September 2009

voices

2009

September

Magazine for all young people of Skopje in Macedonian, albanian, English

break the walls!

FREE

Magazine for all young people from Skopje, published in Macedonian, Albanian and English languages - VOICES - is a project of “Volunteers Centre Skopje”. It was created to provide more opportunities for the young people: to gain experience of working in an international team, to get to know other countries and cultures, to learn about creating and designing magazine, as well as to promote volunteerism, non-formal education programs and active youth involvement.

Who we are?

The participants of this project are volunteers

working in “Volunteers Centre Skopje”. Some of them come from different European countries to do here their “European Voluntary Service” and some are students from Macedonia.

What we want?

With the VOICES magazine we seek to: • turn the attention of the young people to the issues, which are not generally discussed in public or in mass media; • inform and discuss about the variety of interesting topics that are related to young people in Macedonia; • provide with information about volunteerism in general and “Youth in Action Programme”; • inform about interesting places to be and travel destinations, free time spending opportunities and events in Skopje and Macedonia.

Who we write for?

The young people of Skopje are the main target group of the project. However, we are writing for all the people who feel young, no matter neither age nor nationality!

Why we do that?

Because we are crazy proactive young people who want to improve things and simply be happy by helping the others in this unique international experience. Here we are the connection between international and local community.

Can you join us?

Oh YES! Please contact us: Volunteers Centre Skopje Sava Kovacevik 47-4/6 1000 Skopje Tel./Fax. +389 22 772 095 voices@vcs.org.mk www.vcs.org.mk

INDEX Topic of the Month

05

Youth in Europe

10

Interview

13

Active Lifestyle

17

culture

22

Back to ...

24

Sex and the city

28

Животот на пат Jeta në largësi Life on the Road

ЕВС е можност за учење за НВОи и за локалната заедница EVS si një mundësi për mësimin e OJQ-ve dhe të komunitetit lokal EVS as a learning opporunity for NGOs and the local community

Интервју со Моника Вецковска Intervistë me Monika Veckovska Interview with Monika Veckovska

Планинарење во Македонија Kampim ne Maqedoni Hiking in Macedonia

Писателско Ќоше Verë dhe libra Writer’s Corner

20 години Потоа 20 vjetë më pas 20 years after

Во потрага поидеалното: од домаќинка до Ататурк Nё kёrkim tё ideales: Nga amvise nё Ataturk Looking for Ideal: from cooking woman to Ataturk

Editorial team Reporters & Translation: Arnhildur Hálfdánardóttir Arijeta Purellku Benjamin Rexhep Biljana Klisarova Bledi Cami Dimitrij Fefilov Gjoko Vukanovski Ilona Olehlova Indre Zdanciute Inese Priedite Ivana Galapceva Ivana Janeva Ivana Lazarevich Ivana Trajanovska

Lulesa Iljazi Margot Reis Marta Kominek Selena Jankulovska Shemsedin Iljazi Sinisa Davcevski Syarta Alimi Vasko Josevski Zoran Radicevski

Design & Photos: Ilona Olehlova Inese Priedite Margot Reis

Production & Coordination: Nikola Stankoski Gjoko Vukanovski

Contact :

Volunteers Centre Skopje Sava Kovacevik 47-4/6 1000 Skopje Tel./Fax. +389 22 772 095 voices@vcs.org.mk www.vcs.org.mk

BOBE

d

editorial

4

KRYEARTIKULLI Editorial Ilona Olehlova

Ilona Olehlova

Драги читатели,

Tё nderuar lexues,

Dear readers,

Ние, тимот на воисес, се надеваме дека имавте убаво лето, дека си поминавте незаборавно, дека најдовте нова љубов ако ја баравте или, можеби, дека само преживеавте уште едно топло лето во Скопје и се надеваме дека со септември доаѓа вашиот нов почеток!

Ne, ekipi i VOICES, shpresojm pse patёt verё tё bukur, se patёt momente tё pa harrueshme, se gjetёt dashuri tё re nё qoftёse kёrkuat ose, ndoshta, vetёm pёrjёtuat edhe njё verё tё ngrohtё nё Shkupё dhe shpresoj se me Shtatorin do tё vijё edhe fillimi i ri!

За воисес, септември е исто така нов почеток. Старата генерација на Европски волонтери 2008/2009 се вратија во своите земји со полна душа спомени од Македонија. Доаѓаат нови волонтери кои носат свежи идеи, ставови и дух.

Pёr VOICES, Shtatori gjithёashtu ёshtё njё fillim i ri. Gjenerata e vjetёr e vullnetarёve tё VOICES 2008/2009 u kёthyen nё shtetet e tyre me shumё kujtime tё mira nga Maqedonia. Vijёn vullnetar tё rinjё tё cilёt do sjellin idea, qёndrime tё freskёta.

We, VOICES team, hope that you had a nice summer. That you spent an unforgettable time. That you found a new love if you were looking for one. Or maybe, that you just survived another hot summer in Skopje and hope that a new beginning is coming with September!

Но, иако сакаме да подготвиме подобар воисес за вас оваа година, ние не сакаме да работиме сами. Ние исто така сакаме да чуеме повеќе од вас, младите луѓе од Скопје. Кажете си што имате! Напишете нешто, јавете ни ако нешто ви се допаднало или не ви се допаднало, бидејќи ние сакаме овој магазин да биде отворен за сите млади луѓе од Скопје и пошироко. Ве очекуваме!

Por, edhe pse duam tё ndёrtojm VOICES mё tё mirё pёr Ju kёtё vitё, nё nuk duam qё tё punojmё vetё. Ne gjithёashtu duam tё dёgjojm mё tepёr nga Ju, tё rrinjtё e Shkupit. Tregoni cka keni!Shkruani dicka, na informoni nё qoftёse Ju ka pёlquer dicka ose nuk Ju ka pёlquer, sepse ne duam qё kjo revistё tё jetё e hapur pёr tё gjithё tё rrinjtё nga Shkupi dhe mё gjёrё. Ju mirёpresim!

А што ве очекува вас во првото издание од 2009/2010? Ја запознавме Моника, вработена во дневниот центар за деца Роми во Скопје. Се забавувавме – или не – во золошката градина. Планинаревме на различни места во Македонија. И не заборавивме дека секој бара партнер, можеби идеален, можеби реален, како што ќе прочитате во нашата драга секција ,,Сексот и градот!”

Kurse cka ju pret Ju nё numrin e parё tё revistёs nga viti 2009/2010?

E njohtuam Monikёn, e punёsuar nё qendrёn ditore pёr fёmij Romё nga Shkupi. Argёtoheshim ose jo – nё kopshtin zoologjik. Bёmё udhёtime tё ndryshme malёsore nёpёr Maqedoni.

Dhe nuk harruam se secili kёrkon partner, ndoshta ideal, ndoshta real, sic do tё lexoni ne sekcionin tonё tё dashur “Seksi dhe qyteti!

Поминете си убаво со нас, Тимот на воисес

Kaloni bukur me ne, Ekipi i VOICES

Ilona Olehlova

For VOICES, September is also a new start. The old generation of European volunteers 2008/2009 went back to their countries with their head full of Macedonian memories.

New volunteers are coming and bring in fresh ideas, attitudes and spirit.

But although we want to prepare a better VOICES for you this year, we don’t want to do the work alone. We also want to hear more from you, young people of Skopje.

Have your say! Write something, call us if you liked or hated something, because we want this magazine to be open to all young people in Skopje and everywhere else.

We are looking forward to you!

And what is waiting for you in this first 2009/2010 issue? We met Monika, worker in a daily center for Roma children in Skopje. We were hiking at different places in Macedonia. And we did not forget that everybody is looking for some partner, maybe an ideal one, maybe a real one, as you will read in our beloved section “Sex and the City”!

Have a nice time with us, VOICES team

Who: children from daily center and EVS volunteers from VCS Where: daily center for children in Kisela Voda

What is inside the plastic cups? future plants

@IVOTOT NA PAT

Jeta në largësi

Ilona Olehlova

Ilona Olehlova

LIFE ON THE ROAD Ilona Olehlova

aramendoni nese dikush të pyet se kush eshtë heroi yte… A do të ishte heroi ytë dikush që do të zgjidhte krizën ekonomike? Ose dikush që mund të gjej sherim kundër AIDS ose ndonjë sëmundje tjetër?

Ose në fund, dikush që do të mund të zgjedhi konflikte dhe luftëra.

P

magine if somebody asked you who your hero is … Would your hero be somebody who can solve the economical crisis? Or somebody who can find a remedy against AIDS or some other diseases? Or in the end, somebody who could solve conflicts or wars?

Можеби некои луѓе би одговориле дека ниту еден од наведените не би можел да преставува РЕАЛЕН херој за нив. Секако, наоѓање решение за светската економска криза би било одлично. Исто така, пронаоѓањето на лек за сидата и другите заболувања, би значело дека помалку луѓе би го губеле својот живот како последица на нив.

Por pyetja ngelet e njëjtë: “Kush do të jetë heroi ytë i vërtet?” Përgjigja mundet të jete edhe më e thjeshtë se sa e mendoni ju: “Dikush që mundet të zgjohet në mëngjes në vendin e njëjtë, të hapi derën e njëjtë të shtëpise, të shkoj ke i njëjti dyqan, dhe të njoftoj të njëjtit njerëz……dhe të gëzohet me të.”

But the question remains the same: “Who will be your real hero?” The answer can be simpler than you think: “Somebody who can get up every morning in the same place, open the same house door, go to the same shop, and meet the same people … and be happy with it.”

амислете некој да ве запраша кој е вашиот херој... Дали вашиот херој би бил некој, кој би можел да ја реши светската економска криза? Или некој, кој би можел да најде лек за СИДА или некое друго заболување? Или пак некој, кој би можел да ги реши сите конфликти и војни на планетава?

Но, сепак, прашањето останува исто, “Кој би бил вашиот реален херој?” Одговорот може да биде поедноставен, отколку што мислите... “Некој кој би можел да се буди на истото место секое утро, да ја отвара истата влезна врата, да оди во истата продавница,дагисреќавапостојаноистителичности... И да биде среќен поради тоа!” Што се подразбира под тоа? Личност која би можела да живее на истото место, која би можела да ја отвара истата влезна врата секој ден, може да биде херој. Тоа не значи дека таа личност не патува воопшто, туку само дека таа личност ја нема потребата да биде во постојано движење... Што подразбира секогаш да се остава нешто или некој позади себе и да се продолжи понатаму. Никој не вели дека овој стил на живеење е правилниот, бидејќи не постои т.н “правилен” начин на живеење. Под ова подразбираме дека секој од нас може да има лична престава за тоа што е херој, наша лична замисла и имагинација како треба да го обликуваме животот, и дека сето тоа е во ред. Во областите кои ги истражува магазинот ВОИCЕС, можете да најдете написи од личности кои одлучиле да поминат дел од својот живот надвор од својата земја на раѓање, кои едноставно се одлучиле за животот на пат. Тоа не значи дека тие еден ден ќе завршат со отворање на една иста врата секој ден, но сега за сега, тие отвораат многу нови и различни врати секој ден. А што тие пронајдоа зад вратата наречена ЕВС, вие можете да откриете во текстовите кои следуваат.

I

çka do të thotë? Ndonjë që mundet të jetoj te i njëjti vend, që do të mund të rri dhe përditë të hapi derën e njëjtë të shtëpise, mund të jetë hero. Kjo nuk do të thotë se ky njeri nuk udhëton aspak.

Veç do të thotë se ky njeri nuk ka nevojë të lëvizi, që të jetë në rrugë…që dmth përher të lëjsh ndonjë gjë ose dikënd prap dhe të shkojsh.

What does it mean? Somebody who can live at the same place, who can stay and every day open the same house door, can be a hero. It does not mean that this person is not travelling at all. It just means that this person has no need to move, to be on the way … which always means leaving something or somebody behind and go. Nobody is saying that this lifestyle is the right way of living, Asnjë nuk thotë se kjo stil i jetës është because nothing like a right lifestyle exmënyra e vërtet për të jetuar, sepse as- ists. një gjë si stil i vërtet i jetës nuk ekziston.

Do të thotë se çdo njeri mundet të ketë It means that everybody can have his or idejat personale të tij për hero, imagji- her own personal idea of a hero, his or natën e tij/saj se si duhet jeta të jetë, her own imagination how life should be, dhe se kjo është OK. and that this is OK. Mbrenda këtij botimi të VOICES, do të gjeni artikuj nga njerëz që kanë vendosur të jetojnë për një kohë në shtete tjera, që kanë vendosur të jetojn “në largësi”. Kjo nuk do të thotë se ndonjë ditë do të mbesin duke hapur derën e njëjtë, por për tani ata janë duke hapur shumë shpesh të ndryshme.

Inside this issue of VOICES, you will find articles from people who decided to live for a while in different countries, who decided to live “on the way”. It does not mean that one day they will end up opening everyday the same door, but for now they are opening very often different ones.

Dhe çfarë gjetën pas kësaj dere të And what they found behind this door quajtur EVS, do të zbuloni në faqet në called EVS, you will discover in the folvazhdim. lowing pages.

5

topic of he moth

З

@IVOTOT NA PAT Jeta në rrugë I POGLEDITE NA dhe pikëpamjet e njerëzve LU\ETO Arnhildur Halfdanardottir

Д

tema e muajit

6

Arnhildur Hálfdánardóttir

A

али понекогаш сте сонувале да живеете живот на вагабундо? Оставајќи илјадници километри позади вас секој ден, вашиот мозок секогаш да е насочен кон освојување на ридови и рамнини, вашиот дух да е смирен во вашето немирно тело. Дали ваквиот начин на живеење е навистина возможен? Дали ваквиот начин на живеење е една од опциите на вашиот избор? Или повеќе би сакале најпрво да се вдомите во повеќе различни земји, и тогаш да си заминете? Дали патување на Медитеранот секоја десета година не е доволно за вашите амбиции?

ke ëndëruar ndonjëherë të jetojsh si endacak?

Duke lënë qindra kilometra pas teje secilën ditë, mendja juaj vazhdimisht duke endur nëpër kodra dhe akër, shpirti i mbushur me paqë shkakut të shqetësimit tuaj. A është kjo lloj i jetës me të vërtet opcion? A është jetë që do të konsideronje të zgjedhish? Ose do të deshit të bëni veten sikur në shtëpin e jauj në shumë shtete të ndryshme dhe pastaj të shkojsh? A nuk është më shumë se mjaft udhëtimi kur udhëton në Mesdhe dhjetë herë në vjet?

Патувањето е заеднички интерес на сите нас и е повеќе од нормално да дефинираме дека повеќето луѓе уживаат на некој начин во патувањето од едно на друго место, каде што среќаваат работи кои се поразлични од местото, кое тие го нарекуваат дом. Најголемиот дел од луѓето патуваат со веќе однапред утврдена дестинација и временска лимитираност на патувањето. Но некои личности се поинакви. За некои од нив, дом преставува целата земјина планета. За вистински вагабундо, дестинацијата за патување не постои, барем не во нејзината географска смисла.

Të udhëtojsh është interes i përbashkët dhe është e arsyeshme për të pohuar se shumica e njerëzve e pëlqejnë në një mënyrë për të shkuar prej një vendi në tjetër për të parë ndonjëgjë që është ndryshe nga një vend në mendjen e tyre të quajtur shtëpi.

