VOICES Magazine for all young people in Macedonia
September 2015
RECYCLING
Eurobasket 2015 Guča festival Prague - Capital of Czech Republic
English
Македонски
Shqip
Editorial
S
ummer is definitely over. It's tough to start a magazine like this but while I am writing I am already blowing my nose because of the first cold of the season. Never in the year is the change so great and sudden as in september. Getting out of vacation mood is much harder than getting into it. Still the arrival of autumn is not always bad news, especially in Macedonia because it brings the promise of new, fresh ajvar. I've had the time to appreciate it since the beginning of my EVS so I am really looking forward to smelling peppers cooking around the city. In any case, we of the VOICES team will brave any cold and bad weather to bring you our magazine each month, so enjoy this september edition even if you are still dreaming of that sandy beach in Greece. Exciting new possibilities develop for youth in Macedonia and VCS and VOICES are in the first line, discover about it in our Topic of the Month and Erasmus+ sections. Inform yourself about good recycling habits and about the History of this country, sometimes forgotten. So in short, don't be lazy and shut yourself home because of the first colds of the season, dig into this number of our magazine and don't forget to be active!
2 - VOICES
Л
етото е дефинитивно завршено. Малку е тешко да се започне воведот на еден магазин со оваа реченица, но еве веќе се борам со првата настинка во сезоната што претстои. Излегувањето од фаза на одмарање е многу потешно отколку влегувањето во неа. Сепак, влегувањето во раната есен и не е толку лоша вест, посебно во Македонија, каде што веќе со нетпрение го очекуваме свежо направениот ајвар. Тоа е продукт што јас навистина го ценам уште од започнувањето на мојот ЕВС и едвај чекам повторно да го почуствувам мирисот на печените пиперки насекаде низ градот. Ние, од тимот на ВОИСЕС, ќе го пребродиме ладното време и секоја настинка што следува, за да ви го испорачаме магазинот секој месец, така да уживајте во септемвриското издание на ВОИСЕС, иако можеби и понатаму ги сонувате песочните плажи кај нашиот јужен сосед. Возбудливи нови можности за младите во Македонија се развиваат во Македонија, а ВЦС и ВОИСЕС се во првите редови на случувањата, прочитајте повеќе за тоа во темата на месецот и во секцијата за Еразмус Плус. Информирајте се за добрите навики за рециклирање и за историјата на оваа земја, која можеби е помалку и заборавена. Така да, накратко, не бидете мрзеливи и затворете се малку дома, затоа што првите настинки оваа сезона веќе демнат околу нас, и навлезете малку подлабоко во она што го нуди нашиот магазин, а во меѓувреме не заборавајте да бидете и активни!
Contents TOPIC OF THE MONTH 4
Local strategy for entrepreneurial learning Sanja Stojcheva
INTERVIEW 8
14
18
Vedan Kolod
Michaela Kawanová
From Slovakia with love Goran Galaboff
30
Guča festival
36
World War 1 in Maedonia
Short-term EVS in Bulgaria Gjoko Vukanovski
United youth against hate speach Danche Azmanova
40
Short EVS in Georgia
Thereza Lišková
Jacopo Landi
The Last Wish Quentin Mauboussin
SPORT
Лазар Миков и Виктор Големџиски
42
Recycle
Eurobasket 2015 Gjoko Vukanovski
LIFESTYLE
Quentin Mauboussin
46
VOICES TEAM: Angela Gjekanovikj Anita Kirkovska Arbina Ajdar Bojana Drangova Bujar Islami Damjan Serafimovski Danche Azmanova Dzvezda Mihajlova Elena Micevska Gjoko Vukanovski Goran Galabov Hristina Tanevska
Prague - Capital of Czech Republic
CULTURE
Milan Gjapik
OPINION 20
22 28
ERASMUS+ WORLD 10
TRAVELLING
Ivana Angjelovska Jacopo Landi Jana Gjorgjievska Kiril Dimitrovski Kristina Mitrovska Lazar Mikov Lirie Memeti Marina Tanevska Martina Dimevska Michaela Kawanová Mihajlo Donev Milan Gjapik
Netherlands Ivana Angelovska
Milica Kaevska Nikola Peshevski Tamara Canevska Tamara Jovanovska Tereza Lišková Tijana Markovska Quentin Mauboussin Sandra Ivanovska Sanja Stojcheva Simona Georgievska Simona Tamoslunaite Sokol Makolli Zuhri Kamberi
Production & Coordination: Nikola Stankovski Gjoko Vukanovski Sanja Stojcheva
Contact:
Volunteer Centre Skopje Emil Zola 3/2-3, 1000 Skopje Tel./Fax. +389 22 772 095 vcs_contact@yahoo.com www.vcs.org.mk
VOICES - 3
Topic of the month
ЛОКАЛНА СТРАТЕГИЈА ЗА ПРЕТПРИЕМНИЧКО УЧЕЊЕ ЗА ОПШТИНА КИСЕЛА ВОДА за проблемите со кои се соочува општината, претприемачите, образовните институции, општо населението, младите, идните претприемачи и размислуваа како би ги подобриле условите кои не им се допаѓаат, односно да употребат стратешки пристап кон решавање на проблемите, дискутирајќи и размислувајќи за исходите од реализацијата на нови идеи и решавање на проблемите.
В
о Мај 2015 година, Волонтерски Центар Скопје започна да го спроведува проектот ЛОКАЛНА СТРАТЕГИЈА ЗА ПРЕТПРИЕМНИЧКО УЧЕЊЕ ЗА ОПШТИНА КИСЕЛА ВОДА во соработка со Општина Кисела Вода, а со финансиска поддршка од Европската Унија преку проектот “Мрежа за поддршка на млади претприемачи”, www.yes-net work.org. Општа цел на проектот е подобрување на условите за работа и живот на општина Кисела Вода преку подигнување на свеста за важноста на претприемничкото учење помеѓу граѓаните, особено младите. Исто така, оваа цел се поистоветува со дел од целите на Националната стратегија за претприемачко учење како и Акциониот План на Мрежата за поддршка на млади претприемачи. Со самото учество во процесот на изработка на стратегијата, учесниците станаа свесни
4 - VOICES
Како специфични цели на овој проект се среќаваат следниве: - Поттикнување на развивање претприемни чки вештини, - Поттикнување на активно граѓанство, - Соработка помеѓу НВО секторот и локалната самоуправа во полза на населението во општина Кисела Вода, - Зголемување на информираноста на населението од оваа општина за можноста да допринесат за развојот на претприемничкото учење во нивната општина.
Тема на месецот
Ц
елната група на овој проект се млади лица од сите сфери и степени на образование, кои имаат знаења, вредности и потенцијал за идни нови претприемачи, како и сите други лица на територијата на општина Кисела Вода, кои имаат претприемнички потенцијал и вредности, но, можеби, немаат или пак не се доволно запознаени и информирани за претприемништвото.
Волонтерски Центар Скопје веќе подолго време работи со млади лица, воглавно, на возраст од 18 – 30 години и како главна цел, од нејзиното формирање па до денес, е помош при развивање на професионалниот развој на младите што ќе им овозможи да го остварат својот напредок преку неформално образование. Како главен проблем во Општина Кисела Вода се јавува мотивацијата да се активираат младите, односно да се поттикнат да бидат активни во граѓанскиот сектор т. е. да волонтираат. После
многубројни организирани проекти, семинари, обуки, дискусии, конференции, промоции и слично, со текотна времето поимот “Волонтерство” зеде сосема нова димензија, од „Ефтина Работна Рака“ прерасна во „Гордост да се биде волонтер“. Истото се случува денес и со претприемништвото. Многу млади се плашат да бидат претприемачи. Сметаат дека е залудно да се биде претприемач во Македонија. Од една страна се обесхрабрени, а тие што веќе се успешни ретко ги споделуваат своите приказни за да ги мотивираат и охрабрат идните генерации и потенцијалните претприемачи. Од друга страна пак, економските истражувања и предвидувања велат дека иднината на економијата лежи токму во претприемништвото, особено младинското. Сања Стојчева
VOICES - 5
Local Strategy for entrepreneurial learning in the municipality Kisela Voda
In May 2015, Volunteer Center Skopje has started conducting the project „Local Strategy for entrepreneurial learning in the municipality Kisela Voda“ in collaboration with the municipality Kisela Voda, and with financial support from the European Union through the project „Network for Supporting Young Entrepreneurs“, www.yes-network.org. The general objective of the project is improvement of the working and living conditions in Kisela Voda by raising awareness of the importance of entrepreneurial learning among citizens, especially young people. The project also empathizes with some of the goals of the National Strategy for entrepreneurial learning as well as the Action Plan of the Network for supporting the young entrepreneurs. By participating in the drafting process of the strategy, the participants became aware of the problems which the municipality, the entrepreneurs, the educational institutions, the citizens, the young people and the future entrepreneurs encounter. They thought of ways for improving the conditions which they did not like by using strategic approach for solving the dilemmas through discussions and speculations about the outcomes of the realization of new ideas and solving the problems.
