Susan Gillis Chapman - Mindful communiceren

Chapman beschrijft een aantal basisprincipes voor mindful communiceren, zoals een open geest, bemoediging en onvoorwaardelijke vriendelijkheid.

‘In een speelse, bijna verleidelijke stijl opent Susan Chapman de weg naar een krachtige en zachtmoedige communicatie.’

– Wibo Koole, auteur van Mindful werken, mindfulnesstrainer en managementconsultant ‘Een zeer helder geschreven boek dat verrassend nieuwe perspectieven en waardevolle handvatten biedt tot een wijze en compassievolle manier van communiceren.’

– Frits Koster, meditatieleraar, mindfulness- en compassietrainer

Susan Gillis Chapman, psycholoog, relatieen gezinstherapeut, heeft meer dan dertig jaar ervaring in mindfulness en meditatie.

Ze biedt in haar eigen praktijk traningen aan voor partners, therapeuten en mensen uit het bedrijfsleven.

Mindful communiceren

Door middel van haar oefeningen verbeter je je manier van spreken en luisteren. Daardoor leer je bijvoorbeeld je openheid te bewaren, ook in een lastig gesprek.

S us an Gi l l i s Ch a pm a n

Goede communicatie is essentieel voor gezonde relaties. Dat geldt voor partners, familie- en gezinsleden, vrienden en collega’s. Psychotherapeut en boeddhistisch leraar Susan Chapman laat zien hoe aandachtig communiceren je verbinding met anderen ten goede komt.

Mindful communiceren

AANDACHTIG LUISTEREN EN SPREKEN OM JE RELATIES TE VERBETEREN

NUR ISBN 978 90770 259 0486 9

Susan Gillis Chapman 9 789025 904869

Mindful communiceren

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 1

15-10-15 14:59

Susan Gillis Chapman

MINDFUL COMMUNICEREN Aandachtig luisteren en spreken om je relaties te verbeteren

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 3

15-10-15 14:59

Oorspronkelijk verschenen onder de titel The Five Keys to Mindful ­Communication © Susan Gillis Chapman, 2012 © Nederlandse vertaling: Uitgeverij Ten Have, 2015 Postbus 13288 3507 LG Utrecht www.uitgeverijtenhave.nl De Nederlandse vertaling verschijnt op basis van een contract met ­Shambhala Publications, Inc., P.O. Box 308, Boston, MA 02117.

Vertaald uit het Engels door Ronald Hermsen Omslag b’IJ Barbara ISBN 978 90 259 0486 9 ISBN e-book: 978 90 259 0487 6 NUR 770 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the publisher.

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 4

15-10-15 14:59

Inhoud

Inleiding 7 1. Stop, ga en wacht 2. De sleutels tot mindful aanwezig zijn: een wakker lichaam, warm hart en open geest 3. De sleutel tot mindful luisteren: bemoediging 4. De sleutel tot mindful spreken: vriendelijkheid 5. De sleutel tot mindfulle relaties: onvoorwaardelijke vriendelijkheid 6. De sleutel tot mindful antwoorden: speelsheid

13 41 73 114 172 223

Stap voor stap 255 Gids voor zelfreflectie 260 Woordenlijst 265 Dankwoord 270 Over de auteur 271 Noten 272

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 5

15-10-15 14:59

Inleiding

I

k heb dit boek geschreven om het idee te delen dat alle conversaties in ons leven, zowel de prettige, vervelende als schijnbaar onbelangrijke, waardevol zijn en dat we er iets van kunnen leren. Hier ligt voor mij het belang van de beoefening van mindful communiceren. Als je met dit als uitgangspunt oefent, zul je gaan beseffen dat ‘wij eerst’ in menselijke relaties iets heel vanzelfsprekends is. Het laat zien dat alle woorden en gebaren die we uitwisselen, ontstaan uit het diep menselijke verlangen naar verbondenheid, erkenning en waardering. We willen allemaal gezien, gehoord en gekend worden zoals we zijn. We willen dat onze prestaties gevierd worden en dat we worden getroost als we lijden. Als we nog wat beter kijken, zien we dat we ook de behoefte hebben om anderen te zien, horen en leren kennen zoals ze zijn, dat we hun vreugde willen delen en willen meeleven met hun pijn.

Deze wederzijdse behoefte is in principe een win-win situatie die het fundament vormt van onze communicatie en relaties.

