnen zorgen en dat alles zonder overlast van bouwwerkzaamheden.

www.medicomzes.nl “Een zeer uitzonderlijk geval was wel die keer dat we ’s avonds niet konden werken vanwege tv-opnamen. Ik werd gebeld door een collega die op dat moment verantwoordelijk was op de bouw.

n FMT Gezondheidszorg

OK concept tot in detail doordacht

Hybride OK AZM, Maastricht

We hebben de kennis, de ideeën, de materialen... CCG Holding bestaat uit een groep gespecialiseerde bedrijven die zich richten op de inrichting en realisatie van hoogwaardige interieurs en geclassificeerde ruimtes en algemene bouw met een focus op de zorg, farma en biotech-markt. Alle bedrijven werken autonoom maar zullen daar waar mogelijk hun gezamenlijke kennis en vaardigheden voor uw project inzetten. Vanaf engineering, via project management en realisatie, tot en met maintenance. Van A/B ruimtes, OK’s of nucleaire hotlabs tot en met medium en low care ruimtes; de volledige inrichting in één hand. De bedrijven stellen zich graag aan u voor:

cleanroomcg.com

gebebouw.nl

rooms-for-care.nl

rfc-products.nl ccgholding.nl

L U C H T B E H A N D E L I N G

Meten van de luchtkwaliteit operatieafdeling In dit artikel wordt het belang van periodieke controle van de lucht in operatiecomplexen omschreven. Hiermee wordt zowel de controle van werking van de luchtbehandeling als van de schoonmaak van de vloeren bedoeld. In dit artikel zal dieper ingegaan worden op de controle van de werking van de luchtbehandeling middels microbiologisch luchtonderzoek.

e luchtbehandeling wordt als basis gezien voor de steriliteit in een operatiekamer. Het is dus zaak om ervoor te zorgen dat de basis naar behoren werkt en onderhouden wordt, controle op de werking maakt hiervan onderdeel uit. In april 2005 is het Beheersplan luchtbehandeling voor de operatiekamer verschenen, wat is opgesteld door een stuurgroep op initiatief van de VHIG en de VCCN in samenwerking met een grote groep deskundigen. Het Beheersplan is, na een commentaarronde door o.a. de NVMM, de VHIG en de WIP tijdens een speciaal symposium in maart 2005 aangeboden aan de IGZ. De IGZ

Luchtbehandeling is de basis ziet het beheersplan als professionele standaard, omdat het beheersplan tot stand is gekomen met inspraak en instemming van relevante professionals. Bij het toezicht door de IGZ zal het beheersplan mede de grondslag voor toezicht zijn.

ren er maar enkele ziekenhuizen welke het landelijke beheersplan volgden om de kwaliteit van de lucht in het operatiecomplex te bewaken en controleren. De volgende oorzaken geven reden tot controle: • Ingebruikname nieuwbouw voor definitieve oplevering; • Na verbouwing en/of onderhoudswerkzaamheden van installatie; • Bij in gebruik zijnde operatiekamers volgens een vast plan conform het kwaliteitssysteem zoals aangegeven in het beheersplan. Minimaal een keer per jaar per operatiekamer. Bij iedere indicatie tot meting (a, b en c) één meting operatiekamer in rust en één meting operatiekamer in bedrijf; • Bij veranderingen of aanpassingen van gebruiks- of schoonmaakprocedures; • Ter controle van uitvoering schoonmaakprocedure.

Door: Ing R. Hennep, Klimacare BV

ëntveiligheid geadviseerd om steekproefsgewijs de microbiologische luchtkwaliteit en het aantal stofdeeltjes in de lucht te meten in de OK’s. Het plan werkt verder het technische programma van eisen, het beheer en onderhoud van de luchtbehandelinginstallatie gedetailleerd uit. De IGZ heeft aangegeven het beheersplan als professionele standaard te zien. Stofdeeltjes meten of microbiologisch luchtonderzoek

Om de steriliteit in een operatiecomplex te controleren wordt gebruik gemaakt van zowel stofdeeltjestellingen als microbiologische luchtmetingen. Hierbij gaat men er ten onrechte vanuit dat een stofdeeltjestelling een microbiologisch luchtonderzoek kan vervangen. Ondanks het feit dat micro-organismen stofdeeltjes gebruiken als vervoermiddel, kan men niet volstaan met enkel een stofdeeltjestelling. De reden hiervoor zal onderstaand beschreven worden.

Beheersplan luchtbehandeling

Uit het inspectieonderzoek bleek dat ziekenhuizen te weinig gebruik maken van goede checklists om te controleren of alles op orde is. Tevens wa-

Hoewel de verschillende betrokken partijen het nog niet eens zijn over de grootte van de bijdrage van de luchtbehandeling aan de aanwezigheid van stofdeeltjes en micro-organismen in de lucht in een OK, is men het erover eens dat de luchtbehandeling aan de basis staat van de luchtkwaliteit. Periodieke controle van de luchtbehandeling is dan ook een essentieel onderdeel van de infectiepreventie op de OK. Om deze reden wordt in het beheersplan, met het oogmerk van pati-

De uitvoering van een stofdeeltjestelling wordt uitgevoerd met een ‘optical particle counter’ (OPC). Dit apparaat werkt als volgt: De stofdeeltjes worden aangezogen middels een luchtpomp en gaan een voor een door een gerichte laserstraal. Hierbij produceren zij een flits licht, zoals geïllustreerd in afbeelding 1.

THEMA OK

Echter in 2008 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) het volgende geconcludeerd: “Het gedrag rond infectiepreventie en luchtbeheersing op de OK laat veel te wensen over. “Dit is beschreven in het rapport ‘Standaardisatie onmisbaar voor risicovermindering in operatief proces”.

De intensiteit van het hierbij verstrooide licht is een complexe functie van zowel de diameFMT Gezondheidszorg

L U C H T B E H A N D E L I N G om een “licht-verstrooiende equivalent” ten opzichte van het bekende kalibratie deeltje. De werkelijke fysieke omvang van een onbekend deeltje kan heel anders zijn dan het bekende kalibratie deeltje.

Afbeelding 1: Werking Optical Particle Counter.

ter, vorm en brekingsindex van het deeltje, als de golflengte van het licht en geometrie van de optische detector. De fotodetector meet de hoeveelheid licht dat elk deeltje verstrooit en registreert een telling voor iedere gekalibreerde deeltjesgrootte. Het meetbereik is van 0,3 tot 20 µm diameter. Optical particle counters zijn gekalibreerd met perfect uniforme, bolvormige polystyreen latex bolletjes met een bekende brekingsindex. De gemeten grootte van een onbekend deeltje is daar-

MEETINSTRUMENTATIE

De in een operatiekamer voorkomende deeltjes zijn voor een groot deel afkomstig van de mens en bestaan uit huidschilfers en haren. Een mens scheidt gemiddeld 106 deeltjes (0.2 μm en groter) per minuut af. Ervan uitgaande dat hiervan 105 (10%) deeltjes groter is dan 2-3 μm en wanneer er per 200 deeltjes één besmet is dan komen er per 8 personen 105 x 1/200 x 8 = 4.000 besmette deeltjes per minuut in de lucht terecht. Deze deeltjes hebben echter niet dezelfde vorm als een bolvormige polystyreen latex bolletje, zie afbeelding 2. Uit afbeelding 2 is te zien dat de vorm van bacteriedragende deeltjes in een operatiekamer in veel gevallen niet overeenkomt met de vorm van een kalibratiedeeltje van een OPC. Dit houdt in dat een deeltje wat geen “licht-verstrooiende equi-

valent” uitzendt niet door een OPC gemeten zal worden. Dit houdt concreet in dat men in een operatiekamer geen stofdeeltjes telt, maar dat er wel degelijk deeltjes met hierop micro-organismen in de operatiekamer aanwezig zijn. Deze deeltjes zullen middels microbiologisch luchtonderzoek wel gemeten worden. Meting luchtcontaminatie van een OK in rust

Om de werking van de luchtbehandeling te controleren wordt in het beheersplan voorgeschreven om de lucht in de OK in rust minimaal eenmaal per jaar te controleren. De controle wordt als volgt omschreven: Deze procedure heeft als doel het bepalen van de microbiële contaminatiegraad in KVE/m³ in een gereinigde OK waarin geen activiteiten plaatsvinden. • Plaatsen van monstername: a. direct op OK- tafel: 3 metingen (maximaal verspreid over OK- tafel)

Binnenklimaat instrumentatie

Turfschipper 114 | 2292 JB Wateringen | Tel. +31 (0)174 272330 | Fax. +31 (0)174 272340 Lucht Deeltjestellers AeroTrak 9303 en 9306

Ruimte Druk monitoren en regelaars

deeltjesgrootte 9303 keuzes 9306-01 keuzes 9306-02 keuzes 9306-V keuzes tel efficiëntie concentratie limiet lichtbron sampling mode sampling tijd communicatie geheugen 9303 9306

De PresSura lijn bevat drukmonitoren en regelaars voor het bewaken / regelen van : Patiëntenkamers Operatie kamers Cleanrooms Laboratoria Opslag  unieke bi-directionele drukmeting  resolutie van 0,0035Pa  brede lijn modellen voor controle en regeling  zowel visueel als audio alarm (ook remote)  zeer snelle druk regeling  uitgangssignalen : RS485, 0-10V, LON-N2-Modbus, 4-20mA  ruimtedrukmeting tot op 1 Pa

: 0.3 tot 25 µm : 0.3 tot 5 µm vast en 0.5, 1.0, 2.0, 2.5 µm keuze : 0.3, 0.5, 0.7, 1.0, 2.0, 5.0 µm : 0.3, 0.5, 1.0, 3.0, 5.0, 10.0 µm : 0.3 tot 5 µm, instelbaar door gebruiker : 50% bij 0,3 µm en 100% bij 70,45 µm : 2.000.000 deeltjes : Laserdiode : manueel en automatisch : 1 sec. tot 99 minuten : USB : 1500 samples : 10000 samples

AeroTrak 9306 AeroTrak 9303

www.catec.nl 14

FMT Gezondheidszorg

info@catec.nl

www.catec.be info@catec.be

den verzameld, en b.v. van de gedragen kleding. Bij een onderzoek in een experimentele operatiekamer bleek dat ter hoogte van een operatietafel, van de door de lucht meegevoerde deeltjes van ± 3 μm ongeveer 1 op de 200 bacteriedragend is. Klimacare BV gebruikt voor het onderzoek een Surface Air System (SAS). Deze airsampler is een enkelplaat systeem werkend op basis van het impactor principe. De airsampler gebruikt 90 cm petrischalen wat de nauwkeurigheid vergroot.

Afbeelding 2 Menselijk haar. b. binnen 1 meter van afzuigrooster(s) op ca halve meter hoogte: 3 metingen middeling van de gevonden KVE/m3 geeft de initiële waarde. • Meetvolume: minimaal 300 liter lucht. • De persoon die de meetapparatuur bedient moet buiten de luchtstroom en de aanzuig van de meetapparatuur blijven. • OK- kleding niet steriel inclusief masker en muts is voldoende; activiteit tot minimum beperken! In het beheersplan worden echter nog verdere eisen omschreven omtrent de te gebruiken apparatuur en voedingsbodems. Over de in het beheersplan omschreven norm ten aanzien van het aantal micro-organismen in de lucht bestaat nog steeds discussie. Deze normen zullen dan ook niet in dit artikel opgenomen worden. Uitbesteding uitvoering werkzaamheden

De genoemde werkzaamheden kunnen intern uitgevoerd worden, maar kunnen ook zonder problemen uitbesteed worden. Hiervoor dient dan wel een geaccrediteerd bedrijf in de arm genomen te worden. Zodoende wordt niet alleen de meetprecisie van de gebruikte apparatuur en de competentie van de medewerker, maar ook de geheimhouding omtrent de meetresultaten geborgd. Het uitvoeren van microbiologisch luchtonderzoek in OK’s is omschreven in een meetproto-

col, met als bedoeling te komen tot een uniforme werkwijze voor de uitvoering van deze werkzaamheden. Enkele belangrijke speerpunten uit dit meetprotocol zijn: Airsampler De vangefficiëntie en reproduceerbaarheid van een microbieel monsternameapparaat is een belangrijke factor in het bepalen van de microbiologische kwaliteit van de lucht. Algemeen kan gesteld worden dat het aantal micro-organismen dat afgevangen wordt lager is dan de actuele concentratie in de lucht. Dit komt doordat tijdens een meting verliezen (aan de wand van de slang, lekkages e.d.) optreden en door de kans dat micro-organismen afsterven na afvangen op een medium (filter, uitdroging van agarplaat). Voor het bepalen van de microbiologische kwaliteit van de lucht wordt aanbevolen een systeem te gebruiken waarbij de lucht door het monstername-apparaat wordt geleid en de micro-organismen worden afgevangen op een voedingsbodem (impactor). Met betrekking tot de vangefficiëntie dient vermeld te worden dat partikeldeeltjes met een grootte van 0,5 tot 5 μm zich als een gas gedragen, en meting hiervan informatie oplevert over de beweging van de lucht op de operatiekamer. Daarnaast kunnen alleen deeltjes van ± 3 μm een bacterie dragen, maar is het deel van de partikels dat operatiekamer werkelijk bacteriedragend sterk afhankelijk van de plaats de deeltjes wor-

Uitvoering van de luchtbemonstering De airsampler wordt ingesteld zodat deze 300 liter aanzuigt per bemonstering. Na vertraagde inschakeling van het apparaat wordt de ingestelde hoeveelheid lucht over de plaat geleid. De meetdeskundige blijft tijdens de meting buiten de luchtstroom en de aanzuig van de meetapparatuur, dit is nodig om te voorkomen dat de meetdeskundige een storende factor is tijdens de metingen. De bemonsterde plaat wordt aseptisch uit de airsampler gehaald en teruggestopt in de verpakking. De bemonsterde platen worden afgesloten met plakband. Tussen de metingen zal 2 à 3 minuten rust genomen worden alvorens de volgende meting gestart wordt om de luchtstroom in de operatiekamer te laten stabiliseren. Samenvattend

De luchtbehandeling wordt ook wel de basis genoemd voor de steriele lucht in de operatiekamer. Om een goede werking van de luchtbehandelingkast te kunnen garanderen is een goed beheer onontbeerlijk. De juiste wijze voor het beheer wordt omschreven in het ‘Beheersplan luchtbehandeling voor de operatieafdeling’ (2005), een document welke door het IGZ als professionele standaard gezien wordt. Als een van de voorgeschreven maatregelen, met het oogmerk van patiëntveiligheid wordt geadviseerd om steekproefsgewijs de microbiologische luchtkwaliteit te meten in de operatiekamers. Dit kan intern uitgevoerd worden of door een extern bedrijf uitgevoerd worden. Het uitvoeren van de microbiologische luchtmetingen is van belang om postoperatieve wondinfecties te voorkomen.

n FMT Gezondheidszorg

I N T E R

V I S U A L

S Y S T E M S

Nederlandse ziekenhuizen stappen over naar

OK-over-IP

Overzicht operatiekamer uitgerust met OK-over-IP.

THEMA OK

door: inter visual systems

Sinds de officiële lancering begin 2012, heeft de IP-routingoplossing voor de operatiekamer een vlucht genomen. Al een half jaar later heeft systeemintegrator Inter Visual Systems de eerste OK’s-over-IP geïnstalleerd bij het St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/Nieuwegein en zijn ze volop in gebruik: de eerste OK’s wereldwijd.

aarom Nederlandse ziekenhuizen deze technologie zo snel omarmen? Naast de pioniersgeest, die de Nederlandse zorg maakt tot één van de vooruitstrevendste in de wereld, zijn hiervoor meerdere redenen te noemen. Bewezen technologie in een nieuwe omgeving

Het routeren van videosignalen via een IP-netwerk is al jaren een breed toegepaste techniek, 16

FMT Gezondheidszorg

onder andere in meldkamers waar 24 uur per dag beelden van beveiligingscamera’s worden gevolgd. Echter, voor de operatiekamer worden eisen van een geheel andere orde gesteld aan beeldkwaliteit en overdrachtssnelheid van beelden. Voorheen (en nog steeds) werd hier succesvol gebruik gemaakt van AV-verbindingen om digitale beelden op de OK te verspreiden en weer te geven, praktisch ‘real-time’ en in de hoogst mogelijke beeldkwaliteit.

Touch screen interface - ontwikkeld naar klantwens - voor de bediening van beeldschakeling en het instellen van overzichtscamera, radio en volume. verschil met de AV-oplossing is de eenvoud waarmee medische apparatuur kan worden aangesloten en beelden kunnen worden gerouteerd.

kennis van AV-signalen zelf apparatuur aansluiten en ontkoppelen. Als bijkomend gevolg wordt de Medisch Instrumentele Dienst ontlast van het oplossen van gebruikersproblemen.

Minimaal Invasieve Chirurgie

Een andere reden voor de snelle acceptatie van OK-over-IP is de sterke tendens richting minimaal invasieve chirurgie. Waar deze vorm van opereren sinds de jaren ’90 lange tijd alleen voor onderzoeksdoeleinden werd gebruikt, wordt nu steeds vaker de conventionele chirurgie vervangen voor minimaal invasieve chirurgie. Als gevolg moeten steeds méér beelden worden weergegeven, op méér beeldschermen afkomstig van méér beeldgenererende apparatuur. De beeldsignalen, moeten zo goed mogelijk van Apparatuur naar Beeldscherm worden gebracht over een infrastructuur. Gebruiksgemak: 1 signaal = 1 connector

Dankzij ontwikkelingen in onder andere netwerkbandbreedte is de bewezen IP-technologie nu ook toepasbaar op de OK. Inter Visual Systems heeft haar OK-over-IP oplossing gebaseerd op Nexxis van Barco, die het revolutionaire systeem begin 2012 officieel op de markt bracht, na een eerste introductie op de Medica november 2011. De kern van digitale OK-over-IP is signaaldistributie van beeld, geluid en data over een 10Gb IP-netwerk op de operatiekamer. Het grote

Op M.I.C. operatiekamers wordt dus een verscheidenheid aan apparatuur aangesloten op de infrastructuur. Met name waar het gaat om modaliteiten die regelmatig van OK wisselen, kan het aansluiten ervan problemen opleveren vanwege de verschillende outputs, kabels en stekkers. Hier ligt een groot voordeel: alle apparatuur wordt met dezelfde connector op het netwerk aangesloten. Ieder inprikpunt kan als zowel input als output fungeren. De OK-assistent kan zonder

Alleen aangesloten apparatuur zichtbaar

Wanneer de apparatuur is aangekoppeld, bepaalt de OK-assistent met een touch screen welk beeld (afkomstig van bijvoorbeeld laparoscoop of anesthesietoren) op welke monitor te zien is. Hier ziet men alleen de apparaten die zijn aangesloten. Een welkome eigenschap van IP-technologie is namelijk het feit dat apparatuur automatisch gedetecteerd wordt, zodra het verbonden wordt met het netwerk via de connector. Zo wordt bijvoorbeeld het echografieapparaat gelijk zichtbaar op het touch screen. Zodra het weer ontkoppeld wordt, verdwijnt het ook van het touch screen. Het resultaat is een overzichtelijke bedieningsinterface die de werkelijkheid weergeeft. Uitbreidbaar en toekomstgericht

Zoals gezegd heeft OK-over-IP vanaf het begin de interesse gewekt. Niet in de laatste plaats door de flexibiliteit in het toevoegen van apparatuur en koppelen met andere ziekenhuissystemen. Het systeem is flexibel uitbreidbaar, aangezien bronnen (modaliteiten) en doelen (monitoren, opslagsystemen) toegevoegd kunnen worden zonFMT Gezondheidszorg

I N T E R

V I S U A L

S Y S T E M S

Eerste OK’s-over-IP in het St. Antonius Ziekenhuis Het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht/Nieuwegein maakt als eerste Nederlandse ziekenhuis gebruik van signaaldistributie over IP op de operatiekamer. Sinds begin oktober 2012 zijn drie OK’s volop operationeel en ervaren de gebruikers dagelijks de voordelen ervan. Het zijn de eerste van in totaal 18 OK’s die door system integrator Inter Visual Systems worden voorzien van de digitale OK-over-IP oplossing op basis van Barco Nexxis.