Shumica e njerëzve udhëtojnë me destinacion në mendje ose së paku caktojnë një kohë të caktuar për të udhëtuar. Por njerëzit janë ndryshe. Për disa njerëz e gjith bota është shtëpi e tyre. Për një endacak të vërtet destinacioni nuk ekziston ose së paku nuk është gjeografike. Disa njerëz e zgjedhin jetën në rrug përshkak të lirisë e të qenit të panjohur dhe të vetëm.

Некои личности се одлучуваат за живот на патот заради слободата и можноста да се биде непознат секаде, кои овој животен стил го нуди. Искуството на другите луѓе, ги наведува на поинаква перспектива. За време на патувањето, нови искуства се вградуваат во вашата глава и откако ќе вкусите нешто различно и прекрасно, на вашиот мозок му е потребно време да го процесира сето тоа, со цел да не ја изгубите сопствената рамнотежа. Некои личности не предупредуваат да не патуваме премногу брзо. “Патеката е важниот дел, не крајниот дел од патеката. Патувајте пребрзо и ќе ја изгубите целта на вашето патување.” Луис ЛаМур Животот на пат исто така се однесува и на честата промена на земји во кои што живеете. Ова претставува одење некаде да се сместите удобно една година, а после тоа да продолжите со сопственото патување. Тоа ја преставува потребата да создавате дом, надвор и далеку од вашиот дом. Но дали сето тоа е исплатливо? “Моето срце ме боли по малку сега, кога се вратив во мојот дом, и се обидувам да го реализирам парадоксот дека Скопје ми изгледа толку блиску од сегашен аспект, иако се наоѓа на 3000 километри одалеченост. Сепак, како би можела некогаш да се покајам?”Арнхилдур Халфданардотир, Поранешена ЕВС волонтерка од Исланд. Животот на пат дефинитивно може да биде фасцинирачки за одреден период во животот, но дали е животен стил кој би можеле да го задржите до крај? Ние сите ги знаеме приказните за патувачките карвани на луѓе, прифатени во сите краишта. Едно попладне дел од моите пријатели беа собрани околу маса во Шутка, пиејќи сок од портокал и јадејќи бисквити со чоколаден крем. Тие почнаа до дискусија за тоа што претставува животот, светот и која патека во животот да се одбере. “Ти можеш да трагаш и трагаш, но као трагаш премногу, би можел да го изгубиш и тоа што веќе го поседуваш.” Синан Закон

Në udhëtim përvoja të reja mblidhen në kokën tuaj dhe pasi që përjeton diçka ndryshe dhe të pakalueshme trurit jot i nevoitet pak kohë për të punuar me të që mos humb drejtpeshimin. Disa njerëzë këshillojnë mos udhëtojsh shumë shpejt.

“Rruga është gjëra, jo fundi i rrugës. Udheto shumë shpejte dhe do të ikin të gjitha që je duke udhëtuar për.”

Louis L’Amour Jeta në rrugë mundet të referoj për të ndryshuar shtete ku ndryshon shpesh. Të shkojsh në ndonjë tjetër vend që të rahatisesh per një vjet ose me shumë dhe pastaj të vazhdojsh me udhëtimin e juaj. Me siguri që është lodhje që vazhdimisht të krijojsh një shtëpi larg prej shtëpisë. Por a ia vlen?

“Zemra po më dhem pak tani që jam n shtëpi dhe mundohem të imagjinoj paradoksin që Shkupi që mduket shumë afër në mendjen time a është më shumë se 3000 kilometra larg.

Përsëri, si do mundesha të pendohem?”

Arnhildur Hálfdánardóttir, ish vullnetar prej Islande.

Jeta në rrugë ndoshta do të ishte magjepse për në përiudh kohore por a është stil jete që mund ta mbajsh deri në fund? Të gjithë i dimë tregimet e endacakve të kaluar që kanë udhëtuar prej një qyteti në tjeter, tregimet e tyre të udhitimeve të përfshira nga njerëzit.

Një pasdite disa shokë ishin mbledhur rreth një tavoline në Shutka duke pirë lëngë portokalli dhe duke ngrënë biskvita eurokremi. Ata filluan të mendojnë për jetën, botën dhe cilin drejtim të zgjedhin.

Mundesh të hulumtojsh dhe të hulumtojsh por nese hulumton shumë mundesh të humbis atë që ke.”

Sinan Zakon

LIFE ON THE ROAD and the aspects of the people Arnhildur Hálfdánardóttir

H

ave you ever dreamt of living as a vagabond?

Leaving hundreds of kilometers behind you every day, your mind constantly roaming over hills and acres, your soul full of peace due to your restlessness. Is this kind of life really an option? Is it a life that you would consider choosing? Or would you like to make yourself at home in many different countries and then leave? Isn´t a trip to the mediterrenean every tenth year more than enough traveling?

Traveling is a common interest and it´s reasonable to assert that most people enjoy it in some way to go from one place to another to see something that is different from a place in their mind called home. Most people travel with a destination in mind or at least they set some time limit to their travel. But people are different. For some people the whole world is their home. For a true vagabond the destination doesn´t exist or it´s at least not geographical.

Some people chooce the life on the road because of the freedom of being unknown and alone. Other people´s experiences have lead them to a different perspective.

„The trail is the thing, not the end of the trail. Travel too fast and you´ll miss all you are traveling for.“ Louis L´Amour Life on the road can also refer to changing the countries you live in frequently. Going somewhere to settle down for a year or so and then head on with your journey. It´s surely demanding to repeatedly create a home away from home. But is it worth it? „My heart is hurting a little now that I´m home and I try to realize the paradox that Skopje which seems so close in my mind is more than 3000 kilometers away. Still, how could I ever regret?“ Arnhildur Hálfdánardóttir, X-volunteer from Iceland.

Life on the road might definately be fascinating for some period of time but is it a lifestyle you can keep to the end? We all know the storys of the past´s vagrants traveling from town to town, their traveling stories embraced by the people.

One afternoon some friends where gathered around a table in Shutka drinking orange juice and eating eurocream bisquits. They started wondering about life, the world and which way to choose. „You can search and search but if you search to much you might lose what you have.“ Sinan Zakon

Indre Zdan~iute

Ж

ивеењето на страна е одлично и многу важно во развојот на една личност. Како прво затоа што кога ќе го напуштиш домот, се наоѓаш во несигурна средина каде мораш да најдеш свој начин како да преживееш. Ги нема мама и тато да се грижат за тебе, изненадувања и откритија секој ден! Затоа оние кои ќе заминат од дома ја зголемуваат својата независност и самодоверба, што е секогаш добро. Како второ, да живееш во странство те прави поинтересен затоа што посетуваш многу различни места и луѓе, учиш јазици, учиш за историјата, културата, кујната на таа земја за што ќе зборуваш многу време. Способноста да направиш споредба како е да се живее во сопствената и во туѓата земја развива твој личен став и на некој начин те оформува како личност. Барем тоа беше мое искуство: интернационалната средина многу ме промени, направи да се приспособам и да се чувствувам како граѓанин на светот, а не само како Литванка! Но како и да е, секогаш е убаво кога ќе се вратиш дома. Дури и повеќе го цениш домот кога ќе излезеш од него. Само тогаш сфаќаш што си оставил, што тоа ти значи. На пример јас се расплакав од среќа кога влегов дома и ги видов моите родители после девет месеци. Се запрашав дали ќе се чувствував исто ако останев дома и им помагав по дома? Најверојатно не. А за оние кои се прашаат дали вреди да живееш и да патуваш некаде надвор, би рекла: секогаш е ризично но и авантуристички! Јас лично никогаш не се покајав за ниту едно од моите многубројни патувања, ниту во еден момент! И никогаш не престанувајте да се интересирате за она околу вас, не престанувајте да патувате, да откривате и да истражувате, и не заборавајте да уживате во тоа! Тоа е тоа што го прави животот интересен: тврдоглави патувачи, желни да патуваат, не оние статичните.

7

tема на месецот

On a journey new experiences pile up in your head and after experiencing something different and overwhelming your brain needs some time to work with it so you don´t lose your balance. Some people warn not to travel too fast.

@IVOTOT NA PAT

Jeta në largësi

LIFE ON THE ROAD

J

L

Indre Zdanuciut

tema e muajit

8

Indre Zdanciute

etesa na periferi (vetmi) ёshtё tepёr e rёndёsishme pёr zhvillimin e njё personi. Sё pari meqё do tё largohesh nga shtёpia, gjendes nё njё rethin tё rezikshme ku vet duhet tё gjejshё mёnyrёn se si do tё mbijetojsh. Si ke pran prindёrit qё tё kujdesen pёr ty!

iving abroad is great and I think essential for the development of every personality. First of all, because when you leave home, you find yourself in an ‘unsafe’ environment where you have to find your own way to survive. There is no mom and dad taking care of you, there are surprises and new discoveries every day!

Pёr atё shkak ata tё cilёt largohen nga shtёpia e risin vetёbesimin, e cila ёshtё gjё e mirё. Dhe sё dyti, tё jetojsh jashtё shtetit am ёshtё mё interesant meqё viziton vende tё ndryshme dhe takon njerёz tё ndryshёm, mёson gjuhё, mёson pёr historin, kulturёn e atij shteti pёr tё cilёn do tё flasish gjat kohё. Aftёsia qё tё bёjsh dallim pёr atё se si jetohet nё vendin tёnd dhe nё vendin e huaj krijon bindje personale tek ti e cila nё njё farё mёnyre tё krijon si person. Sё paku ajo ishte pёrvoja ime: rethina ndёrkombёrate mё ndryshoj sё tepёrmi, mё ndihmoj tё adaptohem dhe tё ndjehem si qytetar i botёs, dhe jo vetёm si Letoneze.

So those who have left home are actually increasing their independence and self-confidence, which is always good. Second of all, living in a foreign country makes you more interesting person because you see so many different places and people, learn the languages, learn about the history, culture, cuisine of a foreign country, etc., that you can speak and share about it long afterwards. Ability to compare how is it at your home country and abroad develops your own point of view and forms you in a way.

At least it was my experience: international environment has highly changed me, made me adapt, and made me feel as a citizen of the world, not only Lithuanian!

Por pa marrё parasysh, cdoherё ёshtё bukur kur kёthehesh nё shtёpi. Derisa e vlerёson edhe mё tepёr shtёpin kur del nga ajo. Vetёm atёherё kupton se cfar ke lёnё, dhe cfarё vlere ka ajo. Pёr shembull unё fillova tё qajё kur i pash prindёrit e mi pas 9 muajve. I bёra pyetje vetes se a do tё ndjehesha njёjtё nё qoftёse rija nё shtёpi? Sigurishtё qё jo!

Nevertheless, to come back home is always sweet. Even more, you appreciate your home more when you go out of it. Only then you realize what you had left, what it means to you. For instance, I cried of happiness when I entered home and saw my parents after nine months with no contact with them! I asked myself would I have had the same emotions if I had stayed living with them and helping them around the house? Probably not, never.

Kurse pёr ata tё cilёt pyeten se a vlenё tё jetojsh dhe tё udhёtojsh jashtё shtetit, do tё kisha thёnё: cdoherё ёshtё riske por edhe avanturistike! Unё asnjёherё nuk jam bёrё pisham pёr udhёtimet tё cilat i kam pas! Dhe asnjёherё mos ndaluni tё intersesoheni pёr atё reth nesh, mos u ndalni tё udhёtoni, tё zbuloni dhe tё hulumtoni, dhe mos harroni tё kёnaqeni nё tё!

Ajo ёshtё ajo e cila e bёnё jetёn interesante: udhёtar kokёfort, tё cilёt dёshiroj tё udhёtojn.

And for those who are wondering whether is it worth going to live and travel abroad, I would say: it’s always risky but adventurous!

Me personally, I never regret any of my numerous trips, not for a single moment! So never ever stop being interested in what’s around you, never stop travelling, exploring, discovering and don’t forget to enjoy what you have! This is what makes life interesting: stubborn backpackers, eager to travel, not the stable ones :)

MOJOT EVS @IBOT Biljana Rim~eska Опис на проектот: Работам во Вента Регионалниот парк во Литванија. Главната тема на мојот проект е екологијата. Ова ги вклучува сите активности кои се поврзани со природа, од чистење и заштита на околината, набљудување на животните, образовни презентации во гимназиите, работилници во летните кампови, образовни екскурзии и геолошки истражувања, до канцелариска работа во Дирекцијата на паркот. За мене сите задачи се предизвик да се подобрам себе си. ЕВС впечатоци: Прифатив да дојдам во Литванија затоа што е непозната земја за мене, и затоа што проектот е поврзан со екологија, исто така. Тоа ми се допадна повеќе! На овој начин можам да доживеам неоткриена култура, традиција и нова околина на различни места во Литванија. Се е различно. Ми се допаѓаат луѓето и јазикот, но не ми се допаѓа што нема планини и што многу врне дожд.ЕВС во Литванија... не можеш да го опишеш... мора да го доживееш! Мојот проект е во тек, имам уште време да истражувам подлабоко во срцето на Литванија.

Biljana Rimceska

Description of the project: I work in Venta Regional Park in Lithuania.

The issue of my project is Environmental.

This includes all activities which are connected with natural, from cleaning and protecting environment, animal monitoring, educational presentation in gymnasiums, workshops in summer camps, educational excursion and geological research, to offices work in direction of the park. For me all tasks are good challenge to improve myself.

EVS impressions:

EVS përshtypje:

Punoj në Venta parkun regjional në Lituani.

Tema kryesore e projektit tim është ekologjia.

Kjo i përmbledh të gjitha aktivitetet që janë të lidhura me natyrën, nga pastrimi dhe mbrojta e hapsirës, kujdesje për kafshëve, prezantime nëpër gjimnaze, puntori nëpër kampet verore, eksurzione dhe hulumtime gjeologjike, dhe deri nëpër zyrat e direksionit parkor. Të gjitha detyrat e mija paraqesin një një fare lloj përmisimi tek unë.

Pranova të vijë në Lituani për shkak se është vend i pa njohur për mua, dhe për shkak se projekti është i lidhur me ekologjinë, gjithëashtu, ajo më pëlqeu më shumë! Në këtë mënyrë mund ta jetoj kulturën e pa zbuluar, traditën dhe rrethinën, me vende të ndyshme në Lituani. Gjithëcka është ndryshe. Më pëlqejnë njerëzit dhe gjuha, por nuk më pëlqen që nuk ka male dhe bie shumë shi. EVS në Lituani … nuk mund ta përshkruajsh… duhet ta përjetojsh. Projekti im është në vazhdim, kam edhe shumë kohë për ta hulumtuar më thellë zemrën e Lituanisë.

I accepted to come to Lithuania because is unknown country for me, and the project is connected with environment, too. I liked that more! This way I can experience undiscovered culture, tradition and new landscape in different places in Lithuania.

Everything is different. I like the people and language, but I don’t like that there are no mountains here and there is a lot of rain .

EVS in Lithuania… you can’t describe it… you have to feel it! My project is still running, so I have still time to explore more deep in the heart of Lithuania.