Het lijkt op het wortelstelsel dat alle schijnbaar afzonderlijke bomen in een bos met elkaar verbindt. Als je de tijd en ruimte neemt om je innerlijk verlangen naar authenticiteit te voelen, zul je beseffen dat dit onlosmakelijk verbonden is met je vermogen tot luisteren en geraakt worden door anderen. Deze

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 7

15-10-15 14:59

8

inleiding

‘wij eerst’-kijk op onze relaties is een van de centrale gedachten met betrekking tot de beoefening van mindful communiceren die in dit boek wordt gepresenteerd.

De ‘wij eerst’-visie geeft aan dat we leven en communiceren in een dynamische, energieke mix-zone waarin alles met alles samenhangt. Net als de schoonheid en kracht van de natuur om ons heen, zien we deze mix-zone van menselijke communicatie als iets vanzelfsprekends. Maar wanneer onaandachtzaamheid (oftewel ‘mindlessness’ als tegenovergestelde van ‘mindfulness’) de overhand krijgt, proberen we deze vorm van weten te onderdrukken en verwerpen.1 Dan planten we ‘ik eerst’-borden in de grond en gaan we ons gebied verdedigen. De beoefening van mindful communiceren daagt je uit om deze verwarrende communicatiepatronen met een vriendelijke en wijze blik te bekijken. Je zult merken hoe ze een cultuur van angst en wantrouwen scheppen, die voorkomt dat je aandacht zich richt op je authentieke menselijke natuur.

We bedenken verhalen gebaseerd op emotionele honger en agressie. De scheidslijnen tussen ons worden ingewikkelder en we vergeten onze eenvoudige, oorspronkelijke behoefte aan verbondenheid. Als de angstcultuur de overhand krijgt en dingen kapotmaakt, krijgen we de kans om terug te keren naar de basis en ons af te vragen: ‘Wat wil ik nu echt?’ We zullen het gevoel van oprechte verbondenheid met anderen moeten herstellen – iets wat velen van ons op ons sterfbed doen. Je kunt dit doen door mindfulness te beoefenen en je volledige aandacht te richten op wat er in het huidige moment gebeurt.

Communicatie vormt de essentie van onze relaties. Daarom onderzoekt dit boek zowel de aard van relaties als de manier waarop we converseren. Met gebruik van mindfulness kun je de ‘wij eerst’-aanpak verder ontwikkelen en toepassen

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 8

15-10-15 14:59

inleiding

9

op al je relaties. Je begint eerst met jezelf, dan breid je het uit naar de mensen die je kent en je laat het uitmonden in een visioen van een samenleving die zich door deze principes laat inspireren. In deze context betekent ‘wij eerst’ eenvoudigweg dat je onder alle omstandigheden, dus ook tijdens conflicten, probeert open en respectvol te blijven naar degene met wie je communiceert. Het is belangrijk te beseffen dat ‘wij eerst’ niet wil zeggen dat je je eigen belangen negeert of verwaarloost. Open blijven wil zeggen dat je zowel met jezelf als met de ander verbonden blijft. Deze openheid ontwikkel je door de beoefening van mindful communiceren.

Het beginpunt van dit boek ligt in de jaren 1990, het was een verzoek van mijn cliënten en van studenten die mijn lessen in contemplatieve psychologie volgden. Ik leerde ze modellen, zoals de harteloze-geestcyclus en de onaandachtig-hart­ cyclus, die voortkwamen uit mijn werk op het gebied van huiselijk geweld. Het was een ruwe poging om het onderricht van mijn leraar Chögyam Trungpa Rinpoche weer te geven over hoe liefde in haat kan veranderen als we de open ruimte tussen ons blokkeren. Later voegde ik v­ erkeerslichten als meta­foor toe, om de drie toestanden van de geest die zich voor­doen als we open, gesloten of ertussenin zijn, op een eenvoudige manier verder te onderzoeken. Omdat mijn cliën­ten en studenten dit een grote hulp vonden, werd ik aangemoedigd om dit model verder uit te werken.

Het is niet eenvoudig om de juiste woorden te vinden om deze diepgaande, maar voor de meeste mensen ook heel herkenbare ervaringen in praktische details te beschrijven. Daarom heb ik besloten om nieuwe modellen, metaforen en symbolen te gebruiken om de zelfontdekkingsreis te belichten die

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 9

15-10-15 14:59

10

inleiding

zich ontvouwt wanneer we mindfulness inbrengen in onze communicatiepatronen. Een woordenlijst achter in het boek verduidelijkt de betekenissen van deze termen en ideeën.

