Aa Roju Ratri Yem Jarigindante?

Download Telugu Books free www.vikasadhatri.org

P ~ÀA ~å¢u UO [iyO^ŒO>Ë...... (Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ q+¨"åÜ«Ú qëê^ŒO)

P ~ÀA ~å¢u UO [iyO^ŒO>Ë.............. (Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ q+¨"åÜ«Ú qëê^ŒO)

It was Five Past Midnight in Bhopal ¢ÃѶOz, WOw¡+¨µ =¸ÅO: _˘q∞xH± ÖÏ ÃÑ~Ú~ü, *ˇqÜ«∞~ü "≥∂~À `≥Å∞QÆ∞ ¿ãfiKèåÛù#∞"å^ŒO:

¢ÃѶOz =¸ÅO: _˘q∞xH± ÖÏÃÑ~Ú~ü

*ˇqÜ«∞~ü "≥∂~À

`≥Å∞QÆ∞ ¿ãfiKèåÛù#∞"å^ŒO:

Hõã¨∂Îi

¢â◊=∞rq ¢Ñ¨K«∞~°}Å∞

¢Ñ¨^äŒ=∞ =Ú¢^Œ} PQÆã¨∞ì2006 HÍÑ‘Å∞ 1000 "≥Å ~°∂100/D ѨÙã¨ÎHõO `≥Å∞QÆ∞ J#∞"å^•xH˜ ã¨O|OkèOz# ã¨~°fiǨωõΩ¯Å∞ J#∞"å^Œ‰õΩxH© ¢Ñ¨K«∞~°}Hõ~°ÎʼnõÄ HõÅ=Ù. ¢â◊=∞rq ¢Ñ¨K«∞~°}Å∞ 2–2–1121/3W. #Å¡‰õΩO@,ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ HÍёʼnõΩ Sole Distributors: M/S Navodaya Publishers, Vijayawada Phone: 0866-2573500 and in all Book Shops

Hõã∂¨ iÎ

ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞

Type setting: Printed at: OM SAI GRAPHICS 3-4-709, Narayana Guda Hyderabad=27 Phones:27560543,27564141

i

ii

q+¨¨Ü«∞ ã¨∂zHõ W^ŒO`å WѨC_≥O^Œ∞HõO\Ï~å.......?

XHõ@= ÉèÏQÆO

KÀÖÏ, [Ü«∞¢Ñ¨HÍ+π #QÆ~ü (XiÜ«∂ |ã‘Î) ™êǨÏã¨g~°∞ʼnõΩ

ÉèÏ~°`« qhÖÏHÍâ◊OÖ’ #∂`«# `å~° K«^Œ∞=iHÀ ÖËY 1. ‰õΩ¢QÍ=∞O#∞Oz =Å㨠2.p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å`À =∞x+≤ áÈ~°∞ 3. XiÜ«∂ |ã‘Î

Jxfl ™êOˆHuHõ Ѩiâ’^èŒ#ʼnõÄ =∂#=Ù_»∂, "åx Éèí¢^Œ`« ÃÑ·<å =∞‰õΩ¯= ˆHO¢^ŒOQÍ H˘#™êQÍÅ<Õ ã¨OQÆu "≥·*Ï˝xHõ z¢`« ã¨g∞Hõ~°}Å=∞^茺 ‰õÄ_® ZѨC_»∂ =∞~°=^Œ∞Ì!

PŃ~°ìò S<£ ã‘ì<£

4. HÍÔ~ƒ_£ qâ◊fi~°∂ѨO 5. =ÚQÆ∞æ~°∞ Ü≥∂^èŒ∞Å∞ 6. |_»∞QÆ∞ „Ѩ[Å |`«∞‰õΩ áÈ~°∞ 7. ѨK«ÛxÖ’Ü«∞Ö’zK«∞Û 8. Ô~·Å∞ É’wÖ’¡ z>ˇìÅ∞HõÅ∞ ÍÉËr "åã¨# 9. L_çH˜# HÍÉË 10.^≥ · = ã¨ Ç ¨  Ü« ∞ O 11. Kåz# ¿ãflǨÏ(Hõ|O^èŒ) ǨÏã¨ÎO 12. J}QÍi# "≥·Éèí=OÃÑ· q~°|∂¿ã HõÅ 13. QÆ~°à◊O`À ã¨~°ã¨O

iii

iv

15. fÑ≤ =Úã¨∞QÆ∞Ö’ q+¨Ñ¨Ù QÆ∞oHõ 16. =∞~À #Hõ∆¢`«=∂ ÉèÏqHõ∆`«QÍ¢`«=∂ 17. ã¨O[Ü«∞QÍOnè ã¨Or=#h=∞O¢`«O 18.q+¨"åÜ«Ú=Ù ~°Ç¨Ï㨺 Ü«∂¢`« 19. x`«ºHõÖϺ}O ѨK«Û`À~°}O 20. |eѨâ◊√=ÙÅ∞ 21. q+¨q[Ü«∞O 22. qâ◊fiHõ~°‡Ñ¨Ó[Å∞ 23. HÍÔ~·ƒ_£ HÍ~°∞"Õ∞Ѷ¨∞=∂! h Ѩܫ∞#"≥∞@∞?

24. p=∞ŠѨÙ@ìÖ’ Ѩ\ÏìÅ áê=ÚÅ∞

Ô~O_»= ÉèÏQÆO 25. =ÚO^Œ∞ =ÚiÃÑO–PÃÑ·# Kå=Ù 26. `«∞O@i=º=ã¨÷ÃÑ· XO@i áÈ~å@O 27. =∞~°Ñ¨Ù~åx ÉÏ^èŒÅÃÑ· =∂Ü«∞Å `≥~° 28. Hõ~°∞=Ù HÀ~°Ö’¡ ^Õâ◊O–#ëêìÅ TaÖ’ HÍÔ~·ƒ_£ 29. HÍÔ~·ƒ_£ r=Kè«Ûù=O 30. XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’ ÃÑo¡=∂@Å∞ 31. `˘}˜HÍ# ã¨fiѨflO–`˘Åy# ã¨fi~°æO 32. HÍb"≥∞ÿ^•Ñ¨ "åã¨∞Å ¢Ñ¨fHÍ~°O 33. ã¨O|~åÅ â◊~°^Œ$`«∞=Ù v

34. ^Õ=Ùx ÃãÅ"≥·# ~ÀA 35. `å~°Å∞ Hõeã≤# â◊√Éèí"Õà◊

=¸_»= ÉèÏQÆO 36. ~åHõ∆㨠~åu ã¨=∂^èŒ∞Å∞ 37. `å~°ÖË ^•_ç KÕ¿ãÎ?..

38. =∞$`«∞º=Ù HÀ~°Å∞ Kåz# "Õà◊..

39. ~å¢uQÆ∞O_≥Ö’ P_»x âßfi㨠40. q+¨O HõH˜¯# ¿ÇÏ=∞O`« "Õ∞Ѷ¨∞O 41. =∞$`«∞º=Ù qÅÜ«∞ `åO_»=O 42. â◊"åÅ∂ r=Kè«Ûù"åÅ∂ 43. Ѩk‡x ¢|uˆH LOk 44. <Õ~°=¸ tH∆Í 45. J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ xHõ$+¨ì bÅÅ∞ LѨ ã ¨ O Ǩ  ~° O Hõ $ `« [ ˝ ` « Å ∞ ^•#g∞Ü«∞x ^èŒ#=Ú =º~°÷=Ú "åà◊¡O^Œ~°∂ WѨC_ÕOKÕã¨∞Î<åfl~°∞?

J#∞|O^èŒO W~°=ÜÕ∞ºà◊¡ `«~°∞"å`« H˘xfl ^Œ$âߺÅ∞

vi

D ѨÙã¨ÎHõ ¢Ñ¨K«∞~°} q¢HõÜ«∂Å =¸ÅOQÍ ÖÏÉèÏÅO@∂ U"≥·<å =¿ãÎ Éè’áêÅ∞ QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ x~°O`«~° "≥·^Œº¿ã=Å#∞ ã¨fiKè«ÛùO^ŒOQÍ ã¨OÉèÏ=<å H˜¡xH± ^•fi~å JOkã¨∞Î#fl The Sambhavna Trust 44, Sant Kanwar Ram Nagar,Barasia Road, Bhopal, MP 462018 Phone: 0755 - 273-0914, E-Mail, sambavna@sancharnet.in. http:/www.bhopal.org

‰õΩ K≥O^Œ∞`å~Ú.

k‰õΩ¯ "≥Ú‰õΩ¯ ÖËx [#O ÖÏÉèÏxH˜ WO^èŒ#O ÃÑ@∞ì|_çH˜ =¸Å^èŒ#O, ¢Ñ¨Ü≥∂QÍxH˜ ™ê^èŒ#O <åQÆiHõ`« tÖÏÊʼnõΩ ѨxH˘KÕÛ áêëê}O q*Ï˝#Ѩ٠™Èáê<åʼnõΩ gàı¡QÍ |eѨâ◊√=ÙÅ∞ =∂#"åo "≥·‰õΩO~î° áêmÖ’ ѨO^ÕʼnõΩ áê=ÙÅ∞ Hõ=~ü á¶È\’Å∞: 1.q+¨"åÜ«Ú =∞$`«∞Å ™ê‡~°Hõ zǨÏflO 2. Éè’áêÖòã¨~°ã¨∞û 3. ã¨OÉèÏ=<å H˜¡xH± á¶È\’ 4. Éè’áêÖò #QÆ~°O á¶È\’¢QÆÑ:¶‘ =∞ǨÏ=∞‡^£ ã¨bO ¢ÃÑãπ JO_£ ¢Ñ¶‘ÖÏã#∞û á¶È\’¢QÍѶ¨~ü J^èÀ[QÆuÖ’ JO^ŒHÍ~°OÖ’ ~åi¢^ŒºOÖ’ =º^èŒÅÖ’ "åº^èŒ∞Å`À Jq^Œº`À <åQÆiHõ`« Ѷ֨ ÏÖËg JO^Œ#O`« ^Œ∂~°OÖ’ |uˆH c^Œ ™ê^ŒÅHÀã¨O ѨxKÕ¿ã "å~°O^Œ~∂° D ѨÙã¨HÍxfl "å_»∞HÀ=K«∞Û. nxfl "åºáê#Ѩ~°OQÍ "å^Œ^ŒÅ∞Û‰õΩ<Õ"å~°∞ =∂¢`«O =∂ J#∞=∞ux `«Ñ¨Êx ã¨iQÍ fã¨∞HÀ"åe. ¢â◊=∞rq ¢Ñ¨K«∞~°}Å∞ vii

tkäÖÏ=ã¨÷Ö’ HÍÔ~·ƒ\ò Hõ°~å‡QÍ~°O viii

K«^Œ∞=iHÀ ÖËY

1 = ÉèÏQÆO ÉèÏ~°`« qhÖÏHÍâ◊OÖ’ #∂`«# `å~°

J `«x =Ü«∞ã¨∞û ^•^•Ñ¨Ù #ÅÉèˇ· LO@∞Ok. Z„~°x `«ÅáêQÍ.. "≥#HÍÅ A@∞ì =Ú_ç.. JǨ¡^ŒOQÍ z~°∞#=Ùfi. ¿Ñ^ŒÅ Ѩ@¡ ^ŒÜ«∂QÆ∞}O. 'ã≤\© PѶπ *ÏÜü∞— ¿Ñ~°∞# Ô~O_À "≥·^Œº ˆHO„^•xfl, QÆOQÍ #k _≥ÖÏìÖ’ „áê~°OaèOz#@∞¡ qx <å ™êÜ«∞O HÍ"åÅx =KåÛ_»∞.

J`«x ¿Ñ~°∞ ã¨f<å^茙ê~°Oy – JO^Œ~°∂ ''ã¨`«∂º—— JO\Ï~°∞. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# [iy# "≥O@<Õ ÉÏkè`«∞Å<å^Œ∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ `«# rq`å<Õfl JOH˜`«O KÕâß_»∞. 1995 #∞Op Éè’áêÖò Qͺãπ ÉÏkè`«∞Å HÀã¨O xifi~å=∞OQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl_»∞. Ѩ^ÇŒ ¨ ~ˆ à◊¡ `«~∞° "å`« ‰õÄ_® P ^Œ∞~°…@#Ü≥ÚHõ¯ KÕ^∞Œ Ѷ֨ ÏÅ##∞Éèqí ã¨∞#Î fl =∞Ç≤Ïà◊Å HÀ㨠O =∞Ç≤ Ï àÏ "≥ · ^ Œ º („Ѩ ã ¨ ∂ u) qÉè Ï QÍxH˜ HÍ=Åã≤ # 㨠^ Œ ∞ áêÜ« ∂ Å#∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <å ™êÜ«∂xfl HÀ~å_»∞. ^•^•Ñ¨Ù UÉèˇ· Uà◊√¡ QÍ ^Õâ◊=∞O`å uiy<å, ZѨC_»∂ Éè’áêÖò "≥à◊¡ÖË^Œ∞. ^Œ∞~°…@# QÆ∞iOz K«∂KåÜ«∞QÍ `≥Å∞ã¨∞, HÍh Éè’áêÖò#∞ K«∂âßHõ <å‰õΩ `«Å uiyáÈ~ÚOk. <å ѨÙã¨ÎHÍÅÃÑ·(The City of Joy, Beyond Love, A Thousand Suns) =KÕÛ ~åÜ«∞bìÅ`À#∂, H˘O^Œi áê~î°‰õΩÅ B^•~°ºO`À#∂, =∞Ç≤ÏàÏ „Ѩã¨∂u "≥^· ºŒ Hˆ O„^•<Õfl~åÊ@∞KÕâßO. D<å_»∞ #QÆ~O° Ö’x Pã¨Ê„`«∞Åhfl "åà◊¡ Hõ~å‡xH˜ =kÖËã#≤ k‰õį"≥Ú‰õΩ¯ÖËx =O^ŒÖÏk ¢ã‘ÎʼnõΩ D ˆHO„^ŒO "≥·^Œº zH˜`«û#Ok™ÈÎOk. Jã¨eO`« ÃÑ^ŒÌ ^Œ∞~°…@# ZÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ [iyO^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅxÑ≤OzOk. XHõ ~°K«~Ú`«QÍ, [~°fleã¨∞ìQÍ <å "≥Ú`«ÎO ÔHs~üÖ’<Õ Wk KåÖÏ L`«¯O~î° Éèíi`«"≥∞ÿ# ã¨OQÆu. nxH˜ Z=~°∞ HÍ~°‰õΩÅ∞? WO^Œ∞Ö’ ÖÏÉèíѨ_çO^≥=~°∞? ÉÏkè`«∞Öˇ=~°∞?

The Mountains of Buddha ~°K~« Ú`«, ÃãÊ~Ú<£ ^ÕjÜ«Ú_»∞, *ˇqÜ«∞~ü "≥∂~À #∞ Éè’áêÖò Ѩiâ’^èŒ#‰õΩ ™êÜ«∞Ѩ_»=∞x HÀ~å#∞. =¸_Õà◊¡áê@∞ ™êy# =∂ Ѩiâ’^èŒ#ŠѶ¨e`«"Õ∞ D ѨÙã¨ÎHõO. Dominique La Pierrie

ix

x

Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ Hõ~å‡`å~°Ñ¨Ù ^ŒH˜∆}Ѩ٠QÀ_»ÃÑ· q+¨"åÜ«Ú =∞$`«∞Å ÉÏkè`«∞Å `«~°Ñ¨Ù# áÈ~å_»∞`«∞#fl ã¨OѶ¨∂Å Graffiti

KèÀàÏ |ã‘ÎÖ’x XHõ WO\˜ QÀ_»ÃÑ· ~åã≤# x<å^•Å∞ xi

W^ŒO`å WѨC_≥O^Œ∞HõO\Ï~å.......? ''Éè’áêÖò QÍã¨∞ ¢Ñ¨=∂^Œ=∂? B#∞! KåÖÏ Uà◊¡¢H˜O^Œ\˜ =∂@. ^•x ã¨OQÆu WѨC_≥O^Œ∞H˘zÛOn?—— XHõ q∞¢`«∞x ¢Ñ¨â◊fl. ''_˘q∞xH± ÖÏÃÑ~Ú~ü Éè’áêÖò q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨=∂^ŒO QÆ∞iOz ѨÙã¨ÎHõO ~å™ê_®? <Õ#∞ K«∂àı¡^ŒO_ô PÜ«∞# KåÖÏ ÉÏQÍ ~å™êÎ_»∞.

D =∞^茺 <Õ#∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ=_»O `«yæOKÕ™ê#∞ ÖˇO_ç.—— `«#∞ ѨÙã¨ÎHÍÅhfl Ö’Hõ HõÖϺ}O HÀã¨"Õ∞ K«^Œ∞=Ù`«∞#fl@∞ì ÉèÏqOKÕ =∞~˘HÍÜ«∞# L"åK«. '' Éè’áêÖò q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨=∂^Œ=∂? ^•x ã¨OQÆu WѨC_≥O^Œ∞HõO_ô? [iyáÈ~Ú# ã¨OQÆu Hõ^•? UO KÕ™êÎO! JO`«HõO>Ë =ÚYº"≥∞ÿ#g `«Hõ∆} ã¨=∞㨺Å∂ Z<Àfl =∞#=ÚO^Œ∞<åfl~Ú. It is a stale issue. ^•xfl QÆ∞iOz WѨC_≥=~°∞ Ѩ\O ì˜ K«∞‰õΩO\Ï~°∞ K≥Ñʨ O_ç?—— #∂`«# ¢Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡=O QÆ∞iOz x~°O`«~°O ѨxKÕ¿ã XHõ ™êÇ≤Ïf qѨ¡=HÍ~°∞x âı+¨¢Ñ¨â◊flÅ∞!

WÖÏO\˜ ¢Ñ¨â◊flÅ∂ Jaè¢áêÜ«∂Å∂ ZO`À K≥·`«#ºO LO_ç, ~å[H©Ü«∞ ™ê=∂lHõ HÍ~°º HõÖÏáêÖ’¡ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ <Õ ã¨xflÇ≤Ï`« q∞¢`«∞ÅxOKÕ ~å=_»O XH˜O`« Pâ◊Û~åºxfl HõeyOz<å, D ѨÙã¨ÎHÍxfl J#∞=kOKåeû# J=ã¨~åxfl =∞iO`« |ÅѨizOk. S^Õà¡◊ ¢H˜`"« ∞Õ ¢Ñ¨K∞« iOK«|_ç<å ,D ѨÙã¨HÎ Oõ KåÖÏ=∞Ok ¢Ñ¨=ÚY∞Å ^Œ$+≤Hˆì ~å#ѨC_»∞, =∂~°∞=¸Å Ñ¨Öˇ¡@∂à◊¡Ö’ S^Õà◊√¡QÍ LO@∞#fl <å ÖÏO\˜ ™ê=∂#∞ºx ^Œ$+≤ìH˜ =∂¢`«O ZÖÏ =ã¨∞ÎOk? JO^Œ∞‰õΩ q∞¢`«∞Å∞ Z<£ q ~å=Ù QÍi¯ ZšѨC_»∂ Z#ÖËx Hõ$`«[˝`å |^è∞Œ xú QÍ LO@∞<åfl#∞. nx J#∞"å^•xH˜ ѨÓ#∞HÀ=∞x ¢¿Ñˆ~Ñ≤Oz#O^Œ∞‰õΩ PÜ«∞#‰õΩ =∞ixfl Hõ$`«[˝`«Å∞. D J#∞"å^ŒO =¸ÅOQÍ, nxfl ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¶‘_çOQÆ∞ =∞iÜ«Ú Z_ç\˜OQÆ∞ HÀã¨O <Õ#∞ `≥Å∞QÆ∞ á¶êO@∞û#∞ JÉèíºã≤Oz, ¿Ñ*ò "Õ∞H˜OQÆ∞#∞ ‰õÄ_® <Õ~°∞Û‰õΩ<ÕÖÏ, <å x|^èŒú`«#∞ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl#∞. ^•^•Ñ¨Ù P~°∞<≥Å∞¡ ~ÀE Ô~O_»∞ =¸_»∞ QÆO@Öˇ·<å HõOѨӺ@~°∞ =ÚO^Œ∞ ~å¢u "Õà◊Ö’¡ Ѩk QÆO@Å`«~°∞"å`« Ѩx KÕ¿ãÎ, nxÖ’x ÉèÏëê ÉèÏ"åÅ =ºH©ÎHõ~°} <å‰õΩ ã¨O`«$Ñ≤Î Hõ~°OQÍ JxÑ≤OzOk. _®q∞xH± ÖÏÃÑ·~ü, *ˇqÜ«∞~ü "≥∂~ÀÅ =¸_Õà◊¡ |$ǨÏ`«Êiâ’^èŒ<å Ѷ¨e`«OQÍ [xOz# JѨÓ~°fi ¢QÆO^äŒO, `≥Å∞QÆ∞ áÈeHõÅ`À ѨÙ>ËìO^Œ∞‰õΩ x[OQÍ<Õ `˘q∞‡k <≥Å∞¡ Ѩ\˜ìOk. S<å HÍh <å Hõà◊√¡QÆÑ≤Ê JK«∞ÛÖ’H˜ K˘K«∞ÛH˘zÛ# `«Ñ¨CʼnõΩ Hõ∆O`«=Ùº}˜fl.

1

D J#∞"å^Œ ¢Ñ¨K∞« ~°}Ö’x =ÚM’º^ÕâÌ O◊ , =∂x# QÍÜ«∂Å#∞ ~ˆ Ѩ_O» HÍ^Œ∞. <Õ\H˜ © =∞O_»∞`«∞#fl QÍÜ«∂Å#∞, ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ g∞ ^Œ$+≤ìH˜ `Õ=_»"Õ∞. KåÖÏ=∞Ok ã¨∞¢Ñ¨ã≤^èŒ∞úÖˇ·# ~°K«~Ú`«Å∞ áê¢uˆHÜ«ÚÅ∞ ¢Ñ¨[Å HõëêìÅ#∞, Hõhflà◊¡#∞ JHõ∆~°|^èŒÌO KÕÜ∞« _»O =∂=¸Å∞ q+¨Ü∞« "Õ∞. WOw¡+µ¨ Ö’#∂ W`«~° ¢Ñ¨ÑO¨ K« ÉèÏ+¨Ö’¡#∂ =KÕÛ WÖÏO\˜ ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ "ÕÖÏk HÍÑ‘Å∞ J=Ú‡_»∞ áÈ`å~Ú. ~Ô @ · ~°∂¡ Ѩa+¡ ~¨ ∂° ¡ ~åÜ«∞bìÅ `À#∂ ÖÏÉèÏÅ`À#∂ ™⁄=Ú‡KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. HÍx D ¢Ñ¨=ÚY ¢ÃѶOz ~°K«~Ú`« =∂¢`«O `«#∞ ~åã≤# ã¨=∞㨺Š`åÅ∂‰õΩ Ѩiëê¯~åxH˜ P ѨÙã¨ÎHÍÅ ^•fi~å =zÛ# ™⁄=Ú‡#∞ "≥Ú`«ÎO qxÜ≥∂yOK«_»"Õ∞ HÍHõ, `«# áê~î°‰õΩÅ#∞, ¢Ñ¨[Å#∞, JO^Œ∞‰õΩ q~åàÏÅxKÕÛO^Œ∞‰õΩ ¢¿Ñˆ~Ñ≤Oz XHõ ᶜO_Õ+¨#∞fl ‰õÄ_® ™ê÷Ñ≤Oz ã¨fi^ÕjÜ«ÚʼnõΩ Hõ~°Î=º É’^èŒKÕ¿ãÖÏ ¢Ñ¨=iÎOK«_»O, ~°K«~Ú`«Ö’¡ J~°∞^≥·# q+¨Ü«∞O. D ѨÙã¨ÎHõO J#∞=kOK«_®xH˜ Jk =∞~À¢Ñ¨^è•# HÍ~°}O. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# U^À Ü«∂^Œ$zèÛùHõOQÍ<À, =∞~ÀÖÏQÀ, XHõo¡^ŒÌ~°∞ J=∂Ü«∞‰õΩÅ =Å¡ [iy# á⁄~°áê@∞ =∂¢`«O HÍ^Œ∞. |Ǩïà◊ *Ïu HõOÃÑhÅ ^•fi~å qã¨ÎiOK«∞‰õΩ#fl J"≥∞iHõ<£ ÃÑ@∞ì|_ç ^•~°∞Å∂, F@¡ ~å[H©Ü«∂Å`À ¢Ñ¨[Å rq`åÅ`À P_»∞‰õΩO@∂ qÖÏ™êÅÖ’ =Úey `ÕÖË ˆHO¢^Œ ~å¢+¨ì áêʼnõΩÅ∞, WO^Œ∞‰õΩ <Õ~°∞QÍ ÉÏ^èŒ∞ºÅ∞.

HõkeOz<å Hõ^ŒÅx <åºÜ«∞ =º=ã¨÷‰õÄ WO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆ=ÚOk. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# XHõ¯~ÀAÖ’ [iy# ã¨OѶ¨∞@# HÍ<Õ HÍ^Œ∞. _çâ‹O|~°∞ 2–3, 1984 J~°÷~å¢u H˜ Ѩ^Õà◊¡ =ÚO^Œ∞#∞O_ç ^•xH˜ |Å"≥∞ÿ# ѨÙ<å^Œ∞Å∞ Ѩ_®¤~Ú. P ã¨OѶ¨∞@# U^À Ô~·Å∞ ¢Ñ¨=∂^ŒOÖÏQÍ, P<å\˜`À =Úyã≤ áÈÖË^Œ∞. W~°=ÜÕ∞ºà◊¡ `«~°"å`,« <Õ\˜H© "ÕÖÏk =∞Ok ^•x Ѩ~°º=™ê<åÅ##∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞. XHõ `«~°O "≥∞`«ÎO xsfi~°º"≥∞ÿáÈ~Ú r=Kè«Ûù"åÖÏ¡ |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. P@O ÉÏO|∞ q¨áÈÊù@#O ^•fi~å =KÕÛ âßâ◊fi`« Ѩi}Ï=∂ÖÏ¡O\˜ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ D <å\˜H© Éè’áêÖ’¡ L<åfl~Ú. JÉèíO â◊√ÉèíO Z~°QÆx ÉÏÅÅ∞ =$^èŒ∞úÅ∞ ¢ã‘ÎÅ∞ D <å\˜H© <å\˜ KÕ^Œ∞ Ѷ¨e`åÅ##∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°∞. P<å\˜ QÆ~°ƒùã¨÷ tâ◊√=ÙÅ∞ <Õ_»∞ âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ qHõÖÏOQÆ∞Öˇ·áÈÜ«∂~°∞. Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’x =¸_˘O`«∞Å∞ âßâ◊fi`«OQÍ q+¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ áÈ~ÚOk. D <å\˜H© PHõ¯_ç ¢Ñ¨[Å∞ HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ# Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏÅ<Õ `åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ã¨Ô~·# "≥·^ŒºOÖË^Œ∞. "åQÍÌ#O KÕã≤# #+¨ìѨiǨ~°O 2

‰õÄ_® KåÖÏ=∞OkH˜ ^˘~°HÖõ ^Ë ∞Œ . "å\˜ `åÅ∂‰õΩ q=~åÅ∞ 'W~°=ÜÕ∞ºà◊¡ `«~"° å`«...—— Ö’ ^˘iH˜#xfl W=fi_®xH˜ ¢Ñ¨Ü∞« uflOKå#∞. ^˘iH˜# "å\˜x |\˜ì =∞# ^ÕâO◊ Ö’ =∞#∞+¨µÅ ¢áê}ÏʼnõΩ#fl qÅ∞"Õq∞\’ ã¨Ê+¨ìOQÍ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. =∞# ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ Z=i ¢Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ Ѩi~°H˜∆ã¨∞Î<åflÜ≥∂ ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞ÎOk. =∞# ^≥·"åÖÏ¡ˆQ =∞# <Õ`«Å‰õΩ ‰õÄ_® D ^Õâ◊"≥ÚHõ ˆHmqÖÏ㨠=∞Ok~°O. "åà◊¡‰õΩ ¢Ñ¨[Å ^èŒ# =∂# ¢áê}ÏÅ`À P_»∞HÀ=_»O, QÆ`«HÍÅѨ٠K«¢Hõ=~°∞ÎÅ ~å~åAÅ [g∞O^•~°¡ =∞$QÆÜ«∂ q<À^ŒO ÖÏO\˜k.Ѩ¢uHõÅ∞ `«Ñ¨Êx ã¨iQÍ ¢Ñ¨K«∞iOz# "å~°ÎÅ#∞ ‰õÄ_® WO^Œ∞Ö’ á⁄O^Œ∞ Ѩ~°Kå#∞. =¸Å¢QÆO^ä•#fl#∞=kOK«_»O`À ã¨iÃÑ@∞ì‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =∞#™⁄ѨÊHõ XH˜O`« ã¨fi`«O¢uOKå#∞. <Õ_»∞ ^Õâ◊=∞O`å qã¨ÎiOK«∞‰õΩ#fl z<åfl z`«HÍ q+¨~°™êÜ«∞<åŠѨi¢â◊=∞Å`À J_»∞QÆ_»∞QÆ∞<å Éè’áêÖò =O\˜ ¢Ñ¨=∂^•Å‰õΩ KåÖÏ J=HÍâßÅ∞<åfl~Ú.1 1966 #∞O_ô ¢QÍg∞} =º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ ÃÑ#∞=∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. <å~°‡<£ É’~å¡Q∑ Ѩiâ’^è#Œ ŠѶe¨ `«OQÍ U~°Ê_ç# #∂`«# =i=OQÆ_®Å#∞ ¢Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ@ì_O» , =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ kQÆ∞|_»∞Å#∞ QÆ}hÜ«∞OQÍ ÃÑOKåÅ<Õ ¢Hõ=∞OÖ’ ~°™êÜ«∞xHõ Z~°∞=ÙÅ "å_»HõO ÃÑ~°yOk. H˘`«Î =OQÆ_®Å`À áê@∞ H˘`«Î H˘`«Î p_»Å∞ ‰õÄ_® ѨO@Å<å¢â◊~ÚOK«™êQÍ~Ú. Z~°∞=ÙÅ "å_»HõO`À =º=™êÜ«∂xH˜ HÍ=eã≤# ÃÑ@∞ì|_ç ™ê÷~Ú ‰õÄ_® ÃÑiyOk. ¢Ñ¨^è•#OQÍ |∞∞`«∞Ѩ=<åÅ ^ŒÜ«∂ ^•H˜∆}ϺÅÃÑ· [iˆQ ÉèÏ~°fÜ«∞ =º=™êÜ«∞OÖ’ ÃÑiy# ™êQÆ∞|_ç Y~°∞ÛÅ∞, ZѨC_Õ<å "å#Å∞ ‰õΩ~°=Hõ ѨO@Å∞ áÈ~Ú# Ô~·`«∞Å#∞ JѨCÅ TaÖ’H˜ <≥\˜ì"Õâß~Ú. Ys^Œ∞QÍ =∂i# =º=™êÜ«∂xfl K≥Ü«∞ºÖËx Ô~·`«∞Å Éèí∂q∞x |∞∞}^•`«Å∞ |_® Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ ^ŒYÅ∞ Ѩ~∞° K«∞‰õΩ<åfl~∞° . ¢QÍg∞} ¢áêO`åÖ’¡ ¿Ñ^ŒiHõO, HÍ@HõO, =∂=¸Öˇ· áÈ~ÚOk. ¢QÍg∞} ¿Ñ^ŒÅ∞, =∞^躌 `«~Q° uÆ ~Ô ` · åOQÆO Ѩ@} ì ÏʼnõΩ =Åã¨áÈ~Ú, ÉèÏ~°`« ^Õâá◊ êi¢âßq∞H©H~õ } ° ‰õΩ HÍ=eã≤# KÒHõÉÏ~°∞ ‰õÄbÅ∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞. D Ѩi}Ï=∞¢Hõ=∞O D ѨÙã¨ÎHõOÖ’x Éè’áêÅ∞ HÍÔ~·ƒ_£ Hõ~å‡QÍ~°Ñ¨Ù ™ê÷Ѩ#‰õΩ [iy# ѨÓ~°fi~°OQÆѨ٠Hõ^èŒ#OÖ’ K«Hõ¯QÍ z¢uOK«|_çOk. WOHõ qѨs`«OQÍ ~°™êÜ«∞<åÅ#∞ Z~°∞=ÙÅ#∞ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ "å_»_»O =Å¡ ¢QÍg∞} ¢áêO`åÅ∞ q+¨=∞Ü«∞=∞Ü«∂º~Ú. ~°™êÜ«∞<åÅ∞ ¢Ñ¨[Å P~ÀQͺxH˜ ÉèíOQÆHõ~°=∞Ü«∂º~Ú. =º=™êÜ«∞OÖ’ Ü«∞O¢`åÅ"å_»HõO ÃÑiy Ô~·`«∞ ‰õÄbÅ∞ HÍà◊¥¡ KÕ`«∞Å∂ áÈQ˘@∞ì‰õΩx JOQÆqHõÅ∞~°Ü«∂º~°∞.

3

=º=™êÜ«∞OÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O J=`«iOK«_»O`À z#fl ã¨#flHÍ~°∞ Ô~·`«∞Å LxH˜ ¢Ñ¨âßfl~°÷Hõ"≥∞ÿOk. WOk~åQÍOkè ÉÏO‰õΩÅ#∞ *ÏfÜ«∞O KÕã≤ =º=™êÜ«∂xH˜KÕÛ Ñ¨~Ñ° u¨ ™œHõ~åºÅ#∞ QÆ}hÜ«∞OQÍ ÃÑOz<å ^•x Ѷe¨ `åÅ∞ =∂¢`«O JO^ŒiH© ^ŒH¯õ ÖË^∞Œ .

KåÖÏÉèÏQÆO WÖÏO\˜ |∞∞}ÏÅ∞ ¢\ÏHõì~°¡‰õÄ Ñ¨OѨÙÃã@¡‰õÄ `«k`«~° Ü«∂O¢fHõ~°}‰õΩ `À_»ŒÊ_ç =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® #Ü«∂ ^èŒxHõ =~åæxfl `«Ü«∂~°∞ KÕã≤Ok. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O J=`«iOK«_O» `À z#fl ã¨#flHÍ~°∞ ~Ô ` · ∞« Å LxH˜ ¢Ñ¨âßfl~H÷° "õ ∞≥ Oÿ k.