9

темс на месесот

Përshkrimi i projektit:

MY EVS LIFE... bojan jovanovski

Bojan Jovanovski

Bojan Jovanovski

Опис на проектот:

Përshkrimi i projektit:

Description of the project:

Живеам во стан кој го делам со една девојка од Франција и еден момче од Турција. И двајцата се ЕВС волонтери на истиот проект како и јас. Волонтираме во организацијата „Билоба Кооператива“ која работи на проблеми поврзани со екологијата и со општествените разлики во Торино. Мојот проект е да се анимираат децата од општината Торино. Работиме во различни паркови во Торино или на улиците, каде правиме лабаратории во кои децата можат да го покажат нивното знаење. Исто така употребуваме неформално образование.

Jetoj në banesë të cilën e ndaj me një vajzë nga Franca dhe një djalë nga Turqia.

Të dy janë EVS volonter në të njëjtin projekt si unë. Vollontojmë në organizatën “Biloba Kooperativa” që punon me problemet lidhur me ekologjinë dhe me ndryshimet në marrëdhëniet shoqërore në Torino.

Projekti im është që të kryhen animine për fëmijet e komunës të Torinos. Punojmë në projekte të ndryshme në Torino ose nëpër rrugë, ku bëjmë laboratore ku fëmijet mund ti tregojnë afinitetet e tyre. Gjithëashtu përdorim dhe edukim joformal.

I am living in the flat together with one girl from France and one boy from Turkey.

Both of them are EVS volunteers on the same project like I’m. We are volunteering in organization called Biloba Cooperativa which is working on a problems connected with the environment and with social differences in one part of Torino. My project is to animate the kids from the municipality from Torino. We are working in different park’s in Torino or on the streets, where we make laboratories over which the kids show they knowledge. Also we use non formal education.

ЕВС впечатоци:

EVS përshtypje:

EVS impressions:

Во Италија сум веќе 3 месеци. До сега, можам да кажам се најдобро за времето кое го поминав во Торино. Видов нешта кои ги исполнија моите соништа! Мислам дека најзначајното нешто кога си ЕВС волонтер е запознавањето на новите култури, традиции, обичаи и справувањето со еден нов период од живеењето, кој верувам дека ќе го паметам целиот мој живот.

Në Itali jam 3 muaj. Deri tani, mund të them më të mirën për kohën që kalova në Itali.

Shikova gjëra që mi përmbushën ëndrrat e mija! Mendoj se gjëja më e vlefshme kur je EVS volonter është njohtimi me kultura të reja, tradita dhe besoj që do ta mbaj mend këtë përvoj gjithë jetën.

In Italy I am already 3 months. Till now, I can say everything the best about the time that I spend in Torino. I saw things that full fill my dreams! I think that the most important thing when you are EVS volunteer is learning new cultures, traditions, customs and handling with one new period of living in which I believe that I will remember it whole of my life.

EVS

e mo`nost za u~ewe za NVOi i za lokalnata zaednica 10

млади во европа

Noemi Ane Helfen{tajn

ЕВС е скратеница за Европскиот Волонтерски Сервис, програма поддржана од Европската Унија, давајќи им можност на младите луѓе од цела Европа да волонтираат од 2 до 12 месеци во НВО или институција во друга земја. Многу се зборува за придобивките од ЕВС за младите волонтери, но што претставува ЕВС за НВОи и локалната заедница, кои го примаат волонтерот? Невладините организации во ЕВС програмата ја имаат улогата на организација примач или испраќач, што значи дека тие испраќаат локални волонтери во друга НВО во странство или примаат странски волонтери да волонтираат во нивната организација. Со примањето на странски волонтер, организацијата примач може да има голема корист. Прва голема можност за организацијата примач е задолжителниот контакт со НВО испраќач од европската земја, не ретко овој прв контакт, се засновува благодарение на ЕВС волонтерот, а кој води до интересно долготрајно партнерство помеѓу организациите.

и да научат за нови култури, но како што вели Нена исто така и за многу поконкретни акции „Ако Србите видат дека млади луѓе од странство доаѓаат како волонтери да чистат шума, почнуваат да мислат зошто го прават тоа, и можеби нема повеќе да го оставаат своето ѓубре во природа, и ќе започнат да волонтираат и самите, во Србија или надвор“. На тој начин, ЕВС е исто така подигање на свеста за значајноста на волонтирањето во општеството за многу конкретни општествени или еколошки теми, во зависност од НВО каде волонтерот волонтира или во зависност од неговите лични интереси.

Нена, шведска ЕВС волонтерка во Србија раскажува дека организацијата примач во Белград, која никогаш немала контакт со Шведска, сега организира неколку работилници во соработка со нејзината шведска организација испраќач.

Очигледно, ЕВС е можност да добиете соработка на мотивирани и доверливи волонтери, кои можеби ја прават истата работа како платен вработен, иако волонтерот не треба да замени вработен. Но, ЕВС волонтерот носи многу повеќе отколку евтина работна сила, тој носи нови идеи и нови погледи, понекогаш волонтерите имаат искуство во специфични полиња како што е информатиката, организирање фестивали, графички дизајн или нешто слично, и можат да направат организацијата домаќин да профитира од нивните вештини и знаење.

Несвесно секој ЕВС волонтер функционира како еден вид на амбасадор на сопствената земја и култура, помагајќи им на локални волонтери да ги срушат стереотипите кои тие можеби ги имале за Западна Европа и помагајќи им да најдат заеднички точки со другите Европски земји. Лука, унгарска волонтерка во Сплит, Хрватска вели дека многу луѓе од Балканот имаат идеја дека сите унгарски девојки се „лесни“ девојки, запознавајќи ја неа, тие разбираат, дека можеби има нешто повеќе за Унгарија, од оваа предрасуда.

Често соработниците на организацијата домаќин може да си го подобрат нивниот англиски или пак вештините за друг странски јазик, не ретко волонтерите ги мотивираат луѓето околу себе, да научат странски јазици. Всушност, ЕВС волонтерите често се пример за младите локални луѓе, мотивирајќи ги и поттикнувајќи ги да пробаат нови искуства исто така, да се обидат да отидат во странство

Нена има занимлива изјава исто така „да се биде во контакт со европските волонтери“, како што вели таа „Балканскиот народ ја чувствува Европа поблиску, се чувствува како дел од Европа“. Многу често ЕВС волонтерите на Балканот го слушаат прашањето „Зошто дојдовте овде? Зошто Хрватска? Зошто Босна? Зошто Македонија? Зошто Србија? Зошто Црна Гора?“ Тие се изненадени да видат луѓе од надвор кои се заинтересирани за нивните земји. Со имањето контакт со странци локалните луѓе добиваат нови погледи и друго разбирање не само за другите култури, туку и за сопствената култура исто така.

EVS si një mundësi për mësimin e OJQ-ve dhe të komunitetit lokal

Noemi Anne Helfenstein

EVS është fjala e shkurtër per Shërbimin Vulnetar Europian, program i përkrahur nga Unioni Europian, duke u dhënë të rinjve të Europës mundësinë për të qenë vullnetar prej më 2 deri më 12 muaj për një OJQ ose institucion social në tjetër shtet. Ështe folur shumë për përfitimet e EVS për vullnetarët e ri, por për çfarë është EVS per një OJQ dhe komunitetin local, që marrin vullnetarët?

OJQ-të në programin EVS kanë rolin për dërgimin ose/dhe drejtimin e organizatave, Çka do të thotë se ata dërgojnë vullnetarët lokal te një OJQ tjetër jashtë vendit dhe marrin vullnetar të huaj për një shërbim në organizatën e tyre. Me marrjen e një vullnetari të huaj një organizat mund të përfitoj shumë.

Së pari një mundësi shumë e mirë për OJQ pritëse është kontakti i detyrueshëm me OJQ dërguese në një shtet europian, jo rrallë kontakti i parë, e krijuar në sajë të një EVS-vullnetar çon në bashkëpjesëmarrje interesante të gjatë midis organizatave. Nena, vullnetare suedeze e EVS në Sërbi tregon se këtu organizata pritëse në Beograd, që kurrë nuk ka pasur asnjë kontakt në Suedi, tani është duke organizuar disa kampe pune në bashkëpunim me organizatën e dërgimit të saj.

“

E pse keni ardhur këtu?

Pse Kroaci? Pse Bosnje?

Pse Maqedoni?”

Çdo vullentar I EVS funksionon si si një lloj i një ambasador të vendit të vet dhe kulturës, duke ju ndihmuar vullnetarëve lokal për të thyer stereotipet që ata mund të kenë në lidhje me Evropën perëndimore dhe duke ndihmuar atyre për të gjetur pika të përbashkëta me vendet e tjera evropiane.

Luka, një vullnetare Hungareze e EVS në Split, Kroaci thotë se shumë njerëz në Ballkan kanë idenë se të gjitha vajzat Hungareze janë vajza të »lehta«, duke e njohur atë, ata e kuptojnë, ndoshta ka më tepër në lidhje me Hungarinë, përveç kësaj paragjykimi.

Nena gjithashtu ka një deklaratë interesante, »qënit në kontakt me vullnetarët Evropiane«, kështu që ajo thotë se, »i bën të ndihen më afër njerëzit të Ballkanit me Evropën, ndjehen si pjesë e Evropës.

Shumë shpesh vullnetarët e EVS në shtetet e Ballkanit dëgjojnë pyetjen: «E pse keni ardhur këtu? Pse Kroaci? Pse Bosnje? Pse Maqedoni? Pse Serbia? Pse Mali i Zi?« Ata janë të befasuar kur shohin njerëzit nga jashtë vendit se janë të interesuara në vendet e tyre. Duke qenë në kontakt me njerëz të huaj njerzit e vendit marrin pikëpamje të reja dhe një tjetër jo vetëm të kuptuarit e kulturave të tjera, por edhe të kulturës së tyre.

prej aftësive dhe njohurive të tyre. Shpesh bashkëpunëtorët e organizatës pritëse mund të përmirësojnë aftësitë e tyre të gjuhës angleze dhe gjuhëve të tjera.

Në fakt EVS-vullnetarët janë shpesh të qënit një shembull për njerëzit e rinj, motivimin dhe inkurajimin e tyre për të guxojmë një përvojë të re, si edhe, në përpjekje për të shkuar jashtë vendit dhe për të mësuar rreth kulturave të reja, por edhe si Nena tregon për shumë më tepër veprime konkrete: »Serbisht Nëse njerëzit të shohin se të rinjtë vijnë nga jashtë si vullnetar për të pastruar një pyll, ata fillojnë mendohesh pse ata e bëjnë atë, dhe ndoshta nuk do të lë të gjitha e tyre të plehrave në natyrën më, dhe të mendojnë për fillimin e vullnetarizmit themself. Në Serbi ose jashtë vendit «. Në këtë mënyrë EVS është

So. What do you see in the glasses? I see your future.

I see your EVS. I just take it and go.

11

youth in Europe

Padyshim që EVS është nje mundësi per te marrë bashkëpunimin e movtivuar dhe të besueshëm te vullnetarëve, që ndoshta janë duke bërë punën e njëjtë si një punonjës i paguar, edhe pse një vullnetar nuk është menduar të zëvendësojë një punonjës. Por një vullnetar I EVS sjell shumë më tepër se punë të lirë, ai sjell ide të freskëta dhe pikëpamje të reja, disa herë vullnetarët kanë një përvojë fusha të caktuar si të informatikës, organizimin e festivaleve, dizajnit grafik apo diçka tjetër, dhe bëjnë që të presi organizata fitim

gjithashtu në lidhje me ngritjen e vetëdijes për rëndësinë e vullnetarizmit për shoqërinë dhe për shumë concret tema sociale apo ekologjike, në varësi të asaj që e OJQ vullnetar dhe është duke punuar për atë që ajo e tij personal në prapavijë.

EVS as a learning opportunity for NGOs and the local community Noemi Anne Helfenstein

EVS is the short word for European Voluntary Service, a programme supported by the European Union, giving young people out of whole Europe the opportunity to volunteer from 2 to 12 months for an NGO or social institution in another country. There has been talked a lot about what are the benefits of an EVS for the young volunteers, but what is EVS about for an NGO and the local community, that receive the volunteer?

12

The NGOs in the EVS programme have the role of sending or/ and hosting organisations, what means they are sending local volunteers to an other NGO abroad and recieving foreign volunteers for a service in their own organisation. By receiving a foreign volunteer a host organisation can benefit a lot. A first great opportunity for the hosting NGO is the obligatory contact with the sending NGO in an European country, not seldom this first contact, established thanks to an EVS-volunteer leads to interesting longlasting partneships between the organisations.

Nena, swedish EVS-volunteer in Serbia tells that here hosting organisation in Belgrade, that has never had any contact to Sweden, is now organizing several workcamps in colaboration with her swedish sending organisation.

youth in Europe

Obviously EVS is an opportunity to get the colaboration of motivated and reliable volunteers, that are maybe doing the same work as a paid employee, even if a volunteer is not supposed to replace an employee. But an EVS-volunteer brings much more than cheap workcraft, he brings fresh ideas and new points of

“

But why do you come here?

Why Croatia? Why Bosnia?

Why Macedonia?”

view, sometimes the volunteers have experience in a specific field like informatics, organizing festivals, graphic design or something else, and make the host organisation profit of this skills and knowledge. Often the colaborators of the host-organisation can improve their english or other language skills, not seldom the volunteers motivate people around them, to learn foreign languages.

In fact EVS-volunteers are often being an example for young local people, motivating and encouraging them to dare a new experience as well, to try to go abroad and to learn about new cultures, but as Nena tells also for much more concrete actions: »If serbian people see that young people come from abroad as a volunteer to clean a forest, they start thinking about why they do it, and maybe will not leaving all their rubbish in nature anymore, and think about starting volunteering themself. In Serbia or abroad«. In that way EVS is also about raising awareness

EVS. YES or NO? It is not a question. It is a choice of heart.

for the importance of volunteering for the society and for many concret social or ecologic topics, depending on what NGO the volunteer is working for and what it his personal background.

Inconsiously every EVS-volunteer is functioning as a kind of an ambassador of his own country and culture, helping local volunteers to break down stereotypes they might have about Western Europe and helping them to find common points with other European countries. Luca, a hungarian EVS volunteer in Split, Croatia says that a lot of people in Balkan have the idea that all hungarian girls are »easy« girls, by getting to know her, they understand, there is maybe more about Hungary, than just this prejudice. Nena has an interesting statement as well, »being in touch with European volunteers«, so she says, »makes feel Balkan people closer to Europe, feeling as a part of Europe. » Very often EVS-volunteers in Balkan-countrys hear the question:«But why do you come here? Why Croatia? Why Bosnia? Why Macedonia? Why Serbia? Why Montenegro« They are surprised to see people from abroad are interested in their countries. By being in contact with foreign people local peolple get new points of view and another understanding not only of other cultures, but of their own culture as well.

Интервју

Тука нема некои големи промени, но има мали постигнувања Моника Вецковска Ако живееш во Скопје, ги среќаваш секој ден, децата Роми кои на улица ги прашуваат шетачите за некој денар. Но, не сите деца Роми просат по улица, некои од нив ги посетуваат и Дневните центри за деца во Скопје. Што прават тие таму? Што велат нивните родители за тоа? Ние ја прашавме Моника Вецковска (32), психолог, кој работи со децата Роми во КиселаВода секој ден. тие деца прават подоцна? Кога тие ќе бидат постари од 14 години?