In dit boek zoomen we in op enkele van de bekendste obstakels die zich voordoen als gevolg van onze levenslange gewoonte om op de ‘ik eerst’-manier te communiceren, de defensieve blokkade die voortkomt uit de diepgewortelde angst dat we een afgescheiden individu zijn en dat er iets fundamenteels aan ons ontbreekt, of dat er iets mis is met wie we zijn. Je zou kunnen spreken van het ‘eenzame boom in het bos syndroom’. Dit is een gewoonte die ons een geïsoleerd gevoel geeft, waarbij alle communicatie stopt, we het wortelstelsel van open communicatie vergeten en ons laten leiden door kettingreacties die getriggerd worden door angst. ‘Ik eerst’-denken wordt gevoed door een cultuur van wantrouwen met als boodschap dat het niet veilig is om je kwetsbaar op te stellen.

Ongewild brengen we deze angsten in gesprekken op anderen over, doordat we geen aandacht besteden aan het effect dat onze woorden en gebaren op anderen hebben. Dit is het gevolg van onaandachtige communicatie. Door mindfulness toe te passen, kunnen we dit proces omdraaien door voor onszelf en anderen emotioneel veilige omgevingen te scheppen. Zo’n welkome omgeving noem ik een ‘groenzone’. Ik zie ze voor me als stamcellen die in een vriendelijke omgeving in ons eigen leven en in de wereld verder kunnen groeien. De behandelkamer van een therapeut kun je in de regel beschouwen als zo’n groenzone, maar je kunt ze ook zelf creëren. Groenzones creëren een vangnet voor de hele samenleving. Je kunt ze zien als buren die op een warme zomeravond in de tuin met elkaar zitten praten. Ze vergroten de veerkracht en het weerstandsvermogen in mensen en samenlevingen in moeilijke tijden.

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 10

15-10-15 14:59

inleiding

11

‘Wij eerst’-samenlevingen zijn geen vage fantasie. Ze bestaan nu al, als je goed kijkt. Sommige lezers kunnen zich waarschijnlijk goed voorstellen dat één-op-één relaties en ook familierelaties gebaseerd zijn op wederzijds respect, terwijl een ‘wij eerst’-samenleving als geheel hen mogelijk toch wat onrealistisch voorkomt. Want gaat de hele menselijke samenleving niet ten onder aan begeerte, corruptie en agressie?

Daarom wil dit boek ook laten zien dat het ‘wij eerst’-idee heel erg praktisch is en dat heel veel mensen hier al generaties lang naar leven. Ik ben mijn leraar Sakyong Mipham Rinpoche uit de Shambhala-traditie veel dank verschuldigd voor zijn onvermoeibare inzet bij het verspreiden van de gedachte dat de mensheid ten diepste goed is. Zelf heb ik in verschillende gemeenschappen gewerkt die ‘wij eerst’ als uitgangspunt hadden; van een kloosterschool tot een feministisch opvanghuis voor mishandelde vrouwen, en van een experimenteel behandelprogramma in een extra beveiligde inrichting tot een boeddhistisch klooster. Mijn eigen ervaring met leven en werken in deze gemeenschappen en mijn praktijkervaring als relatie- en gezinstherapeut hebben me een realistisch en praktisch inzicht gegeven in de uitdagingen waar we voor staan als we de intentie uitspreken om mindful en open te communiceren. Uitdagend ja, maar zeker realiseerbaar.

Als je een groenzone in je leven wilt creëren, dien je als eerste de tijd en ruimte te nemen voor zitmeditatie, zelfreflectie en andere contemplatieve oefeningen. Als je hiervoor de ruimte neemt, zul je de natuurlijke tederheid van je hart leren ervaren, je zult jezelf horen denken en je leren openen voor de ervaring van de schoonheid en chaos in de wereld om je heen.

Mindful communiceren betekent leren om al je zintuigen te openen en echt te luisteren naar jezelf, anderen en de wereld.

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 11

15-10-15 14:59

12

inleiding

Door mindful communiceren te beoefenen, ontdoe je je van bekende gewoonten en relationele patronen om ze te vervangen door nieuwe. Tijdens deze overgang hebben we behoefte aan ondersteuning, omdat het de kern van onze identiteit raakt. Wie we denken te zijn wordt beïnvloed door onze alledaagse relaties en gesprekken. Tegelijkertijd dragen onze communicatiepatronen bij aan de vorming van onze sociale omgeving. Een boos persoon leeft in een boze wereld en een vrijgevig persoon leeft in een vrijgevige wereld. Omdat ze dit inzagen, vertrouwden ‘wij eerst’-gemeenschappen door de eeuwen heen op voorschriften en richtlijnen om de mindfulle gemeenschappen mee te creëren waarin ze wilden leven. Dit boek is in deze geest geschreven. Het is een oefengids met praktische tips voor het integreren van de ‘wij eerst’-visie in je eigen leven.

