BARÇA
De geschiedenis van FC Barcelona
Guillem Balagué
NUR 480
Barça is wereldberoemd vanwege zijn legendarische spelers, sublieme voetbalfilosofie en vanwege de slogan més que un club: ‘meer dan een club’. FC Barcelona is een internationale club, waaraan ook vele Nederlanders, onder wie Johan Cruijff en Louis van Gaal, hun bijdrage hebben geleverd. Dit officiële Barcelona-boek beschrijft meer dan honderd jaar historie en is een eerbetoon aan een sportclub die wereldwijd fans heeft.
De geschiedenis van FC Barcelona
FC Barcelona – meer dan een club
BARÇA
Alle omslagfoto’s © Getty Images Voorzijde: (Andrés Iniesta) VI-Images; (Neymar) David Ramos ; (Lionel Messi) David Ramos; (Luis Suarez) VI-Images; (Gerard Piqué) Manuel Queimadelos Alonso. Achterzijde: (Camp Nou) David Ramos.
Guillem Balagué www.kosmosuitgevers.nl
www.kosmosuitgevers.nl
@Kosmosuitgevers
Oorspronkelijke titel: Barça – The Illustrated History of FC Barcelona Oorspronkelijke uitgever: Carlton Books Limited, Londen © 2014 Tekst en ontwerp omslag en binnenwerk: FC Barcelona and Carlton Books Limited © 2015 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Vertaling: Ingrid Buthod-Girard en Toos IJdema, www.inaksie.nl Zetwerk: PPMP Prepress, Wolvega ISBN 978 90 215 5978 0 NUR 480 Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.
Barca_NL_Prelims.indb 2
24-06-15 13:24
BARÇA DE GESCHIEDENIS VAN FC BARCELONA
Guillem Balagué
Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
Barca_NL_Prelims.indb 3
24-06-15 13:24
Barca_NL_Prelims.indb 4
24-06-15 13:24
INHOUD
INLEIDING...................................................................................................... 7 HOOFDSTUK 1: DE GEBOORTE VAN EEN LEGENDARISCHE CLUB. ..11 HOOFDSTUK 2 1920-1960: MEER DAN EEN CLUB....................................... 27 HOOFDSTUK 3: 1960-1988: MICHELS, CRUIJFF EN MARADONA. .... 45 HOOFDSTUK 4: 1988-1995: CRUIJFF TERUG ALS COACH...................... 75 HOOFDSTUK 5: 1996-2008: NA CRUIJFF, VOOR GUARDIOLA. ............ 111 HOOFDSTUK 6: 2008-2015: GUARDIOLA EN DE GLORIEJAREN.......149 ERELIJST. ...................................................................................................193 REGISTER...................................................................................................194 FOTOVERANTWOORDING.............................................................196
LINKS: Het Barcelona van 2010-2011 schreef geschiedenis. Het veranderde het voetbal toen we dachten dat alles al bedacht was. Het had de beste speler ter wereld, de beste middenvelders van de wereld, de ideale verdediging, de beste trainer. De ploeg behaalde dat seizoen drie hoofdprijzen: La Liga, de Champions League en de Supercopa de España.
Barca_NL_Prelims.indb 5
24-06-15 13:24
Barca_NL_Prelims.indb 6
24-06-15 13:24
INLEIDING
De Cant del Barça, het clublied van FC Barcelona, wordt voor elke thuiswedstrijd gespeeld. De opdracht voor de compositie werd gegeven in 1974 ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan; de muziek is van Manuel Valls, de tekst van Jaume Picas en Josep Maria Espinàs. De woorden van Cant del Barça vertolken waarom FC Barcelona ‘més que un club’ (‘meer dan een club’) is. Tot el camp / és un clam Het hele stadion juicht Indústria, Les Corts en Camp Nou waren alle getuigen van sportieve overwinningen, politieke verklaringen, culturele integratie, emotionele gebeurtenissen en boden een podium aan een aantal grote sterren uit de voetbalgeschiedenis. Som la gent blaugrana Wij zijn het blauwrode volk Een van de verklaringen van de herkomst van het blauw en rood van het tenue is een potlood dat op de tafel lag van sportschool Solé, waar FC Barcelona in 1899 werd opgericht. De suppor ters hebben altijd geweten dat hun club anders was. Daarom kan zelfs een zege hen er niet van weerhouden te fluiten en kritiek te geven als het spel hun niet bevalt. Ze omarmen grote sterren, maar zijn buitengewoon veeleisend – tegenover voorzitters, sterspelers en trainers. LINKS: Er zijn weinig spelers die zo goed het succes, de stijl en integriteit van FC Barcelona vertolken als Lionel Messi. De Argentijnse spits speelt de laatste jaren een sleutelrol in het ongeëvenaarde succes van de club.