6 - VOICES
Met in this project are these distinct goals: - Motivation for developing enterprising skills, - Instigation of active citizenship, - Collaboration between the NGO sector and the local autonomy in advantage of the population in the municipality Kisela Voda, - Increasing the awareness of the population of this municipality for the opportunity to contribute in the development of entrepreneurial learning in their municipality.
Тема на месецот
T
he target group of the project are young people from all areas and levels of education, who have the knowledge, values and potential for future novel entrepreneurs, and any other people in the municipality Kisela Voda, who have entrepreneurial potential and values, but perhaps do not have or are not sufficiently aware and informed about entrepreneurship. Volunteers Centre Skopje has worked for a long time with young people, mainly aged from 18-30 years and its main purpose, from its establishment until today, is assisting the development of professional growth of young people, by allowing them to achieve their progress through non-formal education. The main problem in the municipality Kisela Voda is the motivation for activating young people, meaning encouraging them to be active in the civil sector, i.e. to volunteer. After numerous organized projects, seminars, discussions, conferences, promotions, etc., eventually the term “volunteering” took a completely new dimension, from “cheap labor” into “a pride to be a volunteer.” The same is happening today with the entrepreneurship. Many young people are afraid to be entrepreneurs. They consider that it is futile to be an entrepreneur in Macedonia. On one side they are discouraged and those who already are successful rarely share their stories to motivate and encourage future generations and potential entrepreneurs. On the other hand, economic research and forecasts say that the future of the economy lies in entrepreneurship, and especially in youth. Sanja Stojceva
VOICES - 7
Interview
Vedan Kolod
Vedan Kolod are a group of artist from Russia that bring old Slavic music back to life. Discover more in this interview with Daryana Antipova, one of the founding members.
8 - VOICES
Интервју
Who are you? I have no idea of how to answer to this question:) I’m a Human first of all! Ok... My name is Daryana Antipova, I work as an editor at InoSMI project at Russia Today agency. This is my official job. I also write books for teens and kids (have published two and one, I hope, will be released in August 2015). And I have a band VEDAN KOLOD. It’s world music band. VEDAN KOLOD shows the musical culture of ancient and medieval Russia. Their instrumental music mixes with the vocal tradition with modern acoustic arrangement. Our Valery Naryshkin restores rare Slavic instruments such as the war horn, zhaleyka, bagpipes, drums, gusli, hurdy-gurdy and others. Almost all folk instruments were destroyed in 17th century by the church. But it’s a different and long story. Vedan Kolod has wide experience in concerts in Russia and abroad. We’ve been to Malaysia, Germany, Serbia, Czech Republic, Ukraine, Hungary and etc so far. We released 6 albums in CD-format (“Tribes” 2005, “The dance of thewood spirits” 2007, “Wolf’s path” 2008, “The curve of the road” 2010, “The Tale of Igor’s Campaign” 2011 and Gorodische 2014) and three international compilations with folk bands. We also have our own folk program in the Moscow Folkradio and have released a soundtrack for a cartoon. Our soloist Tatiana Naryshkina published a book about Russian musical culture and it’s history. How did you make the band? Hm... It’s been a while ago:) ten years ago we all decided to create a folk band. We wanted to play something we like and hadn’t heard yet. Russian traditional vocal singing with rare folk instruments. We like to mix it with some other instruments like fuyara or kaval, or Armenian duduk. We lived in Siberia (in Krasnoyarsk,
it’s a geographical center of Russia), without internet and didn’t know about world music. Nothing at all:) Then we were invited to a few big festivals and... started performing and touring. What are your experiences? We’ve travelled a lot. Not as much as I wanted to travel, but more than my friends. We know too many people around the world and that’s great! Why did you choose this kind of music? We didn’t choose it. This kind of music chose us. How are you satisfiyed from the audience? Usually the audience is great. Festivals or tours doesn’t matter! You have been in Macedonia, how do you like it and how do you like etno music and culture? Yes, that trip to Macedonia in 2009 was one of my first international experiences. That trip was full of adventures and disappointments. I visited one folk festival alone without a band, as a producer and should have run from there to Skopje where using couchsurfing and my previous producing experience I met many great people! I also visited Ohrid and Veles, Matka river, some Greek ruins, spent nice time with Monistra band who were part of my slavic folk compilations in Russia. It was really awesome! Wish I could come to your country once again but this time with VEDAN KOLOD!
VOICES - 9
Erasmus+ Interview
Short-term EVS in
BULGA
“The best way to is to create 10 - VOICES
n
ARIA
o predict the future it” - Peter Drucker
Ерасмус+
Mila Najdenovska, Ljupce Todorovski, Resul Neziri, Elisaveta Buloska, Urim Hasallari
T
he European Volunteer Center helps young people open their horizons through participating in different projects and gain different skills and knowledge for other cultures. Enriching CV is part of the opportunities that opens new possibilities for the future. That’s why we, five volunteers, decided to use this opportunity to travel and to discover new views and cultures. We chose to be part of this short-term EVS project “Power of Youth Mobility” that was held in Sandanski, Bulgaria from 26.07-29.08.2015. After the arriving it was provided on-arrival training course, from the receiving organization where we were explained the tasks in which we should work in the further period. Through different games and interactive workshops we had chance to get to known each other better as well as to learn more about team work. A Bulgarian language course helped us during the sessions and non-formal activities as well. With help of the national evening we were introduced with other cultures, their traditional music, traditional dances, food and customs. We were divided in three teams in which we worked during the whole project, creative, promotion and advertising and organizing team. Each team had a specific goal to achieve during the preparation of the 20th “Balkan Youth Festival”. Musicians, folklore groups, dancers and street performers all over Europe had chance to promote themselves in the festival. Beside all the work we had to do, we found time for having fun by playing guitars, singing, sitting in a park, visit some places like Sofija, Melnik, Thessaloniki and natural beauty lakes. Participating in this project for us was one unforgettable experience. Socializing and working in interactive groups was a great pleasure for us. The working experience, learning about local culture, many friends and learning new languages are just a small part of the benefits we got during our EVS project.
VOICES - 11
Е
вропски Волонтерски Сервис им овозможува на младите да ги прошират своите хоризонти учествувајки во различни проекти со што се здобиваат со различни вештини како и знаења за другите култури. Збогатување на кратката биографија е дел од придобивките кои отвараат многу нови можности во иднина.
Затоа ние, пет волонтери, се решивме да ја искористиме можноста да патуваме и да се запознаеме со нови видувања и култури. Избравме да бидеме дел од краткорочниот ЕВС проект “Power of Youth Mobility” кој се одржа во Сандански, Бугарија во периодот од 26.07-29.08.2015. По пристигнувањето, on-arrival тренинг курс, беше овозможен од страна на организацијата каде ни беа објаснети активностите на кои треба да работиме во понатамошниот период. Преку различни игри и интерактивни предавање имавме можност подобро да се запознаеме со останатите волонтери како и да научиме повеќе за тимската работа. Курсот по бугарски јазик ни помогна во текот на целиот престој, како и за работните активности, така и во приватниот живот. Со помош на национални вечери бевме запознаени со другите култури, нивната традиционална музика, традиционални танци, храна и обичаи. Исто така се поделивме во три различни тимови во кои работевме во текот на целиот проект, креативен, промоција и маркетинг и организациски тим. Секој тим имаше конкретна цел на различен начин да придонесе во спремањето на “Balkan Youth Festival”, кој оваа година славеше 20 ти јубилеј на организирање. На фестивалот учествуваа музичари, фолклорни групи и танчери од Европа. Исто така на овој фестивал им се овозможи и на уличните уметници да се изразат креативно. Иако имавме големи работни обврски, најдовме време да се забавуваме преку собирање во парк, пеење и свирење гитара, патувања (посета на природните убавини на Бугарија, Софија и Солун). Учествувањето во овој проект за нас беше едно незаборавно искуство. Дружењето и работењето во интернационална група ни претставуваше огромно задоволство. Работното искуство, запознавањето на локалната култура, многубројните познанства и учењето нови јазици се само мал дел од придобивките што ни ги овозможи овој проект.