МОНИКА ВЕЦКОВСКА: Во Скопје постојат два Дневни центри подржани од државата. Едниот се наоѓа во Кисела Вода, другиот е во Автокоманда за децата од Шутка. Дневниот центар во Кисела Вода постои веќе 5 години. Капацитетот на овој центар е 30 деца, но вообичаено ние работиме со 15 до 20 деца од 4 до 14 годишна возраст, бидејќи ги немаме сите потребни услови за полно работно време. Ни недостасува возило кое е неопходно за транспорт на децата од местата каде што тие живеат до Дневниот центар и назад.

М.В.: Кога децата ќе станат повозрасни, ситуацијата станува комплицирана, бидејќи обичните училишта не сакаат да прифатат деца кои веќе имаат 10 години да се запишат во прво одделение. Вообичаено, женските деца се мажат на 15 или 16 годишна возраст. Некои од нив и некои момчиња можат да продолжат да учат во вечерно училиште. Некои од децата исто така им помагаат на нивните родители да собираат железо и пластични шишиња од улица.

ВОИСЕС : Како го остварувате првиот контакт со децата и нивните родители? М.В.: Првиот контакт е на улица. Ги сретнуваме децата или родителите, разговараме со нив и ја бараме нивната адреса. Ден потоа, одиме кај нив и ги прашуваме дали сакаат да ги пратат нивните деца во Дневниот центар. Ако се согласат, потпишуваат документ и ние можеме да започнеме да работиме со нив. Не можеме туку така да земеме деца од пред семафорот и да ги донесеме овде, ни треба дозвола од родителите. ВОИСЕС: Дали имате некои негативни искуства? М.В.: Генерално, е добро. Родителите знаат дека е добро да ги праќаат нивните деца во Дневниот центар, затоа што не треба да плаќаат ништо и затоа што ние им даваме храна и чиста облека на децата. Но, некои родители преферираат да ги носат децата на улица за да просат, особено околу пладне, кога во центарот има повеќе луѓе. Тие знаат дека тоа е добро време за просење. ВОИСЕС: Можете ли да ја опишете дневната програма во Центарот? М.В.: Ние почнуваме во 8 часот наутро и завршуваме во 16 часот напладне. Најпрво, ги земаме децата од нивните домови со автомобил и ги носиме до Дневниот центар. Потоа,одиме да ја земаме и втората група. Подоцна е време за капење, а исто така им даваме и чисти алишта на децата. Пред и после времето за ручек, 12 часот, децата имаат време за различни активности. Децата може да си играат, да гледаат ТВ... Исто така, ги учиме да пишуваат, да читаат. Ги учиме македонски, бидејќи малите деца не зборуваат македонски, тие дома зборуваат само на ромски јазик. ВОИСЕС: Вие споменавте пред малку дека работите со деца од 4 до 14 годишна возраст. Дали знаете што

ВОИСЕС: Што Вие мислите дека е најбитно за нивната иднина? Што би можело да ја промени иднината на овие деца? М.В.: Најбитна работа е ставот на нивните родители. Ако тие мислат дека одењето во училиште не е важно, животот на децата нема да се промени. Знаеме дека некои од децата немаат извод од матично, што значи дека тие не можат да одат во нормално училиште. Ние се обидовме да им помогнеме да го направат овој документ, но понекогаш родителите не сакаат да платат за тоа, иако чини само 100 денари. Повеќето од родителите не знаат да пишуваат или пак забораваат кога нивните деца треба да одат во Центарот. Најбитната работа за иднината е да се промени ставот на родителите. Тие мора да веруваат дека образованието е значајно за иднината на нивните деца. Можам да кажам дека им помогнавме на околу 60 деца да започнат со редовно школување. Тоа значи дека им помогнавме да ги направат сите неопходни документи и ги подготвивме за на училиште. ВОИСЕС: Која е Вашата лична мотивација? И ако можете да ни кажете, кој е вашиот најголем успех во оваа работа во овој Дневен центар? М.В.: Тука нема некои големи промени или некои големи успеси, но има мали постигнувања. На пример на почетокот, ние имаме деца кои не се способни да зборуваат, кои не можат да воспостават никаков контакт со останатите деца и после некое време, децата можат да зборуваат и да се вклучат во групата. Тоа е резултат. Ако ме прашувате пак која е мојата лична мотивација? Можам да кажам, дека ги сожалувам овие деца, бидејќи никој не работи за нив или никој не се грижи за нив во оваа земја. ВОИСЕС: Ви благодариме за интервјуто и тимот на ВОИСЕС ви посакува уште многу мали постигнувања.

13

IНТЕРВЈУ интервју

ВОИСЕС: Колку Дневни центри за децата Роми има во Скопје?

Interview

Aty nuk ka ndryshime tё mёdha ose suksese tё mёdha por ka aftёsi tё vogla

Monika Veckovska

Nёse jeton nё Shkup i takon cdo ditё, fёmijёt romё nёpёr rrugё ku shёtitёsit i pyesin pёr ndonjё denar. Por tё gjithё fёmijёt romё nuk janё lypsa nёpёr rrugё, disa prej tyre i vizitojn Qendrat ditore pёr fёmijt e Shkupit. Cka bёjne ata atje? Cka thonё prindёrit e atyre pёr ata? Ne e pyetёm Monika Veckovska (32), psikologe, e cila punon me fёmijёt Romё nё Kisela Voda cdo ditё.

interview

14

VOISES: Sa Qendra ditore pёr fёmij romё ka nё Shkup?

MONIKA VECKOVSKA: Nё Shkup gjinden dy Qendra ditore tё pёrkrahura prej shtetit. Njera gjendet nё Kisela Voda, kurse tjetra gjendet nё Avtokomandё pёr fёmijt e komunёs tё Shutkёs. Qendra ditore nё Kisela Voda egziston rreth 5 vite.

Kapaciteti i kёsaj qendre ёshtё 30 fёmij, mirpo ne punojm me 15 deri 20 fёmij prej moshёs 4 deri 14 vjecare sepse nuk i kemi tё gjitha kushtet e posacme pёr orarin e punёs. Na mungon vetura pёr bartjen e fёmijёve prej vendit ku ata jetojn deri nё Qendrёn ditore dhe anasjelltas.

VOISES: Si gjindet kontakti i parё me fёmijet dhe prindёrit e tyre?

M.V.: Kontakti i parё ёshtё nё rrugё. I takojm fёmijet ose prinderit bisedojm me ato ua kёrkojm adresёn e tyre. Ditёn tjetёr shkojm tek ata, dhe i pyesim a duan ti dёrgojn fёmijёt e tyre nё Qendrёn ditore. Nёse pajtohen, nёnshkruajn dokument dhe ne mund tё fillojm tё punojm me ata. Nuk mundemi ashtu ti marrim fёmijёt para semaforёve dhe ti sjellim kёtu sepse na duhet leja e prindёrve.

VOISES: A keni ndonjё pёrvoj negative?

M.V.: Pёrgjithёsisht ёshtё mirё. Prindёrit e dinё se ёshtё mirё ti dёrgojnё fёmijёt e tyre nё Qendrёn ditore pёr atё nuk duhet tё paguajn asgjё dhe pёr atё ne u japim ushqim, dhe veshje tё pastra pёr fёmijё. Por disa prindёr preferojn ti dёrgojn fёmijёt e tyre nё rrugё qё tё lypin pёrkohёsisht deri nё mbrёmbje.

Kur nё qendёr ka mё shumё njerёz, ata e din se ёshtё koha mё e mirё pёr tё lypur.

VOISES: A mund tё na pёrshkruani programin ditor tё Qendrёs?

M.V.: Ne fillojm nё ora 8 nё mёngjes dhe mbarojm nё ora 16.

Nё fillim i marrim fёmijёt nga shhtёpit e tyre me veturё dhe i dёrgojm nё Qendrёn ditore. Pastaj shkojm e marrim grupёn e dytё. Mё vonё koha ёshtё pёr tu larё dhe njёkohёsisht u japim fёmijve tesha tё pastra. Para dhe pas kohёs sё drekёs nё ora 12 fёmijёt kanё kohё pёr aktivitete tё ndryshme fёmijet mund tё luajn, tё shikojn Tv.... Gjithashtu i mёsojm tё shkruajn dhe tё lexojn. Ia mёsojm gjjuhёn maqedonase sepse fёmijt e vegjёl nuk e flasin gjuhёn maqedonase nё shtepi por flasin nё gjuhёn rome.

VOISES: Ju pёrmendёt pak mё parё se punoni me fёmijt e moshёs 4-14 vjecare. A dini cka ato fёmij bёjnё mё vonё?

Kur ato do tё jenё mё tё moshuar se 14 vjec?

M.V.: Kur fёmijёt do tё behen mё tё moshuar, situata do tё komplikohet sepse shkollat e thjeshta nuk duan tё pranojn fёmij qё i kanё nga 10 vjec qё te shkruhen nё klasё tё parё.

Zakonisht vajzat martohen nё moshёn 15-16 vjecare. Disa prej tyre, disa vajza mund tё vazhdojn tё mёsojn tё crregullt.

Disa prej fёmijёve gjithashtu u ndihmojn prindёrve tё vetё tё mbledhin hekur dhe shishe tё plastikave nёpёr rrugё.

VOISES: Cka mendoni ju se cka ёshtё e rёndёsishme pёr ardhmёrin e tyre? Cka mund tё ndryshonte nё ardhmёria e kёtyre fёmijve?

M.V.: Puna kryesore ёshtё qёndrimi i prindёrve. Nёse ato mendojn se shkuarja nё shkoll nuk ёshtё e rёndёsishme jeta e fёmijve nuk do tё ndryshonte. Ne e dim se disa fёmij nuk kanё certifikat tё datёlindjes qё d.m.th se ato nuk mund tё shkojn nё shkoll normale. Ne mundohemi qё tu ndihmojm ta bёjnё kёtё dokument, por disa prindёr nuk duan tё paguajn pёr atё, qё kushton vetёm 100 denar. Shumica e prindёrve nuk dinё tё shkruajn ose tё flasin kur fёmijёt e tyre duhet tё shkojnё nё Qendёr.Puna mё e rёndёsishme pёr ardhmёrin ёshtё se duhet tё ndryshojn qёndrimin e prindёrve. Ata duhet tё besojn se pёrgjithёsia e dijenis ёshtё ardhmёria e fёmijve tё tyre.Mund tё them u ndihmuam rreth 60 fёmijve tё fillojn nё shkollё. Ajo do tё thotё se u ndihmuam ti bёjmё tё gjithё me dokumentet e nevojshme dhe i pёrgaditёm pёr nё shkollё.

VOISES: Kush ёshtё motivi personal i juaji? Poashtu nёse mundet tё na tregoni cili ёshtё suksesi mё i madhё nё punё - Qendrёn ditore?

M.V.: Aty nuk ka ndryshime tё mёdha ose suksese tё mёdha por ka aftёsi tё vogla. p.sh: Nё fillim ne kemi fёmije qё nuk janё tё aftё tё bisedojn, dhe qё nuk mund tё kenё kontakt me fёmijёt e mbetur edhe pas njё kohe fёmijёt mund tё bisedojn tё kyqen nё grup. Ky ёshtё rezultati. Nёse mё pyetni pёrsёri kush ёshtё motivi personal, mund tё them mё vjen keq pёr kёto fёmij, sepse askush nuk punon pёr ato, ose asnjё nuk kujdeset pёr ato nё kёtё vend.

VOISES: Ju faliminderit pёr intervistёn dhe ekipin e Voises, dhe u dёshirojm mё tepёr aftesi

Interview

There are no big changes, but there are small achievements Monika Veckovska If you live in Skopje, you are meeting them everyday: Roma children on the street, asking passer-bys for some small money. But not all Roma children are merely begging: some of them also visit daily children centers in Skopje. What are they doing there? What do their parents say about this? We asked Моника Вецковска (Monika Veckovska) (32), a psychologist, who is working with Roma children in Kisela Voda everyday.

VOICES: How many daily centers for Roma children are they in Skopje?

children who are from 4 to 14 years old. Do know you what these children are doing after? When they are over 14?

MONIKA VECKOVSKA: In Skopje there are two daily centers supported by the state. One of them is in Kisela Voda, another one is in Avtokomanda for children from Šutka. The daily center in Kisela Voda exists already 5 years. The capacity of our center is 30 children, but usually, we are working with 15 to 20 children from 4 to 14 because we do not have all necessary conditions for full time work. We miss for example the vehicle which is necessary for transportation children from places where they live to daily center and back.

M.V.: When the children are getting older, the situation starts to be complicated, because normal schools do not want to accept children who are already 10 years old for the first grade.

It is common that the girls are getting married around 15 or 16.

Some of them and some boys can continue to study in evening school. Some of the kids also help their parents to collect iron or bottles in the street.

VOICES: How do you make the first contact with the children and their parents?

VOICES: Do you have some negative experiences?

M.V.: Generally, it is good. The parents know that it is good to send their children to daily center because they do not need to pay anything and we give them food and clean clothes. But some of the parents prefer to take the children to the street to beg, especially around midday, when there are many people in the city. They know that it is the good time for begging.

VOICES: Can you describe the daily program in center?

M.V.: We start at 8am and we finish at 4pm. First we take the children from their homes by car and we bring them to the daily center. After, we go to take a second group. Then there is some time for shower and we also give the children clean clothes. Before and after lunch time at 12 am there is time for different activities. The children can play, watch TV … Also we are teaching them to write, to read. We teach them Macedonian, because the young children do not speak Macedonian, they speak only Roma language at home.

VOICES: You mentioned before that you are working with

VOICES: What do you think that is the most important thing for their future? What could change the future of these children?

M.V.: The most important thing is the attitude of the parents.

If they do not think that going to school is important, the life of the children will not change. We know that some of the children do not have birth certificate; it means that they cannot go to a normal school. We try to help making this document, but sometimes the parents don’t want to pay for this, even if it costs only 100 denars. Most of the parents also don’t know how to write or they forget when their children are supposed to go to the center. The most important thing for the future is to change the attitude of the parents. They must believe that education is important for the future of their children. I can say that we helped around 60 children to start with regularly school. It means that we helped them make all necessary documents and prepared them for school.

VOICES: What is your personal motivation? And if you can say what is the biggest success of your work in this daily center?

M.V.: There are no big changes, or some big success, but there are small achievements. For example at the beginning, we have children who cannot speak, who cannot make contact with other children and after some time, the children can speak and they are integrated in a group. That is the result.

And if are you asking me what my personal motivation is? I can say that I feel sorry for these children, because nobody works for them or take care about them in this country.

VOICES: Thank you for interview and VOICES team wish you a lot more small achievements.

interview

M.V.: The first contact is in the street. We meet the parents or the children, we speak with them and ask for their address.

The day after, we come to them and ask if they want to send their children to the daily center. If they agree, they sign a paper and we can start to work with them. We cannot just take children from the semaphore and bring them here: we need the approval of the parents.