Tant se val d’on venim / si del sud o del nord Het maakt niet uit waar we vandaan komen, of het nu het noorden of het zuiden is De oprichter, Gamper, was een Zwitser. Een paar van de eerste leden, spelers en voorzitters kwamen uit het buitenland. In de loop der tijd
kregen de supporters gezelschap van hen die naar Catalonië kwamen op zoek naar nieuwe kansen. De club zorgt voor integratie en weet met zijn spel en filosofie het volk te fascineren. Ara, estem d’acord, estem d’acord / una bandera ens agermana Iedereen is het erover eens, roerend eens, een vlag verbroedert ons Afkomst is niet van belang als je een ideaal hebt, een geschiedenis en kleuren die overal ter wereld worden herkend. Barça’s vlag staat niet alleen voor voetbal, maar ook voor belangrijke waarden. Blaugrana al vent / un crit valent Blauwrood in de wind, een moedige schreeuw Vooral in zware tijden: oorlog, dictatuur, onder drukking en onrechtvaardige vonnissen, verliezen, nederlagen… bij een club die, let wel, altijd van zijn leden is gebleven. Tenim un nom, el sap tothom / ¡Barça, Barça, Baaaarça! Wij hebben een naam die iedereen kent ‘Barça, Barça, Baaaarça!’ We weten niet waar de afkorting ‘Barça’ vandaan komt. Ze verscheen voor het eerst in geschreven vorm op 30 november 1922 in het weekblad Xut! Naar verluidt was het een kreet om het team op het veld van Les Corts aan te moedigen. Nadat het woord onder Franco verboden was geweest, maakte het in 1955 zijn comeback met de opkomst van een Catalaans tijdschrift met dezelfde naam. In de jaren zestig en zeventig werd het woord ‘Barça’ steeds bekender en nu staat het synoniem voor FC Barcelona.
INLEIDING
Barca_NL_Prelims.indb 7
7
24-06-15 13:24
BOVEN: Je moet wel onder de indruk zijn van Camp Nou; voelen dat er iets bijzonders staat te gebeuren. Het is een pelgrimsoord voor zoveel mensen overal ter wereld.
8
Jugadors, seguidors / tots units fem força Spelers, supporters, samen zijn we sterk Dit was het motto van 2010-2011. Bekende spelers van de club waren onder meer: Luis Suárez, Ramallets, Samitier, Zamora, Basora, César Rodríguez, Kocsis, Kubala, Moreno en Manchón, Sadurní; Rexach, Cruijff, Neeskens, el Cholo Sotil, Asensi; Maradona, Schuster, Lineker, Koeman, Laudrup en Guardiola; Migueli, Alexanko, Zubizarreta, Amor, Begiristain, Simonsen, Quini; Stoichkov, Romário, Rivaldo en Ronaldo; Luis Enrique, Bakero, Lobo Carrasco; Ronaldinho, Deco, Eto’o, Rafa Márquez; Abidal en Alves. Negen spelers wonnen het WK: Valdés, Villa, Puyol, Xavi, Iniesta, Piqué, Pedro, Fábregas en Busquets. En Messi uiteraard. Sommige spelers kwamen uit de eigen opleiding, andere van andere clubs, uit
andere landen en werelddelen, net als hun supporters. Zo maakte de supportersvereniging Barça Polska een spandoek van 2000 m2 met de bekende slogan en de gezichten van Guardiola, Messi, Puyol en Cruijff. Som molts anys plens d’afanys Jarenlang hard werken Dat was nodig om te groeien, een van de allerbeste clubs ter wereld te worden en te blijven, een unieke stijl te vinden, authenticiteit te tonen, een nieuw model neer te zetten, iets zo essentieels als de veelgeprezen voetbalschool La Masía te creëren. Daarnaast heeft Barça altijd getracht zowel lokaal als universeel te zijn, politiek en apolitiek, en seny (gezond verstand zoals de Catalaanse voorouders hadden) en rauxa (impuls) te laten zien.