12 - VOICES
Erasmus+
S
ervisi Europian I Volonterëve u mundëson të rinjve ti zgjerojnë horizontet e tyre duke qenë pjesmarës nëpër shumë projekte të ndryshme , ku do të fitojnë aftësi dhe njohuri të ndryshme ndaj kulturave tjera . Pasurimi I biografisë tuaj të shkurtër është pjesë e perfitimit personal që të jepë mundësi më të mëdha në të ardhmen . Prandaj ne , pesë volonterët , vendosëm që ta shfrytëzojmë këtë mundësi të udhëtimit për tu njoftuar me pamjë dhe kultura të reja . Vendosëm të jemi pjesë e ketij EVS projekti afatshkurtë “Power of Youth Mobility” qe u realizua në Sandanski , Bulgari prej periudhës kohore 26.07-29.08.2015. Prej momentit të arritjes tonë nga ana organizatorëve na u mundësua pjesëmarrja në aktivitetet e ndryshme ku duheshte të punojmë mbrenda kësaj periudhe kohore . Nëpërmjet lojërave të ndryshme dhe ligjeratave interaktive na u mundësua se si më mirë të njoftohemi me volonterët tjerë dhe mesuam më shumë për punimet në grupe. Mësimet në gjuhën Bulgare nëpërmjet kurseve të ndryshme na e lehtësoi qendrimin tonë në këtë projekt si dhe gjatë aktiviteteve punimore , poashtu edhe gjat jetës private. Me ndihmën e natave nacionale u njoftuam me kulturat tjera , me këngët e tyre tradicionale , vallëzimet e tyre tradicionale , ushqimet dhe traditat e tyre . Poashtu u ndamë në tre grupe të ndryshme punuese gjatë gjithë projektit , grupi kreativ , grupi për promovim dhe marketing dhe grupi organizativ . Gjitha grupet punuese kishin një qëllim konkret se si nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme të ndihmojë ne realizimin e “Balkan Youth Festival” qe në këtë vit festoi 20 vjetorin e organizimit. Në kete festival kishte pjesmarës të ndryshëm , këngëtar të ndryshëm , grupe folklorike dhe vallëzues të ndryshëm prej Europe . Gjithashtu ky festival mundësoi që të ketë shfaqje të ndryshme të arteve rrugore duke e përdorur kreativitetin e tyre të gjithë pjesëmarësit në këtë eveniment. Edhe pse kishim angazhime të mëdha punuese , ne gjetëm kohë edhe për zbavitje nëpërmjet mbledhimeve të ndryshme në park , këngëve të ndryshme , tingujve të gitarës , udhëtimeve ( vizita e bukurive natyroe të Bulgaris , Sofje dhe Selanik ). Pjesëmarrja në kete projekt për neve ishte një përvoje e paharueshme . Shoqerimi dhe puna me grupe internacionale ishte një kënaqesi e madhe . Përvoja në punë , njoftimi me kulturën locale , mundësimi I njohurive tjera të panumërta si psh , gjuhë të reja ishin një ndër përfitimet e vogla që ne fituam nga ky projekt .
VOICES - 13
United YOUTH
against
HATE SPEECH
14 - VOICES
Ерасмус+
С
е собравме 30 учесници од 10 различни земји на едно мало парче земја. Толку различни, а сепак со иста цел – да се бориме против говорот на омраза. Овој семинар беше само почеток на едно квалитетно дружење и уште поквалитетни идеи кои ќе ги спроведиме на локално ниво во 10 земји низ целиот свет. Нашата задача како совесни граѓани беше да го препознаеме говорот на омраза во нашата држава и истражувајќи ги корените и ефектите на тој говор, да пронајдеме соодветно решение за него. Ги лоциравме расистичките и нацистички слогани на интернет кои повикуваат на насилство кон припадници на определена група. Поентата на семинарот беше да сфативме дека говорот на омраза не е исто со слобода на говор. Секогаш кога навредуваме некого врз основа на неговиот социјален, национален, етнички, сексуален, полов статус, му ја намалуваме самодовербата, го поразуваме неговото самореализирање како човечко битие. Тоа ги деморализира луѓето, а воедно и го уништува општеството. Таквиот говор ја осудува и ја обесчовечува индивидуата, носејќи гнев, омраза, насилство или презир. И самите сме сведоци дека говорот на омраза причинува голема штета како на конкретната индивидуа, односно група на која се однесува, така и на опшеството во целина. Тој нанесува емоционална и психолошка болка на жртвите. Има штетно влијание на општествениот ред, мир и квалитет на животот во заедницата, правејќи ги членовите на виктимизираните заедници плашливи, лути и сомнителни кон другите групи.
Сведоци сме дека овој говор има капацитет сериозно да ја оштети социјалната ткаенина и да ги раздели заедниците. Можеби понекогаш ќе бидеме немоќни да се спротиставиме на неправдата, ама тоа не значи дека не треба да се обидуваме. Она што е тешко, не значи дека е невозможно. Никој не рече дека борбата ќе биде лесна, ама на крајот на краиштата, таа ќе вреди. Со секоја предрасуда, садиме дрво на омраза. Се` додека не сфатиме дека само интеркултурната толеранција може да го промени оваа општество, секоја битка е залудна. А образованието е најдобрата алатка за да се победи говорот на омраза. Данче Азманова
W
e gathered 30 participants from 10 different countries in a small piece of land. So different and yet the same goal - to fight against hate speech. This workshop was the beginning of a quality companionship and even better ideas that will implemented the local level in 10 countries worldwide. Our task was as conscientious citizens to recognize hate speech in our country and exploring its roots and effects and then to find an appropriate solution for it. We located racist and Nazi slogans on the Internet calling for violence against members of a particular group. The point of the seminar was to realize that hate speech is not
the same as freedom of speech. Whenever we offend someone based on his social, national, ethnic, sexual, gender status, reducing his confidence, we defeat his/ her selfrealization as a human being. It demoralizes people and also destroys society. Such speech condemns individual to carry anger, hatred, violence or contempt. We can all see that hate speech causes great damage as a specific individual or group concerned and the society in general. It causes emotional and psychological pain to the victims. It has a detrimental effect on the social order, peace and quality of life in the community, making the members of the victimized communities fearful, angry and suspicious towards other groups. We are witnessing that this speech has the capacity to seriously damage the social fabric and divided communities. Maybe sometimes we will be powerless to oppose injustice, but that does not mean we should not try. What is difficult does not mean that it is impossible. Nobody said that the fight will be easy, but ultimately, it will be worth. With any prejudice, we plant a tree of hatred. As long as one realizes that only intercultural tolerance can change this society, every battle is futile. That is why education is the best way to beat hate speech.
Danche Azmanova
VOICES - 15
16 - VOICES
Ерасмус+
A
head of us was a week in which we were expecting to learn more about the movement against hate speech. We joined this project knowing that we should continue to work when we return to our countries and to apply it locally, even, if we have the capacity, on a national level. What is hate speech, how to recognize it? What is the vocabulary of hate speech, which are the terms used and what is “hate speech” and what “freedom of speech”? Where are the limits? In Bansko, Bulgaria we got answers to these and many other issues. We learned about hate speech on a personal level. Also found out what and how much terrible can the consequences be. We saw the disturbing story of how far can the hate speech go and how much victims it can take. We were motivated to fight against hate before, but with every day spent there our motivation grew even more. We learned how to plan and implement the local actions. We saw and heard about the excellent and creative examples with which many young people have managed to turn hate into love. We saw how to laugh out the hatred and turn it into a posi-
tive message. Graffiti going from “Kill the gays” in “Kiss the gays”. Yes, we expect to learn many new things, we had excellent lecturers who managed to make learning really fun. We expected to meet 34 new people from 10 different countries and cultures quite different from ours, but we did not expect that they will be so similar to us, or that most of them will become really good friends with us. We gained friends that we are look forward to seeing in Georgia. Quite crushes started flourishing since the first days. Quite а pleasant surprise was that despite the theoretical, this training brought us some practical knowledge about love. Kristina Mitrovska
П
ред нас беше една недела во која очекувавме да научиме повеќе за движењето против говорот на омраза. Знаевме дека не очекува проект на кој треба да продолжиме да работиме кога ќе се вратиме во нашите држави и да го примениме на локално, а доколку имаме капацитети и на национално ниво. Што е говор на омраза, како да го препознаеме? Кој е речникот на говорот на омраза, кои се термините кои се користат и што се е говор на омраза, а што слобода на говор? Каде се границите? Во Банско, Бугарија добивме одговор на овие и како и на многу други прашања. Научивме за говорот на омраза на персонално ниво. Дознавме какви и колку страшни можат да бидат последиците од истиот. Ја проследивме потресната приказна за тоа до каде може да оди говорот на омраза и колку жртви може да понесе со себе, невини жртви... Бевме мотивирани да се бориме против омразата, но со секој следен ден поминат таму нашата мотивација уште повеќе растеше. Научивме како да ги планираме и спроведеме локалните акции. Видовме и слушнавме за одлични и креативни примери со кои многу млади луѓе успеале да ја претворат омразата во љубов.
