mag ik je wat vragen? stine jensen | leo wentink Wat is je droom?
Waar schaam je je voor?
stine jensen | leo wentink
Gereedschap voor een goed gesprek Waar pieker je het meest over?
Waarin verschil jij van anderen?
40 kaarten en een boek Wanneer was je voor het laatst gelukkig?
ISBN 978-90-215-5297-2
nur 720
9 789021 552972 www.kosmosuitgevers.nl
Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
stine jensen | leo wentink
mag ik je wat vragen?
Deze conversatiekaarten brengen het gesprek op gang, of het nu gaat om boring birthdays, een intiem vriendengesprek, een double date of een familiediner. Het essay laat licht schijnen op de kunst van het gesprek.
mag ik je wat vragen?
stine jensen | leo wentink
Hoe voer je een gesprek? Hoe ga je de diepte in? Hoe leer je iemand echt kennen? Wat zijn wezenlijke vragen?
stine jensen | leo wentink
Eindelijk de kans om met echte, analoge vrienden eens helemaal de diepte in te gaan! We omringen ons met allerlei communicatiemiddelen – e-mail, sms, Twitter, Facebook – en zijn bereikbaarder dan ooit, maar nooit eerder spraken we zo langs elkaar heen. Via social media kwebbelen we en kletsen we heel wat af, maar komen we aan een werkelijk gesprek nog wel toe?
mag ik je wat vragen?
Terug naar het echte gesprek – dat uit meer dan 140 tekens bestaat
Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
DE KUNST VAN HET GESPREK
Een aantal jaar geleden nam ik mijn vriend mee naar Denemarken voor een kennismaking met de familie. Mijn oma ontving hem vriendelijk en stelde weinig vragen. Toen ook mijn vader niks aan hem vroeg, werd hij onzeker. Hij had zichzelf ingesteld op een uitvoerige kennismaking, inclusief een klein verhoor. Wilden mijn familieleden niet weten wat voor vlees ze in de kuip hadden? Vonden ze hem niet aardig? Ik vertelde dat deze gang van zaken normaal was ge足 weest. In Denemarken is het onbeleefd om iemand meteen de hemd van het lijf te vragen. 5
Opgelost, zou je zeggen, maar het voorval bleef ons beiden bij. We realiseerden ons dat we in andere gespreksculturen waren opgegroeid. Mijn eerste be zoek aan zijn familie – Antilliaanse roots – onder streepte dat: ik kreeg meteen een knuffel en een ‘welkom in de familie!’ en allerlei vragen over mij en mijn familie. Het verschil vonden we leuk, al kon het later wellicht ook problemen geven, bijvoorbeeld bij het opvoeden van kinderen. ‘Gewoon altijd alles vragen wat je wilt weten,’ zou zijn credo zijn. ‘Laat mensen in hun waarde en val ze niet te veel lastig’ het mijne. Van huis uit, een Deens gezin, heb ik dus meege kregen dat het onbeleefd is om (te) veel vragen aan een ander te stellen. Je dient iemand de ruimte te ge ven en zijn of haar privacy te respecteren. Ik herinner mij dat ik, toen ik jong was, de Hollanders vaak benijd de, omdat die beter toegerust leken voor het gesprek. Zij vroegen er altijd gewoon lekker op los, zonder enige terughoudendheid. Nou ja… ergens was ik ook trots op het Scandinavische standpunt, ik ervoer de befaamde Hollandse directheid namelijk soms ook als een ongewenste bemoeienis met en een com mentaar op mijn leven: ‘Zo wijffie, jij dacht: ik trek een 6
winterjas aan, terwijl het buiten dertig graden is?’ Natuurlijk zijn dit enigszins karikaturen van na tionaliteiten. Mijn beeld van de vraaglustige Hollan der werd onlangs bijvoorbeeld weer eens stevig gecorrigeerd, toen de journalist Frénk van der Linden bij het tv-programma De wereld draait door een pleidooi hield voor conversatielessen op school. Hij stelde dat alle kinderen in Nederland op school zouden moeten leren hoe (persoonlijke) gesprekken te voeren. Ze leren rekenen, taal en schrijven als basisvaardigheden voor het latere professionele leven. Maar ze weten niet hoe ze met anderen, bijvoorbeeld hun ouders, kunnen praten over zaken die er écht toe doen. Terwijl communicatie aan de basis staat van ons leven. Frénk had zelf graag conversatielessen op school gehad. Dan had hij wellicht beter om kunnen gaan met de scheiding van zijn ouders, en zijn ouders zelf hadden er wellicht ook baat bij gehad. Zij hebben elkaar na hun scheiding veertig jaar niet gesproken. Frénk probeerde zijn ouders jaren later weer met elkaar in gesprek te brengen en maakte daarover de docu mentaire Verbroken verbinding. Zelf is hij – de ironie van het lot – vragensteller van beroep geworden. 7
Ik vond het voorstel van Frénk sympathiek, en re aliseerde me dat ‘de Scandinaviër’, ‘de Antilliaan’ en ‘de Nederlander’ ook erg op elkaar leken: misschien is het voor de meeste mensen lastig om kwetsbare onderwerpen – je échte gevoelens, verlangens, idee ën en angsten – aan de orde te stellen in een ge sprek, om, in die zin, écht met elkaar te praten. Conversatie wordt meestal beschouwd als datgene wat mensen van dieren onderscheidt, namelijk als datgene wat de mens geciviliseerd maakt. Dieren communiceren met elkaar, bijvoorbeeld om elkaar te waarschuwen, te verleiden of te instrueren, maar ze converseren niet. Conversatie is een gesprek tussen twee of meer mensen waarbij oog- en lichaams contact mogelijk is. Je luistert naar elkaar, reageert op elkaar en wisselt zo ideeën en gevoelens uit. Een conversatie kost tijd en inspanning. Je kunt het niet ergens bij doen, als je het goed wilt doen en je kunt geen gesprek voeren in je eentje. Wie synoniemen voor ‘conversatie’ zoekt, treft ook wel ‘samenspraak’ aan. Een mooi woord om eens af te stoffen. Een conversatie is iets dat je samen doet. Social media hebben dus meestal niets met conversatie te 8
De kunst van te leven is thuis te zijn alsof men op reis is
Š foto pieke werner
Godfried Bomans
Waar voel je je echt thuis?
De echte ontdekkingsreis bestaat niet uit het zoeken naar nieuwe landschappen, maar in het hebben van nieuwe ogen
Š foto eddy bosland
Marcel Proust
Welke reis heeft je veranderd?
Zodra men zijn roes heeft uitgeslapen, komen triomfantelijk de zorgen weer terug
Š foto eddy bosland
Desiderius Erasmus
Waar maak je je zorgen over?
Š foto sahil karkhanis
Er zijn vormen van afkeer, die op verwantschap wijzen Godfried Bomans
Aan welke karaktereigenschap van anderen erger je je?
Ik heb het verleden opnieuw verzonnen om de schoonheid van de toekomst te zien
Š foto eddy bosland
Louis Aragon
Wat zou je liever anders hebben gedaan?