Het hele boek door staan voorbeelden en verhalen uit mijn eigen leven en werk, die de belangrijkste behandelpunten illustreren. Terwijl de namen van vrienden, vriendinnen, familieleden en leraren onveranderd zijn gebleven, zijn alle verwijzingen naar cliënten, collega’s en deelnemers aan workshops die in het boek voorkomen composities.

Ik hoop dat dit boek sommige lezers zal stimuleren om met enkele vertrouwde vrienden een groenzone te creëren en de dagboekoefeningen om te vormen tot dialogen. Andere lezers werken mogelijk liever alleen of slaan de oefeningen helemaal over. Dit boek is bedoeld als beginpunt, en niet als het laatste woord, van de ontdekkingstocht naar de mogelijkheden van mindful communiceren in je eigen leven. Ik hoop dat we er allemaal iets aan zullen hebben, doordat we gezamenlijk een vriendelijke, zachtmoedige en weerbare samenleving creëren, ieder gesprek opnieuw.

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 12

15-10-15 14:59

1 Stop, ga en wacht

Overwin de boze man met liefde.

Overwin de kwaadaardige man met goedheid.

Overwin de gierigaard met vrijgevigheid.

Overwin de leugenaar met de waarheid.

Dhammapada

O

nlangs stuurde een vriendin me een e-mail met een paar foto’s als bijlage. ‘Je zult ze fantastisch vinden,’ schreef ze. Ik moest erg lachen toen ik de foto’s opende en schreef terug; ‘Ja, ik vind de foto’s geweldig, zo geweldig dat ik er al een boek over heb geschreven!’

De foto’s circuleerden op het internet en toonden een ijsbeer en een hond die samen speelden. Ik zag ze jaren geleden voor het eerst in het tijdschrift National Geographic en vond het een fascinerend verhaal. Een hond met de naam Churchill zat vastgebonden aan een paal in het ijs. Zijn baasje had door het raam van zijn hut een uitgehongerde ijsbeer gezien die net uit zijn winterslaap was gekomen. Hij hield zijn hart vast toen de beer op zijn hond afliep. Hij voelde zich machteloos, niet in staat om zijn hond te beschermen tegen een zekere dood en pakte zijn fototoestel om wat er ging ko-

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 13

15-10-15 14:59

14

stop, ga en wacht

men vast te leggen. Tot zijn grote verbazing kreeg hij te zien hoe Churchill zijn eigen leven redde.

Terwijl de beer op hem af sjokte, dook Churchill in elkaar en kwispelde met zijn staart. Hoewel hij volkomen uitgehongerd was, reageerde de beer op dit gebaar en veranderde van een roofdier in een speelkameraad. Op een van de foto’s is te zien hoe Churchill en de beer innig verstrengeld over het ijs heen en weer rollen. Op een gegeven moment draait de enorme ijsbeer zich om en sjokt weer weg. De volgende dagen komt de beer een aantal keren terug om met zijn nieuwe vriend te spelen.

De fotosessie in de National Geographic kwam precies op het juiste moment in mijn leven. Ik bereidde een aantal workshops over mindful communiceren voor waarin studenten praktische vaardigheden zouden aanleren om met gewaarzijn, inzicht, mededogen en keuzebewustzijn te leren communiceren. Ter voorbereiding lette ik heel goed op mijn eigen interacties, vooral op de uitwisselingen met lastige mensen.

Toen ik de foto’s in de National Geographic voor het eerst zag, onderzocht ik de defensieve strategieën die ik toepaste op de uitgehongerde beren in mijn eigen leven. Zou Robert, die bullebak van een collega, in een teddybeer veranderen terwijl hij in de gang op mij afliep als ik andere signalen zou uitzenden? Waarschijnlijk niet. Toch besloot ik om het eens met kwispelen te proberen.