Видовме како може да се исмее омразата и да се претвори во позвитивна порака. Графити кои преминуваа од Kill the gays во Kiss the gays. Да, очекувавме дека ќе научиме многу нови работи, имавме одлични предавачи кои успеаа учењето да го направат навистина многу забавно. Очекувавме дека ќе запознаеме 34 нови луѓе од 10 различни земји, од култури сосема различни од нашата, но не очекувавме дека ќе бидат толку слични со нас и дека голем дел од нив ќе ни станат навистина добри пријатели. Сите стекнавме пријатели кои со нетрпение очекуваме да ги видиме во Грузија. Се родија и доста симпатии кои на сите ни беа очигледни уште во првите денови. Пријатно изненадување е што оваа обука покрај теоретски, ни донесе и практични знаења за љубовта. Кристина Митровска
VOICES - 17
S
10 volunteers, one USE-IT map, a thousand adventures (EVS USE-IT Tbilisi 2015)
o you want to know about our EVS experience? We are happy to tell you our story but we are not sure how we will manage to fit it just in one page. When we first applied for EVS in George we weren’t sure what to expect from
the following two months and we were blind to the adventures ahead of us. Let’s start for the beginning. Before we started our EVS we had a couple of introductory meetings, provided by Voluntary Center Skopje, that made it a bit more clear what to expect from our EVS but there is no way to explain something you have to experience. Few days later, confused and excited, we were on our way to Tbilisi. The first person we meet was Lela, our coordinator who we learned to love and trust very much. Next stop was our flat full of 8 other volunteers from Poland, Czech and Denmark. After few days we started to get closer as a group and from that moment it became clear that this summer was going be unforgettable. Our first meeting was in DRONI, the hosting organization. The meeting was not what we expected to be, it was quite opposite simple, relaxed, creative and fun. From the begging we started working on our project, creating an alternative map of Tbilisi. Our obligations were to write texts for the map, blog (check it out https://useittbilisi.wordpress.com/ ), designing the map and the best part, exploring Tbilisi, a city filled with adventures. USE-IT maps is an European project with the goal to be a young travelers guide for any city and to help them find the coffee places, clubs, restaurants where the locals go. Tbilisi is the capital of Georgia. The city is one of a kind, defined by the authentic architecture, filled with small bars, hidden coffee places and vineries. You can always see the center and the old town buzzing with people regardless of the time . We had the privilege to experience Georgian hospitality first hand and to quickly learn how to act like locals. Here in Skopje we are starting to crave for Georgian tradition food like khinkali, Khacha-
18 - VOICES
puri. They are one of kind and you have to try them one day. The biggest obstacle was to find our way around the city. Also the unique Georgian alphabet and language didn’t help us at all. But after the first week we got accustomed to the Georgian way of life, we even become regulars at our favorite bar Canudos, a place where you can learn everything you need to know about Georgian culture and lifestyle in one night. We used our weekends to explore Georgia, by visiting the beautiful mountains and see coast. Hitchhiking is unusually easy in Georgia so we strongly recommend it if you want to save some money and meet even more locals. At the end of our EVS it was obvious that in two months we managed to not only get out of our comfort zone, but completely forget it, learn new skills and discover hidden talents that we didn’t even know we had. The best thing we got out of our EVS is the friendships and memories we made with people we will never forget. To summarize, the experience was constructive, international and fun, and now we cannot wait to use our long-term EVS after we finish our studies. Lazar Mikov and Viktor Golemdjiski
Erasmus+
К
ога аплициравме за EVS во Грузија и обајцата не бевме тотално сигурни што да очекуваме од двомесечниот период кој следуваше. Тренинзите за заминување во ВЦС ни дадоа само базична претстава за престојот таму, а за неколку дена веќе бевме качени на авион за Тбилиси. Првата личност која ја запознавме веднаш по слетувањето беше Лела, нашиот координатор, а за половина час се запознавме и со нашиот тим, група на 8 други волонтери од Полска, Чешка и Данска. Уште тогаш сфативме дека ова лето ќе биде незаборавно. Следниот ден го имавме првиот митинг во DRONI, нашата хостинг организација, кој како и секој следен беше опуштен и креативен. Нашиот проект беше креирање на USE-IT мапа за Тбилиси, а дел од нашите обврски беа пишување на текстови, водење блог ( https://useittbilisi.wordpress.com/ ), дизајнирање на мапата и истражување на градот, а во Тбилиси имаше многу да се истражува. USE-IT мапите се ланец на мапи, кои наместо досадните детали ги нагласуваат најзабавните и најлокалните места. Тие се водич на еден млад турист за тотална интеграција со населението. Градот е полн со живот и изненадувања. Изобилува со автентична архитектура, а скоро секоја втора куќа во подрумот има кафуле или винарија. Центарот и стариот дел од градот се полни со луѓе и доцна навечер, а ние ја имавме привилегијата да ја запознаеме нивната гостопримливост детално бидејќи дел од USE-IT проектот беше „Однесувај се како локалец“. Традиционалната кујна, Качапури и Хинкали, ќе ни недостасува уште долго во Скопје. Предизвиците кои ни претстоеја беа ориентација во непознат град со „вонземјанска“ азбука и живеење со луѓе кои имаат различни навики. Сепак, после првата недела, второто воопшто не претставуваше проблем бидејќи сите се вклопивме совршено добро и скоро секоја вечер ни завршуваше во Канудос, нашето омилено место, делејќи искуства. Слободните денови ни беа прилика да ги видиме и другите страни на Грузија, делот на море и планините, а за се да биде уште поавантуристично, тоа го правевме автостоп. На крајот од нашиот ЕVS беше очигледно дека за рок од два месеци успеавме да излеземе од нашата зона на комфорт, да научиме нови вештини и да стекнеме пријателства кои ќе траат уште долго. Искуството беше конструктивно, интернационално и забавно, па сега сериозно размислуваме за долгорочен ЕВС по завршувањето на нашите студии. Лазар Миков и Виктор Големџиски
VOICES - 19
Opinion Interview
RECYCLE 20 - VOICES
BY QUENTIN MAUBOUSSIN
T
he idea of recycling is a new trend in Macedonia, but it is still not part of the habits of most of the people here. I noticed that there is still some deficiency but also some positive results about the system here and I think that it is essential to inform people, especially the young, to help change mentalities. The decision of Macedonia to harmonize its legislation with EU regulations has led to start a national program in 2010 in order to raise awareness among the population and set up easiest way for recycling. That is why manufacturing companies decided to regroup and found bigger groups for the management of packaging waste. Pakomak is the most famous company, they promote a responsible attitude towards packaging waste, try to minimize the negative environmental impact and ensure a better quality of life for all. Pakomak is now very active in a lot of cities in Macedonia, by making some events or donating some containers to help collecting waste. With the glass bottles, the papers, the plastic bags or even other packaging materials they can re-use it and make something useful from the trash. Yellow
Мислење bins are used for plastic packaging and green ones for food or garden waste but I feel like a lot of people are not aware about this and don’t really care. You can see everything mixed in the different bins and that make it harder after to make the selection for future proper use. Beside those companies, most of the recycling process is made by free riders mostly from Roma community. Upon arriving in Skopje, I began to notice horse and motorcycle carts filled to the brim with cardboard or plastic, standing by the side of the road attended by a child while a relative searched for more materials in the trash. But this kind of recycling is considered informal as they take plastic bottles and papers from the containers to sell it to some private recycling
centres such as Komuna. This is a difficult work, and it is unrecognized as employment by the government. In one hand, many people in Skopje recognize the service being done but in the other hand they take the bottles and papers from the containers given by Pakomak for example, which is the major source of profitable waste. And this is the main problem between the cohabitation of those two different systems in the same city. As a non-native speaker in Skopje for only a brief period of time and without the full resources needed to develop many conclusions, I recognize that the research that I have done barely scratches the surface of these two interconnected issues. So far, I cannot but note that a lot of efforts are made in this field but now, the hardest part remains to be done: change the mentality of the population regarding recycle. There are too many plastic bags given when we do shopping, too much waste packaging thrown on the street, and people need to learn how to make the selection between all their domestic trash.
VOICES - 21
Travelling
22 - VOICES
Travelling
Prague -
capital of Czech Republic by Michaela Kawanova
The city of a hundred spires...The golden city...The heart of Europe...these are all nicknames for one of the most beautiful cities in the world, Prague. This city full of fabulous monuments charms visitors with its impressive and diverse architecture of all periods and styles, breath-taking views and also its romantic atmosphere ideal for long walks. It´s a city of music and art, a city of gardens and parks, and a city where the best beer in the world is brewed. VOICES - 23
24 - VOICES
Патување
B
ut why is Prague called Praha in Czech? The origin of Prague goes back to the 7th century and the Slavic princess Libuše, a woman of great beauty and wisdom who possessed prophetic powers. A legend says that one day Libuše had a vision. She stood on a cliff overlooking the Vltava, pointed to a forested hill across the river, and proclaimed: “I see a great city whose glory will touch the stars.”. She instructed her people to go and build a castle where a man was building the threshold (in Czech prah) of a house. “And because even the great noblemen must bow low before a threshold, you shall give it the name Praha”. Her words were obeyed and the city of Prague became the seat of the Premyslid dynasty.
amazing Restaurant Výtopna on Wenceslas square, where you can try Czech cuisine (you must taste czech dumplings) and your drinks will be brought right to your table by model trains. Then visit the historic Estates Theatre. Continue to the Old Town Square. There is the Old town hall and the famous Astronomical clock from the 15 century, every hour twelve apostles appear. Below the clock is a calendar featuring the signs of the zodiac painted by Josef Mánes. Note the Cathedral of Our Lady Before Týn, the most impressive Gothic building in Prague and St. Nicholas Church in Baroque style. Then pass Franz Kafka´s birthplace and wander through the Old Jewish Cemetery. Pop into the breath-taking Wallenstein Palace Gardens. Then head to the castle, one of the largest complexes in the world, made up of historical palaces, offices, church, fortification buildings and gardens. Visit the Old Royal Palace, Prague Castle Gardens and impressive Cathedral of St. Vitus, St. Wenceslas and St. Adalbert, where is the chapel with the tomb of St. Wenceslas, the crypt where Czech kings are buried and the Crown Chamber where the Crown Jewels are kept. Very impressive is the Golden Lane, the ancient street consist of tiny coloured houses from the 15th Century. One of the most prominent landmarks of Prague is Petřín Lookout Tower, from which you can see the whole city, with Petřín Park and the curiosity Mirror Maze. And of course you don´t have to miss the Charles Bridge, Prague´s oldest bridge which is built of sandstones blocks, flanked at each end by fortified towers. There are thirty baroque statues of saints which decorate the bridge.