WOk~åQÍOkè ÉÏO‰õΩÅ#∞ *ÏfÜ«∞O KÕã≤ =º=™êÜ«∂xH˜KÕÛ Ñ¨~°Ñ¨u ™œHõ~åºÅ#∞ QÆ}hÜ«∞OQÍ ÃÑOz<å ^•x Ѷ¨e`åÅ∞ =∂¢`«O JO^ŒiH© ^ŒHõ¯ÖË^Œ∞. KåÖÏÉèÏQÆO WÖÏO\˜ |∞∞}ÏÅ∞ ¢\ÏHõì~°¡‰õÄ Ñ¨OѨÙÃã@¡‰õÄ `«k`«~° Ü«∂O¢fHõ~°}‰õΩ `À_»ŒÊ_ç =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® #Ü«∂ ^èŒxHõ =~åæxfl `«Ü«∂~°∞ KÕã≤Ok. ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O J=`«iOK«_O» `À z#fl ã¨#flHÍ~°∞ ~Ô ` · ∞« Å LxH˜ ¢Ñ¨âßfl~H÷° "õ ∞≥ Oÿ k. WOk~åQÍOkè ÉÏO‰õΩÅ#∞ *ÏfÜ«∞O KÕã≤ =º=™êÜ«∂xH˜KÕÛ Ñ¨~°Ñ¨u ™œHõ~åºÅ#∞ QÆ}hÜ«∞OQÍ ÃÑOz<å ^•x Ѷe¨ `åÅ∞ =∂¢`«O JO^ŒiH© ^ŒH¯õ ÖË^∞Œ . KåÖÏÉèÏQÆO WÖÏO\˜ |∞∞}ÏÅ∞ ¢\ÏHõ~ì ‰¡° Äõ ѨOѨÙÃã@¡‰Äõ `«k`«~° Ü«∂O¢fHõ~} ° ‰õΩ `À_»ÊŒ _ç =º=™êÜ«∞~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® #Ü«∂ ^èŒxHõ =~åæxfl `«Ü«∂~°∞ KÕã≤Ok. Z~°∞=ÙÅ∂ ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å∂ K«ÖË¡k Ô~·`«∞‰õÄbÅ∞ ÖË^• z#flÔ~·`«∞Å∞ HÍ=_»O`À, KåÖÏ=∞Ok |_»∞QÆ∞ "åà◊¥,¡ x~°∞¿Ñ^ŒÖË "å\˜=Å¡ U~°Ê_Õ q+¨Ñi¨ }Ï=∂ʼnõΩ |ÅÜ«∂º~°∞.

JѨÊ\˜ˆH J"≥∞iHÍ =O\˜ ã¨OѨ#fl "åº=™ê~ÚHõ ^ÕâßÖ’¡ K≥Å∞¡ p\© ~åã≤#, x¿+kèOz# _ç._ç.\˜. ÔQ=∂H˜û<£, ZO¢_ô<£ =O\˜ ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~° q+¨~°™êÜ«∞<åÅ#∞ =∞#^Õâ◊OÖ’ "å_»™êQÍ~°∞.

KåÖÏ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ Wq P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO^Œ∞‰õΩ ã¨∞Å∞"≥·# =∂~åæÅÜ«∂º~Ú. Éèí∂=ÚÅ∞ KÒ_»∞ÉÏ~å~Ú. ^•O`À Z~°∞=ÙÅ "≥∂`å^Œ∞#∞, ~åtx, ÃÑOK«_»"≥∂ =∞iO`« f¢="≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞xHõ Z~°∞=ÙÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«_»"≥∂ J=ã¨~°"≥∞ÿOk. HÍÔ~·ƒ_£ =O\˜ |_® |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨Å÷ ∞, HõOÃÑhÅ∞, "åº=™ê~ÚHõ Ѩiâ’^è#Œ ÅÃÑ· W`ÀkèH"õ ∞≥ #ÿ ¢â◊^#úŒè ∞ Hõ # |iz Éè Ï sQÍ x^è Œ ∞ Å#∞ ˆ H \Ï~ÚOz âßG"Õ ` « Î Å #∞ xÜ≥ ∂ yOKå~° ∞ . =∂Ô~¯@¡"Õ@‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò JÖÏO\˜"Õ@QÍà◊¡Ö’ XHõ_»∞3.

4

=º=™êÜ«∞ ~°OQÆOÖ’ Z~°∞=ÙÅ∞, ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å "å_»HÍxH˜ `À_»∞QÍ , "å}˜[º ѨO@Å áêQÆ∞ ‰õÄ_® ÃÑiyOk. ¢Ñ¨[ʼnõΩ HÍ=eã≤# PǨ~°^è•<åºÅ∂ ѨѨC^è•<åºÖË HÍHõ, "åºáê~° ѨO@Öˇ·# ¢Ñ¨uÎ. "Õ~°∞â◊#QÆ P=Ú^•Å∞=O\˜ #∂<≥yO[Å∞, K≥~°∞‰õΩ á⁄Q͉õΩ =O\˜ ѨO@Å∞ ‰õÄ_® ÃÑiQÍ~Ú. g\˜H˜ `À_»∞ =º=™êÜÕ∞`«~° ~°OQÍÅ∞ ‰õÄ_® qã¨$` Î O« QÍ ÃÑiQÍ~Ú. ¢Ñ¨^•è #OQÍ áœ¢bì, KÕÑŨ , ~˘Ü«∞ºÅ ÃÑOѨHOõ , f~° ¢áêO`« Å=} [ÖÏÖ’¡ ZQÆ∞=∞u HÀã¨O ~˘Ü«∞ºÅ ™êQÆ∞ ÃÑiQÍ~Ú. HÀà◊¡‰õΩ KÕѨʼnõΩ ¢Ñ¨`ÕºHõOQÍ PǨ~°O `«Ü«∂s "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. W=hfl Jaè=$kèúÉÏ@Ö’ =ÚO^Œ∞#fl ѨO*Ï|∞, ѨtÛ=∞ɡOQÍÖò, L`«Î~°¢Ñ¨^Õâò, PO¢^茢Ѩ^Õâò, `«q∞à◊<å_»∞, Hõ~åfl@Hõ, =∞Ǩ~åR, ˆH~°à◊ Ö’x KåÖÏ¢áêO`åÖ’¡x ¢QÍg∞} r=# q^è•<åxfl =∂iÛ"Õâß~Ú. XHõÃѷѨÙ# PǨ~° ^è•<åºÅ ÃÑ~°∞QÆ∞^ŒÅ`À áê@∞ ¢QÍ=∞ ¢áêO`åÅ∞ HõÅ∞+≤`O« HÍ=_»O ‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖO·ˇ k.

ZÖˇ¡_»ÖÏ Z~°∞=ÙŠѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞ "≥e™ê~Ú. Ô~·`«∞Å∞ Ô~·`«∞‰õÄbÅ∞ ZÖÏO\˜ ~°Hõ∆} ѨiHõ~åÅ∂ `˘_»∞QÆ∞Å∞ ÖËÕ‰õΩO_® g\˜x KÕ`«∞Å`À HõeÑ,≤ K«e¡, q+¨=∞Ü«∞"å`å=~°}OÖ’ |`«Hõ_»O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì~°∞. =∂<À ¢HÀ\’á¶êãπ, #∞"å¢HÍ<£, _»∞"å¢HÍ<£ =O\˜ ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å#∞ ZÖÏO\˜ ~°Hõ∆}ÖˉõΩO_® "å_ç, "åº^èŒ∞Å#∞ `≥K«∞Û‰õΩ<åfl~°∞. g\˜x "å_ÕO^Œ∞Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ# *Ï¢QÆ`«ÎÅ∞ HÍx ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ HÍx giH˜`≥eÜ«∞^Œ∞.4 <Õ\˜ `«~°OÖ’ KåÖÏ=∞OkH˜ =ã¨∞Î#fl QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞, ¢Ñ¨^è•#OQÍ QÆ∞O_≥‰õΩ zÅ∞¡ =O\˜q, ÉÏźOÖ’ HÍÅ∞ëêºxH˜ QÆ∞iHÍQÍ =KÕÛ ~°∞"≥∞\Ï~Ú_£ Ѷ‘=~ü Jx K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"åiˆH `≥b^Œ∞. WOHõ x~°Hõ∆~åã¨∞ºÅÔHÖÏ`≥Å∞ã¨∞ÎOk? g\˜`«Ü«∂sH˜ JHõ¯_»Hõ¯_® ÉèÏs Ѩi¢â◊=∞ʼnõΩ`À_»∞ z#fl =∞^茺`«~°Ç¨ Ѩi¢â◊=∞Å∞‰õÄ_® U~°Ê_®¤~Ú. =Úxã≤ áêe\© ѨOKå~Úf Ѩi^èŒ∞Ö’¡x Ѩi¢â◊=∞Ö’¡ HÍÅ∞+¨¨º xÜ«∞O¢`«}‰õΩ ZÖÏO\˜ ¢áê=ÚYº`« ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. q^Õj ¢Ñ¨`«ºHõ∆ ÃÑ@∞ì|_»∞Å<åǨfixOK«_»O ^•fi~å =∞#=#~°∞ÅÃÑ· J_»∂¤ J^Œ∞Ñ¨Ó ÖËx ÃÑ`«Î<åxfl Hõ@ìɡ\˜ì, ¢Ñ¨*Ïã¨OˆH∆=∂xH˜ K≥Å∞¡p\© ~åÜ«∞_»O, ¢Ñ¨*Ï~ÀQͺxH˜ zÅ∞¡Å∞ á⁄_»=_»O ã¨~°fi ™ê^è•~°}"≥∞ÿáÈ~ÚOk.ÖÏÉèÏÅ ^èպܫ∞O`À Jaè=$kèú J<Õ Ñ¨^•xH˜ x~° fi K« # OQÍ H˘O^Œ ~ ° ∞ ÃÑ@∞ì | _ç ^ •~° ¡ Jaè = $kè ú Q Í<Õ Éè Ï qOz, Z_® ÃÑ_® J#∞=∞`«∞ÅxKÕÛÜ«∞_»O ˆHO¢^Œ ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`åfiʼnõΩ ã¨~°fiáê=∂#º"≥∞ÿOk. 5

z=~°‰õΩ JHõ¯_ç ¢Ñ¨[Å∞ ѨOKå~ÚfÅ ™ê÷~ÚÖ’ ¢Ñ¨uѶ¨∞@#Å∞ KÕÜ«∞=eã≤# Ѩiã≤÷`«∞ÖË~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú.2 Jaè=$kèÌ Ñ¨^äŒOÖ’ ѨÙ~ÀQÆq∞OKåÅ<Õ `«Ñ¨#`À W`«~° ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Å#∞ Z=~°∂ JO`«QÍ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀÖË^∞Œ . JÖÏO\˜ Ѩi}Ï=∂Å∞ JHõ¯_»H¯õ _» J#∞Éèí=OÖ’H˜ =zÛ<å, ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°¡ ã¨OˆH∆=∂xˆH ÃÑ^ŒÌÑ‘@ "Õã≤, ¢Ñ¨*Ï ã¨OˆH∆=∂xfl ѨÓiÎQÍ q㨇iOKå~Ú. D <å\˜H© J^Õ ^èÀ~°}˜ H˘#™êQÆ_»O qKå~°Hõ~°O. =∞# ~åROÖ’<Õ ~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡‰õΩ K≥Ok# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ Ѩiã¨~°¢áêO`åÖˇ·# Ѩ\Ï<£ K≥~∞° =Ù, r_ç"∞≥ @¡ =O\˜ áêi¢âßq∞Hõ ¢áêO`åÅhfl q+¨=∞Ü«∞"≥∞áÿ ÈÜ«∂~Ú. _èbç ¡ #QÆ~Ñ° Ù¨ t"å~°Ö¡ ’#∂ L`«~Î ° ¢Ñ¨^âÕ ò ‰õΩ K≥Ok# Ü«∞=Ú<å `«\© ¢áêO`åÖ’¡x Ѩi¢â◊=∞Å HÍÅ∞+¨ºO HÍ~°}OQÍ, "å\˜x [<å"å™êʼnõΩ ^Œ∂~°OQÍ `«~°eOKåÅx ^Õâ◊OÖ’x J`«∞º#fl`« <åºÜ«∞™ê÷#O P^ÕtOz<å, D <å\˜H© Jq H˘#™êQÆ∞`«∞<åflÜ∞« O>Ë x~°H¡ º∆õ O U ™ê÷~ÚÖ’ LO^À J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. Hõ~°∞=Ù, ^•i¢^ŒºO, LáêkèÖËq∞ =O\˜ HÍ~°}ÏʼnõΩ `À_»∞ áêi¢âßq∞Hõ "åº=™ê~ÚHõ HÍÅ∞ëêºxH˜ J=∂Ü«∞Hõ ¢Ñ¨[ÖˇO^Œ~À x`«º=¸ |Ö∫`«∂<Õ L<åfl~°∞. D ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Åhfl QÆ`« <åÅ∞QÆ∞ ^ŒâßÉÏÌÖ’¡#∂ ¢Ñ¨Ñ¨OK«ÉÏO‰õΩ =O\˜ JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨Oã¨÷Å ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ xˆ~ÌtOz# Jaè=$kèú #=¸<åÅ HÍ~°}OQÍ ã¨OÉèíqOKå~Ú. WÖÏO\˜ q^è•<åÅ∞ <Õ_»∞ ‰õÄ_® H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. =∞iO`« ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# q^è•<åÅ#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ J=∞Å∞ Ѩ~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞ ‰õÄ_®. #ÖÁæO_» lÖÏ¡Ö’ `«ÅÃÑ\˜ì# Ü«Úˆ~xÜ«∞O Yx[ Ѩi¢â◊=∞, Xi™êûÖ’x `åÖËÛ~°∞ ¢áêO`«OÖ’#∂ =∞# ~åROÖ’x qâßY lÖÏ¡Ö’#∂ yi[#∞Å =∞#∞QÆ_#» ∞ <åâ◊#OKÕ¿ã ÉÏÔHû· @∞ xˆHá∆ êÅ qxÜ≥∂QÍxH˜ ѨÓ#∞HÀ=_»O, <åQÍ~°∞#˚ ™êQÆ~ü =^ŒÌ J}∞q^Œ∞º`Õ¯O¢^Œ ™ê÷Ñ#¨ =O\˜q H˘xfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ =∂¢`«"∞Õ . D ã¨O^Œ~åƒùÅxfl\Ö˜ ’#∂ ¢Ñ¨É∞íè `åfiÅhfl ™ê÷xHõ ¢Ñ¨[Å JÉèíºO`«~åÅ#∞ HÍx, x+¨ÊHõ∆áê`«∞Öˇ·# ã¨fi^Õj xѨÙ}∞Å ÃÇÏK«ÛiHõÅ#∞ QÍx, ã¨\Oì˜ K«∞‰õΩ<Õ ^èÀ~°}˜ Hõ#|~°K_« O» ÖË^∞Œ . D q+¨Ñ^¨ •~å÷Å, ~°™êÜ«∞<åÅ qxÜ≥∂QÆO =º=™êÜ«∞OÖ’<Õ HÍHõ =º=™êÜ≥∂`«Ê`«∞ÎÅ xÅ=, ~°"å}Ï~°OQÍÅÖ’ ‰õÄ_® ÃÑiyOk. ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞ Ѩà◊√¡, "≥Ú^ŒÖˇ·# PǨ~°Ñ¨Ù =ã¨∞Î=ÙÖ’¡ ‰õÄ_® HÍ#û~°∞ HÍ~°HÍÖˇ·# ~°™êÜ«∞<åÅ qxÜ≥∂QÆO ÃÑiyOk. Hõ$¢u=∞ ~°™êÜ«∞<åÅ "å_»HõO ^•fi~å =∂q∞_ç Ѩà◊√¡, <åiO[, ¢^•Hõ∆ |`åÎ~Ú =O\˜ Ѩà◊¡hfl q+¨`«∞źOQÍ =∂~°∞`«∞<åfl~Ú. `«∂~°∞ÊQÀ^•=i lÖÏ¡Ö’x HÀ#ã‘=∞ =ÚY^•fi~°OQÍ Jaè=i‚OKÕ ~å=ÙÅáêÖˇO#∞O_ç 6

ÖÏsÅ H˘nÌ ~ÀE ZQÆ∞=∞`«ÜÕ∞º J~°\˜ ÔQÅÅÃÑ·, ѨHÍfixH˘KÕÛO^Œ∞‰õΩ, HÍ#û~°∞ HÍ~°Hõ"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞<åxfl K«Å∞¡`«∞#fl "≥·<åxfl z¢fHõiOz# ¢Ñ¨`«ºHõ∆Hõ^äŒ<åxfl XHõ \˜.q.

Kèå#Öò ¢Ñ¨™ê~°O KÕã≤Ok. ѨOK«^•~° KÒHõQÍ LO_ç, ÉˇÅ¡O ^èŒ~° Z‰õΩ¯"≥·#O^Œ∞#, ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∞ Ѩ^èŒúuÖ’ K≥~°∞‰õΩ#∞O_ç ÉˇÅ¡O `«Ü«∂sH˜ U<å_À HÍÅO K≥e¡#O^Œ∞#, ɡÖÏ¡xH˜ ~°OQÆ∞ =zÛ #^Œ~∞° QÍ `≥ÅQ¡ Í HõxÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨=∂^ŒH~õ "° ∞≥ # HÀ¡~Ö° ò ÃÇ·Ï¢_Õ\ò =O\˜ ~°™êÜ«∞<åÅ#∞ "å_»∞`«∞<åfl~°∞. ã¨Ç¨Ï[OQÍ P~ÀQƺ Hõ~°"≥∞ÿ# ¢Ñ¨Hõ$u ã≤^èŒú"≥∞ÿ# HõÅ∞¡‰õΩ =∞iO`« =∞`«∞ÎxKÕÛO^Œ∞‰õΩ q+¨Ñ¨Ói`« ~°™êÜ«∞<åÅ#∞ HõÅ∞ѨÙ`«∞<åfl~°∞. W=hfl ZÖÏO\˜ xÜ«∞O¢`«}‰õÄ Ö’#∞Q͉õΩO_® Ü«∞^äÕKè«ÛùQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl~Ú. D ~°™êÜ«∞<åÅ `«Ü«∂s, ~°"å}Ï qxÜ≥∂QÆOÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ ¢Ñ¨`«ºHõ∆OQÍ ZÖÏO\˜ áê¢`å =Ç≤ÏOK«~°∞. g\˜H˜ |ÅÜÕ∞ºk ™ê=∂#º ¢Ñ¨[Å∞, ^Õâ◊OÖ’x ¿Ñ^Œ¢Ñ¨[ÖË! Éè’áêÖò =O\˜ ¢Ñ¨=∂^•Å∞ [iy<å, =∞Ô~<Àfl JÖÏO\˜ ¢Ñ¨=∂^•Å∞ á⁄Oz L<åfl ÖÏÉèÏÅ ~°∞zx =∞iy# ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∂, JqhuH˜ =∞iy# áêʼnõΩÅ∂, "å\˜Q∞Æ iOz PÖ’zOz |∞¢~°Å∞ áê_»∞KÕã¨∞HÀ~°∞. K«@ìO g~°O^ŒiH© ^ŒQÆæ~° K«∞@ì"Õ∞ Hõ^•!

H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ "å_»∞`«∞#fl <≥·¢>Ë@∞¡, ã¨ÖËÊù@∞¡, á¶ê¿ãÊù@∞¡ HÍ~°}OQÍ ™ê~°=O`«"≥∞ÿ# Éèí∂=ÚÅ∞ K«q\˜ <ÕÅÅ∞QÍ =∂~å~Ú. f~°¢áêO`åÖ’¡ [iˆQ ~˘Ü«∞ºÅ ™êQÆ∞`À, Éèí∂QÆ~°ƒù[ÖÏÅ∞ HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ h\˜ =#~°∞Å∞<åfl `åQÆ∞h~°∞ Hõ~°∞"≥·áÈ`ÀOk. W=hfl `å`å¯eHõ ÖÏÉèÏÅHÀã¨O n~°…HÍeHõ ¢Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ q㨇iOK«_»O=Å¡<Õ [iQÍ~Ú. WÖÏ K≥ѨC‰õΩO@∂áÈ`Õ D =ÚO^Œ∞=∂@ =∞~À L¢^ŒæO^äŒ"≥∞ÿ áÈ`«∞Ok. D<ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’<Õ W~°"Ü ·≥ ∞Õ ºà◊¡ ¢H˜`O« [iy<å, Éè’áêÖò ¢Ñ¨=∂^ŒÑÙ¨ KÕ^∞Œ ã¨OQÆ`∞« Å#∞ [#ÉÏǨïàϺxH˜ `≥eÜ«∞*ËÜ«∂eû# J=ã¨~°O ZO`≥·<å LO_ç, nx J#∞"å^•xH˜ ѨÓ#∞HÀ=_»O [iyOk. x#fl "≥Ú#fl [iy# q+¨Ü«∂Å x*Ïx*ÏÖË "≥eH˜ fÜ«∞_»O Hõ+¨ìO. JÖÏO\˜k W~°=ÜÕ∞ºà◊¡ ¢H˜O^Œ\˜ ^Œ∞~°…@# `åÅ∂‰õΩ ã¨q=~°"≥∞ÿ# ã¨=∂Kå~åxfl ѨÓ~åfiѨ~åÅ`À ã¨Ç¨ ѨÓã¨QÆ∞zÛ#@∞ì q=iOK«_»O =∞s Hõ+¨ìO. JÖÏO\˜ Hõ+¨ì`«~°"≥∞ÿ# ÉÏ^躌 `«#∞ SzèÛHù Oõ QÍ <≥uHÔÎ `«∞‰Î Ωõ x =¸_Õàá¡◊ ê@∞ Ѩiâ’kèOz,qq^èŒ ^ÕâßÖ’¡ Ѩ~º° \˜Oz, ZO^Œi<À ã¨fiÜ«∞OQÍ Hõeã≤, ÉèÏëê ã¨Oã¨$¯f ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# J=~À^è•Å#kèQÆq∞Oz nxfl ~°∂á⁄OkOz# _®q∞xH± ÖÏÑ≤Ü«∞~ü , *ˇqÜ«∞~ü "≥∂~ÀÅ#aè#OkOKåe.

7

S`Õ =∞#^Õâ◊OÖ’#∂ |Ü«∞\ωõÄ_® q^Õj áê¢uˆHÜ«ÚÅH© ~°K«~Ú`«ÅH© L#fl "≥ã¨∞Å∞ÉÏ@∞ ^ÕjÜ«∞ áê¢uˆHÜ«ÚʼnõΩ ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ Ѩ¢uHÍ qÖËHõiʼnõΩ =∞#¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ HÍx, "å\˜ qÉèÏQÍÅ∞ QÍx, JO`« `ÕeHõQÍ ã¨=∂Kå~åxfl=fi~°∞5 JÖψQ J"≥∞iHÍÖ’x HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhx ÔH·=ã¨O KÕã¨∞‰õΩ#fl _À ÔHq∞HõÅ∞û =~åæÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ [~°fleã¨∞ìÅ##∞=∞uOz ã¨=∂Kå~å#flOkOK«_»O [~°QÆx Ѩx. W=hfl ™ê^茺"≥∞ÿ<å, WÖÏO\˜ Ѩ#∞ʼnõΩ ѨÓ#∞‰õΩ<Õ fiHõ FÑ≤Hõ, JHõ∆ÖÏk ~°∂áêÜ«∞Å∞ ~åÜ«∞bìÅ#∞ =∞iy# =∞# ã¨OK«Å# áê¢uˆHÜ«ÚÅ∞HÍx, "åºáê~°^Œ$HõÊ^äŒO `«Ñ¨Ê ¿ã"å^Œ$HõÊ^äŒO ™êOѶ≤∞Hõ ÉÏ^茺`« JO`«O`«=∂¢`«"Õ∞ HõÅ =∞# "å~åΠѨ¢uHõÅ∞ HÍx ѨÓ#∞HÀ=Ù.

JÅ<å\˜ ¢ÃѶOz "Õ∞^è•q ~˘"≥∞ÿ<£ ~ÀÖÏO_£ ÖψQ _®q∞xH± ÖÏÑ≤Ü«∞~ü ‰õΩ ‰õÄ_® ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ , ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨=∞㨺ÅÃÑ· Pã¨HΘ Z‰õΩ¯=. QÆ`O« Ö’ ÉèÏ~°fÜ«∞ ™êfi`«O¢`«áÈ~å@ K«i¢`«#∞ 'J~°~÷ å¢u ™êfi`«O¢`«ºO—(Freedom at Midnight) ¿Ñ~°∞`À ¢Ñ¨K∞« iOKå~°∞.

WѨC_»∞ ѨÓiÎ ¿ã"å ^Œ$HõÊ^äŒO`À, Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# `åÅ∂‰õΩ x*Ïx*ÏÅ#∞ Éè Ï q`« ~ åÅ"åiH˜ JO^Õ Ö Ï, <Õ \ ˜ áêʼnõ Ω ʼnõ Ω Hõ # ∞qѨ C QÍ, Éè ’ áêÖò q+¨"åÜ«ÚÉÏkè`∞« ʼnõΩ "≥^· ºŒ ¿ã=Å#OkOKÕ 'ã¨^•ƒù=<å H˜x¡ H± — ‰õΩ KÕܸ « `«QÍ ¢QÆO^ä㌠O÷¨ KÕâß~°∞. JO^Œ∞‰õΩ =∞#^Õâ◊¢Ñ¨[ÅO^Œ~°∂ "åi^ŒÌ~°‰õÄ âßâ◊fi`«OQÍ |∞∞}¢QÆã¨∞÷Å"≥∞ÿ LO\ÏO. D ^Œ∞~°…@#Å#∞ K«H¯õ \˜ zHõ¯<≥#· Kåi¢`«Hõ Hõ^#Œä OQÍ =∞eKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡ Wk =∂=¸Å∞ x"ÕkHõÖÏQÆ H͉õΩO_®, XHõ #=ÅQÍ JxÑ≤Oz K«kqã¨∞ÎOk. WO^Œ∞HÀã¨O "åà◊√¡ x*Ïhfl HõÅÊ##∂ JO^ŒOQÍ Hõeáê~°∞. ZO`À xt`«OQÍ QÆ=∞x¿ãÎHÍx HõÅÊ##∞ QÆ∞iÎOK«_»O Hõ+¨ìO. XHõ\˜ Ô~O_»∞ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ JÖÏO\˜ HõÅÊ# =Å¡ Jã¨OQÆ`åÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. HÍx J=hfl Ǩx ÖËx Ö’áêÅ∞. "å\˜x áê~î°‰õΩňH =kÖËã¨∞Î<åfl#∞.

D ѨÙã¨HÎ Íxfl "≥Å∞=iOK«_O» Ö’ "åi =∞Ǩϟ#fl`"« ∞≥ #ÿ Pâ◊Ü∂« <Õfl QÆ∞iÎOKåeûOkQÍ áê~î°‰õΩÅ#∞ HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. "åi Pâ◊Ü«∞ ™ê^èŒ#Ö’#∂, WÖÏO\˜ ¢Ñ¨=∂^•Å∞ [iˆQ J=HÍâßÅ∞#fl Hõ~å‡QÍ~åÅ#∞QÆ∞iÎOK«_O» Ö’#∂, ¢Ñ¨=∂^•Åx W^Œq∞`«O÷ QÍ [~°Q‰Æ Ωõ <åfl ™ê^è•~°} [#r=<åxfl q+¨=∞Ü«∞O KÕã¨∞Î#fl "≥·<åÅ#∞ "≥eH˜fÜ«∞_»OÖ’#∂, [#ÉÏǨïàϺÅ#∞ K≥·`«#ºÑ¨~°z PO^Àà◊<åHÍ~°º¢Hõ=∂Å#∞ KÕѨ\˜ì x"å~°} kâ◊QÍ 8

L^Œºq∞OK«_»OÖ’#∂, `«=∞ HÍÖÏhfl ^èŒ<åhfl =#~°∞Å#∂ "≥zÛ™êÎ~°x Ptã¨∂Î, Jã¨Å∞ q+¨Ü«∂xH© g∞‰õÄ WO`«¿ãѨ٠J_»¤"≥ÚzÛ#O^Œ∞‰õΩ Hõ∆=∂Ѩ}#∞ HÀ~°∞`«∂ ÃãÅ=Ù fã¨∞‰õΩO\Ï#∞.

Hõã¨∂Îi ~å=ÙÅáêÖˇO, 21, EÖˇ·, 2005 ã¨=∞Ü«∞O, ~å¢u 11–00 QÆOIIÅ∞

Foot Notes: 1. Pl see The Hindu Dt. 2rd December,2004, Poisioned Futures by Kalpana Sarma...

2. HÀHÍ HÀÖÏ ÉÏ\˜¡OQÆ∞ Ü«¸x@¡xO^Œ∞‰õΩ K«Hõ¯x L^•Ç¨Ï~°}Å∞QÍ K≥ѨCHÀ=K«∞Û. ˆHO¢^Œ ~åR¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ J#∞=∞ux ã¨OáêkOz '`«q∞à◊ Éèí~°}˜— #kÖ’x h\˜x Ü«∞^èÕKè«ÛùQÍ "å_»∞HÀx=fi_®xH˜ `«Ü«∂Ô~·# HÀHÍ HÀÖÏ Ü«¸x\ò U~åÊ@∞‰õΩ `«=∞x~°ã#¨ #∞ `≥eÜ«∞*Ëã∂¨ Î All India Muvendar Munnetra Kazhagam, CPI (ML), CPI(M) `«=∞ #kÖ’x h\˜x ^è•~å^Œ`«ÎO KÕÜ«∞_®xfl x~°ã≤OKå~Ú.

QÆOÔQ·H˜O_»<£ =^ŒÌ#∞#fl SIPRICOT Industrial Estate Ö’ `«=∞ Ü«¸x\ò #∞ <≥ÅH˘Å∞ʉõΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ HÀÖÏ HõOÃÑh J#∞=∞ux ã¨OáêkOK«∞‰õΩOk.(Please see Deccan Chronicle Dt.18th July 2005) ˆH~°à◊~åROÖ’ [iy# J#∞Éèí=O`À Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏÅ#∞ =Ú@∞ìHÀ=∞<Õ +¨~°`«∞g∞^Œ ѨOKå~Úf J#∞=∞ux ‰õÄ_® á⁄O^ŒQÆeyOk. nxfl x~°ã≤ã¨∂Î JHõ¯_ç ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ <Õ`«$`«fiOÖ’ ™ê÷xHõ ¢Ñ¨[Å∞ HõÖˇHõì~°∞‰õΩ q#u Ѩ¢`åxfl ã¨=∞iÊOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. WÖÏO\˜ zxfl J=~À^è•Å#∞ ÃÑ^ŒÌ HõOÃÑhÅ∞ =∞#^Õâ◊Ѩ٠`åHõ@∞ì "å`å=~°}OÖ’ ã¨∞ÅÉèíOQÍ<Õ Z^Œ∞~À¯QÆÅ=Ù.

3. Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ Hõ~å‡QÍ~° ™ê÷Ѩ#Ö’ W`«#∞ H©ÅHõ"≥∞ÿ# áê¢`«#∞ =Ç≤ÏOKå_»∞. 4. Z~°∞=ÙÅ#∞ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ h\˜Ö’<À W`«~° ~°™êÜ«∞<åÅ`À<À J#∞=∞uOz# x+¨ÊuÎÖ’ HõeÑ≤ ¢¿ãÊÜ«∞~°¡ ^•fi~å á⁄ÖÏÖ’¡#∂ KÕÅÖ’#∂ K«Å∞¡`å~°∞. g\˜x PÜ«∂á⁄ÖÏÖ’¡ ѨxKÕ¿ã Ô~·`«∞Å∞ HÍx ÖË^• Ô~·`«∞ ‰õÄbÅ∞ HÍx ÖË^•nxfl ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# =$uÎQÍ KÕã¨∞‰õΩx ÉÏQÍ y~åH© LO_Õ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ ZHõ~åxH˜O`«x ‰õÄb ˆ~@∞#∞ x~°‚~ÚOK«QÍ K«ÖË¡ Éèí∂q∞ÖËx =º=™êÜ«∞‰õÄbÅ∞QÍx LO\Ï~°∞.=~°OQÆÖò lÖÏ¡Ö’x ǨÏã¨#ÊiÎ ¢QÍ=∞OÖ’ [#∞fl ã¨∂~°Ü«∞º (43), ~åAѨe¡ ¢QÍ=∞ ã¨~°ÊOz ã≤^èŒ∂i =Ú‰õΩO^Œ~å=Ù (40) Å∞ WÖψQ ¢¿ãÊÜ«∞~°∞¡QÍ Ñ¨x KÕã¨∂Î ã¨$Ê Ç¨Ï`«Ñ≤Ê K«xáÈÜ«∂~°∞. gˆ~HÍHõ lÖÏ¡ "åºÑ¨ÎOQÍ "≥Ú`«ÎO 40 =∞Ok ^•HÍ Ô~·`«∞ ‰õÄbÅ∞ =∞O^Œ∞Å∞ K«Å∞¡`«∂ K«xáÈ~Ú#@∞¡ Modern Architecture for Rural India (MARI) J<Õ ã¨fiKè«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷ ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞‰õΩ K≥Ok# Centre for Sustainable Agriculture (CSA) `À Hõeã≤ KÕã≤# `«# J^茺ܫ∞#O ^•fi~å "≥Å¡_çOzOk.