INLEIDING
Barca_NL_Prelims.indb 8
24-06-15 13:24
Són molts gols que hem cridat We hebben gejuicht voor heel veel goals Spannende, op het randje, spectaculaire, eenmalige, befaamde, onmogelijke, verrukkelijke goals. Doelpunten van César en Kubala, Paulino Alcántara, de zweefduik van Evaristo, Ronaldo tegen Comostela, treffers van Cruijff, Romário, Ronaldinho, het schot dat Puyol tegenhield met zijn borst; 5-0 en 6-2 in het Bernabéu-stadion; Bakero tegen Kaiserslautern, Koeman op Wembley, Eto’o en Belletti in Parijs, Eto’o en Messi in Rome, Iniesta tegen Chelsea, Pedro, Messi en Villa nogmaals in Wembley, Messi tegen Getafe en zijn vier goals tegen Arsenal…
I s’ha demostrat / que mai ningú no ens podrà tòrcer En we hebben laten zien dat niemand ons ooit kan breken Tegenstanders, valse beschuldigingen, woedende kritieken, aanvallen, misverstanden, vreemde voorvallen achter de schermen: Barça heeft aan vallen te verduren gehad van politici, regeringen, de media, rivaliserende teams, coaches en handhaaft zich onverminderd trots tussen de besten ter wereld. Blauwrode vlaggen in de wind, een moedige schreeuw de naam van een club die de hele wereld kent: Barça, Barça, Baaaarça Dit is het verhaal.
INLEIDING
Barca_NL_Prelims.indb 9
9
24-06-15 13:24
Barca_NL_Prelims.indb 76
24-06-15 13:24
4. 1988–1995: CRUIJFF TERUG ALS COACH
VORIGE BLADZIJDEN: Ronald Koeman gaat voorop bij de vreugde-uitbarsting na zijn goal uit een vrije trap in de verlenging van de Europacupfinale in 1992. De zege op Sampdoria luidde een nieuwe succesperiode in voor FC Barcelona. LINKS: De komst van Johan Cruijff als coach veranderde de geschiedenis van Barcelona. Hij leerde ze niet alleen een stijl en hoe ze het spel moesten bekijken, maar maakte ook een einde aan het slachtoffergevoel dat de club belette zijn eigen potentieel te zien. Deze foto is van de Europacup IIfinale die Barcelona met 2-0 won van Sampdoria op 10 mei 1989.
‘Ik ken de club en ik wil niet dat de geschiedenis zich herhaalt. Willen we iets veranderen, dan moet de geschiedenis veranderen.’ Zo kwam Cruijff in 1988, om orde op zaken te stellen. Al een aantal jaren bleven de sportieve prestaties van Barcelona onder het niveau van een club van zijn statuur en het seizoen 1987-1988 was een van de slechtste. Aartsrivaal Real Madrid had net de derde landstitel op rij gewonnen met attractief voetbal van voornamelijk spelers uit de eigen opleiding. Het Madrileense team bestond uit een generatie die we kennen als la quinta del buitre (‘de vijf van de gier’), inhakend op de naam van een van de spelers, Emilio Butragueño (buitre betekent ‘gier’). Bij de club in Barcelona, die zijn gebrek aan prijzen toeschreef aan pech en arbitrale dwalingen, kwamen de spelers in opstand tegen het financiële beleid van het bestuur. Cruijff kende FC Barcelona uiteraard uit zijn tijd als speler, maar de club bevond zich in een benarde situatie toen hij kwam als coach. Het bestuur wist echter dat hij zich niet gemakkelijk van zijn stuk zou laten brengen en niet snel tevreden zou zijn. Het duurde niet lang voor het sterke, energieke karakter van El Flaco [‘de magere’, vert.] zich deed gelden. Om bemoeienis te voorkomen en zijn gezag te laten gelden, eiste hij de totale controle over de ploeg en hield direct grote schoonmaak. Minder dan de helft van de spelers, slechts 12 van de 26, overleefden de sanering. ‘Die leden van het team die het verdienen om de azulgrana-kleuren te dragen, blijven bij de club. Alle spelers in mijn ploeg moeten de voorzitter respecteren. Als ze hem niet mogen, kunnen ze gaan.’ En zo maakte Cruijff duidelijk hoe hij dacht over de protesten van de spelers die zomer. Ook nieuwkomers liet hij weten wat hij wilde. Zijn uitdaging voor dat jaar was de supporters terug te halen naar Camp Nou, dat toen op wedstrijddagen te veel lege plaatsen had.
