VOICES November 2016

VOICES November 2016 Magazine for all young people in Macedonia

ns i l pe

zep

H U M R A I N G H T S

English - Македонски - Shqip

B

Y S K AN

Editorial Hey Guys. Here it is. The brand new edition of the VOICES magazine.

In this version you will find a lot of information’s, for example about Banksy, zeppelins and the scientist Alan Turing.

After reading this magazine you will know, who breaks the ENIGMA code, you will understand, what the idea of the invention of this flying ships was and you will get to known to another kind of art.

We hope you will enjoy this edition of September and that you will find interesting information’s for yourself.

Of course in this magazine are not all articles, we have written. If you want to find more articles, you can check our blog: voiceskopje.org

Enjoy reading the November issue of VOICES. Your VOICES Team

Здраво дечки!! Тука е новото издание на списанието ВОИСЕС. Во ова издание ќе имате можност да најдете информации, како на пример за Банкси, цепелините и научникот Алан Тјуринг. Со читањето на ова списание ќе дознаете кој го открива кодот ЕНИГМА, ќе ја разберете идејата за пронаоѓањето на летечките бродови и ќе се здобиете со знаење за уште еден вид на уметност. Се надеваме дека ќе уживате во ова ноемвриско издание и дека ќе најдете интересни информации. Секако, освен статиите во ова издание на ВОИСЕС, повеќе од нив можете да најдете доколку го посетите нашиот блог: voiceskopje.org Уживајте читајќи го ноемвриското издание на ВОИСЕС. Вашиот ВОИСЕС Тим

2 - VOICES

Contents TOPIC OF THE MONTH

OPINION 4

Journalism

34

Human rights -Women PTSD

40

Men skirts or pants

ERASMUS+ WORLD SCIENCE

8

TC Romania

10

Norway inspiration

42

Alan Turing

14

EVS in Ankara

46

Zeppelins

18

TC “Step into EVS: Developing Competencies of Organizations to Host, Send and Coordinate EVS”

ENVIRONMENT 48

22 24

Pollinators

Homo Europeanus

SPORT Roller Derby

30

CULTURE

VOICES TEAM: Ana Ilievska Ana-Marija Karadjovska Ana-Marija Velinovska Anushka Dvemkovska Angela Gjekanovikj Anita Kirkovska Antonin Vallet Arbina Ajdar Ana Jakimovska Bujar Islami Danche Azmanova Dominik Daniel Dzvezda Mihajlova Elena Petrevska Elena Jovevska

Gjoko Vukanovski Goran Galabov Hristina Tanevska Igor Pop Trajkov Ivana Angjelovska Ivana Dimitrievska Juliette Caron Kiril Dimitrovski Kristina Mitrovska Laurene Duvert Lazar Mikov Lile Jovanovska Lirie Memeti Marina Tanevska Martina Dimevska Michaela Kawanová Mihajlo Donev

Production & Milan Gjapik Milica Kaevska Coordination: Monika Stojmanovska Narcissa Dervichevikje Nikola Stankovski Nikola Peshevski Gjoko Vukanovski Patrick zimmermann Ivana Angjelovska Sandra Ivanovska Simona Georgievska Sokol Makolli Contact: Tamara Canevska Volunteer Centre Skopje Tamara Jovanovska Emil Zola 3/2-3, 1000 Skopje Tijana Markovska Tel./Fax. +389 22 772 095 Tugce Tezdiya vcs_contact@yahoo.com Zuhri Kamberi www.vcs.org.mk

VOICES - 3

The importance of investigative journalism, safeguard of democracy and human rights

“

Journalism is printing what someone else does not want printed, everything else is public relation.” - George Orwell Journalism is and has always been a big and important part of the society’s well-being. It’s often said that being a journalist is as much important as being a doctor or a politician, however recently critics have been mocking its importance and journalism as a profession is surprisingly underrated. On average an American spends around 5 hours a day watching TV. That’s roughly around 20% of their lifespan spent in being an active part of the media world. In a time like this, when it’s so easy to reach information from all around the world in just seconds, the media is the best way to spread the propaganda and this profession has lost the people’s trust.

However it’s not all that bad. Maybe the most important type of journalism is the investigative journalism. Its main goal is to uncover the truth and not be selective in its revelations. This type of journalism should inform the public rather than sensationalise, like nowadays media. It should not be tainted by people and organisations that do not want the truth revealed and it should serve as a check and balance against power hungry corporations and government.

4 - VOICES

Opinion

Good investigative journalism is journalism’s strongest suit.

These past couple of month I had the opportunity to participate on a summer school that was part of a project on this subject, “Investigative journalism as the safeguard of democracy and human rights”. Considering the situation in Macedonia, which is alarming, these kinds of projects are more than welcomed, especially for the younger generation of journalists. The project was funded by the European Union, whose general objective was to strengthen the media and civil society organizations and to provide an environment for exercising the freedom of expression and media integrity.

I won’t to go into details, I will just say that the project was very informative and useful and it was a great way to encourage young people to take the right path in this profession rather than wasting their potential. The summer school included students from three Macedonian universities, Ss. Cyril and Methodius in Skopje, the University Goce Delchev in Shtip, and the University in Tetovo and was in collaboration with three media houses, Telma TV, the website NOVA and the magazine Fokus. The student participants were from all ethnicities and ages. At the end of the project three investigation stories were awarded and to 9 participants were given paid internships in Telma, NOVA and Fokus.

This project has many goals but the most important one, according to me, is the goal to improve the conditions for quality and trustworthy investigative journalism that would be available to citizens in the area of human rights and the judiciary.

By Tamara Jovanovska

VOICES - 5

Важноста на инстражувачкото новинарство – чувар на демократијата и човековите права

‘

Новинарство е објавување на она што некому не му одговара да биде објавено, се друго е односи со јавноста.’ – Џорџ Орвел Новинарството е, и секогаш било, важен дел за правилното функционирање на општеството. Често се вели дека новинарите се на исто ниво со докторите или политичарите, меѓутоа во последно време критичарите промовираат една негативна слика за новинарството како професија и истото е премногу ниско вреднувано. Просечно, Американците трошат по 5 часа дневно гледајќи ТВ, а тоа е нешто повеќе од 20% од нивниот животен век. Во вакво време, каде е премногу лесно да се дојде до информации од целиот свет за само секунди, медуимите се најдобриот начин за ширење на пропаганда и оваа професија ја губи довербата на граѓаните.

6 - VOICES

Opinion

Можеби најважниот дел од оваа професија е токму истражувачото новинарство. Неговата главна цел е да ја открие вистината и да не биде селективно во своите откритија. Овој вид на новинарство треба да ја информира јавноста, наспроти денешните медиуми кои го ставаат фокусот на сензационализам, не треба да биде обележано од страна на луѓе и организации кои не сакаат вистината да биде откриена и треба да служи како проверка и рамнотежа против моќни корпорации и влади. „Доброто истражувачко новинарство е најсилната страна на новинарството.“ Во последните неколку месеци имав можност да учествувам на летна школа која беше дел од проект на тема, „Истражувачкото новинарство, чувар на демократијата и човековите права“. Со оглед на ситуацијата на новинарството во Македонија, која во моментов е аларманта, проектите од овој тип се и повеќе од добредојдени, особено за младите генерации на новинари. Проектот беше финансиран од Европската Унија, и целта на истиот е зајакнување на медиумите и граѓанските организации како и обезбедување услови за остварување на слободата на изразување и медиумскиот интегритет. Нема да навлегувам во детали, само ќе кажам дека проектот беше многу информативен и корисен и ова беше одличен начин да се охрабрат младите луѓе да тргнат по вистинскиот пат во оваа професија, наместо да го трошат нивниот потенцијал. На летната школа учествуваа студенти од три македонски универзитети: „Св. Кирил и Методиј“ во Скопје, Универзитетот „Гоце Делчев“ во Штип, како и Универзитетот во Тетово, а покрај студентите, учесници во проектот беа и три медиумски куќи: телевизија Телма, сајтот НОВА ТВ, и неделникот Фокус. Студентите кои учествуваа беа на различни возрасти и од различни националности. На крајот на проектот беа избрани три најдобри истражувачки стории, а 9 учесници добија можност за пракса во трите медиуми, Телма, Нова и Фокус. Проекот по финализирањето има за цел подобрување на условите во новинарството, како и воведување квалитетно и веродостојно истражувачко новинарство, кое ќе биде на располагање на граѓаните, во областа на човековите права и првосудството.

Од Тамара Јовановска

VOICES - 7

Романија земја на величенствена (грандиозна) архитектура, живописна природа и готските убавини на династиските замоци .

С

пој на грандиозни историски градби, огромни комунистички блокови како белег од минатото и модерни дизајни од 21 век. Земја на богата средновековна историја Тартарски племиња, Руски цареви, Француски ваудевили, Венецијански трговци, Германски кралеви, кралски дрворци и легенди за Драула. Според територијалната распостранетост Романија се наоѓа на осумдесет и второто место по големина во светот. Со доминацијата на градот Букурешт, Романија претставува типичен пример за централистичо уредување. Букурешт претставува метропола на контрасти преточени со живописен карактер, спојувајќи ги егзотичниот Исток и модерната Европа. Нешто што навистина оставa впечаток помеѓу изобилството од традиционални, боемски и луксузни продавници е и книжарницата “Cảrtureşti Caruso” која се наоѓа во центарот на Букурешт.

“Cảrtureşti Caruso” првенствено претставува грандиозна зграда составена од шест ката во која исто така се организираат концери и културни настани. Истовремено книжарницата нуди читателско уживање на над 10 000 книги како и можност за музичко уживање на над 5 000 музички албуми. Секако не треба да ја заборавиме најграндиозната и најскапата административна зграда во светотот- Палатата на Парламетот. Палатата била градена цели во времето на мандатот на кумунистичкиот диктатор Никола Чаушеску. Палатата претставува втора најголема зграда во светот по површина по таа во Пентагон.

За да може да ја доживеете убавината на Романија патувајте со воз доколку имате можност, така ќе можете да го почуствувате духот на локалното население, а и со сигурност ќе дознаете нешто повеќе за животот таму.

8 - VOICES

Erasmus +

Нашата станица беше Баиле Тушнад (Băile Tușnad), мало планинско местенце сместено во месноста Хархита. Баиле со своите 1 728 жители, претставува едно од најненаселените места во Романија, од кои што поголемиот дел на жители го сочинуваат Маџари 93%, Ромуни 6% и Роми 1%. Местото изобилува со живописна природа, извори на минерална вода, природни езерца меѓу кои нај познато е и “Света Ана” (Sfânta Ana) кое се простира на вулкански кратер и претставува единствена природна знаменитост во Романија од овој вид. Мир, спокој, чист воздух, природа, дружба на младински работници од најразлични краишта од светот како дел од Ерасмус + десет девениот тренинг на тема “Photo Applied Skills”, одржан од 5 до 16 Ноември 2016 година. Можноста за креирање на фото содржина која ќе ја изразува нашата креативност ни овозможи да ја истражиме внатрешноста на Романија, посетувајќи ги Миакрачук- градот на тишината, Брашов- исторско градче кое овозможува навраќање во минатото и мирна и релаксирана атмосвера како и градчето Синаја кое ни ов озможи воздишки од страри приказни за замокот Пелеш, чуство како да сте дел од вистинската бајка на Романската Империја, “Замок на династијата, замок на нацијата”. Романија е земја полна со изненадувања, фолклор и возбудлив и места кои ќе остават траен впечаток во нашите глави.