`«y# *Ï¢QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀÖË^Œx gix xOkOz<å ZÖÏO\˜ *Ï¢QÆÎÅ∞ fã¨∞HÀ"åÖ’ K≥Ñ≤Ê ~°Hõ∆} ѨiHõ~åÅ`À ã¨Ç¨ Jq∞‡ "åiH˜ `«y# J=QÍǨÏ# HõeÊOK«=eã≤# ÉÏ^茺`« ѨÙ~°∞QÆ∞Å =∞O^Œ∞Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ J"Õ∞‡ HõOÃÑhʼnõΩ ‰õÄ_® LOk. D =∞O^Œ∞Å∞ âßfi㨠¢Ñ¨¢H˜Ü«∞ ^•fi~å<ÕHÍHõ K«~°‡O ^•fi~å#∞ Hõà◊¡ ^•fi~å#∞ â◊s~°OÖ’H˜ "≥o¡ `«=∞ ¢Ñ¨ É è Ï "åxfl K« ∂ ÃÑ_» ` å~Ú. ~À㨠∞ "≥ ∞ `« Î O W^Õ Ñ¨ x Ö’ LO_Õ HÍi‡‰õ Ω _» ∞ JѨ™ê‡~°Hãõ u÷≤ Ö’H˜ *Ï~°∞‰õΩx QÆ∞O_≥ Py K«xáÈÜÕ∞ ¢Ñ¨=∞^ŒO LOk. Ediphenphos, Monocrotophos, Oxydementon- Methyl =O\˜ =∞O~°∞Å#∞ Jaè=$kèK Ì O≥ k# ^èÕâßÖ’¡ x¿+kèOz#ѨÊ\˜H© =∞# ~åROÖ’ g\˜x qK«ÛÅ q_çQÍ P=Ú‡`«∞<åfl~°∞. g~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ =º=™êÜ«∞O KÕ¿ã Ô~·`«∞Å∞ HÍ#O^Œ∞# gi Kå=ÙʼnõΩ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ZÖÏO\˜ #+¨ì ѨiǨ~°=¸ W=fi^∞Œ . (Please see Deccan Chronicle Dt. 21st May 2006) 5. 1962 <å\˜ ÉèÏ~°`ü K≥·<å ã¨iǨÏ^Œ∞Ì q"å^ŒO, <å\˜ Ü«Ú^èŒúO `åÅ∂‰õΩAndersonBrooks Report (PO_»~°û<£ ¢|∂‰õΩû x"ÕkHõ), J`«ºO`« QÀѨhÜ«∞"≥∞ÿ#kQÍ <Õ\˜H© JkèHÍiHõOQÍ "≥Å∞QÆ∞ K«∂_»x x"ÕkHõ#∞, Nevil Maxwell J<Õ XHõ q^Õj [~°fleã¨∞ì K«∂_»QÆeQÍ_»∞. ^•x P^è•~°OQÍ India's China War J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl =ÚÃÑ·ÊÜÕ∞ºà◊¡ ¢H˜`"« ∞Õ ¢Ñ¨K∞« iOKå_»∞. <Õ\H˜ © ÉèÏ~°`–ü K≥<· å ã¨O|O^è•ÅÃÑ·QÍx, q"å^•ÅÃÑ·QÍx JÖÏO\˜ =∞~À JkèHÍiHõ"≥∞ÿ# ѨÙã¨ÎHõO ~åÖË^Œ∞. Éè’áêÖò q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨=∂^ŒOQÆ∞iOz Wk ‰õÄ_® JÖψQ xezáÈQÆÅ^Œ∞. * * * *

1. ‰õΩ„QÍ=∞O #∞Oz =Å㨠㨠∞qâßÅ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x U_»∞ ÅHõ∆Å „QÍ=∂Ö’¡ '=Úkeáê— XHõ\˜. ѨtÛ=∞ Xi™êû

H˘O_»HÀ#Ö’¡x Pk"åã≤ „QÍ=∞O. JHõ¯_» J~°"≥· Pk"åã‘ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞<åfl~Ú. yi[# ã¨OˆH∆=∂xfl JkèHÍiHõOQÍ J=∞Å∞KÕã≤<å, ÉèÏ~°`« Ô~·`åOQÆ „ѨQÆuH˜ xˆ~ÌtOz# Jaè=$kú Ѩ^HŒä ÍeOHÍ gà◊^¡ •HÍ ~åÖË^∞Œ . á⁄@ì ‰õÄ\˜H,˜ K≥~∞° ‰õΩ`À@Ö’¡#∞, ÉÏÔHû \ò QÆ#∞Ö’¡#∂, ~À_»¡ HÀã¨O ~åà◊√¡ H˘_»∞`«∂<À „|`«∞‰õΩ`«∞O\Ï~°∞. JuÃÑ^ŒÌ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÖ’ JHõ¯ˆ~¡x JÅQÍ[#O. ZO`« Hõ+¨ì"≥∞ÿ# Ѩ<≥·<å J=bÅQÍ KÕ¿ã™êÎ~°∞. ''"≥àÁ¡™êÎ#∞ <å<åfl! "≥àÁ¡™êÎ<Õ J=∂‡! zÅHÍ! LO\Ï#∞! *Ï„QÆ`«ÎQÍ LO_»O_ç!—— <≥uÎ# =¸@. =∞O_»∞ "Õã¨q <å\˜ q∞@ì =∞^蕺ǨÏflO. „Ѩu U_»∂ [iˆQ `«O`«∞. =ÚÃÑÂÊù Ô~O_Õà◊¡ ~°`«fl<å_®~°∞ ‰õÄeHÀã¨O =Å㨠áÈ`«∞<åfl_»∞. `«∂~°∞Ê Xi™êû ã¨=Ú„^Œ f~°OÖ’x `å\˜ `ÀѨÙÖ’¡ HõÅ∞¡ f¿ãO^Œ∞‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. =¸_»∞ ~ÀAÅ #_»Hõ. ‰õÄbÅ#∞ fã≤ÔHàı¡ "Õ∞¢ã‘Î HõO„\ÏHõì~°∞ =zÛ "≥àÏ¡_»∞. 50, 60 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎO_Õ `å_ç K≥@∞¡ ZˆH¯ ~°`«fl<å_®~°∞ ÖÏO\˜ |e+¨ì"≥∞ÿ# ‰õÄbÅ∞. ~å=∞^ŒO_»∞Ö’x "å#~°∞ňH=∂¢`«O fã≤áÈ~°∞. gà◊√¡ fã≤# HõÅ∞¡ HõO¢\ÏHõì~°∞ Éèí∞=<Õâ◊fi~°∞‰õΩ ~°"å}Ï KÕ™êÎ_»∞. ~°`«fl<å_®~°∞ `«#∞ f¿ã fÑ≤HõÅ∞¡ K«∞Hõ¯#∞ ‰õÄ_® ~°∞z K«∂ã≤ Z~°QÆ_»∞. „áê}ÏʼnõΩ `≥yOz KÕ¿ã D ѨxÖ’ U\Ï <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ ~°∂áêÜ«∞Å ^•HÍ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. U_»∞QÆ∞~°∞#fl ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ ã¨O=`«û~°OÖ’ KåÖÏ =~°‰õΩ D _»|∞ƒ`À [~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ LO@∞Ok. ~°`«fl<å_®~°∞ ~åQÍ<Õ ÉèÏ~°º +‘ÖÏ [QÆ<åfl^èŒ∞x á¶È\’ =ÚO^Œ~° nѨO "≥eyOz Hõ$`«[˝`«QÍ ^ŒO_»O ÃÑ@∞ì‰õΩO@∞Ok. K≥·<å ÉÁ=∞‡ÖÏ z~°∞#=Ùfi#∞ zOkOKÕ P"≥∞ JO^ŒOQÍ LO@∞Ok=O^ŒÖÏk ã¨O=`«û~åʼnõΩ ѨÓ~°fiO. P"≥∞ ѨÓsfi‰õΩÅ∞ J™êûO #∞Oz WHõ¯_»‰õΩ =Å㨠=KåÛ~°∞. "åà◊¡‰õΩ =ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨O`å#O. ÃÑ^ŒÌ=∂‡~Ú Ñ¨k‡xH˜ Zxq∞^Õà◊√¡. `«e¡ JO^•hfl `«O„_ç ^ÕǨϙœ+¨ì"åhfl ѨÙ}˜H˜ ѨÙK«∞Û‰õΩOk. =Ú‰õΩ¯ #∞#fl #`«∞Î =∞iO`« JO^•xfl `≥zÛOk. `«=Ú‡o¡^ŒÌ~°∂ Pâ◊√, QÀáêÖò, zK«Û~° Ñ≤_»∞QÆ∞Å∞. `˘O_»efl Ѩ@∞ìHÀ_»OÖ’ L#fl Pã¨H˜Î, JHõ¯‰õΩ hà◊√¡ `≥zÛ ™êÜ«∞Ѩ_®Å#∞HÀ~°∞. `≥Å¡"å~°QÍ<Õ "≥Ú^ŒÖˇ· ~å„u á⁄^Œ∞ÌáÈÜÕ∞^•HÍ 11

Ѩk‡x `«e¡H˜ WO\˜ ѨxÖ’ ™êÜ«∞O KÕã¨∞ÎOk. `å`« „ѨnÑπ, ÉÏ=∞‡ =Úã¨e"åà◊√¡. ÅHõ∆ÖÏk ÉÏÅ ÉÏeHõÅÖψQ, "åà◊¡H˜ K«^Œ∞=Ù JO^Œx „^•Hõ∆. "åà◊¡‰õΩ `≥eã≤O^ŒÖÏ¡ D *ÏeÖËx „ѨѨOK«OÖ’ D^Œ_»"Õ∞. ZHõ¯_≥·<å áê=ÖÏ J~å÷ ^˘iˆH =∂~åæÅ#∞ "≥`«∞HÀ¯=_»"Õ∞. „Ѩu "Õã¨qÖ’#∂ c_ôÅ∞ K«∞>ËìO^Œ∞‰õΩ, `«∞xH͉õΩ áÈQÆ∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ "åà◊√¡ ÉÏÅ HÍi‡‰õΩÖˇ·áÈ`å~°∞. "Õã¨q HÍÅOÖ’ Pk"åã‘ÅO^Œ~°∂ =Úã¨b, =Ú`«HÍ, Ñ≤ÖÏ¡ Ñ‘K«∂, á⁄^Œ∞Ì<Õfl ÖËz `«∞xH͉õΩ HÀã¨O HõO`«~Àb J_»qÖ’H˜ q∞_»`«Å ^ŒO_»∞ÖÏ K˘K«∞Û‰õΩáÈ`å~°∞. ~ÀA‰õΩ 50 #∞Oz 80 Hõ@ìÅ P‰õΩÅ∞ HÀã¨∞H˘¿ãÎ "åà◊¡‰õΩ Hõ@ì‰õΩ 0.30 ÃÑ·II ~ÀA‰õΩ 15 #∞Oz 24 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. (ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO "å~°∞ x~°‚~ÚOz# Hõh㨠"Õ`«<åxH˜ Wk ZO`À ^Œ∂~°O) ~°`«fl<å_®~ü ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ `«∞xH͉õΩ HÍÅOÖ’ ~ÀA‰õΩ =O^Œ ~°∂áêÜ«∞Å∞ Ö’¿Ñ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. Hõ\˜Hõ ^Œi„^Œ∞ʼnõΩ Wk ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«Î"Õ∞ Hõ^•.

H˘<åflà◊¡‰õΩ =ÚkÅáê ^ŒQÆæ~° c_ôÅ∞, Jyæ ÃÑ>ˇìÅ HÍ~åö<å "≥eã≤Ok. Ñ≤šʼnõΩ ‰õÄe ^˘iˆH Pâ◊Å∞ zQÆ∞~°∞OKå~Ú. ÖË|~°∞ HÍO„\ÏHõì~°∞ Ñ≤Å¡Å "Õ@ „áê~°OaèOKå_»∞. JO^Œ~°∂ Tà’¡x '=∞ǨÏ[<£—(=_ô¤ "åºáêi) ^ŒQÆæ~°‰õΩ JѨCHÀã¨O ѨiÔQ\Ïì~°∞. K≥O|∂, =ÚO`« ‰õÄ_® `åHõ@∞ì ÃÑ@ì_®xH˜ ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. "Õ∞Hõefl Q˘„Ô~efl J"Õ∞‡ã≤, J_®fi#∞û _»|∞ƒ Hõ\Ïì~°∞. =∞~À #~°HÍxH˜ \˜Hõ¯@¡#∞ H˘#∞‰õΩ¯<åfl~°∞. ''`≥Å¡"å~°∞ ~°≠Ï=Ú# <åÅ∞yO\˜H˜ ÖÏs =ã¨∞ÎOk. `«Ü«∂~°∞QÍ LO_»O_ç!—— J<åfl_»∞ "Õ∞¢ã‘Î ZOÑ≤ÔH·# Ñ≤Å¡Å`À. ''=∞m¡ ZxflO\˜H˘™êÎ~°∞?—— Hõ#fl"åi HõOQÍ~°∞. ''~å„u ÉÏQÍ á⁄^Œ∞Ì áÈÜ«∂ˆH!—— "Õ∞¢ã‘Î ["å|∞. Ѩk‡x =ÚYOÖ’ x~åâ◊. `«e¡ Kå@∞ a_»¤ Hõ^•! ''Ѩk‡h – '=x`«—ˆH"≥∞ÿO^À `≥Å∞ã¨∞Hõ^•!—— JOk. =x`« P"≥∞ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ q∞QÆ`å "åà◊¡#∞ áÈ+≤OKÕO^Œ∞‰õΩ P"≥∞#∞ F QÆ∞_ç¤"åxH˜ J"Õ∞‡™ê~°∞. Hõhã¨O Ñ≤Å¡Öˇ·<å ã¨∞YѨ_»`å~°<Õ ¿Ñ~åâ◊`À Pk"åã‘Å∞ "åà◊¡#∞ ^ŒàÏ~°∞Å áêÖË˚Ü«∞_»O =∂=¸ÖË. =∞~°∞<å_»∞ `≥Å"¡ å~°∞ ~°≠Ï=Ú# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ =ÚQÆ∞~æ ∂° ÖËz ÖÏs HÀã¨O Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞<Î åfl~∞° . `«e¡ +‘ÖÏ JO`«‰õΩ =ÚO^Õ ÖËz ѨѨÓÊ J#flO, Ô~O_Õã≤ K«áêfÅ∞ KÕã≤ WO`« HÍ~°O`À =¸_»∞ á⁄\Ï¡Å#∞ Hõ\˜ìOk. „@‰õΩ¯ XHõ Ã+_£ =ÚO^Œ~åyOk. |h#∞ Å∞Ow ^èŒiOz Hõ~°‰õΩQÍ HõxÑ≤OKÕ á¶È~ü"≥∞<£ 12

=ÚO^Œ∞ kQÍ~°∞. ''pHõ\’¡ PÜ«∞# Hõà◊√¡ zO`«xѨCÖÏ¡ L<åfl~Ú.—— Ѩk‡x Hõ^äŒ#O. ''QÀ_» ^Œyæ~° =~°ã¨QÍ ‰õÄ~ÀÛO_ç!—— P[˝. Ô~O_»∞ „QÆ∂ѨÙÅ∞QÍ KÕã≤ H˘O^ŒiH˜ c_ôŠѨx =∞iH˘O^ŒiH˜ JyæѨÙšŠѨh WKåÛ_»∞. Ѩk‡xH˜ c_ôŠѨx =zÛOk. `«=Ú‡à◊√¡ JyæѨÙšŠѨxÖ’ L<åfl~°∞. ''"≥Ú^ŒÖˇ@ìO_ç!—— á¶ÈÔ~‡<£ J~°∞ѨÙÅ∞. Ѩk‡x =ÚO^Œ~° „>ËÖ’ `«∞xH͉õΩ ‰õΩѨÊÅ∞. c_ôÅ∞ K«∞@ì_»O `˘O^Œ~°QÍ<Õ =zÛOk. ''HÍh "å\˜ "åã¨<Õ ÉÏQÀÖË^Œ∞. WO\˜ÔHàı¡@ѨC_»∞ WKÕÛ _»Éσâ◊Ö’ ^•xfl q∞OˆQâßO!—— Ñ≤šʼnõΩ JyæѨÙÅ¡ÅxKåÛ~°∞. "å\˜x HÍy# QÆO^èŒHõѨل^•=}OÖ’ =ÚOKåe. QÀáêÖò‰õΩ ^•xfl K«∂_»QÍ<Õ ÉèíÜ«∞"Õ∞ã≤Ok. ''JyæѨÙÅ¡ K«∂_»ÖË^• "≥^èŒ"å! ѨÙÅ¡ z=~°<Õ JO^Œ∞Ö’ =ÚOKåe!—— QÀáêÖò K« ∂ _» Ö Ë ^ Œ x `« Å ∂áê_» ∞ . JO`« H õ O >Ë QÆ O ^è Œ H õ „ ^•=}O Ö’Oz =KÕ Û HõOѨÙÉèíiOK«_»O Hõ+¨ì=∞xÑ≤OzOk. H˘OK«O ¿ãѨ\’¡ "åà◊¡ Hõà◊¥¡, TÑ≤iu`«∞ÎÅ∂ =∞O_»∞`«∞<åfl~Ú. á¶È~ü"≥∞<£, "å_ç Jã≤ÃãìO@∞¡ Ñ≤Å¡ÅÃÑ· hà◊√¡áÈã≤, K≥OѨÅ∞ ѨQÆÅQ˘\˜ì ã¨Ê$Ç¨Ï `≥Ñ≤ÊOKå~°∞. =∞m¡ =¸~°ÛùáÈ~Ú# "åà◊¡#∞ ѨxÖ’Oz f¿ãâß~°∞. ''=∞i H˘<åflà◊¡‰õΩ @áêã¨∞Å `«Ü«∂sHÀã¨O WOHÀ Ã+_£ Hõ\Ïì~°∞. Jâ◊¥h =∞~À W~°"≥· =∞Ok Ñ≤Å¡efl JO^Œ∞Ö’H˜ `Àâß~°∞. ''P `«~°∞"å`« J#flO WKÕÛO^Œ∞‰õΩ ~ÀE XHõ™êˆ~ K«∂âı^•xfl. J#flO u<ÕO^Œ∞‰õΩ QÆO@ H˘>Ëì"å~°∞. =∞m¡ QÆO@ H˘>Ëì ã¨iH˜ ~åx Ñ≤šʼnõΩ =¸_çO^Œ#fl=∂>Ë. zO`« |iÔÔH`À Kå=ÉÏ^Œ∞_Õ. `˘O^Œ~°QÍ Ñ¨xKÕÜ«∞=∞x zO`«|iÔH`À ɡkiOѨÙÅ∞. á⁄^Œ∞ÌxflOz ~å„u á⁄^Œ∞ÌáÈÜÕ∞^•HÍ XHõ>Ë Ñ¨x. WO\˜H˜ ~åQÍ<Õ WOˆHg∞ u#‰õΩO_® QÍ_è» x„^ŒÖ’H˜ *ÏiáÈÜÕ∞"åà◊¡O—— Ѩk‡x KÕ^Œ∞ *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞. =∞iH˘<åflà◊¡‰õΩ @áêã¨∞Å Ã+_£Ö’ ¿ÑÅ∞_»∞ [iyOk. HõѨÓÊ, QÀ_»Å∂ ‰õÄeáÈÜ«∂~Ú.

K«∞@∞ì=Ú\˜ì# á⁄QÆÖ’Oz Ñ≤Å¡Å P~°Î<å^•Å∞, Ѩ~°∞QÆ∞Å∞. Ѩk‡x `«=Ú‡_»∞ Pâ◊¥ HÀã¨O Jiz<å ["å|∞ ÖË^Œ∞. á¶ÈÔ~‡<£, Jã≤ÃãìO@∂¡ |ÔH@¡`À h~°∞áÈã≤ =∞O@ÖÏ~°∞Ê`«∞<åfl~°∞.

HÍà◊¡‰õΩ `«=Ú‡_»∞ Pâ◊¥ `«yÖÏ_»∞. xâ◊ÛÅOQÍ K«∂ã¨∞Î#fl@∞¡ `≥~°K«∞‰õΩx L#fl Hõà◊√¡. `≥yáÈ~Ú# KÕ`«∞Å∞, Pâ◊¥ K«xáÈÜ«∂_»∞! K«∞@∂ì QÍÜ«∞Ѩ_ç# Ñ≤Å¡Å∞. QÀáêÖò KÕ~ÚѨ@∞ìH˘x n#OQÍ XHõ =¸Å ‰õÄK«∞x Ѩk‡x ֒֒ѨÖË U_çÛOk. LѨÊx Hõhflˆ~ ¿Ñ^ŒÅ |`«∞‰õΩʼnõΩ ^Õ=Ù_»∞ |ÅO HÀã¨O ~åã≤# \ÏxH±.

13

=∞~À <≥Å `«~°∞"å`« Xi™êû „ѨÉèí∞`«fiѨ٠Ѩâ◊√ ã¨O=~°úHõ âßMÏkHÍi XHõ_»∞ rѨÙÖ’ Ãã·~°<£`À, \ÏѨ٠g∞^Œ uiˆQ |Å∞ƒ`À, =ÚkÅáê =KåÛ_»∞. "≥∞ÿ‰õΩÖ’ J~°∞ã¨∂Î „QÍ=∞ã¨∞÷Å#∞ áÈQÆ∞ KÕ™ê_»∞. ''=∞# „Ñ≤Ü«∞`«=∞ „Ѩ^è•x WOk~å QÍOnè g∞ ã¨OˆH∆=∞O HÀiè g∞HÀ HÍ#∞Hõx™ÈÎOk.—— ''J^Õq∞\’ `≥Å∞™ê?—— ~°`åflHõ~ü ɡ~°∞‰õΩQÍ J<åfl_»∞. ''|Ǩïâß ÉÏq HÍÉ’Å∞.—— =∞~˘Hõ_çfl J_çQÍ_»∞. ''=∂‰õΩ ~À_»∞¤ "Õ~Ú™ÈÎO^Õ"≥∂!—— =∞~˘Hõ_»∞... ''HõÔ~O@∞ HÍÉ’Å∞—— =∞~˘Hõ_»∞... ''W"Õg∞ HÍ^Œ∞. g∞ T~À¡ „Ѩu ‰õΩ@∞OÉÏxH© XHõ P=Ùx™ÈÎOk.—— ''P"å? ^•<≥flÖÏ "Õ∞áêe?—— JO^ŒiH˜ =zÛ# J#∞=∂#O. ''WOk~å QÍOnè P =∂„`«O PÖ’zOK«ÖË^•? g∞HõO^ŒiH© H˘O`« Éèí∂q∞ Wã¨∞ÎOk. QÆ_ç¤ ÃÑOKÕO^Œ∞‰õΩ H˘O`« _»|∞ƒ ‰õÄ_® W™êÎO.—— J<åfl_»∞.

JO`å ÉÏQÍ<Õ LOk. ''W<åflà◊¡‰õΩ ^Õ=Ùx ^ŒÜ«∞ =zÛOk.—— Ѩk‡x `«e¡ ã¨O`À+¨O. ''"≥O@<Õ PÜ«∞#‰õΩ ѨÓ[ K≥Ü«∂ºe.—— "≥„i „Ѩ[Å "≥Ú‰õΩ¯|_»∞Å∞.

ZxflHõÅ „ѨKå~°OÖÏ "åQÆ∞`«∞#fl JkèHÍi "åQÆ∞h\˜Ö’ `ÕeáÈ`«∞#fl J=∂Ü«∞Hõ yi[#∞Å∞...... ''Wk ‰õÄ_® q#O_ç. P=Ù`Àáê@∞ ^Œ∂_»#∞ ‰õÄ_® W™êÎO. WOQÍ¡O_»∞ #∞Oz „Ѩ`ÕºHõOQÍ Ñ¨OÑ≤# POÉ’`«∞Å g~åºxfl, ÉÁOÉÏ~Ú, ѨÓ<å #QÆ~åÅ #∞Oz =KÕÛ Ñ¨â◊√ ã¨O~°Hõ∆‰õΩÅ∞ P=ÙʼnõΩ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ_»`å~°∞. ^Õj Ѩâ◊√=ÙÅ HõO>Ë Zxq∞k Ô~@∞¡ áêeKÕÛ H˘`«Î `«~°Ç¨ P=ÙÅ∞ Å#∞ HõO\Ï~Ú. HÍx g∞~°∞ ã¨Ô~·# Ѷ¨e`åÅ#∞ K«∂Ñ≤OKåe. Z\˜ì Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡#∂ g∞ H˜zÛ# P=Ù ^Õj Z^Œ∞Ì`À HõÅ=‰õÄ_»^Œ∞.—— Ѩ@ì~åx Pâ◊Û~°ºO, Hõ@ìÅ∞ `≥y# ã¨O`À+¨"≥∞ÿáÈ~ÚOk. 14

''^èŒ~°‡ „ѨÉèí∞=ÙÅ∞ K«Å¡QÍ LO_®e!—— ~°`«fl<å_®~°∞ Hõ$`«[˝`«Å∞. JO^Œi =∞#ã¨∞Ö’¡#∂ "≥∞^Œ∞Å∞`«∞#fl =∂@ÖË!

P=ÙÅ∞ ~åQÍ<Õ Ñ¨O_»QÆ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. <å_®~°∞¡ `«=∞ P=Ù‰õΩ 'ÅH˜∆‡— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. `«~°∞"å`« Ѩâ◊√ ã¨O~°Hõ∆‰õΩÅ∂ =KåÛ~°∞. "åà◊√¡ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ ã≤~°OrÅ`À WOw¡+¨µ g~åºxfl P=ÙʼnõΩ Hõeáê~°∞. Ѩk<≥Å¡ `«~°"å`« ÖËQÆÅ∞ ѨÙ\Ïì~Ú. XHõ¯\© ‰õÄ_® ÖËz xÅ|_» ÖË^Œ∞. áêÅ∞ `åQÆ#∂ ÖË^Œ∞. Jhfl K«zÛáÈÜ«∂~Ú. +‘ÖÏ H˘|ƒi zѨÊÖ’ áêÅ∞áÈã≤ ^Œ∂_»‰õΩ `åyOz<å ÖÏÉèíO ÖËHõáÈ~ÚOk. ''ÅH˜∆‡x POÉ’`«∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞ÔH_»`å#∞.—— J<åfl_»∞ ~°`«fl<å_®~°∞. á⁄~° ∞ QÆ ∞ "å_» ∂ JÖψ Q KÕ ^ •Ì = ∞<åfl_» ∞ . ''`« O „_» ∞ Å∞ ÖË H õ |Ǩ ï â◊ : ÖË Q Æ Å ∞ K«xáÈÜ«∂ÜÕ∞"≥∂!—— J=∂Ü«∞‰õΩÅ TǨÏ.

Jn LѨÜ≥∂QÆO ÖËHõáÈ~ÚOk. „ѨÉèí∞`«fiO *Ï„QÆ`«Î Ѩ_»^•? Z^Œ∞ÌʼnõΩ |∞_»¤Å∞ ÖË=Ù!

* * * * D ֒ѨÙÖ’ "åà◊¡H˜zÛ# H˘kÌáê\˜ K≥ÅHõÖ’¡ QÆ_ç¤ "≥ÚezOk. áÈh QÆ_≥¤<å ^˘~°∞‰õΩ`ÀOk. ~°`«fl<å_®~ü ~ÀE ‰õΩ@∞O|O`À á⁄ÖÏxÔHàı¡"å_»∞. =∞i H˘<åflà◊¡‰õΩ QÆ_ç¤ ~°OQÆ∞ "≥eã≤Ok. ZO_çOk. Éèí∂q∞Ö’ `«_ç LOk. h~°∞ ÖËHõ HÍ^Œ∞. #Å¡\˜ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ QÆ_ç¤x Ñ‘ÖËÛâß~Ú. =ÚkÅáê‰õΩ =ÚѨC =zÛOk. "≥ˇA˚#∞ Ñ≤ez ѨÓ[Å∞ KÕ~ÚOKå~°∞. =∞O„`åÅ∞ K«k"å_»∞. "≥#fl, <≥~Úº Ǩϟ=∞O KÕâß_»∞.

[QÆ<åfl^èŒ∞_»∞ "åà◊¡ "≥Ú~° q#ÖË^Œ∞. QÆ_ç¤ÖËHõ P=ÙÅ∞ zH˜¯áÈÜ«∂~Ú. LѨÊOk# ^ŒàÏsÅ∞ =KÕ Û âß~° ∞ . P=ÙÅhfl J~Ú# HÍ_ç H ˜ Hõ É Ë à ωõ Ω `ÀÖË ™ ê~° ∞ . 'ÅH˜ ∆ ‡ —x UÉè ˇ · ~°∂áêÜ«∞ÅHõ=Ú‡‰õΩ<åfl~°∞. <å_®~°∞¡ ^•O`À H˘<åflà◊√¡ "≥à◊¡nâß~°∞. ''=∞Ǩ[<£ ^ŒQÆæ~° Éèí∂q∞x `åHõ@∞ì ÃÑ_»`å#∞. =∞m¡ <å@∞¡ "Õ¿ã^•HÍ QÆ_»∞ã¨∞ÎOk. D ™êi *Á#flÅ∞, |∞_»=∞Å∞ "Õ^•ÌO. ѨO@ʼnõΩ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ~å‰õΩO_® U^À ^•i ^˘~°Hõ¯áÈ^Œ∞.—— ~°`«fl<å_®~°∞ `«~°QÆx Pâ◊. +‘ÖÏ JOk. ''JÜ≥∂º! WOÔHHõ¯_ç Éèí∂q∞? #∞=Ùfi ÖË#ѨC_»∞ JkèHÍ~°∞¡ ѨO@Å∞ ѨO_çOK«ÖË^Œx U<å_À f¿ãã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Ѩ\˜ì áê_≥·`«O^Œx K≥Ñ≤Ê<å q#ÖË^Œ∞. 'g∞‰õΩ |∞kú ÖË^Œ∞.— JO@∂ WzÛ# Ѩ\ÏìÅ#∞ zOKÕâß~°∞.—— 15

<å_®~°¡ Pâ◊Å∞ J_»∞QÆO\Ï~Ú. =∂@Å∞ Hõ~°∞=Ü«∂º~Ú. Ѩk‡x "≥∞e¡QÍ JOk. ''<Õ#∞ =∞m§ c_ôŠѨxÔH≥àÏÎ#∞.—— Ѩk‡x c_ôÅѨxH˜ "≥à◊¡Ö’QÍ<Õ, =∞i H˘<åflà◊¡‰õΩ, =∞~À H˘`«Î ÖË|~°∞ "Õ∞¢ã‘Î =ÚkÅáê =KåÛ_»∞. =∞^茺„Ѩ^Õâò ~å[^è•x Éè’áêÖò Ô~·Å∞ ¿ãì+¨#∞Ö’H˜ [O@ Ô~·Å∞ =∂~åæxfl "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ ‰õÄbÅ∞ HÍ"åe@! ''~ÀA‰õΩ =ÚÃÑÂÊ ~°∂áêÜ«∞Å ^•HÍ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok =∞i.—— ^Œ$_è»OQÍ L#fl ~°`«fl<å_®~°∞#∞ ZQÍkQÍ K«∂ã¨∂Î ^ŒàÏs "Õã≤# Z~°. ''=∞i <å ‰õΩ@∞OÉÏ<ÕflOK≥Ü«∞º#∞?—— ''"åà◊¡#∂ fã¨∞‰õΩ~å! Éè’áêÖò xO_® MÏb ã¨÷Å"Õ∞!—— JO@∂ "åà◊¡#∂ ÖˇÔH¯\˜ì, P~°∞ \˜ÔH@¡‰õΩ ã¨iѨ_® _»|∂ƒ J^Œ#OQÍ J_®fi#∂û, r`«OQÍ =∞~À UÉèˇ· ~°∂áêÜ«∞eKåÛ_»∞. Ô~O_»∞ =¸„_ÀAÅ „Ѩܫ∂}O. S^Œ∞ xq∞ëêÖ’¡ [iy# D `«`«OQÆOÖ’ B^•~°ºO ÖË^Œ∞. Pk"åã‘Å∞ J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞. Ug∞ J_»QÆ~°∞. "åà◊¡ „â◊=∞#∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ ^ÀK«∞HÀ=K«∞Û.

K≥O|∂, `«áêàÏ, zÅHÍ(¿Ñ~°∞ =∞OQÆà◊) ^•x ѨO[~°=¸, zOH˜ áê`«Å∂ `«Ñ¨Ê Ug∞ ÖË=Ù. Z=~°∂ ÖËHõáÈ`Õ, =∞m¡ =~å¬Å‰õΩ QÆ∞_çÃã H˘@∞ì‰õΩáÈ`«∞Ok. <≥uÎ# =¸@Öˇ`«∞ÎH˘x, `«O„_ç „Ñ¨nÑπ =ÚO^Œ∞ #_»∞ã¨∞ÎO>Ë, ã¨∂~°∞º_»∞ `«# ‰õÄb Ѩx r`«O |`≥ÎO J_»QƉõΩO_® "≥Ú^ŒÖˇ\˜ì# ã¨=∞Ü«∞OÖ’, <å_®~ü ‰õΩ@∞O|O =Å㨠áÈ`ÀOk. Ѩã≤"å_»∞ zÅHõ ѨO[~åxfl "≥∂ã¨∂Î L`åûǨÏOQÍ L~°HÖõ ãË ∞¨ <Î åfl_∞» . Ѩk‡x HõàÖ¡◊ ’¡ LaˆH Hõhfl~∞° . L`«~Î ° k‰õΩ¯QÍ "≥_∞» `«∂, `«#‰õΩ [#‡xzÛ# QÆ_»¤#∂, WO\˜h Hõ_»™êi "≥#H˜¯ uiy K«∂ã≤Ok.