De supporters waren ontevreden en jouwden tijdens de presentatie van het team op 22 juli aanvoerder José Ramón Alexanco uit. Cruijff besloot toen het woord te nemen om duidelijk te maken dat ze vooruit moesten kijken. ‘Ik vond het prettig dat jullie de voorzitter applaus gaven, maar niet dat jullie het de aanvoerder moeilijk maken die ik zelf gekozen heb. Willen we een goed seizoen en niet zo’n slecht als het vorige, dan hebben we de steun van het publiek nodig en niet dit soort dingen,’ benadrukte hij. Velen vonden dat Cruijff als coach tekeerging als een olifant in een porseleinkast, maar er waren fundamentele veranderingen nodig bij de club, die vlak voor zijn honderdjarig bestaan stond en El Flaco moest die aanbrengen. Voor hem was de uitdaging nog veel groter dan het vullen van Camp Nou. Hij moest een herkenbare speelstijl, een voetbalschool creëren, een doel dat hij veel belangrijker vond dan meteen titels pakken. Het zou niet gemakkelijk zijn en al snel werd er geklaagd dat de nieuweling de club zijn beroemde 3-4-3-opstelling oplegde, zelfs aan de jeugdteams. Maar Cruijff was heel duidelijk. Alle teams van de club moesten dezelfde speelwijze volgen; ze moesten zo gewend raken aan de opstelling dat die deel ging uitmaken van hun DNA, zodat spelers die naar het eerste elftal doorbraken meteen in de ploeg zouden passen. Zijn oud-ploeggenoot Carles Rexach stond hem vanaf het begin bij. De totale herstructurering van de technische set-up, zoals Cruijff die had bedacht, zou Barça jaarlijks 200 miljoen peseta kosten (1 miljoen euro). Hij was in die tijd de bestbetaalde coach in Europa en hij kwam om te doen wat hij het liefst deed: beslissingen nemen, zoals hij zelf diverse malen bevestigde. Maar hij was er ook om de slachtofferrol te doorbreken die in de jaren ervoor in de Barça-psyche geslopen leek te zijn, en om een team op te bouwen dat zich
HOOFDSTUK 4
Barca_NL_Prelims.indb 77
77
24-06-15 13:24
‘Ik ken de club en ik wil niet dat de geschiedenis zich herhaalt. Willen we iets veranderen, dan moet de geschiedenis veranderen.’ Johan Cruijff
herkenbaar op het veld zou manifesteren en een voorbeeld zou worden. En het lukte hem. Niet meteen, maar het lukte hem. De periode dat hij vastberaden, krachtdadig en vol creativiteit aan de ploeg werkte, immuun voor kritiek en slechte resultaten, was minder harmonieus dan ze achteraf lijkt. Cruijff was een moeilijk mens en in het begin geloofde niet iedereen in hem; hij had ruzie met bestuursleden, coaches van jeugdteams, spelers, journalisten en met de voorzitter zelf. Zijn nieuwe speelwijze maakte hem impopulair, maar daar lag misschien juist zijn grootsheid: hij zette de club die hem in dienst had genomen op de eerste plaats om uit de impasse te komen, ongeacht hoe anderen over hem dachten. Niet alleen bracht hij orde in het team, hij wilde ook de principes van het ‘totaalvoetbal’ van Rinus Michels toepassen door het team met zijn eigen speelstijl te doordringen: trek het veld open, vraag alle spelers te durven en op de man te spelen, om te laten zien dat dit een avontuurlijk, aanvallend team is. Hij plantte en koesterde dit zaadje dat sindsdien, in goede en slechte tijden, is uitgegroeid tot een kenmerk van FC Barcelona. 