-Елена Јовевска -Ана Јакимовска -Соња Ставрова -Фросина Васевска

VOICES - 9

Inspiration...!!!

T

here is no better way to start this article than the fact that the whole experience in Norway from the very beginning of it until the end was like a fairy tale wish come true for me.

Behind every training course or youth exchange, secretly I have expectations, big and small, encouraged by my willingness to learn something new, to make new friends and discover a new part of our precious planet.

To be honest, when it comes to Norway I was so full of expectations that I don’t know what would stand out, their mentality, their way of life and how they function, what principles at work they practice, what makes this Scandinavian people so superior and different above all others, and what is their secret?

Then, will I have the chance to visit a fjord (sadly, I didn’t, that will take another trip to Norway) how will I adjust to the cold weather (and the weather was super nice), will there be good working environment and much more questions.

Now something more about the project from 15 to 24 of September named INSPIRAL that was about leadership and got together 24 young active and above all creative people from UK, Romania, Ukraine, Portugal, Spain, Serbia, Bosnia and Herzegovina, Croatia, The Netherlands, Poland and of course Macedonia. The location was one wonderful little island called Fedje, north of Bergen, and the whole workshop and the accommodation took place in an old beer factory now transformed into apartments and conference venue. There is something special about the location in these events that contributes to the energy of the group and encourages creativity when the interest level goes down. And that is the beautiful view, a landscape that will forever be in my memories like a Monet painting. The crystal clear Norwegian sea that reflects the sky in colours one cannot describe but only see, if lucky. The smell of freshness and the breeze that brings in winter after the warm season. That still didn’t stop me and couple of other enthusiasts to go for a swim and I warmly

10 - VOICES

Erasmus +

recommend you to do so if you ever have the chance, it is totally worth doing.

The training itself was very peculiar and relaxed – not in the sense that we didn’t engage in activities enough but in the way they were completed with meditation breaks and acknowledging leadership through new methods that are practical enough to be used by each and every one of us in the future. Each of the trainers used a different way to explain leadership as inseparable part of a successful person as we all are and strive to be in the future. The whole concept was made to get to the conclusion alone which is after all the main goal of non-formal education.

I hope I managed to transfer to you part of the ambience and the character of the training course through my words and to inspire you to strive for success and stay open for learning new things and new experiences.

Don’t fear the distance and make it a challenge instead. After all, the two days’ trip one way only, the change of 6 flights and more than 8 busses and 2 ferry trips was worth every moment spent on that little island, surrounded with various inspirational and smart people who left a mark in my persona and all I want to be.

By:Aleksandra Dumovska

VOICES - 11

Инспирација ....!!!

Н

ема подобар начин да се започне овој текст освен со фактот дека целокупното искуство во Норвешка од самиот почеток до крај беше бајковито исполнување на моите дамнешни желби.

Зад секој тренинг курс или размена потајно имам очекувања, големи и мали, поттикнати од мојата желба да научам нешто ново, да стекнам некое пријателство плус и да откријам нов дел од планетата земја. Искрено кажано, за Норвешка имав толку многу очекувања што не би знаела што попрво да издвојам, нивниот менталитет, начинот на живот , како тие функционираат, каков принцип на работа практикуваат, по што овој скандинавски народ е толку супериорен и различен од сите други, која е тајната на нивниот успех? Потоа, ќе имам ли шанса да посетам некој од фјордовите, ќе ми годи ли студот (иако времето беше прекрасно), дали ќе има добра работна атмосфера, и еден куп други прашања. Само ќе ви кажам, на мое големо разочарување не посетивме фјорд и затоа веројатно повторно ќе се вратам во Норвешка во иднина. Сега нешто повеќе за проектот кој се одржа од 15 до 24 септември и беше на тема лидерство со многу интересен наслов INSPIRAL. На тренингот присуствуваа 24 активни млади луѓе и пред се многу креативни, од Англија, Романија, Украина, Португалија, Шпанија, Србија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Холандија, Полска и секако Македонија. Локацијата беше еден прекрасен мал остров Федје лоциран северно од Берген, а целата работилница и сместувањето беше во една стара фабрика за пиво пренаменета во зграда со апартмани за издавање и конференциска сала. Има нешто посебно во локацијата на ваквите настани што многу допринесува за енергијата на групата и што ја поттикнува креативноста кога нивото на заинтересираност ќе опадне. А тоа е прекрасната глетка, пејсаж кој засекогаш ќе остане како најубава слика од Моне врежана во моето сеќавање.

12 - VOICES

Erasmus +

Кристално чистото море со одраз од небото во бои кои не се опишуваат туку само се доживуваат, ако имате среќа. Мирисот на свежина и благото ветре што ја наговестува зимата и крајот на топлата сезона. Тоа сепак не ме спречи мене и уште неколку други ентузијасти да пливаме во Норвешкото море и најтопло ви препорачувам и вам да не се двоумите во таква ситуација, вреди. Самиот тренинг беше многу релаксиран -не во смисла дека немавме доволно активности туку во начинот на кој тие беа изведувани со паузи исполнети со медитација и запознавање со начините на лидерство преку нови и практични методи кои секој може да ги употреби во иднина. Секој од тренерите на различен начин успеа да го долови лидерството како неразделен дел од една успешна личност каква секој од нас е и посакува да биде и во иднина. Целиот концепт беше смлислен така што сами доаѓавме до заклучок што всушност е и целта на неформалното образование. Се надевам дека преку зборови успеав да ви пренесам дел од амбиентот и карактерот на тренингот и да ве инспирирам да се стремите кон успех и да останете отворени за учење на нови нешта и нови искуства. Нека не ве плаши далечината и нека ви биде предизвик. Сепак, дводневното патување во еден правец и менувањето на 6 лета и преку 8 автобуси и 2 траекта вредеше за секој миг поминат на малиот остров каде бев опкружена со разни инспиративни и паметни лица кои оставија печат во мојата личност и се она што сакам да бидам.

Автор: Александра Думовска

VOICES - 13

EVS Ankara

F

rom 23rd of January until 23rd of March I attended my short term EVS in Ankara, Turkey. Five volunteers, from Serbia, Romania, Slovakia, Spain and me as a participant from Macedonia, for two months have worked together on the project “Volunteering for Generation Nesilfest2015’ organized by the hosting NGO System and Generation from Ankara.

Ankara, our two months’ home, huge city with a population twice bigger than Macedonia is so lively, crowded and modern city, a place where you can surprisingly find and see almost everything. This was completely different city than any other capital I’ve ever seen before. Kizilay, the city center, an area characteristic with its narrow pavemented streets, full of restaurants, bars and shops, was the place where we used to live and the place where normally we were spending our weekends, smoking nargile, drinking Turkish coffee or tea and eating our favorite tavuk doner.

The aim of this project was integration of the elder and young people in the society, mainly in the municipality of Kecoren, and we were the second group that was working on the same project. The

elderly house, Baskent Ornek koleji, the cultural center Yunus Emre, and the clock tower of Kecioren were our main working places where we spent most of our time. Our main duties here were spending time and socializing with the elder people, giving English classes, organizing events for both elderly and young people etc. Despite the fact of the language difference, which was the biggest barrier in our project, we made a difference, we succeeded to put a lot of smiles to both elder’s and the youngsters faces that we worked with.

Moreover, we got the chance to work with the refugees situated in Kecioren as well, which I consider it as a great experience especially in a time of political crises and struggle that some of the countries were facing it.

I must mention that this was a very difficult time for Turkey and its nation

14 - VOICES

Erasmus +

that was exposed on a big danger and life threat. Unfortunately, we got to be testimonies of two bomb attacks which happened exactly in our neighborhood during our stay in Ankara. We had the chance to feel this chaos and terror that was shaking the country, and believe me it is something no one would ever like to feel it on its skin. However, this made us stronger and more aware of the purpose of our lives and the world we live in.

This EVS was just one another amazing experience in my life that proved me how much I love Turkey and its lovely nation. This experience made me realize how much we should appreciate our peace and our freedom. We are the future of this world, we are the change that we want to be seen, so let’s spread love instead of war.

By: Dzvezda Mihajlova

VOICES - 15

ЕВС Анкара

О

д 23ти јануари до 23ти март присуствував на мојот краткорочен ЕВС во Анкара, Турција. Пет волонтери, од Србија, Романија, Словачка, Шпанија и јас како претставник од Македонија, два месеци заедно работевме на проектот “Voluntering for Generation Nesilfest 2015” организиран од страна на НВО домаќин “System and Generation” од Анкара. Анкара, нашиот двомесечен дом, огромен град со популација двапати поголема од Македонија е многу жив, пренаселен и модерен град, место каде што зачудувачки може да најдете речиси се. Ова е целосно различен град од кој и да било друг главен град што некогаш сум го посетила. Кзлај, центарот на градот, област карактеристична по своите тесни калдрмени улички, полна со ресторанти, барови и продавници беше местото каде што живеевме и местото каде што обично ги поминувавме нашите викенди, пушејки наргиле, пиејки турско кафе или чај и јадејки го нашиот омилен тавук донер. Целта на овој проект беше интеграција на младите и старите во општеството, главно во општината Кечорен, а ние бевме втората група која што работеше на овој проект.

Домот за стари лица, Башкент Орнек колеџот, културниот центар Јусуф Емре, и саат кулата во Кечорен, беа нашите главни работни места каде што го минувавме поголемиот дел од нашето време. Нашите главни задолженија беа дружење со старите лица, давање часови по англиски јазик, организирање на настани за како за старите така и за младите итн. И покрај тоа што јазичната разлика беше најголемата пречка во нашиот проект, направивме разлика, успеавме да ставиме многу насмевки на лицата на старите и на младите со кои што работевме. Згора на се, имавме можност

да работиме и со бегалците сместени во Кечорен, кое што го сметам за огромно искуство, особено за време на политичка криза и напор со кои што некои земји се соочуваа.