Prague highlights
S
tart at the Wenceslas Square dominated by the National Museum and the statue of St. Wenceslas. For lovers of great food and drink there is the
But there is another thing....you can make a wish there that will certainly come true. You have to find a statue of St. John of Nepomuk, a priest under King Wenceslas IV. Touching the falling priest on the plaque is supposed to bring good luck and ensure your return to Prague. On the same side is a small golden cross marking the spot where the saint’s body was thrown into the Vltava river. Touch the cross and make a wish! It is said it will come true within a year and one day!
VOICES - 25
Г
Прага – главниот град на Чешката Република радот на стотиците врвови…Златниот град… Срцето на Европа… Сите овие се надимаци на еден од најубавите градови во светот, Прага.
Овој град, полн со неверојатни споменици, ги маѓепсува посетителите со својата импресивна и разновидна архитектура од сите векови и стилови, панорами кои ќе ви го одземат здивот, како и романтична атмосфера, идеална за долги прошетки. Прага е град на музиката и уметноста, град на градините и парковите, град каде што се точи најубавото пиво на светот.
Н
о, зашто „Prague” е наречен „Praha” на чешки? Потеклото на Прага датира назад во седмиот век, во коешто време, словенската принцеза Либуше, жена со неверојатна убавина и мудрост, поседувала пророчки моќи. Легендата вели, дека еден ден Либуше имала визија. Стоејќи на карпа над Влтава, покажала накај шумовитиот рид преку реката и извикала „Гледам голем град, чија слава ќе ги допре ѕвездите.“. Им дала инструкции на нејзините луѓе да изградат таму замок, каде што човек би си го градел богатството
26 - VOICES
(на чешки, prah) на својата куќа. „И поради тоа што дури и богатите мора да копаат ниско пред да имаат богатство, името ќе му биде Praha“. Нејзините зборови билеисполнетии градот Прага станал седиште на премисловската династија. Знаменитости на Прага вантурата ја почнуваме од „Wenceslas Square“ (Вацлавскиот плоштад), каде што се наоѓанародниот музеј и статуата на Св. Вацлав. За љубитниците на убава храна и пијалок има прекрасен ресторан, ресторанот
А
Travelling
Витопна на вацлавскиот плоштад, каде може да се проба чешката кујна (не пропуштајте да пробате чешки кнедли) и каде што пијалоците се пренесуваат на масите со мали возови. Потоа гопосетуваме историскиот „Estates Theatre“ и од таму продолжуваме кај стариот градски плоштад. Таму може да се видат старата градска општина и познатиот астрономски часовник од 15от век, од којшто секој час се појавуваат 12 апостоли. Под часовникот се наоѓа календар со хороскопските знаци насликан од Јозеф Манес. Од овде, може да се забележи и црквата Пресвета Богородица
пред Тин, најимпресивната божја градба во Прага, како и црквата Св. Никола во барокен стил. Потоа го поминуваме родното место на Франк Кафка и поминуваме преку старата еврејска гробница. Навраќаме во градините на прекрасната валенштанска палата. Потоа се насочуваме кон замокот, еден од најголемите градби во светот, составен од историски палати, канцеларии, цркви, згради за фортификација и градини. Ја посетуваме старата кралска палата, градините на прагскиот замот и импресивната катедрала на Св. Витус, Св. Вацлав и Св. Адалберт, каде што се наоѓаат и капелата со гробот на Св. Вацлав, гробницата каде што се погребани чешките кралеви, и одајата на круната, каде што е зачуван кралскиот накит. ногу впечатлива е и златната патека - древна улица која се состои од мали разнобојни куќички од 15от век. Една од најистакнатите знаменитости на Прага е (набљудувачката) кула на Петрин, од каде што се гледа целиот град, заедно со петриниот парк и лавиринтот со огледала. Секако, не го пропуштаме и чарлеевиот мост - најстариот мост во Прага, кој е изграден од блоковипесочни камења, придржени од дветете страни со зацврстените кули. Мостот е украсен од триесетина барокни споменици на светци. И има уште нешто – на мостот може секој да си замисли желба, која (со сигурност) ќе се оствари! Треба да го најдете споменикот на Св. Џон од Непомук, свештеник во времето на кралот Вацлав IV. Допирајќи го свештеникот (кој паѓа) на плочата би требало да донесе среќа и да го осигура вашето враќање во Прага. На истата страна се наоѓа и еден мал златен крст, којшто го обележува местото каде што телото на светецот било фрлено во реката В’лтава. Допрете го крстот и замислете си желба. Се вели дека желбата ќе ви се оствари за година и еден ден!
М
VOICES - 27
FROM SLOVAKIA WITH LOVE
I
still remember the day when I received the call from my organization. The subject immediately attracts my attention: Project management-Training course. As I`m into Erasmus+ program for several years and tend to learn more and more I quickly fulfilled the list and press the apply button. Then I got back to the call: 17 countries, experienced trainers, Slovakia. It all seemed perfect. “Well, what do you know, I can easily fall in love with a country like Slovakia�-I thought with a smile. And indeed! The two of us, me and Dragan, representing our Volunteers Center Skopje we prepared the logistics about our trip and before we know it-we were there, in the capital Bratislava. Nice city with unique bloodstream of traffic and people but we had to go further, on the other part of Slovakia: Stara Lesna in the High Tatras.
guidance and efforts of our experienced trainers who lead us through impressive workshops. Through conversations with other participants I learned that many of those youth workers tend to become project managers for their organizations or to establish new ones, working with young people with all the possibilities that Erasmus+ program offers. So I was looking maybe to the next generation of successful leaders, trainer, project coordinators that will implement their ideas all over EU and even wider. The NGO fair and the networking
In some moments of beauty I felt like jumping out and run to the fields that spread as long as our eyes could see but the train went further to our final stop. Friendly brought strong connections and desire to collaborate with each other, interest for the aims and mission of the organizations. Everyone could find his field of interest and similar ideas that could create a successful story together. We also made our first steps in project management by writing our ideas and preparing projects on different topics ready to apply and implement them.
faces for a warm welcome, our hosts were at the top of their logistics. And the usual stuff: shaking hands, telling and remembering names, countries, roommates. It already started. In the days to follow we clarify our understanding of the project management, who can it be, why and what qualities and preferences should possess, thanks to the
28 - VOICES
Of course, the fun part was all the time present: jokes, smiles, hugs, friendly advices, sharing photos and all the team building activities that makes you relaxed and make the learning process easier. Even an excursion and trip in the nearby small towns that unlock their secret beauty for us-conclude some strong friendships and partnership. Yes, we`ll definitely work together in near future, at least with some of themand all the credits to our hosts ADEL Association for making it success. An amazing Slovak night was prepared for us with national music and dances, food and drinks. Oh, and that reminded me of my first thought on applying for this training: yes, I did fall in love with Slovakia. What an experience. Goran Galaboff
Travelling
TATRANSKÝ ČAJ On a windy day like this In a faraway, remote place We had to split our dreams And shock the mind
Here we present a great example of how attending training courses abroad can improve your creativity :)
Just a few kisses and a hug No words, just smile As we never say goodbyes. Strong as Tatranský čaj In the memories of mine You were that WOMAN That sent me back on the road Like a little tiny train That jumped out of the track You just put me back To run and wander alone Exploring the inner paths Of my lonely soul. And the days still go on Maybe the years, Who cares, who knows But whenever I take the train That goes away A flashback of feelings In my bloodstream I gain... YES...You are that WOMAN Like Tatranský čaj Quickly runs through my veins! Goran Galaboff Dedicated to: Lenka Čurillová
VOICES - 29
Culture
30 - VOICES
Култура
GUČA
festival
2015 ГУЧА
фестивал
Tereza Lišková Teреза Лишкова VOICES - 31
G
Г
O
О
uca is a sleepy town in western Serbia, less than 3 hours from Beograd. For 55 years is here organized Guča brass band festival. It has gained world fame owing to its Assembly of Trumpet Players, the largest trumpet and brass band event on the planet.
rganizators were expecting 600 000 visitors. If you know this information, and imagine drunk people everywhere, really loud music (normal for Balkan), you know that it won´t be normal peaceful festival. Actually because of that, it is famous. And also, because it is free. But..is not free like “free”. Let´s say entrance is free. But if you come with car, you pay 24 euro for all week festival. If you decide to sleep in own tenth, you pay 6 euro per day. Other funny thing is increasing price of festival food booth.
T
here are official festival camps but you can also find unofficial camps organized by young people who live here and need money. Maybe for more beer ? :-) They try to catch you for sharing of Serbian culture and coffee. Anyway, through this money traps you can find really nice local people and also visitors from all around world.