Verrijdbare modaliteit aangesloten met standaard robuuste glasvezelconnector. der dat daarvoor aanpassingen in de bedieningsinterface nodig zijn. Streaming is eenvoudig: het signaal is reeds TCP/IP en kan middels een transcoder eenvoudig in de lagere bandbreedte van het ziekenhuisnetwerk verspreid worden naar bijvoorbeeld presentatieruimtes buiten het OK-complex. Tevens kunnen via de KVM interface (toetsenbord, pc monitor en muis) opslagsystemen op afstand bediend worden, hetgeen opslag van videomateriaal gemakkelijk maakt. Techniekruimte.

Daarnaast hebben de mogelijkheden voor de toekomst een grote aantrekkingskracht. Nu al wordt dankzij de ruime bandbreedte 3D-beeldtechiek ondersteund, evenals de zogenaamde 4K of quad HD-beelden. De theorie wordt ondertussen bevestigd door de praktijk. Het St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/ Nieuwegein werkt al sinds begin oktober 2012 naar volle tevredenheid met signaalroutering over IP. Verder is Inter Visual Systems volop bezig met de voorbereidingen voor (tot nu toe) vier andere opdrachtgevers. De teller staat op maar liefst 45 OK’s-over-IP. Meer informatie op www.inter.nl Twitter: @intervisualsys

Met de drie thorax OK’s is de eerste fase van de implementatie van OK-over-IP in het St. Antonius Ziekenhuis afgerond. De kern van de digitale OK-over-IP oplossing is signaaldistributie van beeld, geluid en data over een IP-netwerk op de operatiekamer. Het is een bestaande technologie die dankzij aanpassingen aan o.a. de netwerkbandbreedte nu ook toepasbaar is in de OK. Het blinkt uit in zijn eenvoud in gebruik en bediening, omdat alle aan te sluiten bronnen met een zelfde stekker op het netwerk worden aangesloten. Eenvoud in gebruik “Wij hebben gekozen voor deze OK-over-IP oplossing, omdat het schaalbaar en toekomstbestendig is. Maar ook vanwege de uniforme manier van signaaldistributie via één type connector, waarin je gelijk de eenvoud vindt voor de gebruiker,” verklaart Peter de Munck, Klinisch Fysicus bij het St. Antonius Ziekenhuis. “De grote winst van het systeem zit aan de gebruikerskant. Het is eenvoudig en we merken dat er maar weinig vragen over zijn. Direct na oplevering hebben we een gebruikerstraining gehouden en deze blijkt voldoende te zijn. De gebruikers redden zichzelf met het systeem en onze medisch technici kunnen zich volledig focussen op de technische optimalisatie.”

n Realisatie volgens planning De realisatie van de OK’s is voorspoedig verlopen. Medisch Technicus Peter Landman licht toe: “De samenwerking met de systeemintegrator, Inter Visual Systems, verloopt soepel. Nieuwe technologieën zoals deze vormen meestal een uitdaging, maar het project is in goed overleg gerealiseerd en volgens planning opgeleverd.” Voor de nabije toekomst staat de verdere uitrol van dit grootschalige project van signaaldistributie over IP op de agenda, waarbij zowel de bestaande locatie Nieuwegein als de andere, nieuwe ziekenhuislocatie in Utrecht Leidsche Rijn.

FMT Gezondheidszorg

Thuis in Flexibele Huisvesting

Het Bussman Universeel Verplaatsbaar OK Complex In ziekenhuizen of klinieken vinden regelmatig bouwwerkzaamheden plaats. Deze werkzaamheden hebben een enorme impact op de bedrijfsvoering. Juist in een ziekenhuisomgeving is de overlast, denk daarbij aan lawaai en stof, die bouwwerkzaamheden met zich meebrengen, zeer ongewenst. Als het om een OK afdeling gaat, zelfs onacceptabel. Bussman, al jaren een prominente aanbieder van tijdelijke en semipermanente accommodatie in de gezondheidszorg, heeft een "universeel verplaatsbaar OK complex" ontwikkeld en biedt nu een oplossing voor het optimaal uitvoeren van bouwwerkzaamheden. U bouwt uw permanente voorziening terwijl de bedrijfsvoering zijn voortgang vindt in het verplaatsbare OK complex. In dit complex zijn alle benodigde voorzieningen, zoals plenums, luchtbehandelingskasten, pendels, OK lampen, hermetisch sluitende deuren, scheidingstrafo's, etc, etc.) opgenomen. Hiervoor worden uitsluitend gerenommeerde merken toegepast. Bel of mail ons snel voor meer informatie of een afspraak. Bussman Verhuur BV IJzerwerf 1 6641 TK Beuningen T 024-6790100 F 024-6790101 E info@bussman.nl www.bussman.nl

O K

V A N

D E

T O E K O M S T

Heden verleden en toekomst van de OK

Vensters open

In het voorwoord van de uitgave ‘Heden, verleden en toekomst van de OK, vensters open’ door dr. M.H. Edwina Doting, M.D., drs. Ing. Joram Nauta en drs. Peter Michiel Schaap, vraagt Frans Jaspers M.D., lid van de Raad van Bestuur van het UMCG, zich af: “Moeten we de operatiekamer bijvoorbeeld nog steeds als hart van het ziekenhuis zien? Kunnen we de operatiekamers niet net zo goed decentraal realiseren?

ou het niet beter zijn om de huidige centrale locatie zonder daglicht te verruilen voor een Triple A locatie in het ziekenhuis: boven de entree, met hoge ramen op het noorden, de plek waar veel operatiekamers zich vroeger ook al bevonden? Is het niet verstandiger een schifting te maken tussen hoogcomplexe ingrepen en behandelingen met een laag risico?”

door: Henk Postema

is wellicht een gekke gedachte en natuurlijk het absoluut tegenovergestelde van de operatiekamer zoals wij die nu kennen, maar wellicht inspireert het wel om de opgave scherp te stellen” aldus Jaspers in het voorwoord van genoemde uitgave ‘Heden, verleden en toekomst van de OK’. Kortom, hoe ziet de Operatiekamer van de Toekomst eruit?

Vragen en opgaven

Maar ook op andere vlakken liggen volgens Jaspers tal van vragen en opgaven: “Hoe maken we het operatiecentrum bijvoorbeeld patiëntvriendelijker, flexibeler en tot een aangename werkomgeving voor het personeel? Hoe zit het eigenlijk met de werkelijke meerwaarde van al die techniek? Verhoogt al die technologie nou echt de patiëntveiligheid en voorkomt het wezenlijk veel besmettingen of is hetzelfde resultaat met alternatieve middelen ook te behalen?

THEMA OK

Voor de hoogtechnologische benadering bestaat namelijk géén gedocumenteerde evidence wat betreft infectiepreventie of andere outcome parameters. Daarentegen is hygiëne discipline wél een belangrijke outcome parameter. In principe zou het dus mogelijk moeten zijn om met goed gewassen handen en met de vensters open op de keukentafel te opereren, zonder dat het aantal postoperatieve wondinfecties toeneemt. Dat 20

FMT Gezondheidszorg

Zeven teams, zeven ontwerpideeën

Jaspers beschrijft dat zeven interdisciplinaire teams van ontwerpers, chirurgen, anesthesiologen, OK -medewerkers en andere betrokkenen bij het operatiecomplex twee weken lang aan de hand van zes opgaven op de operatiekamer van de toekomst studeerden. De resultaten van de workshop: (her)nieuw(d)egedachten en visies, vervat in zeven ontwerpen die door de deelnemers aan de workshop werden gemaakt zijn gepresenteerd in het boek. Daarbij gaat het niet om kant en klare ontwerpen die dicht op de werkelijkheid van vandaag staan, maar om prikkelende ideeën en stellingen die enerzijds vragen oproepen over de wijze waarop wij nu over onze operatiekamers nadenken, en anderzijds een aanzet geven tot nieuwe denkrichtingen. De operatiekamer als een volwaardige integrale ontwerpopgave waarin, naast de technische kant, ruimte is voor de menselijke maat. De

operatiekamer als een aangename en mensvriendelijke omgeving waarin prestaties, veiligheid en welzijn van de patiënt en het operatieteam centraal staan. Jaspers sluit af met de woorden dat het boek de diverse partijen, betrokken bij de ontwikkeling van operatiecomplexen, wil uitdagen om voorbij de gebaande paden te denken, op weg naar een zo optimaal mogelijke OK van de Toekomst.

Inhoud

test wordt in een 3D-model scoort significant beter dan het ontwerp dat niet wordt getest. Denk hierbij naast de optimale logistiek van de afdeling aan de inrichting van de OK’s met apparatuur, monitoren enz. met voldoende flexibiliteit naar de toekomst.

‘Heden, verleden en toekomst van de OK ,vensters open’ is geen gewoon leerboek. Het bevat een studie van het verleden met mooie foto’s van toen en diverse hoofdstukken over gerealiseerde bouw en techniek, zoals de OK’s van het VU medisch centrum met mooie foto’s van nu. De uitkomst van de workshops geeft te denken, maar dat is volgens de inleiding van het boek juist de bedoeling. Een aantal hoofdstukken geeft praktische informatie en noemt aandachtsgebieden waar bij het ontwerpen van een OK-afdeling over nagedacht moet worden, zoals: Welke organisatievorm wordt geprefereerd? en leidt dat dan tot één centraal OK-complex of juist tot meerdere van elkaar gescheiden operatieafdelingen, waarbij een deel van deze faciliteiten niet aan de hoogste OK-klasse behoeft te voldoen? Welke type ingrepen worden waar gedaan en onder welke omstandigheden?

Denk goed na over de vraag hoe de (logistieke) processen het beste georganiseerd kunnen worden. De opzet van de OK-afdeling moet de processen goed ondersteunen.

Tenslotte, de insteek van het UMCG is dat bij het ontwerp van een OK-afdeling meer en vooral buiten de kaders moet worden nagedacht. Dat kan uiteraard nooit kwaad. FMT wacht met belangstelling af hoe de OK’s van de toekomst van het UMCG eruit gaan zien en zal u daar over informeren.

De OK-afdeling moet een aangename werkomgeving bieden. Denk hierbij o.a. aan licht, lucht, geluid (rustige omgeving), kleuren, uitzicht. Test het ontwerp. Een ontwerp dat uitgebreid ge-

Postbus 309, 3400 AH, IJsselstein T 088-8653724

F 088-8653700

www.vokesair.com

Downflow systemen HEPA filters Service & Validaties

Vokes Air de juiste partner voor het implementeren van uw beheersplan FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

Modulaire prefab van hoog complexe systemen

Een operatieafdeling op maat gesneden Een prefab modulair gebouwd OK-gebouw. Als het aan Bussman ligt, wordt dat de toekomst voor ziekenhuizen en privéklinieken, om het even of het gaat om tijdelijke of permanente bouw. Sterke punten van het concept zijn onder meer de flexibiliteit qua grootte en indeling en de keuze in functionaliteiten.

ijf jaar geleden plaatste Bussman de eerste klasse II-operatiekamers in het Oogziekenhuis Zonnestraal in Hilversum. Vorig jaar volgde het eerste specifieke OK-gebouw bij het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop, een interim-voorziening die speciaal ontwikkeld is voor ziekenhuizen die hun OK-complex moeten renoveren. Zo’n renovatie duurt bij het gemiddelde ziekenhuis zes tot twaalf maanden. Het complex in Geldrop bevat naast zes klasse I-operatiekamers tevens alle nevenruimten zoals recovery, voorbereidingsruimte, steriele opslag en omkleedruimten.

Ruime gangen bieden toegang tot de operatiekamers.

Tweede interim-complex

Medio april 2013, als de renovatie bij het St. Anna Ziekenhuis is voltooid, wordt het interim-complex ontmanteld en bij het volgende ziekenhuis opgebouwd. Het contract daarvoor is getekend. De grote vraag naar deze interim-voorziening deed Bussman zelfs besluiten een tweede interim OK-complex te bouwen. Inmiddels is dit geplaatst bij het academische Mont Godinne Ziekenhuis in het Belgische Dinant. Dat ziekenhuis gaat komend jaar zijn OK’s slopen en nieuwbouw plegen. Dit project, dat via een onderhandse aan-

Door: Wilma Schreiber

besteding is gewonnen, betreft zeven OK’s die geschakeld worden aan het ziekenhuis. “Half januari leveren we het tijdelijke OK-complex op in opdracht van het Nederlandse SiMed. Dan volgt een week valideren en naar verwachting kan het ziekenhuis eind januari de OK’s in gebruik nemen”, aldus directeur Arjan de Rijke. Dankzij de hoge mate van standaardisatie van het modulaire concept kan Bussman voldoen aan de specifieke wensen van elk ziekenhuis. Het is ook een totaaloplossing volgens De Rijke. “Wij leveren een totaal complex, inclusief nevenruimten. Ook de vorm is net als je in een gewoon gebouw gewend bent met een centrale gang en een duidelijke routing, zodat patiënten makkelijk vervoerd kunnen worden.” De OK’s voldoen aan alle eisen en worden conform de hoogste klasse luchtbehandeling en elektrische veiligheid uitgevoerd. Er zijn grote OK’s beschikbaar voor de ingewikkelde operaties en kleine voor de eenvoudiger ingrepen. Ziekenhuizen kunnen ook kiezen voor een mix van beide voor een optimaal economisch en ruimtetechnisch rendement. Naast OK’s hanteert Bussman de modulaire opbouw ook voor andere complex-medische gebouwen met ingewikkelde techniek, zoals MRI- en dialysegebouwen.

THEMA OK

Centrale techniek

Een interim OK-complex is in te zetten voor een periode van vijf maanden tot vijf jaar. “De levensduur van de meeste componenten bedraagt circa tien jaar, dan is het tijd om ze aan te passen op het 22

FMT Gezondheidszorg

Ook nieuwe technieken die in de periode geïntroduceerd worden, zijn tussentijds in te bouwen. Het modulaire systeem en de centrale techniek maken het namelijk mogelijk om één operatiekamer weg te halen uit het complex en uitgerust met de nieuwste technieken weer terug te zetten. “Te denken valt aan de hybride oplossingen waar steeds meer ziekenhuizen voor kiezen, omdat ze steeds meer handelingen in de OK willen uitvoeren. Ook kunnen touch screens of flat screens geïntegreerd worden, bijvoorbeeld om tijdens de operatie röntgenfoto’s te bekijken. Terwijl de ene OK wordt vervangen, blijven de andere in bedrijf.” Beperkte overlast

Een kijkje in een van de OK’s. gebied van techniek. We bouwen niet alles zelf, maar werken samen met gerenommeerde partijen in de markt voor luchttechnische installaties, pendels, lampen enzovoort. Die beschikken over de laatste kennis op hun vakgebied.” Het modulaire concept is zeker ook toe te passen voor permanente bouw, stelt De Rijke. “Het is ‘plug compatible’, dat wil zeggen dat we werken met een centrale techniek. Elektra en luchtbehandeling gaan via de centrale hal naar de OK. En niet, zoals in ziekenhuizen doorgaans gebruikelijk, door de ene OK naar de andere OK. Als over tien jaar nieuwe regelgeving het noodzakelijk maakt om de OK’s aan te passen, kunnen we elke operatiekamer simpel opwaarderen naar de nieuwe normen voor elektra en luchtkwaliteit.” Geen enkele schakelaar meer in de OK. Alles wordt op het touchscreendisplay van de iPad bediend.

Circa 80 procent van de bouwwerkzaamheden aan de modules en ook de installatietechniek, is al in de fabriek uit te voeren. Dan gaan de modules met speciale diepladers naar de locatie en worden daar met behulp van een kraan geplaatst. “Op de locatie zelf vinden weinig tot geen grove bouwwerkzaamheden plaats. De overlast is dan ook beperkt. Wij zetten een compleet OK-complex in één week neer en monteren daarna alles af.” Ook al staat een tijdelijke OK bij wijze van spreken maar twee weken, toch moet deze altijd voldoen aan de vigerende eisen omtrent hygiëne, luchtbehandeling en veiligheid. Voordat een complex wordt opgeleverd, voert Bussman alle voor validatie benodigde tests uit. De Rijke: “Met name voor de luchtkwaliteit gelden zeer hoge eisen. Ook testen we de elektriciteit conform de strenge klasse III-eisen.” Bussman garandeert dat de OK gedurende de tijd dat deze bij een ziekenhuis staat, blijft voldoen aan de eisen. Tevens zorgt het bedrijf voor periodieke controle, het onderhoud, wisselen van filters en dergelijke. Erkenning professionals

Het KNX-gebouwbeheersysteem dat in het OKcomplex verwerkt is, bezorgde de programmeur de KNX Professionals Award 2012. Deze domotica-installatie voor de bediening van verlichting en klimaat is eenvoudig en hygiënisch te bedienen via een iPad. Via de programmering is het mogelijk het domoticasysteem af te stemmen op de wensen van het ziekenhuis en allerlei functionaliteiten in te bouwen. De Rijke: “Hierdoor kan het Hoofd Techniek het complex op afstand beheren en monitoren. Via een internetverbinding kan hij inloggen op het OK-complex en de status inzien van elke OK. Hoe vaak en wanneer is de deur opengegaan? Wat is de overdruk, de temperatuur, de luchtvochtigheid? Naast die basisvoor-

Een van de operatiekamers in aanbouw. zieningen zijn verder ook alarmmeldingen zichtbaar in het statusrapport.” Alle veranderingen in de status, alles wat er op de OK gebeurt, wordt vastgelegd in een logbestand. “Als de TD’er meer wil zien dan standaard wordt getoond, kunnen we dit simpel bijschakelen. Bovendien is het systeem te koppelen aan het gebouwbeheersysteem van het ziekenhuis.” Het logbestand is volgens De Rijke ook van belang als een ziekenhuis in geval van calamiteiten moet kunnen laten zien dat er in een veilige omgeving is geopereerd. Onbekend maakt (nu nog) onbemind

De case van De Rijke is duidelijk: modulaire bouw biedt ziekenhuizen een flexibele oplossing. Op ieder gewenst moment kunnen nieuwe technieken worden ingebouwd of OK’s worden aangepast aan nieuwe regelgeving. En ook nog eens veel sneller en met minder overlast dan wanneer dit in bestaande bouw moet plaatsvinden. Waarom kiezen niet veel meer ziekenhuizen voor deze oplossing? “Een verklaring kan zijn de onbekendheid van ziekenhuizen met dit concept. Als je zegt dat je modulaire bouw doet, denken de meesten dat we in bouwketen doen. In het buitenland omarmen ze het concept al wat meer, daar worden soms zelfs complete ziekenhuizen modulair gebouwd. Andere afdelingen zijn immers eveneens onderhevig aan technologische ontwikkelingen”, verklaart De Rijke. “En wellicht zijn sommige ziekenhuizen wat ouderwets. Ze willen grote schakelaars, terwijl het bij ons gaat via aanwezigheidsmelders en touch. Een van de ziekenhuizen zag dat in onze module en gaat dat nu ook in zijn andere OK’s toepassen. Het gebruiksgemak is ook groot. Wie weet tegenwoordig nu niet hoe een iPad werkt? Je kunt zelfs je eigen muziek afspelen in de OK of via Spotify nummers downloaden.”

n FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

O K

Maastricht UMC+ bouwt hybride OK

De nieuwgebouwde hybride OK in het academisch ziekenhuis Maastricht is niet de eerste in Nederland. Wat de bouw bijzonder maakt, is dat het plaatsvond in het bestaande OK-complex. Zo moesten bouwen operatiewerkzaamheden zorgvuldig op elkaar worden afgestemd. En zelfs tijdens de bouw werden nog aanpassingen in de plannen gemaakt om de nieuwste technieken te integreren. Het resultaat: een state of the art hybride OK.