* * * *

16

2. p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å`À =∞x+≤ áÈ~°∞ =ÚkÅáêÖ’ <å_®~°#¡ ∞ `«iq∞# p_»ÑÙ¨ ~°∞QÆ∞Å∞ =∂#"åox Pk #∞Op ÉÏ^èÃŒ Ñ_»∞`«∞<Õ

L<åfl~Ú. q∞_»`«Å∞, p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞, `«k`«~° H©@HÍÅ∞ ѨO@efl áê_»∞ K≥Ü«∞º_»O D<å\˜ ã¨OQÆu HÍ^Œ∞. ѨO_ç# "≥Ú`«ÎO PǨ~° ѨO@Ö’¡ ã¨QÍxH˜ÃÑ·QÍ p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ÖË <åâ◊#O KÕã¨∞Î<åfl~Ú. ^•^•Ñ¨Ù 8 ÅHõ∆Å 50 "ÕÅ ~°HÍÅ p_»Å∞, H©@HÍÅ∞ L<åfl~Ú. W=hfl ѨO@Å<åtOz#"Õ. g\˜Ö’ H˘xfl ѨO@Å ™ê~åxfl Ñ‘Å∞™êÎ~Ú. =∞iH˘xfl, ѨO@Å#∞ KåÖÏ q^è•Å∞QÍ áê_»∞ KÕ™êÎ~Ú. Ѩiã¨~åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ |`«∞‰õΩ`«∂, P„Ѷ≤HÍ Z_®~°∞Å #∞Oz, Pi¯\˜H± =∞OK«∞ ѨÙO`«Å ^•HÍ,ZÖÏO\˜ "å`å=~°}OÖ’<≥·<å, D p_» ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ Hõ#Ѩ_»`å~Ú. ѨÙ~å`«# DlѨÙìÖ’ q∞_»`«Å ^ŒO_»∞ #∞Oz, QÆ`« â◊`åaÌÖ’ „ÃѶOz „^•Hõ∆ `À@Å#∞ <åâ◊#O KÕã≤# ÃѶ·Ö’Hõû~å ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞, Si+π „Ѩ[Å Hõ~°∞=Ù‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ, |OQÍà◊^Œ∞OѨÅ#∞ <åâ◊#O KÕã≤# H˘Å~å_À c\˜Öò, g\˜H˜ H˘xfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ =∂„`«"Õ∞. 'ÃѶ·~åH±û— J<Õ q∞_»`« =iѨO@Å#∞ Xez ux Hõ$OQÆnã¨∞ÎOk. ^•^•Ñ¨Ù =O^Œ~°HÍŠѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ^•HÍ =i ѨO@#∞ áê_»∞ KÕÜ«∞QÆÅ=Ù. H˘xfl ~°HÍŠѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ =i, *Á#fl, |OQÍà◊^Œ∞OѨ, |Ǩïâß "≥Ú`«ÎO =∂#"åo <Õ\˜ ^•HÍ u#fl "å\˜ HõO>Ë, Z‰õΩ¯= "≥Ú`«ÎOÖ’<Õ áê_»∞ KÕã¨∞O\Ï~Ú. "ÕÖÏk ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ =∞x+≤ "å\˜<≥^Œ∞~˘¯O@∞<åfl_»∞. HÍx "å\˜<≥ÖÏ <åâ◊#O KÕÜ«∂Ö’ `≥eÜ«∞Hõ `«O„`åxfl, =∞`åxfl P„â◊~ÚOKå_»∞. QÆiƒù}© ¢ã‘ÎÅ KÕ`« #$`åºefl KÕ~ÚOKå_»∞. âßO`«∞Å∞ [iÑ≤OKå_»∞. ^ŒH˜∆} ÉèÏ~°`« Ô~·`«∞Å∞ á⁄ÖÏÅ#∞ h\˜`À xOÑ≤ ÅHõ∆ÖÏk ѨÙ~°∞QÆ∞Å#∞ K«OѨ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. ÔH<åº "≥∞H˜ûHÀ ^Õâ◊ Ô~·`«∞Å∞, `«=∞ ѨO@Å =∞^茺֒ *Á#fl HõO‰õΩÅ#∞ <å\Ï~°∞. XHõ~°HõO ѨÙ~°∞QÆ∞Å#∞ K«O¿ÑO^Œ∞‰õΩ =∞~À~°HõO ѨÙ~°∞QÆ∞Å#∞ ÃÑOKå~°∞. K≥·<å Ô~·`«∞Å∞, =¸_»= â◊`å|ÌOÖ’, x=∞‡ `À@Ö’¡ H©@HÍÅ#∞ K«O¿ÑO^Œ∞‰õΩ p=∞Å ^ŒO_»∞#∞ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ã‘`åHÀHõzÅ∞HõÅ`À ÉèíÜ«∞ÃÑ\Ïì~°∞. ѨO^˘q∞‡^À â◊`å|ÌO z=~À¡, xHÀ\˜<£, ÃÑ·s„`«O ѨÙ=Ùfi#∂, `«~°"å`« PÔ~ûxH±, "≥∞ÿÅ`«∞`«Î „^•=}ÏÅ#∂ "å_®~°∞. "å\˜<Õ H©@Hõ <åt#∞Å∞QÍ#∂(W<£ÃãH˜Ãì ã·_û£ ) p_» <åt#∞Å∞(ÃÑã≤Ãì ã·_û£ ) QÍ#∂ Ñ≤Å=™êQÍ~°∞. 1868Ö’ PÔ~ûxH± =¸ÅHõ"≥∞ÿ# 'áêiãπ „w<£—, ѨuΠѨO@#∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ "å_®~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ ã¨Ç¨Ï[ qëêÅ#∞ "åºáê~° ™ê÷~ÚÖ’ =Ú=∞‡~°OQÍ `«Ü«∂~°∞KÕâß~°∞. 1910 <å\˜ˆH J"≥∞iHÍÖ’ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞ŠѨi„â◊=∞ W~°"≥· q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°¡‰õΩ KÕ~°∞‰õΩOk. "≥Ú^Œ\˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^Œú HÍÖÏxH˜ ~°™êÜ«∞xHõ x~À^èŒHÍÅ 17

(Ü«Ú^•ú=ã¨~åʼnõΩ, ™êQÆ∞|_çÖ’#∂) Ѩi„â◊=∞ ÉèÏs ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Ü«¸~ÀÑ≤Ü∞« <£, J"≥∞iHõ<£ HõOÃÑhÅ∞ ÃÑ„\’eÜ«∞O L`«Ê`«∞ÅÎ y~åH© ÃÑOz, H˘`«Î ~°™êÜ«∞xHõ =¸ÅHÍŠѨiâ’^èŒ#Ö’ ÉèÏsQÍ ÃÑ@∞ì|_»∞Å#∞ ÃÑ\Ïì~Ú.

D Ѩiâ’^èŒ# Ô~O_»∞ „ѨѨOK« Ü«Ú^•úÅ HÍÅOÖ’, Z<Àfl ~°HÍÅ ~°™êÜ«∞xHõ H©@Hõ <åâ◊xÅÔH· [iy, ÃÇÏ~°‡<£ =ÚÅ¡~,ü _ôHÀ¡~À – _çÑx≤¶ Öò – ¢>ˇÿ HÀ¡i^ä<Õ £ Hõ#∞Q˘#_»OÖ’ Ѷe¨ OzOk. nxfl á⁄\˜ìQÍ _ç._ç.\˜. Jx =º=ǨÏiOKå~°∞. WO^Œ∞HÀã¨O =ÚÅ¡~ü‰õΩ <À|Öò |Ǩï=∞u =zÛOk. Ü«Ú^Œú Éèí∂=ÚÖ’¡ ^À+¨µÅ#∞ <åâ◊#O KÕã≤ "ÕÖÏk Ãã·x‰õΩÅ#∞ =∞ÖËiÜ«∂ #∞Oz HÍáê_çOk. Ü«Ú^ŒúO `«~°∞"å`« nxfl =º=™êÜ«∞OÖ’ "å_»™êQÍ~°∞. WO^Œ∞=Å¡ L`«Ê`«∞ÎÅ∂, kQÆ∞|_»∞Å∂ ÃÑiy# =∂@ x["Õ∞. HÍh D =∞O^Œ∞Å∞ Éèí∂q∞x, Ѩâ◊√ ѨH∆ͺ^Œ∞Å#∂, KÕѨÅ#∂, z=~°‰õΩ =∞#∞+¨µÅ â◊s~åÅ#∂ HõÅ∞+≤`«O KÕã≤Ok. P `«~°∞"å`« ^•xfl KåÖÏ áêâßÛ`«º ^ÕâßÖ’¡ x¿+kèOKå~°∞. P `«~°∞"å`««, "å`å=~°}ÏxH˜, =∞#∞+¨µÅ‰õÄ Ç¨x K≥Ü«∞ºx ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å#∞ ~°∂á⁄OkOK«_»O HÀã¨O ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú.

* * * *

18

3. XiÜ«∂ |ã‘Î ™êfi`«O„`«ºO ~åQÍ<Õ Éè’áêÅ∞#∞ =∞^茺„Ѩ^Õâò ~åR~å[^è•xQÍ KÕâß~°∞. "≥·âßźOÖ’ ^•^•Ñ¨Ù „áêOã¨∞`À ã¨=∂#O. ^ŒO_»HÍ~°}ºOÖ’ KåÖÏ =~°‰õΩ D ~å¢+¨ìOÖ’<Õ LOk. N~å=Ú_»∂, áêO_»=ÙÅ∂ WHõ¯_» uiQÍ~°∞. ~°∞_®º~°∞¤ H˜Ñ≤¡OQ∑ `«# [OyÖò |∞‰õΩ¯#∞ WHõ¯_» uiˆQ ~å™ê_»∞. Ô~·Å∞ =∂~åæxH˜ ^ŒQÆæ~À¡ 'aèOÉËǨ¯— QÆ∞ǨÏÖ’¡ ѨÓ~°fi Kåi„`«Hõ Ü«ÚQÍÅ <å\˜ Pk=∞ "åã¨∞Å =~°‚z„`åÅ∞<åfl~Ú. ѨO^˘q∞‡^À â◊`å|ÌOÖ’<Õ Éè’áêÅ∞‰õΩ Ô~·Å∞ =∂~°æO =zÛOk. 18 #=O|~°∞ 1884# Éè’áêÖò Ô~·ÖËfi¿ãì+¨#∞ „áê~°OÉè’`«û=O [iyOk. "ÕÖÏk =∞Ok ™ê÷x‰õΩÅ∞, ã¨~°∞‰õΩÅ ~°"å}Ï ÖËHõ Hõ~°∞=Ù`À K«zÛáÈÜ«∂~°∞. ÃÇÏ„h_Õb J<Õ „a\˜+¨µ áêʼnõΩx =¸ÅOQÍ Wk U~°Ê_çO^Œx K«i„`« ~åÜ«∞HõáÈ=K«∞Û. Éè’áêÅ∞#∞ áêeOz# ÉËQÆO ëê[Ǩ<£ JѨÊ\˜ ã¨∞ÖÏÎ<£ JO^ŒOQÍ JÅOHõiOz# U_»∞ Ô~·Å∞ É’wÅ ~åHõ`À P<å\˜ „áê~°OÉè’`«û=O Hõ#∞flŠѨO_»∞=QÍ KÕâß~°∞. =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ ã¨O|~åÅ∞ [iQÍ~Ú. ÉËQÆO ëê[Ǩ<£ ~å}˜ qHÀìiÜ«∂‰õΩ `«# Hõ$`«[˝`«Å#∞ `≥eÑ≤Ok. Éè’áêÖò ~å*ϺxˆH HÍHõ, "≥Ú`«ÎO =∞^茺 ÉèÏ~°`åxˆH ~å[H©Ü«∞ ˜ D ~Ô Å· ∞ =∂~°Oæ "åºáê~åaè=$kèHú ˜ `À_»Ê_»∞`«∞O^Œx HõÅÅ∞ QÆ<õ åfl~∞° . ÉÏ}Ïã¨OKå HÍÖÏÛ~°∞. #QÆ~åxH˜ ÃÑo¡ Hõà◊ =zÛOk. D ã¨OQÆ`«∞Åhfl „Ѩ"åã¨∞Öˇ·# <å_®~°¡‰õΩ `≥eÜ«∞=Ù. ^ŒO_»HÍ~°}ºÑ¨Ù ™ÈÜ«∞QÍÅ∞ Hõ#∞qO^Œ∞ KÕã¨∞ÎO>Ë, UÉèˇ· `˘q∞‡k QÆO@Å áê@∞ „Ѩܫ∂}OKÕã≤, Éè’áêÖò Ô~·Å∞¿ãì+¨<À¡ HÍÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. ¿ãì+¨#O`å [#O`À ǨÏ_®q_çQÍ QÆO^Œ~°QÀà◊OQÍ LOk. J@∂ W@∂ uiˆQ ‰õÄbÅ∞, JHõ¯_»Hõ¯_» zO^Œ~°=O^Œ~°QÍ Ñ¨~°∞K«∞‰õΩ#fl ã¨∂@∞ˆHã¨∞Å∂, ~°"å}Ï áêÔ~ûà◊¥¡† <åiO[Å∂, K≥ѨCÅ∂, á¶êhû ™ê=∂#¡"Õ∞‡ `ÀѨÙ_»∞ |à◊¥¡, âßÅ∞"åÅ∂, p~°Å∂, ^èÀfÅ∂, "å~åÎѨ„uHõÅ∂, u#∞|O_®~åÅ∂, áêhÜ«∂Å∂, W=hfl XHõ¯KÀ@ XHõ ¯ ™êi Wk=~° Ô H #fl_» ∂ K« ∂ _» x , P J=∂Ü« ∞ Hõ Pk"åã‘ ‰õ Ω @∞OÉÏxHõ O `å JÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ HõxÑ≤OzOk. á¶ê¡\òá¶ê~°O xO_® Éèí∂q∞ÖËx x~°∞¿Ñ^ŒÖ QÆ∞OѨÙÖË. "åà◊¡‰õÄ W^Õ Ñ¨iã≤÷u. ѨO[~°OÖ’ L#fl zÅHõ XHõ¯>Ë ‰õΩ^Œ∞~°∞QÍ H˜K«H˜K«ÖÏ_»∞`ÀOk. ''<å<åfl! WѨC_ÕO KÕÜ«∂e?—— Ѩk‡x HõOQÍ~°∞. ''~å„u ZHõ¯_» x„^ŒáÈ`åO?—— QÀáêÖò J#∞=∂#O. 19

[#O =∞^茺֒ `«#∞ `«Ñ≤ÊáÈ`Õ Hõ#Ѩ_ÕÖÏ zÅHõ#∞ (ѨO[~åxfl) <≥uÎ# ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. ''áÈb™êÜ«∞##∞ J_»∞QÆ∞^•O. ——=∞iO`« HõOQÍ~°∞ Ѩ_»∞`«∞#fl =Úã¨e „ѨnÑπ ã¨ÅǨ. ~°`«fl<å_®~°∞ ¿ãì+¨#∞ ɡ·@#∞#fl „\ÏѶ≤H± HÍx¿ãì|∞Öò ^ŒQÆæiÔHo¡, ''"Õ∞O Xi™êû #∞Oz =KåÛO. =∂ XiÜ«∂ "åà‹¡Hõ¯_»∞O\Ï~À g∞‰õΩ `≥Å∞™ê?—— Jx J_çQÍ_»∞. "åàı¡O =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~À PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞ÖËË^Œ∞. Ô~·Å∞ xOz ky#"åà◊¡O^Œ~°∂ `«Ö’ ÉèÏëê =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl~°∞ =∞i. Ѩk‡x ~À_»∞¤Hõ=`«Å ã¨"≥∂™êÅ"Õ∞‡ Jaƒx K«∂ã≤Ok. J=Ù#∞! J`«#∞ XiÜ«∂ "å_Õ.

P"≥∞ JOK«<å `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. ''WHõ¯_Õ ^ŒQÆæ~À¡ XiÜ«∂ |ã‘Î LOk. JHõ¯_»O`å =∞#"åàı¡.—— JO@∂ ¿ãì+¨<£ Z^Œ∞~°∞QÍ =∞ã‘^Œ∞#∞ K«∂Ñ≤ã¨∂Î, ''P =∞ã‘^Œ∞ ^•\˜ u#flQÍ "≥à◊¡O_ç. Ô~·Å∞ Ѩ\ÏìÅ∞ ~åQÍ<Õ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù‰õΩ u~°QÆO_ç. QÆ∞_çÃãÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. J^Õ XiÜ«∂ |ã‘Î.—— ~°`«fl<å_®~°∞ XiÜ«∂ Ѩ^èŒúuÖ’ =Oy J`«x HÍà◊¡‰õΩ ^ŒO_»O ÃÑ\Ïì_»∞. ''J=∞‡Ü«∂º! |uHÍO!—— JOk Ѩk‡x zÅHõ`À. zÅHõ ‰õÄ_® ''J=∞‡Ü«∞º! |uHÍO!—— JOk.

* * * * XiÜ«∂ |ã‘Î ^ŒQÆæ~°Ñ¨_»∞`«∂O_»QÍ<Õ, ^•^•Ñ¨Ù UÉèˇ· Uà◊¡"å_»∞, ^Œ$_è»OQÍ L#fl =∞x+≤, QÆ∞|∞~°∞ A@∂ì, g∞™êÅ`À, KÕuÖ’ KÕáê\˜Hõ„~°`À Z^Œ∞~˘KåÛ_»∞. PHÍ~°O QÆOcè~°OQÍ L<åfl =∂@ "≥∞`«ÎQÍ<Õ LOk. ''~°O_ç! ~°O_ç! g∞‰õΩ WÅ∞¡ HÍ"åe Hõ^•!——J<åfl_»∞. ''U^À `«Å^•K«∞HÀ=_®x¯ KÀ@∞ ^˘~°∞‰õΩ`Õ J^Õ Ñ¨k"ÕÅ∞!—— JO@∂ ~°`«fl<å_®~°∞ W|ƒOkQÍ Q˘}˜QÍ_»∞. ''<å¿Ñ~° ∞ |„ÖÏO =Ú‰õ Ω #Ì O . HÍb "≥ ∞ ÿ ^ •#OÖ’ Ѩ ~ ° ã ¨ Ê ~° ã¨ Ç ¨  Ü« ∞ Hõ Hõ q ∞\© #_»∞ѨÙ`«∞<åfl#∞.—— Ô~·Å∞ Ѩ\ÏìŠѨHõ¯<Õ L#fl qâßÅ „Ѩ^Õâ◊OÖ’x QÆ∞_çÃãÅ "≥·Ñ¨Ù K«∂ÃÑ_»∞`«∂, ''g∞~°∞ QÆ∞_çÃã Hõ@∞ì‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ KÀ@∞ K«∂ÃÑ_»`å#∞.—— J<åfl_»∞. =Ú‰õΩ#ÌO Pk"åã‘ HÍ_»∞. HÍx XiÜ«∂ =∂\Ï¡_»`å_»∞. =ÚÃÑÂÊ Uà◊¡ „H˜`«O D ã¨∞qâßÅ"≥∞ÿ# |O[~°∞Ö’ x=ã≤Oz# "≥Ú^Œ\˜"å_»∞. ѨÓ~°fiO JHõ¯_» Éè’áêÖò #"å|∞Å QÆ∞¢~åÅ ¿ã#, qHÀìiÜ«∂ÖÏ#û~°∞ Ãã·#ºO Hõ"å`«∞ KÕ¿ã"å~°∞. ÉèÏ~°º `«∞Åã‘ÉÏ~Ú, H˘_»∞‰õΩ

20

„Ѩ`åÑπ ™êÜ«∞O KÕÜ«∞QÍ "≥Ú^Œ\˜ QÆ∞_çÃã#∞ Hõ\Ïì_»∞. `«~°∞"å`« JHõ¯_» =¸_»∞ |ã‘ÎÅ∞ "≥eã≤, =O^ŒÖÏk =Å㨠Ѩ‰õ∆ΩʼnõΩ QÆ∂à◊√¡ U~°Ê_®¤~Ú. XiÜ«∂ |ã‘ÎHÍHõ KèÀÖÏ |ã‘Î, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘ÎÖË~°Ê_®¤~Ú. KèÀÖÏ JO>Ë â◊#QÆÅ∞. KèÀÖÏ |ã‘Î"åã¨∞Å∞ â◊#QÆ Ñ¨O@ "Õã¨∞H˘x Hõ~°∞=Ù"å`« Ѩ_»‰õΩO_® `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<Õ "å~°∞. QÆ`«OÖ’ [Ü«∞„ѨHÍâò <å~åÜ«∞}ü ¿Ñ~°∞`À "≥Åã≤#^Õ [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘Î. |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO JHõ¯_» ~åA. `«# KÕu Hõ„~°`À =¸_»∞ QÆ*ÏÅ K«^Œ~åxfl wã≤ ''Wk g∞^Õ! ã¨Ç¨ÏHÍ~° ã¨OѶ¨∞O g∞‰õΩ Ã+_»∞¤ "Õã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ™ê=∂#∂, y<≥flÅ∂, K≥O|∞Å∂, XHõ =∞OK«O Wã¨∞ÎOk.—— ~°`«fl<å_®~°∞ W`«x HÍà◊¡‰õÄ "≥ÚHͯ_»∞. '' WOHõ ^Õ=Ùx HÀѨO áÈ~Ú#>Ëì! =∞# ^Œâ◊ uiyOk!—— J#∞‰õΩ<åfl_»∞.

* * * * Ãш~_£ „Q“O_£Ö’x =¸_»∞ |ã‘ÎÖ’¡#∂, XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’<Õ c^Œ"åà◊√¡ Z‰õΩ¯=.<Õ#∂ L<åfl#O@∂ WHõ ¯ _» Hõ ∆ Ü « ∞ ~ÀQÍxH˜ ™êHõ ∆ º OQÍ ''Yàò Yàò — — =∞<Õ ^Œ Q Æ ∞ æ Å `À =∂~°∞"≥∂QÆ∞`«∂O@∞Ok. HõÔ~O@∞ ÖË^Œ∞. H˘àÏ~ÚÖÏ Ñ¨QÆ\˜ HõÅÖË. =Ú~°∞QÆ∞ h~°∞áÈ^Œ∞. z#fláê\˜ "≥·^Œº=¸ ÖË^∞Œ . ‰õÄ~°Å"å_»∂, ~Ô O_»∞ \©H˘@∂¡, <åÅ∞QÆ∞ |Hõ¯zH˜¯# P=ÙÅ∂, =∞Ô~<Àfl gkè ‰õΩHõ¯Å∂, JHõ¯_»Hõ¯_» Q˘„Ô~Å∂ Hõ#|_»`å~Ú. "å\˜ áêÅ∞ `«Ñ¨Ê "åà◊¡‰õΩ =∞~À |Å"≥∞ÿ# uO_ô ÖË^Œ∞. zOH˜ QÆ∞_»¤Å#∞ HõÑ≤Ê "å\˜x K«e ÉÏixѨ_»‰õΩO_® K«∂™êÎ~°∞.

WO`« ^Œi„^ŒOÖ’#∂ XiÜ«∂ |ã‘Î `«# „Ѩ`ÕºHõ`«Å#∞ xÅɡ@∞ì‰õΩOk. WHõ¯_» QÆ∞_çÃãÅhfl =∞\˜ì`À#∂, "≥^Œ∞à◊¡`À#∂ Hõ\˜ì#"Õ. Xi™êû Ñ¨Öˇ¡Ñ¨@∞ìÖψQ, `«=∞ Wà◊¡#∞ JO^ŒOQÍ ¿Ñ_»`À JeH˜ =ÚQÆ∞æÅ∞ ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞. [QÆ<åfl^èŒ∞xH˜ W@∞HõÅ`À QÆ∞_çx Hõ\Ïì~°∞. ѨÓ[HÀã¨O Z^Œ∞~°∞QÍ `«∞Åã≤ "≥ÚHõ¯. Kå=ÙÅ∂, ѨÙ@∞ìHõÅ∂, ÃÑo¡à◊¥¡, ¿Ñ~°O\ÏÅ∂, ѨO_»∞QÆÅ∂, ѨÉσÅ∂ ~°O*Ï#∂, „H˜ã¨ì=∞ãπ ‰õÄ_® JO^Œ~°∂ Hõe¿ã KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.. `«=∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∂, =∞Oz`«<åhfl, Ñ¨Öˇ¡@∂i HõÅ∞ѨÙQÀÅ∞`«<åhfl, „¿Ñ=∂aè=∂<åÅ#∂, Kå\˜K≥¿ÑÊ "å`å=~°}O Hõ#|_»∞`«∞Ok. QÆ`«OÖ’ =Å㨠=zÛ#"å~°∞ =∞s JO`« c^Œ"å~°∞ HÍ^Œ∞. z#fl, ã¨#flHÍ~°∞ Ô~·`«∞Å∞. "åà◊¡O^Œ~°∂ Hõ~°∞=Ù‰õΩ `åà◊ÖËHõ, ‰õÄb <åb KÕã¨∞‰õΩO^Œ∞‰õΩ #QÆ~åxH˜ =Åã¨=KåÛ~°∞. #QÆ~° rq`«=Å¡ "åà◊¡ P~ÀQƺO áê_≥· â◊s~åÅ∞ ^≥|ƒu<åfl, "åà◊¡ =∞#ã¨∞Å∞ =∂¢`«O ã¨fiK«ÛùOQÍ<Õ L<åfl~Ú.

* * * * 21

4. HÍÔ~ƒ_£ qâ◊fi~°∂ѨO =ÚkÅáê Éèí∂=ÚÖ’¡ p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ʼnõΩ `«y# tHõ∆ HÀã¨O J<Õfi+¨} "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.

„ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å g∞^Œ Ü«Ú^ŒúO "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. #∂ºÜ«∂~ü¯ #QÆ~°t"å~°¡Ö’ Ü«∂OHõ~üû J<Õ „Ѩ^Õâ◊OÖ’, ǨÏ_»û<£#n f~°OÖ’, ÉÏ~Úãπ ^ä•OѨû<£ Wxã≤ì@∂º\òÖ’ WO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# Ѩiâ’^èŒ#Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. qeÜ«∞O ÉÏ~Úãπ ^ä•OѨû<£(1869–1930) =∂O@<å Ѩ~°fi`« „âı}∞Ö’¡ ~åy QÆ#∞Å ^•fi~å HÀ@∞¡ QÆ_çOKå_»∞. 1917 J"≥∞iHõ<£ Ô~_£ „HÍãπ ã¨Oã¨÷ PÜ«∞#∞fl HõÅflÖò Ǩϟ^•`À ~°ë꺉õΩ ѨOÑ≤Ok. JѨC_»∞ JHÀì|~°∞ qѨ¡=O [~°∞QÆ∞`ÀOk. JHõ¯_» K«∂ã≤# ã¨OH∆ÀÉèíO`À PÜ«∞# JO^ŒiH© uO_ç ^˘iH˜`Õ<Õ „ѨѨOK«âßOu ™ê^茺=∞x #=∂‡_»∞. Ãã·#∞û g∞^ŒQÆÅ Jáê~°"≥∞ÿ# #=∞‡HõO`À, ''=$Hõ∆ Ѩiâ’^èŒ<Õ =∂#"åo HõàϺ}ÏxH˜ H©ÅHõ——=∞x ÉèÏqOKå_»∞.

P #=∞‡HõO`À<Õ, 1924Ö’ ÉÏ~Úãπ ^ä•OѨû<£ =$Hõ∆ Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO¢^•xfl(Boyce Thompson Institute for Plant Research) <≥ÅH˘ÖÏÊ_»∞. ZHõ~åÅH˘kÌ ã¨÷ÅO, HÀ\˜ _®Å~°¡ =¸Å^èŒ#O, (P ~ÀAÖ’¡ Jk KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎO) WKåÛ_»∞. ~°™êÜ«∞#, r=âߢã¨Î Ѩiâ’^èŒ<åâßÅÅ∞, =$Hõ∆ ã¨O`«uH˜ QÍ¡ãπ ǨÏ∫ã¨∞Å∂, H©@HÍʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# QÍAQÆ^Œ∞Å#∂ J=∞~åÛ_»∞. J#u HÍÅOÖ’ HÍeá¶ÈiflÜ«∂Ö’ ÃÑ··#∞û(Pines)<åtOKÕ `≥QÆ∞à◊¡<åHõi¬OKÕ fÑ≤"åã¨#`À LO_Õ =∞O^Œ∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕâß~°∞. =ÚkÅáêÖ’ ~°`«fl<å_®~ü QÆ_ç¤(ѨO@#∞)x xsfi~°ºO KÕã≤# ѨÙ~°∞QÆ∞ QÆ∞O_»∞ã¨∂k `«Å JO`« LO@∞Ok. ^•x =Ú‰õΩ¯ #∞Oz =KÕÛ Ô~O_»∞ z#fl "åÇ≤ÏHõÅ`À P‰õΩÅ#∞ QÆ∞zÛ Ñ¨„`«Ç¨Ïi`åxfl `åˆQã¨∞ÎOk. WÖÏO\˜ ѨÙ~°∞ˆQ (Aphis Faltae) UÉèˇ·Ö’¡ "≥∞H˜ûHÀÖ’#∂, ÃãO„@Öò J"≥∞iHÍÖ’#∂, KåÖÏ ^ŒH˜∆} J"≥∞iHÍ ^ÕâßÖ’¡#∂, =∞ÖËã≤Ü«∂, [áê<£, ^ŒH˜∆} S~ÀáêÅÖ’#∂, |OQÍàÏ ^Œ∞OѨÅ∞, `«$}^è•<åºÅ∞, Ѩà◊¡ K≥@¡#∂, ‰õÄ~°QÍÜ«∞ "≥ÚHõ¯Å#∂, áê^Œ∞Å#∂, QÆ_ç¤h, JO`«~° ѨO@Å#∂ ã¨~°fi <åâ◊#O KÕã≤Ok. `«# „QÆO^èŒ∞Ö’¡Oz q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# „^Œ"åxfl „ã¨qOz "≥ÚHõ¯Ö’x Ѩ„`«Ç¨Ïi`åxfl u<åflHõ uÜ«∞º\˜ =Ú^ŒÌ#∞ qã¨i˚ã¨∞ÎOk. nO`À p=∞Å∞ *Ë~°`å~Ú. P p=∞Å∞ "≥ÚHõ¯Å g∞^Œ XHõ ~°Hõ"≥∞ÿ# =∞K«ÛÅ#∞ Hõey™êÎ~Ú. nx`À ѨO@ ã¨~°fi<åâ◊#"≥∞ÿáÈ`«∞Ok. D q^èŒOQÍ =∂#"åo =º=™êÜ«∞ Ѷ¨ÖÏÖ’¡ KåÖÏÉèÏQÆO ѨÙ~°∞QÆ∞Å ÉÏi# Ѩ_çáÈ™êyOk. WO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# q+¨ Ѩ^•~å÷Å ~°∂ѨHÅõ Ê# HÀã¨O ~°™êÜ«∞xHõ âߢ™êÎxfl â◊~} ° ∞*ÁKåÛ~°∞. KåÖÏ HõOÃÑhÅ∞ WÖÏO\˜ ÖÏÉè™í ê\˜ 22

ѨxÖ’ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑ@ì™êQÍ~Ú. "å\˜Ö’ =∞# Hõ^ä•<å~ÚHõ J"≥∞iHõ<£ HõOÃÑh ''Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£—— XHõ\˜.

W~°=Ü«∞º= â◊`åaÌ "≥Ú^Œ\’¡ P~°OaèOz# <åÅ∞QÆ∞ HõOÃÑhÅ qb#O`À "≥Ú^Œ\˜`« „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO`À D HõOÃÑh qHõã≤OzOk. PkÖ’ D <åÅ∞QÆ∞ HõOÃÑhÅ∞, Éˡ@sÅ∞, P~ü¯ ÖÏOѨÙÅ∞, HÍ~°¡ ÃÇÏ_£ Öˇ·ˇ@¡#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ãq.

D HõOÃÑh `«Ü«∂~°∞KÕã≤# Ç‘ÏeÜ«∞O ɡÅ∂#¡ ™êÜ«∞O`À „á¶êOã¨∞ PHÍâ◊O #∞Oz [~°‡<£ â◊`«Ñ¶≤∞fl ^ŒàÏÅ *Ï_»Å#∞ HõxÃÑ>Ëì"å~°∞. ÔH·[~ü Ãã·<åºÅ ^è•\˜H˜ q∞„`« ~å*ϺŠ\ÏO‰õΩÅ∞ `«@∞ì‰õΩ<åflÜ«∞O>Ë D HõOÃÑh HõxÃÑ\˜ì# S~°<£. l~À¯xÜ«∞O ѨÓã≤# ֒ǨÏHõ=KåÅ =ÖË.¡ ™⁄"≥∞‡, ëêO¿Ñ<£ HõO^ŒHÍÖ’¡x "ÕÖÏk Ãã·x‰õΩÅ∞ ^èiŒ Oz# QÍ¡ãπ =∂ã¨∞¯Ö’¡, HÍÔ~ƒù_£ `«Ü«∂s L`ÕÎl`« Hõ~°ƒ# Hõ}*ÏÖÏÖË "åà◊¡ TÑ≤iu`«∞ÎÅ#∞ HÍáê_®~Ú. =∞~À áêuˆHà◊¡ `«~°"å`« Ô~O_À „ѨѨOK« ã¨O„QÍ=∞OÖ’ =∞<å›@ì<£ „áê*ˇ‰õΩì âߢã¨ÎA˝Å`À Hõeã≤ HÍÔ~ƒùÂ_£ HõOÃÑh "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ J}∞ÉÏO|∞#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤Ok. =∞~À`«~°O ™êˆQã¨iH˜ Z<Àflz#fl Ѩi„â◊=∞Å#∞ ri‚OK«∞H˘x |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhQÍ ~°∂á⁄OkOk. 20= â◊`å|ÌѨ٠L`«Î~å~å÷xH˜ D HõOÃÑhH˜ #ÅÉèˇ· ^ÕâßÖ’¡ #∂@ =ÚÃÑÂÊ ã¨aû_»sÅ∞, S^Œ∞ =O^ŒÅ ÃÑ· zÅ∞‰õΩ L`åÊ^ŒHõ ˆHO„^•Å∂, ÅH∆Í W~°"≥· "ÕÅ =∞Ok ã≤|ƒOn U~°Ê_®¤~°∞. 1976<å\˜H˜ ^•x @~Àfl=~°∞ P~°∞#fl~° aeÜ«∞#¡ _®Å~°¡‰õΩ KÕ~°∞‰õΩOk. J<ÕHõ ~°HÍÅ L`«Ê`«∞ÎÅ∞ "≥Å∞=_®¤~Ú. <≥·„\’[<£, PH˜û[<£, HÍ~åƒxH± Qͺãπ, "≥∞ÿnä<£, Zkèb<£, „Ѩ¿Ñ<£ =O\˜ áêi„âßq∞Hõ "åÜ«Ú=ÙÅ∞, (Wq ÃÑ„\’ ÔHq∞HõÖò Ѩi„â◊=∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆHõ~°O) Z~°∞=ÙÅ `«Ü«∂sH˜ HÍ=Åã≤# J"≥∂‡xÜ«∂, Ü«¸iÜ«∂Å#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ãk. HÀÉÏÖòì, „HÀO, @OQ∑ã¨ì<£ =O\˜ Ö’Ç¨Ï q∞„â◊=∂Å`À q=∂<åÅ @Ô~ƒù#¡‰õΩ HÍ=Åã≤# ^èŒ$_»`«~°"≥∞ÿ# Ö’Ç¨Ï Ñ¨iHõ~åÅ#∂, ÉÏ\˜Öòû#∂ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ãk. D HõOÃÑh QÆ∞~°∞Î ÅHõ∆ÖÏk =ã¨∞Î=ÙÅ g∞^Œ Hõ#|_Õk. ã¨=Ú„^•ÅÖ’ "Õã≤# ˆH|∞Öòû#∞ D HõOÃÑh `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# ~°|ƒ~°∞`À<Õ Hõ¿ÑÊ"å~°∞. „Ѩu Ô~O_À HÍ~°∞Ö’x Ü«∂O\© „Ѷ‘[~°∂, 60 âß`«O ÉË@sÅ∞, H͙ȇ\˜H± ã¨~°˚sÖ’¡ "å_Õ ã≤eHÍ<£ WOáê¡@∂û, „Ѩf S^Œ= >ˇÿ~°∞ ~°|ƒ~°∂, P~°™ÈÖò, =∞iÜ«Ú ^À=∞Å ¢¿ãÊÅ∂, ã≤O^äŒ\˜H± =„*ÏÅ∂, D HõOÃÑh"ÕÕ. "åÖò ¢ã‘ì\òÖ’ nx ¿+~°¡#∞ ¿ãѶπ W<≥fiã¨∞ì"≥∞O@∞QÍ ÉèÏqOKÕ"å~°∞. =∞<å›@ì<£ #_çÉÁ_»∞¤#∞#fl UÉèˇ· Ô~O_»`«ã¨∞÷Å QÍ¡ãπ JÅ∂ºq∞xÜ«∞O Ãã·¯¢¿ã¯Ñ¨~°∞ (270, áê~ü¯ Z"≥#∂º) ˆHO„^ŒOQÍ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ ÅHõ∆ÖÏk ѨÙ~°∞+¨µÅ, ¢ã‘ÎÅ, ÉÏÅÉÏeHõÅ JÅ"å@¡#∞ x~°‚~ÚOz "åà◊¡ HÀiHõÅ#∞ xÜ«∞O„uOK«QÆeˆQk. WO` 23

q„ã¨∞Î`«"≥∞ÿ# „Ѩ*Ï"≥∂^•xfl ™êkèOz# HõOÃÑh =∞~˘Hõ\˜ÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ HÍÔ~ƒ_£‰õΩ Uk =∞OKÀ J^Õ J"≥∞iH͉õΩ – J^Õ „ѨѨOKåxH˜ =∞Ozk J<ÕO`«=~°‰õÄ qã¨ÎiOzOk.1 ÃÑã≤ìÃã·_£ L`åÊ^Œ#Ö’H˜ kQÆ_»O ‰õÄ_® ^•x Pâ◊Ü«∂ÅHõ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ#^Õ. =∂#=ÙÅ <À\˜ ^ŒQÆæ~° PǨ~åxfl H˘Å¡Q˘>Ëì H©@HÍŠѨxѨ@ì_»"Õ∞. ^•O`À HõOÃÑh JO`«~å˚fÜ«∞ „Ѩu+¨ì Ô~O_çO`«Öˇ·Ok.