16 - VOICES

Erasmus +

Мора да напоменам дека ова беше многу тежок период за Турција и нејзината нација која што беше изложена на голема опасност и закана. Нажалост, за време на нашиот престој во Анкара бевме сведоци на два бомбашки напади кои што се случија токму во нашето соседство. Имавме можност да го почувствуваме овој хаос и терор кој што ја тресеше земјата. И верувајте ми тоа е нешто што никој не би сакал да го почуствува на своја кожа. Меѓутоа ова не направи посилни и посвесни за целта на нашите животи и за светот во којшто живееме. Овој ЕВС беше само уште едно прекрасно искуство во мојот живот, кое што ми докажа колку многу ја сакам Турција и нејзината нација. Ова искуство ме натера да сватам колку треба да го цениме нашиот мир и слобода. Ние сме иднината на овој свет, ние сме промената што сакаме да ја видиме, па ајде да шириме љубов наместо војна.

Автор:Ѕвезда Михајлова

VOICES - 17

Training Course “Step into EVS: Developing Competencies of Organizations to Host, Send and Coordinate EVS” The Training Course “Step into EVS: Developing Competencies of Organizations to Host, Send and Coordinate EVS” was held in Struga, Republic of Macedonia, from 3rd-12th October 2016, organized with the support of the Erasmus + program and CIMO, hosted by Volunteers Centre Skopje from Macedonia and Maahanmuuttajien työ, koulutus ja kulttuuri ry from Finland.

The project involved 32 participants coming from 13 countries: Macedonia, Finland, Bulgaria, Croatia, Denmark, Germany, Ireland, Netherlands, Norway, Romania, Slovakia, Spain and Sweden. All of them were youth workers, youth leaders, project coordinators and managers strongly motivated to develop their competencies in the EVS field. The project also included people with fewer opportunities, persons coming from different social, economical and ethnic background and participants who belong to the Somali ethnic group coming from different countries from the EU, like the Applicant organization from Finland, Maahanmuuttajien työ, koulutus ja kulttuuri ry, whose main aim is to promote Somalian culture and integration somlis in Finnish society.

18 - VOICES

EVS (European Voluntary Services) is one the key activities of the Erasmus + Programme giving young people, including those with fewer opportunities, unique opportunity to gain new competencies, increase self-esteem and self-confidence and contribute to the development of the communities in their sending and hosting countries. With the project “Step into EVS: Developing Competencies of Organizations to Host, Send and Coordinate EVS” we aim to respond to the needs of organizations motivated to become sending/ hosting/coordinating organizations of EVS volunteers and organizations who already have accreditation and they are looking for opportunities to increase the quality of their services in the EVS field.

The main aim of this project was to develop capacities of the participants and organizations to provide quality EVS activities to young people, including young people with fewer opportunities, and to increase the quality of EVS in the participating countries. The activities are based on non-formal learning methods and techniques, and the experts involved the Training Course, by using various working methods, will pay attention to meeting the needs and expectations of the participants. The project will make a strong impact on various levels, especially on the participants and participating organizations directly involved in the project.

Erasmus + ErasErasmus +

In addition to these groups, the project will especially bring benefit to the organizations visited during the study visit that will have an opportunity to create new contacts and get to know practices from the participants’ countries, and also young people, including young people with fewer opportunities, coming from the participating countries. They will benefit from quality EVS opportunities giving them a chance to develop their competencies.

The Project Goal is to raise the quality of EVS (European Voluntary Service) in the participating countries, since this year the EVS program is celebrating a 20-year anniversary, and this project comes in the best period for the countries that are partners in this project, as they are becoming part of the EVS family, and Volunteers Centre Skopje, as one of the biggest EVS sending and hosting organizations in South East Europe, with more than 500 volunteers in our records, have the pleasure to be host of this project.

The Project Objectives were: -To increase the participants’ understanding of the Erasmus + Programme, with particular focus on EVS (European Voluntary Service); -To develop the participants’ knowledge of the process of accreditation, as the first step to take in the process of becoming sending, hosting or coordinating organization of EVS, to develop capacities of the organizations, to prepare quality accreditation for EVS and successfully go through the accreditation process; -To increase the participants’ knowledge of the EVS project cycle and raise their competencies, to create networks with other organizations, prepare the EVS application for submission to National Agencies, being able to manage the EVS project and prepare final report; -To raise competencies of the organizations, to support the EVS volunteer in his/her learning process and with his/her integration to the new environment; -To increase the participants’ competencies (teamwork, leadership, communication, creativity) through participation in various non-formal learning based activities in intercultural settings that they can apply in the process of implementation EVS projects; - To support the development of new partnerships and networks with the aim to create and implement quality EVS projects giving young people, including young people with fewer opportunities, an opportunity to make a difference.

By: Nikola Stankoski

VOICES - 19

Обука ,,Вклучување во ЕВС: Развивање на капацитети на организациите за примање, координирање и испраќање на ЕВС”

О

буката ,,Вклучување во ЕВС: Развивање на капацитети на организациите за примање, координирање и испраќање на ЕВС” (Step into EVS: Developing Competencies of Organizations to Host, Send and Coordinate EVS”)се одржа во Струга, Република Македонија, од 3-ти до 12-ти октомври 2016 год., со поддршка од програмата ,,Еразмус +” и СИМО, а во организација на Волонтерски Центар Скопје и Маханмутајиен тио, коулутус ја култуури ти (во оригинал: Maahanmuuttajien työ, koulutus ja kulttuuri ry) од Финска.

Проектот вклучи 32 учесници од 13 земји: Македонија, Финска, Бугарија, Хрватска, Данска, Германија, Ирска, Холандија, Норвешка, Романија, Словачка, Шпанија и Шведска. Сите учесници се младински работници, младински лидери, координатори на проекти и менаџери со силна мотивација да развијат способности за работа на полето на ЕВС. Исто така, проектот вклучи и луѓе со помалку можности, лица кои доаѓаат од различна социјална, економска или етничка средина и учесници кои припаѓаат на сомалиската етничка заедница во различни европски земји, како што е организацијата-апликант од Финска, Маханмутајиен тио, коулутус ја култуури ти, чијашто главна цел е промовирање на сомалиската култура култура и интегрирање во финското општество. ЕВС (Европска волонтерска служба) е една од клучните активности на програмата ,,Еразмус +” која на младите луѓе, вклучувајќи ги и тие со помалку можности, им нуди единствена можноста да стекнат нови познавања, да ја зголемат самопочитта и самодовербата, да придонесат во развојот на заедниците во земјите коишто ги испраќаат и примаат. Со проектот ,,Вклучување во ЕВС: Развивање на капацитети на организациите за примање, координирање и испраќање на ЕВС” сакаме да одговориме на потребите на организациите кои се заинтересирани да станат организации-испраќачи, домаќини и координатори за ЕВС волонтери и организациите кои веќе се акредитирани и се во потрага по можности за зголемување на квалитетот на нивните услуги на полето на ЕВС. Главна цел на овој проект пред се беше развивање на капацитетите на учесниците и организациите за овозможување на квалитетни активности за ЕВС за младите луѓе, вклучувајќи ги и младите луѓе со помалку можности, и подобрување на квалитетот на ЕВС во земјите-учеснички. Активностите се базираат на методи и техники за неформално учење, и експертите кои се вклучени во обуката, користејќи различни методи на работа, ќе обрнаа внимание на тоа да ги задоволат потребите и очекувањата на учесниците. Проектот ќе има силен ефект на неколку нивоа, особено на учесниците и организациите-учеснички кои се директно вклучени во проектот.

20 - VOICES

Erasmus Erasmus++

Освен овие групи, проектот особено придонесе во корист за организациите посетени во текот на работната посета кои имаа прилика да воспостават нови контакти и да се запознаат со искуства од земјите-учеснички, како и за млади луѓе од тие земји, вклучувајќи и млади луѓе со помалку можности. Како и придобивка од квалитетните можности за ЕВС преку кои ќе можат да ги развијат своите капацитети. Идејата на проектот е да се подигне квалитетот на ЕВС (Европска волонтерска служба) во земјите-учеснички, бидејќи оваа година, програмата за ЕВС одбележува 20-годишен јубилеј, и овој проект доаѓа во најдобро можно време за земјите кои учествуваат во него, затоа што стануваат дел од семејството на ЕВС, а Волонтерски Центар Скопје, како една од најголемите организации за испраќање и примање на волонтери во Југоисточна Европа, со преку 500 испратени и примени волонтери, ја имаше честа да биде домаќин на овој проект.

Конкретните цели на проектот беа: - Да се подобрат познавањата на учесниците за програмата ,,Еразмус +”, со посебен фокус на ЕВС (Европска волонтерска служба); - Да се зголеми знаењето на учесниците за процесот на акредитирање, како прв чекор кој треба да се преземе за да се стане организација-испраќач, домаќин или координатор за ЕВС, да се развијат капацитетите на организациите за изготвување на квалитетни акредитации за ЕВС и успешно минување низ процесот на акредитација; - Да се зголеми знаењето на учесниците за проектниот циклус на ЕВС и да се подобрат нивните способности за вмрежување со други организации, изготвување на апликација за ЕВС и нејзино поднесување до Националната агенција, поседувајќи капацитет за раководење со проектот од ЕВС и изготвување на завршен извештај; - Да се подобрат капацитетите на организациите за пружање на поддршка на волонтерите од ЕВС во нивниот процес на учење и интегрирање во новата средина; - Да се подобрат спсобностите на учесниците (тимска работа, лидерство, комуникација, креативност) преку учество во различни активности базирани на неформално учење во интеркултурна средина кои ќе можат да ги применат во процесот на спроведување на проектите од ЕВС; - Да се поддржи создавањето на нови партнерства и мрежи со цел изготвување и реализирање на квалитетни проекти за ЕВС со кои на младите луѓе, вклучувајќи ги и младите луѓе со помалку можности, ќе им се пружаат можности да направат некаква промена.

VOICES - 21

Homo Europeanus project by YMCA Skopje and PEL

Implementing period of Homo Europeanus project 1st of September 2015 to the 31st of December 2016. This project is in the frame of: Europe for Citizen 2014-2020, Democratic engagement and civic participation ACTION: 2.3: Civil Society. The project’s main aim overall is spreading more knowledge about EU particularly in the context of the economic and migrant crisis. In the project 12 countries in total are involved in the project and Macedonia is represent with two organizations: YMCA Skopje and PEL. Other partners are Europe House Slavonski Brod, Croatia, YouNet, Italy, European Information Centar Veliko Tarnovo, Bulgaria, Centre for Civic Education, Montenegro, Educational Center Kruševac and Civic Initiatives – Citi-

zens Association for Democracy, Serbia, Stowarzyszenie Edukacji Pozaformalnej “Meritum”, Poland, EDUCIVIS, Slovakia, Change it!, Czech Republic, Inštitut za družboslovne in humanistične raziskave (IDH), Slovenia, Daugavpils Universitate, Latvia and Promocion Educativa Sociedad Cooperativa, Spain. Directly 500 and indirectly 10000 people were involved in the project in all 12 participating countries.

On the final conference that will take place in Bologna, Italy establishing of international network is foreseen. The network will include organizations that are part of the project. This network will open new possibilities for projects and activities that will be for benefit of all the countries involved and certainly for citizens of Republic of Macedonia.