THEMA OK

Door: Gerrit Tenkink

“Ik durf gerust te zeggen dat wij op dit moment de best geoutilleerde OK van Nederland hebben. We hebben de ervaringen die zijn opgedaan met de bouw van de hybride OK’s in Amsterdam en Den Bosch hier bij elkaar gebracht”, zegt Huub Ackermans, manager OK in het Maastricht UMC+. Combineren

Steeds meer ziekenhuizen bouwen hybride OK’s. De reden? De trend om steeds vaker minimaal24

FMT Gezondheidszorg

invasief te opereren met behulp van onder meer interventieradiologie. Daarbij komen de eisen voor de kwaliteit van beeldvorming steeds hoger te liggen, liefst met 3D-functionaliteit. “De hybride OK combineert de ‘oude’ operatiekamer voor ‘open’ ingrepen en de katheterisatiekamer voor ‘gesloten’ ingrepen. Juist deze gesloten ingrepen vinden doorgaans niet plaats in een steriele omgeving en dat brengt risico’s met zich mee. En in deze katheterisatiekamer bevindt zich bovendien de technisch hoogwaardige apparatuur die we

Bouwen in een steriele omgeving vergt een goede afstemming. (foto AzM/RO-Groep/CCG).

ook graag in de operatiekamer bij de open ingrepen willen hebben. Nu hebben we alles in de steriele omgeving.“

werkt in opdracht van het bouwbureau van Maastricht UMC+. “Bouwen in een steriele omgeving is niet eenvoudig. Het vergt een goede afstemming”, zegt Theo Erens, namens de RO-groep belast met het projectmanagement. “We vergaderden wekelijks over de voortgang. Welke grote verbouwactiviteiten vinden er in de komende week plaats en past dat in het schema van de operaties? Uiteraard gingen de operaties voor en hebben we de bouwactiviteiten daaromheen gepland. Dat betekende dat er ook regelmatig ’s nachts werd gebouwd en de aanvoer van materialen vond ook vaak plaats in de avond- of nachtelijke uren. Dat gold ook voor ingrepen in de stroomvoorziening of bijvoorbeeld het omleggen van de medische gassen. Uiteraard moesten aan het eind van de nacht al die systemen weer uitvoerig getest worden. Een enorme klus dus, waarmee we in april 2012 zijn gestart. Op 19 november lag de eerste patiënt op de tafel in de nieuwe hybride operatiekamer. Dat halen van die opleverdatum was een behoorlijke uitdaging net als de tweede uitdaging: het budget. Dat was in 2010 al vastgesteld. Ook daar zijn we binnen gebleven.“

Afstemming

Overredingskracht

De hybride OK in Maastricht is in totaal 160 vierkante meter groot en werd gerealiseerd op de plek van de oude operatiekamer nummer 12. De overige achttien kamers bleven gedurende de bouw gewoon in bedrijf. Het ontwerp en de bouw werden gecoördineerd door de RO-groep. Dit bureau

Overigens ging het bij al het overleg niet alleen over praktische zaken, zoals het op elkaar afstemmen van de werkzaamheden. René Heuts, manager Vastgoed en Bouw bij Maastricht UMC+: “Het is een kunst om de bouwers datgene uit te laten voeren wat de gebruikers verwachten. En

ook om dat vanuit de medische visie duidelijk te maken. Dat vraagt overredingskracht. Wij kunnen wel van alles bedenken, maar alles kost geld en je hebt te maken met een vastgesteld budget. De kunst is om verantwoorde keuzes te maken.“ Zo werden bij de hybride OK op nadrukkelijk verzoek van Ackermans alle beeldschermen en andere hulpmiddelen ‘flush’ ingebouwd in de wanden. Computers werden buiten de ruimte ge-

Over drie jaar wordt deze hybride OK verplaatst naar de nieuwbouw bracht en de vloeren zijn vrij van apparaten. “Alle apparatuur hangt aan pendels aan het plafond. Arbo-technisch en voor wat betreft hygiëne voldoet deze OK aan de hoogste eisen. Zo was er bijvoorbeeld veel discussie over het type pendels en de locatie ervan. Daar heeft iedere arts vanuit zijn discipline een eigen voorkeur in.” C-boog

Dat de ontwikkelingen in de medische wereld snel gaan, is duidelijk. Ook tijdens de bouw werden de plannen nog aanpast. Ackermans: ”Als academisch ziekenhuis, wil je steeds up to date zijn. De veranderende inzichten stelden ons voor steeds nieuwe vragen. Een maand voor de oplevering presenteerde Philips de nieuwste C-boog, een zogenaamde Allura Xper FD20 met nieuwe FMT Gezondheidszorg

H U I S V E S T I N G

O K Vlnr: René Heuts (manager Vastgoed en Bouw Maastricht UMC+), Theo Erens (senior projectmanager ROGroep) en Huub Ackermans (Manager OK Maastricht UMC+). (foto Uitgeverij Gelderland).

constructie kan het röntgensysteem door de artsen in iedere gewenste positie rond de tafel en boven de patiënt worden gemanoeuvreerd. Ook kan het systeem, als het niet nodig is, snel weggeschoven worden naar de zijkant van de operatiekamer, waardoor maximale bewegingsruimte voor het team van specialisten kan worden gecreëerd. Pilot

aanpassingen. De C-boog genereert bij cardiovasculaire ingrepen krachtige 3D-beelden van bijvoorbeeld het vatenstelsel. Met de aanwezige apparatuur kunnen bovendien beelden van voorgaande onderzoeken worden opgeroepen, ook als die gemaakt zijn met een MRI-, CT- of ultrasoundsysteem. Bij de nieuwste uitvoering van deze C-boog is de hoeveelheid straling 50 procent

minder en dus veiliger voor het personeel en de patiënt. Dat was voor ons een buitenkans. We zijn dan ook ontzettend blij dat we deze C-boog hebben kunnen plaatsen. Op dat gebied hebben we nu echt het nieuwste van het nieuwste.” Bij het plaatsen van de C-boog is gekozen voor een ophanging aan het plafond in plaats van een vaste plek op de grond. Dankzij een speciale rail-

Opvallend is dat over ruim drie jaar deze gloednieuwe OK wordt ontmanteld en verplaatst naar de nieuwbouw. Ackermans: “We gaan in 2016 naar een complete nieuwe OK-afdeling, met twaalf nieuwe OK’s in de nieuwbouw, waarvan twee of drie hybride. De realisatie van deze hybride operatiekamer beschouwen we als een pilot. De ervaring die we nu opdoen kunnen we gebruiken bij de nieuwbouw over drie jaar. Dat geldt voor het bouwproces, maar ook voor het gebruik van de kamer. We zullen de procedures volgen

Het ontwerp en de inrichting van een operatieafdeling is een ingewikkelde aangelegenheid. De eisen vanuit de diverse specialismen, diverse logistieke processen en snelle technologische veranderingen vragen om coördinatie door een ervaren adviseur.

‘PROFESSIONALS FOR PROFESSIONALS’ Wij zijn een betrouwbare, resultaatgerichte en Postbus 60030 | 9703 BA Groningen Postbus 2101

| 5202 CC ‘s-Hertogenbosch

professionele partner. Plannen? Neem contact op voor een vrijblijvend oriënterend gesprek. +31 (0) 73 62 34 381 | WWW. OKCN. NL

FMT Gezondheidszorg

| INFO@OKCN.NL

Hybride OK AZM Eind 2012 heeft Cofely in samenwerking met het Academisch Ziekenhuis Maastricht (AZM), CCG en Philips de eerste Hybride OK in het AZM gerealiseerd. Cofely heeft hierbij de werktuigbouwkundige, elektrotechnische en meet- en regeltechnische installatie gerealiseerd.

Alle beeldschermen en andere hulpmiddelen werden ‘flush’ ingebouwd in de wanden. (foto AzM/RO-Groep/CCG). en inventariseren op welke punten we deze hybride OK kunnen verbeteren. We denken daarbij ook het ontwerp te kunnen optimaliseren, zodat de kosten die we nu maken straks terugverdiend worden. Bovendien is onze ambitie om straks een

state of the art operatieafdeling te ontwikkelen. De kennis die we nu opdoen komt dan goed van pas.” n

Een Hybride OK is een zeer uitgebreide OK, waarin meerdere soorten operatie van diverse specialismen kunnen worden uitgevoerd. De benodigde voorzieningen dienen hiervoor zeer goed op elkaar te worden afgestemd. De aanwezigheid van een groot plenum, veel apparatuur, pendels, verlichting en dat alles in combinatie met beeldvormende technieken zijn kenmerkend voor een Hybride OK. De besturing en monitoring van alle techniek is door Cofely volledig geïntegreerd in twee gebruiksvriendelijke touch screens. Deze integratie van diverse separate besturingen en monitoringsconcepten is uniek.

ver vooruit in duurzame technologie

Techniek speelt een sleutelrol

in het optimaal functioneren van een ziekenhuis. Cofely draagt hieraan bij.

Dit doen wij door het realiseren van innovatieve en duurzame oplossingen. Het op een verantwoorde manier inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen en het reduceren van energiegebruik is ons dagelijks werk. Betrokkenheid en passie voor techniek zijn hierbij onontbeerlijk. Wij laten techniek werken voor onze klanten, zodat zij zich volledig kunnen concentreren op hun doelstellingen. Gezamenlijk klaar voor de toekomst.

COFELY ZORGT VOOR O OPTIMALE PRESTATIES S S Succes gegarandeerd!

Bent u geïnteresseerd in de duurzame en integrale oplossingen van Cofely? Bezoek www.cofely-gdfsuez.nl

FMT Gezondheidszorg

I N T E R F L O W

Is uw technische documentatie op orde?

Cleanroom Beheer van A tot Z Optimale waarborging van uw gecertificeerde schone ruimten Elke organisatie die werkt met schone ruimten, dient ervoor zorg te dragen dat de cleanrooms na oplevering voldoen aan de door het proces gestelde eisen. Belangrijke vragen zijn echter hoe deze eisen ook gehandhaafd blijven tijdens de werkzaamheden, zowel nu als in de toekomst en hoe u dit gedocumenteerd kunt overleggen aan de controlerende instanties.

DOOR: INTERFLOW

Stelt u zich eens voor: door middel van het aangaan van een contract met Interflow wordt u voor vele jaren volledig ontzorgd op het gebied van cleanroom beheer. Met deze nieuwe dienst bereikt Interflow dat met minimale downtime de bij uw organisatie aanwezige technische dossiers compleet en up tot date zijn, de kritische componenten geïdentificeerd en getest zijn, er een statusbepaling op installatie- en apparaatniveau is, de certificatie op orde is en het onderhoud en beheer van de cleanrooms geborgd wordt door middel van een ‘meer jaren-onderhoudsplan’ (MJOP).

De diensten die wij voor u coördineren omvatten het totale pakket, van inspectie, documentatie, certificatie, onderhoud tot en met actualisatie. Hoe meer wij voor u kunnen betekenen, hoe meer wij u kunnen ontzorgen. Uiteindelijk levert u minder inspanning en draagt u minder risico. Door middel van een gedegen plan van aanpak komen wij tot uitvoering van een meerjaren onderhoudsplan. Alle inspecties en onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd door hoog opgeleide technici. Zij hebben alle benodigde veiligheidstrainingen en specifieke cleanroomtrai-

‘A hell of a job’ stelt Jeroen van der Salm, Manager Technisch Beheer bij Interflow. Denk onder andere maar eens aan het op orde houden van technische dossiers, identificatie en testen van kritische componenten, bepalen en bewaken van de technische staat, vastleggen van validatie en onderhoud enzovoorts. Veel bedrijven bieden slechts een deel van deze diensten aan. Interflow onderscheidt zich door het totale pakket voor u te coördineren met als bijkomend voordeel dat vooraf alle kosten volledig inzichtelijk zijn, zelfs over meerdere jaren.

THEMA OK

Door zorg te dragen voor een gestructureerde en gecontroleerde wijze van uitvoering en opvolging van inspecties, planmatig en correctief onderhoud, wordt de kwaliteit en continuïteit van uw schone ruimten gewaarborgd. Daarnaast zijn voor de controlerende instanties zoals inspecties en auditerende instanties de bewijslast en dossiers op orde.

FMT Gezondheidszorg

Kortom

ningen gevolgd. Onze technici zijn voorzien van geavanceerde apparatuur en een zeer complete uitrusting. Bij het uitvoeren van de werkzaamheden worden de huisregels en de veiligheidsregels altijd in acht genomen. De rapportage kan elektronisch, web based beschikbaar worden gesteld. Een snelle doorlooptijd van de rapportage naar de opdrachtgever wordt op deze wijze gegarandeerd. Meer informatie? neem contact op met Jeroen van der Salm, Manager Technisch Beheer, telefoonnummer (0227) 60 28 44 of kijk op www.interflow.nl

Wat zou u er van vinden als: • Wij uw cleanroom als een beheersobject zouden bekijken? • Interflow het complete beheer van u overneemt? • Wij de kwaliteit en continuïteit van de cleanroom voor u zekerstellen? • Alle kritische componenten geïdentificeerd en periodiek zijn getest? • U zekerheid heeft over de vooraf overeengekomen prestatie van de cleanroom? • Alle kosten, zelfs over meer jaren, vooraf voor u inzichtelijk zijn? • Alle zorgen rond het up to date houden van documentatie/dossiers u uit handen worden genomen? • U alle informatie (web based), per cleanroom, op orde heeft en per direct beschikbaar heeft voor uw medewerkers, inspectie en instanties? n

Specialist in schone lucht Als dé specialist in schone lucht draait het bij Interflow allemaal om schone lucht in productieomgevingen met als doel producten persoonsbescherming te bieden. Hierbij gaat het om het beheersen van de luchtkwaliteit in gecontroleerde ruimten. Interflow adviseert, ontwerpt, realiseert en onderhoudt alle projecten op dit gebied. Op basis van dit specialisme is Interflow uitgegroeid tot een toonaangevende fabrikant van cleanrooms, operatiekamers, steriele bereidingsruimten, laminar flow units en veiligheidsafzuigunits. Tevens hebben wij naast een breed scala aan validatie- en meetdiensten ook de technische kennis en expertise in huis om uw project te adviseren, ontwikkelen, en/of engineeren hoe groot en complex ook. U heeft te maken met één aanspreekpunt en één verantwoordelijke partij voor uw gecertificeerde oplevering. Integrale realisatie Sinds 2000 maakt Interflow onderdeel uit van BAM Techniek bv. Hierdoor is Interflow in staat vrijwel elk project, hoe groot en gecompliceerd ook, integraal te realiseren. Vanuit vele disciplines zijn adviseurs, ontwerpers en gespecialiseerde technici beschikbaar om te zorgen voor een efficiënte realisatie op basis van een strak projectmanagement. Grote multidisciplinaire projecten kunnen ook in groepsverband met zusterorganisaties van Koninklijke BAM Groep worden uitgevoerd.

FMT Gezondheidszorg

V A N G U A R D

Mobiele operatiekamers helpen ziekenhuizen optimale zorg te bieden tijdens capaciteitsvragen Facility managers zitten aan de voorkant van het beslissingstraject wanneer er modernisering van het gebouw plaats moet vinden. Het vernieuwen van bestaande ruimtes of het voorbereiden van het vergroten van operatiekamer afdelingen zorgen voor kopzorgen met betrekking tot de continuïteit van de ziekenhuisprocessen.

en tijdelijke oplossing zonder in te boeten op kwaliteit en bruikbaarheid biedt uitkomst voor ziekenhuizen die met een plotselinge toename van verrichtingen overvraagd worden, met een calamiteit geconfronteerd worden of voor een renovatie van het operatiekamer complex staan. Ziekenhuizen in Nederland en daarbuiten hebben inmiddels de voordelen van het huren van een Vanguard Healthcare unit ondervonden. Vanguard is een gerenommeerde leverancier van mobiele operatiekamers voor de private en publieke gezondheidszorgverleners. Inmiddels zijn meer dan 165.000 patiënten in één van de units succesvol geopereerd. Mede door de inzet van het professionele Vanguard team dat voor een naadloze invoeging in het ziekenhuisproces zorgt. Recent heeft Vanguard een renovatieprogramma ondersteund bij het Zorgsaam Ziekenhuis in Oostburg, Zeeuws Vlaanderen. Hier werden drie units, twee operatiekamers klasse 1 en één mobiele kliniek ingezet om het volledige operatie-

kamer programma ongestoord doorgang te laten vinden. De mobiele kliniek werd daarbij gebruikt als koffiekamer, steriele opslag en verslag-kamer. Binnen niet meer dan 12 weken werd de renovatie van het gehele operatiekamer complex van het ziekenhuis verbouwd en vernieuwd, terwijl de patiënten in de Vanguard units behandeld werden. Patiënten die anders noodgedwongen naar andere ziekenhuizen in de regio waren gegaan of waarvan de operaties zouden zijn uitgesteld. Tijdens deze 12 weken zijn ca 900 patiënten geopereerd. Het succes in Oostburg bleef niet onopgemerkt en het duurde dan ook niet lang voordat een volgend ziekenhuis zich meldde. Het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen heeft twee van onze units in de Kerstperiode gebruikt om hun ventilatie systeem te kunnen onderhouden. Door de inzet van de Vanguard units hoefden hun patiënten niet in andere ziekenhuizen behandeld te worden. Onder andere de afdelingen orthopedie, traumatologie en obstetrie hebben gebruik gemaakt van de units. Ca 100 patiënten zijn gedurende de periode van 22 tot en met 31 december 2012 met succes geopereerd.