* * * * ------------------------------------------------------------------1. If America catches cold, the world sneezes WÖÏO\˜^!Õ <å\˜ HÍO¢ÔQã¨∞ J^Œº‰õ∆Ω_»∞, D.K. ÉÏ~°∞"å ~°∂á⁄OkOz# India is Indira Indira is India WÖÏO\˜^!Õ

* * * *

24

5. =ÚQÆ∞æ~°∞ Ü≥∂^èŒ∞Å∞ Ǩs

¿ÇÏ<£û, 34, ÃÇÏ~°ƒ~üì =¸~üѶ‘Å∞¤ 36, K«∂_®¤xH˜ _Õqãπ HõÑπ P@QÍà◊¡ÖÏ L<åfl HÍx ÖË|ˆ~@s Ѩiâ’^茉õΩÅ∞. "åo¡^ŒÌ~°∂ H©@Hõâߢã¨ÎOÖ’(Entomology) _®Hõìˆ~@∞¡ á⁄Ok#"åˆ~. 1954 EÖˇ· Ö’ Ü«∂OHõ~°∞ûÖ’x a ÉÏ~Úãπ ^ä•O=∞û<£ Wxû\˜@∂º\ò (B.Boyce Thompson Institute) Ö’x ÃÑ^ŒÌ qÉèÏQÍxfl go¡^ŒÌi HÀã¨O Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ J^≥̉õΩ fã¨∞‰õΩOk. ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£ Ö’x HõOÃÑh Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^ŒOÖ’x *’ã¨Ñ¶π ÖÏO„ɡH±(38) J<Õ xѨÙ}∞x gà◊¡‰õΩ `À_»∞QÍ xÜ«∞q∞OzOk. Z<Àfl ~°HÍŠѨ Ù ~° ∞ QÆ ∞ ÅÃÑ· < å, H© @ HÍÅÃÑ· < å, =∂#=Ùʼnõ Ä Ñ¨ i 㨠~ åʼnõ Ä =ÚѨ C ÖË ‰ õ Ω O_®, ǨÏiOKÕѨÙ~°∞QÆ∞Å=∞O^Œ∞Å#∞ Hõ#∞Q˘#_»"Õ∞ "åà◊¡ Ѩx.

HõOÃÑh ˆHO„^Œ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’x UÉèˇ· Ô~O_À JO`«ã¨∞÷Ö’ D L^ÕÌâßÅ#∞ "Õ∞à◊qOK«QÍ "Õã¨qÖ’, „ѨѨOK«Ñ¨Ù ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å "åºáê~åxH˜ QÆ∞`«Î^•~°∞QÍ ã≤÷~°Ñ¨_çOk. `«=∞ Ѩiâ’^è#Œ ŠѶe¨ `åxH˜ ÃÑ\˜#ì ZÔHûÊi"≥∞O@Öò W<£ÃãH˜Ãì ã·_,£ 'Ãã=<£ Ãã=<£—(77) J#u HÍÅOÖË<Õ 'Ããq<£—(Sevin) QÍ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩOk. =¸_Õà◊¡ x~°O`«~° Hõ$+≤`À PÖÏÊù <åá¶êÎÖò#∞ HÍ~åƒxH± Pã≤_£, q∞^ä≥·Öò _≥i"Õ\˜"£`À J#∞ã¨O^è•xOK«QÍ h\˜Ö’ HõiˆQ `≥Å¡x ã¨Êù\˜HÍÅ∞ ~°∂á⁄O^•~Ú.=O^ŒÖÏk „ѨÜ≥∂QÍÅ∞ KÕâß~°∞. `≥eã≤# H©@Hõ ~°HÍÅÃÑ·<ÕHÍHõ, "≥ÚQÆ, P_» ZÅ∞HõÅ g∞^Œ, ‰õΩO^Õà◊¡ g∞^Œ, áê=Ù~åÅ g∞^Œ, KÕѨÅ∞, `Õ<≥\©QÆÅ∞, ~˘Ü«∞ºÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# KåÖÏ r=*Ï`«∞ÅÃÑ· „ѨÜ≥∂QÍÅ∞ KÕâß~°∞.

EÖˇ· 1957Ö’ q[Ü«∂xfl ™êkèOKå~°∞. _ç._ç.\˜x "å_»‰õΩ<åfl, =º=™êÜ«∂xfl p_»Å ÉÏi #∞O_ç HÍáê_Õ 'Ããq<£— =º=™êÜ«∞^•~°∞ʼnõΩ PÜ«Ú^èŒ"≥∞ÿOk.

* * * *

P=~°}Ö’ QÀ_»ÅÃÑ·<å, ÃÑ·HõѨC g∞^• K«e¡`Õ, ^À=∞Å∞,ÉÁ^≥ÌOHõÅ∞(lÅ¡ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞) #Å∞¡Å∞ =O\˜ Wà◊¡Ö’x ѨÙ~°∞QÆ∂ Ѩ٢\Ï ‰õÄ_® K«xáÈ`åÜ«∞<åfl~°∞. ‰õΩHõ¯Å‰õΩ, Ñ≤Å∞¡Å‰õΩ, Ѩâ◊√=ÙʼnõÄnxfl ѨÓã≤ "å\˜H˜ Ѩ>Ëì ¿ÑÅ∞, "≥Ú^ŒÖˇ·# K«~°‡ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞QÆ∞Å ÉÏi #∞O_ç "å\˜H˜ ZÖÏ\˜ Ǩx ÖˉõΩO_® HÍáê_»QÆÅ=∞<åfl~°∞. WÖÏ JxflѨÙ~°∞QÆ∞ÅÃÑ·<å ѨxKÕ¿ã =∞O^Œ∞#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ HõOÃÑh "åºáê~° Ѩikèx PHÍâ◊O ^•HÍ "åºÑ≤OѨ*ËÜ«∂Åx `«ÅKå~°∞.

Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò(29) JÔ~˚O\©<å "å_»∞. =º=™êÜ«∞ =$Hõ∆ âߢã¨Î(Agricultural Botany) ¢QÍ_»∞ºÜÕ∞\ò. |∞Ü≥∞<Àãπ U~üûÖ’ÉÏQÍ _»|∞ƒ#fl ‰õΩ@∞O|OÖ’ ѨÙ\Ïì_»∞. ^Ò`«º âßY „Ѩ"Õâ◊ ѨsHõ∆ `«Ñ¨ÊQÍ P„QÀ#g∞ K«k"å_»∞. JO^Œ"≥∞ÿ# J"≥∞iHõ<£ J=∂‡~Úx ÃÑàÏ¡_®_»∞. P"≥∞‰õΩ J"≥∞iHõ<£ ZO|ã‘Ö’ L^ÀºQÆO. WOˆHO! JÉσ~ÚH˜ HõÅŠѨO@, JO‰õΩÖò âߺ"£∞ ^Õâ◊OÖ’ L^ÀºyOK«gÅ∞#fl ''ѨK«ÛHÍ~°∞¤—— ÃÑo¡HÍ#∞HõQÍ =zÛOk. KåÖÏ L^ÀºQÍÅ∞ HÍà◊¡ ^Œyæ~°H˘KåÛ~Ú. "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\˜k ''Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒù_£—— L^ÀºQÆO. JO^Œ∞Ö’<Õ *Ë~å_»∞. <≥ʼnõΩ $ 485 r`«O. KåÖÏ HõOÃÑh ˆHO„^•Ö’¡ ¢>ˇÿxOQÆ∞`À HÍHõÅ∞ fi# ''HÍÔ~ƒù_»∞ =∞x+≤——. Ѩiâ’^茉õΩÅ `«~åfi`« „ѨQÍ_è»OQÍ 'Ããq<£— Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl #q∞‡# =ÚY∞º_»∞. "≥∞H˜ûHÀ, H˘ÅOaÜ«∂, ÃÑ~°∂, JÔ~˚O\©<å, zb, „ɡlÖò ^ÕâßÖ’¡ J#u HÍÅOÖ’ D J"≥∞iHõ<£ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞ QÆ∞iOz q#x Ô~·`«∞ ÖË_»∞, JO^Œ∞‰õΩ =Ú}À*ò "åºáê~° Kå`«∞~°º"Õ∞ HÍ~°}O, =Ú}À*ˇò `«# ÉÏ#~°∞¡, Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞, ¢Ñ¨^Œ~°≈#Å∞, `«k`«~° áÈ\©Å`À ã¨O`«Ö’¡, ѨO@Å áÈ\©Ö’¡, Ô~·`«∞ ã¨^Œã¨∞ûÖ’¡ uiQÍ_»∞. `˘O^Œ~°Ö’<Õ, ÉÁOQÆ~°OÖÏ uiˆQ =Ú}À*ò‰õΩ ÃãO„@Öò, ^ŒH˜∆} J"≥∞iHÍ ^ÕâßÅ∞ KåÖÏW~°∞ÔH·áÈÜ«∂~Ú. `«# J=∞‡HõѨ٠Kå`«∞~åºxH˜ H˘`«ÎѨÙO`«Å∞ J=ã¨~°=∞Ü«∂º~Ú.

* * * *

Jxfl~°HÍŠѨÙ~°∞QÆ∞ʼnõÄ q~°∞QÆ∞_»∞QÍ J=`«iOz# ѨÙ~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å#∞ PHÍâßxÔH`ÕÎ Hõ~°Ñ¨„`åÅ „Ѩ"åǨÏOÖ’ J"≥∞iHÍ#∞ =ÚOK≥`åÎ~°∞. ^•xfl x~°áêÜ«∞Hõ~°"≥∞ÿ#kQÍ q=iOKÕÖÏ ÃÇÏ~°ƒ~üì =¸~ü Ѷ‘Öò¤ H˘OK≥O =∞O^Œ∞#∞ <À\’¡ ÃÑ@∞ì‰õΩx uO@∞#fl@∞ìQÍ fã≤# z„`åÅ#∞ ѨOKå~°∞. ѨuÎ, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞, x=∞‡, J~°\˜, J<åã¨, Pe"£, HÀHÀ, HÍѶ‘, ã¨<£Ñ¶¨¡=~ü, |∞_»=∞, K≥~°∞‰õΩ, =i `«k`«~° ѨO@ʼnõΩ N~å=∞~°Hõ∆QÍ Jaè=i‚OKå~°∞. *Á#fl PÖÏÊù–QÆ_礖z‰õΩ¯à◊√¡, |~îå}©, ™ÈÜ«∂ÅÃÑ· ѨO@ HÍѨÙH˘KÕÛ ^•HÍ K«e¡<å, ZÖÏO\˜ Ǩh LO_»^Œ<åfl~°∞. ÃÑiy# H©@HÍÅÃÑ·<å, QÆ∞_»¡ÃÑ·<å, ÖÏ~åfiÅÃÑ·<å XˆHÖÏ Ñ¨xKÕã¨∞ÎO^Œ<åfl~°∞. ѨO@ÖËHÍHõ, WO\˜ 25

26

6. |_»∞QÆ∞ „Ѩ[Å |`«∞‰õΩ áÈ~°∞ Éè’áêÖò

¿ãì+¨<À¡H˜ "Õã¨∞Î#fl Ô~·ÖËfi Öˇ·#∞ ѨxÖ’Oz ™êÜ«∞O¢`«O WO\˜H˘zÛ# ~°`«fl<å_®~°∞`À ''õ ^Œ∞#fláÈ`«∞ HõO>Ë =∞x+≤ KÕ`« ѨxKÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O WHõ¯_» HÍ~°∞KÒHõ.—— J<åfl_»∞ |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO. `å\˜K≥@¡#∞ J=bÅQÍ ZH˜¯ HõÅ∞¡ fã≤# L‰õΩ¯ÖÏO\˜ Xà◊√¡ JÅã≤áÈ~ÚOk. ~À[O`å Hõ„~°ã‘¡Ñ¨~°∞¡, W#ѨHõg∞‡Å |à◊¡#∂ ÖÏQÍ_»∞. „QÍ=∞ã‘=∞Å∞ Hõ~°∞=Ù`À Z_®~°∞Å∞HÍQÍ, á⁄@ìKÕ`«Ñ¨@∞ìH˘x =zÛ# =Å㨠Ѩ‰õ∆ΩÅO^Œ~°∂ Ô~·Å∞ ^•i ѨxÖ’ ‰õΩ^Œ∞~°∞‰õΩ<åfl~°∞.

QÍ_ç^Œ KåH˜s`À h~°ã¨Ñ¨_çáÈÜ«∂_»∞. `«Åu~°QÆ_»O, Xà◊√¡ <≥ѨCÅ∞, Xà◊¡O`å K≥=∞@Å∞, Hõà√◊ ¡ ɡ~· ∞° ¡ Hõ=Ú‡`«∞<åfl~Ú. HõO_»~åÅ ã¨`∞« =Î ã¨#flye¡Ok. x\Ï~°∞QÍ xÅ|_»ÖHË õ áÈÜÕ∞"å_»∞. =∞#ã¨∞ qHõÅ=∞ÜÕ∞ºk. K≥_H¤» Åõ Å∞ =KÕÛq. ÃãÊ+¨eã¨∞Åì ∞ ¿Ñ~˘¯<Õ 'Mˇn· ÉèÏ=#— (Convict's Syndrome) U~°Ê_çOk. á⁄^Œ∞Ì<Õfl H˘#fl H˘kÌáê\˜ aÜ«∞ºO, KÕѨÅ∞ J`«x HÀã¨"Õ∞.

WO\ÏÜ«∞# Hõ^• =∞i! "å\˜x =O_ÕO^Œ∞‰õΩ á⁄~Úº H˜O^Œ‰õΩ ÖËHõáÈ=_»O ‰‰õÄ_® JѨC_»Ñ¨ÙC_»∞ [iˆQk. KåÖÏ ~ÀAÅ ^•HÍ ~°`«fl<å_®~°∞ =∂=¸Å∞ =∞x+≤ HÍÖË^Œ∞. P `«~°"å`Õ WO\˜e¡áên Ѩ>ˇì_»#flO u<åfl~°∞. Ñ¨Öˇ¡ã‘=∞Ö’x Ñ≤Å¡QÍÅ∞Å =∞^茺 ÃÑiy# Ѩk‡x, QÀáêÖò ʼnõΩ WHõ¯_»hfl qO`«QÍ LO_Õq. Ѩk‡x XHõ ~ÀA# H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ Ô~·Å∞ É’y "≥#HÍÅ Z‰õΩ¯`«∞O>Ë K«∂ã≤Ok. ''"åà◊√¡ ÉÁQÆ∞æÅHÀã¨O "≥_»∞`«∞<åfl~°∞.—— J<åfl_»∞ QÀáêÖò ™ê^•ã‘^•QÍ. ''^˘OQÆ "≥^èŒ=Å∞.—— JOk Ѩk‡x. P"≥∞ Hõà◊√¡ K≥=∞~åÛ~Ú. ''Hõà◊√¡ `«∞_»∞K«∞HÀ J=∂‡! #∞=Ùfi‰õÄ_® ÉÁQÆ∞æ 'Å_»∂¤Å∞— K≥Ü«∞ºHõáÈ`Õ g∞ J=∞‡ J#flO ÃÑ@ìQÆÅ^•?—— "≥#HÍÅ #∞Oz =zÛ# ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤ J<åfl_»∞.

J`«x ‰õΩ_çKÕu "Õà◊√¡ ÖË=Ù. ‰õΩ+¨µª ~Ày QÆOQÍ~åO. =Ü«∞ã¨∞ 38. ^Õâ◊OÖ’ UÉèˇ· ÅHõ∆Å=∞Ok~ÀQÆ∞Ö’¡ XHõ_»∞. ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ Q͈~l Ü«∞[=∂x `«xfl `«yÖËÜ«∞QÍ, Éè’áêÖò ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨∞Ѩ„u JO@∞~ÀQÍÅ "å~°∞¤Ö’ *Ë~å_»∞. ~ÀAÅ∞ ÉÏQÆ∞O_ç ~ÀQÆO #Ü«∞"≥∞ÿOk.

27

™êHõ∆ºOQÍ _®HõìizÛ# ã¨iìѶ≤ˆH@∂ LOk. ZHõ¯_çÔHàÏ¡Ö’ `≥eÜ«∞Hõ U_Õà◊¡áê@∞ JO@∞"åº^è∞Œ Å "å~°∞Ö¤ ’<Õ ~ÀQÆ∞ʼnõÄ, #~°∞ûʼnõÄ z<åfl z`«HÍ Ñ¨#∞Å∞ KÕãÃ≤ Ñ_»∞`«∞O_Õ"å_»∞.

Hõ @ ∞¡ H õ > Ë ì " å_» ∞ . Zx=∂ WKÕ Û "å_» ∞ . WO*ˇ H õ ∆ # ∞¡ ‰õ Ä _® KÕ ¿ ã"å_» ∞ . F<å_» ∞ ~À_» ∞ ¤ ¢Ñ¨=∂^ŒOÖ’^Œb=∂ J<Õ JO^Œ"≥∞ÿ# J=∂‡~ÚH˜ Ô~O_»∞ HÍà◊¥¡áÈÜ«∂~Ú.P"≥∞#∞ fã¨∞‰õΩ~å"åeû=zÛOk. `˘eK«∂Ѩ٠„¿Ñ=∞ zQÆ∞iOzOk, J^Õ "å~°∞¤Ö’ Ѩ^Õà◊¡ J<å^èŒ ÉÏÅ∞_»∞<åfl_»∞. ¿Ñ"£"≥∞O@∞ g∞^Œ Kå=Ù|`«∞‰õΩÖ’¡ LO>Ë Pã¨∞Ѩ„uH˜ fã¨∞H˘KåÛ~°∞. ¿Ñ~°∞ kbÑπ. P JÉσ~Ú JO>Ë "å~°∞¤Ö’ JO^ŒiH© W+¨ì"Õ∞.

F<å_»∞ QÆOQÍ~åO, ^Œb=∂, kbÑπ „`«Ü«∞O Pã¨∞Ѩ„ux =ke XiÜ«∂ |ã‘ÎH˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO KÕu Hõ„~°`À K«∂Ñ≤Oz# *ÏQÍÖ’ QÆ∞_çÃã "≥eã≤Ok. W~°∞QÆ∂ á⁄~°∞QÆ∂ "≥^Œ∞à◊¥¡, xÅ∞=Ù Hõ„~°Å∂, HÍ<åfiãπ, =O@ áê„`«Å∂, =∞OK«O, U"À QÆ∞_»¤áê`«Å∂ J=∞~åÛ~°∞. ^•e=∂ `«# „HõK≥ãπ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ÖËx "åà◊√¡. kbÑπ `≥eq`À<Õ "åà◊√¡ KåÖÏ~ÀAÅ∞ "≥à◊¡n™ê~°∞. Ñ≤Å¡ÅO^Œsfl KÕ~°nã≤ Ô~·à◊¡ #∞Oz ÉÁQÆ∞æ áȈQ¿ã"å_»∞. F<å_»∞ Ѩk‡xfl ‰õÄ_® ~°=∞‡<åfl_»∞. ''h‰õÄ JÅ"å\∫`«∞Ok K≥b¡. Ô~·ÖËfi áÈbã¨∞Å xѶ¨∂ LO@∞Ok.—— ''"åà◊√¡ =∞Oz"åàı¡<å?—— JOk Ѩk‡x. ''J=Ù#∞! x#∞fl Ѩ@∞ì‰õΩO>Ë ÅOK«q∞"åfie. ÖËHõáÈ`Õ "å<À¡ fã¨∞ÔHo¡....—— Jx KÕ`ÀÎ Ãã·QÆÅ∞ KÕ™ê_»∞. P Ñ¨Öˇ¡@∂i Ñ≤Å¡‰õΩ ^•#~°÷O `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. "åà◊√¡ ÉÁQÆ∞æÅ∞ `ÕQÍ<Õ Z^Œ∞iO\˜ =∞O„`«™êx „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú Ñ¨k‡xH˜ Q˘„Ô~Ñ≤Å¡ ÅkÌÅxzÛOk. ''ÉÁQÆ∞æÅ∂, Q˘éˇ] ¿Ñ_® ÉÏQÍ HõeÑ≤ z#fl z#fl LO_»Å∞ KÕã≤ ZO_»Ö’ ÃÑ@∞ì—— XHõ QÆO@ `«~°∞"å`« `«# ^˘OQÆ™⁄`«∞Î#∞ QÆ~°fiOQÍ J=∞‡‰õΩ K«∂Ñ≤OzOk. ''WqQÀ ÉÁQÆ∞æ Å_»∂¤Å∞. WOHõ h‰õΩ =O@ K≥Ü«∞º_»O ã¨∞Å∞=Ù Hõ^•!—— JOk.

* * * * Ñ¨Öˇ¡Ñ¨@∞ì xâ◊≈ÉÏÌxHõÅ"å@∞Ѩ_»¤ "åiH˜ `«=∞ QÆ∞_çÃãÅ ^Œyæ~QÍ "≥àı¡ Ô~·Å∞ â◊ÉÏÌÅ#∞ q#_»O ^Œ∞™êûǨÏã¨"Õ∞ =∞i. ~å¢f ѨQÆÅ∂ =zÛáÈÜÕ∞ Ô~·à◊¡ ‰õÄ`«Å∞, ^Œ_»^Œ_»ÖÏ_Õ W#ѨÊ\ÏìÅ "≥∂`«Å`À "åà◊¡ ^≥·#Ok# rq`åÅ∞ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. ''"å\˜ >ˇÿO>Ë|∞Öò <å‰õΩ HõO~îÀáê~î°"≥∞ÿ áÈ~ÚOk. Jq ÖË@∞QÍ =KåÛÜ≥∂ ÖË^À 28

K≥ѨÊQÆeˆQ^•xfl. J~°ú~å„u =KÕÛ =∞OQÆàÏ ZH±û„ÃÑã¨∞û =∂‰õΩ Éèí∂HõOѨ"Õ∞. =∂ QÆ∞_çÃãÅ∞ =}˜H˜áÈÜÕ∞q. â◊`åaÌ ZH±û„ÃÑãπ =∞^蕺ǨÏflO `«~°"å`«, á⁄^Œ∞̉õΩOˆH =ÚO^Œ∞ [=¸‡ "≥∞~ÚÖò =™êÎ~Ú. "å\˜ ‰õÄ`«Å`À =∞=∞‡efl ÉèíÜ«∞HõOÑ≤`«∞efl KÕÜ«∞_»O P ¢_≥·=~°¡‰õΩ `«=∂ëêQÍ JxÑ≤Oz LO_®e.—— Ѩ^Œ‡ J#∞Éèí∂`«∞Å∞. ^ŒQÆæ~°QÍ LO_»_»O =Å¡ z#fl z#fl ÖÏÉèÏÅ∂ LO_Õq. ¢_≥·=~°∞¡ Ñ≤šʼnõΩ _»|∞ƒezÛ áê<£ `≥=∞‡<Õ"å~°∞. JO^Œ∞Ö’ H˘O`« zÅ¡~° q∞yÖËk. ÉÏ\˜Å∂û, @∂`ü¿Ñã¨∞ì @∂º|∞Å∂, HÍm_»ÉσÅ∂, áê¡ã≤ìH± =¸`«Å∂, QÆ∞_»¤áê`«Å∂, zOH˜ |@ìÅ∂ ^˘~°∞‰õΩ`å~Ú. kbÑπ "å\˜x "å~åxHÀ™êi ~°_ô¤"åÖÏHõ"Õ∞‡"å_»∞. ~ÀA‰õΩ =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ~°∂áêÜ«∞Ö ã¨Oáê^Œ#. "Õ∞ÔQfl\ò ã≤QÆÔ~\ò ÃÑ>ˇì g∞k `å*ò=∞ǨÏÖò ÉÁ=∞‡#∞ zOz ¿ÑHõ=ÚHõ¯Å∞ KÕã≤ kbÑπ, QÀáêÖò á¶ê¡\òá¶ê~åÅ g∞^Œ J"Õ∞‡"å~°∞. ''XiÜ«∂ |ã‘Î Ô~·à◊¡#∞ =∞~°∞=ÖË#∞. =∂xHõ$+¨ì rq`åÖ’¡ "≥ey PiáÈÜÕ∞ ã¨O`À+¨Ñ¨Ù z~°∞k"≥fiÅ∞.—— JO@∞Ok Ѩk‡x. „Ѩf L^ŒÜ«∞=¸ +‘ÖÏ W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞ QÆ$Ç≤Ï}∞ÅO^Œ~°∂ ѨO*ÏÉò ZH±û„ÃÑãπ ~åHõHÀã¨O Ѩ\ÏìÅ ^ŒQÆæ~°∞O_Õ"å~°∞. Ô~·Å∞ ~åQÍ<Õ |ÔH@∂¡, K≥O|∞Å∂, HõàÏ~ÚÅ∂ Ѩ@∞ì‰õΩx ''^èŒ~°‡^•`«Å∞! HÍã≤x ho¡=fiO_ç ÉÏ|∂.—— JO@∂ "Õ_»∞‰õΩ<Õ"å~°∞.

P Ô~·Å∞ ¢_≥·=~°∞ x[OQÍ ^èŒ~°‡^•`≥·`Õ =∂„`«O H˘àÏ~Ú uÑ≤Ê QÍÅ#¡ H˘nÌ h\˜x "åà◊¡ aO^≥Ö’¡ xO¿Ñ"å_»∞.

K«eѨÙe H“yeÖ’ "Õ_çhà◊√¡ c^ŒÅ‰õΩ JO^Œ~åx K«O^Œ=∂=∞ Hõ^•!

* * * *

29

7. ѨK«ÛxÖ’Ü«∞Ö’zK«∞Û ''"å<åHÍÅOÖ’ QÆ∞_çÃã ‰õÄeáÈ`«∞Ok, Ô~O_»∞ =¸_»∞ QÆ∞O[Å∞ xÅɡ\Ïìe.—— J<åfl_»∞

kbÑπ Ѩk‡x`À. ''^Õ=Ù_ç =ÚO^Œ∞ JQÆ~˘`«∞ÎÅ∞ "≥eyOKÕO^Œ∞‰õį_® _»|∞ƒ ÖË^Œ∞. ÉÏ=∂‡, `å`å =¸„_ÀAÅ#∞Op Ѩã¨∞ÎÖË. L#fl XHõ¯ zÅHõ#∂ J=∞‡ÖË~°∞.—— JOk. kbÑπ P"≥∞‰õΩ S^Œ∞~°∂áêÜ«∞eKåÛ_»∞. '' =∞#O Ô~·Å∞ Ѩ\ÏìÅ=∞‡@ "≥o¡#ѨC_»∞ ^˘iˆH _»ÉσÅH© ã‘™êÅH© h‰õΩ Z_®fi#∞û. g∞ <å#fl#∞ Ô~O_»∞ "≥^Œ∞~°∞ÉÁOQÆ∞Å∞ H˘#=∞#∞.——

* * * * Éèí∂QÀàÏxH˜ =∞~À ѨHõ¯ J"≥∞iHÍÖ’, ѨK«Ûx Ѩ_»=∞\˜ =s˚xÜ«∂ Ö’Ü«∞Ö’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒù_£ WO[h~°∞¡ `«=∞ HõOÃÑhʼnõΩ J„QÆQÍq∞ HÍÉ’ÜÕ∞ HÍ~å‡QÍ~åxH˜ ã¨ÎOÉèÏÅ#∂, ^Œ∂ÖÏÅ#∂ J=∞~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞.

JHõ¯_» ^•^•Ñ¨Ù aeÜ«∞<£ @#∞flÅ Å=}xˆH∆áêÅ∞<åfl~Ú. HõOÃÑh hÅO `≥Å∞Ѩ٠QÆ∞~°∞Î`À, Hõ#=Ǩ Ö’Ü«∞, HõOÃÑh ™⁄O`« ~å[ºOQÍ qÅã≤Å∞¡`ÀOk. WHõ¯_»∞O_Õ Å=} xˆH∆áêÅ HÍ~°}OQÍ nxH˜ ''"Õ∞lH± "Õb—— J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk. ѨÓ~°fiÜ«ÚQÍÅ #∞Op =∞$QÍÅ∞ WHõ¯_»‰õΩ LѨC HÀã¨O `«~°e =KÕÛq. "å\˜ *Ï_»Ö’¡, "Õ@ HÀã¨O WO_çÜ«∞#∞¡ =KÕÛ"å~°∞. LѨC`À "Õ@#∞ xÅ= KÕã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞. WHõ¯_ç J_»=ÙÖ’¡ ^˘iˆH HõÅѨ`À Wà◊√¡, É’@∞¡, W`«~° ~°"å}Ï ™ê^èŒ<åÅ#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞H˘x, q∞Å∞¡K«„HÍÅ#∂, =O`≥#Å#∂ Hõ@∞ì‰õΩ<Õ"å~°∞. 17= â◊`åaÌ #∞Op WHõ¯_» HõÅѨ Ѩi„â◊=∞ =$kèú K≥OkOk. D Ѩs"åǨÏHõ „áêO`«O #∞Oz <Õ~°∞QÍ FÇ≤ÏÜ≥∂, q∞ã≤ã≤Ñ‘ ~å¢ëêìʼnõΩ ^•i U~°Ê_ç, =∞^茺 ^ŒH˜∆} J"≥∞iHÍʼnõΩ „Ѩܫ∂}O, ~°"å}Ï ã¨∞Å∞"≥·Ok. "≥Ú^Œ\˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^Œú HÍÅOÖ’, ÃÑ„\’Å∞, ÉÁQÆ∞æ, ã¨Ç¨Ï[ "åÜ«Ú=ÙÅ∞<åflÜ«∞x Hõ#∞Q˘#_»O`À WHõ¯_» ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞ qã¨ÎiOzOk. 1920 <å\˜H˜ J_»q ^•^•Ñ¨Ù JO`« i Oz, '_» ∂ áêO\ò . _ç <å=∞~° ∞ û—(Du Pont De Nemours) "≥ ∂ <£ ™ êO\’(Monsanto), Ü« ¸ xÜ« ∞ <£ HÍÔ ~  ƒ ù _ £ =O\˜ kQÆ æ * ÏÅ `åÅ∂‰õ Ω Hõ~å‡QÍ~åÅ`À ֒ǨÏ=∞Ü«∞"≥∞ÿ# á⁄QÆzg∞flÅ∞, @=~°∞¡, =∞O@Å∞, i[~åfiÜ«∞~°∞¡, 30

áê¡\òá¶ê~åÅ∞, Q˘\ÏìÅ`À ‰õÄ_ç# =∞~À J~°}ºO "≥eã≤Ok. „ѨâßO`«"≥∞ÿ# KèåÔ~¡ãì¨<£‰õΩ H˘xfl"≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x, Wxã≤ì@∂º\ò ã¨÷ÅOÖ’x ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£ Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^ŒOÖ’<Õ, HÍÔ~ƒù_£ HõOÃÑh ~°™êÜ«∞xHõ âߢã¨ÎxѨÙ}∞Å∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’x HÀ\Ï¡k ¢Ñ¨[Å =∞#∞QÆ_»#∞ âßã≤Oz =∂iÛ"Õ¿ã J<ÕHÍ<ÕHõ H˘`«Î ~°™êÜ«∞<åÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. x`«ºrq`«OÖ’H˜ K˘K«∞Û‰õΩáÈ~Ú, Z~°∞=ÙÅ∞, =∞O^Œ∞Å∞, =¢™êÎÅ∞, ÃÑ~ÚO@∞¡, á¶È\’„QÍѶ≤H± Ѷ≤Å∞‡Å∞, â◊√kúHÍ~°HÍÅ∞, – WÖÏ J<ÕHÍ<ÕHõ ~°OQÍÖÖ’ ÃÑ#∞qѨ¡"åxH˜ <åOn ѨeHÍ~°∞.

