VOICES magazine February issue

voices

Magazine for all young people of Skopje

SHUTKA

ШУТО ОРИЗАРИ

2012 February Free

Reporters & Translation: Sylwia Górska Antonella Nuvolli Sara Fantova Awa Badji Jadwiga Miśtak Marta Lipińska Magda Wyszyńska Elvin Shytaj Marina Mijakovska

Elena Davidovska Marija Brzovska Kate Binovska Natalia Gancarz Sanja Paunovska Translations and proofreading: Angela Burneska Bledi Cami Nora Selimi

Design & Photos: Maxime Gallasse Ilona Olehlova Sylwia Gorska Sara Fantova Natalia Gancarz Elvin Shytaj Marija Brzovska Marta Lipińska Magda Wyszyńska

Production & Coordination: Nikola Stankoski Gjoko Vukanovski Contact: Volunteers Centre Skopje Emil Zola 3-2/3, 1000 Skopje Tel./Fax. +389 22 772 095 vcs_contact@yahoo.com www.vcs.org.mk

5 6 8 12 14 16 18 20 26 36

GIRL WITHOUT A BASE UNDERNEATH By Elena Davidovska THE IDENTITY ROM OR A MOSAIC OF PEOPLE By Awa Badji THE ASSISTANCE TO REFUGEE FROM KOSOVO By Awa Badji BEHIND THE GOLDEN HOUSES

By Jadwiga Miśtak

DISCOVERING SHUTKA

By Elvin Shytaj

CENTER FOR SOCIAL INITIATIVES “HOPE” By Marija Brzovska (IL)LITERACY IN SHUTKA

By Marija Brzovska

SMILES IN SHUTKA

By Jadwiga Miśtak

ELISE’S STORY: ONE YEAR IN SHUTKA

By Antonella Nuvoli

LAST ALTERNATIVE YUGOSLAVIA

By Magda Wyszynska

and more ...

Dear Readers, This month surprised us with big movements, it seems that although we are still in month of colourful Shutka, fortune is preparing us for the next, .MRDNI SE!’ edition of Voices. We moved a lot, first some of us went to frozen Serbia, to enjoy mid-term evaluation, then the others joined and we were freezing together, dreaming about warm Skopje. Then started big migration in the house, just one room wasn’t touched by wind of changes.

Now it’s quite funny when your room is called your room, ex-someone’s room and another room is your ex-room. But not only funny things happened, suddenly we had to say ‘see you’ (we are not saying goodbye) to our dear Antonella, our Sardinian sunshine – we are waiting for you Anto! By the way there is no other coffee smelling like the one you made. Enjoy reading and the coming spring.

By Jadwiga Mistak

GIRL WITHOUT A BASE UNDERNEATH

By Elena Davidovska

standing sideways as the paper, lost in space...

In joke and laughter, for many years is building a unique "building". It is composed of all possible materials that, if you look, carefully arejoke composed on thefor most unimpossible way.

In and laughter, many years is building such as Romanian forests, AlbaaMaterials unique "building". skull capped, Dreams,that, Bos-if Itnian is composed of allHollywood possible materials nian hard heads, Italian style, along with you look, carefully are composed on the most interlocking Orthodox, Catholic and Muslim unimpossible way. faith.

Materials such as Romanian forests, Albanian skull capped, Hollywood Dreams, Bosnian Sandheads, is an idea of style, equality for with all, developed hard Italian along interlockbusiness, high marketing places, wonderful ing Orthodox, Catholic and Muslim faith. life foriseveryone who was born neighSand an idea of equality for in all,this developed bourhood.high marketing places, wonderful business, life for everyone who was born in this neighAround 60,000 Romanian people from Skobourhood. pje municipality called Suto Orizari, most known 60,000 as "Shutka" inhabited thisfrom suburb in Around Romanian people Skopje 1963. They most oppose of their presentation municipality called Suto Orizari, most known as "Shutka" poor andinhabited primitive, this but suburb it's described as as in 1963. exoticmost Cupoppose with sensational skills and absurd They of their presentation as poor evil spirits of sexual "undertakings", which is and primitive, but it's described as exotic Cup omitted to show skills they’re "champions" any with sensational and absurd evilinspirits intellectual or any educational of sexual "undertakings", whichachievement. is omitted to Romanian in this micro cosmos of show they’repopulation "champions" in any intellectual or exotic Shutka only vaguely reflects the pain of any educational achievement. eternal wandering andintheir of returnRomanian population thisdream micro cosmos of ing toShutka their Promised Land.reflects the pain of exotic only vaguely eternal wandering and their dream of returnTheir visionPromised is integrative ing to their Land. and tolerant society; educated prosperity welTheir vision isRomanians, integrative and tolerantand society; fare, equal access rights for all and improveducated Romanians, prosperity and welfare, ing their quality offor life.allEach has a different equal access rights and improving their dream,ofsomeone’s realized, while others are quality life. fighting true.

Each hastoabecome different dream, someone’s realized, while others are fighting to become true.

Inthis thisneighbourhood neighbourhoodyou you meet many In cancan meet many taltalents, always backed music, song,laughter laughents, always backed byby music, song, ter and jokes. From this unusual world that and jokes. goes, this left, unusual then right, up then down,left, or who From world that goes, then knowsup where is keeping likeknows in cartridges right, thenyet,down, or who where their optimism and good spirit ..... yet, is keeping like in cartridges their optimism and good spirit .....

На шала и смеа во текот на неколку години се гради една уникатна „зграда„ . Составена е од сите можни материјали, кои, ако добро загледаш, се споени на најневозможен начин. Материјали од типот на ромски шуми, албански кечиња, холивудски соништа, босански тврди глави, италијански стилови, заедно испреплетени со православната, католичката и муслиманската веричка. Песокот, е една идеја за еднаквост на сите, развиен бизнис, маркетинг на високо ниво, прекрасен живот за секој што се родил во оваа населба. Околу 60.000 роми од скопската општина Шуто Оризари, попозната како “Шутка” го населуваат ова предградие во 1963 година. Најмногу се спротивставуваат на нивното прикажување како сиромашни и примитивни, но би ги опишале како егзотични шампиони со сензационални и апсурдни вештини, како што се истерување на духови или сексуални “потфати”, при што е пропуштено да се покажат нивните “шампиони” во кое и да било интелектуално или образовно достигнување. Ромите населени во микрокосмосот на егзотичната Шутка, само површно ја отсликуваат болката на вечните скитници и нивниот сон еден ден да и се вратат на ветената земја. Нивната визија е интегративно и толерантно општество, образовани Роми, просперитет и благосостојба, еднаков пристап до правата за сите и подобрување на квалитетот на животот. Секој од нив има различен сон, некој го остварува, а пак други се борат кон остварувањето. Во оваа населба може да се сретнат многу таленти, секогаш поткрепени со музика, песна, шала и смеа. Од овој необичен свет кој оди де лево, де десно, де горе, де доле, или кој знае каде уште не, нив ги чува ко 5 во чаура нивниот оптимизам и ведар дух.....

THE ROMA IDENTITY OR A MOSAIC OF PEOPLE

By Awa Badji The real strength of the Roma people? Just their culture.

Gytan, Finnish kale, Romanichal, Sinti, Manush, Boyash etc. many names to distin-

guish one community.

Be careful not to give a prejudice and barriers because ignorance will lead to erroneous judgments that are fertile ground for racism and rejection of others and because this reasons the conventional and generic term “Roma people” will be used.

The richness of their culture, lifestyle and treatment they suffered at the heart of a long history have only reinforced the strength of their identity.

6

The Roma people in Europe are a community of around 8 million people. They’re ignored and locked up in negative stereotypes that surrounds them, and for centuries were developed policies towards them which are referred to their physical or cultural disappearance. The richness of their culture, lifestyle and treatment they suffered at the heart of a long history have only reinforced the strength of their identity.

Where are they? From linguistics, we found a part of the solution at the end of the 18th century. The Romany language is indo-european family, heiress to the Sanskrit and close idioms spoken in India. It’s in this region the Roma people were formed.

How did they preexisted before their big departure for the west or is formed on this occasion, no one can tell.

The name “Roma” as would some of Rama, a legendary hero of India’s destiny was made to go into exile and in other narrative were exiled as punishment for allegedly harboring and nailed Jesus to the Cross. The word “Roma” also means “man” in Romany. Chronicles of the late 10th century mention the arrival of the Roma people in Iran. One of them would be allocated to the East, while another part joined the Caucasus. A third group took the road of the Byzantine Empire, one of the borders of Europe. The majority of the Roma people in their history adopter the religion of the countries in which they were traveling or settled.

The Roma are in the heart of a paradox. They have problems at all levels the essentials of life: education, employment, housing and health. Given that this is an issue ant that questions in terms of solutions is superimposed multiplicity of factors of differentiation. It’s the diversity of groups of Roma people across the continent should be known. The any groups and subgroups and between the different they display them, are all factors that make it difficult to understand this issue a whole.

This diversity is an asset but most is either unknown or confusing to non-Roma people.

Socia-cultural differences are essential between the various communities. While the school is not as important as a value for us: Roma people not entrust the charge of school to “transform” their children fulfilled individuals. For this there is the community and the similar. For them school is only the instruction, viewed as a tool. There is a strong demand for primary school, but decreases in high school: because the calendar of existence is not quite the same.