THEMA OK

Vanaf 2011 onderhoudt Vanguard goede banden met de Antonius Ziekenhuisgroep met locaties in Sneek en Emmeloord. In Emmeloord heeft Vanguard een unit geplaatst om de teams aldaar te voorzien van een goed geoutileerde operatieka30

FMT Gezondheidszorg

door: vanguard

mer. Hierdoor hoefden patiënten niet meer naar Sneek te reizen voor hun operatie en kon er onderzocht worden of de behoefte ter plaatse groot genoeg zou zijn om permanente operatiekamer faciliteiten te bouwen. Rob van Liefland, Vanguard Healthcare’s markt specialist, zegt: “Sommige ziekenhuizen lopen tegen situaties aan die een snelle professionele oplossing vragen. Daarbij is de inzet van mobiele units een welkome ondersteuning. Of dit nu voor een lange of korte periode is. De Vanguard units bieden een oplossing vanaf een periode van dagen tot zelfs jaren. Nauwgezet afgestemd op de plannen van de facility- en operatiekamer teams zijn we vanaf de ondertekening van een overeenkomst betrokken bij de naadloze overgang naar het werken in de mobiele setting.” Voor meer informatie www.vanguardhs.com/nl n

S I M E D

I N T E R N A T I O N A L

De voordelen van geïntegreerde dienstverlening:

Simed Services brengt rust in de OK DOOR: simed international

Eén ding is zeker binnen de zorgsector: de OK is het hart van elk ziekenhuis en iedere kliniek. En dat hart moet kloppen. Altijd en zonder enige onderbreking. Patiënten moeten op tijd worden geholpen, planningen moeten worden gehaald en - niet onbelangrijk - ook in financieel opzicht moet de OK het uitstekend doen. Simed Services biedt geïntegreerde dienstverlening voor een perfect functionerende OK: Performance Management.

THEMA OK

et is een enorme opgave om ervoor te zorgen dat de uptime van de OK optimaal is. Elke OK is een complex geheel dat uit zóveel onderdelen bestaat en waarbij voor bijna ieder onderdeel weer een andere partij verantwoordelijk is. René van der Louw, Accountmanager Services bij Simed International kan er uit ervaring over meepraten: ‘Wie is verantwoordelijk voor de aanschaf en instandhouding van medische apparatuur en installaties? Zowel binnen als buiten de zorginstellingen is dat vaak niet helemaal duidelijk. De leveranciers van OK-apparatuur - en dat zijn er nog al wat - beperken hun service tot de door hen geleverde sys-

temen. Ik geef een voorbeeld om duidelijk te maken wat er dan kan gebeuren. De leverancier van de anesthesiependels is slechts verantwoordelijk tot de koppelingen in de pendel, de infrastructuur valt onder de verantwoordelijkheid van de installateur en de compressoren voor het vacuüm en de medische perslucht zijn door weer een ander geleverd. Wie moet er nu worden gebeld bij een storing?’ Afrekenen op prestatie

René van der Louw kan het antwoord natuurlijk wel geven: ‘Simed Services biedt zorginstellingen in binnen- en buitenland geïntegreerde dienstverlening. Daarbij is Simed Services volledig verantwoordelijk voor de instandhouding van de medische apparatuur en de installaties op het OKcomplex of zelfs binnen de gehele zorginstelling. Dat heeft veel voordelen: één aanspreekpunt, één uitvoerende partij en heldere afspraken. Bijvoorbeeld in de vorm van prestatieovereenkomsten. Op basis daarvan werkt Simed Services al met een groot aantal zorginstellingen samen. De kern van zo’n overeenkomst is dat de uptime niet alleen wordt gemeten, maar ook bepalend is voor de financiële vergoedingen. De voortgang en de veiligheid van het klinisch proces binnen de OK staan daarbij uiteraard voorop. Prestatieovereenkomsten passen uitstekend binnen het huidige klimaat in de gezondheidszorg: meten en elkaar afrekenen op geleverde prestatie.’

Protocollen en projectmatige werkwijze staan aan de basis van een optimaal functionerende operatiekamer. 32

FMT Gezondheidszorg

Eén aanspreekpunt

Voortgang van het klinisch proces

René van der Louw: ‘Met de bestaande manier van werken is het geen sinecure om alles draaiende te houden. De planning van specialisten, omsteltijden, het beschikbaar hebben van gebruiksartikelen, apparatuur die continu inzetbaar moet zijn. Alles moet perfect op elkaar zijn afgestemd. Zo niet, dan ontstaat stagnatie, worden patiënten ontevreden en is er inkomstenderving. Daarnaast moet het gehele proces uiteraard volledig voldoen aan normeringen en regelgeving. Het managen van dit alles is zo langzamerhand een bijna onmogelijke taak geworden. Daarom heeft Simed Services een aantal jaren geleden al besloten om zich te richten op de voortgang van het klinisch proces, met de focus op de medische apparatuur en installaties.’

Veel zorginstellingen in Nederland, ongeveer de helft van alle zelfstandige behandelcentra, hebben inmiddels gekozen voor de geïntegreerde dienstverlening van Simed Services. René van der Louw vat de voordelen daarvan nog eens samen: ‘Wij nemen als één partij de volledige verantwoordelijkheid op ons om ervoor te zorgen dat de uptime van de OK optimaal is. Daarvoor heeft Simed Services alle benodigde kennis en kunde in huis en de juiste mensen. Het grote voordeel van samenwerken met Simed Services is dat de zorginstelling in kwestie altijd één aanspreekpunt heeft en verzekerd kan zijn van onze proactieve aanpak. Ik formuleer het altijd als volgt voor mijn relaties: Wij concentreren ons op uw medische apparatuur, zodat u zich volledig kunt richten op de kwaliteit van uw zorg.’ Simed International B.V. Hoofdkantoor Middenwetering 1 - 3543 AR Utrecht Postbus 9486 - 3506 GL Utrecht T: 030 2652200 E: simed@simed.com I: www.simed.com Contactpersoon: René van der Louw, Accountmanager Services Vestigingen in België, Duitsland, Rusland, Verenigde Staten en China. n

Performance Management

Simed Services biedt zorginstellingen daarvoor een geïntegreerde oplossing aan: Performance Management. Dat is een samenhangend geheel van diensten. ‘Dit concept gaat dus veel verder dan sec het onderhouden van medische apparatuur’, legt René van der Louw uit. ‘Met de diverse modules zorgt Simed Services voor het inzichtelijk maken en op peil houden van de competenties van de gebruiker, voor de beschikbaarheid van documentatie, voor het optimaliseren van processen en het creëren van een juiste balans tussen kosten en baten.’ Schaalvoordelen

‘Wij laten de meeste (onderhouds)werkzaamheden uitvoeren door onze eigen vakbekwame en competente technici. Zij worden daarvoor vaak - uiteraard in overleg met de betreffende zorginstelling - gestationeerd binnen de instelling zelf. De lijnen kunnen daardoor kort blijven en de responstijden minimaal. Daarnaast heeft Simed Services voor complexe medische apparatuur - die een verhoogd risico heeft met betrekking tot patiëntveiligheid - raamovereenkomsten met betreffende fabrikanten en gespecialiseerde bedrijven. Naast het feit dat wij er zo zeker van zijn dat de juiste expertise wordt ingezet, kunnen de zorginstellingen meeprofiteren van de schaalvoordelen die deze aanpak oplevert voor de aanschaf van apparatuur.’

Simed International Simed Services is onderdeel van het in Utrecht gevestigde Simed International B.V. Onze onderneming ontwerpt en bouwt wereldwijd ziekenhuizen en andere medische instellingen en verzorgt ook de complete inrichting ervan. Simed International is van origine een Nederlands bedrijf en heeft al meer dan 100 jaar ervaring in de gezondheidszorg. Onze onderneming is gespecialiseerd in het turn key opleveren van zorgprojecten, variërend van het verbeteren van bestaande faciliteiten tot het realiseren van een nieuwe ziekenhuizen. De diensten van Simed Services zijn gericht op onderhoud van medische apparatuur en installaties, training van medische staf en het evalueren en verbeteren van medische processen. Simed Services ziet het als haar taak om zorginstellingen optimaal te laten functioneren.

FMT Gezondheidszorg

E D U C A T I E

NVTG-leergang Ziekenhuistechniek gaat van start met

Tweedaagse module ‘Technische aspecten OK’ Door: Gerrit Tenkink

De omvang en complexiteit van de techniek rond een OK nemen toe. In schril contrast daarmee staat dat de kennis van die techniek, zeker binnen de muren van het ziekenhuis, lijkt af te nemen. Onder meer omdat veel werkzaamheden worden uitbesteed aan externe partijen. Reden voor de NVTG om dit voorjaar van start te gaan met een tweedaagse studiemodule ‘capita selecta’ voor technisch verantwoordelijken voor operatieafdelingen.

m deze module te realiseren, heeft de NVTG samenwerking gezocht met een aantal partners waaronder Aero-Dynamiek in Nijkerk, adviesbureau Deerns in Rijswijk en de TVVL. De tweedaagse module zoals de NVTG die voor ogen heeft, is niet alleen bedoeld voor de technici in de ziekenhuizen, maar ook voor ontwerpers, adviesbureaus en installateurs, managers OK, ziekenhuishygiënisten, enz. Peter Karsman, vice-voorzitter van de NVTG, schetst het beeld van de huidige stand van zaken in veel ziekenhuizen. “In 1995 formuleerde het College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen een decreet, waarin werd opgenomen dat alle OK’s min of meer op dezelfde manier moesten worden ingericht. Dat ging zelfs zo ver dat het aantal kubieke meters ventilatielucht en de afmetingen van het plenum werden vastgelegd. Er was sprake van een grote mate van standaardisatie. Daar is men echter op teruggekomen en in 2005 volgde een beheerplan, waarbij wordt gesproken van een prestatie-eis”, aldus Karsman. Geen core business

THEMA OK

In zo’n beheerplan is nog maar in beperkte mate sprake van standaardisatie. Dit heeft meerdere redenen. Zo hebben OK’s verschillende functies en ook is de situatie in ieder ziekenhuis anders. “Een OK bouwen en inrichten is maatwerk”, zegt Cor Prop van adviesbureau Deerns. “De wensen worden geïnventariseerd en er wordt een plan gemaakt. Echter bij oplevering weten de technische dienst en het hoofd OK vaak onvoldoende hoe ze de oplevering moeten beoordelen. Natuurlijk heb je de meetprotocollen, maar die brengen vaak onvoldoende duidelijkheid. In feite moet voordat je begint met de (ver)bouw alles duidelijk zijn, maar die situ34

FMT Gezondheidszorg

atie is lang niet altijd duidelijk en achteraf ben je vaak te laat. De verantwoordelijkheid voor de inrichting en handhaving voor de steriele omgeving ligt bij de ziekenhuizen, lees raad van bestuur. De protocollen voor wat betreft de OK’s zijn in lang niet alle ziekenhuizen aangescherpt”, zegt Prop, die er op wijst dat techniek voor de ziekenhuizen geen core business is. “Vaak komt de techniek op de tweede plaats en gaat men ervan uit dat het allemaal wel goed gaat. In die zin ne-

“Daar komt bij dat de bouwende partijen vaak worden beoordeeld op het moment van opleveren. Problemen nadien worden zelden bij deze partijen neergelegd”, aldus Prop. “Ik verwijt ze dat ze zich aan hun verantwoordelijkheid onttrekken.” Karsman is van mening dat de verantwoordelijkheid van de ontwerper niet ophoudt bij het opleveren van het gebouw. “Die moet je er op een later moment ook nog bij kunnen halen als er sprake is van gebreken of een afwijking van de ontwerpwaardes. Dat betekent ook dat de beheerder een ontwerper, aannemer of installateur moet kunnen aanspreken. Hij moet wel de juiste kennis in huis hebben en weten waar hij over praat, om die partijen scherp te kunnen houden.” Good house keeping

men ziekenhuizen risico’s. En dat zijn grote risico’s. Je hebt de poppen aan het dansen als een OK wordt stilgelegd omdat de randvoorwaarden niet goed zijn geregeld. Met een beetje pech haalt dat de landelijke media.” “Maar het kan ook gebeuren dat een OK te snel platgelegd wordt, bijvoorbeeld omdat men de resultaten van de metingen door gebrek aan interne kennis niet goed weet te interpreteren. Ook dat betekent enorm veel onnodige kosten”, vult André van Tongeren, operationeel manager bij AeroDynamiek aan. Hij noemt als voorbeeld van complexe processen de luchtbehandeling. “De (re)circulatie van (steriele) lucht, of de aanvoer van buitenlucht, zijn onderdelen die duidelijk moeten zijn beschreven in het beheerplan. De Inspectie zal bij controles, of als er zich problemen voordoen, dit beheerplan kritisch onder de loep nemen. Het is dus belangrijk dat een ziekenhuis niet alleen een goed beheerplan heeft liggen, maar dit ook goed weet te interpreteren.” Veranderende situaties

Het lijkt voor de hand liggen technische aspecten op een OK vast te leggen in procedures en protocollen, maar zo eenvoudig is de situatie niet. Van Tongeren: “De cursus spitst zich niet alleen toe op het onderhoud, maar ook op de (vernieuw)bouw en/of renoveren van een OK. Situaties op een OK veranderen doorlopend, waarbij vaak ook een zekere mate van technisch verval optreedt. Er worden nieuwe monitoren geplaatst en de installateur trekt nieuwe bekabeling. Wie garandeert dat na deze klus de luchtkwaliteit op het gewenste niveau blijft? Zoiets behoor je te tackelen met behulp van een beheerplan. Daar is het hoofd OK verantwoordelijk voor met in zijn kielzog de technische dienst. Maar omdat in veel ziekenhuizen veel werkzaamheden zijn uitbesteed, is al die kennis niet meer inpandig voorhanden.”

“De technische kwaliteit van een OK-complex op orde houden, is een kwestie van good house keeping”, zegt Karsman, “maar we zien dat steeds meer ziekenhuizen gedwongen door krappe financiën de minimale eisen opzoeken. Dat is in onze ogen een verkeerde vorm van bezuinigen. Techniek staat in de gezondheidszorg niet vooraan, ze moet ondersteunend zijn. Dat is begrijpelijk, maar bezuinigen op het technische deel kan je op termijn Verantwoordelijkheid voor de erg veel geld kosten. Bovendien techniek, ligt uiteindelijk bij de kun je daarmee ook het imago van Raad van Bestuur je ziekenhuis op het spel zetten. Bestuurders zijn zich daar onvoldoende van bewust. Het technische deel van een OK wordt steeds complexer en belangrijker. Goed opgeleide mensen mogen daarbij simpelweg niet ontbreken. De tijd dat de technische dienst alle problemen zelf op kon lossen, is voorbij, maar ziekenhuizen moeten er in ieder geval wel voor zorgen dat ze de technische werkzaamheden die door externe partijen worden ingevuld, kunnen controleren.” De tweedaagse NVTG-module betreffende de techniek van een OK, wordt de eerste module in een reeks. Karsman: “Naast deze module liggen er plannen voor andere capita selecta om het kennisniveau naar een hoger niveau te brengen. Je kunt daarbij bijvoorbeeld denken aan hydrauliek, stoomen/of koelinstallaties.” Op dit moment zijn Karsman en zijn medebestuurslid Lubbelinkhof bezig om de module handen en voeten te geven en inhoudelijk in te vullen. Te zijner tijd is meer informatie hierover te vinden via de NVTG-site www.nvtg.nl.

n FMT Gezondheidszorg

M E D I S C H E

T E C H N I E K

Innovaties rond de OK Een belangrijke trend in de wereld van de chirurgie zijn de doorgaande ontwikkelingen in de minimaal invasieve chirurgie (MIC). Deze bieden voordelen voor de patiënt als een sneller herstel, kleinere littekens en minder risico op infecties. Er zijn ook voordelen voor het ziekenhuis en de verzekeraar doordat de ligduur korter is en de kosten afnemen. Tenslotte heeft het ook voordelen voor de maatschappij omdat patiënten die minimaal invasief zijn geopereerd gemiddeld eerder weer kunnen deelnemen aan het arbeidsproces.

oor voortgaande ontwikkelingen in de techniek, heeft deze vorm van opereren het in zich om zeer betrouwbaar en efficiënt te worden uitgevoerd. Omdat deze vorm van chirurgie nog relatief nieuw is, zijn er nog veel kansen voor innovatieve producten en bedrijvigheid. Pontes Medical heeft een duidelijke klinische behoefte gesignaleerd in het veld van minimaal invasief opereren. Pontes Medical heeft drie ziekenhuizen, kennisinstellingen en zes bedrijven bij elkaar gebracht om zeven innovatieve ideeën voor op de OK verder uit te werken. De zeven producten waar momenteel aan gewerkt wordt zijn: Scope Control

Scope Control is een apparaat dat de kwaliteit van de endoscoop test nadat deze is gereinigd en gesteriliseerd voor hernieuwd gebruik op de OK. Op dit moment is er geen objectieve methode om de endoscopen voor gebruik op kwaliteit te beoordelen. Hierdoor bestaat de kans dat er ondanks onvoldoende (beeld)kwaliteit tijdens operaties toch mee wordt doorgewerkt, of dat men pas tijdens de ingreep constateert dat de endo-

THEMA OK

Scope Control.

FMT Gezondheidszorg

scoop niet voldoet. Dan moet er gewacht worden tot een ander exemplaar gehaald is met wachttijd en irritaties tot gevolg. De Scope Control verkeert in de laatste testfase en zal in 2013 een belangrijke bijdrage leveren aan de Patiëntveiligheid in ziekenhuizen. De Scope Control zal op de NVEC getoond worden. Movix

Oncologische operaties zijn vaak lastig en langdurig, waarbij veel “handen” aan de operatietafel nodig zijn en er veel gevraagd wordt van het OK-team. Momenteel wordt de endoscoop vaak langdurig vastgehouden door een assistent met als gevolg een minder stabiel beeld, mede veroorzaakt door de vermoeidheid van de assistent vanwege een ergonomisch slechte houding. De houder die de endoscoop op zijn plek houdt, is de trocarthouder. Er is een idee in ontwikkeling voor een nieuwe trocarthouder die heel stabiel de endoscoop op zijn plek houdt en die door de chi-

Door: Karianne Lindenhovius

rurg zeer eenvoudig bediend kan worden. Door het opkomend tekort aan zorgpersoneel en vooral ook OK-personeel, is het zeer gewenst om de werkomstandigheden te verbeteren en waar mogelijk het aantal personen rond de operatietafel te reduceren. Hiermee wordt ook het infectiegevaar verkleind, hetgeen bijdraagt aan het verbeteren van de patiëntveiligheid. De trocarthouder met de naam Movix levert hier een goede bijdrage aan. Urologie-navigator

Bij een endoscopische inspectie van de blaaswand, is het van belang dat de uroloog weet of hij de gehele blaaswand heeft gezien. Echter, bij het verwijderen van tumoren kunnen bloedingen optreden, waardoor het endoscopisch zicht verstoord raakt. Doordat het beeld vertroebeld, kost het veel tijd om verdachte plekken weer terug te vinden. Tevens kan bij een volgende endoscopische inspectie niet beoordeeld worden wat het effect is geweest van een eerdere behandeling.

Movix. Urologie-navigator.

Pontes Medical Pontes Medical faciliteert, mobiliseert en accelereert medische innovatie en nieuwe medische bedrijvigheid. Dit aan de hand van de marktinvalshoek: zijn innovaties ook ‘verkoopbaar’? De kracht van Pontes Medical is dat het een initiatief is vanuit de ziekenhuizen, waarbij vanuit de werkvloer geïnnoveerd wordt. Kansen voor verbetering die door zorgprofessionals worden gesignaleerd, worden door Pontes Medical opgepakt. Weefselherkenner.