HÍx nxH˜ =¸ÅºO ‰õÄ_® LOk. KåÖÏ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷Å∞ J}∞Ѩi„â◊=∞Ö’ =KÕÛ ˆ~_çÜÕ∞+¨<£ ÖψQ, J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#q. "≥∂\Ï~°∞ "åǨÏ<åʼnõΩO_Õ Ü«∂O\© „Ѷ‘*òÖ’ "å_Õ Zkèb<£ PÔHÂû_£, Ѩӡ\’xÜ«∞O á⁄_çÖψQ =∞$`«∞ºHÍ~°HõO. qiqQÍ "å_Õ ''á¶Èã‘˚<£—— "≥Ú^Œ\˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúOÖ’ '=∞ã¨ì~ü¤ QÍãπ—(Mustard Gas) ~°∂ѨOÖ’ =O^ŒÖÏk Ãã·x‰õΩʼnõΩ TÑ≤~°O^Œ‰õΩO_® KÕã≤ K«OÑ≤Ok. =∞O^Œ∞Å `«Ü«∂sÖ’"å_Õ ÃÇ·Ï„_À[<£ Ãã·<≥·_£`À, J"≥∞iHõ<£ *ˇ·à◊¡Ö’ =∞~°}tHõ∆Å#=∞Å∞ [i¿Ñ"å~°∞. Hõ#=ǨÖ’Ü«∞ Hõ~å‡QÍ~åÖ’¡, HÍÔ~·ƒù_£ HõOÃÑh XHõ¯\© ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ =O^ŒÅ‰õΩ ÃÑ·QÍ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ãk.

HÀ¡~Àá¶ê~°O, Zkäb<£ PÔHÂû_»∞, Z„H˜Ö’ <≥·¢>ˇÿ\ò, ɡOr<£, q<≥·Öò HÀ¡Ô~·_£ =O\˜ Ѩ^•~å÷Å∞ =∞#∞+¨µÅ‰õÄ [O`«∞ „ѨѨOKåxH˜ ˆH#û~°∞ =O\˜ "åº^èŒ∞Å#∞ ѨOzÃÑ_»`åÜ«∞x `≥eã≤O^Õ.

W=hfl HÍÔ~ƒ_£ L`«ÊuÎ KÕ¿ãk.

W`«~° HõOÃÑhÖÏ¡ˆQ HÍÔ~ƒ_£ ‰õÄ_®, Hõ~å‡QÍ~°OÖ’ ã≤|ƒOkH˜ =ÚѨC `«¿ÑÊO^Œ∞‰õÄ, Ѩ~åº=~°}Ïxfl HõÅ∞+≤`«O H͉õΩO_®#∂, ÉèÏs"≥Ú`åÎÅ#∞ Y~°∞ÛÃÑ>Ëìk. F ѨHõ¯ Hõ#=ǨÏÖ’Ü«∞ Ǩ Ï i`« „Ѩ H õ $ ux q+¨ Ñ ¨ Ó i`« O KÕ ã ¨ ∂ Î < Õ , D Hõ O ÃÑhÅ∞ `« = ∞ H“â◊ Ö ÏºxH˜ `å"Õ ∞ H˜`å|∞eK«∞Û‰õΩ<Õq.

Hõ#=Ǩ Ѩiã¨~åÅ#∂, Ѩ~åº=~°}Ïhfl, HÍ#û~°∞ HÍ~°HÍÅ`À xOÑ≤#O^Œ∞‰õΩ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`åÎÅ#∞ [i=∂<åQÍ K≥e¡OK«∞‰õΩOk. 1970Å <å\˜ˆH, J"≥∞iHõ<£ *ÏfÜ«∞ ã¨QÆ@∞ ã¨OYº Hõ<åfl 21 âß`«O Z‰õΩ¯=QÍ, Hõ#=Ǩ „áêO`åÖ’¡ Hͺ#û~ü áêÅѨ_»∞`«∞#fl@∞¡ `ÕeOk. TÑ≤iu`«∞ÎÅ ˆH#û~°∞, ZO_À¢ÔH·<£ „QÆO^äŒ∞Å Hͺ#û~°∞, „Ѩ`ÕºH˜Oz Å∞ˆHq∞Ü«∂ (|¡_£ Hͺ#û~°∞) "åº^èŒ∞Å q+¨Ü«∞OÖ’, ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO g∞^Œ =ÚO^Œ∞ xezOk. ™œ`ü Kå~°¡ã¨ì<£, Wxã≤ì@∂º\ò Hõ~å‡QÍ~åʼnõΩ QÍe"åÅ∞Ö’x „áêO`åÖ’¡, ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO HõO>Ë Hͺ#û~°∞ ã¨O|Okè`« @∂º=∞~°∞¡ ÃÑK«ÛiÖÏ¡Ü«∞x "≥ã¨∞ì"≥s˚xÜ«∂ P~ÀQƺ âßY KÕã≤# J^茺ܫ∞#OÖ’ `ÕeOk. WÖÏO\˜ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ‰õÄ_® Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ Wxã≤ì@∂º\ò „áêOQÆ}OÖ’ =∞~À H˘O„Q˘`«Î Hõ~å‡QÍ~åxfl, „Ѩ`ÕºHõOQÍ 'Ããq<£— H©@Hõ <åâ◊x `«Ü«∂sH˜ 31

xˆ~Ìtã¨∂Î, x~å‡}Ïxfl `«ÅÃÑ\˜ì, nxfl „ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ áÈ\©H˜ xÅɡ_»∞`«∂ "åºÑ≤OѨ*ËÜ«∂Åx `«ÅzOk. É’~Úãπ ^ä•OѨû<£ Wxã≤@ ì ∂º\òÖ’x =ÚQÆ∞~æ ∞° "Õ∞^è•=ÙÅ∞ Ããq<£ `«Ü∂« sH˜ ~°∂á⁄OkOz# q^è•<åxfl, D ÃÇ·Ï>ˇH± „áê*ˇ‰õΩì =iOzOk. H˘`«Î q^è•#O =Å¡, `«Ü«∂s Y~°∞ÛÅ∞ `«yæ =º~å÷Å#∞ KåÖÏ ÉèÏQÆO x~°∂‡eã¨∞ÎOk. ã¨=iOz# `«Ü«∂s q^è•#OÖ’, á¶Èã‘˚<£ "åÜ«Ú=Ù#∞, "≥∂<Àq∞^ä•Å"≥∞ÿ<£ "åÜ«Ú=Ù`À ~°™êÜ«∞xHõ K«~°º ^•fi~å, =∞~À H˘`«Î Hõ}*ÏÅO, ¢áê}ÏO`«H"õ ∞≥ #ÿ q∞^äÖ·≥ ò S™ÈÃã·<\ ·≥ ò `«Ü∂« ~“`«∞Ok. nxfl PÖÏÊù<åá¶êÖÎ ` ò À J#∞ã¨O^è•xOK«QÍ 'Ããq<£— `«Ü«∂~“`«∞Ok. D "åÜ«Ú=Ù#∞ ZÅ∞HõÅÃÑ· „ѨÜ≥∂yOKå~°∞. xâıÛ+¨µìÖˇ·# HÍÔ~ƒ_»∞ =~åæÅ∞, D Ѩiâ’^èŒ#Å „ѨK«∞~°}<Õ x¿+kèOKå~°∞. Z"£∞.S.ã≤.x Ñ‘eÛ# "≥O@<Õ [O`«∞=ÙÅ∞ K«ã¨∞Î<åflÜ«∞x „ѨÜ≥∂QÍÅ∞ x~°∂Ñ≤OKå~Ú. D "åÜ«Ú=Ù TÑ≤iu`«∞ÎʼnõΩ KÕ~°QÍ<Õ, =º=kèÖˉõΩO_® âßfi㨄Ѩ„H˜Ü«∞#∞ ^èŒfiOã¨O KÕã¨∞ÎOk, u~°∞QÆ∞ÖËx JO^èŒ`åfixfl Hõeyã¨∞ÎOk. K«~°‡ =~°‚ Hõ}*ÏÅO #tã¨∞ÎOk. [~°‡<£ q+¨ Ѩiâ’^茉õΩÅ∞ =∞#∞+¨µÅ g∞^Œ Ju `«‰õΩ¯= Ѩi=∂}OÖ’ D "åÜ«Ú=Ù#∞ „ѨÜ≥∂yOKå~°∞. âߢã¨Î[˝=~åæÅ∞ nxfl x~°ã≤Oz<å, D Ѩiâ’^èŒ#Å =Å¡, #∂ºH˜¡Ü«∞~ü ˆ~_çÜÕ∞+¨<£ÖÏQÍ, nx q+¨Ü«∞OÖ’ =∂#= â◊s~° ã¨Ç≤Ï+¨µ‚`åѨikè (\ÏÖˇÔ~<£û eq∞\ò) x~åúúi`«"≥∞ÿOk, WO^Œ∞=Å¡ H˘O`« LѨÜ≥∂QÆO HõeyOk. „ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ "ÕÖÏk =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ ã≤O^äŒ\˜H± á¶È"£∞`À, Ѩ~°∞ѨÙÅ∞, HÍ~°∞ ã‘@∞¡ `«Ü«∂sÖ’ Z"£∞.S.ã≤. ã¨Ç¨Ï*Ï`« S™ÈÃã·<Õ@¡‰õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ LO@∞<åfl~°∞. nx`À S™ÈÃã·<Õ@¡#∞ѨÜ≥∂yOKÕ Ñ¨i„â◊=∞Åxfl\˜H© "å~°∞ „Ѩ=∂^•Å‰õΩ `≥yOz S™ÈÃã·<Õ@∞¡ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞HÀ#Hõ¯ˆ~¡‰õΩO_®, HÍÔ~ƒ_£ ã¨O´´ã¨÷ Z"£∞.S.ã≤.x \’‰õΩ# `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ J=∞‡=K«∞Û. WnHÍHõ „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ 'Ããq<£— J=∞‡=K«∞Û.

Z"£ ∞ .S.ã≤ Jx =Ú^Œ ∞ Ì Q Í =¸_» H õ ∆ ~ åÅ`À Ñ≤ Å =|_Õ q∞^ä ≥ · Ö ò S™ÈÃã· < Õ @ ∞ ~°™êÜ«∞# Ѩi„â◊=∞ `åO„u‰õΩÅ∞ ~°∂á⁄OkOz# J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# "åÜ«Ú q∞„â◊ = ∞O.

* * * *

32

8. Ô~·Å∞ É’wÖ’¡ z>ˇìÅ∞HõÅ∞ XiÜ«∂ |ã‘Î ã¨O^Œ∞"≥ÚQÆÖ’ "≥eã≤# JHõ∆~åÅ`À 'Éè ’ áêÖ áêÖòò \©–ǨÏ∫ãπ—

Hõ#|_»∞`«∞Ok. =∂Oã¨O "Õ~Úã¨∞Î#fl "åã¨#. \©, K«"åfÅ∞, Ѩ~À\ÏÅ∞, J#flO, ѨѨC ^˘~°∞‰õΩ`å~Ú. ¿Ñ~°∞‰õΩ \© ^Œ∞HÍ}"Õ∞ HÍh, <å@∞ ™ê~å ‰õÄ_® ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. '#QÆ ^ Œ ∞ <Õ_»∞–JѨC ˆ~Ѩٗ J<Õ JHõ∆~åÅ∞ H˘\ÁìzÛ#@∞ìQÍ Hõ#|_»`å~Ú. #ÅÉèˇ· S^Õà◊¡ ѨÙÖÏÊÖò ã≤OQ∑ ^•x Ü«∞[=∂x, LaH˘zÛ# ÉÁ[˚. fiÛkkÌ# QÆ_»¤O, QÆ∞|∞~°∞QÍ Hõ#∞ÉÁ=∞Å∞. ã≤OQ∑ ^Œ∞HÍ}OÖ’ LO_»_»∞. ZHõ¯_≥Hõ¯_Àu~°∞QÆ∞`«∂O\Ï_»∞. ÉèÏs =_ô¤ "åºáê~°O. =¸_»∞ |ã‘ÎÅ"åà◊¡#∞ J=ã¨~åxH˜ P^Œ∞‰õΩO^Œ∞‰õΩ ^Õ=Ù_»∞ ky~å_»∞. ã≤OQ∑ ^ŒQÆæ~°‰õΩ "åàı¡ "≥_»`å~°∞. KèÀÖÏ |ã‘Î "≥Ú^Œ\’¡ Ô~O_»O`«»ã¨∞÷Å "Õ∞_». ÃÑ^ŒÌ QÍ„_Õ*ò ¿ãѶπ, QÀ_» g∞^Œ J=∞$`üã¨~ü ã¨fi~°‚^Õ"åÅÜ«∞O, QÆ∞~°∞<å#H±. W=hfl ¿Ñ^ŒÅ HÀã¨"Õ∞! "åà◊¡#∞ ^ÀK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞ˆH! ÉÏH©Å =ã¨∂à◊¡HÀã¨O ѨO*ÏÉò *ˇ·Å∞ #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ#fl Hõ~°_»∞QÆ\˜ì# <Õ~°ã¨∞÷x ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. ¿Ñ^ŒÅ áêe\˜ ÃÑ#∞Éèí∂`«O. áÈbã¨∞Å#∞ =ÚO^Õ =∞zÛHõ KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. =∂ã≤# `«ÅáêQÍ, K«∞~°HõuÎ `«Ü«∂~°∞QÍ LO@∞Ok. "å_»∞ Hõ#|_ç`Õ LK«ÛÅ∞ HÍ~°∞ÛHÀ=eûO^Õ! "å_ç ^Œ=∞#HÍO_»‰õΩ "≥iz# ѨÙÖÏÊÖò ã≤OQ∑ "å_çx \© ^Œ∞HÍ}OÖ’Oz f¿ã™ê_»∞. |ã‘Î"åã¨∞Å Jaè=∂<åxfl á⁄O^Œ∞`«∂, "åiH˜ Hõ+¨ìOÖ’#∂ ã¨∞YOÖ’#∂ `À_»∞ h_»QÍ LO_Õ |„ÖÏO =Ú‰õΩ<åÌxfl =ã¨∂à◊¡HÀã¨O "å_»∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨Ü«∞Hõ Hõq∞\©x ™ê÷Ñ≤Oz, J<åºÜ«∂Å<≥kiOKå_»∞.

W|ƒO^Œ∞Ö’¡ L#fl"åiH˜ ™êÜ«∞O KÕ™ê_»∞. "åi ^Œ$+≤ìÖ’ =∞Ǩ#∞ÉèÏ=Ù_»∞. =ÚÃÑÂÊUà◊√¡QÍ =Úxã≤ Ñ ¨ Ö ò Jkè H Í~° ∞ Å, ~å[H© Ü « ∞ <åÜ« ∞ ‰õ Ω Å, ^Œ à ÏsÅ Jqhuh, J„Hõ = ∂Å<≥ ^Œ∞~˘¯O@∂#fl JÅ∞ÃÑ~°∞QÆx ã¨OѶ¨∞¿ã=‰õΩ_»∞. Ô~O_»∞ "ÕÅ =∞Ok x~°∞¿Ñ^ŒÅ∞ J`«x <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ 18 PQÆã¨∞ì 1978# JÃãOc¡x =Ú@ì_çOz Éè’áêÖò K«i„`«Ö’ K≥~°QÆx =Ú¢^Œ "ÕÜ∞« QÍ, =∞~°∞<å_»∞ `«ÅÃÑ\˜#ì QÆ∞_çÃãÅ `˘ÅyOѨÙ#∞ PѨÙ*Ëã∞¨ ‰õΩ<åfl~∞° . ¿Ñ^Œ"åà◊#¡ ∞ `«Öˇ`«∞ΉõΩ<ÕÖÏ KÕâß_»∞. =~°‚,*Ïu, =∞`«, ‰õΩÅ, qÉèË^•ÅHõf`«OQÍ, J#∞K«~°∞Å#∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛH˘x áÈ~å_»`å_»∞. =¸_»∞ |ã‘ÎÖ’¡#∂ J`«x^Õ ~å[ºO! `«# Pâ◊Ü«∂ʼnõΩ q~°∞^èŒú"≥∞ÿ<å, ѨÅ∞ÊÖòã≤OQ∑ \© ^Œ∞HÍ}O H˘Å∞=Ù‰õΩ =Ú‰õΩ#ÌO

33

`«#HõO@∂ XHõ "ÕkHõ LO@∞O^Œx XѨC‰õΩ<åfl_»∞. ™ê~å HõOѨÙÖ’, \© K«Ñ¨Êiã¨∂Î, ã¨OQÆ`«∞Å#∞ K«iÛOz |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ =KÕÛ W|ƒO^Œ∞Å<≥^Œ∞~˘¯#=K«∞Û Hõ^•

* * * * ~°`«fl<å_®~ü `åy`«∂Å∞`«∂ =ã¨∞ÎO_»QÍ ''<å<åfl, <å<åfl—— JO@∂ Ѩk‡x =zÛOk. ~°`«fl<å_®~ü Éè’áêÖò–\©Ç¨Ï∫ãπ ^ŒQÆæ~åQÍ_»∞. `åQÆ∞É’`«∞HÍ_»∞. |Ǩïâß ZO^Œ∞HÀ W"åfià◊ U^À XHõ\˜ Ô~O_»∞ QÍ¡ã¨∞Å∞ ѨÙK«∞ÛH˘<åfl_»∞. U^À H˘OѨ=Úey`Õ HÍh JÖÏO\˜ ѨxKÕÜ«∞_»∞. ''Ô~·Å∞ ^•i Ѩx J~ÚáÈ~ÚO^Œ@. ##∞fl f¿ã™ê~°∞.—— Ñ≤_»∞QÆ∞ÖÏO\˜ "å~°Î#∞ =Ú^ŒÌ =∂@Ö’Î K≥áêÊ_»∞. "≥Ú`«ÎO =¸_»∞=O^ŒÅ =∞Okx f¿ã™ê~°@. JO^Œ∞Ö’ <å_®~ü XHõ_»∞. `å`å¯eHõ HÍi‡‰õΩʼnõΩ ZÖÏO\˜ L^ÀºQÆ Éè„í ^Œ`#« ∂ HõeyOKÕ K«\ÏìÅ∞ ÖË=Ù. ZÖÏO\˜ <À\©ã∞¨ , ѨiǨ~°O W=fi‰õΩO_®, ZѨC_≥·<å "åà◊¡#∞ ѨxÖ’Oz fÃãÜ«∞º=K«∞Û. ''<å#fl‰õΩ =∞~À Ѩx ^˘~°HõÖË^Œ∞. ^ŒàÏs HÀã¨O ~ÀE KÒ~åã≤Ü«∂ ~À_»∞¤ "≥·Ñ¨Ù "≥àı¡"å_»∞. "å_Õ^≥·<å Ѩx W¿ãÎ H˘xfl ~ÀAÖ’, QÆO@Ö’ ã¨~°‰õΩÅ ~°"å}Ï |à◊¡#∞ ÖψQ"å_»∞. j`«ÅOÖ’ ZHõ¯_® Hõ@∞ì|_ç Ѩ#∞Å∂ ÖË=Ù. =∞m¡ =∂‰õΩ Ѩã¨∞ÎÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú.—— Ѩk‡x KÕ^Œ∞*Ï˝Ñ¨HÍÅ∞.

F ~ÀA# +‘ÖÏ =∞~À^•i ÖËHõ ÃÑOѨÙ_»∞ zÅHõ#∞ =O_ç =_ç¤OzOk. JO^ŒiH© k¢Q̓ùOuHõ~°"Õ∞! ''*Ï„QÆ`«Î! Z=ÚHõ =ÚHõ¯Å#∞ q∞OQÆHõO_ç!—— JOk. =∞~åfl_»∞ kbÑπ "åo¡O\˜H˘KåÛ_»∞. ''<å`À=¿ãΠѨã¨∞ÎÅ∞O_»Hõ¯ˆ~¡^Œ∞.—— J<åfl_»∞ ™êkèHÍiHõOQÍ. ''ZHõ¯_çH˜?—— Ѩk‡x P~å@O. "≥∞_»Ö’x `åÜ≥∞`«∞Î#∞ K«∂Ñ≤OKå_»∞. ''Wk ZÖÏO\˜ PѨ^ŒÅ#∞OK≥·<å HÍáê_»∞`«∞Ok.—— Ô~·Å∞ Ѩ\ÏìÅ"≥O>Ë ¿ãì+¨#∞ "≥·Ñ¨Ù "≥àÏ¡~°∞ "åo¡^ŒÌ~°∂. ÃÑO@‰õΩÑ¨Ê XHõ\˜ Hõ#|_ç`Õ ^•xfl ÔHÅ∞‰õΩ`«∞<åfl_»∞. Ô~O_»∞ z#fláê\˜ pѨÙà◊√¡ HõxÑ≤OKå~Ú. ''g\˜#q∞‡`Õ _»ÉÁƒã¨∞ÎOk.——J<åfl_»∞. ¿ãì+¨#∞Ö’ `«# QͺOQÆ∞#∞ Hõe™ê_»∞.

JHõ¯_» =∞~À_ç KÕuÖ’#∂ JÖÏO\˜ pѨو~ LOk. ''_èçb¡ Ô~·Å∞ ÖË@∞.—— =∞~À_»<åfl_»∞.

34

''ÉÏOÉË Ô~·Å∞?—— kbÑπ „Ѩâ◊fl. ''J<Ò<£û"≥∞O\ò K≥Ü«∞ºÖËkOHÍ.—— =∞~À_ç ã¨=∂^è•#O. <≥uÎ# =Úã≤¡O Ãã·xHõ \’Ñ‘. "åà◊¡O^Œ~°∂ `«Ö’=∞`åxH©˜ K≥Ok#"åà◊√¡. JO^Œ~°∂ ѨÙ@∞ìc^ŒÖË. ^Õ=Ù_»∂, ^Õâ◊=¸ Hõ~°∞}˜OK«x"åà◊√¡. Ѩk‡xfl "åà◊¡‰õΩ ѨiK«Ü«∞O KÕ™ê_»∞. JO^Œ~°∂ P#O^ŒOQÍ `«ÅÅ∂áê~°∞. ''WÖÏO\˜ JO^Œ"≥∞ÿ# z>ˇìÅ∞Hõ LO>Ë É’Å∞¤ ã¨OáêkOK«QÆÅO.—— J<åfl_»∞ "åà◊¡Ö’ H˘OK≥O ÃÑ^ŒÌ Ñ≤ÖÏ¡_»∞. DÖ’QÍ DÅ qxÑ≤OzOk. Ѩk‡x Ô~Hõ¯ Ѩ@∞ì‰õΩx kbÑπ =∞~À á¶ê¡\òá¶ê~°O g∞kH˜ Ѩ\ÏìÅ#∞^•\˜ ^Œ∂H˜ ÖωõΩ¯áÈÜ«∂_»∞. Jk Ô~·ÖËfi áÈbã¨∞ W<£ÃãÊHõì~°∞ DÅ. "å_»∞ q∞QÆ`å áÈbã¨∞Å`À QÍOQÆ∞ g∞^Œ‰õΩ~°HõÉ’Ü«∂_»∞. ''=ã¨∞Î<åfl#∞.—— JO@∂ kbÑπ JiKå_»∞. ÖÏѶ¨∞=OQÍ Ñ¨\ÏìÅ#∞ ^•@∞`«∂ "å_ç ^ŒQÆæ~°ÔHàÏ¡_»∞. *Ë|∞Ö’Oz U^À <À@∞ fã≤ áÈbã¨∞ KÕuÖ’ ‰õΩHͯ_»∞. DÖ’QÍ _èçb¡ Ô~·Å∞ =zÛOk. q∞QÆ`å QÍOQÆ∞ "åà◊√¡ `«Ö’ É’w ^ŒQÆæ~°‰õÄ *Ë~°∞‰õΩ<åfl~°∞. kbÑπ Ѩk‡xfl Z^Œ∞~°∞ QÆ∞O_® HõxÑ≤Oz# É’wÖ’H˜ <≥\Ïì_»∞. „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ∞ ‰õÄ~°∞Û#fl |Å¡Å∞ K«∂Ñ≤OKå_»∞. ''D |Å¡ H˜O^Œ ^Œ∂i pѨÙ~°∞`À `«∞_»∞ã¨∂Î, UO ^˘iH˜<å fã¨∞‰õΩ~å. `˘O^Œ~°QÍ Ñ¨xѨÓiÎK≥Ü«∂ºe. =KÕÛ ¿ãì+¨#∞Ö’ ky, Éè’áêÖò‰õΩ uiy ~å"åe.—— J<åfl_»∞. |OQÍ~°∞ QÆx `«=Ùfi`«∞#fl@∞ìQÍ ÉèÏqOz# Ѩk‡x, ã‘@¡ H˜O^Œ∞QÍ ^Œ∂i `«# Ѩx"≥Ú^ŒÖˇ\˜ìOk. XHõ_ç HÍà◊¡ H˜O^Œ ã¨QÆO uxáêˆ~ã≤# K«áêf HõxÑ≤OzOk. "≥O@<Õ ^•xfl u<Õã≤Ok. J~°\˜`˘Hõ¯Å∂, <åiO[ `˘Hõ¯Å∂ ^˘~°Hõ_»O J^Œ$+¨ì"Õ∞. Ô~·Å∞ kQÍHõ "åà◊¡O^Œ~°∂ U"Õ∞O ^˘iHÍÜ≥∂ K«∂ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ''<åˆHO ^˘iH˜O^À K«∂âß~å?—— JOk Ѩk‡x QÆ∞Ñ≤Ê@=¸ã≤. ''ã‘™ê =¸`«O`« =„[O!—— ''HÍ^Œ∞.—— Jx QÆ∞Ñ≤Ê@ `≥iz Ô~O_»∞ S^Œ∞ ÃÑ·ã¨Å <å}Ëefl K«∂Ñ≤OzOk. ''=∂ <å#fl‰õΩ c_ôÅ∞ H˘O\Ï#∞.—— ''ÉÏQÆ∞Ok.—— J<åfl_»∞ kbÑπ ã¨O`À+¨OQÍ. `«# ÉÁ_À¡Oz, XHõ ™ê‰õΩû, "å_ç áêˆ~ã≤# ÉË@s, XHõ K≥ѨC, |~îå}©Å∞#fl ¿ÑѨ~°∞ á⁄@¡O f™ê_»∞. ''W=hfl Jq∞‡`Õ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ~°∂áêÜ«∞ÖÁ™êÎ~Ú.—— 35

P ™êÜ«∞OHÍÅO ^•b=∂ =Ú^Œ∞Ì a_»¤_»∞, Ѩk‡xH˜ Ѩk ~°∂áêÜ«∞Å <À@∞xKåÛ_»∞. á⁄^Œ∞Ì# ^˘iH˜# =ã¨∞Î=ÙÅ=∞‡QÍ =zÛ#^•xH˜ KÕiÛ "≥Ú`«ÎO Ѩk~°∂áêÜ«∞Å∞ KÕâß_»∞. ''"Õ∞O |uH˜áÈÜ«∂O.—— JOk Ѩk‡x x@∂ì~°∞ã¨∂Î.

* * * * P ~ÀA #∞Op Ѩk‡xH˜ ^•^•Ñ¨Ù Ô~·à◊¡ HõO_»Hõì~°¡O^Œ~°∂ ѨiK«Ü«∞"≥∞ÿáÈÜ«∂~°∞. "åà◊¡Ö’ H˘O^Œ~°∞ ~°∂áêÜ≥∂, Ô~O_À WKÕÛ"å~°∞. Éè’áêÖò ¿ãì+¨<À¡ ^•^•Å∞<åfl~°∞. "åà◊√¡ ã‘fiѨ~°∞ x~åƒùQÆ∞ºÅ#∞ ^ÀK«∞‰õΩ<Õ"å~°∞. áÈbã¨∞Å`À ÖÏÅ∂pѨ_ç, kbÑπ Ѩ^À W~°∞=Ü≥∂º W¿ãÎ<Õ =kÖË"å~°∞. ''XHÀ¯™êi ã¨OáêkOz#^ŒO`å ÖψQã¨∞‰õΩ<Õ "å~°∞. P ~ÀA# L`«ÎKÕ`«∞Ö’Î WO\˜ÔHàıÎ J=∂‡, QÀáêÖò U_ÕÛ"å~°∞. Ô~·àÏ¡Å㨺"≥∞ÿ`Õ á¶ê¡\òá¶ê~°O g∞^Õ *ÏQÍ~°O KÕ¿ã"åà◊¡O. kbÑπ z#fl K«e=∞O@#∞ "Õ¿ã"å_»∞. =∞m¡ Ô~·ÖÁKÕÛ^•HÍ JHõ¯_Õ x„^Œ. q∞QÆ`å ¿ãì+¨#¡Ö’#∂ x„^ŒáÈÜ«∂O. <åQÆѨÓ~ü, W\Ïsû, WO_À~ü =∞m¡ Éè’áêÖò =KÕÛ^•HÍ JO`Õ. `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ JÖÏ XHõ ¿ãì+¨<À¡ Ѩk‡x, kbÑπ QÍOQÆ∞‰õΩ Hõ#|_»‰õΩO_® `«Ñ≤ÊáÈ~ÚOk.

* * * * –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1. Hõ$áê}O – t‰õΩ¯Å PÜ«Ú^èŒO– ZѨC_»∂ ^ŒQÆæ~°∞OK«∞HÀ=_®xH˜ P =∞`«O J#∞=∞uã¨∞ÎOk.

36

9. L_çH˜# HÍÉËr "åã¨# ѨلÔ~– Ô~O_»∞ Z=ÚHõÅ∞– ''Ñ‘e¿ãÎ Kå"Õ!—— JO@∂ ÃÇÏK«ÛiHõ. 'Ããq<£—

`«Ü«∂sx K«=HõQÍ x~°fiÇ≤ÏOKÕ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<≥·\ò (M.I.C.) "åÜ«Ú=Ù QÆ∞iOz Ѩi„â◊=∞Å"åiH©, ~°"å}Ï"åiH© WzÛ# =∂#∞º=ÖòûÖ’ Hõ#|_»∞`«∞Ok. KåÖÏ L`ÕÎ[Hõ~°"≥∞ÿ# "åÜ«Ú=Ù. XHõ z#fl Hõ}*ÏÅO h\˜ÉÁ@∞¡`À HÍx, U^≥·<å ֒ǨÏ~°[#∞`À HÍx HõÅ=QÍ<Õ JO`«∞ÖËx, J^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∞ÖËx ã¨OÜ≥∂[# K≥O^Œ∞`«∞Ok. ZÖÏO\˜ *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞‰õΩ<åfl, ˜ =∞$`«∞º=Ù#∞ "≥∂ã¨∞ÔHàı¡ "Õ∞Ѷ¨∞"≥∞ ÿQÍeÖ’ `ÕeÜ«∂_»∞`«∞Ok. ^•xfl ^Õ=Ù_»∞ ‰‰õÄ_® PѨÖË_»∞.

PÖÏ "åÜ«Ú=ÙQÍ =∂~°‰õΩO_® LO_®ÅO>Ë, ^•xfl ZÅ¡"Õà◊ÖÏ 00 C ^ŒQÆæˆ~ xÅ=KÕÜ∂« e. ^•xfl xÅ∞=KÕã#≤ „_»=Ú‡Å∂, \ÏO‰õΩÅ∂ JÖÏO\˜ i„Ѷl≤ ~ˆ +¨<Ö£ ’<Õ LO_®e. ^•xfl xÅ∞=KÕ¿ã Hõ~å‡QÍ~°OÖ’ â◊√kúq^è•<åÅ∂, =∞O@^•fi~å x~ÀkèOKÕO^Œ∞‰õΩ U~åÊ@∞¡ qkèQÍ LO_®e. „Ѩ=∂^Œ=âß`«∂Î |Ü«∞\˜H˜ =zÛ# "åÜ«Ú=Ù#∞ xsfi~°ºO K≥Ü«∂ºe. Ѩ\˜+¨ì"≥∞ÿ# *Ï„QÆ`«ÎÅhfl fã¨∞‰õΩx ^•xfl ~°"å}Ï KÕÜ«∂e. [#ã¨O^ÀǨÅ#∂, #QÆ~åÅ#∂, Ѩ@ì}ÏÅ#∂ `åHõ‰õΩO_® _≥e=s „@‰õΩ¯ ¢_≥·=~°∞¡ "åǨÏ<åÅ#∞ #_»áêe. XHõ"Õà◊ Hõà◊√¡ =∞O_»∞`«∞#fl@ìxÑ≤¿ãÎ, "≥O@<Õ ^ŒQÆæ~°∞#fl >ˇeá¶È<£ |∂`«∞ #∞Oz HELP #O|~°∞#∞ 7443485, _»Ü«∞Öò KÕÜ«∂e. Jk HÍÔ~ƒ_£ Z=∞Ô~˚hû #O|~°∞. `«~°"å`« `«=∞ "åǨÏ<åxfl Z=~°∂ x=ã≤OK«x KÀ@ xÅáêe. ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞Ö’ J~°∞^≥·# áê~°^Œ~°≈Hõ`«#∞ HÍÔ~ƒ_£ ã¨Oã¨÷ J#∞ã¨iOzOk. HõOÃÑh =∂#∞º=Ö’¡ XHõ J^蕺ܫ∞O "≥Ú`«ÎO MIC "åÜ«Ú=Ù#∞ „Ѩ=∂^Œ=âß`«∞Î Ñ‘e¿ãÎ HõeˆQ Ѩi}Ï=∂Å#∞ q=iOzOk. "≥Ú^Œ@ QÆ∞O_≥Ö’ f„="≥∞ÿ# <˘Ñ≤Ê, P `«~°"å`« TÑ≤i ã¨ÅѨHõáÈ=_»O, z=~°‰õΩ TÑ≤iu`«∞ÎÖ’¡ hà◊√¡ U~°Ê_ç (Pulmonary Odema) Kå=Ù =¸_»∞`«∞Ok. JÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ "åÜ«Ú=Ù =Å¡ ^≥|ƒu#fl â◊s~° ÉèÏQÍÅ#∞ ÉÏQÍ h\˜`À Hõ_çy, ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎOÖ’ PH˜û[<£ ѨOÑ≤ TÑ≤iu`«∞ÎÅÖ’x QÍe QÆ^Œ∞efl "åºHÀK«Ñ¨iKÕÖÏ J`«º=ã¨~° zH˜`«ûÅ#∞ ã¨∂zOzOk. J~Ú<å‰õÄ_®, 1963, 1970 ã¨O=`«û~åÖ’¡ Ñ≤@∞û|~°∞æÖ’x HÍÔ~flw "≥∞ÖÏ¡<£

37

qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞OÖ’ HÍÔ~ƒ_£ HÀiHõ "Õ∞~°‰õΩ KÕã≤# ~°Ç¨Ï㨺 J^茺ܫ∞<åÅ ã¨=∂Kå~°O "≥Ú`«ÎO „ѨH\ õ O˜ K«<ÖÕ ^Ë ∞Œ . "Õ_ç KÕã#≤ MIC "åÜ«Ú=Ù ÖˇH¯õ ÖË#xfl Kå=Ù#∞ `≥zÛÃÑ>Ëì Hõ}*ÏÖÏÅ∞QÍ q_çáÈ`«∞Ok. "å\˜Ö’ ÃÇ·Ï„_ÀÃã·<≥·_£ Pã≤_£ "åÜ«Ú=Ù XHõ\˜. nxfl Z‰õΩ¯=QÍ Ñ‘e¿ãÎ "≥O@<Õ ZÖÏO\˜ =º=kè ÖˉõΩO_® K«xáÈ`å~°x D J^茺ܫ∞<åÅ =Å¡ `ÕeOk. D J^茺ܫ∞<åÅ∞ nxH˜ q~°∞QÆ∞_»∞#∂ ¿Ñ~˘¯<åfl~Ú. ™È_çÜ«∞O ^äŒÜ≥∂ã¨ÖËÊù\ò (ÃÇ·ÏáÈ „^•=}O. á¶È\’ _≥=ÅÑπ"≥∞O@∞Ö’ "å_»`å~°∞–J#∞), H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ WO*ˇHõ∆<£QÍ W¿ãÎ ÃÇ·Ï„_À[<£ Ãã·<Õ_£ „áê}ÏO`«Hõ Ѩi}Ï=∂Å#∞ â◊q∞OѨ*ËÜ«∞=K«∞Û.