The general stereotypes on Roma people are strengthened. The Roma don’t marginalize themselves from the time when some of them, the “gadjo” sphere are part of a foreigner significant, out of social organization. Some Roma families are distrust of non-Roma, the “gadjo” they fear and reject for historical reasons (persecution, witchcraft…). However, no Roma people aspire to poverty. The simplicity and spirit of freedom are considered into poverty. Many of them manage to find a harmony between inclusion, culture and “Roman”. In their success, they do not feel the loss of their identity by breaking with poverty. More than its origin or any sense of belonging, it’s his lifestyle that ensures its Roma people Roman.

The real strength of the Roma people? Just their culture. It by passes the usual codes that shape a nation such as language, religion or territory, to unite a diverse population. Their music is considered on of the teeming among European ethnic groups in that it has enriched the various influences of the countries they crossed, and they pick up some cultural line, melodies, instrumental political…

Today, numbers of projects, relocations hasty failed because they did not know the characteristics of the Roma group involved in the operation. Whether it’s an urban or a university study, it’s important not to think or speak for the individuals concerned. It’s important to remember that the barrier can be our own representations of happiness, comfort or ideal of life. So should we talk about Roma culture or Roma cultures? The question may arise, given the plurality and diversity of the Roma people. In the end, what’s the normality?

7

THE ASSISTANCE TO REFUGEE FROM KOSOVO WITH THE UNHCR AND THE RED CROSS

By Awa Badji

The tragedy in Kosovo in 1999 has forced more than 650 000 people to flee their country and seek refuge in neighboring regions and countries including Macedonia.The conflict between the 2 main communities in Kosovo is linked to their mutual conviction of being the only legitimate occupants of this region.

According to the UNHCR ( United Nation High Commission for Refugees), people who have fled Kosovo to neighboring countries as refugees under the definition of the Geneva convention of 1951 and should be protected and treated accordingly and take advantage of free access to these countries. The immediate needs were foods, medicines, drinking water, shelter and the International Committee of the Red Cross with other NGOs have attempted to answer.

However, it’s less well known pain, emotional suffering necessarily less visible than material deprivation, this anxiety is that of no news of a father or brother who has been arrested. The ICRC (International Committee for the Red Cross) was surprised by the extent and speed of the arrival of refugees. The CAR (Central Agency for Research), in particular, did not have a structure capable of responding immediately to the needs that would be huge. It’s through the testimony of refugees; the ICRC has attempted to assess the scale.

UNHCR ensure that asylum seekers and refugees have access to a fair and effective asylum, supported by procedures that can facilitate the integration of people trying to integrate recently to Macedonian society. UNHCR also provides protection and assistance to Kosovo minorities still refugees in Macedonia (and designated as a temporary assistance), helping especially women, children, adolescents, elderly and vulnerable individuals. So the Framework Agreement signed in Ohrid in August 2001 put an end to hostilities and granted more rights to minorities and paved the way for the return of 170 000 displaced people in the Balkan region.

The international protection of asylum seekers from Kosovo minorities continues to be needed indicates the UN

8

agency for refugees, which requires States to respect the right of asylum and note that the denial of this status would to approve ethnic discrimination on the ground.

This is where the Red Cross is involved. The City Red Cross of Skopje, as implementing partner of the United Nations High Commissioner for Refugees – Office in RM, opened the Centre for support of asylum seekers in the municipality Shuto Orizari, Skopje in January 2009.

The Centre of the City Red Cross of Skopje was founded to improve the situation and living conditions of these persons, to support their independence, and to help in finding long-term solutions in frames of the National Strategy for local integration of the refugees and asylum seekers, passed and adopted by the Government of the Republic of Macedonia in December 2008. One of the main priorities of the Centre is to increase the quality of education, makes daily assessments and analysis of the situation through field visits. Furthermore, the centre provides psycho-social assistance, support and counseling for persons of interest, organizing and holding of different types of workshops for raising awareness ‌ According to the so far experience and practice, the existence of the centre for support of refugees has a positive effect on the everyday life of the population of interest. Regardless of the type of problem they deal with, the people initially address the centre, and then depending on their problem they are sent to the appropriate institutions.

They consider the centre as a place where they can resolve their problems; they view it with admiration and support it by actively participating in the implementation of the planned activities.

A long work in progress for a population very often forgotten ‌

9

Ndihmë refugjatëve nga Kosova me UNHCR dhe Kryqi i Kuq

Tragjedia në Kosovë në vitin 1999 ka detyruar më shumë se 650 000 njerëz të largohen nga vendi i tyre dhe të kërkojnë strehim në rajonet fqinje dhe vende, përfshirë edhe Maqedoninë.

10

Tragjedia në Kosovë në vitin 1999 ka detyruar më shumë se 650 000 njerëz të largohen nga vendi i tyre dhe të kërkojnë strehim në rajonet fqinje dhe vende, përfshirë edhe Maqedoninë.

Konflikti mes 2 komuniteteve kryesore në Kosovë është e lidhur me bindjen e tyre të përbashkët për të qenë banorët e vetem legjitim okupues të këtij rajoni.

Sipas UNHCR-së (Komisioni i Lartë i Kombeve të Bashkuara për Refugjatët), njerëzit që kanë ikur nga Kosova në vendet fqinje si refugjatë nën përkufizimin e Konventës së Gjenevës të vitit 1951 dhe duhet të mbrohen dhe të trajtohen në përputhje me rrethanat dhe të përfitojnë nga qasje të lirë në këto vende. Nevojat e menjëhershme janë ushqime, ilaçe, ujë të pijshëm, strehim dhe Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq me OJQ-të tjera janë përpjekur të përgjigjen. Megjithatë, kjo është dhimbje më pak e njohur, vuajtjet emocionale domosdoshmërisht më pak të dukshme sesa materiale, ky ankth është se ai nuk ka lajme per një baba apo vëlla që ka qenë i arrestuar. KNKK (Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq), ishte habitur nga masa dhe shpejtësa e arritjes së refugjatëve. MAKINA (Agjencia Qendrore për Kërkim), në veçanti, nuk kanë një strukturë të aftë për t'iu përgjigjur menjëherë për nevojat që do të jetë i madh. Kjo është përmes dëshmisë të refugjatëve, KNKK-ja është përpjekur për të vlerësuar shkallën.

UNHCR ka siguruar që azil kërkuesve dhe refugjatëve të kenë qasje në një azil të drejtë dhe efektiv, të mbështetur nga procedurat që mund të lehtësojnë integrimin e njerëzve duke u përpjekur për të integruar kohëve te fundit në shoqërinë e Maqedonisë. UNHCR gjithashtu siguron mbrojtje dhe ndihmë për minoritetet e Kosovës ende refugjatë në Maqedoni (dhe të caktuar si një ndihmë e përkohshme), duke ndihmuar sidomos grave, fëmijëve, adoleshentëve, të moshuarve dhe individëve. Pra, Marrëveshja Kornizë e nënshkruar në Ohër në gusht 2001 i dha fund armiqësive dhe të dhënë më shumë të drejta për pakicat dhe hapi rrugën për kthimin e 170 000 personave të shpërngulur në rajonin e Ballkanit.

Mbrojtjes ndërkombëtare të të azil kërkuesve nga Kosova pakicave vazhdon të jetë e nevojshme tregon agjencia e OKB-së për refugjatë, i cili kërkon që shtetet të respektojnë të drejtën e azilit dhe se mohimi i këtij statusi do të miratojë diskriminimin etnik në terren. Kjo është ajo ku edhe Kryqi i Kuq është i përfshirë. Kryqi i Kuq i qytetit të Shkupit, si partner implementues i Komisionerit të Lartë të OKB për Refugjatët - Zyra në RM, u hap Qendra për përkrahjen e azil kërkuesve në komunën e Shuto Orizarit, Shkup në janar te 2009.

Qendra e Kryqit të Kuq të qytetit të Shkupit u themelua për të përmirësuar kushtet e situatës dhe të jetesës së këtyre personave, për të mbështetur pavarësinë e tyre, dhe për të ndihmuar në gjetjen e zgjidhjeve afatgjata në kuadër të Strategjisë Kombëtare për integrimin lokal të refugjatëve dhe azilit kërkuesve, kaluar dhe i miratuar nga Qeveria e Republikës së Maqedonisë në dhjetor 2008. Një nga prioritetet kryesore të Qendrës është që të rrisë cilësinë e arsimit, bën vlerësime të përditshme dhe analizat e situatës nëpërmjet vizitave në terren. Për më tepër, qendra ofron psiko-sociale, asistencë teknike dhe këshillim për personat e interesit, organizimin dhe zhvillimin e llojeve të ndryshme të seminareve për ngritjen e vetëdijes ...

Sipas përvojës deri tani dhe praktikë, ekzistencën e qendrës për përkrahje të refugjatëve ka një efekt pozitiv në jetën e përditshme të popullsisë. Pavarësisht nga lloji i problemit që merren me të, njerëzit fillimisht drejtohen qendrës, dhe pastaj në varësi të problemit të tyre ata janë dërguar në institucionet përkatëse. Ata e konsiderojnë qendër si një vend ku ata mund të zgjidhin problemet e tyre, ata shohin me admirim dhe e mbështesin atë duke marrë pjesë aktive në zbatimin e aktiviteteve të planifikuara.