More info at http://homo-europeanus.eu/

by YMCA Skopje

22 - VOICES

Erasmus +

Проектот Homo Europeanus на УМКА Скопје и ПЕЛ

Проектот Homo Europeanus се имплементира од 1 септември 2015 до 31 декември 2016. Овој проект е дел од програмата Европа за граѓаните 2014-2020, Акција 2.3 Проекти за граѓанско општество. Главна цел на проектот Homo Europeanus е десиминирање на информации за ЕУ во контекст на економската и емигрантската криза. Во проектот во кој вкупно се вклучени 12 земји Македонија е претставена од две граѓански организации УМКА Скопје и ПЕЛ. Останати партнери се Европска куќа,Славонски Брод, Хрватска, Јунет, Италија, Европски инфо центар, Велико Трново, Бугарија, Центар за граѓанско образование, Црна Гора, Образовен центар, Крушевац и Граѓански иницијативи, Србија, Меритум, Полска, ЕДУЦИВИС, Словачка , Промени, Чешка, ИДХ, Словенија, Дугавпилс универзитетот од Латвија и Организацијата за промоција на

образованието, Ваљадолид, Шпанија. Директно 500, а како публика повеќе од 10000 луѓе беа вклучени во проектните активности во 12- те земји учеснички. На завршната конференција од проектот која ќе се одржи во Болоња, Italia предвидено е да се официјализира формирањето на интернационална мрежа на граѓански организации во која ќе членуваат организациите вклучени во проектот. Тоа несомнено ќе отвори можност за нови проекти и активности што секако ќе биде од корист на земјите вклучени во мрежата вклучително и за македонските граѓани. Повеќе инфо за проектот на http:// homo-europeanus.eu/

VOICES - 23

Sport Roller Derby What is it ?

Roller Derby is a fast paced, full contact, team sport played on quad skates on an oval 'track' which requires speed, strategy and athleticism. This is mainly a women's sport.

“ Since 2009, this is the sport that has the highest growth rate worldwide. “

The history

Born in the United States during the Great Depression, it was first rollerblades marathons open to all where it was possible to win big prizes, which greatly participated in popularity, at a time when money was scarce. To maximize their chances of winning, the less skilled skaters did not hesitate to shake their competitors to make them fall. Women proved particularly adept at this and spectators were fond, which attracted the attention of a man, Leo Seltzer, sports promoter, which then invented the first rules of Roller Derby in 1937.

Sport experiencing strong popularity in the United States until the 70’s. The oil crisis no longer allows teams to travel to competitions, and in addition it is revealed that the games are rigged to create the show! Roller derby becomes obsolete …

Austin, Texas. Early 2000. A group of girls near the circles punk, rockabilly, diy and feminist resuscitates sport and inculcates values and ​​ real rules. Modern roller derby was born.

What are the rules ?

Is played by two teams of five members roller skating in the same direction around a track. Game play consists of a series of short match ups (jams) in which both teams designate a jammer who scores points by lapping members of the opposing team. The teams attempt to hinder the opposing jammer while assisting their own jammer—in effect, playing both offense and defense simultaneously.

24 - VOICES

Travelling Sport

Values More than sports, roller derby has its own world and its own values.

In Roller Derby there is fairplays and solidarity values which are summed up in two phrases: "Do it yourself" (Performs by your own), "For the skaters, by the skaters". which gives him an independence and an important emancipatory power. We can express themselves and find a place other than the unique sport performance. Roller Derby is a sport in expansion, the teams often have no space to accommodate them. But these girls take control and do not expect the institutions that care for them. They organize everything by themselves: the games, the trainings, recruitment, bootcamps. Adherents do not place as simple consumers of an activity, but as full participants to the radiation roller derby locally, nationally and internationally.

Roller derby is today undoubtedly a sport that wants feminist, where players must provide a certain level athletic, cashing shots and often quite sharp falls, but is also an opportunity to its approrier own body and sexuality. On the track, no discrimination is allowed, whatever your religion, your sexual orientation, your ideologies, everyone is the same and accepted. Also all body types are welcome and each of its usefulness.

Through your personality, your outfit, you can play on traits and claim that you really are, which holds you in heart.

That's why everyone can recognize themselves in this universe The world of Roller Derby is the quads, knee pads, helmet, but also tights, tight sequined shorts and nicknames emphasizing sexual puns to consonance, comic, and / or warrior. Women found it with all types of physical, with all kinds of interests and parallel activities, which have in common to have a plural vision of femininity, and are ready to face the violence of the sport contact.

The roller-derby, or how to show that being a woman does not constitute a weakness.

VOICES - 25

To know :

In Egypt :

The number of Egyptian women claiming to have been sexually assaulted in recent years? 99.3% (according to a UN study). And number of Egyptian men admit to have already committed sexual assaults? 86%. In a context of horrendous violence against women - and in a society which hitherto guaranteed the rapists impunity - feminism in Egypt is now more than a crusade is another Arab revolution.

Rather than be daunted and be dominated by fear, some Egyptian women have decided to take the matter into their own hands and fight back. They are now twenty practicing roller-derby. An almost exclusively female sport and long way far from the clichĂŠs about the subject. But in Egypt it is more than just sport.

The simple creation of such a particular sport is a struggle. The "CaiRollers" was established in Cairo in 2011. And not without difficulties as explained Susan aka Nofeartity player and co-founder of the Egyptian club.

"It was not easy to impose this sport" "Initially, we met in the evening at the sports center of al-Gazeera, which was frequented by men playing football or basketball. Suddenly everyone stopped and turned our way. They laughed at us, the way we dress or our falls, not even understand what it was ... the cars stopped to whistle us or launch derogatory remarks. " But Susan and her team-mates have persevered.

And attitudes around them began to change.

Beyond its symbolic character, the contact side of the roller-derby particularly attractive in an environment were the simple fact of being a woman can be problematic. It can turn into self-defense sports to better prepare for a possible aggression. In a society where the harassment of women is a scourge, the rollerderby acquires another meaning. It's not just sports ‌

by Juliette Caron

If you are interested : In Balkan there is teams in Lubjana, beograd, Athens, Sofia, bucharest.

26 - VOICES

Sport

Rul Derbi ka ÎshtÎ ?

Rul Derbi ÎshtÎ i shpejtÎ, kontakt plotÎ, sport ekipor dhe luhet nÎ rula katÎrshe nÎ ëpistÎí ovale qÎ kÎrkon shpejtÎsi, strategji dhe atletizÎm. Kjo ÎshtÎ kryesisht sport i grave.

“ Prej 2009, ky ÎshtÎ

sport qÎ ka rritjen mÎ tÎ madhe nÎ mbarÎ botÎn.“

Historia Lindur nÎ Shtetet e Bashkuara gjatÎ DÎshpÎrimit tÎ Madh, ishtÎ maratona e parÎ me rulera e hapur pÎr tÎ gjithÎ ku ishte e mundshme tÎ fitohen Ámime tÎ mÎdha, cila nÎ pjesÎ tÎ madhe merrte popullaritet nÎ kohÎn kur paraja ishte e pakÎt. PÎr ti rritur gjasat e fitores, rulerÎt me mÎ pak aftÎsi nuk hezitonin ti shkundin kundÎrshtarÎt qÎ ti bÎnin ata tÎ bien. GratÎ veÁanÎrisht treguan aftÎsi nÎ kÎtÎ, ku spektatorÎt ishin tÎ dhÎnÎ pas, qÎ tÎrheqi vÎmendjen e Leo Seltzer, promovues sporti, ku pastaj shpiku rregullat e para tÎ Rul Derbi-t nÎ 1937.

Sport duke pÎrjetuar popullaritet tÎ madh nÎ Shtetet e Bashkuara deri nÎ tÎ 70-tat. Kriza e naftÎs nuk lejonte mÎ ekipet pÎr tÎ udhÎtuar tek garat konkuruese, dhe pÎrveÁ kÎsaj ÎshtÎ zbuluar se lojÎrat ishin tÎ manipuluara pÎr tÎ krijuar shou! Rul derbi ishte vjetÎrsuarÖ Austin, Texas. NÎ fillim tÎ 2000. NjÎ grup afÎr punk qarqeve, rockabille, bv dhe feministe ringjallin sportin dhe rikalkulojnÎ vlerat dhe rregullat e vÎrteta. Rul derbi modern kishte lindur.

Cilat janÎ rregullat ?

Luhet nga dy ekipe me 5 anÎtarÎ qÎ rulojnÎ nÎ drejtim tÎ njÎjtÎ pÎrreth pistÎs. Loja pÎrmban disa seri tÎ bllokimit (jams) ku qÎ tÎ dyja ekipet pÎrcaktojnÎ njÎ bllokues i cili shÎnon pikÎ duke parakaluar anÎtarÎt e ekipit kundÎrshtar. Ekipet tentojnÎ qÎ ta mbyllin bllokuesin kundÎrshtar deri sa asistojnÎ bllokuesin e vet- nÎ efekt duke luajtur edhe ofensivÎ edhe defansivÎ njÎkohÎsisht.

VOICES - 27

Vlerat MÎ shumÎ se sportet, rul derbi ka botÎn e vet dhe vlerat e veta.

NÎ rul derbi ka lojÎ fer dhe vlera solidariteti qÎ pÎrmbldhen nÎ dy frasa: ìBÎje vetÎî (Performo vet). ìPÎr rulerÎt, nga rulerÎtî.

E cila jep atij njÎ pavarÎsi dhe fuqi tÎ rÎndÎsishmÎ emancipuese. Ne mund tÎ shprehim veten e tyre dhe tÎ gjejmÎ vend tjetÎr se pÎrformanca unike e sportit. Rul derbi ÎshtÎ sport nÎ zgjerim, ekipet shpesh nuk kanÎ vend pÎr ti akomoduar ato. Por kÎto vajza marrin nÎ kontrollÎ dhe nuk presin qÎ institucionet tÎ kujdesen pÎr to. Ato organizojne gjithÁka vetvetiu: lojÎrat, trajnimet, rekrutimin, bootkampet. Pasuesit nuk vendosen si konsumues tÎ thjeshtÎ aktiviteti, por si pjesÎmarrÎs tÎ plotÎ nÎ rrezatim tÎ rul derbit nÎ nivel lokal, kombÎtar dhe ndÎrkombÎtar.

Rul derbi sot padyshim ÎshtÎ sport qÎ kÎrkon feministe, ku lojtarÎt duhet qÎ tÎ kenÎ njÎ nivel tÎ caktuar atletike, arkÎtim tÎ gjuajtjes dhe shpesh tÎ rÎna tÎ mprehta, por njÎashtu ÎshtÎ njÎ rast qÎ ta pÎrmirÎsojnÎ trupin dhe seksualitetin e tyre. NÎ pistÎ nuk lejohet asnjÎ diskriminim, ÁfarÎdo religjioni keni, orientimi juaj seksual, ideologjite e juaja, ÁdonjÎri ÎshtÎ njÎjtÎ dhe pranuar. Poashtu Ádo lloj trupi ÎshtÎ i mirÎseardhun dhe Ádo dobi nga ai.