De positie van de verdachte plek is immers niet met zekerheid vast te stellen. Dit komt ook omdat het weefsel zacht is en zich niet altijd in dezelfde vorm terugvormt. De Urologie-navigator maakt het mogelijk om inspectieposities op de blaaswand, samen met het bijbehorende beeld, vast te leggen, om later te navigeren naar de plek waar men eerder heeft gekeken of een tumor heeft verwijderd. Weefselherkenner

Chirurgen willen graag zeker weten of ze rondom de tumor voldoende maar niet te veel weefsel wegsnijden. Tumorweefsel heeft een hogere doorbloeding dan gezond weefsel. Dit is met het blote oog niet goed waar te nemen. De weefselherkenner maakt het mogelijk om verschil in doorbloeding zichtbaar te maken. Met de weefselherkenner kunnen tevens bloedvaten zichtbaar worden gemaakt voor het aanprikken van infusen of het nemen van bloedmonsters. Ook kunnen ontstekingshaarden worden gedetecteerd voor vroegtijdige diagnose van reumatische artritis. Er wordt gebruik gemaakt van een multispectrale lichtmeting.

pisch en geeft zodoende geen driedimensionale (3D) perceptie. Doordat de arts geen diepte kan zien, verlopen manipulatiehandelingen traag en ongemakkelijk. Het bedienen van de endoscoop is gescheiden van degene die opereert en doordat de starre endoscoop in één punt het lichaam binnenkomt, kan er niet om objecten heen gekeken worden. De parallaxendoscoop maakt het mogelijk een 3D-beeld weer te geven. Dit leidt tot een nauwkeurigere operatiebeweging omdat je beter diepte ziet. Manipulator (mechanische operatierobot)

Op dit moment is het endoscoopbeeld monosco-

Opereren door een kleine opening is lastig. De vaak weinig beweeglijke instrumenten moeten door kleine incisies naar binnen worden geschoven. Voor de chirurg is het instrument lastig te controleren omdat enerzijds de bewegingsvrijheid beperkt is en anderzijds de bewegingen gespiegeld worden doorgegeven. Bovendien staat de chirurg in ergonomisch ongunstige houdingen langdurig te werken, soms met lichamelijke klachten en uitval als gevolg. De manipulator biedt de voordelen van minimaal invasief opereren maar dan met een ergonomisch gunstige werkhouding voor de chirurg en bovendien voor een prijs van slechts een tiende van die van bestaande operatierobots.

Manipulator (mechanische operatierobot)

4D-echocatheter

Parallax endoscoop (3D-beeld tijdens operatie)

Het woord ‘pontes’ is latijn voor ‘bruggen’. Vanuit UMC’s opereren wij als bruggenbouwers tussen specialisten, onderzoekers en zorgverleners enerzijds en het bedrijfsleven en investeerders anderzijds. We brengen partijen bij elkaar die samen in staat zijn om de problemen van de werkvloer te vertalen in oplossingen. Door de gebruiker vroegtijdig te betrekken is de kans op een product dat ook echt op de werkvloer gebruikt kan worden groot. Zo creëren we succesvolle innovaties. Uiteindelijk altijd gericht op renderend resultaat. We kanaliseren vragen van zorgprofessionals die zijn gericht op verbetering en vooruitgang. Waardevolle medische kennis zetten we om in medische instrumenten die over de hele wereld beschikbaar komen. Zie ook www.pontesmedical.com. De organisaties die hierin met elkaar samenwerken zijn: UMC Utrecht, VU Medisch Centrum, St Antoniusziekenhuis, Dovideq Medical, Indes, PSTech, Demcon, DKMP, TNO en DEAM. Op 4 en 5 maart 2013 zal er op de beursvloer van de Nederlandse Vereniging voor Endoscopische Chirurgie meer te zien zijn van enkele van deze producten.

Dit project leidt tot nieuw instrumentarium waarmee de gynaecoloog tijdens een echoscopie in de baarmoeder naast diagnostiek, ook ingrepen kan uitvoeren (therapeutische echoscopie). In veel gevallen is daardoor een herhaalafspraak met de patiënt niet meer nodig, en wordt een pijnlijke behandeling in de OK voorkomen.

n FMT Gezondheidszorg

KORT NIEUWS

Winnaar Spider Award EPIC Anesthesia is de winnaar van de Spider Award 2012, de prijs voor het meest vernieuwende en doelmatige ict-project in de zorg. Het winnende project is een module voor het ziekenhuisinformatiesysteem EPIC die het preoperatieve proces vergaand verbetert. De module is een expertsysteem dat de anesthesioloog ondersteunt. Alle richtlijnen zijn erin verwerkt en dat maakt dat de specialist binnen tien seconden kan zien welke medicatie,

laboratoriumaanvragen en consulten voor de patiënt nodig zijn. Het systeem zorgt voor maatwerk en reduceert medicatiefouten tot een minimum. Bijkomend voordeel is dat het automatisch rapporten genereert en op die manier bijdraagt aan een reductie van de administratieve lasten. Het is ontwikkeld door een gebruiker, namelijk door anesthesioloog Martijn Mertens van het Spaarne Ziekenhuis. n

KNX Professionals Award 2012 Het KNX-project met iPad-gestuurde bediening in het tijdelijke operatiecomplex van het ziekenhuis in Geldrop is winnaar van de KNX Professionals Award 2012. Alpha-X Domotica creëerde in de operatiekamers een integrale gebouwautomatisering voor de bediening van

MRI gebouw bij Tergooi Ziekenhuis Bussman, specialist op het gebied van flexibele huisvesting voor de gezondheidszorg, gaat in opdracht van Tergooi ziekenhuizen in de vestiging Hilversum een semipermanente uitbreiding plaatsen ten behoeve van de afdeling radiologie. Onlangs heeft het ziekenhuis besloten de 15 jaar oude MRI-scanner te vervangen voor een nieuwe MRI van Siemens. De techniek, en daarmee het te verkrijgen beeldmateriaal is de laatste jaren enorm vooruitgegaan. Het gebruik van een MRI-scanner stelt echter bijzondere eisen aan de ruimte waarin deze geplaatst wordt. Het apparaat weegt ca. 6.000 kg en veroorzaakt een enorme magnetische straling. Dat zijn zaken waar bij de bouw al rekening mee moet worden gehouden. Ook installatietechnisch worden er bijzondere eisen gesteld. Het aanpassen van de huidige MRI ruimte bleek geen haalbare optie. Bussman heeft eerder een soortgelijk gebouw geplaatst bij het Delfzicht Ziekenhuis in Delfzijl. Deze uitbreiding wordt geplaatst in een van de 38

FMT gezondheidszorg

binnentuinen van het ziekenhuis en sluit aan op de bestaande afdeling radiologie.

verlichting en klimaat. Doordat het opererend personeel daarbij een visualisatie op de iPad gebruikt, kan iedereen ermee omgaan en gebeurt het bedienen bovendien op een hygiënische manier. De KNX-installatie in de tijdelijke OK-afdeling van het St Anna Ziekenhuis in Geldrop beslaat zes operatiekamers en bijbehorende ruimtes. De iPad is ingebouwd in de wanden van de OK’s met behulp van een speciaal daarvoor ontworpen inbouwplaat. Het is voor het eerst dat consumentenelektronica – in dit geval iPad’s – worden ingezet als essentieel bedienpaneel in een kritische bedrijfsomgeving als een operatiekamer.

ISO 9001 voor de zorg Kwaliteit staat hoog aangeschreven in het werk van elke zorgprofessional. Het is een logisch gevolg dat ook aan de bedrijfsvoering van de zorginstelling als geheel kwaliteitseisen worden gesteld. Ketenzorg, marktwerking en patiëntveiligheid zijn ontwikkelingen die een steeds zwaarder beroep doen op de wijze waarop de zorg is georganiseerd. Zorginstellingen beseffen steeds meer dat kwaliteitsverbetering van binnenuit moet komen en draagvlak in de organisatie vraagt. • Hoe kan een eigen visie worden ingebouwd in een kwaliteitssysteem? • Wie stelt de doelstellingen en hoe hoog ligt de lat?

• Hoe maak je kwaliteit transparant en leer je van je prestaties? NEN-EN 15224:2012, de nieuwe Europese norm voor kwaliteitsmanagement in de zorg op basis van ISO 9001 biedt handvatten om deze vragen vorm te geven. NEN-EN 15224 is van toepassing op de verschillende sectoren in de gezondheidszorg, zoals openbare gezondheidszorg, eerstelijnszorg, ziekenhuiszorg, geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptenzorg, ouderenzorg en thuiszorg.

Medisch tablet van 2D-barcodescanner Mio, onderdeel van MiTAC International, heeft de nieuwe MioCare tablet-productlijn geïntroduceerd op de Medica 2012. Deze serie is ontwikkeld in samenwerking met medische specialisten en zijn de eerste tablets binnen de gezondheidszorg die uitgerust zijn met een 2D-barcodescanner. Het is ’s werelds eerste medische tablet met een geïntegreerde 2D-barcodescanner voor het vastleggen, re-

Op de 98e editie van de RSNA heeft Siemens Healthcare het echografiesysteem Acuson Freestyle geïntroduceerd. Dit systeem heeft draadloze transducers en maakt echografie mogelijk zonder de beperking van kabels. Deze baanbrekende innovatie betekent veel bredere toepassingsmogelijkheden voor echografie, en daarmee ook voor meer patiëntvriendelijke onderzoeken. De Acuson Freestyle maakt de inzet mogelijk van geavanceerde echografische technologie in klinische toepassingen die een steriele omgeving vereisen. Denk aan interventieradiologie, anesthesiologie, critical care, een katheterisatiekamer of spoedeisende zorg. Draadloze transducers maken ook nieuwe toepassingen van echografie mogelijk, zoals het beeldgeleide toedienen

gistreren en traceren van gegevens. Voor grotere efficiëntie, betere resultaten of het elimineren van namaakgeneesmiddelen, worden 2D-barcodes op grote schaal gebruikt in de gezondheidszorg voor farmaceutische producten, patiëntidentificatie, traceren van specimen en het herkennen van chirurgische instrumenten. n

Nora flooring systems wint Architects’ Darling Award 2012 De rubber vloerbedekkingen van Nora flooring systems hebben de gouden Architects’ Darling Award 2012 gewonnen. In de categorie ‘elastische vloerbedekkingen’ riepen ca. 2.500 van de meest gerenommeerde architectenbureaus van Duitsland de producten van de rubber vloerbedekking specialist uit Weinheim uit tot hun favoriet. De Award werd uitgereikt door het communicatiebureau Heinze tijdens de ‘Celler Werktage’ een bijeenkomst van de bouwmaterialensector. Tevens is er in Amerika de gouden Nightingale Award gewonnen met de rubber vloerbedekking noraplan sentica van Nora flooring systems. De Award wordt vanaf 1990 uitge-

Draadloze echografiesysteem

reikt en is een van de meest gerenommeerde designprijzen van de gezondheidszorg in de VS. De uitreiking van de prijs vindt traditioneel plaats aan het begin van het ‘Healthcare Design Conference’. In de jury zitten architecten die gespecialiseerd zijn in de gezondheidszorg, binnenhuisarchitecten en gebouwmanagers van ziekenhuizen.

van zenuwblokkades. Ze verbeteren vasculaire toegang en maken echografisch geleide therapeutische interventies en biopsieën eenvoudiger. Voor de beeldacquisitie en –verwerking maakt het systeem gebruik van de geavanceerde synthetic-aperture beeldvormende technologie. Dit is een combinatie van harden software die speciaal is ontwikkeld voor draadloze overdracht van digitale beelddata met een zeer hoge resolutie en zeer hoge overdrachtssnelheden. Drie draadloze transducers zijn verkrijgbaar voor het systeem en kunnen worden ingezet voor toepassingen, zoals algemene of vasculaire beeldvorming en applicaties met hoge frequenties, zoals musculoskeletale en neurologische beeldvorming.

n FMT Gezondheidszorg

T R A I N I N G

Dementiesimulator brengt griezelig levensecht in beeld wat dementie is Wat gaat er om in het hoofd van iemand die aan dementie lijdt? Mantelzorgers kunnen zich hiervan doorgaans nauwelijks een voorstelling maken. Dit verhoogt hun ervaren werklast en is een belangrijke oorzaak van intramuralisering van ouderen met dementie. Een simulatieprogramma met daaropvolgende evaluatie en groepstraining moet hierin verandering brengen.

e stapt erin in de wetenschap dat het een simulatie betreft. En je komt eruit met de gedachte dat niets meer is wat het lijkt. De dementiesimulator – opgezet als een woning van iemand met dementie – werkt buitengewoon vervreemdend. Je weet niet met welke sleutel je de voordeur moet opendoen. Je verbaast je als je de boodschappen in de koelkast moet zetten, maar de koelkast niet kunt vinden en bovendien de verkeerde boodschappen blijkt te hebben gedaan. Je schrikt je

De woning van de dementerende.

wezenloos als de radio een enorme kakofonie aan herrie uitstort over de woonkamer en geen van de knopjes op het toestel hierin verandering brengt. En dan sta je ineens tegenover je dochter die de stekker uit het ding trekt en zich boos afvraagt waar die herrie voor nodig is. Ze begrijpt jou niet en jij snapt niets van haar boosheid en van haar onbegrip voor jouw belevingswereld. Ook al stap je als geestelijk en lichamelijk kern-

Door: Frank van Wijck fotografie: IJsfontein

gezonde volwassene in de dementiesimulator, na 25 minuten stap je er weer uit alsof de hele wereld om je heen veranderd is. Je begrijpt er niets meer van. En dat is precies wat de initiatiefnemers voor ogen stond. Zij weten hoe moeilijk het voor mensen – vooral jongeren – te begrijpen is wat het is om oud te zijn. Laat staan om dan ook nog te begrijpen wat het is om dementie te hebben en dus in een vervreemdende wereld terecht te komen. Precies die wereld stap je binnen als je de portacabin ingaat waarin de dementiesimulator is opgezet. Voor die wendbare vorm is opzettelijk gekozen, opdat iedereen die daar interesse in heeft de simulatie op locatie kan ondergaan. De beoogde doelgroepen zijn mantelzorgers, zorginstellingen en mbo- en hbo-instellingen voor zorg en welzijn. De kosten – tweehonderd euro per persoon – zijn beslist bescheiden als je bedenkt dat het totale programma meer omvat dan de simulatie alleen. Iedereen die deze ‘training’ meemaakt, krijgt vervolgens een nagesprek om op de opgedane ervaringen te reflecteren en een groepsgesprek om met elkaar te praten over de mogelijkheden om de zorg voor een dementerende te verbeteren en tegelijkertijd te voorkomen dat de mantelzorger overbelast raakt. Ze snappen het niet

Het idee voor de dementiesimulator is ontstaan naar aanleiding van een project waaraan onderzoeks- en adviesbureau Minase en zorgaanbieder 40

FMT Gezondheidszorg

Ondergaan van de dementie-simulatie.

De Wever meewerkten en waarin aan vormgevers werd gevraagd: ontwikkel producten voor mensen met dementie die hen in staat stellen langer thuis te blijven wonen. Jan Rietsema, senior consultant bij Minase, vertelt: ‘De opdracht leidde ook tot producten, maar die brachten niet wat we ervan hadden gehoopt. En toen een van degenen die ze moest beoordelen zei: “Ze snappen niet wat dementie is, ze zouden het zelf eens moeten meemaken”, ging er een lampje branden. We weten dat mantelzorgers – de mensen die in de eerste fase het meest met hun naaste met dementie te maken hebben – overbelast raken omdat ze niet begrijpen wat er gebeurt met hun naaste. En we weten ook dat dit de belangrijkste oorzaak is voor intramuralisering van dementerende ouderen. Dus dachten we: laten we iets ontwikkelen dat mantelzorgers in staat stelt hun familielid met dementie beter te begrijpen. Dat zal de empathie verhogen en de zorglast verminderen zodat die oudere langer in zijn vertrouwde woonomgeving kan blijven wonen.’ Virtual reality

Dan is er een idee, maar dan is er nog geen pro-

duct. En dat product realiseren bleek ook niet eenvoudig. Minase werkt doorgaans in opdacht, maar kon voor dit idee geen opdrachtgever vinden. Zowel het ministerie van VWS als zorgverzekeraars zeiden: laat eerst maar eens wat zien. ‘En juist daarvoor was ontwikkelgeld nodig’, vertelt Rietsema. ‘Omdat we de maatschappelijke relevantie van ons idee inzagen, besloten we niet langer af te wachten, maar zelf de financiering te regelen.’ Dit gebeurde middels een consortium met De Wever en met Tilburg University onder de naam Into D’mentia. Tijdens brainstormsessies over de ontwikkeling van een business case voor het idee was de eerste gedachte te gaan werken met acteurs. ‘Maar dat viel af omdat het kostbaar is’, vertelt Rietsema. ‘Dus gingen onze gedachten vervolgens uit naar de mogelijkheden van serious gaming. Daarmee word je als speler immers echt in een andere wereld getrokken. We weten dit van jongeren die oorlogsgames doen: ze hebben echt het idee dat ze aan het front vechten.’ Om de mogelijkheden te bespreken, werd IJsfontein in Amsterdam benaderd. Dit bureau heeft ervaring met de ontwikkeling van games, maar ook met serious ga-

ming. Het ontwerpt bijvoorbeeld programma’s die in musea spelend leren faciliteren. Tegelijkertijd werd contact gezocht met prof.dr Rose-Marie Dröes, hoogleraar psychosociale hulpverlening voor mensen met dementie aan het VUmc in Amsterdam. Met haar hulp werd de belevingswereld van mensen met dementie in beeld gebracht, als basis voor het scenario dat zich in de simulatie zou moeten afspelen. Vernuftige techniek

Wat er uiteindelijk is uitgekomen, is een interactieve omgeving met audio en video. Degene die de portacabin in stapt, ziet niet de computertechnologie die aan de achterzijde in het systeem is verwerkt, maar staat voor een voordeur die leidt naar een woonomgeving die er zeer reëel uitziet. ‘Wie de simulatie ondergaat, wordt door het verhaal heen geleid’, legt Rietsema uit. ‘Dit gebeurt met een schoudervestje waarin speakers zijn verwerkt. Daaruit komt de innerlijke stem van de oudere met dementie: een mannenstem voor mannelijke bezoekers en een vrouwelijke stem voor vrouwen. Die stem verwoordt je gedachten en vertelt je wat je moet doen. Hij zegt je bijvoorFMT Gezondheidszorg

T R A I N I N G

Keuken met simulatie-projectie op de wand.

beeld dat je de sleutels uit de tas moet pakken om de voordeur open te doen, dat je de boodschappen in de koelkast moet zetten of dat je de radio moet aanzetten. Hiernaast wordt gewerkt met een simulatie op de achterwand. Daar verschijnt de dochter van de oudere met dementie, die fungeert als mantelzorger. Zij reageert op wat je zegt en doet. De interactie met de mantelzorger maakt de desoriëntatie in tijd en ruimte van de persoon met dementie inzichtelijk voor degene die de simulatie ondergaat. En er is een interactieve tafel waaraan je gevraagd wordt te gaan zitten. Daarop wordt een geheugenlijstje gevisualiseerd met opdrachten die je moet uitvoeren en afvinken. Dit ondersteunt dat je het verhaal in de juiste volgorde doorloopt.’ De simulatie duurt 25 minuten. ‘Mensen ervaren dit niet als lang’, zegt Rietsema. ‘Er is voortgang in activiteit zodat het veel korter lijkt. En het is uiteraard een veilige omgeving, waarin niet wordt gefilmd en niemand meekijkt.’ Onderzoek