Një pune të gjatë në progres për një popullsi shumë shpesh harrohet ...

11

By Jadwiga Miśtak

BEHIND THE GOLDEN HOUSES

12

Till November 2011 Shutka seemed to me to be a misterious and colourful village in the middle of nowhere, at the end of the world. Shutka was the place where lasts countionius ABSURD and neverending party. Aleksandar Manic's movie, The Shutka Book of Records drew in my mind simple image consisting of ridiculous ideas about living and spending free time, which is not actually free, because there is always something interesting happening, like contest for the owner of the best collection of Turkish music or the loveliest 'designer suits'.

How surprised I was when I took the bus number 19 from the center of Skopje to Shutka and arrived there in 20 minutes. All those stories I heard from different people about the location and transportation to Shutka disappeared in few seconds, it's just another neighborhood of the capital city of Macedonia. It's a place without official statistics but probably with the highest rate of unidentified and indescribable diversity. Behind the golden houses and villas looking like masterpieces, with exquisite paintings on facades still exist containers, donated in 60' and supposed to stay there no more than 4 years which are still somebody's houses, probably called by them home.

As far as architecture of Shutka looks like kind of filmset, the inhabitants look like the actors, most of them play the children roles. Children which spend their childhood in the street or in daily centers, trying to have fun without playground, without toys and without attention. Children which you can make extremely happy devoting them few hours of your prosperous life, few hugs and few words. Children which pays you back every single good gesture with the best smiles you have ever seen in your life. Children of Shutka... always positive and always looking for new comers.

Hopefully those children will make their wishes true. What they wanted for Christmas? Good health, to learn German, picture with Santa Clause, trip to Plostad Makedonija, rivers of love and oceans of happiness. With this little experience I got in last two months I can't see anymore the funny and ridiculous face of Shutka, I see individual faces and their strong desire to be happy.

Deri në nëntor 2011 Shutka më dukej si një fshat misterioz dhe i larmishëm në mes të askundit, në fund të botës. Shutka ishte vendi ku zgjat ABSURDI i vazhdueshëm dhe ahengjet e pambarueshme. Filmi i Aleksandar Manic, The Shutka Book of Records (Libri i Rekordeve të Shutkës) më dha një imazh të thjeshtë që përbëhej nga ide të çuditshme për jetën dhe kalimin e kohës së lirë, që nuk ëshët edhe aq e lirë, sepse gjithmonë aty ndodh diçka interesante si për shembull gara për pronarin e kolekcionit më të mirë të muzikës turke apo për "kostumet e dizajnuara" më të mira.

Sa e habitur kam qenë kur mora autobusin nr 19 nga qendra e Shkupit për Shutkë dhe arrita aty për 20 minuta. Të gjitha storiet që i pata dëgjuar për vendndodhjen dhe transportin deri në Shutkë u zhdukën në disa sekonda, ajo është vetëm një tjetër lagje e kryeqytetit të Maqedonisë. Eshtë një vend pa statistika zyrtare por mesiguri me normën më të lartë të llojllojshmërisë së paidentifikuar dhe të papërshkrueshme. Pas shtëpive të arta dhe vilave që duken si vepra artistike, me piktura të mahnitshme në fasada, ende ka kontajnerë që janë donuar në vitet '60 dhe që janë paraparë të qëndrojnë aty jo më shumë se 4 vite por që ende janë vendbanime të dikujt që mesiguri i quan shtëpi.

Për sa i përket arkitekturës së Shutkës, ajo duket si një vend për xhirimin e filmave dhe banorët sikur aktorë ku shumica luajnë role të fëmijëve. Fëmijë që kalojnë fëmijërinë e tyre në rrugë apo në qendrat ditore, duke u munduar të kënaqen pa ndonjë shesh lojrash, pa lojëra dhe pa kujdes. Fëmijë të cilët ju mund ti gëzoni pa masë duke iu dedikuar pak orë nga jeta juaj përparimtare, disa përqafime dhe disa fjalë. Fëmijë që ua kthejnë çdo gjest të mirë me buzëqeshjet më të mira që i keni parë ndonjëherë në jetë. Fëmijët e Shutkës.... çdoherë pozitivë dhe çdoherë duke mirëpritur të vizitorë në vend.

Shpresojmë se këta fëmijë do ti plotësojnë dëshirat e tyre. Cka donin ata për Krishtlindje? Shëndet të mirë, të mësojnë gjuhën gjermane, një fotografi me Baba Dimrin, një udhëtim deri në Sheshin Maqedonia, lumenj dashurie dhe oqeane lumturie. Me këtë eksperiencë të vogël që pata në dy muajt e fundit nuk mund ti shoh më fytyrat e çuditshme dhe qesharake të Shutkës, shoh vetëm fytyra individuale dhe dëshirat e tyre të forta për të qenë të lumtur.

13

DISCOVERING SHUTKA

By Elvin Shytaj

My first trip to Skopje and my first time in Shutka. It was winter, cold and little snowing. All those was different and new for me – guy from the seaside.

14

Before I merely heard about this place at all and now I found myself at its streets, among those amazing people, walking with them, talking with them and realizing that they share the same dreams as all the rest of the people in this world, education, integration, peace and a better future for their children. From 2009 to 2011 I was sharing the same experiences with Roma people in Albania that’s why I wanted to feel and see how Roma people adopted in another country, geographically close to mine, and touch their way of life in another context.

I was surprised when I saw that the situation of Roma people living in Shutka, fortunately is much better than in Albania. They succeeded to make their voice heard, they have their own schools, their children are following the universities and getting degrees, more Roma people are becoming teachers, social workers and other qualified professionals among the Macedonian society. They have their municipality and their deputies in Macedonian Parliament.

Thanks to the English teacher Asip, me, my French friend Sidney and Katia (polish friend who made all that possible) started to discover little by little Shutka, the customs, culture, every day life and the way people see themselves in the future among the Macedonian society. We had very interesting conversation with the director of the Roma school in Shutka Gulselfa and the Roma language teacher Daniel. Those people represent the part of Roma people which have understood that only through education they can be members of new changing Macedonian society and be respected without prejudices in the country where they all belong.

Thanks to our local guide Orhan, student at philosophy faculty, who gave us a chance to penetrate the heart of Shutka, to go into the houses, meet real people and touch closely the reality of those people.

I consider photography as a journey. I learned through time not to make predictions but to let the place guide me and to hope that the place in exact moment will accept me as a part of. Only when it happens I’m trying to keep memories with my camera Even if it was not my first time in Roma houses, I am still amazed to feel their hospitality and I guess I will never get tired with making the portraits of elder people which look like an open history book. It is kind of magic when you free yourself inside their houses and you feel surrounded by the simplicity and holiness of their living houses.

Another interesting fact of Roma people is their strong relation with the TV. It seems that for them it is not only subject of entertainment or information but it represent the connection with the other world that was not available for them before.

Continuing this journey through streets I felt in love with the details and colors all over the exterior of the houses, which looks like in a dream world, melted with each other in a perfect harmony. On the other hand I was really surprised by strong architecture contrasts between very expensive villas of rich and small houses of poor Roma people.

I left that place with the desire to come back and try to be part of this magic that those people share, fighting hard to survive every day, valorizing every simple thing that life gives them. An ancient Chinese philosopher said: “A journey of thousand miles begins with a single step” and I believe that Roma people in Shutka have already made their first step

15

CENTER FOR SOCIAL INITIATIVES “HOPE”

By Marija Brzovska

The non-governmental organization C.S.I. “Hope” is founded in 1997. Its goal is to decrease the degradation in the Romanian population and its vision is to increase the education level of the Romanian children. Most of the projects that are being realized are for improving the situation of the Romanian population.

Vesna Bojadziska – “Hope” opened the first

youth centre in Macedonia. The centre is a place where the Romanian children are gathering, writing homework and spending their free time at creativity workshop or playing group games.

As a result we have a large number of children that finished high school and became students in Shutka. Another project that we’re working on is “Education through street social work” that is realizing for over 6 years with help of the “Schueler Helfen Leben” from Germany. The goal is to improve the school success and make sure that the children are going to school every day.

We provide the school material and food for the children from the project and we also make sure that the parents are aware of the importance of education and we’re giving the help those families need.

Afrodita Raevska – I’m working on the program that we call “sponsorship” which is providing financial help to those people that have been to Germany for asylum.

Stanika Gligorova – The projects “Education

through street social work” is realizing in Skopje in the schools that the children from the Romanian nationality go. They’re making a progress in their education which I think is the result of the help from our organization.

Slave Zdraveski – We are visiting the families

all the time, we are going to the schools, we are making contacts with the parents and the children. We schedule the family’s needs and we’re giving them the help that they need.

Seljadin Jashari – As the only employee that

speaks Romanian language, I’m making the communication between parents and children and the other employees from “Hope” easier. I’m also classifying the help that the families need.

“If you were magicians what would you change in Shutka?“ I would like every person to be educated. Би сакала да нема необразовани луѓе.

Vesna

Slave

Good education for the children. Децата да бидат добро образовани.