HÍx D ã¨=∂Kå~åxfl HÍÔ~ƒ_£ `«# _®‰õΩº"≥∞O@¡Ö’ KÕ~°Û<ÕÖË^Œ∞.

* * * * HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh ™êÅ∞ã¨i =ÚÃÑÂÊ"ÕÅ @#∞flÅ 'Ããq<£— `«Ü«∂sH˜ HÍ=Åã≤# MIC "åÜ«Ú=Ù#∞ Hõ#=Ǩ#n f~°OÖ’x HÍÔ~ƒ_£ #∂`«# Wxã≤ì@∂º\ò Hõ~å‡QÍ~°OÖ’ L`«ÊuÎx `«ÅÃÑ\˜ìOk. "≥Ú`«ÎO Hõ<å=Ǩ#n Ö’Ü«∞Ö’x W`«~° Hõ~å‡QÍ~åʼnõΩ P^Œ~°≈ „áêÜ«∞"≥∞ÿ# q^èŒOQÍ Ñ¨iã¨~åʼnõΩ ˆH∆=∞Hõ~°"≥∞ÿ# q^èŒOQÍ, D Wxã≤ì@∂º\ò–2QÍ Ñ≤Å=|_Õ á¶êHõìsx ~°∂á⁄OkOk. JO`«\Ï HÍO„H©@∞=∞Ü«∞O. S^Œ∞ JO`«~åÅ∞QÍ Ö’Ç¨Ï ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞. „Ѩf^•O\’¡ iÜ«∂Hõì~°∞¡, _çã≤ìÖË+¨<£ Q˘\ÏìÅ∞, \ÏO‰õΩÅ∞, =∞O@Å∞, HõO_≥#û~°∞¡, Ѷ¨iflãπÅ∞, ѨOѨÙÅ∞, "≥∞ÿà◊¡H˘nÌ á⁄_»"≥·# ~°OQÆ∞ ~°OQÆ∞Å Q˘\ÏìÅ∞, á⁄_»"≥·#g, á⁄\˜ìg, "åÅ∞QÍ#∂, ã¨#flOQÍ#∂, PÜ«∂ "åÜ«Ú=ÙÅ#∂, „^Œ"åÅ#∞ ѨO¿ÑO^Œ∞‰õΩ „Ѩ`ÕºHõOQÍ, QÆ∞iÎOKÕ gÅ∞QÍ `«Ü«∂~°Ü«∂º~Ú. "å~°<£ =Ó=∞~ü, W~°"≥· Ô~O_Õà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ HÍÔ~ƒ_£Ö’ *Ë~å_»∞. „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#(High-Risk) HÍ~å‡QÍ~åÅ xѨÙ}∞xQÍ ZkQÍ_»∞. ''WO^Œ∞Ö’ „Ѩ=∂^Œ=Ú#fl =∂@ x["Õ∞. q+¨Ñ¨^•~å÷Å`À =∞ã¨Å_»O <å‰õΩ ã¨~°fi™ê^è•~°}"≥∞ÿ áÈ~ÚOk. ~°™êÜ«∞xHõ xѨÙ}∞Å rq`åÅ∞ JO`Õ. "å\˜x ã¨iQÍ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ ZÖÏ LOK«∞HÀ"åÖ’ `≥eÜ«∂e. z#fl á⁄~°áê@∞ [iy<å Jq =∞#efl Hõ∆q∞OK«=Ù.—— JO\Ï_»∞.

D ÃÇ·Ï–>ˇH± á¶êHõìs ~°∂ѨHõÅÊ#‰õΩ HÍHõÅ∞ fi# xѨÙ}∞Å#∞ xÜ«∞q∞OKå~°∞. MIC L`«ÊuÎ qÉèÏQÆOÖ’ ѨxK≥Ü«∞º_»O XHõ ã¨<å‡#OÖÏO\˜k. HõOÃÑh "≥Ú`«ÎO g∞^Œ ÃÑ^ŒÌ r`åeKÕÛk D qÉèÏQÆOÖ’<Õ. D ÃÇÏK«∞Û r`åÖË WHõ¯_ç „Ñ¨=∂^ŒHõ~° Ѩ^•~å÷ʼnõΩ QÆ∞~°∞Î.

WHõ¯_» KåÖÏ q¢ã¨∞Î`«"≥∞ÿ# Éèí„^Œ`å U~åÊ@¡#∞ KÕâß~°∞. ÖˇHõ¯ÖË#xfl _ô–HõO\Ïq∞<Õ+¨<£ @=~°∞¡, =∞O@Å∞, ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∞Î q∞H± "åÜ«Ú=Ù Éˇ·@‰õΩ=¿ãÎ (ZO`« "≥Ú`«ÎOÖ’<≥·<å 㨈~) xsfi~°ºO KÕÜ«∞QÆÅ=Ù. =O^ŒÖÏk "åÅ∞fiÅ∞, ZHõ¯_» H˘OK≥O Ñ‘_»#O (pressure) ÃÇÏzÛ<å PÜ«∂ „^ŒŒ"åÅ#∞ ^•i =∞o¡OK«QÆÅ=Ù. ã≤÷~° LëÈ‚„QÆ`å "åǨÏHõ ^•fi~åÅ∞ 38

(Thermo-Static Sluice Gates) UHõ=∂~°æ "åÅ∞fiÅ∞ *Ï~ÚO@∞¡, ~°|ƒ~ü _çã¨∞¯Å∞, LëÈ‚„QÆ`å ^Œ~°≈HÍÅ∞ (Temparature Sensors), Ñ‘_»# ^Œ~°≈HÍÅ∞ (Pressure Gauges) D ã¨∞xfl`"« ∞≥ #ÿ Ü«∞O„`« ã¨=¸Ç¨xfl ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï HõxÃÑ@∞ì‰Ωõ #∞ O\Ï~Ú. D "≥Ú`«ÎO Ü«∞O„`åOQÆO ZH±û–ˆ~`À ѨsH˜∆Oz# |$ǨÏxfl~À^èŒHõ "≥e¤OQÆ∞(High Resistance Welding)`À xi‡Oz#"Õ. j`«bHõ~} ° ™ê^è<Œ åÅ∞. ZÖÏO\˜ ֒ǨÏ=¸ Z‰õΩ¯=QÍ K«Å#O H͉õΩO_® x~Àkè™êÎ~Ú. J`«ºO`« J^èŒ∞<å`«# q=∂<åÖ’¡ÖÏ<Õ, "≥Ú`«ÎO ZÅ¢H˜ìHõÖò "≥·iOQ∑–[O@QÍ LO_ç, ZÖÏO\˜ ^•Ç¨ÏHõ P=∂¡ÅÔH·<å(Corrosive Acids) `«@∞ì‰õΩ<ÕÖÏ xi‡OKå~°∞. JѨÊ\˜H© q^Œ∞º`ü ã¨~°Ñ¶¨~åÖ’ JO`«~åÜ«∞O Hõey`Õ KåÖÏ â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# [#ˆ~@~°∞¡ "≥O@<Õ ã¨~°Ñ¶¨~å#∞ ѨÙ#~°∞^èŒúÌiOK«QÆÅ=Ù. MIC "åÜ«Ú=Ù#∞ xÅ∞=KÕ¿ã \ÏO‰õΩÖ’¡H˜ ѨO¿ÑO^Œ∞‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# Ô~O_»∞ á⁄~°Å∞#fl Q˘\ÏìÅ∞ ÃÑ\Ïì~°∞. Ô~O_»∞ á⁄~°Å =∞^蕺 K«Å¡^Œ<åxflKÕÛO^Œ∞‰õΩ ¢^Œ=~°∂ѨOÖ’ <≥·„\Á[<£ "åÜ«Ú=Ù „Ѩã¨iã¨∂Î LO@∞Ok. „Ѩf ѨkQÆ*ÏʼnõÄ "åÜ«Ú=٠Ѩiâ◊√^èŒú`«#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ gÅ∞Ok. J`«ºO`« ã¨∂Hõ∆‡ ™ê÷~ÚÖ’ "åÜ«Ú=Ù <≥·„\’[<£Ö’H˜ „Ѩ"ÕtOz<å "≥O@<Õ „Ѩu K«~°ºHÀã¨O "Õ∞Å∞H˘Å∞Ѩ٠(Alarm) U~åÊ@∞Ok. J"≥∞iHÍÖ’ „Ѩuëêì`«‡Hõ"≥∞ÿ# q∞„â◊ Ö’Ç¨Ï xѨÙ}∞Å∂(Alloy Specialists) , "≥ ∞ HÍxHõ Ö ò WO[h~° ∂ ¡ , WO@ˆ ~ fl+¨ # Öò xÔ H Öò , WOÔ Q ~åûÖò ~åO_£ Hõ O ÃÑhÅ∞ D Ü«∞O„`åOQÍxH˜ #q∞‡Hõ#OkOKå~°∞. WHõ ã≤|ƒOk Éèí„^Œ`« q+¨Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_® KåÖÏ Ñ¨\˜+¨ìOQÍ<Õ U~°ÊiKå~°∞. ZO`« z#fl ã¨OˆH`« =∞Ok<å Ö∫_£ ã‘ÊHõ~°¡hfl Ãã·~°#¡#∞ "≥∂y™êÎ~Ú.

PÜ«∂ Ѷ¨∞@#Å#∞ |\˜ì Ãã·~°#∞¡ "≥∂QÆ∞`å~Ú. JO>Ë Ãã·~°#¡ ™ê÷~Ú, ~°HÍÅ#∞ |\˜ì, Ѷ¨∞@#Å f„=`«‰õΩ H˘O_»QÆ∞~°∞ÎÅ∞QÍ fã¨∞HÀ=K«∞Û. ~°™êÜ«∞xHõ Jyfl=∂ѨHõ ^ŒàÏÅ#∂, x=ÚëêÅ g∞^Œ HÍ~åƒxH± á¶ÈO`À á¶êHõìsx P=iOKÕ ¢ã≤ÊOHõ¡~°¡ (Sprinklers) <Õ~åÊ@∞KÕâß~°∞. „Ѩu™ê÷~ÚÖ’#∂, Z„~°x ÃÑ>ˇìÖ’¡, ~°Hõ∆} ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∂, âßfi㨠™ê=∂„y, HõO\˜H∆ÍÅHÍÅ∂, q+¨x~À^èŒHõ =~°¬HÍÅ∂ (De-Contamination Showers) L<åfl~Ú. "å`å=~°}O xOz x~°O`«~°O =∞K«∞Û ¿ãHõiOz ѨijeOKÕ =º=ã¨÷ LOk. ™ê^è•~°}™ê÷~Úx ^•@QÍ<Õ, XHõ ÃÑ^ŒÌ JÖÏ~°O "≥∂QÆ∞`«∞Ok. ZHõ¯_» á⁄~°áê@∞ [iyO^À `≥~°g∞^Œ Hõ#Ѩ_»∞`«∞Ok. QÀ_»Å xO_® „ÃÑ+¨~ü QÍ*òÅ∞, e=~°∞¡, |@#∂¡–HõO„\’Öò ~°∂O HÍOHÍ~ü¤(q=∂#OÖ’) ÃѶ¡\ò _≥H±#∞ `«ÅÑ≤ã¨∞ÎOk. ~å„uO|=à◊√¡ á¶ê¡O\ò Ü≥ÚHõ¯ „Ѩuâßfiã¨#∞ ~°OQÆ∞Å`À „QÍѶπ ÃÑ· =Ú„kOKÕ =∂~°¯~°∞¡<åfl~Ú. ~å„uO|=à◊√¡, PÜ«∂H˜ûà◊√¡, e=~°∞¡, ǨO_çÅ∞û, ZÅ¢HÍìxH± 39

P[˝Å(Orders)#∞ *ÏsKÕã¨∂Î ™êìÑπ HÍH±û#∞ `≥~°==∞<À, =¸Ü«∞=∞<À, ã¨~°∂¯º\ò#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ì=∞<À, „á⁄_»Hõ∆#∞ ÖË^• "≥∞~ÚO>ˇ<≥<£û K«~°ºÅ#∞ xÜ«∞O„uã¨∂Î<Õ LO\Ï~Ú.

Jxfl\˜ H õ O >Ë „Ѩ ^ è • #"≥ ∞ ÿ # k, >ˇ O Ѩ ˆ ~ K« ~ ü QÍ*ò . x~° O `« ~ ° O Ããq<£ `« Ü « ∂ sH˜ J#∞ã¨O^è•xOz# MIC \ÏO‰õΩÅ ^äŒ~å‡g∞@~°∞‰õΩ ^•#fl#∞ã¨O^è•xOKå~°∞. D \ÏO‰õΩÅ LëÈ‚„QÆ`« 00 C q∞Oz`Õ ¿ÑÅ=K«∞Û Hõ#Hõ D \ÏO‰õΩÅ K«∞@∂ì QÆÅ ã¨#flx <åoHõÅ K«„@O ^•fi~å K«Å¡|iKÕÖÏ HÀ¡~Àá¶ê~°O u~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok. ZÖÏO\˜ "åã¨<å ÖËHõáÈ=_»"Õ∞, D "≥Ú`«ÎO U~åÊ@¡ Ѩ\˜+¨ì`«#∞ x~°∂Ñ≤OK«QÆÅ^Œ∞. ã¨iQÍæ PKåÛùkOz# ~°™êÜ«∞xHõ Hõ~å‡QÍ~°O #∞Oz ZÖÏO\˜ "åã¨<å~å^Œ∞. Hõ#=Ǩ Ö’Ü«∞#∞ HõÅ∞+≤`«O KÕã¨∞Î#fl q∞QÆ°`å Hõ~å‡QÍ~åÅ #∞Oz "≥Å∞=_Õ "åÜ«Ú=ÙÅhfl ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞#fl~° ÅHõ∆Å =∞Ok „Ѩ[Å#∞ ÉÏkèã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú. ''D "åã¨#Å∞, K≥@∂¡, ѨÙ=ÙfiÅ∂, #n[Å=¸, Ñ‘ÖÛË QÍeh HõÅ∞+≤`O« KÕã∂¨ <Î Õ L<åfl~Ú.—— JO@∞Ok, Ãã·O\ò ¢á¶êOã≤ãπ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ ÖË|~ˆ @s Jã≤ÃãìO@∞. KåÔ~¡ã¨ì<£ "åã≤ áê"Õ∞ÖÏ xHõû<£. =O^ŒÖÏk JÖÏÊ^•Ü«∞ #Å¡*Ïu ‰õΩ@∞OÉÏÖÏ¡ˆQ Wxã≤ìã¨∂º\ò Hõ~å‡QÍ~°Ñ¨Ù \ÏO‰õΩÅ∞, zg∞flÅ<å#∞H˘x L#fl ÃÑi¯<£û Z"≥#∂º „áêO`«OÖ’ LO@∞Ok. H˘`«Î á¶êHõìs „áê~°OÉèÏxH˜ H˘xfl ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ "åà◊¡ "≥∞~ÚÖò ÉωõΩûÖ’¡ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ HõxÑ≤OKå~Ú.

"A plan for the General Evacuation of the Institute" Do Not Try and Get Away Switch Your radio to WCAW station, 689, Meters Medium wave or your Television to channal 8 on station WCHS, This is the kind of announcement you are likely to hear.

"At ten O' clock, This morning the West Virginia State police reported an Industrial Accident involving dangerous Chemical substances. The accident occured at 9:50 hrs at the Institute Site of the Union Carbide Company. All persons living in the vicinity are invited to remain in the homes, close their doors and windows, then off all fans& Air Conditioning Systems, and keep listening, watch for further instructions the next communication will be broadcast in five minutes.

40

Ѩ"Õ∞ÖÏ xHõû<£ D Hõ~°Ñ¨„`åxfl *Ï„QÆ`«ÎQÍ „Ѷ≤*ò_À~ü g∞^Œ JuH˜OzOk. Ô~O_»∞ "å~åÅ `«~åfi`«, H˘`«Î Hõ~å‡QÍ~°O L`«ÊuÎx "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ìOk. Dq_» `«# =O@ WO\˜ H˜\˜H©Ö’Oz XHõ qz„`«"≥∞ÿ# "åã¨# =ã¨∞Î#fl@∞ì HõxÃÑ\˜ìOk. ÃÑ·#∞#fl Ѩi„â◊=∞Å #∞Oz D QÍe =™ÈÎOk. HÍx Jk KÕѨŠ"åã¨# HÍ^Œ∞, ‰õΩo¡# QÆ∞_»¡ "åã¨# HÍ^Œ∞.

Wk=~°Ö’ JÖÏO\˜ "åã¨#Å∞ =KÕÛq. nxfl|\˜ì J`«ºO`« P^èŒ∞xHõ ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åxfl LѨÜ≥∂yOz<å ‰õÄ_® ^•x x~å‡`«Å∞ ^•xfl ѨÓiÎQÍ PKåÛùkOK«ÖËHõ áÈÜ«∂~°x x~°∂Ñ≤OK«|_çOk. D "åã¨# L_çH˜# HÍÉËr "åã¨#ÖÏ Hõ#=Ǩ "åã¨∞Å <åã≤HÍ Ñ¨Ù\ÏÅ#∞ Ѩ~å=∞i≈OzOk.1 –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1. WÖÏO\˜ L_çH˜# HÍÉËr "åã¨# '=∂lH± "åb— "åã¨∞ʼnõΩ x`«ºHõ$`«º"≥∞ÿOk. Ѩ~åº=~°} Ѩi~°Hõ∆} ã¨Oã¨÷(W.Ñ≤.Z) 1 [#=i 1980 #∞Oz 1984 _çÃãO|~°∞ ^•HÍ 67 ™ê~°∞¡ q∞H± bH± J~Ú#@∞ì `≥eÑ≤Ok.(ÃѶ_»~°Öò U*ˇhû ã¨=∂Kå~°O) J~Ú`Õ HõOÃÑh Ü«∂[=∂#ºO =∂„`«O, g\˜Ö’ U XHõ¯\© P~ÀQͺxH˜ ǨxHõ~°O HÍx, <åºÜ«∞Ѩ~°OQÍ P"≥∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# "å`å=~° } q+¨ „ Ѩ ™ ê~° ™ê÷ ~ ÚÖ’<Õ L<åflÜ« ∞ x Éè Ï qOz Hõ # =Ǩ  "ås „Ѩ [ ʼnõ Ω `≥eÜ«∞x=fi‰õΩO_® *Ï„QÆ`«ÎѨ_çOk.

****

41

10. ^≥·=ã¨Ç¨Ü«∞O XHõ ~ÀA# XiÜ«∂ |ã‘ÎH˜ „ѨâßO`«OQÍ #=Ùfi`«∂, Hõà◊¡‰õΩ ^Œà◊ã¨i QÆ∞O„_»\˜ Hõà◊¡*’_»∞

"≥∞_»Ö’ Q˘Å∞ã¨∞Ö’ tÅ∞=, áê^•Å^•HÍ #Å¡\˜ á⁄_»"å\˜ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ`À F q^Õj =x`« =zÛOk. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO Pâ◊Û~°ºÑ¨_»∞`«∂<Õ P"≥∞<åǨÏfixOKå_»∞. ''g∞ |ã‘ÖÎ ’ "≥^· ºŒ ™êÜ«∞O HÍ=Åã≤# Ñ≤ÅÅ¡ ∂, =Úã¨e"åà◊¥,¡ ~ÀQÆ∞Å∂ L<åfl~x° `≥eã≤Ok. "åà◊¡‰õΩ U^À WO`« ™êÜ«∞Ѩ_®Åx =KåÛ#∞.——JOk. ã≤ã¨ì~ü ÃѶã≤e\˜ "≥∞H˜O>ˇÿ~ü (49) KåÖÏHÍÅO „á¶êOã¨∞Ö’ L#fl, ^Ò`«º ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok#k. Ѩ^≥Ìxq∞^À U>Ë q∞+¨#s nHõ∆ fã¨∞‰õΩOk. "≥Ú^Œ\’¡ Ãã#QÍÖò, `«~°∞"å`« ã≤Ö’<£, ^ÕâßÖ’¡ LO_ç z=~°‰õΩ WO_çÜ«∂ =zÛOk. Ѩ^è•flÅ∞ˆQà◊√¡QÍ Éè’áêÖ’¡ LO\’Ok. "åà◊¡ _»Ü≥∂ã‘ ™ê÷Ñ≤Oz# J<å^èŒ Ñ≤Å¡Å â◊~°}ÏÅÜ«∂hfl (''PâßxˆH`«<£——) #_»∞ѨÙ`ÀOk. "åà◊¡Ö’ KåÖÏ =∞Ok f„="≥∞ÿ# =∂#ã≤Hõ Ö’áêÅ∞#fl "åàı¡. ''PâßxˆH`«<£—— #QÆ~åxH˜ ^ŒH˜∆}Ï# J^èŒ∞<å`«# Éèí=#OÖ’ LOk. =ÚY^•fi~°O g∞^Œ, ''^Õ=Ù_»∞ XHõ ^•fi~°O =¸ã≤"Õ¿ãÎ =∞~À ^•fi~åxfl `≥~°∞™êÎ_»∞—— Jx LO@∞Ok. _Ò<£ ã≤O„_À"£∞, Pã≤Î Hõ∆Ü«∞(Bone TB), áÈeÜ≥∂, QÆ∞_ç¤, K≥q\˜, =¸QÆ "≥Ú^ŒÖˇ·# Ö’áêÅ∞#fl Ñ≤Å¡ÅO^Œ~°∂ XHõ ÃÑ^ŒÌ ǨÖ’¡ LO\Ï~°∞. ÖË`« P‰õΩѨK«Û QÀ_»Å g∞^Œ#∞#fl QÍOnèQÍ~°∂, rã¨ãπ "åà◊¡#∞ K«∂ã¨∂ÎO\Ï~°∞. ã≤ã¨ì~ü ÃѶã≤e\© `«sÊù^Œ∞ KÕã≤# J=∂‡~ÚÅ∞, P Ñ≤Å¡Å#∞ HõkeOK«_»O, #_çÑ≤OK«_»O, P@ÖÏ_çOK«_»O =O\˜ Ѩ#∞Å∞ KÕ~Úã¨∂ÎO\Ï~°∞. ¿ÑÔ~¡Öò ÉÏ~üû, ~°|ƒ~°∞ |O`«∞Å∂, uiˆQ |Å¡Å∂, z#fl `˘‰õΩ¯_»∞ Ãã·H˜à◊¥¡, "åà◊¡‰õΩ#fl Ѷ≤lÜ≥∂^ä≥~°Ñ‘ ™ê=∞„y. "åà◊¡Ö’ H˘O^ŒiH˜ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ã¨O~°H} ∆õ J=ã¨~O° . "åà◊¡ `≥eqx „¿Ñˆ~Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅO`« L#fl`"« ∞≥ #ÿ Hõ∆=∂, „¿Ñ=∂ LO_®e. s<å =Ü«∞ã¨∞ Ѩ<≥flO_Õà◊√¡. Pˆ~à◊¡ Ñ≤Å¡ÖÏ Hõ#|_»∞`«∞Ok. "≥<≥fl=ÚHõ ѨHõ∆áê`«O. Ѩã≤Ñ≤Å¡ÖÏ ™êHÍe. P"≥∞ z~°∞#=Ùfi P"≥∞ rq`ÕK«Ûù‰õÄ Hõ$`«[˝`«‰õÄ ã¨OˆH`«O. ÃѶã≤e\© P áêѨ#∞ `«# QÆkÖ’<Õ LOK«∞‰õΩOk. P"≥∞ XѨCHÀ^Œ∞ HÍx ã≤ã¨ì~ü ÃѶã≤e\© Éè’áêÖò #QÆ~åxH˜ =∞^Œ~ü ^ä≥i™ê =O\˜k. =Ú‰õΩ#ÌO P"≥∞#∞ QÆ∞_çÃãŠѨ^‡Œ =ӺǨÏOÖ’H˜ fã≤HÔ àÏ¡_∞» . iÔH@∞û, WO>ˇã#ì≤ Öò W<£ÃѶH<∆õ û£ ,

42

A@∞ì ~åeáÈ=_»O =O\˜ Ö’áêÅ∞#fl Ñ≤Å¡efl ѨsH˜∆OzOk. c^ŒÅ‰õΩO_Õ "åº^èŒ∞Åhfl WHõ ¯ _» <åfl~Ú. ÃѶ e ã≤ \ © H ˜ Wk =∂=¸ÖË . ‰õ Ω Å =∞`« Éè Ë ^ •ÖË ¡ ‰ õ Ω O_® JO^Œ Œ i h Ѩ~å=∞i≈OzOk. Jã¨Ç≤ϺOK«∞HÀ‰õΩO_® "åà◊¡ QÆ∞_çÃãÖ’¡H˜ =zÛ ‰õÄ~°∞Ûx Pf‡Ü«∞OQÍ =∂\Ï¡_çOk. =∞$`«∞º=ÚYOÖ’#∞#fl "åà◊¡ z=i =∂@Å#∞ qOk. K«xáÈÜÕ∞ "åà◊¡‰õΩ T~°@ HõeyOz, "åà◊¡ ‰õΩ@∞OÉÏÅ`À Hõeã≤ „áê~°÷# KÕã≤Ok. â◊"åÅ "≥#HÍŠ㨇âß<åÅHÀ, ã¨=∂kèHÀ "≥àı¡k. `ÀÅ∞ã¨OpÖ’x =∞O^Œ∞Å∞, WO*ˇHõ∆#∞¡, Ü«∂O\© |Ü«∂\˜H±û, =∂Ô~ÂÊù<£, z#fl z#fl PѨˆ~+¨<£ ™ê=∞„y, PÜ«Ú^è•Å∞QÍ "åà◊¡ ~ÀQÍÅ`À áÈ~å_ç ¿ã^Œ fiÛ #Ü«∞O KÕ¿ãk. ''„Ѩu ™È=∞"å~°O <Õ#∞ =™êÎ#∞. <å‰õΩ =∂„`«O =O`«∞Å "åsQÍ Z=~À XHõ~°∞ "åà◊¡ QÆ∞_çÃã#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀx"åfie—— JO^Œ~°∂ Z=iH˜ "åˆ~ =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~°∞. ''<å‰õΩ ™êÜ«∞OQÍ "åÅO\©~°∞ HÍ"åe.—— JOk QÆ∞OѨÙÖ’ JO^Œsfl Ѩijeã¨∂Î.. ''nn <Õ#∞! <Õ#∞!—— '"åÅ∞ Hõà◊¡ áêѨ#∞ K«∂ã≤, ''h ¿Ñˆ~q∞\˜?—— JOk. ''Ѩk‡x—— ''㨈~! <å _ç¿ãÊ#ûsÖ’ #~°∞ûq #∞"Õfi!—— JOk.

F™ê~å"≥∞#∞ F |Hõ¯zH˜¯# Ѩã≤"å_çH˜ =∞™ê*ò K≥Ü«∞º=∞Ok. J^˘Hõ¯>Ë P Ѩã≤"åxH˜ q∞ye# zH˜`«û. Ѩk‡x Xà◊¡O`å #∂<≥ ѨÓã≤ =∞$^Œ∞=ÙQÍ =∞~°ú<å KÕã≤Ok. H˘kÌ xq∞ëêňH P Ѩã≤"å_»∞ #=ÙfiÅ∞ zOkOKå_»∞. ''P"≥∞ ÖÏѶ¨∞=O Pâ◊Û~°ºHõ~°O. D =ÚiH˜"å_» JO`« ~ åàÏÖ’¡ „¿Ñ=∞ Pâ◊ Å ∞ Hõ e ã≤ # â◊ H ˜ Î x QÆ = ∞xOKå#∞. XiÜ« ∂ |ã‘ Î " å㨠∞ Å∞ ^≥·=ã¨Ç¨Ü«∂xH˜ J~°∞›Å∞.—— JOk ÃѶeã≤\©.

* * * *

* * * * `«~°∞"åu ™È=∞"å~°O <å_»∞ KåO`å_»O`« ‰õĺ. Ѩk‡x "åà◊¡ ~ÀQÆ f„=`« „ѨHÍ~°O ֒ѨeH˜ „Ѩ"Õâ◊ÃÑ>Ëìk. (J=∂‡, <å#flÅ∞ "åà◊¡ QÆ∞_çÃã<Õ _çÃãÊ#ûs KÕâß~°∞). Laƒ# á⁄@ìÅ∞#fl Ѩã≤"åà◊¡#∞ P"≥∞ =ÚO^Œ∞ KåÑ≤# `«Å∞¡Å∞ –"åà◊¡ Hõà◊¡Ö’¡ Pâ◊Å∞. ''P„Ѷ≤HÍ, ã≤Ö’<£, WO_˘<Õã≤Ü«∂Ö’¡, <å "≥Ú`«ÎO ã¨sfiã¨∞Ö’ WÖÏO\˜ Ö’áêÅ∞#fl Ñ≤Å¡efl K«∂_Õ¡^Œ∞. KåÖÏ=∞OkH˜ WOHÍ =∂_»∞ ‰õÄ_® =¸`«|_»ÖË^Œ∞. HÍe¬Ü«∞O ÖËq∞`À "åà◊¡ ѨلÔ~Å∞ J=Hõ~°=∞Ü«∂º~Ú.

DlÑ≤¬Ü«∞<£ =∞g∞‡ÖÏ¡ ã¨÷|ú=∞Ü«∂º~°∞.—— ÃѶeã≤\© Hõ^äŒ#O. „Ѩ^è•#OQÍ Hõ∆Ü«∞, >ˇÿá¶ê~Ú_£, \˜\Ï#ãπ, =∞ÖˡiÜ«∂, áÈeÜ≥∂, QÍ¢™ÈìZO\˜Ô~·\˜ãπ, K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞. XiÜ«∂ |ã‘Î, `«k`«~° |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ zH˜`«ûHõO^Œx #ëêìxfl `≥zÛÃÑ>Ëìq. ÃѶ e ã≤ \ © J^Œ ∞ ƒù ` åÅ∞ *Ë ã ≤ `« = ∞<å^Œ ∞ ‰õ Ω O@∞O^Œ x Hõ Å Å∞QÆ < Õ n#∞Å#∞ K« ∂ ã≤ xsfi~°º"≥∞áÿ ÈÜÕ∞k. Ѩk‡x P"≥∞ #∞^Œ∞\˜ K≥=∞@#∞ `«∞_çKkÕ . z~°∞#=Ùfi`À P"≥∞‰õΩ ÉÏã¨@QÍ xeKÕk. ^•i„^ŒºO ^Œ∞óYO K«qK«∂ã≤# P Ѩã≤^•x #=Ùfi =ÚYO P"≥∞‰õΩ áÈ~Ú# ^è≥·~åºxfl `≥zÛÃÑ>Ëìk.

43

44

11. Kåz# ¿ãflǨÏ(Hõ|O^èŒ) ǨÏã¨ÎO Ü« ¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh [O_®Å∞ D Éèí∂g∞‡^Œ 38 ^ÕâßÖ’¡ Ô~ѨÔ~ѨÖÏ_ç<å,

ÉèÏ~°`«^Õâ◊O`À D HõOÃÑh‰õΩ#fl J#∞|O^èŒO "Õ~°∞. D ^Õâ◊"åã¨∞ʼnõΩ QÍb, h~°∞ `«~°"å`« Å=ã¨~°"≥∞ÿ#, "≥Å∞QÆ∞#∞ „Ѩ™êkOzOk. U>Ë\Ï ^•^•Ñ¨Ù 50 ÅHõ∆Å ÉË@sÅ#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã≤# HõOÃÑh ¿Ñ~°∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚʼnõΩ `≥eã≤#^Õ.