1988-1989: CRUIJFFISMO Tot de belangrijkste spelers die de eerste sanering overleefden, behoorden keeper Andoni Zubizarreta, de eeuwige Migueli, Alexanco, Julio Alberto, Francisco Carrasco, Gary Lineker, Robert Fernández en Urbano Ortega. Cruijff vulde het team aan met een paar spelers uit het jeugdteam, die later onmisbaar zouden worden, onder wie Guillermo Amor en Luis Milla en de volgende aankopen: José Bakero, Txiki Begiristain, Andoni Goikoetxea, Julio Salinas en Eusebio Sacristán. Het seizoen begon met tegenslagen in de vorm van blessures van Bakero en Migueli, maar voor de pers en de supporters leed het geen twijfel dat er iets in het spel van het team was veranderd: de
78
ploeg had zijn historische minderwaardigheids complex en luiheid afgeschud. Bij elk duel kreeg Cruijff de culés enthousiast. Het aanvallende spel van Barça leverde tachtig doelpunten op, iets wat sinds 1962 niet meer was gebeurd, en het was het team met de sterkste verdediging van de competitie, een eer die het deelde met Valencia. In die eerste weken waren zelfs de spelers er niet van overtuigd dat alles goed zou komen. Er was te veel ruimte op het veld om met maar drie spelers te verdedigen en ze begrepen de veranderingen niet die de Nederlander oplegde, die centrumspitsen als Julio Salinas en Lineker naar buiten stuurde. Cruijff wilde de nadruk op snel balcontact, balcontrole en meteen doorpassen, veel tempo, iets waarop zeer intensief werd getraind met de beroemde rondo (een oefening met één of twee man in het midden en de anderen eromheen die elkaar de bal toespelen, in Spanje ook bekend als toros). De bal werd de focus en verdiende alle aandacht. Individuele spelers bestonden niet meer, de bal was de ster en het team was een groot, ondersteunend mechanisme dat moest draaien als een geoliede machine. Nu wordt die stijl geroemd, toegepast en gekopieerd maar toen begreep niet iedereen hem, laat staan dat men erin geloofde. Het waren twee moeilijke jaren, waarin Cruijffs job meer dan eens aan een zijden draadje hing. In september, vlak na zijn aantreden, kwam Cruijff voor het eerst onder druk te staan. Zijn ploeg verloor met 2-0 van Real Madrid in het eerste duel om de Supercopa, na drie zeges en een gelijkspel in de competitie op rij. Cruijff bleef bij zijn 3-4-3-opstelling, waar zijn spelers langzaam aan begonnen te wennen en alles liep gesmeerd tot de eerste treffer van Real. Barça ging kapot, kon geen twee passes achter elkaar geven en verloor het toernooi ondanks een 2-1-zege in de return. Het team verloor, maar zijn spel maakte wel indruk.
HOOFDSTUK 4
Barca_NL_Prelims.indb 78
24-06-15 13:24
136
HOOFDSTUK 5
Barca_NL_Prelims.indb 136
24-06-15 13:24
6. 2008-2015: GUARDIOLA EN DE GLORIEJAREN
VORIGE BLADZIJDEN: Pedro houdt de beker van de Champions League van 2011 omhoog terwijl supporters en ploeggenoten toekijken. De finale tegen Manchester United werd op Wembley gespeeld. LINKS: Pep Guardiola’s officiële presentatie als coach van Barcelona vond plaats op 16 augustus 2008 tijdens de 43e Joan Gamper Trofee, voor een vriendschappelijk duel tegen Boca Juniors.