15

Fro m Wal 26th J k W 40 y hen une to 5 Rom oung p You C th Jul y da eop a a n D n ia l dan n c e s , Tu r k e f r o m a n c e ? c e p r o ey a in b Mac from je t eac nd L edo ook pl ct cal hes each l a n a i t a via , Se ce in ed Wh pa and Stru y rbia stre rticipa were ga. , Sl lear ting ets o n of S v c trug ountry ing tra akia, ditio a… and na per form l ing

op le , g to kn ow pe .. . an d ge tt in tr ad it io ns s, va lu es an d cu lt ur e, id ea un tr ie s. of di ff er en t co

VCS activities

16

ed firm n o c nd irst w a the f ow e i eh by ays y v d m eople re som ent,” s e g an fer we e p t ch t judg ople re dif c e pe we roj no is p hould ll the they h T A e “ ce. t I s aus tha earan , bec ia. g k app restin Slova e t in from Ada

bout m o r e a r o je c t s w o n k o im il a r p ested t a t e in s n t a c t r e in t e r ip a ic u t o r y a If co o p r o je c t s n it ie s t Action o p p o r t u t e y o u r o w n p j e - Yo u t h i n ea op or to cr rs Centre Sk o.com! e o n ia e t@yaho c Vo l u n t o in t in M a c e d a t n o t p vcs_c contac

PLANINAREWE Margot Reis

VO MAKEDONIJA

Зошто луѓето решаваат да се разбудат рано наутро, да се качуваат на планина и да се потат во жешкото пладневно сонце, кога всушност можат да останат под сенката, да пијат ладно Скопско? За Планинарење се разбира! Voices новинарите се обидоа да разберат што ги мотивира лудите планинари и забележаа за вас некои кул планинарски места во Македонија. Иако многу од Македонските луѓе ќе се согласат дека природата е тука убава, планинарењето е е многу популарен спорт во Македонија. Луѓето обично преферираат да одат до врвот на планината со кола или само да ја гледаат од далечината. Тоа е штета, затоа што не можеш да го победиш чувството на пристигнување на врвот на една планина и уживање во една долга пауза лежејќи во убавата природа... погледнувајќи назад кон дното на планината да видиш колкав пат си успеал сам да поминеш со твоите мали стапала! За жал, Македонија е премногу жешка за големи планинарски активности во летото, но сега кога температурите треба да се спуштат со крајот на летото, станува поубаво за уживање.

За поголемиот дел од годината, планинарењето е едноставно прекрасно: планините не се превисоки, така да не ти треба посебен физички тренинг или специјална опрема за да планинариш во Македонија. Има некои добри планински патови иако мапи не се секогаш лесни за да се најдат, но некои постојат што обично може да ги побарате од општините. Исто така нема некои големи проблеми со мини или опасни животни со оглед на тоа што неколкуте мечки, рисови, волци и змии што живеат тука обично бегаат ако чујат некој како доаѓа. Единствената голема опасност што доаѓа од природата во Македонија е што може да сретнете некои диви желки!

17

Kampim ne Maqedoni

Hiking in Macedonia

Margot Reis

Margot Reis

Nё fakt shumё njerёz nё Maqedoni do tё tё pajtohen pёr natyrёn e bukur, ky ёshtё njё lloj shumё i njohur nё Maqedoni. Njerzit nё pёrgjithsi dёshirojn nё majet e maleve me vetur ose ta vёshtrojn nga larg.

Kjo ёshtё shumё keq, pasi qё nuk mund tё fitojsh ndjenjёn pёr tё aritur nё majё tё njё mali dhe pёr njё pauz tё gjatё duke u relaksuar nё natyrёn e bukur… duke shiqur mbas se sa rrugё ke kaluar me shputat e tua tё vogla!

Pёr fakt tё keq, Maqedonis ёshtё shumё e nxeht pёr aktivitete tё mёdhaja alpiniste nё stinёn e verёs, por tani kur temperaturat duhet tё jenё mё tё ulta nё fund tё verёs, bёhet mё e mirё pёr kёnaqёsi. Pёr koё mё tё madhe tё vitit, aktiviteti pёr aplinizёm ёshtё fantazi: mallet nuk janё shumё tё larta, kёshtu qё nuk do tё tё nevoitet trajnim special fizik ose veshje specijale pёr kёtёt akivitet nё Maqedoni.

Kemi disa rrugё tё mira pёr kёtё aktivitet, mirpo ёshtё pak ёshtir tё gjenden harta, por disa egzistojn qё mund ti gjeni nga komunat. Si dhe nuk ka donjё rezikshmёri nga kafshё tё egёr vetёm disa ari, ujq, dhe gjarpёr tё cilёt aty jetojn dhe largohen kur dёgjojn zhurmё.

Reziku i vetёm i madhё vjen nga natyra e Maqedonisё qё mund tё ndeshёni me disa breshka tё egra!

Why do people decide to wake up early in the morning, climb a mountain and sweat in the burning midday sun, when they could actually stay in the shadow, sipping a cold Skopsko? Hiking of course!

Voices Reporters tried to understand what motivates the crazy hikers and spotted for you some cool hiking spots in Macedonia.

Although a lot of Macedonian people will agree that the nature here is beautiful, hiking is not a very popular sport in Macedonia. People usually prefer to go on top of the mountains by car or just watch it from a distance. That’s a shame, because you can’t beat the feeling of arriving on the top of one mountain and enjoying one long pause lying in the beautiful nature … looking back at the foot of the mountain to see how long the way was that you just managed to cross with your own little feet!

Unfortunately, Macedonia is too hot for big hiking activities in the summer, but now that the temperatures should go down with the end of the summer, it becomes more enjoyable. For the major part of the year, hiking is just wonderful: the mountains are not too high, so that you don’t need special physical training or special equipment to hike in Macedonia. There are some good mountain roads although maps are not always easy to find, but some exist that you can ask usually from the municipalities. There are also no major landmine problems or dangerous animals since the few bears, lynx, wolves and snakes that live here will usually run away if they hear somebody coming. The only big danger coming from the nature in Macedonia is that you might meet some wild turtles!

active lifestyle

Pse njerzit dёshiroj tё zgjohen herёt nё mёngjes, tё ngjiten nё mal dhё tё djersohen nё mbasditen e nxeht, kur nё fakt mund tё qёndrojn nёn hije, tё pinё Skopsko tё ftoht?

Pёr kampim kuptojm! Gazetaret e Voices u munduan tё kuptojn cfar i motivon kёto kampist si dhe gjetёn pёr ju vende shumё tё mira pёr ushtrim pёr alpinizmi ne Maqedoni.

А сега, некои места тестирани и препорачани од Voices волонтерите: Kurse tani, disa vende tё testuara dhe tё rekomanduara nga vullnetarёt e Voices: And now, some spots tested and recommended by Voices volunteers:

активен животен стил

18

18

Трескавец: Овој планински манастир близу Прилеп бил изграден во 12ти век. Внатре, ке најдете мала црква со преубави фрески што се реставрираат. Погледот преку долината Прилеп е неверојатен и ја имате можноста да спиете бесплатно во манастирот (иако би било добро да оставите малку пари за свештениците и за фреските).

Treskavec: kjo kishё malore gjendet nё afёrsi tё Prilepit ёshtё ndёrtuar nё shek.12. Mbrenda, do tё gjeni shumё freska tё bukura tё cilat restarvohen. Shiqimi kah rafshina e Prilepit ёshtё e mahnitshme dhe keni mundёsi qё tё fleni falas nё manastir (edhe pse do tё kishe qenё mirё qё tё lini pak tё holla pёr priftёritё dhe freskёt ).

Прошетката од Прилеп е околу 2 ипол часа, само прашајте такси да ве остави на почетокот на патот до Трескавец и потоа следете го песочниот пат зад и нагоре по планината. Има уште една патека од десната страна на планината, но е многу поопасна бидејќи мора да поминете преку некои големи карпи.

Shёtitja nё Prilep zgjat afёr 2 orё e gjysё, vec kёrkoni taksi qё tju lёrё nё fillim tё rrugёs pёr nё Treskavec dhe pastaj ndiqni rrugёn rёrore dhe ngjituni lartё nё malё. Ka edhe njё patek tjetёr nga ana e djathёt e malit, por ёshtё shumё mё e rezikshme sepse duhet tё kaloni disa karpa mё tё mёdhaja.

Treskavec: This mountain monastery near Prilep was built in the 12th century. Inside, you will find a small church with beautiful frescoes that are being restored. The view over Prilep valley is astonishing and you have the possibility to sleep for free in the monastery (although it is nice to leave some money behind for the monks and the frescoes).

The walk from Prilep is about 2 hours and a half, just ask a taxi to drop you in the beginning of the road to Trescavec and then follow the sandy road behind and then up the mountain. There is another path from the right side of the mountain, but it is more dangerous for going down since you have to go over some big stones.

Водно: Има различни патеки до Водно - главниот пат оди од Водњанска но има и потеска патека која оди од Кисела Вода со пикник област по патот. Од тука, можете да избегате од загадувањето и да го видите целото Скопје!

Vodno: ka rrugё tё ndryshme pёr nё Vodno – rruga kryesore kalon nёpёrmjeё Vodnjanska por ka edhe rrugё tё tjera mё ё rёnda tё cilat kalojnё prej Kisela Vodёs. Prej aty, mund tё largoheni na ndotja dhe a shikoni tёrё Shkupin.!

Vodno: There are different paths to go to Vodno – the main road going from Vodnanska but also some narrow path going from Kisela Voda with a picnic area on the way. From there, you can escape the pollution and see all Skopje!

19 Matka: ky kanjon ёshtё vendi mё I mirё tё krkohet ajёr I pastёr nё SHkupё gjatё verёs! Kapeni autobusin numёr 60 tek bulevari Partzanska qё tё shkoni drejt pёr sё drejti tek liqeni ose zgjidni nё nga linjat mёt ёspeshta 2 ose 12 tё cilat shkojnё deri nё komunёn e Sarajit dhe pastaj vazhdoni me taksi deri nё MAtka (reth 150 den). Mund tё shёtitni reth liqenit, tё ngjiteni nё shkёmb apo tё merrni anije qё tё vizitoni shpellat. Gjitёashtu ka edhe turё malore e cila cnё nga Matka deri nё Vodno.

Matka: This canyon is the best place to look for fresh air in Skopje in the summer! Take bus 60 from Partizanska to go to the lake directly or choose the more frequent lines 2 or 12 to the municipality of Saraj and then finish with taxi to Matka itself (around 150 denars). You can go around the lake, climb the hill with the road behind the monastery to look over the canyon or hire a boat to explore the caves. There is also a hiking tour leading Matka to Vodno.

active lifestyle

Матка: Овој кањон е најдоброто место да се бара чист воздух во Скопје во лето! Фатете автобус 60 од Партизанска за да одите директно на езерото или одберете почести линии како 2 или 12 до општината Сарај и потоа завршете со такси до Матка (околу 150 денари). Можете да одите околу езерото, да се искачувате по ридот со патот зад манастирот да гледа преку кањонот или да најмите брод да ги истражувате пештерите. Исто така има и планинарска тура што ве води од Матка до Водно.

Галичица Национален Парк: Едноставно преубав, но за овој, ке ви треба кола да ве однесе во планината и потоа да продолжите пешки. Од врвот на планината, може да се види Охридското езеро И Преспанското езеро и да се гледа се до Албанија.

Parku nacional I Galicices.: tepёr I bukur, por pёr kёtё, ju nevojitet makin e cila do tju cojё deri tek mali dhe pastaj do tё duhet tё ecni deri tek parku. Nga maja e malit mund tё shihet liqen i Ohrit dhe I Prespёs. Dhe gjithёashtu Shqipёria.

Galicica National Park: Simply beautiful, but for this one, you will need a car to bring you up in the mountain and then continue on foot. From the top of the mountain, you can see Ohrid lake AND Prespa lake and look far away into Albania.

И други како Пелистер планините, Маврово Национален Парк...

Dhe tё tjera si mali Pelister, parku nacional I Mavrrovёs...

And others Pelister mountains, Mavrovo national park ...

19

Planinarewe do pelisterski O^I Васко Јосевски

активен животен стил

20

Природата била многу великодушна кога започнала со средување на нашево парче земја. Овде, кристална вода сече прекрасни планини, кањони и рамнини. Едно езеро тивко храни друго езеро. Непрегледни шуми се обидуваат да го дофатат синото летно небо. Ни ги подарила Радика, Вардар, Црна, ни ги подарила Охридското и Преспанското Езеро, Матка, Маврово. Ни ги подарила “Пелистерските очи.” “Пелистерските очи”, две глацијални езера сместени високо на падините на Баба Планина, без сомнение се едни од најатрактивните точки на мапата на Националниот Парк Пелистер. Страшна дестинација за пешачење.

почуствува во рацете. Меѓутоа, правилата на Паркот тука забрануваат риболов, кампување и палење оган. За сè што ви треба на располагање ви стои планинарскиот дом сместен веднаш до езерото.

Двете езера се наоѓаат високо над шумскиот појас. Големо Езеро е вгнездено на надморска висина од 2218м; долго е 233м., широко 162м., и длабоко 14.5м. Мало Езеро, пак, се

Од тука ви остануваат уште 2км за да стигнете до другото езеро. Најпрво треба да го искачите ридот кој ги одвојува езерата, а кога веќе ќе стигнете до врвот, сведоци сте на уште една спектакуларна глетка. Но, и вие исто така сте под надзор – неколку орли смирено лебдат високо над вас.

“

Нека Прирoдата биде ваш учител.”

Вилијам Вордсворд

наоѓа на надморска висина од 2100м. Неговите димензии се прилично помали од тие на Големо Езеро: долго е 79м., широко 68м, а длабоко 2.5м. Патеката започнува од селото Нижополе. Бидејќи се движите по гол терен – нема дрвја кои би ве скриле од сонцето – најдоброто време да го почнете вашиот поход е рано наутро. Како што нозете полека го следат тесното патче, со секој нареден чекор погледот кон долината зад вас станува сè поживописен. Имате среќа ако не наидете на некое стадо овци. Овчарските кучиња понекогаш се големи колку мечка, а можете да бидете сигурни дека нема нема да им се допаднете! Кога ќе стигнете до едно мало изворче познато како Чешмата на Муратот, нозете веројатно нема да сакаат да ви направат ниту еден чекор повеќе. Но не се откажувајте, езерото е близу. После 3 часа потење и борба со заморот, конечно ќе запрете пред една глетка која го одзема здивот. Да, најпосле можете да се замиете со студената вода од Големо Езеро. Можете и да запливате малку. Веројатно ќе си помислите дека ништо не може да живее во оваа престудена вода, но грешите. Големо Езеро е дом на ендемски вид слатководни ракчиња, како и пастрмки кои секој рибар би сакал да ги

Кога ќе стигнете до Мало Езеро, единственото нешто на кое што мислите е правењето фотографии. Заборавате на исцрпеноста, гладот и жедта. Но, чувајте си ја силата, сетете се дека треба да се вратите таму од каде што дојдовте. Или можеби не сте уморни? Е па, ако е така, кулминацијата на оваа авантура стои токму пред вас – величенствениот Пелистер.

HIKING TO THE EYES OF PELISTER

Vasko Josevski

Vasko Josevski

Natyra ka qёnё shumё shpirthapur kur ka filluar me rregullimin e tokёn tonё. Kёtu, uji kristal pren male tё bukura, kanjone dhe fusha. Njё liqen ushqen qetё njё liqen tjetёr. Pyjet mundohen qё tё kapin qiellin e kaltёrt. Na ka dhuruar Radikёn, Vardarin, Crna, na dhuroj Liqenin e Ohrid dhe Prespёs, Matkёs, Mavrovёs. Na ka dhuruar “Syt e Pelisterit”.