Mes personalitetit tuaj, dukjen e juaj, ju mund tÎ luani me tipare dhe pretendime se Áka nÎ tÎ vÎrtete ju jeni, qÎ ju mbani nÎ zemÎr. Andaj kjo ÎshtÎ pse ÁdonjÎri mund ta njohÎ veten e tyre nÎ kÎtÎ univers.

Bota e Rul derbit ÎshtÎ katÎrshet, mbrojtset e gjurit, helmeta, por poashtu pantallona tÎ shkurta tÎ ngushta dhe pseudonimet duke theksuar fjalitÎ seksuale, komike dhe / ose luftÎtarÎ. GratÎ kuptuan me krejt llojet fizike, me krejt llojet e interesit dhe aktivitete paralele, qÎ kanÎ tÎ ngjajshÎm vision feminiteti, dhe janÎ tÎ gatshme tÎ ballafaqohen me dhunÎn e kontaktit sportiv.

Rul-Derbi, apo si tÎ tregosh se tÎ qenurit grua nuk pÎrbÎn njÎ dobÎsi.

28 - VOICES

Sport

NÎ Egjipt; Numri i grave Egjiptiane qÎ pretendojnÎ se janÎ sulmuar seksualisht nÎ vitet e fundit? 99.3 % (sipas njÎ studimi tÎ Kombeve tÎ Bashkuara). Dhe numri i burrave egjiptianÎ qÎ pranojnÎ tÎ kenÎ kryer sulmet seksuale? 86%. NÎ njÎ kontekst tÎ dhunÎs se tmerrshme kundÎr grave ñ dhe nÎ njÎ shoqÎri qÎ deri mÎ tani e garantuar mosndÎshkimi i dhunuesve - Feminizmi nÎ Egjipt ÎshtÎ tani mÎ shumÎ se njÎ kryqÎzatÎ ÎshtÎ njÎ tjetÎr revolucion Arab.

NÎ vend se tÎ tmerrohen dhe dominohen nga frika, disa gra Egjiptiane kanÎ vendosur qÎ ta marrin qÎshtjen nÎ duart e tyre dhe tÎ luftojnÎ kundÎr. Tani janÎ njÎzet praktikantÎ tÎ rul-derbit. NjÎ sport eksluzivisht femÎror dhe shumÎ larg nga klisheja e temÎs. Por nÎ Egjipt ÎshtÎ mÎ shumÎ se vetÎm sport.

Krijimi i thjeshtÎ i njÎ sporti tÎ tillÎ ÎshtÎ luftÎ. ìCaiRollersî ÎshtÎ themeluar nÎ Kairo nÎ vitin 2011. Dhe jo pa vÎshtirÎsi si shpjegohet nga Susan aka lojtari Nofeartity bashkÎthemeluese e klubit Egjiptian. ìNuk ishte e lehte pÎr ta impozuar kÎtÎ sportî ìFillimisht ne u takuam nÎ qendrÎn sportive al-Gazeera, qÎ frekuentohej shume nga meshkujt qÎ luanin futboll apo basketboll. PÎrnjÎherÎ tÎ gjithÎ u ndalÎn dhe u kthyen nga ne, ata qeshnin me neve, mÎnyrÎn e veshjes sonÎ, rrÎzimet tona, madje as nuk e kuptonin ÁfarÎ ishteÖ veturat ndaleshin pÎr ti rÎnÎ borisÎ ndaj neve apo nisnin vÎrejtje fyeseî.

Por Susan dhe koleget e ekipit u bÎnÎ prijÎse. Dhe sjellja ndaj tyne filloi tÎ ndryshojÎ. PÎrtej karakterit simbolik, ana kontaktuese e rul-derbit pjesÎrisht atraktive nÎ njÎ ambient ku thjeshtÎ fakti i tÎ qenurit femÎr mund tÎ jetÎ problematik. Mund tÎ shÎndrohet nÎ sport vetÎmbrojtÎs pÎr tu pÎrgatitur mÎ mirÎ nÎ rast tÎ ndonjÎ agresioni tÎ mundshÎm.

NÎ shoqÎri ku ngacmimi i grave ÎshtÎ njÎ kamxhik, rul-derbi merr njÎ kuptim tjetÎr. Nuk ÎshtÎ vetÎm sportÖ

nÎ Ballkan ka ekipe nÎ LubljanÎ, Beograd, AthinÎ, Sofje, Bukuresht.

PÎrkthyes: Sokol Makoli

VOICES - 29

B

anksy is an emblematic artiste of street art of this century, but the mystery still floating around Banksy, him identity, nobody know how is Banksy and him real face. In all likelihood, Banksy is a Street art graffiti artist from Bristol, England. Born tentatively in 1974, it was not until the 1980s that he began to handle the aerosol, after completing a butcher training. But it was between 1992 and 1994 he became truly a graffiti artist, as part of a group called the Bristol’s DrybreadZ Crew (DBZ), assisting his colleagues Kato and Tes. Mythic artiste of graffiti search to denounce society problem by wall in each continents with dark humour.

These works can touch every people in the street and attracted lot fans and art lovers. His art is a mixture of irony, irreverence, humor and often contains very clear messages, in the context where they are not interpreted literally. He bring back art in street with strong message and denounce war, inequality, american’s consumerism but every time with humor and estheticism, his trademark.

Another particularity with this artiste is the technique uses, the stencil, his favorite technique, because he can work quickly and make quality work. He choose the technique because he was often surprised by the police.

But the artist don’t do just graffiti, also he produces urban installations, some of these works have the same exhibition in galleries worldwide. During the course of an interview for artbanksy.com, Banksy tells about his techniques :

“I use what is necessary. Sometimes, it is simply drawing a mustache on the face of a young woman on a poster while in other cases, I must work hard for days in order to fine- tune a drawing and make it more elaborate. Efficiency is the key !”

He likes work on the basis of things existing already. We see in some of his artworks, he uses his environment as a basis, as much on the street as in other artworks on galleries.

In 2005, Banksy uses the principe with classic artworks in the « crude oils » exhibition and revisit for example « Nymphéas » by Claude Monet or « sunflowers » by Vincent Van Gogh.

Original Nymphéas by Manet 30 - VOICES

Nymphéas by Banksy

Culture

Furthermore Banksy has no limit for show and denounce important messages, his work by invading the most sought-after art museums in the world without anyone doubting his presence. He does not commit any act of vandalism or trespass : he simply hangs on to his work, incognito. These works are, for the most part, reproductions of the greatest art works in the world, but are modern and have been updated according to Banksy’s thoughts like Nymphéas or Sunflowers.

Funny fact : Certain museum directors sometimes take days before realizing that an unusual picture is gracing the walls of their establishments. Some take them off while others keep them carefully in the same place for a few days.

2010, Banksy is the subject of a documentary, Exit Through the Gift Shop, which examines the relationship between commercial and street art and the story of Banksy’s Art. Realized by Banksy himself represent at the Sundance and Berlinale festivals movie and nominated for Oscar of Best Documentary in January 2011.

The artiste is even up to create, Dismaland its own temporary an anti-amusement park art installation located in the seaside resort of Weston-super-Mare, England.

He describe the parc like “family theme park unsuitable for children” and “a sinister twist on Disneyland”.

Works by 58 artists, including Jenny Holzer, Damien Hirst , Jimmy Cauty and Bill Barminski were featured in the park.

Banksy said he contacted the “best artists I could imagine” to exhibit, with two artists turning him down. On Fridays there were scheduled performances by musicians including Run the Jewels, De La Soul, Damon Albarn, and Pussy Riot. Many celebrities were attracted to the venue, some international, such as Brad Pitt, Jack Black, Neil Patrick Harris, Nicholas Hoult, Russell Brand, Ant & Dec, Mark Ronson, Darren Criss, Daddy G and CGP Grey & Brady Haran, to name a few.

That opened during the weekend of 21 August 2015 and closed permanently on 27 September 2015, 36 days later after one month of exhibition.

Finally, Banksy’s ability to fascinate the public with his art and his way of being nowhere and everywhere at the same time, makes him an intrigue and a mystery that everyone always wants to listen to and know.

by Laurene Duvert

VOICES - 31

B

anksy është një artist simbol i artit të rrugës të këtij shekulli, por misteri eshte lundrues rreth Banksy, te vrarë me identitetin qe askush nuk ja di se si është Banksy, dhe si duket fytyra e tij e vërtetë . Ne te gjithe gjasat, Banksy, është një artist rruge graffiti nga Bristol, Angli. Lindur në vitin 1974 .Në vitin 1980 ai filloi të merret me aerosol, pas përfundimit të një trajnimi per kasap. Por në mes të viteve 1992 dhe 1994 ai u bë me të vërtetë një artist graffiti, si pjesë e një grupi të quajtur të Bristolit DrybreadZ Crew (DBZ), duke ndihmuar kolegët e tij Kato dhe Tes, artiste mitik te kërkimit, me mbishkrime për të denoncuar problemin e shoqërisë në mur me humor te zi në çdo kontinent. Këto vepra mund të prekin çdo njeri në rrugë dhe të tërheqin shume tifoz . Arti i tij është një përzierje me ironi, mungesë respekti ndaj politikanëve, humor dhe shpesh përmban shumë mesazhe, në kontekstin ku nuk interpretohen fjalë për fjale. Ai sjellë përsëri artin në rruge me mesazh të fortë dhe denoncon luftën, pabarazinë, konsumizmin amerikan, por çdo herë me humor dhe qasje te artit te ilustruar, markën e tij.

Një tjetër veçori me këtë artist është se përdor teknikën favorite te tij,tekniken klishe për shkak se ai mund të punojë shpejt dhe të bëjë punë me cilësi. Ai zgjodhi tekniken pershkak se ishte shpesh i suprizuar nga policia. Por artisti nuk bënë vetëm mbishkrime, por edhe prodhon instalimet e tij urbane, disa nga këto i punon në të njëjtën ekspozitë në galeritë në mbarë botën. Gjatë rrjedhës së një intervistë për artbanksy.com, Banksy tregon në lidhje me teknikat e tij:

I përdorim ato që jane te nevojshme. Ndonjëherë, ajo është thjesht duke tërhequr një mustaqe mbi sipërfaqen e një grua te re në një poster, ndërsa në raste të tjera, më duhet të punoj shumë për ditë në mënyrë që të finalizoj vizatimin dhe të bëjë atë më të përpunuar. Efikasiteti është çelësi!

Ai e pëlqen punën në bazë të gjërave që ekzistojnë tashmë. Ne e shohim në disa prej punëve të artit mjedisin si bazë, më shumë në rrugë, si në vepra arti, ashtu edhe në galeri. Në vitin 2005, Banksy përdor principe me vepra arti klasike me vajrat bruto ekspozita andrevisit për shembull Nymphéas nga Claude Monet ose lulediellit nga Vincent Van Gogh.