De initiatiefnemers willen de simulator niet al42

FMT Gezondheidszorg

leen inzetten om mantelzorgers, medewerkers van zorginstellingen en leerlingen te laten beleven wat het is om dementie te hebben, ze willen ook onderzoek doen. Rietsema legt uit: ‘Tilburg University en het VUmc gaan een effectevaluatie doen. Mensen die de simulatie tot nu toe doorlopen hebben, zeggen tot nieuw inzicht te komen en één bezoeker zei zelfs dat hij de opgedane indrukken een half jaar later nog zou kunnen oproepen. Dat is mooi, maar we willen natuurlijk verifieerbare gegevens over hoe mensen de simulatie ervaren en welke gevolgen dit heeft voor hun empathie in de relatie met hun naaste met dementie voor wie ze zorgen en hun stressbeleving van deze zorg. Deze evaluatie vindt in het kader van het onderzoek hiernaar plaats direct na de simulatie en twee maanden later. In het onderzoek worden 180 mantelzorgers en 180 zorgprofessionals geïncludeerd. Een controlegroep krijgt dezelfde vragenlijsten over empathie en stress en mag als beloning daarna ook de simulatie ondergaan.’ Over andere toepassingen voor de simulator wordt ook al nagedacht. ‘Hierbij valt te denken aan verdieping voor de verschillende stadia van

dementie’, zegt Rietsema. ‘Maar ook simulaties voor CVA, ADHD en autisme behoren tot de mogelijkheden. Concrete plannen hiervoor hebben we echter in dit stadium nog niet. Eerst willen we de dementiesimulator goed neerzetten. Vanuit het ministerie van VWS bestaan plannen voor een deltaplan dementie, logisch als je bedenkt dat dementie een van de belangrijkste kostenposten in de zorg is en het aantal mensen met dementie de komende decennia sterk zal stijgen. In combinatie met een goed systeem van casemanagement kan de simulator in dit deltaplan een duidelijke rol spelen.’ n

FMT Gezondheidszorg

V E I L I G H E I D

Implementatie veiligheidsmanagementsysteem in ziekenhuizen

Op weg naar 50% reductie vermijdbare schade Door: Leo van Namen

Op 15 november 2012 vond in Rotterdam het VMS-slotcongres plaats. Met dit slotcongres kwam er een einde aan het VMS-programma 2008 -2012. Behaalde resultaten werden geëvalueerd en afgezet tegen de oorspronkelijke doelstellingen. Dat de belangstellingstelling voor het veiligheidsmanagement inmiddels zeer groot is, bleek uit een uitverkocht congres met 700 deelnemers. Aanwezigen werd verzocht degenen die niet meer toegelaten konden worden op de hoogte te houden via Twitter. Het onderwerp VMS-veiligheid bleek ook een plaats verworven te hebben op het congres Topics in Intensive Care op 13 december 2012, waar een aantal lezingen werden gepresenteerd over de veiligheidsthema’s uit het VMS.

n 2007 committeerde brancheorganisaties uit de zorgsector zich aan het VMS-veiligheidsprogramma. Betrokken partijen waren de NVZ (Vereniging van Ziekenhuizen), NFU (Federatie van Universitair Medische Centra), OMS (Orde Medisch Specialisten) en V&VN (Verpleegkundigen en Verzorgenden). Doel van het VMS-programma was: • Vermijdbare sterfte daalt met vijftig procent; • de sector implementeert bewezen effectieve interventies op 10 thema’s; • alle ziekenhuizen certificeren zich op VMS.

FMT Gezondheidszorg

Politieke druk blijft

Resultaten in zicht

Op 26 november 2012 schrijft de minister van VWS een brief aan de Tweede Kamer (zie www.rijksoverheid.nl), waar ook het VMS-programma weer breed aan de orde komt. Aanleiding hiervoor was een uitzending van Zembla ‘vieze ziekenhuizen deel 2’. Refererend aan het dossieronderzoek voortgang VMS van EMGO/Nivel, dat ook in genoemde congressen aan de orde kwam, concludeert de minister dat substantiële vooruitgang is geboekt op de thema’s 3, 5 , 9 en 10, waarbij de implementatie op het thema medicatieveiligheid (4) nog achter blijft.

In 2013 zullen de uiteindelijke resultaten worden gerapporteerd, maar tijdens genoemde congressen werd eind 2012 hier al op gepreludeerd. Belangrijkste uitspraak, genoemd door meerdere inleiders, is dat reductie van het aantal doden door fouten zal worden aangetoond. Of hierbij de doelstelling van 50% gehaald zal worden, is nog onzeker, maar algemeen werd de mening gehoord dat er een goede start is gemaakt. Ziekenhuizen blijken in ruime mate met het VMS

Het VMS-programma loopt officieel op 1 januari 2013 af, waarbij de resterende activiteiten op 1 mei 2013 zullen zijn afgerond. De minister geeft aan dat de sector op de ingeslagen weg doorgaat en dat er ‘bestuurlijke hoofdlijnenakkoorden’ zijn afgesloten met ziekenhuizen, particuliere klinieken, verzekeraars en medisch specialisten, met een looptijd tot 2015.

De 10 thema’s zijn: Postoperatieve infecties; Sepsis; Bedreigde vitale functies; Medicatiefouten; De oudere patiënt; Myocardinfarct; Pijn; High risk medicatie; Verwisseling patiënten; Nierinsufficiëntie en contrastvloeistof.

aan de gang, met uitzondering van twee (niet met naam genoemde) instellingen die er nog niets aan hebben gedaan. Op de website van VWS staat aangegeven dat 90% van de instellingen voldoen aan een andere doelstelling, namelijk dat ze eind 2012 een gecertificeerd/geaccrediteerd VMS zullen hebben.

Veiligheidsbesef groeit langs de cultuurladder. Toezicht IGZ en NIAZ-accreditatie

Gedurende de looptijd van het VMS-project heeft de IGZ de voortgang in de instellingen gevolgd en daarover de minister op de hoogte gebracht. Recent rapporteert de IGZ daarover: “Accreditatie van veiligheidsmanagementsystemen in ziekenhuizen is haalbaar, van integraal risicomanagement is nog geen sprake”. Vanaf 2013 zal de IGZ de implementatie blijven volgen en ‘toezichtdruk’ uitoefenen. In de door NVZ en NFU gepresenteerde veiligheidsagenda 2012 – 2015 geven partijen aan het VMS door te zullen ontwikkelen en daarbij beogen dat de eisen worden opgenomen in de NIAZ accreditatie.

adv. 9 x 12,8 cm:advertentie 9 x 12,8 cm

12-01-2009

11:22

Pagina 1

Medisch elektrische scheiding met gezond verstand

Veldpartijen aan zet

Met bovenstaande kop sluit de minister haar brief af, waarbij partijen ‘dringend worden aangesproken’ zelf verantwoordelijkheid te nemen, net zoals we dat kennen van het Convenant Medische Technologie. Vermijdbare schade als gevolg van verkeerd gebruik of falen van medische apparatuur wordt in het VMS-programma niet als specifiek onderwerp benoemd. In de periode dat VMS werd geïmplementeerd liep ook een project waarbij NVZ, NFU, OMS het convenant medische technologie afsloten (zie FMT editie 5 2012). In het convenant maken partijen o.a. procedure afspraken om het veilig gebruik van medische technologie te bevorderen. Bij beide projecten wordt de ‘terugtredende overheid’ echter met stelligheid genoemd. Gezien de getoonde betrokkenheid bij zowel het VMS als het convenant lijken ziekenhuizen hun rol als ‘aan zet zijnde veldpartijen’ bewust te omarmen en hiermede grote vooruitgang te willen maken met de verbetering van de patiëntveiligheid in de komende jaren. n

Compacte energiezuinige trafo(verdelers) voor medisch elektrische scheiding in geclassificeerde ruimten volgens NEN1010-7/A3 en netwerkisolatoren voor scheiding van data-installaties volgens IEC60601-1

Informatie: info@geveke-besturingstechniek.nl

FMT Gezondheidszorg

N V T G

I N F O

NVTGINFO

NVTG-Secretariaat: L.W. Schouten, Baars 12, 1261 PE Blaricum T: 035 526 0329 F: 035 523 4169 M :06 532 66 110 E: secretaris@nvtg.nl I: www.nvtg.nl

Kring Oost haalt het poldermodel van stal

aast het werven van nieuwe leden, houdt kring Oost zich regelmatig bezig met het aan zich binden en behouden van leden. Tot nu toe beperkte die activiteiten zich alleen tot bestuursvergaderingen en de jaarlijkse ledenvergadering binnen de kring. Het bestuur heeft in de voorgaande jaren op deze manier met succes een ‘voor ieder wat wils’ programma weten samen te stellen. Uit individuele gespreken die kring Oost voert met instellingsleden die zelden of nooit op een bijeenkomst komen, blijkt dat deze leden de NVTG wel ‘een warm hart’ toedragen, maar zeer selectief zijn in het bezoeken van bijeenkomsten. Deels door het grote aanbod en deels door het geboden programma. Deze leden volgen het aanbod wel en sturen zelfs hun medewerkers naar specifieke bijeenkomsten.

kan dan open discussiëren hoe in hun ogen de meest optimale bijeenkomst eruit zou moeten zien. Met de groep bedrijfsleden en seniorleden wordt besproken hoe zij dit zien. Het bestuur heeft het voornemen een bedrijvencoördinator aan te stellen die de belangen van de bij Kring Oost aangesloten bedrijfsleden behartigt. Het doel is de kracht van de bedrijfsleden te bundelen en het voor instellingsleden en geïnteresseerden aantrekkelijk te maken de bijeenkomsten te bezoeken. Vanaf 2013 gaan we niet voor kwantiteit maar voor kwaliteit. Wordt vervolgd.

FMT Gezondheidszorg

. F. Michielen, adviseur, AT Osborne, Postbus 168, 3740 AD Baarn, 035-5434343, e-mail: fmi@atosborne.nl, kring Holland Noord . M.J.L.M. Smets, adviseur, AAG, Postbus 90161, 5200 MG Den Bosch, 073-6409777, e-mail: t.smets@aag.nl, kring Zuid Opzeggingen

G. Ligtenberg, voorzitter Kring Oost. Mutaties in het ledenbestand

Nieuwe leden Kring Oost biedt daarom de mogelijkheid aan geïnteresseerde niet-leden zich (via een lid) aan te melden voor een kringbijeenkomst. Ook onderhoud het bestuur contact met adspirant-bedrijfsleden die vaak al jaren, op de wachtlijst staan. Zij kunnen jaarlijks een kringbijeenkomst naar keuze bezoeken. Zodoende blijft de betrokkenheid en belangstelling geborgd. De opkomst varieert al jaren rond de 35%, met enkele uitschieters tot boven de 50%. Juist deze uitschieters hebben het bestuur aan het denken gezet: ‘hoe maak je dit goede percentage structureel? Het voornemen is om in een open afzonderlijke sessie te brainstormen met bedrijfsleden, instellingsleden en seniorleden. Elke ledengroep

. M. Hoenjet, account manager projects, BV “De Sphinx”Maastricht, Postbus 1019, 6201 BA Maastricht, 043-3511200, e-mail: miranda.hoenjet@sanitec.com, kring Zuid

. J.J.L. Heesen, manager techniek, Hagaziekenhuis, Leyweg 275,, 2535 CH Den Haag, 0702102660, e-mail: j.heesen@hagaziekenhuis.nl, kring Holland Zuid . F.C.M. Koelmans, projectmanager vastgoed, De Zorgcirkel, Persijnlaan 99, 1447 EG Purmerend, 0299-469500, e-mail: f.koelmans@zorgcirkel. com, kring Holland Noord . F. van den Ham, projectmanager onderhoud, Stichting Kwintes, Postbus 31, 3700 AA Zeist, 030-6956173, e-mail f.ham@kwintes.nl, kring Centrum

. E.M.I.M. Goossens, Den Dungen, kring WestBrabant/Zeeland; . Th. Hendriks, Broek in Waterland, kring Holland Noord; . M. Meijer, Den Bosch, kring West-Brabant/Zeeland; . A.E.M. van Noortwijk, Amerongen, kring Centrum; . J.J.L. Risseeuw, Middelburg, kring West-Brabant / Zeeland; . A.W. Roos, Dongen, kring West-Brabant/Zeeland; . L. de Ruijsscher, Rotterdam, kring Holland Zuid; . J.G. Suurhoff, Groningen, kring Noord.

M indray

Mindray: Wij maken de zorg Wij maken de zorg betaalbaar betaalbaar

M edical

Door: Mindray Medical Netherlands B.V.



Wij maken de zorg betaalbaar

indray werd in 1991 opgericht met als doel kwalitatief hoogwaardige, competitief geprijsde medische apparatuur te leveren die de gezondheidszorg toegankelijker en betaalbaarder maakt.

Voor meer informatie: www.mindray.com Mindray heeft een 3-tal divisies. Patiënten monitoren & Telefoon: Life Support 033-2544911 Producten, Medical Imaging (Ultrasound en Radiologie) en Lab apparatuur.

Totaaloplossing

Met deze 3 divisies is Mindray in staat om u een totaaloplossing aan te bieden. Of het nu gaat om het geheel inrichten van een OK, echo-onderzoek of het bewaken van patiënten op een verpleegafdeling, Mindray kan het u bieden. Bezoekt u ook eens onze website www.mindray.com voor een

totaal overzicht van de producten. Mindray heeft wereldwijd diverse kantoren, inclusief zes R&D centra. Klanten in Nederland kunnen terecht bij ons kantoor in Hoevelaken. Een customer service afdeling, een logistieke afdeling, aangevuld met een eigen technische service afdeling zorgen ervoor dat wij onze klanten volledig kunnen ondersteunen vanuit deze locatie.

Mindray Medical Netherlands B.V. Drs. W. van Royenstraat 8 3871 AN Hoevelaken Tel. 033 – 25 44 911 Fax. 033 - 25 37 621 www.mindray.com Verkoop: Peter Lafeber en Just de Bel



Bewakings monitoren



Anesthesie



OK lampen



OK tafels



Pendels



Ultrasound FMT Gezondheidszorg

M E D I S C H E

T E C H N I E K

Arts en ingenieur moeten op zoek naar evenwicht De zorg moet de techniek omarmen. De techniek kan ervoor zorgen dat er betere en veiliger zorg geboden wordt. Bovendien is de techniek mogelijk de sleutel om de zorg betaalbaar te houden. Toch is het verbazingwekkend om te zien hoe weinig begrip er binnen ziekenhuizen is voor al die techniek. Er zal dus een veel betere afstemming moeten komen tussen de arts en de ingenieur. In de ideale situatie vormen beiden een evenwichtig duo.

at is de mening van het bestuur van BMT (afdeling Biomedische Technologie), onderdeel van KIVI NIRIA (Koninklijk Instituut van Ingenieurs). De afdeling Biomedische Technologie binnen deze beroepsorganisatie werd zes jaar geleden opgericht en telt momenteel zo’n 400 leden. Biomedische technologie, en in het verlengde daarvan ICT, is breed en varieert van robotica, instrumentarium en apparatuur tot disposables. De biomedische technologie heeft in de afgelopen veertig jaar een ontwikkeling doorgemaakt van interessant toepassingsgebied tot zelfstandige discipline. Er vinden steeds meer zinvolle ontwikkelingen plaats tussen de technische, medische en biologische disciplines. Voorzitter Drost: “Juist die steeds maar verder ontwikkelende technologieën roepen veel vragen op, vooral bij het medisch personeel in het ziekenhuis”. “De techniek in de geneeskunde maakt enorme stappen vooruit. Het is voor artsen bijna niet meer mogelijk om dat alles vakinhoudelijk bij te houden zonder de hulp van een biomedisch ingenieur”, vult Hugo de Vries aan. En toch lijkt de positie van de medisch technische ingenieur maar langzaam te veranderen. “En dat heeft alles te maken met de structuur van het ziekenhuis”, zegt Veronica van Nederveen.” Het is verbijsterend om te zien hoe weinig sommige artsen begrijpen van techniek. Het heeft ook te maken met de onderlinge werkverhoudingen. Natuur48

FMT Gezondheidszorg

lijk werkt de ingenieur in opdracht van de chirurg en schept hij of zij de juiste voorwaarden, zodat deze chirurg zijn werk op het hoogste niveau kan doen, maar het zou veel efficiënter zijn als de BMT’er naast de arts werkt in plaats van ‘in opdracht van’”. KIVI NIRIA

Biomedische technologie (de internationale term is: “Biomedical Engineering”) zit fors in de lift. De twee bachelor-masteropleidingen BMT in Eindhoven en Twente en de masteropleidingen BMT in Delft en Groningen, geven het vakgebied een geweldige push. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa en al langer in de USA. Samen zorgen de opleidingen in Nederland voor een uitstroom van circa honderd BMT-ers per jaar. Om deze ingenieurs en de andere professionals in dit werkgebied een netwerk te bieden, is binnen KIVI NIRIA de afdeling Biomedische Technologie opgericht. Drost: ”KIVI NIRIA telt in totaal zo’n 23.000 leden en beschikt over een infrastructuur van ingenieursnetwerken in de vorm van afdelingen, regio’s en kringen. KIVI NIRIA helpt bij het opbouwen van een kennisnetwerk. Via deze overkoepelende netwerkorganisatie is het gemakkelijker om BMT vanuit een neutrale positie op de kaart te zetten bij de overheid. Door het organiseren van bijeenkomsten, studiedagen en excursies wordt bijgedragen aan de doelstelling ‘levenslang

Door: Gerrit Tenkink

leren’. Daarnaast speelt KIVI NIRIA een rol in het contact tussen de opleidingen en het werkveld. Vergeet niet dat de BMT’er veel breder inzetbaar is dan het eigen biomedische werkveld”. Dat biomedische technologie steeds meer aandacht krijgt, is duidelijk. De afdeling BMT heeft in drie achtereenvolgende jaren een politiek debat georganiseerd over een actueel onderwerp in de zorg. Niet voor niets besloot KIVI NIRIA vervolgens om ‘Zorg en Techniek’ te benoemen tot het jaarthema 2012. De afdeling BMT richt zich primair op ingenieurs en verwante beroepen in de biomedische dienstverlening, de gezondheidszorg, de biomedische industrie en onderwijs- en onderzoekinstellingen. Bachelor- en masterstudenten en promovendi in de biomedische technologie maken nadrukkelijk deel uit van de doelgroep, evenals degenen die een BMT-specialisatie volgen binnen een traditionele technische discipline. Oorspronkelijk waren de BMT’ers veelal in het onderwijs en de wetenschap te vinden, maar tegenwoordig heeft ook het bedrijfsleven en de zorg zelf deze beroepsgroep ontdekt. “En dat werd hoog tijd”, zegt Ward Cottaar. “De BMT’er is namelijk multidisciplinair. Moet de vraag van de arts of chirurg kunnen begrijpen en vertalen naar de techniek. Waar worstelt de arts mee en

voor welk probleem zoekt hij een oplossing? En ook: hoe staat de patiënt hierin?” Van Loon: ”Essentieel is natuurlijk dat de biomedisch technicus dan ook iets begrijpt van patiëntenzorg en van het menselijk lichaam. Die combinatie met de techniek maakt het juist zo interessant. Want naast de techniek zelf komt ook de lat van de internationale kwaliteitseisen steeds hoger te liggen. En deze ligt onderhand zo hoog dat het bijna onmogelijk is om er aan te voldoen zonder hulp van de expert.” Uitdaging