Seljadin 16

I would draw aside every rubbish dump. Би ги тргнал сите депонии.

ЦЕНТАР ЗА СОЦИЈАЛНИ ИНИЦИЈАТИВИ “НАДЕЖ” Невладината организација Ц.С.И. “Надеж” е основана во 1997 год. Тие се стремат кон намалување на сиромаштијата кај ромската популација а нивната визија е да има што поголем број на образовани ромски деца. Најголем дел од проектите кои ги реализираат се однесуваат на подобрување на состојбата на Ромите, со фокус на поголема општествена вклученост на ромските деца. ВЕСНА БОЈАЏИСКА – “Надеж” го има отворено првиот младински центар во Македонија. Центарот претставува катче каде што децата Роми на училишна возраст се собираат, пишуваат домашни задачи и го поминуваат слободното време со креативни работилници или играјќи друштвени игри. Како резултат во Шутка имаме се поголем број на деца кои завршиле средно образование и се запишале на факултет. Уште еден проект на кој работиме е “Образование преку улична социјална работа” кој се реализира веќе 6-та година во соработка со “Schueler Helfen Leben” од Германија. Овде целта е да се подобри успехот на децата во образованието и да се зголеми нивната редовност. Во склоп на проектот обезбедуваме школски прибор и ужинка за децата од проектот а преку разни работилници работиме и на зголемување на свеста на родителите за важноста на образованието и овозможуваме хуманитарна помош како помош на семејствата. СТАНИКА ГЛИГОРОВА – Проектот “Образование преку улична социјална работа” се реализира на ниво на Скопје во неколку училишта каде учат деца од ромска националност. Успехот на учениците се подобрува и сметам дека тоа е како резултат на заедничкиот напор на сите вработени во организацијата. СЛАВЕ ЗДРАВЕСКИ – Постојано ги посетуваме семејствата, одиме во училиштата, остваруваме контакти со родителите и децата. Ги утврдуваме потребите на семејствата и подоцна им носиме соодветна хуманитарната помош. СЕЉАДИН ЈАШАРИ – Ја олеснувам секојдневната комуникација помеѓу родителите и децата од една страна, и вработените во “Надеж” од друга, како единствен вработен кој зборува Ромски јазик. Ја распределувам и класифицирам хуманитарната помош. АФРОДИТА РАЕВСКА – Работам на програма на таканаречено‘кумство‘, преку која луѓето кои биле во Германија како баратели на азил добиваат помош во вид на финансиска поддршка.

“Што би смениле во Шутка кога би биле магионичари?”

Job for everybody. Сите да бидат вработени.

Stanika

I would like the people to care more about their health and to plan their families. Луѓето да се грижат повеќе за своето здравје и да ги планираат своите семејства.

Afrodita

17

(IL)LITERACY IN SHUTKA

By Marija Brzovska

At a first glance one cannot say that children in the elementary school in Shutka differ from any others. You see a typical classroom full of school materials and pupils enthusiastically waiting for the beginning of the class. But once you get familiar with these children’s everyday life, you come to the conclusion that they are facing problems that other children can hardly imagine. Discussing with two teachers at the “Brothers Ramiz and Hamid” elementary school in Shutka, I discover the difficulties that Roma children have while trying to obtain a proper education.

At the beginning, they say, it is very hard for the children to learn how to write and speak literature Macedonian language. They speak Roma at home and since Shutka is mostly Roma neighborhood they do not have the opportunity to learn Macedonian until they start to go to school. However, with time they show good progress. Teachers tend to have regular meetings with parents even more frequently with parents of the children that have low grades, but they never show up. “Every meeting we have only a few parents who come to ask about their children’s progress. With our joint effort there are good results, but when there “Children in Shutka generally come from poor fa- is no supervision at home the homework never milies, but poverty is not an issue when it comes gets done and the grades never go up.” they add to having the necessary conditions for studying. with a frustration.

They get the books for free and have many organizations donating the materials they need for Both teachers recognize the help that NGO’s declasses. Here the problem is more substantial. It aling with the improvement of Roma education is general illiteracy.” says one of my co-speakers. give to pupils in their youth centers. However, they underline that sometimes these cause even As I came to know many of the children’s pa- more troubles. “Children regularly come with horents are illiterate and they fail to acknowledge mework written by NGO’s staff. It is easy to notithe importance of their children’s education. For ce but always hard to prove. The children do not both, the teachers and children, parents’ illitera- confess that it is not their work, so continually cy is the biggest problem. Every year, a month we are forced to put higher grades than earned.” before the start of the school year teachers from says one of them.

Shutka’s elementary school go on the streets, visit every home and ask for children old enough From all of the above, we can certainly concluto go to school. What happens is that they often de that raising awareness for the importance of find children, who are more than 6 or 7 years old education is what needs to be done. Children and but have never been registered into any school. It their parents alike need to understand how qualiseems that they parents did not feel the need to ty education is the key to better future. In the mesend their children to school, although they are anwhile i shall hope that the average grade of 2,6 in Shutka’s elementary school will start to go up. legally binded.

18

(НЕ)ПИСМЕНОСТ ВО ШУТКА На прв поглед не може да се каже дека децата во основното училиште во Шутка се разликуваат од било кои други. Гледаме типична училница полна со училишни материјали и ученици кои со ентузијазам го чекаат почетокот на часот. Но, ако се запознаеме со нивниот секојдневен живот ќе сфатиме дека се соочуваат со проблеми кои другите деца не можат ниту да ги замислат. Разговарајќи со две наставнички од основното училиште во Шутка “Браќа Рамиз и Хамид” ги откривам потешкотиите кои ги имаат ромските деца додека се обидуваат да се стекнат со соодветно образование. “Децата во Шутка генерално доаѓаат од сиромашни семејства, но сиромаштија не претставува проблем кога се во прашање неопходните услови за образование. Тие ги добиваат учебниците бесплатно, а постојат и повеќе организации кои им ги донираат потребните материјали за учење. Тука проблемот е многу посуштествен. Се вика општа неписменост.” вели една од моите соговорнички. Како што успеав да дознаам од овој разговор, многу од родителите на децата се неписмени и не ја сфаќаат важноста на образованието на нивните деца. И за наставниците и децата, неписменоста на родителите е наjголем проблем. Секоја година, еден месец пред почетокот на школската година наставниците од основното училиште во Шутка излегуваат на улица, ги посетуваат сите домови и прашуваат дали има деца кои имаат доволно години за да тргнат на училиште. Многу често се случува да најдат деца кои се постари од 6 или 7 години но никогаш не биле запишани во ниедно училиште. Се чини дека родителите не чувствувале потреба да ги пратат своите деца на училиште, иако законски се обврзани да го направат тоа. На почетокот, ми велат, на децата им е прилично тешко да научат да пишуваат и зборуваат литературен македонски јазик. Дома зборуваат ромски, а бидејќи Шутка е претежно ромска населба немаат можност да научат македонски се додека не тргнат на училиште. Меѓутоа, со текот на времето покажуваат добар напредок. Наставниците настојуваат да имаат редовни родителски средби, а уште почесто средби со родителите на учениците кои покажуваат слаби

резултати. Но, тие никогаш не се појавуваат. “На секоја родителска средба имаме само неколкумина од родителите кои дошле да прашаат за напредокот на своето дете. Со наш заеднички напор се добиваат солидни резултати, но кога не постои домашен надзор, домашните задачи никогаш нема да бидат напишани и оцените никогаш нема да одат нагоре.” додаваат помалку револтирани. И двете наставнички ја ценат помошта која невладините организации кои работат на подобрување на образованието на Ромите им ја даваат на учениците во младинските центри. Меѓутоа, истакнуваат дека тие понекогаш предизвикуваат уште повеќе проблеми. “Децата редовно доаѓаат со домашна напишана од вработените во невладините организации. Тоа многу лесно се забележува но секогаш е тешко да се докаже. Децата не признаваат дека не ја напишале домашната сами, па постојано сме принудени да им пишуваме поголеми оценки од заслужените.” вели една од нив. Од погоре напишаното, заклучокот е еден: Дека тоа што е потребно да се направи е подигнување на свеста за важноста на образованието. Децата и нивните родители треба да сфатат дека квалитетното образование е клучот за подобра иднина. А во меѓувреме, јас ќе продолжам да се надевам дека средната оценка од 2.6 во основното училиште во Шутка ќе почне да се зголемува.

19

By Jadwiga Miśtak

SMILES IN SHUTKA

20

Few words about story of Lena Groh-Trautmann – extremely positive Volunteer sent by “Schueler Helfen Leben” from Germany to Shutka. Few words about enjoyment of work and every-day making small steps for better future.

What was your motivation to come to Macedonia and to work in Shutka?

I always wanted to do a volunteer year of the school, because when you grew up in Germany, like I did, you grew up very privilege in comparison to the situation here and I think it's important to give it back and to open up chances. Basically I look through the projects and especially that project sound really good to me, because it's about education which is in my opinion very important factor, even if it's not the solution for everything, but it's the best solution we have. I know that I'm not saving the world here, nobody does, I think those are the small things that counts.

How looks those 'small things' you are doing here? How looks your day?