Nature was very generous when she started tiding up our piece of land. Here, crystal water runs through beautiful mountains, canyons and plains.

One lake silently feeds another lake. Vast forests try to reach the blue summer sky. She gave us the Radika, the Vardar, the Crna, she gave us the lakes of Ohrid and Prespa, Matka, Mavrovo. She gave us the ‘Eyes of Pelister’.

“Sytё e Pelisterit”, dy liqene tё jashtёzakonshme tё vendosura nё malin Baba, pa dyshim janё njё nga pikat mё atrakcine nё hartё nё Parkun Nacional tё Pelistёrit. Destinacion I mrekullueshёm pёr tё ecur.

The ‘Eyes of Pelister’, two glacial lakes situated high in the slopes of Baba Mountain, are certainly one of the most attractive spots on the map of Pelister National Park. An awesome hiking destination.

Tё dy liqenet janё tё vendosura mbi pyjet. Liqeni I Madhё ёshtё I vendosur nё nivel mbidetar prej 2218m, e gjatё 233m, e gjёrё 162m, dhe e thell 14.5m. Liqeni I Vogёl, ёshtё e vendosur nё nivel mbidetar prej 2100m. Dimenzionet e kёtij liqeni janё mё tё vogla nga Liqeni I Madhё: e gjatё 79m, e gjёrё 68m dhe e thellё 2.5m.Rruga fillon prej fshatit Nizhopole. Pasiqё lёvizni nё hapsirё tё zbrazur- nuk ka dru qё do tё kisht mundur tё ruheni nga dielli- mё sё mirё pёr tё filluar udhtimin tuaj ёshtё nё mёngjes herёt. Ashtu si kёmbёt ndjekin rrugicen e ngusht, cdo hap i juaj pamja mbas jush bёhёt mё e pёrshkruese. Do tё keni fat nёse nuk takoni tufё me dele. Qent e bujqeve donjёherё

The two lakes are placed high above the forest range. Big Lake (Golemo Ezero) is nested at an altitude of 2218m; it’s 233m long, 162m wide, and 14.5m deep. Small Lake (Malo Ezero), on the other hand, is at an altitude of 2100m. It’s quite smaller than Big Lake: it’s 79m long, 68m wide, and 2.5m deep.The hiking trail begins from the village of Nizopole. Since you are moving on barren slopes – there are no trees to hide you from the sun – the best time for starting your march is early in the morning.

As your legs slowly follow the narrow path, with each new step you make the view of the valley behind you becomes more and

“

“Le tё jetё Natyra asimtari juaj” Vilijam Vordsord

janё tё mёdhej sa ariu, mund tё jeni tё sigurt se nuk do tё jeni tё pёlqyr nga ato! Kur do tё mbrini nё njё burim tё njohur si Ceshma e Muratit, me siguri nuk do tё deshironi qё kёmbёt tuaj tё bёjn njё hap mё parё. Por mos u dorёzoni, liqeni ёhstё afёr. Mbas 3 orёsh djersitje dhe luftim me mundin, me siguri do tё ndaleni nё njё pjes ku ju mer frymёn. Po, mё pas mund tё largoheni me ujin e ftoht tё Liqenit tё Madhё. Mund qё edhe tё notoni pak. Me siguri do tё mendoni se asnjё gjalles nuk mund tё mbijetoj nё kёtё ujё tё ftoht, por gaboni. Liqeni I Madhё ёshtё I pasur me gafore tё ujrave tё ёmbёl (liqeneve) si dhe pastёrmkёs, qё secili nga peshkatarёt kishte dёshiruar qё ti ndjen nё duart e tyre. Megjithatё, regullat e Parkun ndalojn peshkimin nё Liqen, kampim si dhe ndezje tё zjarit. Cdo gjё cfar do tju nevoitet mund qё tё gjeni nё shtёpin pёr kampin qё gjendet shumё afёr liqenit.

“

Let Nature be your teacher” William Wordsworth

more picturesque. You will be lucky if you don’t come upon a flock of sheep. Sheepdogs sometimes are as big as bears, and you can be sure that they won’t like you! When you reach a little spring known as Cheshmata na Muratot, your feet probably won’t be willing to make a single step more. But don’t give up, the lake is near.

After 3 hours of sweating and struggling with your weariness, finally you stop before a breathtaking sight. Yes, at last you can rinse yourself with the cold water of Big Lake. You can take a short swim, as well. Maybe you think that nothing can live in this freezing water, but you are wrong. Big Lake is home of an endemic species of crayfish and trout that every fisherman would like to feel in their hands. However, the rules of the Park say that in these areas you are not allowed to fish, camp or light fire.

There is a mountain hut just next to the lake at your disposal for anything you need.

Prej aty ju kan ngel edhe 2km qё tё mbrini nё liqenin tjeter.

Por nё fillim do tё duhet qё tё kaloni kodrёn qё I ndan liqenet, dhe kur do tё mbrini nё majё tё kodrёs, do tё jeni dёshmitar tё njё pamje tё mrekullueshmё. Por edhe ju gjithashtu jeni mbi shikim- disa shqiponja qetё fluturojn mbi ju.

From the hut you need to walk for another 2km to the other lake.

You first need to climb up the hill that divides the lakes, and once you have reached the summit, you will witness another spectacular view. But you, too, are being watched − couple of eagles calmly float in the air high above you.

Kur do tё mbrini nё Liqenin e Vogёl, e vetmja gjё qё mendoni ёhstё q ёtё bёni fotografi. Hari tё lodhurёn, urinё si dhe etjen.

Por, mbani fuqin, dhe mendohuni qё duhet tё ktheni atje prej ku filluat. Por ndoshta sjeni tё lodhur? Pra nёse ёshtё ashtu, kulminacioni I kёsaj avanture qёndron para jush- Pelisteri I mahnitshёm.

When you reach Small Lake, the only thing you will think of will be taking photos. You will forget your weariness, hunger and thirst. But save your energy, remember that you will have to return to where you came from. Or, perhaps you are not tired?

Well, if this is the case, the culmination of this adventure is just before your eyes – magnificent Pelister.

21

active lifestyle

Ecja deri te syte e pelisterit

WRI

R E N R O T E R ’S C

оне н беск о к т о Пат евиќ азар Ивана Л

чноста

...

о ше да г не сака о а н д е а л в г а из амину беше д е што з а ш е л е н е л у ц о л б о ја ејзина от. Ок з .Н о а в о о т в о е качи уѓе к и покаж рено. Се ги познаваше, л и м с и о целосно не горд луѓе кои а, а таа и одам. в а т а ѓ јс о е а м н е се де л со с уваа, ка т, луѓе но се праш патуваа и м сама, у , с а а о д т е ш л г в а. е е д М у ш . б сама е пла и воз а страв на. Не с г а н р н о т д в е т т л с о г з в по Во о чу а стојката кое чудн ц о и п л д е о т и имав не далеку асмеан н е е и ш г ш е а б , д т Кога о па и гле рецот. Г вижеа п гледни, о д з о е р с п и з ни по е ко мевки и и мобилит ите нас се појав во авто н в и и ч н о е е т ш и а н в и у јз л замис ред не ен миг п ја но во ед ајка и. . Дури м ни очи е а а ш н к е а т б л о п к е с и ќ а л а. Ве ка, р н и и л л с а п н о а т и звол ната Тажен и им до е нејзи . е ш т и а и з в а ч у т о р с б чув е о твори нејзинит еше во у, ги за г т о а н н е м е д о р п ав гуш да ги н уша, се солзите це и д р с о с е Плачеш зи... ните сол е в т с п о с

аше на се крев а а к е л по го гале Сонцето е зраци аа дека т . и н л е п д о Т Убав пнув рец. т прозо и потше н миг нејзинио лице и тивко . Во еде о н а р е т ла ш о т у како ма ше се нејзино тане. Бе о бајка, с в та а о е д к н а л е к о е врем ја исп стува јата ода а се чув ло о а д в д а с е н л о ч г в о о зап дна во се буди е л ја г а о о к п ш а е з г слу н на. С принце еден ми ше среќ е о о Б т В . . ш в е , о б т б с е жно од с со љу елата не ѕекна во доволна ц а з е ш е а ш м е и б ја не кој од ј можеби требна. Гласот шаше глас, ко о т. Ги слу п а е н п ш и е р б он а з и и а о б брза к е гру воедн уши беш на луѓето кои ло а е т н и е н р к и нејз беше кори е е с ч о т е е ш т ц е и е ле е . Сон забрзан песна с ни места а т т о е. б ја а ч р и т е обземаш да, п своит олет ја ата згра р н п и јз а е н н т. над рисот кревето ни е, и ми стане од насолзе о а насекад с д а е н ш д а е р л г е ен т о д п е ја ја е. Во бата, Нешто да одим а и во со е на јк е а е м м т е и е р в з Вле зборо Ајде, в : д е о ч ој е т а р чуден Hm...poem and story.... и дека очи и и беше за ниот миг се сет т а о а н т е Д т . д е е л њ с that is somethnig new....ok . а момен в о в мину но веќе што ги иното за е јз и е н н мајка и, о It is time to sit а е н сит ј денот а се кра напушти д и е денот, е г ш а а д and to write somethnig... в у осак ави баше кога тре сите оние кои п заминува, забор , и ата ка изтурин сакаше, вести де галеше кога се с ега е С ќ ја е . е В е т . о и а к не онце а птиц с н о а м. т т о а г в н о , пес от зб у на уба а луѓето чењето на збор срушил, н е т и р зна а се чеко еднаш д само на а и т свет на о ма. Стан а и мислеше а с с о к е а ш К е . б а н ј, д ж о вети ек е ник Беше та ата и си постоеш в а е л н еше г а а д н кре како еќе ги б , гордо ја бост. Татко и в и а со м к е е р л п о с се е сла јка и п ж а а м к а о аа п , а колат чеше. Т нема да и и пла тите во д о а, а б л з а и д р с о л е еше маш стави глава од ако сакаше, не и. в а т а а р н п д а е нав е што д плаче и ш а е . д а н е з ш е ш молч е а и не неможе олата и о збунет к е н л д н а о , т е и о т т в беше зборо седиш задното немаше Влезе на ча целиот пат, , ол е птици . Го прем и малит да каже а е ц о в т ш р е ш д ч е а Пл знаеш утените лачеше. ше расц о себе п в т тука, а а о а к в Ги гледа о у б н а а л т д с о и е е и ш се уште дека т ги гледа мобилот знаеше о т о в т ца. а ш о и а стани порад лкот в зничкат е ува. Мо л кој н е е и н ж м а а е з таа гнаа н екуваш и ч т о с и и р б П е но не, ож траеше. крај. М да бидат таму, е ш ш. е ч а тели и секога Тоа зн е прија а, како т м и не а н и с и м а јз е з е ш од н аше да Пак бе к а ј. с о к е и н н да се Иако немаше сакаше д сите. о т с а о р н а ати. е ч м о а оса Се раз не се вр от омент н е никогаш да м нт е ј м о о т и, м во веќ е да од да возот и ш а е о р ш в о а м в и у ч ка дозвол тот кога н и е е м н о м Дојде ордоста ше но г чеше, кој боле јано пла о т с о п . е н која сти ни потклек мајка и и не изу о а с т а и д к в а а р р и напре пружи Се позд Продолж еби се . и, му ја е о т к р т в а с т ож а на и не се телно. М чекори зчувстви е б збор. За и о мирен сосем с

22

Jin ttle of o B n e Brok ќ азареви Ивана Л s a man There wa life, ore than I loved m my all: im I g a ve h rt. and hea l n. u o s My rfect the e p lmost It was a

: lem was The prob to him. g nothin I meant away, rew me He just th uality jinn, . w- q ss pieces Like a lo y worthle n ti to in Broken tleman. e, a gen m a c e h And then ieces, ted the p in them. c e ll o c e H g somethin re, A n d s aw tu fu f o t h lig A bright ving. li d covere is d n u n A li, e was Ka The nam called. y me the a n k ic n A an, caring m y told.

A yo u n g eart, the . h ig b a With ough nker alth But a dru

e, ne to us .

For no o e others th e st lik . e ic ju Being ju a . of being brothers Thought ch by his u to to id But forb nt by, D ay s w e ie. rted to d And I sta ll alone, ft a .

Being le be used, emstone need to o n needed g n u n With a e feel lik Made me me, a d ay c a And then work, went to li a e.

K n e Wh rd, d a gam e cupboa ers playe His broth ounger, ran by th t toward. ey wen Gego, th pen, he e door o th g in g Flin , ed inside Kali’s pride.

He peek in s a w t a h e stood.

To see w a new on , ll a m e th Among d jin, nd labele seen.

A new a h a s e ve r e n o n t Tha

me, them ho He took go. , e le piec s o place to an, Those litt ss things with n m a e le d mad Those life em together, an th He stuck ow call myself. kn I n a m A , w strong And I gre brave. w n, And I gre ld push me dow u o c Nothing rm, rnado sto e.

Not a to v a a big w N o t e ve n d, e s s me pa And as ti . w re g tion His addic more alcohol, ed He need est. . ed the b im threw h t e g e, he lik o ic T o h c is as h But Jin w le. this bott g in e b And . e k uldn’t ta nk from..

I just co ru d d n a d e s u make.

Being ision to c e d a d I ha o, im, say n l thrown To stop h ipped from unti es Or just b . y a wa ard, step forw e. a e d a m I oic y own ch I made m e me. b roved I chose to nge wasn’t app a h c Just the view. point of From his , e go free He let m to be. y p p a h s last.

A n d I wa s didn’t ack s e in p p a h ed me b y Just m a n d s h ov in a g a me He took e rest. . e ut with th m p ho s a w I time Only this stood, I re e So th

it out, He took . e law. o n e s aw gainst th When no h steeling was a . new ug so brand ly for few.

Even tho ood and n g o o y s h d rt e o wa s w It look h ic h w f o , The taste to come end had e . th d n t u u B s fo ecret wa e, Gego’s s got hom li a K n e h w e y A da s gon . at jin wa th w a s He back, his bottle He took k, c it in a sa .

And put ll around a y to carr , He used d s so scare d.

A n d I wa soun a e k a I didn’t m

t by, ay s w e n So dull d d with a sigh. ite , A n d I wa ill realize yes, d ay h e w e e y n m o t in a s h s T sadne d n a . e n v o The lo rry up grief I ca The sour rief, e is my g .

My choic t it ith you, n’t regre second w d n I just do a e breath My every ef. rth it. o w ith a reli ll Was a d sigh w n a e v li a And now say, t of them ou are going, M ay m o s y tch where “ H e y wa g way!” ing. n I’m flow the wro n o e ’r u the way , Yo y a w e it th But I like ll, you for a , So thank y a d y ing m night.

For mak y m hate. g in mak iving me g r fo And for , e g my lov For givin w up… g me gro in k For ma

vic e r a z a L Ivana

h

20 GODINI POTOA 20 vjetë më pas 20 YEARS LATER

back to ...

24

Илона Олехлова, Ilona Olehlova Во 1989 година, започна нов живот за многу луѓе. Комунистичкиот систем падна и многу европски земји започнаа нова етапа од нивното живеење. Тогаш, некои од нив дури се приклучија и во НАТО или ЕУ, што значи дека барем на хартија, Берлинскиот ѕид исчезна. Но, како тоа изгледа во реалноста? И што значат сите овие зборови: комунизам, Берлински ѕид, приклучување во Европската Униjа, Источниот блок, Западниот блок... за луѓето кои се премлади да го паметат јасно комунизмот, а во исто време се родени во посткомунистички земји?