De enige coachervaring van Pep Guardiola was die bij FC Barcelona B. In 2007 vroeg de technisch directeur van Barcelona, Txiki Begiristain, hem als coördinator jeugdteams, maar Guardiola sloeg dit aanbod af en zei dat hij coach wilde worden. In het eerste team was echter geen plaats voor hem waarop hij, tot grote verbazing van Begiristain, vroeg of hij Barça B mocht coachen. Hij nam de leiding over de derdedivisionist en bereikte in één jaar een wonder door kampioen te worden en te promoveren naar Segunda B. Dat waren zijn geloofsbrieven. Al tijdens het seizoen 2007-2008, terwijl de druk op Rijkaard toenam, zeiden sommigen, onder wie Johan Cruijff, dat de vroegere centrale midden velder de nieuwe coach moest worden. Anderen vonden dat slechts één man orde in de chaos kon scheppen: José Mourinho. Hoewel diens aan stelling de speelwijze minder speciaal zou maken, deed dat er voor hen niet toe, zolang de ban van het team maar werd doorbroken. Begiristain en Marc Ingla, de toen met voetbal zaken belaste vicevoorzitter, vonden dat je zo’n cruciale beslissing moest nemen zoals bazen in grote bedrijven hun belangrijkste medewerkers kiezen: maak eerst een profielschets van de ideale kandidaat en houd dan diverse gesprekken om de persoon te vinden die het best past. Barça zocht onder meer: een coach die de speelstijl van Rijkaard doorzette (die hij weer van Cruijff had geërfd), die de ploeg actief kon aansturen en die elke tegenstander respecteerde. Van een lange lijst resteerden slechts drie namen: Ernesto Valverde, José Mourinho en Guardiola. Maar de enige die echt aan de voorwaarden van de club voldeed, was de laatste, een voormalig speler en Catalaan (hij was geboren in Santpedor). De clubkleuren zaten hem in het bloed en hij was zich zeer bewust van de waarden, het belang en de historie van die club.
Sommige bestuursleden hadden liever Mourinho, omdat ze in hem de potentie zagen het merk Barça in waarde te laten stijgen. Zelfs Begiristain en Ingla waren onder de indruk in hun eerste persoonlijke onderhoud met de Portugese coach. Ze twijfelden alleen aan Mourinho’s gezicht naar buiten en zijn manier om met de pers om te gaan. Bovendien vond Begiristain de onervarenheid van Guardiola geen probleem. Hij had de vooruitgang van het B-team onder Guardiola nauwlettend in de gaten gehouden en gezien hoe de coach specifieke strategieën en technieken toepaste, evenals wisselende opstellingen waarbij hij soms teruggreep op de 3-4-3, iets wat ze sinds Cruijff en Van Gaal niet meer hadden gezien. Hij was ervan overtuigd dat de ex-speler het eerste team kon leiden met professionalisme, enthousiasme en commitment. Maar een enkeling stond toen pal achter de technisch directeur, al had hij Cruijff en Evarist Murtra, een van de directeuren en persoonlijke vriend van Guardiola, aan zijn kant. Vooral voor zitter Laporta moest worden overtuigd. Die voelde zich verplicht tegenover Rijkaard voor de goede tijden en titels die hij voor de club had verdiend, maar ging er uiteindelijk mee akkoord om Guardiola de kans te geven. Hij vertelde het Guardiola tijdens een diner dat beroemd werd door de spontane reactie van de coach op het voorstel: ‘Daar heb je ’t lef niet voor!’ Maar intussen ging het erom of Rijkaard, nog in functie, het team naar de Champions Leaguefinale kon leiden of niet. Rijkaard schoot tekort en zijn tijd zat erop. Guardiola volgde hem eind van dat seizoen op, een afspraak die hij stilhield tot de club hem bekendmaakte. Los culés stonden, zonder dat ze het wisten, aan het begin van hun meest eclatante periode, zowel qua gewonnen titels als door de adembenemende kwaliteit van hun prestaties.
HOOFDSTUK 6
Barca_NL_Prelims.indb 151
151
24-06-15 13:24
Barca_NL_Prelims.indb 192
24-06-15 13:24
BARÇA
De geschiedenis van FC Barcelona
Guillem Balagué
NUR 480
Barça is wereldberoemd vanwege zijn legendarische spelers, sublieme voetbalfilosofie en vanwege de slogan més que un club: ‘meer dan een club’. FC Barcelona is een internationale club, waaraan ook vele Nederlanders, onder wie Johan Cruijff en Louis van Gaal, hun bijdrage hebben geleverd. Dit officiële Barcelona-boek beschrijft meer dan honderd jaar historie en is een eerbetoon aan een sportclub die wereldwijd fans heeft.
De geschiedenis van FC Barcelona
FC Barcelona – meer dan een club
BARÇA
Alle omslagfoto’s © Getty Images Voorzijde: (Andrés Iniesta) VI-Images; (Neymar) David Ramos ; (Lionel Messi) David Ramos; (Luis Suarez) VI-Images; (Gerard Piqué) Manuel Queimadelos Alonso. Achterzijde: (Camp Nou) David Ramos.
Guillem Balagué www.kosmosuitgevers.nl