My day looks every time different which I really enjoy. Basically I'm supporting the C.S.I. “Hope” team in all aspects, so I'm working in Youth Centre, writing homework and doing creative workshops with the kids, supporting the street work, dividing the humanitarian aid and so on. But also I have my own projects, for example in spring we are going to build huge playground.

How people can help you in those activities?

You can get involved in the project as far as you like, you can be any kind of volunteer, you can come weekly and help with homework, but also you are welcome with your ideas for workshops for kids, can be even just one time.

You can help to rebuild the area, to divide the humanitarian aid, (which is kind of tricky thing;) as well as show Shutka in media or help to develop our website.

21

World-scale pearl which carries you over to another world

By Natalia Gancarz & Jadwiga Miśtak

22

While walking the streets of Tarnów, the small town in southern Poland you can find worldscale pearl, the first permanent exhibition in the world about Roma history and culture, which presents migrations, anty-roma acts, slavery as well as stories of each Roma clan in Poland from the very beginning till nowadays conditions. It's quite easy to identify negative stereotypes of Roma community, but in this Museum you can feel positive energy flowing from traditional Roma instruments, fortune-telling and tools used in old characteristic Roma professions.

It's worth to notice that only 0,033% of Polish population (according to 2002 census) constitute Roma minority (12 790 people), but in fact it's around 25 000 residents of Poland. Most of them consider themselves as Catholics but there are also small group of Jehovah's Witnesses, Pentecostals and Greek Catholics, what reflects in Roma literature and art which is also presented at exhibition. Despite the small number of Roma community in Poland events organised by Ethnographic Museum of Tarnów attract many participants from different countries as well as media. The most famous one is The International Roma Caravan Memorial, which takes place every year sine 1996 in July, which commemorates the Roma holocaust (Samudaripen) and reminds the myth of migration.

The Roma Caravan Memorial is a kind of theatrical re-creation of band of travelling Romas, which fallows in places of Roma genocide during The II World War. As oppose to Romas living in other European countries and killed in concentrate camps, most of polish Romas died

in places where they were camped or very close to them, that's why Caravan visits many villages around Tarnów, including Szczurowa, where was built first in the world memorial of Roma holocaust victims. Even if this celebration commemorates genocide there is another side of the event. It brings strong educational impact on the local community and gives a chance to meet for scattered Roma families and friends, it gathers feuding clans to pray for their ancestors and to ceremonially celebrate.

If you want to participate in this special event, to follow colourful Roma Caravan with original tabor, just prepare your tent and check the information on www.muzeum.tarnow.pl. Or write to Natalia Gancarz (natalia@muzeum. tarnow.pl). Using website you can also get access to the only yearbook of Roma studies in Poland - “Studia Romologica”, published since 2008 and tackling Roma situation in different countries as well a presenting historical background of the communities in particular parts of Europe.

23

20 thousand Euros from Ramche to the innocent bride

By Elena Davidovska

Romanian weddings are known for their cheerfulness but also for the grooms which are usually very young, some of them are not even adults. The marriages are still arranging and they’re costing several thousand Euros.

Shutka is the happiest settlement in Skopje, an example of wedding customs. From every side it echoes tin music, the yards are swept, full of jeeps, Mercedes, BMW and foreign registrations.

Relatives from France, Italy, Germany, are back home. Shops are open, market crowded; everybody’s spending Euros ... Sutka wont be Sutka if there is no loud music supported with some dances. Every day there is a different wedding‌ Ramche came from Italy to take our innocent girl. He met her last year, his wish stayed and our neighbour is going abroad. The wedding lasts for six days and it comes with an old custom, playing three pairs of drums, supported by tin music.

Romanian traditions have special rituals. The last few days have many invited guests, baked lambs, and calves, the guests eat, drink and are happy without an end. Romanian wedding is celebrated for six days. The marriage preceded (gunpoint) something like engagement. They brought gifts for the girl and are agreeing the date for the wedding.

The wedding starts on Wednesday. The woman goes from a house to house and invites people for CNA (when the bride is putting CAN to the head, hands and feet) and for the wedding. This woman invites guests with candy. Young girls weave a wreath of flowers and decorate the gate.

The bride is in the house of her father and she arranges the gifts that has had previously received.

On Thursday they are doing a small CNA where only the women are invited. The CAN is putted on the hair of the young bride and her mother in law brings gifts for her.

24

Friday comes the music. Close man of the family with brandy invites guests to a wedding dinner on Sunday evening. Women with the young bride go to Haman where they bath her and then they are serving baklava.

Saturday is the day when they go to market for grocery. Afternoon there is the music there and they are collecting gifts. The bride is dressed in a pajama with silk shirt and vest. Her forehead is decorated with white and sticks it to various floral decorations. The waist belt is worn on the legs and slippers embroidered in a gold and sterling silver. The night of the wedding, the groom is dancing in the house, the dance of his mother.

This dance is played only by the women dressed in pajama and vests. This is first dance for the mother in law and the music must be bestowed with a lot of money.

Sunday is the day when they go to get the bride.

The bride wears a white wedding dress. She is out in presence of her brother where the groom symbolically gives money to him. In the house of the bridegroom enters first the mother in law that carries a sieve which has chickpeas, sweets, cereals and apple and gives them to the young lady. Then the sieve is being thrown on the roof of the house and if it stays there the marriage will last long.

On Monday morning the groom flame lights up, the bride song is playing in order the wake the young bride. They made big wedding, spent twenty thousand Euros. But it paid off, they took a girl that is virgin who brightened their cheek.

Now the paper is done, she is an Italian.

20 илјади евра од Рамче за невината невеста Свадбите на Ромите се познати како многу весели, но и по тоа што младоженците се многу млади, некои дури не се ни полнолетни. Сеуште се договараат бракови, кои чинат дури и по неколку илјади евра.

Шутка, највеселата населба во Скопје е пример за свадбените обичаи. Од сите страни ечи плех музика, дворовите се изметени, врие од џипови, мерцедеси, БМВ-а со странски регистрации. Роднините од Франција, Италија, Германија, се вратени. Продавниците се отворени, пазарот преполн, се трошат евра... Шутка не би била Шутка ако нема гласна музика со по некое орце. Секој ден има по некоја свадба.

- Рамче дојде од Италија да си го земе невиното момиче. Ја запознал лани, меракот останал и еве нашево комшиче ќе ни оди во странство. Прават свадба по стар обичај, шест дена, ќе им свират три рала тапани, подржани со плех музика. Ромските обичаи имаат посебни ритуали. Се прават по неколку дена, се канат многу гости, се печат јагниња, телиња, се јаде, се пие и се весели без престан. Ромската свадба се слави шест дена. На бракот претходи (нишан) нешто како веридба. Се носат дарови за снаата, се договара датумот за свадбата и миразот. Свадбата почнува во среда. Жена (кујуџика) оди од куќа на куќа и ги кани на к’на (кога на снашката се става к’на на главата, рацете и нозете) и на свадба. Кујуџиката гостите ги кани со бонбонче. Млади девојки плетат венче од цвеќе и ја китат капијата со него. Снаата во куќата на својот татко ги реди даровите кои претходно ги добила. Во четврток е мала к’на на која се канат само жени. К’ната се става на косата на младата, а свекрвата и носи дарови.

Во петок пристигнува музиката (оркестар). Маж од потесната фамилија со накитена ракија ги повикува гостите на свадбена вечера во недела навечер. Жените со младата снаа одат во Амам каде ја капат, а после тоа се служи баклава. Сабота е ден кога се оди на пазар по намирници. Попладне пристигнува музиката и се собират поклони. Ја облекуват снаата во шалвари со свилена кошула и елек. Челото и е украсено со бела боја и на него се лепи разни цветни украси. На струкот носи колан, а на нозете папучи извезени од златна и сребрена срма. Попладне на свадбата кај младоженецот се игра Оро на свекрвата. Ова оро го играт исклучиво жени облечени во шалвари и елеци. Прва игра свекрвата, а музиката се дарува со многу пари. Недела е ден кога се оди по снаата. Таа е облечена во бела венчаница. Снаата излегува во присуство на својот брат, на кого младоженецот симболично му дава пари. Во куќата на младоженецот прво влегува свекрвата која со себе носи сито во кое има леблебии, бонбони, жито и јаболко и го дава на младата. Ситото се фрла на кровот на куќата и ако остане таму, бракот ќе биде долготраен. Во понеделник наутро кај младоженецот се пали оган, музиката свири Невестинска песна за да ја разбуди снаата. Направија џумбус свадба, потрошија дваесетина илјади евра. Ама им се исплати, зедоа невина девојка која им го осветли образот. Сега и вадат документи, Италијанка ќе ја прават.

25

ELISE’S STORY: ONE YEAR IN

By Antonella Nuvoli SHUTKA

Here you can read about the great experience of a young French girl, Elise, volunteer in Skopje and our flatmate, that sadly is leaving us this month.

Why did you decide to do your EVS in Macedonia?

Actually, Macedonia wasn’t my first choice. I tried to apply for projects in Spain, Portugal and Italy, but it was very hard. So I decided to go to another part of Europe, the Balkans, almost unknown for me. I only knew Kusturica’s movies and Bregovic’s music when I arrived here.

In which fields of activity were you interested in?

When I was in the 2nd year of high school I watched a movie about the Roma community.