Nё vitin 1989, filloj jetё e re pёr shumё njerёz. Sistemi komunist ra dhe shumё shtete europiane filluan etapё tё re nё jetesёn e tyre. Atёherё, disa nga ata deri sa u kycёn edhe nё NATO ose BE, qё dmth se sё paku nё letёr muri Berlin u zhduk. Por, si duket ajo nё realitet?

Dhe cka dmth gjithё kёto fjalё: komunizam, muri i Berlinit, kycje nё Bashkimin Europian, Bloku lindor, Bloku perёndimor… pёr personat tё cilёt janё tepёr tё rrinjё ta mbajnё mend komunizmin, dhe nё ndёr kohё janё tё lindur nё shtete postkomuniste?

In 1989, a new life started for many people. The communist system failed down and many European countries started a new stage of their living.

Then, some of them even joined NATO or EU, which means that at least on the paper, the Berlin wall had disappeared.

But how does it look in the reality? And what do all these words mean: communism, the Berlin wall, joining the European Union, East bloc, West bloc … for people who are too young to remember clearly communism, and at the same moment were born in post-communist countries?

Дали тие мислат дека наследството од комунизмот има некакво влијание на нивните животи? И дали чувствуваат некаква поврзаност помеѓу времето предЅидотипотоа?Гипрашавмеиеве ги нивните одговори.

A mendojnё se trashёgimit nga komunizmi kanё ndonjё farё lloj ndikim nё jetёn e tyre? Dhe a ndjejnё ndonjё farё llojё lidhjeje nё mes kohёs para Murit tё Berlinit dhe pas? I pyetёm dhe qe pёrgjigjet e tyre.

Do they think that the heritage of communism has some effect on their lives?

Or don’t they feel any connection between the time before the wall and after it? We asked them and here are their answers.

Марта Коминек (Полска) Моите сеќавања... Се сеќавам на храната која татко ми ја носеше од под тезгата, овошје, сокови и конзерви. Се сеќавам на куклите кои моите родители ми ги носеа од Западна Германија. Се сеќавам дека беше помрачно и посиромашно споредено со денешните времиња, сепак не се сеќавам на политичката борба и општествениот немир од тоа време. Јас сум од посткомунистичка земја... Фактот дека доаѓам од посткомунистичка земја сигурно влијае на мојот живот, особено е видливо во начинот на кој Полјаците се однесуваат, тие се пасивни и се жалат многу наместо да се обидат да го променат она што го негодуваат.

Се уште има силна склоност да се создаваат мали заедници во форма на фамилии кои се едниствениот гарант за ред, луѓето не сакаат да се собираат и да соработуваат едни со други со цел да остварат одредени цели. Друга работа е моќта на јавната установа, најголемиот дел од државните службеници имаат моќ да влијаат во општеството. Тие се некултурни и неуслужливи. Го имам искусено ова на сопствената кожа, и јас бев државен службеник и се обидов да бидам пријатна и корисна што беше сметано за невообичаено. Последното нешто е полската способност за измама или пак однесување со цел да се постигнат целите, но не баш по легалниот пат. Ова се смета за добар квалитет и ако не можеш да се однесуваш малку неморално те гледаат како да си помалку паметен. На крајот, не сметаат за полоши од Западните нации, кои имаат малку знаење и почит за она што било. Идните генерации... На идните генерации ќе влијаат нивните родители, дедовци и баби, кои се уште имаат сеќавања за начинот на кој било или делат некои образци на однесување за тој период. Полека ќе исчезнува како што ќе умираат старите генерации и затоа што знаењето за тој период е сменето од усниот збор.

Marta Kominek (Poland) My memories…

I remember food my dad brought from under-the-counter such as fruit, juice and cans; I remember dolls my parents brought me from West Germany. I remember it was gloomier and poorer as compared to the present times, however I have no memories about political battle and social unrest of that time.

I am from post-communist country…

The fact I come from post-communist state certainly influences my life: it is especially visible in the way Polish people behave: they are passive and complain a lot instead of trying to change what they resent. There is still a strong tendency to create small communities in form of families which are the only guarantee of order – people do not like to gather and cooperate with each other in order to achieve some aims. Another thing is the power of public office: most of public official’s thing they have power to rule the society. They are rude and unhelpful. I have experienced this on my own skin as I used to be a public officer and I tried to be nice and helpful which was considered unusual. The last thing is Polish ability to cheat or act in order to achieve ones aims not exactly in a legal way. This is considered as good quality and when you cannot act a little bit immoral you are seen as less clever.

25

Finally, we are considered to be worse by the Western nations that have little knowledge and respect how it used to be.

Kujtimet e mia…

Mё kujtohet ushqimi tё cilёn i ati ma sillte nga ndёr tezga, frytet, pijet dhe konzervat. Mё kujtohen lodrat tё cilat prindёrit mi sillnin nga Gjermania Perёndimore. Kujtohem se ishte mё errёsir dhe kishte mё tepёr varfёri nё krahasim me ditёt e sodit, megjithёatё nuk mё kujtohet lufta politike dhe trazirat shoqёrore nё atё kohё.

Unё jam nga shtetё postkomunist Fakti qё vi nga shtetё postkomunistё sigurishtё qё ndikon nё jetёn time, posacёrishtё mund tё vёrehet nё mёnyrёn se si sillen Poljakёt, ata janё pasivё dhe qahen shumё nё vend qё ta pёrmisojnё atё cka i pengon, akoma ka prirje tё formohen shoqёri tё vogla nё formё tё familjeve tё cilёt janё garancioni i vetёm pёr rregullsi, njerёzit nuk duan qё tё bashkёpunojnё me njёri tjetrin qё tё realizojnё qёllime tё caktuara. Problem tjetёr ёshtё fuqia e entit publi, numri mё i madhё i shёrbyesve publik kanё fuqi qё tё ndikojnё nё shoqёri ata janё jo tё kulturuar dhe jo shёrbyes. E kam ndjer kёtё nё lёkurёn time, edhe unё isha shёrbyes shtetёror dhe u mundova tё jemё e sjellshme edhe shёrbyese e cila ishte e paraqitur si e jashtёzakonshme. Gjёja e fundit ёshtё aftёsia polake pёr tё gёnjyer ose sjellje pёr arritjen e qёllimeve, por jo legal. Kjo merret si kualitet i mirё dhe nё qoftёse nuk mundesh tё sjellesh pak jo e moralshme atёherё tё konsiderojnё si jo tё mencur. Nё fund, na konsderojnё si mё tё kёqinjё nga shtetet pёrёndimore, tё cilёt kanё njohuri dhe respekt tё paktё pёr ndodhit tё cilёt kanё ndodhur nё tё kaluarёn.

Gjeneratat e ardhshme…

Tek gjeneratat e ardhshme do tё ndikojnё prindёrit, gjyshёrit, tё cilёt akoma kanё kujtime nga ndodhit tё cilat kanё ndodhur.

Ngadal do tё zhduket ashtu sic do tё vdesin gjeneratat e vjetra dhe pёr shkak se njohuria pёr atё periudhё ёshtё e ndёruar nga fjala e gjuhёs.

The future generations…

The future generations will be influenced by their parents, grandparents who still have memories about the way it used to be or share some behavior patterns characteristic for that period. It will slowly vanish as the older generations will die and because the knowledge of that period is changed by word of mouth.

Димитриј Фефилов (ECTOНИЈА) Комунизам... Редици, мали плати, мали станови и тешкотии да се добијат. Од друга страна, пријателски луѓе, помалку криминал, сиромашен, но сигурен живот. Дали мислите дека на вашиот живот влијаеше фактот што доаѓате од посткомунистичка земја или пак мислите дека овој факт нема влјание врз вашиот живот? Постојано ги споредувам денешните денови со поранешниот живот и пронаѓам добри и лоши нешта во двете времиња. Не можам да кажам (веројатно никој не може) каков би ми бил животот ако не сум живеел во комунистичка земја. Единственото нешто за кое сум сигурен е дека јас знам што е комунизмот и како изгледа. Можеби не во детали, но многу повеќе од оние кои сакаат да расправаат за онаа време без некое реално знаење. Дали мислите дека најмладите генерации кои немаат апсолутно никакви искуства со комунизмот се поразлични од нашата генерација? Мислам дека сите генерации се разликуваат од другите. На секоја генерација влијаело нешто, било тоа комунизмот, капитализмот или пак демократијата. Дури и во текот на комунистичките времиња имаше неколку генерации со различно знаење и свесност за комунизмот. Не би го обвинил комунистичкиот режим за се лошо што се случи. Имаше и добри нешта, исто така. Не е перфектното, но не е и најлошото време.

back to ...

Marta Kominek (Poloni)

Dimitrij Fefilov (Estonia)

Kumunizëm… rroga të vogla, banesa të vogla dhe problem për ti poseduar. Nga ana tjetër, njerëz miqësor, kriminalitet më të ulët, varfëri, por jetë të sigurt.

Communism…

Queues, small salaries, small apartments and difficulties to get them. On the other hand: friendly people, less crime, poor but confident life.

A mendoni se fakti që vini nga një shtet postkununist ka ndikuar në jetën tuaj ose jo?

Shpesh bëjë krahasime në mes të tanishmes dhe të kaluarës dhe arijë në rezultate të mira dhe të këqija për të dy kohërat. Nuk mund të them (sigurishtë që askush nuk mundet) se si do të ishte jeta ime në qoftëse do të jetoja në një shtet jo komunist. Gjëja e vetme për të cilën jamë i sigurt është ajo se unë e di cka është komunizmi dhe se si duket ajo.

Ndoshta jo në detale, por shumë më tepër nga ata të cilët duan të diskutojnë për atë temë pa patur ndonjë dijeni reale për të.

Do you think that your life was influenced by fact that your coming from post-communistic country or you think that this fact has no effect on your life?

I keep comparing now days with former life and find ether good and bad things in both times. I can’t say (I guess nobody can) what would have been my life if I had not lived in communist country. Only what I’m sure about is that I know what it is communism and how it looks like. Maybe not in details but more than those who like to argue about that time without any real knowledge.

A mendoni se gjeneratat e reja të cilët nuk kanë apsolutishtë asnjë përvoj me komunizmin janë më ndryshe nga gjenerata jonë?

Mendoj se të gjithë gjeneratat ndryshojn njëra nga tjetra. Në secilën gjenerat ndikon dicka, pa marrë parasysh kominizmi, kapitalizmi ose demokracija. Derisa edhe në kohërat e komunizmit egzistonin disa gjenerata me mendime të ndryshme për komunizmin. Nuk do ta kisha gjykuar komunizmin për gjithëcka e keqe që ndodhi. Kishte edhe gjëra të mira, gjithëashtu. Nuk ka qenë perfekte, por nuk ka qenë edhe më e keqja.

Do you think that the youngest generations which have absolutely no experiences with communism is different that our generation?

I think that all generations are different from others. Every generation has been influenced by something, was it communism, capitalism or democracy. Even during the communist time there were several generations with different knowledge and awareness about communism. I would not blame the communist regime for everything bad what happened. There were good things also. It’s not the perfect but it’s not the worst time.

back backtotoback ...

26

Dimitrij Fefilov

Inese priedite (latvia) Memories …

I was around six years old when “perestroika” started in Latvia and I remember well the last years of existence of the Soviet Union. Me and my friends were the children who dreamed about becoming pioneers but never did. I remember the queues and emptiness in the shops, soviet cartoons and movies, and books, also the shows for children demonstrated in our national and in Russian television before the sleeping time. I can say that I am proud of my country and its people because in Latvia we had singing and not bloody revolution and I still sometimes listen the songs from that time, music full of emotions...

Do you think that the youngest generations which have absolutely no experiences with communism is different that our generation?

I suppose that the few years in socialism impacted the way we think and our values a lot even if we were just small children. Now small children have a lot of opportunities and they live very different life. I guess also their parents now are different, perhaps more stressful and having less time. We spent a lot of time outside and created our own toys. For us even single candy from some foreign country was a treasure. I see myself as being somewhere in the middle between the “pioneer’s thinking”, the old norms and views that characterized

soviet countries and the total freedom of being who you want to be, individualism, free and creative expression.

Do you think that the youngest generations which have absolutely no experiences with communism is different that our generation?

I have discussed this question with my friends and we are sure that there exists a huge difference between “last children of socialism”and young people who are just few years younger than us. I do not like to say this because it sound like old people conversation about “ourtimes when it was not like this or that...” but however we have noticed that in general the people few years younger than us are much more self-confident. They are very good in communication and self-presentation but meantime often there is no foundation for being so much confident. Under highly positive self-estimation there is emptiness.

Sometimes the people feel like they are just the best ones and are not self-critical and ready to accept criticism from others, even if it is needed for our personal and professional development. I think also authorities are less respected now. From my point of view in general it is not bad (it is bad to listen in authorities without critical approach and own thinking) but sometimes it turns in total disrespect of people around like parents or teachers, their work and efforts.

Inese priedite

Инесе Приедите (Латвија)

Përkujtime...

Сеќавања...

Kisha gjashtë vjetë kur filloj “perestroika” në Letoni dhe më kujtohen vitet e fundit të egzistimit të Bashkimit Sovjetik. Unë dhe shokët e mi ishin fëmij të cilët ëndërronin të bëhen pioner, por asnjëherë nuk u bëmë. Kujtohem në rreshtat para shitoreve dhe zgjidhjes shumë të vogël, filmave viztimor, filmave dhe librave sovjetik, gjithëashtu edhe emisioneve për fëmij të cilët ishin të emituar në televizionin tonë nacional dhe Rusë, para se të shkonim të flenim. Isha aq shumë e frikësuar se lufta do të fillonte në të tetëdhjetat dhe tani mund të them se jam krenare me shtetin time dhe banorët e saj sepse në Letoni patëm revolucion me kënga dhe jo të përgjakshëm dhe sot e kësaj dite akoma dëgjoj kënga për atë kohë, muzik plotë me emocione. ..

Имав околу шест години кога започна “перестроика” во Латвија и добро се сеќавам на последните години од постоењето на Советскиот Сојуз. Јас и моите другари бевме деца кои сонуваа да станат пионери, но никогаш не бевме. Се сеќавам на редиците и празнотијата во продавниците,на советските цртани, филмови, и книги, исто така и на емисиите за деца кои беа прикажувани на нашата национална и на Руската телевизија, пред времето за спиење. Бев толку многу исплашена дека војната ќе започне во осумдесетите и сега можам да кажам дека сум горда на мојата земја и нејзините луѓе затоа што во Латвија имавме распеана, а не крвава револуција и се уште понекогаш слушам песни од тоа време, музика полна со емоции...

A mendoni se fakti që vini nga një shtet postkununist ka ndikuar në jetën tuaj ose jo?

A mendoni se gjeneratat e reja të cilët nuk kanë apsolutishtë asnjë përvoj me komunizmin janë më ndryshe nga gjenerata jonë?