Robert heeft wel iets weg van die uitgehongerde ijsbeer als hij door het kantoor sluipt, om aandacht vraagt en iedereen emotioneel verslindt met zijn botte grappen en voorspelbare meningen. Normaal gesproken kromp ik ineen en zette ik mijn masker op als hij binnenkwam, waardoor er weer een nieuwe episode werd toegevoegd aan onze roofdier-prooire-

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 14

15-10-15 14:59

stop, ga en wacht

15

latie. Maar ik bedacht dat ik ook een vriendelijk gevoel kon opwekken in plaats van in elkaar te krimpen. In de dagen en weken die volgden, ontdekte ik dat ik mijn defensieve reacties op Robert kon onderbreken door het beeld van Churchill en de ijsbeer op te roepen. Door deze onderbreking van mijn verdedigingsmechanisme kon ik me ontspannen. Op een van deze momenten kreeg ik een flashback van mijn broer als vierjarige, verkleed als cowboy compleet met een sheriffster.

Ik werd overspoeld door een golf van zusterliefde en kreeg tegelijkertijd een heel nieuw beeld van Robert. Ik zag hem als een eenzame, verwarde man die altijd uitgehongerd was omdat hij niet wist hoe hij zichzelf kon voeden door middel van vriendschap. Toen ik me zijn eenzaamheid inbeeldde, voelde ik me verdrietig. Doordat ik even niet op mijn hoede was, merkte ik welke kwetsbare boodschappen Robert onder al zijn bravoure eigenlijk communiceerde. Ik was het nog altijd niet eens met zijn bullebak-achtige manier van doen, maar hij werd een mens van vlees en bloed voor me, gewond en bang net als ieder ander.

Terwijl ik Robert aandachtiger waarnam, vielen mij ook positieve details aan hem op. Ik begon te waarderen dat hij altijd op tijd op het werk was ook al zagen zijn ogen er moe en opgezwollen uit, alsof hij de vorige avond te laat naar bed was gegaan. Ik merkte dat hij een goede kledingsmaak had en dat zijn overhemden altijd schoon en gestreken waren. Geleidelijk kreeg ik meer respect voor Robert en mijn angst voor hem werd een stuk minder. Ik voelde mijn weerstand voor hem oplossen en iets van mededogen groeien. Ik kreeg niet alleen een beter gevoel over Robert, maar ook over mezelf.

Na verloop van tijd merkte ik dat Robert vaker dan voorheen even stilhield bij de deur van mijn kantoor, ook al had hij

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 15

15-10-15 14:59

16

stop, ga en wacht

niets specifieks te vertellen. Ik had het idee dat hij zich zonder dat hij wist waarom aangetrokken voelde door het beetje warmte dat ik schonk, zoals een kat die op een zonnige vensterbank gaat liggen.

Door meer aandacht te schenken aan mijn interacties met Robert, had ik twee lessen geleerd. Ten eerste realiseerde ik me hoe verstoord mijn kijk op anderen wordt als ik defensief reageer. Ook merkte ik dat mijn eigen zelfbeeld verandert als ik mezelf kan openstellen en de ander met nieuwe ogen kan zien. Oppervlakkig gezien lijken deze twee inzichten misschien niet veel voor te stellen en niet zo spannend als een hond die speelt met een hongerige beer. Maar leren hoe je uit een defensieve houding kunt stappen en een humoristischere, ontvankelijkere geestestoestand kunt aannemen, is wél heel belangrijk. Het is de sleutel voor gelukkige, harmonieuze relaties en gemeenschappen.

Ooit hoorde ik de uitspraak: liefde en angst kunnen niet samen door één deur. De waarheid van dit gezegde heeft zich in alle jaren waarin ik mindful communiceren beoefen staande gehouden. Het is makkelijk liefdevol en vriendelijk te zijn als je open bent. Ik herinner mijn cliënten er vaak aan dat goede intenties, zoals goed omschreven huwelijksgeloften, geen enkele waarde hebben als je verliefd bent. Ze krijgen waarde als angst om de hoek komt kijken. Het lastige aan de beoefening van mindful communiceren is dat we oog in oog komen te staan met onze angsten en zorgen omtrent relaties.

Deze bezorgdheid is geworteld in veel dieper gelegen essentiële angsten over onszelf, over ons gevoel van eigenwaarde.

Maar er is ook goed nieuws. Als we bereid zijn om bij deze essentiële angsten te blijven en ons ertoe te verhouden, ontdekken we dat de kracht van de liefde veel groter is dan de

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 16

15-10-15 14:59

stop, ga en wacht

17

kracht van angst. Naarmate je vertrouwen in deze ontdekking groeit, zul je merken dat iedere relatie kan transformeren in een pad van zelfontdekking. Door aandacht te hebben voor zowel je open als gesloten conversatiepatronen, groeien je gewaarzijn en inzicht. Dan merk je wat voor effect je manier van communiceren heeft op anderen. Je gaat zien dat een houding gebaseerd op angst voor de ander je blind kan maken voor wie hij of zij werkelijk is.