Since then, I read books, found a lot of information and my interest grew more and more.

EVS was the right opportunity to start to work with them and the Balkans are the right place as many gypsies live here.

How did you come up with the idea to work in Shutka?

Everything started exactly one year ago. After the on-arrival training in Sarajevo, Nikola (VCS director) drove me there and I felt like entering in another world. I mean, I knew that Shutka is part of Skopje, but it’s completely different and full of contrasts: here you can find colourful houses and slums, donkies and Mercedes. I found all these things absolutely fascinating!

What kind of work did you carry on there?

I worked in a Daily Center for young people from 3 to 15 years of age, organizing lessons about African dances and songs, graffitti and puppets show. Depending on the day, there were from 5 up to 25 children.

26

Did you go there alone or with other volunteers? Were you supported by the teachers or

other organizations?

At the beginning I went there with Ilona, Finnish volunteer, and later with Lena, from France, but in the last six months I worked alone, with the support of the teachers of the centre. Their help was particularly useful at the beginning, as they translated to the children what we were telling to them. VCS organization gave me the contact of the Daily Centre and supported me with money to buy the things I needed for the lessons.

How was the communication with the children?

In the first months, apart from the teachers’ help, we could communicate just by gestures or using few words. Month after month, the situation radically changed: it’s thanks to them that I improved so much my Macedonian skills and now I can have a normal conversation without problems. I also learnt some Romski words!

What about the final balance this experience? Is it positive or negative? Will you recommend this experience to future volunteers?

Of course I recommend this experience to future volunteers, as for me it was a great year.

The children were happy during the classes; I don’t know if they will use in normal life what they learnt, but they’re children and they’re able to sorprend us..

What are your plans for the future after EVS? In few weeks I’m going to start the Civil Service in Paris, with a project on the scholarization of Roma children from Balkan countries and Romania. For sure what I learnt in Shutka will be useful for this new experience.

It was a privilege to meet you, Elise! Big hugs from Kisela Voda crew!

27

One shopping day in the municipality of Shutka By Marina Mijakovska

The municipality of Shutka has around 30 000 citizens. You can easily reach Sutka by bus N째19 from the main Post office or bus N째20 from the train station. Most residents are engaged in trade and sales of textiles, shoes and cosmetics. In Skopje, Sutka neighborhood is best known for the roms market and shops that sell clothes at affordable prices. This roms market is known in Skopje, outside Skopje and abroad.

Many Macedonian migrants who come to visit the country, always in Shutka come to buy clothes and shoes.

28 26

Why the Europe bazaar is famous?

Sutka’s bazaar is called Europe and is located on the main street of Suto Orizari. The market has existed since 2001. The biggest economic factor is the large textile market. Buyers from all over Macedonia go there to take cheap clothes or shoes that are usually imported from Turkey or Bulgaria.

Initially the market was small, unknown and had few buyers that were mostly from the settlement.

At the beginning, there were only a few stalls, no stores, and retailers do not pay taxes. But later the market spread and is urbanized. Amdi Bajram, the most famous mayor of the municipality has managed to modernize the market and the citizens who are engaged in commerce to facilitate the work.

Today there are many shops in Sutka, and the number of buyers is higher than before. Merchants now pay taxes and are professionally engaged in commerce. The number of buyers has increased because, they can buy the same clothes on offer in the shops in the center of town after double lower price. Consequently, the popularity of Europa bazaar today is much higher compared to the beginning.

Market days are:

Thursday, Friday, Saturday and Sunday. Working time during the market days is from 8 to 16 h.

During these days, the settlement market is crowded with shoppers and cars. While, from Monday to Wednesday traders go after the purchase of new merchandise for their shops and stalls. The market is known for it sells modern and current clothes in cheap price. In the bazaar can be found: blouses, jeans, tracksuits, underwear, shoes and boots, dresses etc. Clothing is not produced, but mostly is imported from Greece, Turkey, Bulgaria and Hungary. Despite low prices, retailers are satisfied with their sales. Merchants manage to provide a livelihood and to feed their families.

Story of a merchant

Mr. Ramsey is the owner of a shop on the street Suto Orizari. The trade deals more than 15 years.

He deals with selling: jeans skirts, waistcoats and jeans at the lowest price of 300 denars per piece.

Ramsay told us that earlier had been more customers and higher earnings. Today, because of tax competition and earning less. But this man is satisfied with this activity and fails to provide funds for life. Mr. Ramsay told us that celebrities from Macedonia do shopping at Europe bazaar. Celebrities who do shopping in Sutka are: Esma, Sylvie Band, Naum Petreski and Zuica Lazov, Andriana Alachki, Rosana and etc

Five reasons why to do shopping in Europe bazaar are:

1. You'll find modern and high quality clothing, shoes and cosmetics.

2. You will encounter courteous and friendly attitude of the vendors.

3. You get twice the price and lower cost than the first-mentioned price.

4. You will save money.

5. You do good deed as it would help to survive in the market and trade settlement Sutka.

29

27

Еден ден на пазарење во населбата Шутка

Населбата Шутка има околу 30 000 жители. Лесно може да се стигне во Шутка со автобусот број 19 од главната Пошта или со автобусот број 20 од Железничката станица. Најголем дел од жителите се бават со трговија и продажба на текстил, чевли и козметика. Во Скопје, населбата Шутка е најпозната по ромскиот пазар и дуќаните во коишто се продава гардероба по поволни цени. За овој ромски пазар се знае многу во Скопје, надвор од Скопје и надвор од државата. Многу Македонски иселеници коишто доаѓаат во посета на татковината, секогаш доаѓаат во Шутка за да пазарат облека и чевли.

30

Зошто е познат пазарот “Европа”?

Пазатот во Шутка се вика Европа и се наоѓа на главната улица Шуто Оризари. Пазарот постои од 2001 година. Најголем економски фактор е големиот текстилен пазар. Купувачите од цела Македонија одат таму за да земат ефтина облека или чевли коишто најчесто се увезени од Турција или Бугарија. Во почетокот пазарот бил мал, непознат и со мал број на купувачи кои најчесто биле од населбата. На почетокот имало само неколку тезги, немало дуќани, а трговците не плаќале даноци. Но, подоцна пазарот се проширил и се урбанизирал. Амди Бајрам, најпознатиот градоначалник на општината, успеал да го модернизира пазарот и на граѓаните коишто се бават со трговија да им ја олесни работата. Денес во Шутка постојат многу продавници, а и бројот на купувачите е поголем за разлика од порано. Трговците денес плаќаат данок и професионално се бават со трговија. Бројот на купувачите е зголемен затоа што, можат да ја купат истата облека што се нуди во продавниците во центарот на градот по двојно пониска цена. Заради тоа, популарноста на пазарот “Европа” денес е многу поголема за разлика во почетоците.

Пазарни денови се:

четврток, петок, сабота и недела. Работното време во пазарните денови е од 8 до 16 часот. За време на овие пазарни денови населбата е преполна со купувачи и автомобили. Додека пак, од понеделник до среда трговците одат по набавка на нова роба за нивните тезги и дуќани. Пазарот е познат по тоа што на него се продава модерна и актуелна облека по ефтина цена. На пазарот може да се најдат: блузи, џинс, тренерки, долна облека, чевли и чизми, фустани и др. Гардеробата не ја произведуваат, туку ја увезуваат најмногу од: Грција, Турција, Бугарија и Унгарија. И покрај ниските цени, трговците се задоволни од нивната продажба. Успеваат да си обезбедат средства за живот и за да ги прехранат нивните семејства.

Приказната на еден трговец

Господинот Ремзи е сопственик на дуќан на улицата Шуто Оризари. Со трговија се бави повеќе од 15 години. Тој се занимава со продажба на џинс суќни, елечиња и фармерки по најниска цена од 300 денари по парче. Ремзи ни кажа дека на почетокот имал повеќе купувачи и поголема заработувачка. Денес заради конкуренцијата и даноците заработува помалку. Меѓутоа, овој човек е задоволен од оваа дејност и успева да си обезбеди средства за живот. Господинот Ремзи ни кажа дека и познатите личности од Македонија доаѓаат да пазаруваат кај него и од пазарот Европа. Познатите личности кои пазарат во Шутка се: Есма, Силви Бенд, Наум Петрески и Зуица Лазова, Андријана Алачки, Росана и др.

Пет причини зошто да пазарувате од пазарот “Европа”:

1.Ќе најдете модерна и квалитетна облека, чевли и козметика; 2.Ќе наидете на љубезен и пријателски однос од продавачите; 3.Ќе добиете двапати пониска цена и од прво назначената цена од страна на трговците; 4.Ќе заштедите пари; 5.Ќе направите добро дело со тоа што ќе помогнете да опстои трговијата и пазарот во населбата Шутка; 31

WHEN EDUCATION BREAKS STEREOTYPES

By Marija Brzovska Alvin Salimovski, 30, roma by nationality, works as a teacher of german language in the elementary school “brothers ramiz and hamid”. He has graduated in german language and literature and is currently a postgraduate at the police academy in skopje. In this interview he talks about his strong determination for quality education and his will to transmit his knowledge to the wider roma community.

We all know how important family support can be. In that direction I would like to ask you whether the members of your family were educated and how much they supported you in becoming who you are today?