Diskutova me shokët e mi dhe ne jemi të sigurt se egziston dallim të madhë në mes “fëmijëve të fundit të socializmit” dhe të rinjvë të cilët janë vetëm disa vite me të rinjtë se ne. Nuk dua ta them këtë, sepse mundtë tingëlloj si bised e pleqëve se “se ne kohërat tona nuk ishte kështu edhe ashtu…”, por përsëri vërejtëm se të rinjtë të cilët janë disa vite më të rinjë se ne kanë shumë më tepër vetë besim. Ata janë shumë të mirë në komunikim dhe vet prezentim, por shpesh nuk kanë bazë për të qenë aq të sigurt. Nën vetëvlersimin pozitiv të lartë egziston shprasëtir. Ndonjeherë të rinjtë nuk kuptojnë se suksesi kërkon shumë punë. Për shembull, secili pret rrogë të lartë, edhe në qoftëse nuk kanë njohuri dhe përvojë pune. Ndonjëherë ata mendojnë se ata janë më të mirët dhe ata sjanë vetëkritik dhe nuk mund të tolerojnë dikushë ti kritikoj, edhe pse është e nevojshme për zhvillimin e tyre profesional. Gjithëashtu, autoriteti respekothet shumë më pak. Nga pikë shikimi im, nuk është keqë ( keqë është të dëgjohen autoritete pa kritika dhe mendim personal), por ndonjëherë kalon në mos respektim total të atyre rreth nesh, sic janë prindërit dhe arsimtarët, puna dhe mundi i tyre. Nuk jamë e sigurt se ky ndryshim mund të shpjegohet me ndikimin e periudhës sovjetike ose vetëm me disa ndikime tjera, por në Letoni kjo egziston por gjithëashtu mund të gjehet edhe në vende tjera.

Дали мислите дека на вашиот живот влијаеше фактот што доаѓате од посткомунистичка земја или пак мислите дека овој факт нема влјание врз вашиот живот? Претпоставувам деке неколкуте години во социјализмот многу влијаеле на начинот на кој размислуваме и на нашите вредности, иако бевме само мали деца. Сега малите деца имаат многу можности и живеаат мнигу различен живот. И претпоставувам дека исто така и нивните родители сега се различни, можеби повеќе под стрес и имаат помалку време. Ние поминувавме многу време надвор и создававме наши сопствени играчки. За нас секоја бомбона од некоја странска земја беше богатство. Се гледам себе си некаде на средината помеѓу „пионерското размислување“, старите норми и погледи кои ги карактеризираа советските земји и тоталната слобода да бидеш оној кој сакаш да бидеш, индивидуализам, слободен и креативен израз. Дали мислите дека најмладите генерации кои немаат апсолутно никакви искуства со комунизмот се поразлични од нашата генерација? Дискутирав за ова прашање со моите пријатели и ние сме сигурни дека постои огромна разлика помеѓу „последните деца на социјализмот“ и младите луѓе кои се само неколку години помлади од нас. Не сакам да го кажам ова, затоа што може да звучи како разговор на старите луѓе за „нашите времиња кога не беше вака или онака...“, но сепак ние забележавме дека обично луѓето помлади од нас неколку години се многу посамоуверени. Тие се многу добри во комуникација и себе презентација, но меѓутоа често немаат основа да бидат толку многу сигурни. Под високо позитивно самооценување има празнина. Понекогаш луѓето мислат дека тие се најдобрите и не се самокритични и не се подготвени да прифатат критики од други, иако е потребно за нашиот личен и професионален развој. Исто така, мислам дека авторитетите се помалку почитувани сега. Од мојата гледна точка, генерално не е лошо (лошо е да се слушаат авторитети без критички пристап и сопствено размислување), но понекогаш преминува во тотално непочитување на луѓето околу, како што се родителите или наставниците, нивната работа и напори.

27

back to ...

Mendoj se disa vitet e para të socializmit shumë kanë ndikuar në mënyrën se si mendojmë dhe në vlerat tona, edhe pse ishim vetëm fëmij të vegjël. Tani të rinjtë kanë shumë mundësi dhe jetojnë një jetë shumë më ndryshe nga ne. Shumë nga ata mund ti gjeni në internet apo duke lujatur lojra kompojuterike...dicka që ne as që mundnim ta mendojmë.

Fëmijët e sodit udhëtojnë, kanë lodra të ndryshme, ëmbëlsira, veshje... dhe gjithëashtu edhe prindërit e tyre tani jane më ndryshe, ndoshta nën stres dhe kanë më pak kohë të lirë.

Ne kalonim shumë kohë jashtë dhe krijonim lodrat tona. Për ne secila bombone nga ndonjë shtetë tjetër paraqiste pasuri.

Vehten e shohë diku në mes „mendimeve pioneristike“, normave të vjetra dhe shiqimeve të cilat i karakterizonin vendet sovjetike dhe liris totale të bëhesh ai që dëshiron, individualizmit, shprehjes së lirë dhe kreative.

28

VO POTRAGA PO IDEALNOTO OD DOMA]INKA DO ATATURK

Ilona Olehlova а почетокот постоеше едноставно прашање: “Какви карактеристики би требало идеалниот партнер да поседува?” По извесно време, ни стана јасно дека потрагата по идеалното е малку комплицирано. Но, дали навистина ни е потребно да го пронајдеме идеалниот партнер или пак реалниот партнер ни е доволен?

sex and the City

Н

На почетокот на јули, група на млади луѓе од различни земји, како Словачка, Турција, Србија, Македонија, Латвија и Романија, се сретнаа на младинска размена во Струга. За време на една од работилниците, тие требаа да одговорат на прашањето “Како би требало идеалниот партнер да изгледа?” Младите луѓе најпрво започнаа да ги бараат идеалите во своите национални групи и потоа ги презентираа своите идеални особини на останатите групи. Некои од презентираните идеални особини беа идентични, без разлика дали луѓето беа од Србија или Турција. Други примери ни укажаа дека постои толкав број на идеални особини, колку што е бројот на индивидуите кои трагаат по нив. За момчињата од Србија, идеална жена претставуваше некоја мешавина помеѓу Моника Белучи, Џесика Алба и Анџелина Џоли и ништо друго. Македонските момчиња пак велеа дека идеалната жена треба да биде добра мајка, добар готвач и треба да е добра во кревет. Словаците започнаа со карактеристики од типот на добра, паметна и комуникативна, но не премногу, добра мајка, а подоцна додадоа дека идеалната жена треба да биде и добар готвач, најмалку просечен возач и да не размислува на начинот на кој блондинките размислуваат. Турските момчиња рекоа дека нивниот идеален партнер би требало да им даде слобода, без контрола еден на друг, да има разбирање за пријатели од другиот пол, треба да биде самостоен и треба да биде добар пријател во љубовна врска. После се што беше наведено, можеме да наведеме дека за некои личности не е доволно ни да ја запознаат Анџелина Џоли, додека пак другите имаат потреба од партнери кои се најмалку добри возачи и добри готвачи. Но, не само момчињата трагаа по идеалната жена, имаше и девојки кои ја споделија својата имагинација за идеалниот партнер. За девојките од Романија, идеалниот партнер треба да биде учтив и образован, интелегентен, со чувство на одговорност и сензибилитет, а исто така треба да биде и добар татко. Македонките го опишаа својот идеален

партнер како џентлмен, кој би требало повеќе време да поминува во домот, отколку надвор од него во барови со пријателите, личност кој знае како да почитува жена, да и помага со домашните обврски и да зборува отворено за сите проблеми, и последно не и неважно, да биде добар љубовник. Девојките од Србија одговорија дека нивниот идеален маж треба да биде полн со самодоверба, да може да му се верува, да биде отворен за разбирање и треба да има добри манири и да биде зрела личност. Можеме да видиме дека идеалниот партнер би требало да поседува многу квалитети... или пак не? Вистината лежи во тоа дека потрагата по идеалниот партнер може да претставува тешка работа, но сепак ние би требало да се обидеме да пронајдеме некој кој постои и кој е реален. Понекогаш дури и тоа претставува напорна работа... П.С. Со Среќа! Без разлика дали се бавите со потрагата по идеалниот партнер, или пак се борите со некој кој е реален...

Hm...my ideal sheep? Let’s dream for while or maybe not because comeback to the reality can be to hard...

Në kërkim të ideales: Nga amvise në Ataturk N Ilona Olehlova

ё fillim egzistonte pyetje e thjesht: “Cfarё karakteristika duhet tё posedoj partneri ideal?” pas njё kohe tё shkurt u bё shumё qartё se kёrkimi i partnerit ideal ёshtё shumё e komplikuar. Por, a duhet me tё vёrtet ta gjejm partnerin ideal ose na mjafton vetёm partner?

Nё fillim tё muajit Korrik, tё rrinjё nga Slovakia, Turqia, Sёrbia, Maqedonia, Letonia dhe Rumunia, u takuan nё shkёmbim rinor nё Strugё. Nё njёrёn nga puntorit ata duhej tё pёrgjigjen nё pyetjen: “Si do tё duhet tё duket partneri ideal?” tё rinjtё nё fillim filluan tё punojnё nё grupё nacionale duke i prezentuar karakteristikat ideale tёrё grupit. Disa nga karakteristikat ishin tё ngjajshme edhe pse ata vinin nga shtete tjera. Shembuj tjerё na treguan se egzistojn aq karakteristika ideale sa numri i personave tё cilat kёrkon partner ideal.

Pas krejt asaj qё e tham mund tё konstatojm se dikujt nuk i mjafton ta njohtoj Anxhelina Xholin, pёrderisa disa kanё nevoj pёr

Pёr femrat nga Rumunia, partneri ideal duhet tё jetё i shkolluar, intelegjent, i pёrgjegjsёsh dhe sensibil, kurse gjithё ashtu duhet tё jetё edhe baba i mirё. Femrat maqedonase e pёrshkruanin partnerin e tyre ideal si xhentёlmen, i cili duhet kohёn mё tё madhe ta kaloj nё shtёpi, e jo nёpёr lokale mё shokёt, person i cili do ta respektoj gruan, do tё ndihmoj nё punёt e shtёpis dhe do tё flas haptas pёr tё gjithё problemet, dhe sё fundi tё jetё i dashur i mirё. Femrat nga Sёrbija u pёrgjigjёn se mashkulli ideal duhet tё ketё vetё besim, tё mund ti besojsh, tё jetё i hapur pёr biseda, tё jetё i sellshёm dhe tё jetё person i pjekur.

Mund tё shohim se partneri ideal duhet tё posedoj shumё kualitete…. ose jo? E vёrteta ёshtё se kёrkimi i partnerit ideal paraqetё punё tё rёndё, por pёrsёri nё duhet tё mundohemi tё gjejmё dikё qё egziston dhe qё ёshtё real. Ndonjёherё edhe ajo paraqetё punё e rёndё…

P.S. Suksese! Pa marrё parasysh a merreni me kёrkim tё partnerit ideal, ose mundoheni tё gjeni dikё real….

29

sex and the city

Pёr meshkujt nga Sёrbia femra ideale paraqiste kombinim tё Monika Beluci, Xhesika Alba dhe Anxhelina Xholi dhe asgjё tjetёr. Meshkujtё Maqedonas thonin se femra ideale duhet tё jetё nёnё e mirё, gatuese e mirё dhe e mirё nё krevat. Slovenёt filluan me karakteristikat si: e mirё, e mencur, komunikative, por jo shumё, nёnё e mirё, kurse pastaj shtuan se femra ideale duhet tё jetё edhe gatuese e mirё, tё jetё vozitёse e mirё dhe tё mos mendoj ashtu sic mendojnё bjondet. Meshkujt Turk thanё se partneri ideal duhet ti jep atyre liri, tё mos ta kontrolloj, tё ketё mirёkuptin pёr shoqёrin e gjinis sё kundёrt, duhet tё jetё e pamvarur dhe duhet tё jetё shok i mirё nё lidhje.

partner tё cilat janё sё paku vozitёse tё mire dhe gatuese tё mira.. por, jo vetёm meshkujtё kёrkoni femra ideale gjithёashtu edhe femrat e ndan mendimin e vetё pёr partnerin e tyre ideal.

Looking for ideal: from cooking woman to Ataturk

sex and the City

30

Ilona Olehlova

I

n the beginning there was an easy question: “Which kind of characteristics should your ideal partner have?” After a while, it became clear that looking for an ideal is a little bit complicated. But do we really need to find some ideal partner or one real partner is enough?

In the beginning of July, a group of young people coming from different countries (Slovakia, Turkey, Serbia, Macedonia, Latvia and Romania) met each other at a youth exchange in Struga.

During one workshop, they had to answer this (maybe easy,

maybe a little bit complicated) question: “How should your ideal partner look?”. The participants were first looking for ideals in their national group and then presenting their ideal partners to all groups. Some characteristics were the same, it doesn’t matter if people were from Serbia or Turkey. Some others showed that there are as many ideals as people looking for them.

For Serbian guys, the ideal woman was a combination of Jessica Alba, Monica Belluci and Angelina Jolie - nothing more. Macedonian said that the ideal woman should be a good mother, a good cook and must be good in bed. Slovaks started with such characteristics as nice, smart, and talkative, but not too much, good mum and after they added that of course the ideal woman should be a good cook, at least an average driver and she should not think on a blond way. Turkish guys said that their ideal partner should give them freedom without controlling each other, give breaks with same gender friends, should stand on their own legs and should be a good friend in love relationship.

After all, we can see that for some people it is enough to meet Angelina Jolie whereas others need partners who are at least average drivers and good cooks. But not only guys were looking for ideal woman; there were also girls with their imagination of an ideal partner.

For Romanian girls, the ideal one should be polite and educated, intelligent, responsible and sensitive and also should be a good father and should have sense of measure. Macedonians described their ideal partner as a gentleman, who should be more at home that outside drinking with friends, who should respect women, help with housework and last but not least should speak about problems and be good in bed. Serbians answered that their ideal man should be self-confident, reliable, understanding and should have nice manners and be mature.

We can see that ideal partners should have a lot of qualities … or not? The truth is that finding the ideal guy or girl can be a hard job, so at least we can try to find somebody who is real. Because even this is a hard job, sometimes very hard…

PS: Good luck! It doesn’t matter if you are looking for an ideal or if you are just struggling with somebody who is real...

MEET ON THE STREETS Да се сретнеме на улиците е 8 дневен настан организиран од Волонтерски Центар Скопје, а се реализира со финансиска поддршка од Европската Комисија. Идејата на овој проект е да се соберат луѓето што доаѓаат од различни региони и да се истражат уличните култури во нивните земји, а осебно уличниот танц различните стилови на танц што се развиваат во секојдневните простори надвор од танцовите студиа или академии, како што се улиците, училишните дворови и ноќните клубови. Уличниот танц е во слободен стил и во индивидуална интерпретација. Да се сретнеме на улиците поврзува 40 танчери и нивни обожаватели од Србија, Албанија, Македонија, Црна Гора, Полска, Латвија, Литванија и Естонија. Добредојдени сте да ни се придружите на настаните од овој проект и на финалната изведба во Оаза на 28 септември! За повеќе информации проверете на www.mos.yola.com и танцувајте со нас!

DANCE PARTY IN OAZa 29.9.

22:00

www.hiphopmacedonia.com Овој проект е финансиран со поддршка од Европската Комисија. Овој проект ги отсликува ставовите на авторот и Комисијата не може да биде одговорна за било каква употреба на информациите содржани во него.

Supported by:

Agency of Youth and Sport

Ministry of Culture

vcs.org.mk