32 - VOICES

Culture Për më tepër Banksy nuk ka limit për shfaqjen dhe të denoncojë me mesazhe të rëndësishme, punën e tij duke pushtuar muzeumet më të kërkuar pas artit në botë.. Ai nuk ka kryer asnjë akt vandalizmi apo tradhëtie: ai thjesht varet nga puna e tij. Këto vepra janë për pjesën më të madhe, riprodhimet e artit që punon në botë, por janë moderne dhe kanë qenë të përditësuar në bazë të Banksy-së mendimet si Nymphéas apo faktet Sunflowers.

Original Sunflower by VanGogh

Sunflower by Banksy

Funny: Disa muze ndonjëherë të marrë ditë më parë e kanë kuptuar se një foto e pazakontë është gracing në muret e qendrave te tyre.

Banksy është subjekt i një dokumentari ne 2010, Exit Through the Gift Shop , i cili shqyrton marrëdhëniet në mes të artit komercial dhe të rrugës dhe historinë e artit te Banksyt. Realizuar nga Banksy ku perfaqson veten në filmin Sundance dhe ne festivale Berlinale dhe i nominuar për Oskar me dokumentarin më të mirë në periudhën janar 2011

Artisti është edhe për të krijuar, (Dismaland)Projektin e artit te tij të përkohshem në anti-amusement park artin e tij të vendosur në vendpushimin bregdetar të Weston-super- mare, Angli. Ai përshkruan parkun si temë familjare të papërshtatshme për fëmijët. Punuar nga 58 artistë, duke përfshirë Jenny Holzer, Damien Hirst, Jimmy Cauty dhe Bill Barminski u shfaqën në park. Banksy tha se ai kontaktoi “artistë të mire , mund të imagjinoni, “të shfaqim, me dy artistët e kthyer atë poshtë. Të premteve u planifikuar shfaqje nga muzikantë përfshirë dhe drejtuar nga bizhuteritë, De La Soul, Damon Albarn, dhe Pussy Riot. Shumë të famshëm janë tërhequr në vendin e takimit, disa ndërkombëtare, të till si BradPitt, Jack Black, Neil Patrick Harris, Nicholas Hoult, Russell Brand, Ant dhe dhjetor, MarkRonson, Darren Criss, Daddy G dhe CGP Gri & Brady Haran në emër të disave. U hap gjatë fundjavës së 21 gusht 2015 dhe u mbyll përgjithmonë më 27 Shtator 2015 36 ditë më vonë, pas një muaji të ekspozitës.

Së fundi, aftësia Banksy për të magjepsur publikun me artin e tij dhe rrugën e tij për të qenë askund dhe kudo në të njëjtën kohë, e bën atë një intrigë dhe një mister që të gjithë gjithmonë dëshirojne të dëgjojjnë dhe të din.

PÎrkthyes: Blendi Rochi

VOICES - 33

PTSD : post-traum •

Violence against women particularly intimate partner violence and sexual violence - are major public health problems and violations of women’s human rights.

•

Recent global prevalence figures indicate that about 1 in 3 (35%) of women worldwide have experienced either physical and/or sexual intimate partner violence or non-partner sexual violence in their lifetime.

•

Most of this violence is intimate partner violence. Worldwide, almost one third (30%) of women who have been in a relationship report that they have experienced some form of physical and/or sexual violence by their intimate partner.

•

Globally, as many as 38% of murders of women are committed by an intimate partner.

•

Violence can negatively affect women’s physical, mental, sexual and reproductive health, and may increase vulnerability to HIV.

•

Factors associated with increased risk of perpetration of violence include low education, child maltreatment or exposure to violence in the family, harmful use of alcohol, attitudes accepting of violence and gender inequality.

34 - VOICES

Topic of the month

matic stress disorder !!

•

Factors associated with increased risk of experiencing intimate partner and sexual violence include low education, exposure to violence between parents, abuse during childhood, attitudes accepting violence and gender inequality.

•

There is evidence from high-income settings that school-based programmes may be effective in preventing relationship violence (or dating violence) among young people.

•

In low-income settings, primary prevention strategies, such as microfinance combined with gender equality training and community-based initiatives that address gender inequality and relationship skills, hold promise.

•

Situations of conflict, post conflict and displacement may exacerbate existing violence, such as by intimate partners, and present additional forms of violence against women.

VOICES - 35

PTSD is a disorder that develops in some people who have experienced a shocking, scary, or dangerous event.

It is natural to feel afraid during and after a traumatic situation. Fear triggers many split-second changes in the body to help defend against danger or to avoid it. This “fight-or-flight” response is a typical reaction meant to protect a person from harm. Nearly everyone will experience a range of reactions after trauma, yet most people recover from initial symptoms naturally. Those who continue to experience problems may be diagnosed with PTSD. People who have PTSD may feel stressed or frightened even when they are not in danger.

Not every traumatized person develops ongoing (chronic) or even short-term (acute) PTSD. Not everyone with PTSD has been through a dangerous event. Some experiences, like the sudden, unexpected death of a loved one, can also cause PTSD. Symptoms usually begin early, within 3 months of the traumatic incident, but sometimes they begin years afterward. Symptoms must last more than a month and be severe enough to interfere with relationships or work to be considered PTSD. The course of the illness varies. Some people recover within 6 months, while others have symptoms that last much longer. In some people, the condition becomes chronic.

A doctor who has experience helping people with mental illnesses, such as a psychiatrist or psychologist, can diagnose PTSD. Children and teens can have extreme reactions to trauma, but their symptoms may not be the same as adults. In very young children (less than 6 years of age), these symptoms can include: • Wetting the bed after having learned to use the toilet • Forgetting how to or being unable to talk • Acting out the scary event during playtime • Being unusually clingy with a parent or other adult Older children and teens are more likely to show symptoms similar to those seen in adults. They may also develop disruptive, disrespectful, or destructive behaviors. Older children and teens may feel guilty for not preventing injury or deaths. They may also have thoughts of revenge.

It is important to remember that not everyone who lives through a dangerous event develops PTSD. In fact, most people will not develop the disorder.

Many factors play a part in whether a person will develop PTSD. Beyond Treatment: How can I help myself?

It may be very hard to take that first step to help yourself. It is important to realize that although it may take some time, with treatment, you can get better. If you are unsure where to go for help, ask your family doctor.

To help yourself while in treatment: • Talk with your doctor about treatment options • Engage in mild physical activity or exercise to help reduce stress • Set realistic goals for yourself • Break up large tasks into small ones, set some priorities, and do what you can as you can • Try to spend time with other people, and confide in a trusted friend or relative. Tell others about things that may trigger symptoms.

• Expect your symptoms to improve gradually, not immediately • Identify and seek out comforting situations, places, and people Caring for yourself and others is especially important when large numbers of people are exposed to traumatic events (such as natural disasters, accidents, and violent acts).

by Tugce Tezdyar

36 - VOICES

Topic of the month

PTSЗ – POST-TRAUMATIK STRES ЗRREGULLIMI Dhuna kundлr grave veзanлrisht dhuna e partnerit intim dhe dhuna seksuale - janл probleme tл mлdha tл shлndetit publik dhe shkelje tл tл drejtave njerлzore tл grave.

Tл dhлnat e fundit globale indikojnл se rreth 1 nл 3 (35%) e grave nл mbarл botлn kanл pлrjetuar ose dhunл fizike dhe/ose dhunл seksuale nga partneri intim apo dhunл seksuale nga jo partnerлt gjatл jetлs sл tyre.

Shumica e kлsaj dhune лshtл dhunл e partnerit intim, nл mbarл botлn, rreth njл e treta (30%) e grave qл ishin nл lidhje tregojnл se ato kanл pлrjetuar ndonjл formл tл dhunлs fizikie dhe/ose dhunлs seksuale nga partnerлt e tyre intim.

Globalisht, aq shumл sa 38% e vrasjeve tл grave janл kryer nga partneri intim.

Dhuna mund qл negativisht tл ndikojл nл shлndetin fizik, mental, seksual dhe reproduktiv, dhe mund tл rritл dobлsinл ndaj HIV. Ka dлshmi nga parametra tл Faktorлt qл lidhen me rritje tл lartл se programet e bazuara rrezikut tл kryerjes sл dhunлs nл shkolla mund tл jenл janл edukimi i ulлt, keqtrajtimi efektiv pлr tл parandaluar i fлmijлve apo ekspozimi ndaj dhunлn e lidhjes (apo dhunлn dhunлs nл familje, pлrdorimi i e takimeve) mes njerлzve tл dлmshлm i alkoholit, qлndrimet rinjл. e pranimit tл dhunлs dhe Nл parametrat e ulлt, strategjia pabarazisл gjinore. primare pлr parandalim, si Faktorлt qл lidhen me rritje mikro-financa tл kombinuara tл rrezikut pлr tл pлrjetuar me trajnim tл barazisл gjinore dhunл fizike apo seksuale dhe iniciativat e bazuara nga nga partneri intim pлrfshijnл komuniteti qл adresojnл edukimi i ulлt, ekspozim i pabarazinл gjinore dhe aftлsitл dhunлs mes prindлrve, abuzimi e lidhjes, janл premtuese. gjatл fлmijлrisл, qлndrimet Situatat e konfliktit, post duke pranuar dhunлn dhe konfliktit dhe zhvendosja mund pabarazinл gjinore. tл rrisin dhunлn eksiztuese, si nga partnerлt intim, dhe format e shtuara tл dhunлs kundлr grave PTSЗ лshtл зrregullim qл zhvillohet tek disa njerлz qл kanл pлrjetuar ngjarje shokuese, tл frikshme dhe tл rrezikshme. Лshtл natyrale qл tл ndjehesh frikлsuar gjatл dhe pas situatлs traumatike. Frika shkakton nл ndarje tл sekondit ndryshime nл trup dhe ndihmon nл mbrojtje tл rrezikut apo pлr ta mлnjanuar. Kjo “luftл-apo-fluturim” pлrgjigje лshtл reagim tipik qл nлnkupton mbrojtje tл personit nga dлmtimi. Afлrsisht gjithkush do tл pлrjetojл gamл tл reagimeve pas traumлs, akoma shumica e njerлzve shлrohen nga

VOICES - 37

simptomat fillestar vetvetiu. Ata qл vazhdojnл tл pлrjetojnл probleme mund tл diagnostifikohen me PTSЗ. Njerлzit qл kanл PTSЗ mund tл ndjehen tл stresuar apo frikлsuar edhe kur nuk janл nл rrezik.

Jo зdo person i traumatizuar zhvillon vazhdueshлm (kronike) apo shkurt (akute) PTSЗ.

Jo gjithkush mл PTSЗ ka qenл nл ngjarje tл rrezikshme.