In order to accomplish your goals in life, you necessarily need the support of family and friends. My family gives great importance to education and since primary school, my parents have taught us that: “You need to be educated to become successful, you need to be educated to integrate into society, you need to be educated to exercise your rights and achieve your goals.” My parents do not have university education, my father finished high school and my mother primary school, but they have always insisted on my sister and me to get a university degree and be one step ahead of them. Their unconditional moral and financial support has helped me achieve what I have achieved so far. I grew up and lived in an environment with Macedonians and was raised to respect every tradition, culture and diversity.

Taking in consideration that there is a small number of Roma who finish university, have you ever felt discriminated from your professors?

While I was studying I have never been directly discriminated from the professors, but indirectly I could feel it. For instance, unlike the other students at university I had to know more to get the desired grade. But somehow, it made me more confident in my knowledge and sometimes I am grateful to the professors for that. However, indirect discrimination or in certain circumstances, the stereotypes of my colleagues towards the Roma, have never made me question my qualities and to achieve my goal and desire to be a professor.

Despite your current profession do you engage yourself in some other way to influence the Roma population positively?

Besides my work as a teacher in German language, I also teach Roma language to foreigners. I have published a textbook for Roma language (beginner level) which is being used by the Peace Corps Macedonia. By teaching and writing textbooks I consider to be spreading Roma culture, tradition and language.

I would like my students to remember me for… the knowledge I have given them during classes, the habits that I have created to them during the four year educational process, my remarks that the most important thing for them at this time is their education and that it is the only way to break all stereotypes that exist for our ethnicity.

32

КОГА ОБРАЗОВАНИЕТО ГИ КРШИ СТЕРЕОТИПИТЕ Знаеме дека поддршката од семејството значи многу па во таа насока би те прашала дали членовите на твоето семејство беа образовани? Колку тие те поттикнуваа да продолжуваш понатаму и станеш тоа што си денес? За да ги оствариш своите цели во животот неопходна е подршката од семејството и од блиските. Во моето семејство се придава особена важност на образованието и моите родители уште од основно образование не учеа дека: “За да бидеш успешен треба да бидеш образован, за да се интегрираш во општеството треба да бидеш образован, за да ги оствариш своите права и цели треба да бидеш образован.” Моите родители не се со високо образование, мојот татко има завршено средно, а мојата мајка основно образование, но затоа секогаш инсистирале јас и сестра ми да завршиме високо образование, за да бидеме чекор понапред од нив. Бeзрезервната морална и финансиска поддршка од страна на родителите ми помогна да го постигнам тоа што сум денес. Јас растев и живеев во средина со Македонци, воспитан сум како и сите други деца од моето опкружување, да се почитува секоја традиција, култура и различноста . Со оглед на тоа што има мал број на Роми кои завршуваат високо образование, дали некогаш си се почувствувал дискриминиран од страна на професорите?

Алвин

Салимовски,

30 год, по националност Ром, работи како наставник по Германски јазик во ОУ “Браќа Рамиз и Хамид”. Покрај тоа што има дипломирано на катедрата за Германски јазик и книжевност, тој е и постдипломец на полициската академија во Скопје. Во ова интервју зборува за неговата силна детерминираност успешно да се образува и да и го пренесе неговото знаење на пошироката ромската заедница. Додека учев и студирав никогаш директно не бев дискриминиран од страна на професорите, но индиректно тоа се чувствуваше. На пример, за разлика од моите колеги од факултет морав да знам повеќе за да ја добијам саканата оценка. Но, тоа на некој начин направи да сум се посигурен во моите знаења и понекогаш сум им благодарен на професорите поради тоа. Меѓутоа, индиректната дискриминација или во одредени ситуациии, стереотипи кон Ромите од страна на моите колеги, никогаш не придонеле да се посомневам во моите квалитети и во остварување на мојата цел и желба да бидам професор. Покрај твојата сегашна професија, дали имаш некои други активности со кои се обидуваш да влијаеш позитивно врз Ромите? Покрај тоа што работам како професор по Германски јазик, предавам и Ромски јазик на странци. Имам издадено учебник на Ромски јазик (почетен), кој се користи за потребите на Мировниот Корпус Македонија. Со предавањата и учебникот мислам дека придонесувам во ширењето на културата, традицијата и јазикот на Ромите. Моите ученици сакам да ме памeтат по... знаењето што сум им го пренел за време на наставата, навиките што сум им ги создал за 4-годишниот воспитно-образовен процес, постојаното укажување дека за нив најважното во овој дел од животот е образованието и дека само така можеме да ги одстраниме сите стереотипи, коишто постојат за нас како етничка заедница.

33

KUR SHKOLLIMI THEN STEREOTIPET

Alvin Salimovski, 30, rom me përkatësi kombëtare, punon si mësues i gjuhës gjermane në shkollën fillore “vëllezërit ramiz dhe hamid”. Ai ka diplomuar në gjuhë dhe letërsi gjermane dhe tani është në studime postdiplomike në akademinë policore në shkup. Në këtë intervistë ai flet për vendosshmërinë e tij të fortë për shkollim kualitativ dhe vullnetin e tij për tia transmetuar diturinë e tij komunitetit më të gjërë rom.

Ne të gjithë e dimë se sa e rëndësishme mund të jetë mbështetja e familjes. Në këtë aspekt do të doja t’ju pyesja a kanë qenë të shkolluar anëtarët e familjes suaj dhe sa ju kanë mbështetur për tu bërë ai që jeni sot?

Për ti arritur qëllimet në jetë, ju duhet patjetër mbështetja e familjes dhe miqve tuaj. Familja ime I kushton rëndësi të madhe shkollimit dhe që nga shkolla fillore prindërit e mi më kanë mësuar se “ Duhet të shkollohemi për tu bërë të suksesshëm, duhet të shkollohemi për tu integruar në shoqëri, duhet të shkollohemi për të ushtruar të drejtat tona dhe për të arritur qëllimet tona.” Prindërit e mi nuk kanë arsim univerzitar, babai ka kryer shkollën e mesme dhe nëna ime shkollën fillore por ata çdoherë kanë insistuar që unë dhe motra ime të kemi diploma univerziteti dhe të jemi një hap para tyre. Mbështetja e tyre e pakushtëzuar morale dhe financiare më ka ndihmuar të arrij atë që kam arritur deri tash. Unë jam rritur dhe kam jetuar në një rreth me maqedonas dhe jam mësuar të respektoj çdo traditë, kulturë dhe ndryshim.

Duke marrë parasysh se është vetëm një numër I vogël I romëve që mbarojnë studimet univerzitare, a jeni ndjerë ndonjëherë I diskriminuar nga profesorët?

Gjatë studimeve asnjëherë nuk jam ndjerë drejtëpërsëdrejti I diskriminuar nga profesorët por e kam ndjerë atë në mënyrë indirekte. Për shembull, për dallim nga studentët tjerë në univerzitet mua më duhej të dija më shumë për të marrë notën e dëshiruar. Por në një farë mënyre, kjo më bëri të kem besim më të madh në diturinë time dhe për këtë iu faleminderohem profesorëve. Megjithatë, diskriminimi indirekt apo në disa rrethana stereotipet e kolegëve të mi për Romët, nuk më kanë bërë të dyshoj në cilësitë e mia dhe për të arritur qëllimin tim dhe dëshirën për tu bërë profesor.

Përskaj profesionit të tuaj të tanishëm a angazhoheni në ndonjë tjetër mënyrë për të ndikur pozitivisht në popullatën rome?

Përskaj punës sime si mësues i gjuhës gjermane, gjithashtu u mësoj gjuhë rome të huajve. Kam botuar një libër të gjuhës rome ( të nivelit fillestar) që po përdoret nga Trupat paqeruajtëse të Maqedonisë. Duke dhënë mësim dhe duke shkruar libra unë mendoj se po shpërndaj kulturën, traditën dhe gjuhën rome.

Do të doja nxënësit e mi të më kujtonin për … diturinë që ua kam dhënë gjatë orëve, shprehitë që ua kam krijuar gjatë procesit arsimor katër vjeçar, vërejtjet e mia se gjëja më e rëndësishme për ta në këtë kohë ëshët shkollimi I tyre dhe ajo është mënyra e vetme për të thyer stereotipet që ekzistojnë për kombësinë tonë.

34

SNEAK PEEK OF SPPMD

By Marta Lipinska It’s been already three months since my voluntary service started and i can’t believe the time flies so fast.

Three good and productive months has just passed and there are still six more to go. Six months i’m really looking forward to!

While applying for an EVS project my objective was to find an organization which offered work with kids and youngsters. I’ve wanted to give others my ideas and energy and be inspired by the ones I want to help. This is how I ended up working in Kavadarci in SPPMD. What is SPPMD? SPPMD or Council for Prevention of Juvenile Delinquency is an NGO running a youth club, taking part in Youth in Action Programme, organizing diverse events and implementing many projects.

The organization is formed by a group of local and EVS volunteers from different ethnic, social and economic backgrounds. Thanks to a common support and understanding working together is both fun and a great lesson for life. Among SPPMD’s main activities are: various workshops (team building, graffiti, Language Café, journalism), promoting EVS (hosting international and sending Macedonian volunteers abroad), training courses with participants from other countries and foreign exchanges. In the past fifteen years SPPMD took part in many interesting projects events and seminars including Seminar for Preventive Action Plan for the Republic of Macedonia, The Youth English and Environmental Camp and Music Without Borders among many others.