I
f you say that in the Balkans everything is possible, in Guča is really true. You can see people selling everything, including rakija, sunglasses and ceramic knifes. Really, selling knifes on festival. And what more..You can take picture with snake-anakonda (normal and scary one-albine). But ofcourse not for free. Just 500 denars (Serbian).
32 - VOICES
уча е „заспаниот“ град во западна Србија, одалечен на помалку од 3 саати од Белград. На ова место веќе 55 години се одржува гучкиот трубачки фестивал. Благодарение на друштвото на трубачки свирачи, најголемата група на свирачи на труба и други дувачки инструменти на планетата, градот Гуча има стекнато светска слава. рганизаторите очекуваа околу 600 000 посетители. Знаејќи ја оваа информација и замислувајќи пијани луѓе и премногу гласна музика насекаде, може да претпоставите дека овде не се работи за „нормален“, мирен фестивал. Всушност, затоа и е познат. И, поради тоа што влезот е бесплатен. Но, не е сѐ бесплатно. Влезот не се наплаќа, но ако дојдете со кола, би платиле 24 евра за целата недела. Ако планирате да спиете во сопствен шатор, би платиле 6 евра на ден. Друга интересна работа е високата цена на храната од штандовите.
П
остојат официјални фестивалски кампови, но може да се најдат и неофицијални, организирани од млади луѓе, кои живеат овде и имаат потреба од пари (за повеќе пиво, можеби? :-) ). Тие се обидуваат да ве „уловат“ споделувајќи ја српската култура и кафе. Сепак, преку овие замки, може да запознаете навистина интересни локални луѓе, како и посетители од целиот свет.
А
Culture
ко кажете дека на Балканот сè е возможно, во Гуча тоа навистина е точно. Можете да видите луѓе кои продаваат сѐ и сешто, вклучувајќи ракија, очила за сонце и керамички ножеви. Да, добро прочитавте – керамички ножеви на фестивал. На сето тоа, можете и да се сликате со змии – анаконди (обични, како и една албино анаконда). Секако, не бесплатно – сликањето би ве чинело само 500 српски динари.
VOICES - 33
M
usic is really loud, sometimes reminded more like competition who can make more noise. Great thing is that you can relax in day (you will need it), in the day chilling out time, people were going far away from city center to take a rest and lot of people went few kilometers after city, because even on camps was loud nonstop music. Due to National day of mourning in Serbia, festival program provided for Wednesday 5th August was held on Tuesday 4th and other days of the festival. In this time was 24 hours without playing music. But after that the atmosphere was amazing, people were full of energy and dancing all night.
М
узиката е неверојатно гласна, некогаш дури и изгледа како да е натпревар за кој ќе направи најмногу бучава. Но, на среќа, има и можност за одмарање во текот на денот (ќе ви е потребно и на вас) - прошетка во центарот на градот или пешачење неколку километри подалеку од градот, поради непрестанливата гласна музика.
А А
ко очекувате дека нешто ќе е лудо, спремни сте за тоа. Па така, патувањето од Гуча до Скопје може да ви стане и уште полудо од фестивалот, кој е познат по своето лудило! ко очекувате дека нешто ќе е лудо, спремни сте за тоа. Па така, патувањето од Гуча до Скопје може да ви стане и уште полудо од фестивалот, кој е познат по своето лудило!
O
n the weekend the city and people became really crazy, enourmous drunk people from beer and rakija. Because this is Balkan and it’s like that. The city became to public toilet and one big square.
I
f you expect something will be crazy after that you are prepare for that. And the journey from Guča to Skopje can be extremely more crazy than festival, famous for its craziness.
34 - VOICES
Култура
VOICES - 35
World War 1
in Macedonia text and photos by Jacopo Landi
N
ot far from Bitola, in the hills of the Novaci municipality, still lies a fortified position and a line of trenches from the First World War. Here two mixed armies fought against each other during two year, from 1916 to 1918, on one of the less talked about fronts of the whole conflict. Most of the stories, especially from the British and French side, focalize on the battles fought in the north-east of France. However, another front existed and tore across the Balkan peninsula, passing through the whole of present day Macedonia, the Orien-
36 - VOICES
tal front. Usually the only battle that is remembered from this front is the tragic one fought at Gallipoli, but few know that the troops that remained where then sent to Thessaloniki to be part of a great mix of French, British, Italian, Serbian and even Russian soldiers who had to face the Bulgarian army and it’s allies, Germany and the Austro Hungaryian Empire. The fighting was no less harsh than on the other fronts, but the fate of these soldiers has been almost completely forgotten in Western
Culture
Europe because of greater strategic importance placed elsewhere, because the losers do not want to commemorate their defeats and because some of the victors then got tangled up in an even more complicated aftermath. I have been to Novaci and seen these trenches and these fortifications. It is truly frightening to image living and fighting in those conditions, sleeping and eating in holes in the rock and walking through trenches barely wide enough for a single man. The site, however, is almost completely
abandoned. If it weren’t for the efforts of the local firefighter chief nobody would get the chance to visit. He kindly showed us around and told us about the efforts they are making with the municipality in order to render the site accessible and make it known to the public. I believe Macedonia needs this kind of cultural valorization, it is one sort of heritage which may be heavy to bear but that should be reckoned with while constructing a nation. I understand that the country has a strange relationship with this war, a war fought by strangers on
it’s territory, with it’s own population divided and having to face the brutal consequences. However, it really is a shame that the site is left in this state. The memory of History should be preserved in any case because the risk of forgetting what has happened in the past is ever present and is the first step to repeating the same mistakes.
VOICES - 37
Н
едалеку од Битола, на ридовите на општина Новаци, сеуште лежат утврдените ѕидини и линијата на ровови од Првата светска војна. Тука две мешовити армии се бореле едни против други во текот на две години,од 1916 до 1918, на еден од помалку споменуваните фронтови за време на целиот конфликт. Најголемиот дел од настаните, особено од британска и француска страна, се фокусираат на битките водени во североисточниот дел на Франција. Сепак, постоел уште еден фронт кој се простирал низ целиот Балкански полуостров, минувајќи низ целата територијата на денешна Македонија, наречен Ориентален фронт. Обично единствената битка која се памети од овој фронт е трагичната битка водена во Галиполе, но малкумина знаат дека војниците кои останаа беа потоа пратени во Солун со цела да бидат дел на еден голем микс од француски, британски, италијански, српски, па дури и руски војници кои морале да се соочат со бугарската војска и нејзините сојузници, Германија и Австро-Унгарската империја. Борбите не беа ништо “поблаги” од оние на останатите фронтови, но судбината на овие војници е речиси целосно заборавена во западна Европа, поголема стратешка важност се одава на други места, бидејќи губитниците не сакаа да ги прослават нивните порази и поради тоа што некои од победниците потоа се вплеткаа вo уште покомплицирани последици. Сум бил во Новаци и ги имам видено овие ровови и овие ѕидини. Нависитина е застрашувачки да се замисли живеење и борење во овие услови, спиење и јадење во дупки во карпи и да се чекори низ ровови едвај широки за
38 - VOICES
еден човек. Местото, сепак, е речиси целосно запустено. Доколку не постоеа напорите на директорот на локалните против пожарни сили, никој нема да ја има шансата да ја посети оваа локација. Тој љубезно ни покажа наоколу и ни ги објасни напорите кои тие ги прават заедно со општината со цел да ја одржат локацијата пристапна и позната на населението. Верувам дека на Македонија и е потребен овој вид на културна валоризација, тоа е еден вид на наследство кое можеби е тешко да се поднесе, но треба да земе во предвид се при градењето на нацијата. Јас разбирам дека државата има чуден однос со оваа војна, војна која е водена од туѓинци на сопствената територија, со сопственото население поделено и принудено да се соочи со бруталните последици. Во секој случај, навистина е срамно дека ова место е оставено во рацете на државата. Спомените на историјата треба да се зачуват во секој случај, бидејќи ризикот од заборавање што се случилово минатото е секогаш присутно и е првиот чекор во повторувањео на истите грешки.