De drie lichten In mijn workshops mindful communiceren gebruiken we de metafoor van een verkeerslicht om te leren zien of je manier van communiceren open, gesloten of ergens ertussenin is. Als de communicatielijn afgesneden is, stel je je voor dat het licht op rood staat. Voelt de communicatie open aan, dan staat het licht op groen en ligt het hier ergens tussenin of dreigt de communicatie af te breken, dan beeld je je in dat het licht op oranje is gesprongen. Deelnemers zeggen dat het beeld van een verspringend verkeerslicht hen helpt om de verschillende manieren van communiceren en de gevolgen hiervan te herkennen.

We gebruiken het groene en rode licht om de open en gesloten patronen te benadrukken, omdat we deze doorgaans niet in de gaten hebben. Als ze eenmaal helder zijn, zoomen we in op de tussenfase van het oranje licht. Hieronder volgt een kort overzicht van de betekenissen van deze lichten.

Het rode licht geeft aan dat de communicatie afgebroken is. Wanneer je een gesprek beschouwt als tweerichtingsverkeer met een balans in de informatie-uitwisseling, dan geeft het rode licht aan dat het verkeer stilstaat. Dit wil zeggen

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 17

15-10-15 14:59

18

stop, ga en wacht

dat op zijn minst één van de twee personen niet luistert. Het afsluiten kan kort of lang duren. Stel je voelt je niet begrepen en je zegt: ‘Kunnen we even stoppen om erachter te komen of we wel op hetzelfde spoor zitten?’ dan kan het zijn dat je reageert op een korte flits rood licht. Een voorbeeld van een langere periode kan zich voordoen in een langdurige relatie met iemand die zich heel verdedigend opstelt en stellige meningen heeft, die niet in staat is je te accepteren zoals je bent en niet kan horen wat je zegt. Het rode licht kan dus ook gebruikt worden om de momenten aan te geven waarop je open bent maar degene met wie je probeert te communiceren zich heeft afgesloten en ‘Verboden Toegang’ uitstraalt.

We gebruiken het rode licht ook om te leren zien hoe we onszelf afsluiten. Als je defensieve muren optrekt, blokkeer je de stroom informatie vanuit je omgeving en vervang je deze met denkbeeldige verhalen, projecties, angsten en reacties. In alle gevallen is het de functie van het rode licht om je eraan te herinneren te stoppen als de communicatie is afgebroken.

Het groene licht symboliseert openheid. Het tweerichtingsverkeer stroomt aan beide kanten en mondt uit in een gesprek. Er is sprake van een echte dialoog als we verder kijken dan onze vertrouwde ideeën en onbekend gebied betreden. En er is sprake van oprechte vriendschap als je de ander accepteert, waardeert en van hem of haar houdt om wie hij of zij is. Op onze persoonlijke reis geeft het groene licht de korte momenten van openheid aan die je je kunt herinneren en als richtlijn voor communicatie kunt nemen. Als je open bent, kun je luisteren, naar jezelf, je omgeving en anderen.

Openheid legt drie natuurlijke gaven bloot, die wij allemaal bij geboorte hebben meegekregen:

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 18

15-10-15 14:59

stop, ga en wacht

19

– Een wakker lichaam, het vermogen om aandachtig te zijn.

– Een warm hart, het vermogen om met anderen mee te ­leven.

– Een open geest, het vermogen om eerlijk, benieuwd en begripvol te zijn.

Deze drie groen licht-eigenschappen vormen de basis van de mindfulnessbeoefening, zoals je in het volgende hoofdstuk zult zien.

Het oranje licht beschrijft de periode tussen het groene en rode licht, de bodemloze kloof die zich voordoet net voor de communicatie wordt afgebroken. We zijn even niet op onze hoede en worden in verlegenheid gebracht, raken geïrriteerd of zijn teleurgesteld door een onverwacht voorval. Onder deze oppervlakkige reacties komen diepere angsten en zelftwijfel bloot te liggen. Als je deze angsten met behulp van de mindfulnessbeoefening op een vriendelijke, inzichtelijke manier onder ogen kunt zien, kun je je rood licht-triggers ondervangen.

Fig. 1. Het natuurlijke communicatiesysteem

Mindful_communiceren_1e_druk_proef4.indd 19

15-10-15 14:59