Het KIVI NIRIA jaarcongres op 11 oktober jongstleden stond in het teken van de zorg. Drost: ”Er waren meer dan 600 aanmeldingen, een groot succes waar we erg trots op zijn.” Hoewel de uitnodigingen naar alle ziekenhuizen waren verstuurd, waren de reacties vanuit de ziekenhuizen erg gering. “Techniek scoort te weinig”, zegt Van Loon. “En het toont maar weer eens aan hoe ver de techniek nog van de arts, specialist en ziekenhuisbestuur af staat. Ze vinden dat dat niet hun pakkie-an is”, vult Van Nederveen aan. “Dat is ook niet erg. Daar is die ingenieur voor.” Drost: ”We moeten de bereikte resultaten uitbouwen. Met de aanwezige medisch specialisten zijn vervolgafspraken gemaakt over toekomstige samenwerking. Dat gebeurt in samenwerking met het regio bestuur van KIVI NIRIA waar die specialist werkzaam is”. Edith Schippers, minister van Volkgezondheid, Welzijn en Sport, gaf tijdens de KIVI NIRIA-dag door middel van een videoboodschap het belang van samenwerking in de zorg aan. Volgens haar zijn innovaties nodig om de zorg beter en efficiënter te maken. ”En daar ligt voor ons de grote uitdaging”, zegt Cottaar. “Wij zijn er voor het verplegend personeel en de artsen. Bij ons ligt de uitdaging om de bediening van de apparatuur zo eenvoudig te maken, dat iedere ‘leek’ het begrijpt. Op die manier moeten wij in staat zijn om de zorg goedkoper en veiliger te maken en naar een hoger niveau te tillen”. Inhuren

Hoe groot de inbreng van de BMT’er is, verschilt per afdeling in het ziekenhuis. Zo zijn er afdelingen als bijvoorbeeld radiotherapie, waar de verhouding arts-technicus 1:1 is. Maar er zijn ook afdelingen waar op honderd man verplegend personeel slechts één technisch geschoold iemand werkt. “En dat verbaast mij”, zegt De Vries. “Ziekenhuizen gaan er iets te makkelijk van uit dat je

BMT-bestuur Het bestuur van de afdeling BMT is een gevarieerd gezelschap. Natasha Maurits is hoogleraar Klinische Neuro-engineering op de afdeling Neurologie van het UMC Groningen. Hugo de Vries is freelance HealthCare & Technology consultant en heeft jarenlang bij Philips gewerkt en daar veel ervaring in de gezondheidszorg opgedaan. Veronica van Nederveen is senior beleidsadviseur bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Jan-Paul van Loon is als Chief Technology Officer werkzaam bij Pulsecath. Ward Cottaar, hoogleraar aan de TU Eindhoven, is als directeur van de School of Medical Physics and Engineering Eindhoven verantwoordelijk voor het opleiden van BMT’ers en andere technici met een academische opleiding, die werken ín de gezondheidszorg. Evert Jan Klip is ruim 30 jaar werkzaam in de internationale medisch/farmaceutische industrie en momenteel directeur EU-vestiging biotechnologie bedrijf BCSI en eigenaar/directeur consultancy bureau. Voorzitter René Drost was tot voor kort verantwoordelijk voor de medische technologie in het AMC en is nu eigenaar en directeur van het adviesbureau Namco Healthcare Technology.

Vlnr. René Drost, Jan-Paul van Loon, Ward Cottaar, Veronica van Nederveen, Natasha Maurits en Hugo de Vries. Op de foto ontbreekt het zevende bestuurslid, Evert Jan Klip.

alle technische kennis van buiten de organisatie kunt inhuren. Maar dat is een foute redenatie. Je hebt ook goede technische mensen ter plekke nodig. “Toch ligt het voor de hand dat ziekenhuizen steeds meer hooggeschoolde technici inhuren in plaats van ze zelf op de pay roll te zetten. Immers, ook in de ziekenhuizen wordt de crisis gevoeld en zijn de almaar oplopende kosten een punt van zorg. Maurits: “Maar je moet wel investeren in je eigen mensen. Er zou met meer efficiëntie gewerkt kunnen worden in de ziekenhuizen, door kennis te verbeteren bij het eigen personeel”. Van Loon: “En als we op de goede manier investeren, kan dat deels de pijn verlichten. Het betekent dus wel dat er eerst geïnvesteerd moet worden, bijvoorbeeld in onderzoek en innovatie.”

Flipperkast

En die waardering voor de Biomedisch Ingenieur is waar BMT zich hard voor wil maken. Maar daarin lijkt nog een lange weg te gaan. Van Nederveen: “De industrie kan heel veel en er is onnoemelijk veel kennis voorhanden. Maar het probleem is dat de ziekenhuizen hier nog te weinig interesse in hebben. Ziekenhuizen hebben wel een cultuur om zichzelf te verbeteren, maar deze blijft op het vlak van techniek nog achter. Daarnaast zijn artsen ook doeners. Die krijgen een probleem voorgeschoteld en willen dat in korte tijd hebben opgelost en door naar de volgende patiënt. Zij denken minder over de lange termijn na bij hun dagelijkse werk. Een ingenieur is bij uitstek bezig met de middellange en lange termijn”. Cottaar vult aan: “Ziekenhuizen hebben FMT Gezondheidszorg

M E D I S C H E

T E C H N I E K

in ieder geval geen direct belang bij veranderingen, simpelweg omdat je daarmee alle bekende en vertrouwde structuren overhoop haalt. De steeds meer afgedwongen bezuinigingen en toch ook de wil om het echt wel beter te gaan doen zal ongetwijfeld zaken meer in beweging brengen. ”Van Nederveen: “Een ziekenhuis is nu soms net een flipperkast. De patiënt wordt er in afgeschoten en vliegt alle kanten op.“ Drost: “Wat in het enthousiasme voor de aandacht voor techniek soms vergeten wordt, is wat de patiënt er eigenlijk van vindt. Die fout maken we zelf ook wel eens. Maar de patiëntenzorg hoort natuurlijk centraal te staan in het overleg tussen arts en ingenieur.” Thuiszorg

Naast ziekenhuizen zal techniek ook in de thuiszorg de komende jaren ruimschoots zijn intrede doen, bijvoorbeeld in de vorm van domotica. Zo heeft de EU zich tot doel gesteld om in 2020 de EU-inwoners gemiddeld een jaar langer thuis te laten wonen. Van Loon: “Om die doelen te bereiken, is men ook hierbij voor een groot deel afhankelijk van de techniek. Immers, door de vergrijzende bevolking hebben we straks steeds minder

Coördinator medische technologie Een mogelijkheid om een beter evenwicht te vinden tussen techniek en zorg, is het aanstellen van een coördinator Medische Technologie. Deze coördinator kan vanuit de lijnpositie opereren met een uitvoerende verantwoordelijkheid voor de medische technologie, of vanuit een stafpositie werken met een verantwoordelijkheid voor het kwaliteitsproces. Deze coördinator houdt zich bijvoorbeeld bezig met het implementeren, bewaken en bijstellen van (kwaliteits)procedures, en het feitelijk organiseren van de medisch-technologische inbreng in de behandeling. Ook heeft het kwaliteitsproces inclusief de risicoanalyse aandacht nodig. Verder is het een taak om gevaarlijke en onoverzichtelijke situaties te herkennen en te voorkomen.

het persoonlijk contact speelt nog altijd een belangrijke rol. Het is nog onvoldoende bekend of dat contact via scherm bijvoorbeeld het gevoel van eenzaamheid kan voorkomen.” Toch is het volgens de bestuursleden zeker niet terecht om alleen naar het verplegend personeel en de artsen en specialisten te wijzen als het gaat om de strubbelingen bij de implementatie van techniek. De hand in eigen boezem steken hoort daar volgens Drost eveneens bij. “Ook de biomedisch ingenieurs hebben de plicht om hun kennis te delen. Dat gebeurt namelijk niet altijd. Het is voor ons een speerpunt om het belang daarvan naar onze leden toe aan te geven.“ Afsluitend: “het is een fascinerende tijd en er kan zo veel. We moeten alles op alles zetten om techniek en zorg beter bij elkaar te krijgen”.

handen aan het bed. Domotica maakt het voor een arts mogelijk om de cliënt via het beeldscherm te begeleiden.”Van Nederveen: “Al is het nog helemaal niet zeker of de arts en de patiënt domotica wel op zo’n grote schaal willen gebruiken. Technisch kan het natuurlijk allemaal, maar

Vastgoeddeskundige in de Zorg Deze opleiding traint voor de beroepsuitoefening van vastgoeddeskundige in de zorg. Na afloop bent u in staat om vanuit een breed financiëel inzicht een centrale rol te spelen in de processen van vastgoedbeheer.

CURSUSSEN, POST-HBO EN MAATWERKOPLEIDINGEN

www.han.nl/ec/be

FMT Gezondheidszorg

J O U L Z

Veel belangstelling voor informatiebijeenkomsten van Joulz

Onderhoud en beheer elektrische installaties steeds groter probleem voor ziekenhuizen en zorginstellingen Veel Nederlandse zorginstellingen zijn mogelijk onveilig door gebrekkig beheer en onderhoud van elektrische installaties. “Er kunnen zich schrijnende situaties voordoen, omdat vaak onduidelijk is wie er nu eigenlijk binnen de organisaties en instanties ‘elektrisch’ verantwoordelijk is”, aldus Mike Sterkenburg van Joulz. Dit kwam naar voren tijdens de druk bezochte landelijke informatiebijeenkomsten die Joulz, specialist in energie-infrastructuren, eind 2012 heeft gehouden. Doel: de sector informeren over het nut en de noodzaak van veilig beheer, onderhoud en energiemanagement.

et bestand aan huidige technici in dienst van de ziekenhuizen vergrijst snel en er is te weinig aanwas van gekwalificeerd technisch personeel. Directies in de medische sector maken zich hier steeds vaker zorgen over. Mike Sterkenburg: “Waar het nu om gaat, is de vertaalslag naar de dagelijkse praktijk. Vaak zijn medewerkers zich niet bewust van de gevaren van gebrekkig onderhoud en beheer. Veiligheid moet altijd op de eerste plaats staan. Dit om (ernstige) ongevallen nu, maar ook in de toekomst te voorkomen.”

Gevraagd naar de belangrijkste reden voor hun komst, geven directies van ziekenhuizen aan dat ze verwachten dat hun eigen kennis op het gebied van energiemanagement verloren gaat, waardoor technische en kostbare problemen kunnen ontstaan.

DOOR: JOULZ

ring en bedrijfszekerheid. Goed onderhoud zorgt bijvoorbeeld ook voor meer continuïteit van de bedrijfsvoering. Als de continuïteit en veiligheid zijn geborgd, kan bovendien ook worden begonnen met een duurzamer energiemanagement. Laten we ook niet vergeten dat het zorgen voor een veilige werkplek is vastgelegd in de arbowet en er duidelijke normen zijn als het gaat om het werken met elektrische laag- en hoogspanningsinstallaties. Werkgevers hebben dus een plicht om hun ‘elektrische’ zaakjes op orde te hebben en te zorgen dat er duidelijkheid is binnen hun organisatie over wie er nu eigenlijk verantwoordelijk is voor het beheer en onderhoud van de installaties. Of je het dan zelf regelt of eventueel uitbesteedt, is bijzaak. Als je het maar goed en veilig doet binnen en volgens de bestaande weten regelgeving.”

Kostenbesparing en bedrijfszekerheid

Mike Sterkenburg: “Het gaat niet alleen om het aantal risicovolle situaties te voorkomen en terug te dringen, maar ook om zaken als kostenbespa-

Gesprekken

Joulz is inmiddels door verschillende deelnemers aan de bijeenkomsten benaderd voor advies en ondersteuning vanuit de expertise op het gebied van installatieverantwoordelijkheid en energiemanagement. Via intake-gesprekken, quick scans, incompany-trainingen en instructies voor medewerkers, wordt hier gehoor aan gegeven. Over Joulz

Joulz is dé specialist in energie-infrastructuren en onderdeel van Eneco, met een compleet pakket van advies, engineering, aanleg en beheer van duurzame energie-infrastructuren. Joulz is met 2.500 medewerkers actief in heel Nederland, met vestigingen in Rotterdam, Delft, Utrecht, Alblasserdam, Haarlem, Dokkum en Weert. www.joulz.nl n

FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X Adviesbureau

Fleminglaan 10 2289 CP Rijswijk Postbus 1211 2280 CE Rijswijk T: +31 (0)88 - 374 0000 F: +31 (0)88 - 374 0010 E: contact@deerns.nl I: www.deerns.nl _______________________________

A. P. (Alex) de Block de Block Consultant Duizendblad 16 - 8607 EA Sneek T: +31 (0)6 417 480 88 F: +31 (0)8 471 990 78 E: alex@deblockconsultant.nl I: www.deblockconsultant.nl _______________________________

Goudsbloemvallei 31 5237 MH Den Bos Postbus 417- 5201 AK ‘s-Hertogenbosch T: (073) 641 13 00 / F: (073) 642 43 16 I: www.swebru.nl _______________________________

DWA installatie- en energieadvies Duitslandweg 4 2411 NT Bodegraven T: 088 – 163 53 00 E: dwa@dwa.nl I: www.dwa.nl

Valstar Simonis Veraartlaan 4 2288 GM Rijswijk T: 070 307 22 22 F: 070 307 22 07 E: rijswijk@valstar-simonis.nl I: www.valstar-simonis.nl _______________________________

VAN LOOY GROUP NV Noordersingel 19 B – 2140 Antwerpen T: +32 3 235 35 08 E: info@vanlooy.com I: www.vanlooy.com _______________________________

EGM adviseurs Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

Twynstra Gudde Postbus 907 3800 AX Amersfoort T: 033 4677777 F: 033 4677666 E: info@tg.nl I: www.twynstragudde.nl _______________________________

______________________________

Volantis B.V. Sint Jansweg 20c (Villa Flora) Postbus 470 5900 AL VENLO T: 077 - 351 55 51  F: 077 - 354 87 41  E: venlo@volantis.nl _______________________________

FMT Gezondheidszorg

OK Consultancy Nederland (OKCN) Postbus 2102 5202 CC ’s-Hertogenbosch T: (0)73 62 34 381 E: info@okcn.nl I: www.okcn.nl

airconditioning

architecten

Trane Airconditioning B.V. Postbus 58 3760 AB SOEST T: +31 35 6039 300 _______________________________

RS |Roeleveld-Sikkes Architects Alexanderstraat 1 2514 JL Den Haag T: +31 70 346 9508 F: +31 70 361 7442 E: office@roeleveld-sikkes.eu I: www.roeleveld-sikkes.eu _______________________________

Carrier Airconditioning Benelux BV  Rijndijk 141  2394 AG Hazerswoude-Rijndijk  T: +31 (0) 71 – 341 71 11   E: info@carrier.nl  I: www.carrier.nl/klimaatoplossingen

Artès architecten Hereplein 6 Postbus 949 9700 AX GRONINGEN T: 050-318 21 02 E: info@artes.nl I: www.artes.nl _______________________________

afbouw (droge)

Fermacell BV Loonse Waard 20 6606 KG Wijchen Postbus 398 6600 AJ Wijchen T: +31 (0)24 649 51 11 F: +31 (0)24 649 51 26 E: fermacell-nl@xella.com I: www.fermacell.nl

alarmering

New Bridges (Softamed Nederland B.V.) Calandstraat 44 3316 EA Dordrecht T: (078) 654 87 87 F:(078) 654 87 88

EGM architecten Wilgenbos 20 3311 JX Dordrecht T: +31(0)78 633 06 60 E: info@egm.nl I: www.egm.nl T: twitter@EGMarchitecten.nl _______________________________

de Jong Gortemaker Algra Las Palmas, Wilhelminakade 310 3072 AR Rotterdam Postbus 51113 3007 GC Rotterdam T: 0102973030 E: info@djga.nl I: www.djga.nl _______________________________

Alberts & Van Huut B.V. Keizersgracht 169 1016 DP Amsterdam T: +31 (0) 20 - 6220082 E: info@albertsenvanhuut.nl I: www.albertsenvanhuut.nl

BESCHERMINGSTRANSFORMATOREN

Geveke Besturingstechniek Barajasweg 60 1043 CP Amsterdam Postbus 820, 1000 AV Amsterdam T: 020-5829111 F: 020-5822496 E: info@geveke-besturingstechniek.nl

beveiliging

Ascom (Nederland) B.V. Postbus 40242 3504 AA Utrecht T:. (030) 240 91 03 / F: (030) 241 19 46 E: info@ascom.nl I: www.ascom.nl

communicatie

Mpluz Kerkhofstraat 21 5554 HG Valkenswaard T: 040 - 20 89 227 F: 040 - 20 89 245 E: Info@Mpluz.nl I: Mpluz.nl

Metaflex Doors Europe Postbus 300 7120 AH Aalten Nederland tel: +31 (0)543-477333 fax: +31 (0)543-477222 I: www.metaflex.nl _______________________________

Limburgia Utiliteitsdeuren B.V. Postbus 65, 5710 AB Someren Broekstraat 1, 5711 CT Someren T: 0493 441 410 F: 0493 441 429 E: info@limburgia.nl I: www.limburgia.nl

domotica

corRosiebescherming

Blygold Nederland B.V. Postbus 10, 3991 KA Houten, T: 030 634 43 10 F: 030 634 43 11

Berkvens B.V. Postbus 2 5710 AA - Someren T: 0493 49 91 11 F: 0493 49 62 95 E: info@berkvens.nl _______________________________

Van Dorp zorg en welzijn Koraalrood 161 2718 SB Zoetermeer 0900-9070707 I: www.vandorpzorgenwelzijn.nl

elektrotechniek

deuren BOUWMANAGEMENTBUREAU

InterBouwconsult bv. Duwboot 9 3991 CD Houten T: 030 6361009 E: info@interbc.nl I: www.interbouwconsult.nl

BRANDWEREND GLAS

VETROTECH SAINT-GOBAIN BENELUX Hulsenweg 21, 6031 SP Nederweert Postbus 15, 6000 AA Weert T: +31 (0)495-57 44 35 F: +31 (0)495-57 44 36 I: www.vetrotech.nl

Vestiging Doorwerth Record Automatische Deuren B.V. Cardanuslaan 30 Postbus 67, 6865 ZH Doorwerth T 026-3399777 F 026-3399770 info@record-automatischedeuren.nl www.record-automatischedeuren.nl Vestiging Oosterhout Record/Van Nelfen Deurtechniek Houtduifstraat 6 Postbus 565, 4900 AN Oosterhout T 0162-447720 F 0162-447730 _______________________________

Vari-Doors Schuifdeursystemen gedistribueerd door: Berkvens B.V. tel. +31 (0) 493 499 911 Limburgia B.V. tel. +31 (0) 493 441 410 _______________________________

KONE Deursystemen B.V. Accustraat 21, Veenendaal Postbus 94, 3900 AB Veenendaal T: 0318 - 53 23 33 F: 0318 - 53 23 39 E: deursystemen@kone.com I: www.kone.com/nl _______________________________

Bender Benelux BV Takkebijsters 54 4817 BL BREDA T: +31-76-5878713 F: +31-76-5878927 E: benderbenelux@benderbenelux.com I: http:/www.benderbenelux.com _______________________________

ITBB Toppers in techniek. It Dok 19 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl

energie

cleanrooms

Cleanroom Combination Group bv Postbus 87, 5570 AB Bergeijk T: 0497 - 55 65 65 E: info@cleanroomcg.nl I: www.cleanroomcg.com

Besam Nederland B.V., Postbus 8155, 6710 AD Ede T: 0318 - 69 89 69 E: info@besam.nl I: www.besam.nl _______________________________