J
o shumë larg nga Manastiri, në kodrat e komunës Novaci, ende qëndron një pjesë e rrethuar dhe një vijë llogoreje nga Lufta e I Botërore. Këtu, dy ushtri të përziera kanë luftuar kundër njëra-tjetrës gjatë dy viteve, nga 1916-1918, një një nga frontet më së paku të njohura të këtij konflikti. Shumica e tregimeve, sidomos nga ana franceze dhe britanike, përqëndrohen në betejat në verilindje të Francës. Sidoqoftë, një front tjetër ka ekzistuar dhe ka ndarë Gadishullin Ballkanik, duke kaluar nëpërmjet
Maqedonisë së sotme, fronti oriental. Zakonisht beteja e vetme që mbahet mend në këtë front është beteja tragjike në Galipol, por pak njerëz dinë që trupat që mbetën më vonë u dërguan në Selanik, për të qenë pjesë e një përzierje të ushtarëve francezë, britanikë, italian, serb dhe rus që është dashur të përballen me ushtrinë bullgare dhe aleatët e saj, Gjermania dhe Austro-Hungaria. Beteja nuk ishte më pak e vrazhdë sesa ato në frontet tjera, por fati i këtyre ushtarëve ka qenë pothuajse i harruar në Evropën Perëndimore për shkak të
Culture rëndësisë strategjike në vendet tjera, sepse humbësit nuk duan ti kujtojnë humbjet e pësuara dhe sepse disa nga fituesit më vonë janë lidhur në ngjarje edhe më të komplikuara. Isha në Novaci dhe i pashë këto fortifikata. Është vërtet rrënqethëse të paramendosh jetën dhe betejën në kushte të tilla, të flesh dhe të hash në vrima të shkëmbinjve dhe të ecësh nëpër rrugica të ngushta për një person. Vendi është pothuajse krejtsisht i braktisur. Po të mos mundohej shefi lokal i zjarrfikësve,
askush nuk do të kishte mundësinë ta vizitojë këtë vend. Ai na shoqëroi dhe na tregoi për negociatat me komunën për ta bërë këtë vend të lehtë për qasje dhe të njohur për publikun. Unë mendoj që Maqedonia ka nevojë për një vlerësim të tillë kulturor, është një trashëgimi që është e rëndë për tu mbajtur, por që duhet të llogaritet në ndërtimin e një populli. E kuptoj që ky shtet ka një raport të çuditshëm me këtë luftë, një luftë e bërë nga të huajt në territorin e tyre, me popullsinë vendase të përçarë dhe të detyruar të përballet me paso-
jat e tmerrshme. Sidoqoftë, është mëkat që ky vend është në këtë gjendje. Kujtimi i historisë duhet të ruhet me çdo kusht sepse rreziku i harrimit të asaj që ka ndodhur në të kaluarën është gjithmonë i pranishëm dhe është hapi i parë në përsëritjen e gabimeve të njejta.
VOICES - 39
By Andrzej Sapkowski
T
he Last Wish is a fantasy book published in 1993 and written by Andrzej Sapkowski, a famous polish writer. It is the first of two books which contain short stories and introducing the main Witcher saga. This series became popular since it has spawned a lot of cross-media stuff such as a movie, a role-playing game, a comic book, a television series and a video game. This first opus takes place during an alternate medieval time, and we are following the adventures of Geralt of Rivia through six connected short stories. Geralt is a Witcher, a special kind of monster hunter who undergoes mutations to enhance his fighting skills and capacities. The Witcher’s task is to roam the countyside and towns, looking for contracts and destroying true monsters for money. But in the universe created by Andrzej Sapkowski, it’s not that simple. It appears that sometimes the truest monsters are hidden among humans themselves. This is the
40 - VOICES
biggest difference between fantasy from western Europe: there is no good in one side and evil in the other. Everything is mixed up, and the main character has to take the right decision, or the least worst… After having been injured in battle, Geralt needed to take a rest in a temple and during this period he remembered some events of his life, each of which forms the six short stories of this first book. Sometimes trying to break a curse, some other times fighting or just attending a banquet,these tales are rich and diverse. I won’t tell you everything, I can just recommend you to read it if you are interested. These stories teach us some interesting facts about the Witcher past, and I think it’s important to better understand the whole saga. Even if the world imagined by Andrzej is dark and hostile, there is a lot of humor and references to fables in this book. I especially enjoyed such references to Cinderella, Snow white, Beauty and the Beast, the troll under the bridge and how the author changes things up.
Culture
The Last Wish First published : 1993 Genre : Fantasy Author : Andrzej Sapkowski Country : Poland Point of view : Third person omniscient Summary : The Last Wish is a series of connected short stories that recount the adventures of a Witcher named Geralt
As a fan of fantasy books, I really enjoyed reading “The Last Wish” as a whole. I discovered also Andrzej Sapkowski, a great author, unfortunately little known in Western Europe. His first book was translated in English in 2007, twenty years after the polish edition. Ihighly recommended it for those who like a mixture of humor and depth to their stories. However, I was a bit disappointed because this format of little tales doesn’t allow to build the world where the action takes place and to develop the different charac-
ters. You must see it like a prequel for the whole saga. Also as a foreigner, I could not understand everything because of the multiples connections with polish politics and history. Overall, I liked how the book is built with the story in the temple as a unifying thread for all the little tales. And even if it takes place in medieval times, this book raises some actual questions and sometimes philosophical thoughts.
Text by Quentin Mauboussin
VOICES - 41
Sport
The THRILL is back in town! Gjoko Vukanovski
I
t is almost 4 years since the moment when Macedonia won the 4th place on the Eurobasket 2011 in Lithuania…We were so close of winning the bronze medal in the small finale against the big Russia…One shoot and very little luck was needed, but…The rest is history… In 2013, the Macedonian team in almost the same squad like on the previous championship, tried to equal the achieved success as two years before, on the Eurobasket in Slovenia… Although everybody was so excited and deu to the fact that Slovenia is only 900 km away from here, so the fans of the basketball team called “The Falanga” were very loud on the matches we played, our team failed…Deep failure… One win in 5 group matches and
42 - VOICES
more than deserved 21st place on the overall championship ranking table…
This year is different… We have
again a young team, full with desire to prove themselves… The
generation changed, keeping only some of the veterans that can be very vital for the team, bringing
their experience on the field…In the preparatory stage, Macedonia is losing almost all the matches against the big teams…Similar like in 2011…This year almost nobody expects that we will even pass the group stage…Similar like in 2011… What is not similar is the small crisis (if we may call it that) that happened in July… The newly elected presidency of our basketball federation decided to change the selector, who was leading the team in the very successful qualifications and managed to build up the team and “brotherhood” spirit among the players in the last year… I do not want to comment the reasons for this, I just want to believe that the new selector together with his assistants will keep on doing the good job started before and will keep the wonderful atmosphere among the boys…
We are in very tough group
with Slovenia, Croatia, Our Sothern neighbors, The Netherlands
Спорт
П ВОЗБУДАТА се враќа во градот! and Georgia, which will be played in Zagreb, Croatia. According to our rating, the current form of the teams and other data, we should win the 4th place in the group and continue to the play-offs, which we continue in France…I must say I expect more…Always…I expect at least one-two wins against the favorites in our group and winning the 2-3 place and then facing some team, that will not be one of the biggest favorites to win the championship and to reach the quarterfinals…And in quarterfinals, we are one of the hardest team to beat… Everything can happen… Even if our opponent is the host nation of the tournament… Just ask the Lithuanians about their experience in 2011!
When you will be reading this article, the tournament will be in
the middle of the stages or even finished and we will know how far the Macedonian team have managed to reach… If we fail, there will be many people to blame… If we do something special, there will be many people that will be
оминаа скоро 4 години од моментот кога Македонија освои 4-то место на Евробаскетот 2011 кој се одржа во Литванија. Бевме на дофат на освојување на бронзен медал во малото финале против големата Русија... Еден шут и многу малку среќа ни недостигаа, но... Останатото е веќе историја. Во 2013 година, Македонскиот тим во скоро ист состав, на Евробаскет 2013 во Словенија проба да го постигне истиот резултат како од пред две години... Иако сите беа многу возбудени и имајќи го фактот дека Словенија е на само 900км оддалеченост од тука, па Фалангата беше присутна во голем број и многу гласна на мечевите, сепак нашите не успеаја... Голем неуспех... Една победа на пет мечеви во групната фаза беше доволна за само 21 место на крајната табела на шампионатот.
Оваа
glorified…It is how things goes in this country… P.S, The Macedonian team, once again, will be the only one, on which sport jerseys there will be no mentioning of the name of the country (because of the well known issue with our southern neighbor), so this makes our boys a bit special, don’t you think so??? Boys, just repeat your specialty from 2011 and we will be fine with that…
година
е
поинаку...
Повторно имаме млад тим, полн со желба за докажување... Генерацијата е променета, тимот во својот состав задржа само неколку ветерани, кои со своето искуство можат да бидат од витално значење за тимот, долу на теренот... Во подготвителната фаза, Македонија ги загуби скоро сите мечеви против условно кажана големите тимови... Слично како и во 2011 година... Оваа година скоро никој не очекува дека можеме да ја поминеме дури и групната фаза. Слично како и во 2011 година... Но, она што не е слично е фактот што се случи мала криза, ако смееме така да ја наречеме, внатре во тимот. Ново избраното раководтсво на КФМ одлучи да го промени досегашниот селектор на репрезентацијата, кој многу успешно го водеше
VOICES - 43
тимот во квалификациите и успеа да го набилда тимскиот и братски дух помеѓу сите членови на репрезентацијата... Не би сакал да го коментирам овој моментм сакам само и понатаму да верувам дека новиот селектор, заедно со неговите асистенти, ќе успее да продолжи со добрата работа започната претходно и ќе ја задржи одличната тимска атмосфера кај нашите момци...