Dikush pлrjeton, sikur befasisht, papritur vdekja e tл dashurve, mund tл shkaktojл PTSЗ. Simptomet zakonisht fillojnл herлt, mbrenda 3 muajve tл incidentit traumatik, por nganjлherл fillojnл me vite pas.

Simptomet duhet tл zgjasin mл shumл se njл muaj dhe tл rлnda mjaftueshлm pлr tл ndлrhyrл nл

lidhje apo punл qл tл konsiderohen PTSЗ. Kursi i sлmundjes dallon.

Disa njerлz shлrohen mbrenda 6 muajve, ndлrsa tл tjerл kanл simptome qл zgjasin mл shumл. Tek disa njerлz gjendja bлhet kronike.

Njл doktor qл ka eksperiencл tл ndihmojл njerлzit me sлmundje mentale, sikur psikiatri apo psikologu, mund tл diagnostfikojnл PTSЗ.

Fлmijлt dhe adoleshentлt kanл reagime ekstreme ndaj traumлs, por simptomet e tyre mund qл tл mos jenл tл njлjta me tл rriturit. Tek fлmijлt e vegjлl (mл pak se 6 vjet), kлto simptome mund tл pлrfshijnл: Urinuar nл shtrat pasi qл mлsojnл pлrdorimin e toaletit Duke harruar si tл, apo tл paaftл flasin

Duke vepruar frikshлm gjatл kohлs sл lozjes Duke qenл jashtлzakonisht i ngjitur me njлrin prind apo tл rritur tjetлr Fлmijлt mл tл moshuar dhe adoleshentлt afлrsisht mund tл tregojnл simptome tл ngjajshme qл shihen tek tл rriturit. Ata mund poashtu tл zhvillojnл sjellje pлrзarлse, pasjellshme dhe shkatлrruese. Fлmijлt e moshuar dhe adoleshentлt mund tл ndjehen fajtor pлr mos ndalimin e lлndimeve apo vdekjeve. Ata poashtu mund tл kenл mendime tл hakmarrjes. Лshtл me rлndлsi tл mbahet nл mend se jo gjithkush qл jeton nл ngjarje tл rrezikshme zhvillon PTSЗ, nл fakt, shumica e njerлzve nuk e zhvillojnл зrregullimin.

38 - VOICES

Topic of the month Shumл faktorл luajnл rol nлse njл person do e zhvillojл PTSЗ.

Pлrtej Trajtimit : Si ta ndihmojл vetvetлn?

Mund tл jetл shumл e vлshtirл tл mirret ai hap i rлndлsishлm pлr ta ndihmuar vetveten. лshtл me rлndлsi tл kuptohet se edhe pse mund tл marrл ca kohл, me trajtim , ju mund tл bлheni mл mirл. Nлse jeni tл pasigurtл se ku tл shkoni pлr ndihmл, pyeteni doktorin familjar. Pлr ta ndihmuar vetveten gjatл trajtimit: Bisedo me doktorin e juaj pлr opcionet e trajtimit Angazhohu nл aktivitete tл buta fizike apo ushtroni qл ta nihmoni shkurtimin e stresit Vendosni qлllime realistike pлr vetveten tuaj Ndaj detyrat e mлdha nл tл vogla, vendos disa prioritete, dhe bлj atл qл mundesh si mundesh Provoni qл tл kaloni kohл mл njerлz tjerл, dhe besoni nл mik apo tл afлrm tл besueshлm. Tregoju tл tjerлve pлr gjлrat qл mund tл ndezin simptomet Pritni qл simptomet e juaja tл pлrmirлsohen gradualisht, jo menjлherл Identifiko dhe kлrko situata komforte, vende dhe njerлz Kujdesi ndaj vetvetes dhe tjerлve лshtл veзanлrisht i rлndлsishлm kur numлr i madh i njerлzve janл tл ekspozuar nл ngjarje traumatike ( sikur katastrofat natyrore, aksidentet dhe aktet e dhunлs).

Përkthyes: Sokol Makoli

VOICES - 39

Men- Skirts or Pants?

A

mongst all living species people are some of the rare that are wearing any clothes; if we consider the snails, some kinds of crabs that are “wearing” stones for camouflage etc. Yet it seems that people are the only specie that is wearing inadequate clothes, as some researches are showing that perhaps the main reason for prostate cancer are the pants. These researches are mainly based on the fact that on an experimental rat we can provoke cancer by rubbing it constantly with a cloth on the same place. Pants are relatively new thing in the mail fashion. In the past our mail ancestors were wearing clothes that by the todays criteria will be considered female, and women were wearing something that could be called- kind of pants. In the today’s world- if we look at the places where this kinds of dressing culture is remained - indeed there is no prostate cancer nor the female diseases based on the intense exposureto bacteria- places where man wear something like skirts: saris, kilts, chakshires, mail kaftans or women: kaftans, drowers etc.The Bible says “god shall be angry to those that are wearing clothes that are not of their gender!”

Than how shall we interpret this? That man should be wearing skirts? In the time when the Bible was written

people were wearing opposite clothes of that of their gender (from today’s point of view).

Andre Gide argues that the oriental clothes look really ugly - well maybe they are not so estheticized but are much healthier. If we look back in the history pants became “popular” for men in the middle ages, since they had to ride horses more than before.

The contemporary politicians are somewhat cowards considering this issue.

Though they were approached they never did anything regarding this in order to raise better public awareness for this issue. For e.g. on that eco day they all went to work with their bikes, but will they go in skirts on the day of the prostate cancer? Of course not. What will they think of them than? That is not good

40 - VOICES

Opinion

for their career. Through some presentations we saw some signs that the fashion designers want again to establish the skirts or dresses for men, but nobody ever openly talked about this. Is our civilization so hypocritical? Those skirts really did look very masculine on those men, of course with an acceptance of the designs that were intended to look feminine. Some countries even have something like skirts for their national uniform, so there is no need for this useless shyness.

by Igor Pop Trajkov

VOICES - 41

W

Alan Turing

hat does a suicide have to do with ENIGMA’s code-cracker? In both cases the name Alan Turing appears..,; So let’s go to London in 1912, where everything began.

Born 23rd of June 1912, he was born in Maida Vale. Due to the profession of his father in India, Alan grew up together with his brother John without his parents, but under supervision of his uncle. Already in his childhood Alan showed a great talent and interest in natural sciences. For him, science served not only as a place of knowledge, but also as a refuge.

At the age of 13, Alan began to attend Sherbourne School and his first school day fell with the general strike of the miners against the privatization of the internationally hardly competitive mines. But due to his strong wish to extend his knowledge he overcame the distance of 97 km from home to school. To get an approximate idea, the distance between Skopje and Zdunje is 72 km.

But he had not an easy school time, due to bullying by his classmates. Studying natural science gave him stability.

Unfortunately the focus of the school was more on arts, where he had not the same ability than in science.

On the other hand this time was very important for his further time because he encounterd Christopher Morcom. Being described as his first love in his records, both shared the same fascination in science and the feeling of an outsider. Christopher triggerd his interest in further subjects like astronomy. But like always in life, his best friend died due to Mycrobacterium Boois in February 1930.

In a letter to Cristopher’s mother, Alan wrote the following: “I know I must put as much energy if not as much

interest into my work as if he were alive, because that is what he would like me to do.”

After school he went to King’s College at the University of Cambridge.

There he stayed isolated and secluded himself, although he was not bullied anymore. His affinity to sport remained and he began to be a passionate runner. He even just missed the possibility to participate in the Olympic Games.

When Hitler came to power in Germany, the fear of a war increased and UK started to monitor German news and intercept news.

The messages were encrypted by Engima, till that time it was hardly impossible to decipher. The Government

42 - VOICES

Science Code & Cypher School tried to find ways to solve this problem and therefore hired mathematician like Alan Turing. But like before Alan tried to solve it by his own and created the Turing bomb on basis of a polish analog. It used the roller set of the Enigma and tried to emulate the adjustment of the German machine.

He could solve a way of decipher enigma due to an information of repetitive message. They were send with the weather forecast and with the new codes.

But like before Alan struggled with society. During this time homosexuality was a morality crime and Alan was suspected. They gave him the choice between prison and hormonal therapy. He choose the therapy

due to the possibility to proceed in running and working in science. But the hormones worsened his physical and mental conditions. They were so strong, that he suffer under depression and on June 8 in 1954 he was found dead in his home. Due to an intoxication of cyanide, the doctors declared suicide.

Alan’s life is indeed very tragic. His life is similar to the life of the Indian mathematician Srinavasa Ramanujan. Srinavasa grew up under poor conditions. He had a talent for sciences, like Alan, but this was not so much appreciated in India. And he was therefore excluded. When he made a discovery, he wrote a letter to the mathematician Godfrey Hardy at the Trinity College in Cambridge. He received the possibility to study there.

However, Srinavasa, because of its origin, was not taken seriously because of the occupation of India by Great Britain. Godfrey Hardy, however, supported him and they worked together.

It is striking how many elements they,Alan Turing and Srinavasa Ramanujan have in common: outsiders, high-minded, their time ahead, loners ...

If you want to see more similarities, watch the movies”The man who know infinity” and “Imitation Game”.

by Dominik Daniel

VOICES - 43

Ш

Алан Тјуринг

то е она што поврзува едно самоубиство со пробивачот на кодот ,,Енигма “? Името Алан Тјуринг (Alan Turing). Затоа , да се вратиме во Лондон во 1912 та кога се започнало. Алан Туринг бил роден на 23 јуни 1912 во Маида Вале. Поради професионалниот ангажман на неговиот татко во Индија , Алан ,заедно со неговиот брат Џон, пораснал без неговите родители, но под надзор на неговиот вујко. Уште во неговото детсво Алан покажувал голем талент и интерест за природните науки. Науката за него не служела само како место на знаење , туку исто така и како засолниште. На тринаесет години Алан започнал да се школува во средното училиште Шеброн (Sherborne School) , но неговиот прв училишен ден пропаднал поради шрајк на рударите против приватизацијата на интернационално неперспективните рудници. Заради неговата силна желба да го надоградува своето знаење тој го поминувал растојанието од 92 киломнтри од неговиoт дом до училиштето. За да добиете приближна идеја растојанието од Скопје до Здуње( Порече) изнесува 72 километри. Алан немал лесно школување поради исмевањето од неговите сокласници. Учењето на природни науки му влевало сигурност. За жал, фокусот на училиштето биле општествените науки каде тој не бил толку добар како во природните. Од друга страна пак , времето кое го поминал во училиштето било многу важно за неговата иднината , бидејќи таму