My experiences in SPPMD After becoming a member of SPPMD team there were new tasks waiting for me and a lot of venues to take part in. I initiated two new workshops at the youth club (Discussion Club and Language Café), I designed posters and flyers for different events, I took part in celebrations during International Volunteer Day on 5th December together with other EVS and local volunteers, I promoted EVS and Youth in Action Programme with my colleagues at the local Faculty and a couple of schools and I participated in a seminar organized by Municipality of Kavadarci.

In February SPPMD sends a group of twenty youngsters for an exchange to Switzerland where they will spend three weeks. Anyone aged 14 and 15 could send an application and be invited for an interview. Recently we’ve been working with them and we organize different pre-departure workshops so that the kids feel comfortable not only abroad but also in their own company.

The organization has many on-going projects in the coming months including a training course for thirty Macedonian and international participants in March as well as a second part of I Wanna Be A Star, I Wanna Be A Volunteer project in the end of September. It’s about time to roll our sleeves!

35

LAST ALTERNATIVE YUGOSLAVIA

КРАЈНА АЛТЕРНАТИВНА ЈУГОСЛАВИЈА “It was the only period of our history when art in Yugoslavia actually meant something.

Nowadays it does not have any meaning” -so expressed 35 year old journalist from Belgrade.

I met her at the “The Last Youth of Yugoslavia ’77-‘84” exhibition at the Museum of Yugoslavia in Belgrade. It inspired me to discover more about golden age of independent art in Balkans.

1977-84 was a brief period in which an alternative Yugoslav art and music scene suddenly emerged. This was especially true of the punkrock music scene. Belo Dugme, Idoli, Discipline Kićme were just some of the dozens of bands performing at national festivals and venues.

Today in Serbia there is the popular EXIT festival but sounds are mostly international. Is it because the is no space or interest in local alternative scene? Or it does not exist any more in the Former Republics of Yugoslavia?

In the early 80s, when the West was watching Star Wars, Yugoslavia swung from mourning Tito to mourning youthful protestors arrested by a regime. Underground fanzines and cultural events blossomed during this period. Baside 36

art, people were also influenced by a wave of philosophy, social science and contemporary history coming from the West.

The exhibition was on display for just over a month. Unfortunately. It was really appealing and drew a multi-generational audience. Even I started feeling nostalgic for youth counterculture times. Maybe because Poland where I come from had similar youth movements.

Probably because of the system we lived in.

Right now I am listening to Bajaga’s “Verujem, ne verujem” (“Believe, can’t believe”). Believe it or not, this song has just currently been remade by alternative musicians from Poland- Malenczuk. In his creativity he kept the melody; just translated the lyrics. And song is at the top of the playlists! Yugorock is timeless.

The period is significant not just because of the artwork but because it exemplifies the spirit of Yugo youth in the ‘70s and ‘80s. As one proper woman now in her 50s commented to me about her youth then: We were free, we were rebellious, we were happy. We Yugoslavs were citizens of the world!

број на магазини и културни настани никнаа во овој период. Освен уметноста , и филозофијата, социјалните науки и современата историја од Западните држави имале големо влијание врз луѓето. Изложбата се прикажуваше месец дена. Беше многу привлечна за сите возрасти. Можам да кажам дека и јас почувствував носталгија за културата на поранешните генерации. Можеби причина за тоа е постоењето на слична култура во мојата татковина, Полска. Можеби поради системот во кој живееле поранешните генерации. Моментално ја слушам песната “Vjerujem, ne vjerujem” од Бајага. Верувале или не, алтернативен музичар од Полска, Malenczuk направи преработка на истата песна. Тој ја зачува мелодијата но го преведе текстот, а песната е на врвот на сите листи. Ју-рокот е класика, нема рок на траење. “Тоа беше единствениот период од нашата историја кога уметноста во Југославија имаше значење. Овие денови таа нема никакво значење” – изјави 35 годишната новинарка од Белград. Ја запознав на “Последната младина од Југославија ’77 – ‘84” изложба во Музејот на Југославија во Белград. Тоа ме инспирираше да откријам повеќе за златната ера на независната уметност на Балканот. Периодот од 1977 до 1984 година бил клучен за изникнувањето на алтернативната Југословенска уметност и музичката сцена. Ова посебно се однесувало на панк-рок музичката сцена. Бјело Дугме, Идоли, Дисциплина Кичме се само дел од многуте бендови кои настапувале на национални фестивали и собиралиш та. Денес во Србија се одржува познатиот фестивал EXIT но звуците се потрадиционални. Причина за тоа е непостоење на интерес и место на локалната алтернативна сцена? Или пак таа повеќе не ни постои во Поранешна Република Југославија? Во почетокот на 80 години, додека Западот го гледаше Војна на ѕвездите, Југославија прејде од оплакувањето на Тито на оплакувањето на младите протестанти затворени од страна на поредокот. Голем

Периодот е значаен не само поради уметноста туку затоа што го претставува начинот на живеење и духот на младите од Југославија во 70 и 80 години. Една жена, моментално во нејзините 50 години, изјави за нејзината младост тогаш: ”Бевме слободни, бевме бунтовни, бевме среќни. Ние југословените сме граѓани на светот!”

By Magda Wyszynska

37

SIX PHOTOGRAPHERS THAT YOU SHOULD KNOW

By Sara Fantova Edward Weston (USA 1886-1958)

Annie Leivobitz (Connecticut, USA 1949)

38

Chema Madoz (Madrid, Spain 1958)

As one of my hobbies is photography, through the years I have been learning the history of it and with these also getting to know some photographers. After searching a lot and trying to find my favorite ones I made this list, that in my opinion are six photographers that you should know. For sure you know some of the pictures even if you didn’t know who was the artist.

Man Ray (Philadelphia, USA 1890-Paris 1976)

Ouka Leele (Madrid, Spain 1957)

Robert Doisneau (Paris, France 1912-1994)

39

If one day you start to think about LOVE And you’ll get the answer that it does not EXIST Just remember about me and my love that I gave to you and I’m still giving Like a PRESENT, a present for VALENTINE One day I gave you my heart, I gave you all the stars, shining on the sky…

If you would ask me, I could touch the sky – JUST FOR YOU… But now, please don’t ask me To give you my soul! Because it’s the only thing I cannot give to you, my love!

Bravo, for all the people in this world that know how to love, Thanks for the stars because I met you…

And bravo for me and my soul which I’ve opened to give you just pure love.

I know, it is LOVE, pure LOVE, my love.

My brain is thinking the whole day about you…HEY, GIRL! I’m giving my heart to you I’m taking all the stars, shining on the sky - for you, I’m touching the sky for you and now it is empty and dark Because of the stars, I stole and took for you.

So now, if you again start to think about LOVE… I know you’ll feel that it’s here and really exist!

And I remind you…please don’t touch…Don’t take my soul…

Because if I don’t have it I can be dark like The sky is dark without your stars.

You left just four stars that are here and really exist YOU ME YOUR BEAUTIFUL EYES AND OUR ETERNAL LOVE

Poem & Graphics

40

ВЕЧНА ЉУБОВ ЗА ВАЛЕНТАЈН

THE ETERNAL LOVE FOR VALENTINE

cs By Kate Binovska

Ако еден ден започнеш да размислуваш за љубовта, И го добиеш одговорот љубовта не ПОСТОИ -само сети се на мене и на љубовта што ти Ја давав и се уште ти ја давам како подарок , Како ПОДАРОК за денот на ВЉУБЕНИТЕ ! Еден ден, ти го подарив срцето, Ти ги дадов сите ѕвезди кои светеа на небото .... Ако побараше ќе до допрев и небото – САМО ЗА ТЕБЕ .... Но како тогаш така и сега те молам – Не ми ја барај душата ! Бидејки од се само нејзе не можам да ти ја подарам љубов моја ! БРАВО за сите кои знаат да љубат / да сакаат, Фала им на ѕвездите што те сретнав .. И аплауз за мене и мојата душа што ја отворив И од нејзе ти поклонив само чиста љубов. Знам тоа е ЉУБОВ, чиста ЉУБОВ, љубов моја. Мојот мозок мисли само на тебе ..ЕЈ ДЕВОЈКО ! Ти го давам срцето Ги земам сите ѕвезди кои светат на небото-само за тебе , Го допирам небото само за тебе, И сега е празно и темно бидејки ги украдов сите ѕвезди само за тебе . Но сега ,ако повторно започнеш да мислиш..знам ке ја осетиш ЉУБОВТА. Ќе сфатиш таа е тука и постои! И одново те потсетувам ..не допирај ме .. не го барај тоа од мене... Се, само не мојата душа, таа ми е се што ми остана. Ако ја немам ќе се претворам во темнина, како темното небо, Од кого ги украдов сите звезди само за тебе ... Сега се само четири звезди кои осанаа да постојат – ТИ ЈАС ТВОИТЕ ПРЕКРАСНИ ОЧИ. И НАШАТА ВЕЧНА ЉУБОВ

41

Photos by Sara Fantova