Инаку сме во многу тешка група на шампионатот, која ќе
се игра во Загреб, заедно со домаќинот Хрватска, Словенија, Нашиот Јужен Сосед, Холандија и Грузија. Според нашиот моментален рејтинг и формата на тимовите, ние би требало да го освоиме четвртото место во групата и да продолжиме во осминафиналето, кое ќе се игра во Франција... Јас морам да кажам дека очекувам многу повеќе... Секогаш... Се надевам на една-две победи плус против фаворитите во нашата група и да освоиме 2-3 место и со тоа во осминафиналето да се соочиме со тим, кој не би бил некој од најголемите фаворити за освојување на шампионатот, така што би имале шанси да избориме четвртфинале. А таму, таму сме една од најтешките екипи за победување. Се може да се
44 - VOICES
случи... Дури и ако противникот во четвртфиналето ни е дури и домаќинот на турнирот... Само прашајте ги Литванците за нивното искуство со нас во 2011 година!
Кога ќе ја читате оваа статија,
Евробаскетот ќе биде во средина на своето траење или пак, веќе ќе биде комплетиран, така што веќе ќе знаеме до каде стигнал македонскиот тим... Ако постигнеме неуспех, сигурен сум дека многу луѓе ќе бидат обвинети за тоа. Ако успееме да направиме подвиг, сигурен сум дека многу луѓе ќе бидат глорификувани. Така стојат работите во мојата земја. П.С, Македонскиот тим, повторно, ќе биде единствениот тим на шампионатот, каде што на дресовите на играчите нема да биде испишано името на нашата земја, поради добро познатиот проблем со нашиот јужен сосед, така да сето ова ги прави нашите момци на некој начин “специјални”, нели? Момци, само повторете ја вашата специјалност од 2011 година и би биле сосема задоволни…
Sport
VOICES - 45
Lifestyle
Netherlands Холандија
T
ulips, windmills, clogs, cheese, bicycles, parks and channels, the land of tolerance and freedom. Vincent Van Gogh is the painter that is most recognizable and symbol of Netherlands. The style and the culture of living of the Dutch is different than the others European countries, totally unique. They want to be modern, progressive and principled but also to keep their standards and values. But the exotics of this country are visible through its liberal viewpoints concerning the usage of recreational (light) drugs, prostitution, homosexuality and abortion. As a reminder, geographically Netherlands is a country on the west of Europe, at north and west it is surrounded by the North Sea, on south is Belgium and Germany on east. About 1/5 of the country is below the sea level, it is a very flat country with the highest point Valserber, only 322 m above the sea level. With 487 inhabitants per square meter is the most densely populated country in Europe. Netherlands is the headquarter of five international courts located in Hague, more famous like the world`s city of Justice. Everywhere around the world the capital city is the Headquarters of the Government but there`s exception here as the capital is Amsterdam.
Л
алиња, ветерници, кломпи, сирење, велосипеди, паркови, каналите, земјата на толеранција и слобода Винсент Ван Гог е сликата по која ја препознава и ја доживува државата Холандија. Стилот и култура на живеење на Холанѓаните е поразлична од останатите Европски држави, односно уникатна. Тие сакаат да бидат модерни, прогресивни и принципиелни , но, исто така, сакаат да ги сочуваат своите стандарди и вредности Но егзотичноста на оваа земја денес може да се согледа во либералните гледишта на Холанѓаните во однос на употребата на рекреативни/ лесни дроги, проституцијата, хомосексуалноста и абортусот.
Едно географско потсетување Холандија е земја која се наоѓа во Западна Европа, на север и запад таа се граничи со Северното море, додека на југ со Белгија , а на исток со Германија. Околу една петина од нејзината територија е под вода, таа е многу рамна земја, а нејзина највисока точка е Валсербег со висина од само 322метри. Со 487 жители на 1м² Холандија е најгусто населена европска земја. Холандија е дом на пет интернационални суда, кои се сместени во Хаг, град уште попознат како светски град на правдата. Доколку секаде во светот главен град е оној со седиште на Владата, ова е сепак земја на исклучоци и главен град е Амстердам.
46 - VOICES
Животен стил Usually the Western European countries are associated with cold and uncommunicative people but in this case we are wrong. Dutchmen are moderate people with direct communication associated with slight smile and cultural expression. Emotions could not be their best side but they can be wonderful friends and excellent hosts. They live the principle of agreement and harmony. The Dutchmen really enjoy the family life and strongly believe that money cannot buy happiness. Their personal and professional lives are separated and their recommendation is to take a bicycle to experience all the beauty of the country.
Архитектурата на Холандија е истото така оргниална и уникатна како и самата холанѓанска култура, а особено кога архитектурата и хортикултурата кога ќе се спојат заедно. Најчесто за блокот на држави на Западна Европа го градиме мислењето дека тие се ладни и некомуникативни луѓе , епа тука грешиме. Холанѓаните се одмерени луѓе, имаат директна комуникација преточена со блага насмевка и културно изразување. Емоциите може не им се јака страна , но тие знаат да бидат прекрасни пријатели и одлични домаќини. Холанѓаните живеат по принципот на договор и хармонија.Холанѓаните уживаат во голем семеен живот и цврсто веруваат дека парите не можат да купат среќа. На личен и професионален живот се чуваат одделно. И тоа што ќе ви препорача народот на оваа држава е да си земете велосипед како превозно средство за да ги видите и доживеете убавините на Холандија. Велосипедот слободно може да се каже дека е нивно основно превозно средство , како и симбол на државата Холандија.
VOICES - 47
И во лето и во зима, и на ветрови и на дождови Холанѓаните ги користат своите велосипеди во текот на целата година. Возењето на велосипедите во Холандија е засновано со закони и безбедносниправила и навики кои ги практикуваат исто како со автомобилите,покрај велосипедските патеки, има семафори за велосипеди, сообраќајни знаци за велосипеди, задолжителна велосипедска опрема на велосипедите (светла, браници, ѕвона) паркинг за велосипеди, користењето на рацете за давање на насоките како се движи велосипедистот. Околу 15000км се изводени за велосипедски патеки, ретко може да се види автомобили низ улиците во Холандија. Во употреба се околу 16 милиони велосипеди, што доаѓа по еден велосипед на секој граѓанин.Ова се одразува на нивната кондиција и здравиот начин на живот. Холанѓаните го имаат прогласено месец мај за месец на велосипедзимот, целиот месец е исполнет со многу активности.. The bicycle is their basic way of transport, as well as a symbol of the country. No matter if it’s winter or summer, windy or rainy the Dutchmen use their bicycles during the whole year. Riding a bicycle in Netherlands is strictly regulated with laws and safety rules, there are traffic lights and signs for bicycles, must-have gear for the bicycles, parking and the hand signalization for the directions is also included. About 15.000 km of special roads are dedicated to bicycles; it is rare to see cars on the streets of Netherlands. There are about 16 millions of bicycles in usage, so it is one bicycle per capita. This also reflects their condition and healthy life style. In Netherlands May is the month of bicycling and the whole month is fulfilled with different events. Besides riding a bicycle as a part of their daily life, work and free time the Dutchmen also include recreational running in their healthy lifestyle throughout the parks as Netherlands is full in parks and green parts. Early in the mornings before work or in the weekends the parks are full with people from 3 to 93 years of age who run recreationally and enjoy the beauty of the green landscapes.
48 - VOICES
Покрај велосипедизмот кој е дел од нивното секојдневие, работа и слободното време, Холанѓаните за своите навики на здрав живот се грижат преку рекреативното трчање кое тоа најчесто го прават во парковите, бидејки Холандија е исполнета со зелени и раскошни паркови. Во раните утрински часови пред да одат на работа или за време на викендите, парковите се полни со Холанѓани од 3 год. до 93 години кои рекреативно трчаат и уживаат во природните убавини на оваа држава. Доколку ја посетите Холандија, задолжително возете велосипед низ холанѓанските улици .
Животен стил Just a few interesting facts that you would like to know about Netherlands: 1. Netherlands has about 1000 museums, only 50 in Amsterdam; 2. Amsterdam is the city of 1281 bridges; 3. Only in Netherlands there are more than 800 species of tulips grown; 4. Dutchmen use cannabis in daily nutrition; 5. The most popular cookie in Netherlands is the one with marijuana; 6. Marijuana is legalized and sold in special coffee shops countrywide; 7. A single Dutchman eats 14 kg of cheese yearly average; 8. Traditional holiday in Netherlands is St. Nicolas that is celebrated on the 5th of December. 9. Dutch people are considered to be the tallest people in the world.
Интересни работи кои би сакале да ги знаете за Холонација: 1. Холандија има речиси 1000 музеи, од кои околу 50 музеи се во Амстердам; 2. Амстердам град со 1281 мостови; 3. Во холандија се одгледувааа повеќе од 800 видови на лале; 4. Холанѓаните го употребуваат канабисот како состојка во храната; 5. Најпопуларна слатка во Амстердам е колаче со марихуана; 6. Марихуаната е легална и се продава во линценцирани кафулиња низ цела Холандија; 7. Еден холанѓанец во просек дневно јаде околу 14кг сирење; 8. Традиционален празник во Холандија е Свети Никола кој се слави на 5 Декември; 9. Холанѓаните се сметаат за највисоки луѓе во светот;
Ивана Анѓеловска Ivana Angjelovska
VOICES - 49