го сретнал Кристофер Морком (Christopher Morcom). Записите го опишуваат Кристофер како првата љубов на Алан , кој со Алан ја делел не само фасцинирноста од науките , туку и чувството на аутсајдер. Кристофер го предизвикал интересот на Алан за астрономија. Но , како секогаш во животот неговиот најдобар пријател умрел во февруари 1930 од туберкулоза предизвикана од микробактеријата бовис. Во едно писмо до мајката на Кристофер , Алан напишал ,,Знам дека морам да вложам исто толку енергија и интерест во мојата работа како кога тој би бил жив, бидејќи тоа е она што тој би сакал да го направам “. По завршувањето на училиѓтето, тој ги започнал студииите на Кингс колеџот при Универзитетот Кембриџ . Таму останал изолиран и повлечен , иако повеќе не бил исмејуван. Неговата склоност кон спортот сеуште била присутна , па тој станал посветен тркач кој за малку ги пропуштил Олимписките Игри. Со доаѓањето на Хитлер на власт во Германија , стравот од војна се зголемил и Обидинетото Кралство започнало да ги надгледува размената на вести од Германија и да ја попречува истата. Пораките биле шифрирани од Енгима машина која тогаш било невозможно да се дешифрира. Британската влада преку одделот за Кодови и шифри се обидела да го реши овој проблем и затоа најмувала математичари како Алан Туран. Алан се обидел да го реши проблемот сам, и ја креирал електричната машина ,, Бомбе “ , базирана на полски аналог. Таа го користела комплетот од ротори на Енигма машината и се обидувала да ги имитира подесувањата

44 - VOICES

Science

на германската машина. Тaa можелa да ja дешифрира Eнигмта благодарение на информaции од повторливи пораки кои биле праќани преку временската прогноза и со новите кодови. Но како и порано , Алан ,,војувал” со општеството. Во тоа време хомосексуалноста била смртно злосторство , а Алан бил осомничен. Морал да избере помеѓу затвор и хормонална терапија. Тој се одлучил за терапијата бидејќи така можел да продолжи да трча и да работи во науката. Но, хормоните ја влошиле неговата физичка и ментална состојба. Биле толку силни што тој почнал да страда од депресија и на 8ми Јуни 1954 бил пронајден мртов во својот дом. Поради труење од цијанид лекарите неговата смрт ја прогласиле за самоубиство. Животот на Алан бил навистина многу трагичен. Тој е сличен со животот на Индијскиот математичар

Сриниваса Рамануџан (Srinavasa Ramanujan). Сриниваса пораснал во сиромаштво. Тој , исто како Алан, имал талент за природни науки , но тоа не било многу ценето во Индија. Поради тоа тој бил игнориран. Кога дошол до откритие , му напишал писмо на математичарот Годфри Харди од колеџот Тринити при универзитетот Хардвар. Добил можност да студира таму. Како е да е , Сриниваса , поради своето потекло и поради тоа што Индија бил под Британска окупација не бил сфатен сериозно на Хардвар. И покрај тоа , Годфри Харди го поддржувал и тие работеле заедно. Неверојатно е колку работи имаат Алан и Сриниваса заеднички : осаменици , аутсајдери , високо интелегентни , пред нивното време... Ако сакате да видите повеќе сличности , гледајте ги филмовите ,,Човекот кој ја познаваше бесконечноста” и ,,Игра на имитирање”.

Превод на македонски :Ангела Михајловска

VOICES - 45

Zeppelins - the Vehicles of the Future?

L

atest researches show that people, like the airplane-pilots, that fly with planes frequently have higher percentages of testicular cancers. This is presumably due to the fact that these people more exposed to the cosmic radiation. Approximations vary - like 7 or 8 times, the radiation was larger, when flying with airplanes.

How can we avoid this?

Simply with lower flying. The technology for this already exists.

That are the large flying balloons called Zeppelins.

Their technology was invented somewhere at the beginning of the 20th century. Flying with the Zeppelins was luxurious and comfortable, but the firms that were financing this kind of trips suffered bankruptcy since a big Zeppelin catastrophe happened in which many passengers died. Though the owners of these companies claimed that they were victims of the conspiracy and that the accident was a setup, still the gas that was used for these big balloons was CO2. This gas is indeed dangerous since it can burn easily.

46 - VOICES

Science However the inventors nowadays have found much safer gas - helium. So the technology is already invented but nobody does anything about this? Why? Nobody knows why. This remains somewhat a mystery.

This modern Zeppelins are used only somewhere as a vehicle for the tourists. Inventors are telling us that with small investments the Zeppelins can have the solar panels on their surface, so they can become a totally ecologically justified investment.

Furthermore we know that a railway locomotive that is trailing a Zeppelin instead of wagons is spending much less fuel (or energy).

The aim of this text is to provoke the ones from the ecological bodies to think in this direction. Not just all of them to attend fancy ecological conferences but indeed somebody from them to do something about this. Planes will remain for fast and urgent travels, but for the rest why

shouldn’t we use the Zeppelins? People that were using the Zeppelins said that those flights were the most beautiful experiences in their lives.

Unlike the modern airplane-passengers that always have stress or fear from flying.

The polluted and noisy areas with the airports will disappear, together with the cancer percentages from the plane passengers. Some campaigns that are calling public awareness should be organized - telling the citizens and their authorities that indeed there is a solution for safe flights, in which the flying vehicle could not anymore be so dangerous or stressful or used as a dangerous armory in the hands of the terrorists.

by Igor Pop Trajkov

VOICES - 47

Important worker our nature: Bumble Bees

P

ollinators like bumble bees and bees are very important for our environment and nature. They sustain our national food supply through pollinating crops like tomatoes, peas, apples and strawberries. But even for other animals like birds and wildflowers they are very important. Because bumble bees pollinate wildflowers they produce seeds which are the base source of food for many animals.

The problem is bumble bees a r e facing many threats like pesticides, the change of the countryside and the competition with other bees.

Bumble bees need three things to survive: a constant supply of nectar through flowers and trees, a place to overwinter and nesting sites.

Normally the nesting sites are under- or at the ground level. But because of the change of agricultural techniques there are less wildflowers and the ground disturbance is rising. With this kind of ground disturbance for example through mowing or plowing, bumble bees don’t find any places to overwinter. This affects that the population of pollinators are decreasing every year even with the

48 - VOICES

ability to fly in low light levels and to be active if it is cold (because of their body size).

And because many farmers use pesticides like insecticides and herbicides m a n y pollinators a n d wildflowers die every year. For example insecticides: bees collect insecticides from flowers and other plants and give this contaminated food to their larvae and they will die. And it affects to their foraging and nesting behavior as well therefore their success for

Environment

reproducing is decreasing.

Competition between honey bees and bumble bees lead to many problems. Bumble bees and honey bees can not visit the same flowers because the risk to get sick and catch different diseases like infections is very high. This can lead to fewer new queens produced by the colony.

Therefore there is within a special area a limited source of nectar and pollen.

And because a bee hive can contain up to 50000 bees it is much harder for the way smaller bumble bee population to collect enough nectar and pollen. All in all it is an additional pressure in a difficult landscape.

If bumble bees die out one day we will face many problems. It will increase the costs of fruits and vegetables and our whole ecosystem will suffer under it.

Therefore many flowers and animals will die because of that.

What can you do against the decreasing population of pollinators?

There are many opportunities to help for example you can plant some bee friendly plants in your garden or speak with farmers to change easy things in there techniques to provide more wildflowers. And you can participate in survey work to detect warning signs and take action to help.

by Patrick Zimmermann

VOICES - 49

Punëtorët e rëndësishëm të natyrës tonë: Bletët

B

letët janë shumë të rëndësishme për natyrën dhe mjedisin tonë në përgjithësi. Ata, duke u mbështetur në furnizimin tonë kombëtar të ushqimit përmes kultivimit të të mbjellave si domatet, bizelet, mollët dhe luleshtrydhet, por edhe për kafshët e tjera, për zogjtë dhe lulet ata janë shumë të rëndësishme. Kjo sepse bletët polenizojnë lulet, prodhojnë fara të cilat përbëjnë burim dhe bazë për ushqim të shumë kafshëve.

Problemi është se bletët po përballen me shumë kërcënime si nga ana e pesticideve, ndryshimeve gjeografike si dhe nga konkurrenca me bletët e tjera.

Bletët kanë nevojë për tri gjëra për të mbijetuar: një furnizim të vazhdueshëm nga nektari i luleve dhe pemëve, një vend për në dimër dhe vend për fole.

Normalisht foletë janë nën ose në nivelin e tokës. Por për shkak të ndryshimit të teknikave bujqësore ka pak lule dhe egziston shqetësimi se toka është në rritje.

Si pasojë e këtij lloj të shqetësimit, si për shembull përshkak kositjes ose lërimit, bletët nuk gjejnë ndonjë vend adekuat të dimërojnë. Kjo ndikon që popullsia e Bletëve të jetë në rënie çdo vit e më

50 - VOICES

tepër, ndërkaq aftësia e tyre për të fluturuar në nivele të ulëta dhe të qenurit aktivë kur vendi është i ftohtë (për shkak të madhësisë së tyre trupore), të pakësohet.

Për shkak se shumë fermerë përdorin pesticide të shumta si insekticide dhe herbicideve, shumica e Bletëve ngordhin çdo vit. Për shembull pasojat nga insekticidet: bletët mbledhin insekticide nga lule dhe bimë të tjera dhe japin ushqim të kontaminuar me larvat e tyre dhe si pasojë ata do të ngordhin. Dhe kjo ndikon që suksesi i tyre, pra, për riprodhim të jetë në rënie.

Environment

Konkurrenca mes bletëve që prodhojnë mjalt dhe bletëve kultivuese shkakton shumë probleme. Bletët kultivuese dhe bletët e mjaltit nuk mund të vizitojnë të njëjtat lule për shkak të rrezikut per te fituar sëmundje të ndryshme si infeksione. Kjo mund të çojë prodhim të zvogëluar nga mbretëreshat e kolonisë. Pra, nuk ka brenda një zonë të veçantë, një burim të kufizuar të nektarit dhe polenit.

Për shkak se një zgjua me bletë mund të përmbajë deri në 50.000 bletë, kjo përbën vështirësi për nivelin më të vogël të popullsisë të bletëve kultivuese për të mbledhur nektar të mjaftueshëm dhe polen. Duke marrë të gjitha për bazë, kjo shkakton presion shtesë për një peisazh të vështirë.

Nëse bletët kultivuese do te ngordhin një ditë ne do të përballemi me shumë probleme. Kjo do të rrisë koston e frutave dhe perimeve dhe i gjithë ekosistemi ynë do të vuajë si pasojë e kësaj. Ndërkaq shumë kafshë do të ngordhin për pasojë dhe shume lule do të vushkeshin. Çfarë mund të bëni kundër rënies së popullsisë së bleteve kultivuese?

Ka shumë mundësi për të ndihmuar, për shembull ju mund të mbillni disa bimë për bletët miqësore në kopshtin tuaj ose të flisni me fermerët për të ndryshuar gjërat dhe teknikat për të siguruar më shumë lule. Gjithashtu mund të merrni pjesë në punën e anketimit për të zbuluar shenjat paralajmëruese dhe të merrni masa për të ndihmuar.

Përkthyes: Blendi Rochi

VOICES - 51

52 - VOICES

https://voiceskopje.org/