Boon Edam Nederland B.V. Postbus 26, 1135 ZG Edam Ambachtstraat 4, 1135 GG Edam T: 0299 38 08 08 F: 0299 37 28 59 I: www.boonedam.nl _______________________________

E.ON Benelux Dr. Holtroplaan 2-28 5652 XR Eindhoven I: www.eon.nl/zakelijk

FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X facilitymanagement

Egemin Consulting NV Baarbeek 1 2070 Zwijndrecht T: +32 3 641 12 12 F: +32 3 641 13 13 E: info@egemin.be I: www.egemin.com

GEBOUWBEHEERSYSTEMEN

GROOTHANDEL

Technische Unie B.V. Bovenkerkerweg 10-12 1185 XE Amstelveen Postbus 900 1180 AX Amstelveen T: 020 - 545 03 45 F: 020 - 545 02 50 E: communicatie@technischeunie.com I: www.technischeunie.com

ICT

Detron Healthcare Solutions Postbus 313 4940 AH Raamsdonksveer T: 073 - 750 15 32 E: info.healthcare@detron.nl

ingenieursbureaus

Sauter Building Control Nederland BV Postbus 20613, 1001 NP Amsterdam T: 020 - 587 67 00 I: www.sauter-controls.com _______________________________

ITBB Toppers in techniek It Dok 19 8447 GL HEERENVEEN T: 0513-650088 E: info@itbb.nl I: www.itbb.nl

landschapsarchitecten

hang- en sluitwerk

ASSA ABLOY Nederland B.V. Postbus 40, 4940 AA Meerval 3 - 5 4941 SK Raamsdonksveer T: +31 (0)88 - 639 46 00 F: +31 (0)88 - 639 46 75 E: info@assaabloy.nl I: www.assaabloy.nl

klimaattechniek

Ingenieursbureau Wolter & Dros B.V. Rijksstraatweg 59 7231 AC Warnsveld T: 0575 - 58 15 00 F: 0575 - 52 91 22 I: www.wolterendros.nl _______________________________

huisvesting

MTD Landschapsarchitecten Postbus 5225 5201 GE ’s-Hertogenbosch T: 073-6125033 F: 073-6136665 E: vandenakker@mtdls.nl I: www.mtdls.nl

luchtbehandeling

Priva Zijlweg 3 2678 LC De Lier Postbus 18 2678 ZG De Lier T: +31 (0)174 522 600 F: +31 (0)174 522 700 E: contact.priva@priva.nl I: www.priva.nl _______________________________

Honeywell Building Solutions Lange Amerikaweg 55, 7332 BP Apeldoorn Postbus 243, 7300 AE Apeldoorn T: + 31 (0) 55 549 499 F: + 31 (0) 55 542 728 E: Info.hbs.nl@honeywell.com I: www.honeywell-buildingsolutions.nl

Wagenbouw B.V. Rivierdijk 2 3361 AP Sliedrecht Postbus 98 3360 AB Sliedrecht T: 0184 – 411 766 E: info@wagenbouw.nl I: www.wagenbouw.nl _______________________________

Grontmij Nederland B.V. De Holle Bilt 22 3732 HM De Bilt T: +31 30 220 79 11 E: info@grontmij.nl I: www.digitaaldossierzorgvastgoed.nl _______________________________

Bussman Verhuur B.V. JJzerwerf 1 6641 TK Beuningen T: +31 (0)24-6790102 F: +31 (0)24-6790101 E: info@bussman-verhuur.nl I: www.bussman.nl

FMT Gezondheidszorg

Royal HaskoningDHV George Hintzenweg 85 Postbus 8520 3009 AM Rotterdam www.royalhaskoningdhv.com

it & software

Ultimo Software Solutions bv Waterweg 3 8071 RR Nunspeet T: +31(0)341 – 423737 F: +31(0)341 – 421172 E: info@ultimo.net I: www.ultimo.net/nl

Altena Group Postbus 135, 5140 AC Waalwijk Keurweg 10, 5145 NX Waalwijk T: (+31) 0416 670 700   F: (+31) 0416 670 709  E: post@altena.com _______________________________

KLIMAATPLAFONDS

Interalu Nederland BV. Seeligsingel 7 4811 CN Breda T: 0031 – (0)76 513 99 97 F: 0031 – (0)76 514 19 79 E: : info@interalu.eu I : www.interalu.eu

HygroTemp B.V. Edvard Munchweg 25 1328 MA Almere T: +31(0)36 5383020 F: +31(0)36 5377551 E: info@hygrotemp.nl I: www.hygrotemp.nl

MEDISCHE APPARATUUR

Mindray Medical International Drs. W. van Royenstraat 8 3871 AN Hoevelaken The Netherlands Tel: 033-25 44 911 Fax: 033-25 34 280 Mobile: 06-12 333 467 _______________________________

Toshiba Medical Systems Nederland Postbus 119, 2700 AC Zoetermeer Zilverstraat 1, 2718 RP Zoetermeer T: 079- 368 99 99 F: 079-3689090 E: tmsnl@tmse.nl I: www.toshiba-medical.nl _______________________________

Stöpler Instrumenten & Apparaten B.V. Middenwetering 1, 3543 AR Utrecht Postbus 2445, 3500 GK Utrecht T: 030 264 49 11 F: 030 261 37 66 E: info@stopler.nl I: www.stopler.nl

MEDISCHE PERSLUCHT

MEDISCHE gassen

Linde Healthcare Benelux De keten 7 Postbus 325, 5600 AH Eindhoven T: +31 40 28 25 825 F: +31 40 28 16 875 I: www.linde-healthcare.nl

medische gassendistributie systemen

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl

MEDISCHE PRODUCTEN

B.Braun Medical B.V. Postbus 659, 5340 AR Oss Euterpehof 10, 5342 CW Oss T: +31 (0)412 67 24 11 F: +31 (0)412 67 24 90 E: info.bbmnl@bbraun.com I: www.bbraun.nl

Berko Kompressoren Havenweg 14 6603 AS Wijchen T: 024 - 641 11 11 F: 024 -642 15 72 E: info@berko-perslucht.nl I: www.berko.eu _______________________________

ontwikkelaar

BAM Utiliteitsbouw bv Contactweg 60 1014 BW Amsterdam T: (020) 410 84 10 F: (020) 410 84 11 E: noordwest@bamutiliteitsbouw.nl I: www.bamutiliteitsbouw.nl

Dräger Medical Netherlands B.V. Postbus 874 2700 AW Zoetermeer T: +31 793 464 800 F: +31 793 422 747 E: gms@draeger.com I: www.gasmanagementsystems.nl

oproepsystemen

OPLEIDINGEN

Hogeschool Rotterdam G.J. de Jonghweg 4-6 3015 GG Rotterdam T: 010 794 48 90 I: http://gezondheidszorgtechnologie.nl

Verkerk Groep Postbus 49 3330 AA Zwijndrecht T: 078 610 77 00 E: info@verkerk.com I: www.verkerkgroep.nl

PARKEERVOORZIENINGEN

OPERATIEKAMERS

Cleanroom Combination Group bv Postbus 87, 5570 AB Bergeijk T: 0497 - 55 65 65 E: info@cleanroomcg.nl I: www.cleanroomcg.com

Spark Nieuwstraat 4 2266 AD Leidschendam T: 070-3177005 E: info@spark-parkeren.nl I: www.spark-parkeren.nl

sanitair

_______________________________

mobiele operatiekamers

Vanguard Healthcare Rob van Liefland Benelux & Nordic E: rvanliefland@vanguardhs.com M: +31 6 54 78 58 76 W: www.vanguardhs.com

Interflow De Stek 15 1771 SP Wieringerwerf T. (0227) 60 28 44 F. (0227) 60 31 65 info@interflow.nl www.interflow.nl

Sanitair Consultancy Nederland Van Abcoudehof 73 3911 BM RHENEN T: 06 -204 241 51 veening.scn@veening.org

stralingswering

_______________________________

NETWERKINFRASTRUCTUREN Partner van Dräger BOGE KOMPRESSOREN B.V. Spaceshuttle 8B, 3824 ML Amersfoort T: +31 33 456 15 86 F: +31 33 453 01 36 E: benelux@boge.com I: http://www.boge.com/nl/

Forehand Netwerken Driemanssteeweg 174 3084 CB Rotterdam T: 010-240 41 21 / F: 010-240 41 20 E: info@forehand.nl I: www.forehand.nl

Vokes-Air BV Nijverheidsweg 15, 3401 MC IJsselstein Postbus 309, 3400 AH IJsselstein T : 088-8653427 - F : 088-8653400 E : infonl@vokesair.com www.vokesair.com _______________________________

INTEC shielding Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039 / F: 023 531 4821  E: intec@intos.nl I: www.intec.nl FMT Gezondheidszorg

B E D R I J V E N I N D E X telecare systemen

Tunstall Healthcare Oslo 28 2993 LD Barendrecht T :0180-696 696 F: 0180- 696 699 E: marketing@tunstall.nl I: www.tunstall.nl

verpleegoproep

Heijneman Medical BV Postbus 408 3400 AK IJsselstein T: 088 11 81 000 / F: 088 11 81 081 E: info@heijnemanmedical.nl I: www.heijnemanmedical.nl _______________________________

THERMOHARDENDE KUNSTSTOFFEN

Bolidt Kunststoftoepassing BV Nijverheidsweg 37 3341 LJ Hendrik Ido Ambacht T: 078 - 684 54 44 E: info@bolidt.nl / I: www.bolidt.nl

INTOS interieurmakers Waarderweg 44, 2031 BP Haarlem Postbus 141, 2000 AC Haarlem T: 023 531 9039  F: 023 531 4821 E: intos@intos.nl I: www.intos.nl

Vacuümpompen / vacuüminstallaties

TOEGANGSTECHNIEK

ADT Fire & Security Hoofdkantoor Vlierbaan 6-12 2908 LR Capelle aan den IJssel T: +31(0)88 - 260 28 99 F: +31(0)88 - 260 24 90 M: +31(0)6 – 525 35 302 E: dvzijl@tycoint.com I: www.adtfireandsecurity.nl

TOTAALINRICHTING

Rooms For Care bv Postbus 87 - 5570 AB Bergeijk De Waterlaat 2 – 5571 MZ Bergeijk T +31 (0)497 – 55 61 11 E info@rooms-for-care.nl I www.rooms-for-care.nl _______________________________

FMT Gezondheidszorg

verlichting

Nora flooring systems B.V. Belgiëstraat 14 5171 PN Kaatsheuvel T: 0416-286140 I: www.nora.com/nl

Vescom Nederland B.V. Sint Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne T: +31 493 350 767 F: +31 493 350 779 E: nederland@vescom.com I: www.vescom.nl

wasmachines Philips Nederland B.V. Divisie Lighting Postbus 90050 5600 PB Eindhoven T: Licht infoservice: +31 (0) 40 27 87 500 E: lichtmail@philips.com I: www.lighting.philips.nl _______________________________

Waldmann B.V. Lingewei 19 4004 LK Tiel T: +31-344-631019 F: +31-344-627856 I: www.waldmann.com

BWT Nederland B.V. Energieweg 9 2382 NA Zoeterwoude T +31 (0)88 750 90 00 F +31 (0)88 750 90 90 www.bwtnederland.nl _______________________________

vloeren

wandbekleding

Becker Druk- en Vacuümpompen B.V. Postbus 573, 8440 AN Heerenveen Eurolaan 11, 8466 SM Nijehaske T: 0513-651800 / F: 0513-651855 E: info@beckerdvp.nl I: www.beckerdvp.nl

waterbehandeling

Miele Professional Postbus 166, 4130 ED Vianen T: 034-73 78 884 F: 034-73 78 429 www.miele-professional.nl E: professional@miele.nl

Pure Water Group Korte Hei 3 4714 RD Sprundel T: 0165 348 252 F: 0165 348 254 I: www.purewatergroup.com

Kennisdebat Challenge Tomorrow Technische Universiteit Eindhoven 23 mei 2013

www.challengetomorrow.org

COLOFON

AGENDA

VTDV TD

JANUARI 2013

MAART

Studiedag NEN 3140 29 januari 2013, Siemens Nederland, Zoetermeer Inlichtingen: www.nvdo.nl

Elektro Vakbeurs 5 – 7 maart 2013, Evenementenhal, Venray Inlichtingen: www.evenementenhal.nl

Installatie Vakbeurs 29 – 31 januari 2013, Evenementenhal, Gorinchem Inlichtingen: www.evenementenhal.nl Klimaatvak 29 – 31 januari 2013, Evenementenhal, Gorinchem Inlichtingen: www.evenementenhal.nl

FEBRUARI Internationale Bouwbeurs 2013 4 - 9 februari 2013, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.bouwbeurs.nl Smart Lighting 2013 6 – 8 februari 2013, City of Arts & Sciences, Valencia, Spanje Inlichtingen: www.smartlighting.org Inspiratiemiddag over duurzame inzetbaarheid 2013 7 februari 2013, Doorn Inlichtingen: www.overdi.nl/congres

“Allemaal in de cloud, of iedereen op zijn eigen wolk” NVTG en VZI symposium 13 maart 2013, Jaarbeurs,Utrecht Inlichtingen: www.nvtg.nl, www.vzi.nl, www.zorg-en-ict.nl Zorg & ICT 2013 13 – 15 maart 2013, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.zorg-en-ict.nl ZorgTotaal 2013 13 – 15 maart 2013, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.zorgtotaal.nl Aqua Nederland Vakbeurs 19 – 21 maart 2013, Evenementenhal, Gorinchem Inlichtingen: www.evenementenhal.nl

APRIL

Installatie Vakbeurs 16 – 18 april 2013, Evenementenhal, Venray Inlichtingen: www.evenementenhal.nl NVTG Congres 2013 18 – 19 april 2013, Evoluon, Eindhoven Inlichtingen: www.nvtg.nl

FMT Gezondheidszorg wordt gemaakt met medewerking van o.a. NVTG, VTDV en KIVI NIRIA. FMT Gezondheidszorg verschijnt 10x per jaar.

JUNI

Uitgever: Cor van Litsenburg

Vakbeurs Gebouwbeheer 2013 5 – 7 juni 2013, Jaarbeurs, Utrecht Inlichtingen: www.vakbeursgebouwbeheer.nl 24e Jaarcongres & Vakbeurs VTDV 21 juni 2013, Kortrijk, België Inlichtingen: www.vtdv.be

SEPTEMBER NVTG Golf Event 20 september 2013, Inlichtingen: e-mail: wvangurp@home.nl

NVTG Redactieraad: Mw. B. (Barry) S. van der Graaf W. (Wim) van Gurp Ing L. (Leo) van Namen Ing. G. (Fred) T.J.M. Penders Ir. H. (Henk) C. Postema FMT komt tot stand met redactionele medewerking van: Ir. René Drost CEIM H. (Henk-Jan) Hoekjen Prof. dr. ir. J (Jos) Lichtenberg Dr. ir. M. (Masi) Mohammadi G. (Gabriël) van Neerven Drs. F (Floor) Scholten W. (Wilma) Schreiber G. (Gerrit) Tenkink F. (Frank) van Wijck W. (Wim) Wijdenes

Vormgeving: Peter Bouritius Advertenties: T +31 (0)513 68 48 08 E sales@fmtgezondheidszorg.nl Medische Technologie: Jacques Beelen T +31 (0)6 51108895

AT Osborne

Interflow 28

Besam Nederland BV

Inter Visual Systems

Bussman 19

Joulz 51

Catec BV

MedicomZes 10

Challenge Tomorrow

Metaflex Doors Europe

Mindray Medical

Cofely 27

OK Consultancy Nederland

Dräger 43

Olympus Nederland BV

Dunlee 59

Simed International

Geveke Besturingstechniek

Vanguard Healthcare Solutions

Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Vokes AIr

FMT gezondheidszorg

Eindredactie: Wim van Gurp

Fotografie: Jasper Scheffers, Peter Bouritius. e.a.

IFHE-Europe congres 10 -12 april 2013, Bern, Zwitserland Inlichtingen: www.eche2013.ch

Bezoekadres: Bogardeind 219 5664 EG Geldrop Volg FMT Gezondheidszorg via Twitter: twitter.com/fmtmagazine

ADVERTENTIE-INDEX

Cleanroom Combination Group

FMT Gezondheidszorg is een uitgave van: Van Litsenburg BV Eendenven 14 5646 JN Eindhoven T +31 (0)40 29 30 186 M: +31 (0)653 310657 E info@fmtgezondheidszorg.nl I www.fmtgezondheidszorg.nl

Druk: Scholma Druk ISSN 1873 - 8877 Abonnementen: Nederland: e 110,00 België e 117,50 Buiten Europese Unie: e 169,50 Losse nummers e 15,95 Een abonnement kan op elk gewenst moment ingaan. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij tenminste twee maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk wordt opgezegd. Disclaimer: Van Litsenburg BV heeft deze uitgave op de meest zorgvuldige wijze samengesteld. Van Litsenburg BV en haar auteurs kunnen echter op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de gegevens. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op de informatie in deze uitgave.

Quality imaging begins with Dunlee In conjunction with our parent company Philips Healthcare, Dunlee has over 165 years experience in the design, manufacture and assembly of X-ray tubes. This expertise coupled with our two world-class tube In conjunction with ourinparent company Healthcare, Dunlee factories located the United States andPhilips Germany, offer our customers the most extensive, and technologically advanced CT and Replacement has over 165 years experience in the design, manufacture and assembly Tube portfolio in the industry…all at a significant savings…and 100% of X-ray tubes. This expertise coupled with our two world-class tube satisfaction guarantee.

Quality imaging begins with Dunlee

factories located in the United States and Germany, offer our customers

Dunlee offers products Dunlee’s commitment to excellence continues with our focus on and solutions for allthe most extensive, and technologically advanced CT and Replacement customer service. Stocking locations strategically placed for same-day major brands of imaging Tube portfolio in the industry…all at a significant savings…and 100% worldwide delivery, and our on-line Tube Service Assistant providing equipment including: GE Philips Dunlee offers products and solutions for all Siemens Toshiba

major brands of imaging equipment including: GE Philips Siemens Toshiba

step-by-step installation and helpful service tips are but a few of the satisfaction guarantee. professional services we offer our customers to help them achieve

Dunlee’s commitment to excellence continues with our focus on success and avoid “downtime”. customer service. Stocking locations strategically placed for same-day worldwide delivery, and our on-line Tube Service Assistant providing step-by-step installation and helpful service tips are but a few of the professional services we offer our customers to help them achieve success and avoid “downtime”. A

i v i s i o n

o f

h i l i P s

e A l t h c A r e

Europe, Middle East and Africa Sales Office The Netherlands Tel: +31.40.27.62520 Fax: +31.40.27.62478 Mob: +31.6.11757153 Order desk: +31.40.27.62500 www.dunlee.com

Europe, Middle East and Africa Sales Office The Netherlands

Verder kijken dan de deur breed is Alle denkbare oplossingen De hermetisch sluitende schuifdeursystemen van Metaflex Doors voldoen aan de strengste en meest actuele normen. Bovendien leveren wij voor iedere situatie met zijn specifieke eisen een maatwerkoplossing. Door onze voeling met de markt en wat er in de wereld om ons heen gebeurt, zijn wij in staat onze opdracht足 gevers maximaal te ontzorgen. Met duurzame innovaties en een professioneel serviceapparaat. Wilt u ook een sluitend verhaal? Kijk op www.metaflex.nl of bel 0543 - 477 333.