D QÆ∞`åÎkèѨ`«ºO =Å¡<≥·`Õ<Õq∞, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ KåÖÏ "åºáê~å=HÍâßÅ∞O\ÏÜ«∞x ÉèÏqOz, =∞#^Õâ◊OÖ’ [iˆQ L`«ÊuÎ, "åºáê~åʼnõΩ „Ѩ`ÕºH˜Oz ''Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ (WO_ç Ü « ∂ ) eq∞>ˇ _ £ — —J<Õ ã¨ a û_ç Ü « ∞ sx <≥ Å H˘eÊOk. ^Õ â ◊ O Ö’x Ѩ ^ è • flÅ∞QÆ ∞ HÍ~å‡QÍ~åÖ’¡#∂ HõOÃÑh *ˇO_® Ô~ѨÔ~ѨÖÏ_Õk. ÔHq∞HõÅ∞û, áê¡ã≤ìH± =ã¨∞Î=ÙÅ∞, á¶È\’„QÍѶ≤H± Ѷ≤Å∞‡Å∞, "≥∞+‘<£ @∂Å∞û, áêi„âßq∞Hõ ZÅ¢HÀì_»∞¡, áêeã¨ì~ü Ô~ã≤<£, ÖÏq∞<Õ>ˇ_£ QÍ¡ãπ "≥ÚII L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ "≥Å∞=iOKÕk. „\ÏÅ~°¡`À |OQÍàÏMÏ`«OÖ’Deep Water Prawn Hunting Ö’ J„QÆQÍq∞QÍ xezOk. HõOÃÑh „ѨѨOpHõ~°}‰õΩ K«Hõ¯\˜ #=¸<åQÍ xezOk. WO_çÜ«∞<£ HõOÃÑhÖ’ 51 âß`«O "å\Ï xÅɡ@∞ì‰õΩx, Ü«∂[=∂#º ǨωõΩ¯Å`À, L`«ÊuÎ q^è•<åÅ#∞ âßã≤OK«™êyOk. U„Ñ≤Öò 1962 <Õ+¨#Öò lÜ≥∂„QÍѶ≤H± Ѩ„uHõÖ’ HõOÃÑh „ѨHõ@# "≥Å∞=iOzOk. "Science Helps to Build a New India" ѨÓiÎ ¿Ñr „ѨHõ@#Ö’x z„`«O |Hõ¯zH˜¯# Ô~·`«∞, |Hõ¯zH˜¯# HÍ_≥^Œ∞ÌÅ∂, ^Œ∞<Õflá⁄ÅO – W^ŒÌ~°∞ Ñ¨Öˇ¡Ñ¨_»∞K«∞Å∂ <≥uÎ# ‰õΩO_® =∞~À KÕuÖ’ |∞\Ïì – <ÕѨ^䌺OÖ’ QÆOQÍ#k – ^•x "≥#HÍÅ ã¨∂~°ºHÍOuÖ’ "≥Å∞QÆ∞Å∞ q~°l=Ú‡`«∂ @=~°∞¡, zg∞flÅ∞, Q˘\ÏìÅ∞, \ÏO‰õΩÅ`À á¶êHõìs ^Œ$â◊ºO – z„`«O ÃÑ·ÉèÏQÍ# <åiO[ ~°OQÆ∞ PHÍâ◊OÖ’Oz "≥eH˜=zÛ# `≥Å¡x ǨÏã¨ÎO. KÕuÖ’ Ѩ@∞ì‰õΩ#fl ѨsH∆Í <åoHõ. JO^Œ∞Ö’ Z„~°x „^Œ=O – Ô~·`«∞ g∞^•, <åQÆe g∞^• P „^Œ"åxfl XOѨÙ`«∞#fl ^Œ$â◊ºO. |Ǩïâß ~À=ÚÖ’x ã≤Ãã·ì<£ KèåÃÑÖòÖ’ P^•=Ú‰õΩ r"åxflã¨∂Î ã¨Ê$tOKÕ "≥∞ÿMˇÖÏOlÖ’ z„uOz# ^Õ=Ùx ǨÏã¨ÎO. WO^Œ∞‰õΩ „¿Ñ~°} HÍ=K«∞Û.

45

A. HAnd for the future J<Õ

ti¬Hõ H˜O^Œ z#fl ã¨O^Õâ◊O.

Cattle working in the fields...... The eternal river Ganga..... Elephants Caprisioned with jewels.... To-day these symbols of ancient India co-exist with a new vision, that of modern industry India has built factories to strengthen its economy and provide its four hundred and fifty millon people with the promise of a bright future. But India needs the technological knowledge of the western world. That is why Union Carbide, working with its Indian Engineers and Technicians, has made its scientific resources available to help conduct a large plant of plastic goods near Bombay. All over the free world Union Carbide has undertaken to build plants to manufacture chemical products, plastic goods, gases and alloys.

Union Carbide's collaborates are proud to be able to share their knowledge and skills with the citizens of this great country.

D PHõ~°¬}©Ü«∞"≥∞ÿ# QÆ^Œº ã¨O^ÕâßxH˜ =ÚHÍÎ~ÚOѨÙQÍ, Write to us a brochure entitled: The exciting world of Union Carbide; In it you will find out how our resources in the diffrent domains of carbon, chemical products, gases, metals, plastic goods and energy continue daily to work. 'new wonders in your life'

D "åQÍÌ#O <≥~°"Õ~°∞Û‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O =zÛOk. 60ÅÖ’ U~°Ê_»¤ ^Œ∞iƒùHõ∆ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ „Hõ=∞OQÍ =∂~°™êQÍ~Ú. "≥∞H˜ûHÀ #∞Oz kQÆ∞=∞u KÕã¨∞‰õΩ#fl '™⁄<å~å 63— =i =OQÆ_»O`À U_®kH˜ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ѨO@Å∞ ѨO_çOKÕ J=HÍâ◊O HõeyOk. <å~°‡<£ É’~å¡Q∑ (Norman Borlaug)‰õΩ <À|Öò ¢ÃÑ·A `≥zÛÃÑ\˜ì# D =i =OQÆ_»O ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠ǨÏi`« qѨ¡"åxH˜ <åOn ѨeH˜Ok. HÍx H˘`«Î W|ƒO^Œ∞Å∞ ‰õÄ_® =KåÛ~Ú. D ~°HõO =OQÆ_®xH˜ ÉÏQÍ h~°∞ ÃÑ\˜ì Z~°∞=ÙÅ∞ "Õ¿ãÎ HÍh Ô~O_»∞ =¸_»∞ ѨO@Å∞, JkèHõ kQÆ∞|_»∞Å∞ ~å=Ù. 1966–71 ǨÏi`« qѨ¡= HÍÅOÖ’ ^Õâ◊OÖ’x Z~°∞=ÙÅ "å_»HõO =¸_çO`«Å∞ ÃÑiyOk. JkèHõ kQÆ∞|_ç =OQÆ_®Å‰õΩ ѨkÔ~@∞¡ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ D ѨO@Å<åt™êÎ~Ú. JxflO\˜HõO>Ë Z‰õΩ¯= #+¨ìO "New wonders in your life"

46

ѨK«Û ѨÙ~°∞QÆ∞ =Å¡ HõeˆQk. "å\˜ =Ú‰õΩ¯ „QÍÇ≤ÏHõÅ ^•fi~å ÖË`« =i "≥ÚHõ¯Å áêÅ#∞ Ñ‘ÖËÛã≤ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ =O^ŒÖÏk ZHõ~åŠѨO@#∞ <åâ◊#O KÕ¿ãq. ѨO*Ï|∞ `«k`«~° ~å¢ëêìÖ’¡, Kå~°Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ ѨuΠѨO@#∞ <åâ◊#O KÕ¿ãq. nO`À Jxfl „áêO`åÖ’¡#∂ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å(`«Ü«∂s) "å_»HõO ÃÑiyOk. ÉèÏsQÍ#∞#fl _ç=∂O_»∞‰õΩ z#fl z#fl Ѩi„â◊=∞Å∞ ã¨iáÈÖË^Œ∞. KåÖÏ =∞@∞‰õΩ D.D.T. x HÍx H.C.H (Hexa Chlorocyclo Hexane) x HÍx D =∞O^Œ∞Ö’¡ "å_Õ"å~°∞. Wq =$Hõ∆, ѨH˜∆, Ѩâ◊√ =∂#= ã¨=¸Ç¨ʼnõΩ(Flora & Fauna) ǨxHõ~°=∞x J<ÕHõ ^ÕâßÅ∞ JѨÊ\˜ˆH x¿+kèOKå~Ú. ^Õâ◊<åÜ«∞‰õΩÅ∞ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å ã¨~°Ñ¶¨~å HÀã¨O q^Õj HõOÃÑhÅÃÑ· ^Œ$+≤ì ™êiOKå~°∞.

HÍÔ~ƒ_£ =O\˜ KåÖÏ HõOÃÑhÅ∞ JѨÊ\˜ˆH "Õà◊¥¡#∞‰õΩ<åfl~Ú. HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh D ã¨∞=~å‚=HÍâßxfl KÕ*Ï~°Û^ŒÅ∞K«∞HÀÖË^Œ∞. `«fi~°Ö’<Õ "åà◊¡ ¿ãÅ∞û |$O^ŒO _èçb¡ *Ë~°∞‰õΩOk. D ѨxH˜ J`«ºO`« ã¨=∞~°∞ú_≥·# Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò #∞ ѨOÑ≤Ok. =Ú}À*ò "åà◊¡ Pâ◊Å#∞ ==Ú‡KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. |∞^Œ∞Ìx JÇ≤ÏOã¨#∞ ^Œâ◊kâ◊ÖÏ Kå\˜ K≥Ñ≤Ê# Jâ’‰õΩ_»∞ ‰õÄ_® Pâ◊Û~°ºÑ¨_»Hõ=∂#_»∞.

1966Ö’ XHõ j`«Å ™êÜ«∞O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Jâ’‰õΩx ¿Ñ~°∞#fl Ǩϟ@Å∞"å~°∞, HÍÔ~ƒ_£ ¿ãÅ∞û „Ѩ^è•<åkèHÍ~°∞Å`À áê@∞, ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi =º=™êÜ«∞ âßY‰õΩ, áê¡xOQ∑ Hõq∞+¨#∞‰õΩ K≥Ok# =O^Œ=∞Ok J`«∞º#fl`åkèHÍ~°¡‰õΩ ™êfiQÆ`«O ѨeH˜Ok. P ~ÀA =∞^蕺ǨÏflO [iy# Kåi„`å`«‡Hõ XѨÊO^•xfl, á¶È\’„QÍѶ¨~°∞¡, Ѩ„uHÍ qÖËHõiÅ`À áê@∞QÍ Ããe„ÉË\ò KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ JHõ¯_» qO^Œ∞ [~°∞QÆ∞`ÀOk. ÉèÏ~°`« Ô~·`åOQÍxfl HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ "≥O@<Õ 2,200 @#∞flÅ J"≥∞iHõ<£ Ããq<£ kQÆ∞=∞u P XѨÊO^ŒÑ¨Ù ™ê~åOâ◊O. nxH˜ |^Œ∞Å∞QÍ S^Õà◊¡Ö’QÍ 'Ããq<£— `«Ü«∂sH˜ XHõ á¶êHõìsx ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ <≥ÅH˘ÖËÊO^Œ∞‰õΩ HõOÃÑh JOwHõiOzOk. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò, ã¨~åÌ~ü ã≤OQ∑ J<Õ =º=™êÜ«∞ =∞O„u`«fi âßY‰õΩ K≥Ok# J`«∞º#fl`åkèHÍi`À D XѨÊO^•xfl ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. D ѨO*Ïc ã≤‰õΩ¯ `«# ~å¢+¨ì Ô~·`åOQÍxfl ѨÙ~°∞QÆ∞Å ÉÏi #∞O_ç HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ "≥O@<Õ 'Ããq<£— ã¨~°Ñ¶¨~å HÀã¨O J„~°∞Å∞KåKå_»∞.

HÍÅO ‰õÄ_® Hõe™⁄zÛOk. HõOÃÑh <≥·Å∞#n „áêO`« Ô~·`«∞Å HÀã¨O 1200 @#∞flÅ Ããq<£ ѨOÑ≤Ok. q∞_»`«Å ^ŒO_»∞ JHõ¯_ç ѨO@#∞ <åâ◊#O KÕâß~Ú. JÖˇQÍ˚O„_çÜ«∂ Hõ+¨ì"£∞û JkèHÍ~°∞Å Ü«∞Hõ∆ „Ѩâ◊flʼnõΩ `«@∞ìHÀÖËHõ JHõ¯_» xÅ|_»ÖËHõáÈ~ÚOk. =Ú}À*ò ^•xfl ÉÁOÉÏ~Ú ˆ~=Ù‰õΩ KÕiÊOKå_»∞. Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAÖ’¡ "≥^ŒHõÉ’~Ú# fQÆÖÏ Ããq<£ 47

Éèí~°`«=∂`« HÍà◊¡‰õΩ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩOk. J~Ú`Õ Wk `« H õ ∆ } O LѨ Ü ≥ ∂ yOKÕ 'Ããq<£ — HÍ^Œ x , 'Ããq<£ — QÍ_è»~°∂Ѩ=∞h(Concentrate) `ÕeOk. nxfl xѨÙ}∞Å∞ ''á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£——QÍ Ñ≤eKÕ „Ѩ„H˜Ü«∞ ^•fi~å qxÜ≥∂QÍxH˜ ã≤^èŒúѨ~°Kåe. ^•xfl Wã¨∞Hõ`À HÍh, lѨûO á⁄_ç`À HÍh HõÅáêe. D á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ KÕÜ«∞_®xH˜ ^Õâ◊OÖ’ z#fl Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ H˘^Œ∞=ÖË^Œ∞. HÍh =Ú}À*ò D Ѩx ‰õÄ_® ™⁄O`« HõOÃÑh`À<Õ KÕ~ÚOK«^ŒeKå_»∞. WO_»¢ã≤ìÜ«∞Öò Ô~QÆ∞ºÖË+¨<£ P‰õΩì „Ñ¨HÍ~°O WÖÏO\˜ Hõ~å‡QÍ~°O ÉèÏ~°`«*ÏfÜ«∞ z#fl Ѩi„â◊=∞Å~°OQÆOÖ’<Õ <≥ÅH˘ÖÏÊe.

D J=~À^è•xfl `˘eyOKÕO^Œ∞‰õΩ '=Ú}À*ò— ÉèÏ~°fÜ«∞ L`«û= q„QÆǨxfl ‰õÄ_® ã¨OáêkOKå_»∞.

* * * * U ~°OQÆOÖ’#∂, ZHõ¯_® ‰õÄ_® ^ŒàÏ~°∞ʼnõΩ H˘^Œ∞=ÖË^Œ∞. 1967 E<£ <≥ÅÖ’ XHõ â◊√Éè’^ŒÜ«∂# á⁄\˜ìQÍ HõÅ∞ѨÙQÀÅ∞QÍ LO_Õ =∞x+≤ Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò PѶ‘ã¨∞‰õΩ =KåÛ_»∞. ''<å ¿Ñ~°∞ ã¨O`À+π n#^ŒÜ«∂àò. Hõ$+¨‚ =∞`« Éèí‰õΩÎ}˜‚.—— D ѨiK«Ü«∞O`À<Õ HõOQÆ∞u#fl =Ú}À*ò XHõ ã≤QÍ~ü WKåÛ_»∞. ''<å‰õΩ KåÖÏ "åºáê~åÅ∞<åfl~Ú. J@g Jaè=$kú, ã¨∂¯@~ü "åºáê~°O, ã≤x=∂ ǨÅ∞, ÃÑ„\’Å∞ |O‰õΩ L<åfl~Ú. g∞ˆ~^À ÃѶã≤ìÃã·_£ á¶êHõìs Hõ@ì^ŒÅ∞Û‰õΩ#fl@∞ì `≥eã≤Ok—— JO@∂ ^Œ~å˚QÍ ''K«∂_»O_ç! <å‰õΩ Éè’áêÖ’¡ KåÖÏ Ñ¨iK«Ü«∂Å∞<åfl~Ú—— ''Éè’áêÖÏ—— J<åfl_»∞ =Ú}À*ò. JÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ. ''J=Ù#∞! =∞^茺„Ѩ^Õâò ~åR ~å[^è•x. ~å¢+¨ì „ѨÉèí∞`åfixH˜ áêi„âßq∞H©Hõ~°}ÃÑ· Pã¨H˜Î LOk.—— QÆ\˜ìQÍ á⁄QÆ Ñ‘Å∞ã¨∂Î, Éè’áêÖò #QÆ~åxH˜ L`«Î~°OÖ’ Ѩi„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ qâßÅ"≥∞ÿ# Éèí∂q∞x ˆH\Ï~ÚOKå~°x K≥áêÊ_»∞. ''<Õ#∞ <å ¿Ñ~°∞`À á¶êHõìsx Hõ>ËìO^Œ∞‰õΩ Öˇ·Ãã#∞û‰õΩ ^Œ~°MÏã¨∞Î KÕ™êÎ#∞. JHõ¯_» g∞~°∞ kQÆ∞=∞u KÕã≤# 'Ããq<£— qxÜ≥∂QÍxH˜ ѨxH˜=KÕÛÖÏ KÕÜ«∞=K«∞Û. "≥Ú`«ÎO Y~°∞Û UÉèˇ· "ÕÅ _®Å~°¡‰õΩ q∞OK«‰õÄ_»^Œ∞. =∞#O ÉèÏQÆ™êfi=∞º XѨÊO^ŒO ^•fi~å #_çÑ≤OK«=K«∞Û. <å‰õΩ P^•Ü«∞OÖ’ "å\Ï W"åfie.—— J<åfl_»∞. =Ú}À*ò HÍeH˜ ‰õÄ_® "≥^ŒHõÉ’~Ú# fQÆ `«yeOk. `«# |$ǨÏ`«ûfiáêflÅ∞ ™êHÍ~°O HÍ#∞<åfl~Ú.

48

''㨈~ HÍh D Éè’áêÖò ZHõ¯_»∞Ok?—— J<åfl_»∞ `«=∂ëêQÍ #=Ùfi`«∂. ''ÉèÏ~°`«^Õâ◊O #_çÉÁ_»∞¤#, q∞+¨ì~ü =Ú}À*ò!—— J<åfl_»∞. ÉèÏ~°`«=∂`« <åcèHõ=∞ÅOÖ’ q+¨¢Éèí=∞~°O HÍÅ∞ "≥∂Ñ≤Ok. "≥O@<Õ J`«x =∂~°æ^Œ~°≈Hõ`«fiOÖ’ `«# QÀ^èŒ∞=∞ ~°OQÆ∞ =∂~ü¯ 2 *ÏQÆfi~üÖ’ Éè’áêÖò‰õΩ |Ü«∞ÖËÌ~å_»∞. Éè’áêÖò #QÆ~°O XHõ ÃÑ^ŒÌ „QÍ=∞O =∞^茺֒ LOk. Ѩ@ì} ˆHO„^•xH˜ J~°"≥∞ÿÅ∞ÃÑ·#, Ô~·Å∞¿ãì+¨#∞‰õΩ J~°"≥∞ÿÅ∞ ^Œ∂~°OÖ’ WO_»¢ã≤ìÜ«∞Öò UiÜ«∂ LOk. JHõ¯_» ѨÓ~°fiO Éè’áêÖò ~åAÅ QÆ∞„~°Ñ¨Ù âßÅÅ∞O_Õq. `«~°"å`« ã¨∞ÖÏÎ#∞Å Ãã·x‰õΩÅ Hõ"å`«∞ "≥∞ÿ^•#OQÍ LO_Õk. #Å¡\˜ =∞\˜ì =Å¡ 'HÍb "≥∞ÿ^•#O— JO\Ï~°∞ ^•xfl. |Ǩïâß ~°HõÎO =Å¡#∂ HÍ=K«∞Û.

W™ê¡q∞H± '+¨sÜ«∞`ü— ^À+¨µÅ∞QÍ x~°‚~ÚOz# <Õ~°ã¨∞÷Å `«ÅÅ∞ `≥yѨ_»¤ „áêO`«O ‰õÄ_®. =Ú}À*ò‰õΩ WÖÏO\˜ â◊+¨a+¨Å∞ ÖË=Ù. Ô~O„_ÀAŠѨ~°º@#Ö’ Éè’áêÖò ã¨∞QÆ∞}ÏÅ<å HõoOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. ^Õâ◊O =∞^茺֒, Ô~·Å∞ =∂~°æO ^•Ñ¨ÙÖ’, „QÍO_£ „@OH± ~À_»∞¤‰õΩ ^ŒQÆæ~À¡, ѨÙ+¨¯ÅOQÍ q^Œ∞º`ü, h\˜ ã¨~Ñ° ~¨¶ åÅ∞<åfl~Ú. K«∞@∞ìÑH¨ ¯õ Å =ÚiH˜ "å_»Å∞. ‰õÄe =∞#∞+¨µÅ∞ ^˘~°∞‰õΩ`å~°∞. WO`«HõO>Ë =∞OzKÀ@∞ ZHõ¯_» ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok?

* * * *

49

12. J}QÍi# "≥·Éèí=OÃÑ· q~°|∂¿ã HõÅ =Ú}À*ò `«# "åǨÏ#OÖ’#∞Oz K«∂ã≤# ÃÑ^ŒÌ„QÍ=∞O, x*ÏxH˜ ^Õâ◊OÖ’x JO^Œ"≥∞ÿ#

#QÆ~åÖ’¡ XHõ\˜. HÍx =Ú}À[ò =∞Ǩ~åA ^•xÜ≥ÚHõ¯ ™êO㨯uHõ, "≥·Éèí=Ѩ٠„ѨfHõÅ#∞ K«∂_»<ÕÖË^Œ∞.

1722 Ö’ D„áêO`åxfl K«∂ã≤ =ÚK«Û@Ѩ_ç# PѶ¨…<£[#~°Öò HÍÅO <å\˜ #∞O_ç Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ KåÖÏ JO^Œ"≥∞ÿ# ™œ^è•Å∞, ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌŒ =∞ã‘^Œ∞Å∞, â’ÉèÏÜ«∞=∂#"≥∞ÿ# L^•º#=<åÅ`À xO_ç ''WO_çÜ«∞<£ ÉÏQÍÌ^£—— QÍ Ñ≤eKÕ"å~°∞. WHõ¯_» L#fl`«"≥∞ÿ# ã¨O™ê¯~°Ü«Ú`«"≥∞ÿ# =Úã≤¡O ã¨O㨯$u <≥ÅH˘Ok. "≥Ú^Œ@QÍ XHõ „ÃѶOz ^ÕjÜ«Ú_»∂,`«~°"å`« Ѩ~åÌÅ Kå@∞# ѨiáêeOz# #Å∞QÆ∞~°∞ ã¨∞ÖÏÎ<åÅ∞ ^•xfl ã¨∞ã¨OѨ#flOKÕâß~°∞. #"å|∞ Ãã·<åºÅ „Ѩ^è•<åkèHÍi, `«~åfi`« s*ˇO@∞S# ÉÁÅÎ*Ï~ü k É’~Àƒ<£, PÜ«∞# `«~"° å`« ã≤HO˜ ^Œ~,ü ëê[Ǩ<£, ã¨∞ÖÏÎ<[£ Ǩ<£, ‰õΩiûÜ«∂ÉËQOÆ Å∞ `«=∞ ~å*Ϻhfl ~å[^è•xh P^Œ~°≈=O`«OQÍ fiÛk^•Ì~°∞. WOÑ‘iÜ«∞Öò, „a@<£, P„Ѷ≤Hõ<£ Pã≤Ü«∞<£ =Å㨠^ÕâßÅ "≥∞ѨÙÊ#∞ á⁄OkOk. #Å∞QÆ∞~°∞ ÉËQÆOÅ HÍÅOÖ’ Ô~·Å∞ =∂~°æO ™⁄O`« Y~°∞Û`À U~°ÊiKå~°∞. ~°"å}Ï ™œHõ~åºÖË~°Ê_®¤~Ú. #∂Å∞ q∞Å∞¡Å∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. Éèí∂q∞ÖËx áœ~°∞ʼnõΩ Éèí∂q∞xKåÛ~°∞. Pã≤Ü«∂Ö’<Õ =∞Ô~Hõ¯_® ÖËx áÈã¨ìÅ∞ =º=ã¨÷<Õ~åÊ@∞ KÕâß~°∞. ~å[^è•xÖ’ h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å<Õ~°ÊiKå~°∞. Lz`«OQÍ „áê^äŒq∞Hõ q^Œº#OkOKå~°∞. ÉÏeHõÅ áê~î°âßÅÅ∞ qiqQÍ ™ê÷Ñ≤Oz =∞Ç≤ÏàÏaè=$kúH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õâß~°∞. PYi ÉËQÆO, ã¨∞ÖÏÎ<å [Ǩ<£ Éè’áêÖò ÖË_ôãπ Hõ¡|∞ƒ<Õ~°Ê~°Û_»O P HÍÅOÖ’ qѨ¡"å`«‡Hõ K«~°º HÍ^•? Ѷ¨∞’ëê ¢ã‘ÎÅ ëêÑ≤OQ∑ HÀã¨O „Ѩ`ÕºHõOQÍ áêiãπ |*Ï~ü#∞ ™ê÷Ñ≤OzOk. ã¨fiÜ«∞OQÍ Pq_» =zÛ WHõ¯_ç ^Œ∞HÍ}ÏÖ’¡ áêiãπ, ÅO_»<£ #QÆ~åÅ #∞Oz =zÛ# =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ H˘<Õk.

D"≥∞#∞ „a\˜+¨µ "åà‹¡O`À Q“~°qOKå~°∞. S^Œ= *Ïi˚ K«„Hõ=iÎ `«# Ѩ\Ïìaè¿+HÍxH˜ P"≥∞<å ǨfixOKå_»∞. Government Council for the Kingdom of Bhopal (P<å\˜ =∞O„u =~°æO J#∞HÀ=K«∞Û) „áê~°OÉè’`«û"åxH˜ Ü«Ú=~åA qKÕÛâß_»∞. JÖÏO\˜ H“xûÅ∞ ^Õâ◊OÖ’<Õ "≥Ú^Œ\˜ „Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ K«~°º. „a\˜+¨µ"åiH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥e¿ÑO^Œ∞‰õΩ

50

‰õÄ_® Ü«Ú=~åA ~åHõ L^ÕÌâ◊ºO. "≥Ú^Œ\˜ „ѨѨOK«Ü«Ú^•úxH˜ `«# ™⁄O`« H˘_»∞‰õΩ#∞ ‰õÄ_® ѨOÑ≤Ok Hõ^• Pq_».

Pq_» P™ê÷#OÖ’ ã¨~°ã¨fiu <å@ºO KÕã≤Ok. ã¨fiÜ«∞OQÍ Z<Àfl "Õ^•O`«„QÆO^ä•Å#∞ ~°zOzOk. ÉËQÆO ëê[Ǩ#∞ P™ê÷<åxH˜ ^Õâ◊OÖ’x J„QÆ„âı}˜ q^•ºOã¨∞ÖËHÍHõ, PѶ¨…x™êÎ<£ Ѩi¬Ü«∂ =O\˜ ã¨∞^Œ∂~° ^ÕâßÅ "å~°∞ ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. K«Hõ¯x L~°∂Ì ÉèÏ+¨`À, ã¨∞ã¨OѨ#fl"≥∞ÿ# ™êÇ≤Ï`«ºO`À, ã¨Ow`«O, [<åÉèÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ "ÕÅ∞ ÃÑiy ÅHõ∆‰õΩ *ˇ~°∞‰õΩOk. ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÅ #∞Op z<åfl ÃÑ^•Ì Ѩi„â◊=∞Å∞ =KåÛ~Ú. "≥Ú#fl\˜ ^•HÍ #"å|∞ `« # Ju^ä Œ ∞ Å`À Ѩ Ù Å∞Å#∂, U#∞QÆ ∞ Å#∂ "Õ \ Ï_ç # „áêO`« O Ö’ J"≥ ∞ iHÍ J_»∞QÆ∞ÃÑ@ìÉ’`ÀOk. XiÜ«∂ |ã‘Î x"åã¨∞ʼnõΩ, Ô~·à◊¡Ö’ ky# =O^ŒÖÏk =Å㨠Ѩ‰õ∆ΩʼnõΩ 1960Å z=~À¡ Éè’áêÖò Éèí∂`«Å ã¨fi~°æ"≥∞ÿOk.

q<À^ŒÑ¨Ù q„âßOu Éèí=#OÖ’ JO^Œ"≥∞ÿ# ™êfl<åÅ QÆkx U~°Ê~°∞K«∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. ™êfi`«O„`«ºO `«~°"å`« Éè’áêÖò ã¨O™ê÷#O ^Õâ◊OÖ’ qb#O HÍ=_»O =~°"≥∞ÿOk. =∞^茺„Ѩ^Õâò‰õΩ ~å[^è•x J~ÚOk. W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ =Ú}À*ò#∞ =ÚQÆú Ѩiz# HÍ~°}ÏÅ =Å¡ áêi„âßq∞H©Hõ~°} [iyOk. „ѨÉèí∞`«fi Éèí=<åÅ∞, L^ÀºQÍÅ x"å™êÅ∞, XHõ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, >ˇH˜flHõÖò HÍÖËrÅ∞ Ô~O_»∞ "ÕŠѨ_»HõÅ Pã¨Ê„u, "≥·^Œº HõàÏâßÅ, ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞, Hõ¡|∞ƒÅ∞, <å@HõâßÅ, ã≤x=∂ Ǩà◊√¡, Ô~™êìÔ~O@¡`À #QÆ~°O qã¨ÎiOzOk. S^Õà◊¡Ö’ #QÆ~° [<åÉèÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ "ÕÅ∞ ÃÑiy ÅHõ∆‰õΩ *ˇ~°∞‰õΩOk.

* * * *

* * * * z„`«ÖËY#O =O\˜ Hõà◊Å`À ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞, ÖÏǨϟ~ü #QÆ~åÅ`À áê@∞ L#fl`«"≥∞ÿ# =Úã≤¡O ã¨O㨯$f ™œ~°ÉèÏÅ#∞ "≥^Œ[e¡Ok. WOHõ Hõq`«fiO ã¨OQÆu K≥ѨÊ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. '=Úëê~Ú~å— ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl ѨÙ#~°∞^èŒúiOz Q˘Ñ¨Ê Hõ=ÙÅ#∞ [# ÉÏǨïàϺxH˜ ã¨xflÇ≤Ï`«O KÕã¨∂Î, `«# ~å[ Éèí=<åxH˜ JO^Œ~°‰õÄ ã¨=∂#OQÍ „Ѩ"Õâ◊O HõeÊOz, JtfiHõ Ãã·#ºO Hõ"å`«∞ KÕ¿ã 'ÖÏÖò Ãш~_£ "≥∞ÿ^•#O—Ö’ |Ç≤Ï~°OQÆ =Úëê~Ú~åÖ’¡ ZO^Œ~À Q˘Ñ¨ÊHõ=ÙÅ#∞ ™ê=∂#∞ºÅ =ÚO^Œ∞OzOk. ~å„`«O`å [iˆQ D =Úëê~Ú~åÅ Hõq`å ~°≠iÖ’ „ѨÉ∞íè `«fiO, „Ѩ[Å∂ ã¨iQÆOQÆ ™êfl<åÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞. ''„Ñ≤Ü«∂! qKåiOK«‰õΩ. WѨC_»∞ h rq`«O |∂_ç^Œ HÍ=K«∞Û, â’HõO HÍ=K«∞Û. =ÚO^Œ∞#fl J^Œ∞ƒù`åxH˜k ã¨OˆH`«O HÍ^•!—— JO@∂ â’HÍxfl, ã¨O`Àëêxfl, z~°O`«# z#‡Ü«∂#O^•xfl x~°O`«~°O JHõ¯_ç Hõq`åQÍ<åÅ∞ „Ѩu^èŒfixOz „ѨuѶ¨eOKå~Ú. K«xáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ PYi ÉèËQÆO‰‰õΩiûÜ«∂ =∂„`«O `«# ~å[ºOÖ’ Hõq`åfix‰õΩ#fl P^Œ~°} Ѩi„â◊=∞ÅÃÑ·<å ~å[º =º=Ǩ~åÅÃÑ·<å „Ñ¨[ʼnõΩ Pã¨H˜Î ÖË^Œx "åáÈÜÕ∞k.

Pi÷HÍaè=$kú ã¨Oã¨÷ „a\˜+¨µ "åi „áÈ`åûǨÏO`À U~°Êiz<å Ô~O_»∞ „ѨѨOK« Ü«Ú^•úÅ =∞^茺HÍÅOÖ’ KåÖÏ H˘kÌ Ñ¨i„â◊=∞ÖË <≥ÅH˘<åfl~Ú. Ô~O_»∞ #∂Å∞ q∞Å∞¡Å∞, Ô~O_»∞ ѨOK«^•~° â◊√kú Hõ~å‡QÍ~åÅ∞, XHõ HÍ~°∞¤ É’~°∞¤ á¶êHõìs =∞~À JyæÃÑ>ˇìÅ á¶êHõìs =∂„`«"Õ∞ U~°Ê_®¤~Ú. `«~°"å`« =zÛ# #"åÉò ǨÏg∞^Œ∞ÖÏ¡ MÏ<£ ‰õÄ_® `«# Éèí=<åʼnõΩ #y+‘Å∞ k^ŒÌ_»O ѨO^≥Ѩ٠QÆ∞„~åÅ#∞ ™êHõ_»"Õ∞ HÍh, Ѷ¨sflãπÅ∞, |@ìÅ q∞Å∞¡ÅÃÑ· Pã¨H˜Î K«∂ѨÖË^Œ∞. =∞Ǩ`«∞‡_»∞ „a\©+¨µ "åix áê~°„^ÀÖËO^Œ∞‰õΩ ã¨`庄QÆǨÏO KÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«# =∞$QÆÜ«∂

52

13. QÆ~°à◊O`À ã¨~°ã¨O Ñ„ ¨Éèí∞`«fiO ã¨O`À+π ^ŒÜ«∂àò‰õΩ HÍb "≥∞ÿ^•#OÖ’ S^≥Hõ~åÅ ã¨÷ÖÏxfl ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å

`«Ü«∂i á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ á¶êHõìs <≥ÅH˘ÖËÊO^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uxã¨∂Î ˆH\Ï~ÚOzOk. HõÅHõ`åÎ „QÍO_£ Ǩϟ@Öò ÉÏ~°∞Ö’`«# „j=∞u s\Ï`À ëêO¿Ñ<£ `åˆQ =ÚO^Œ∞ Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò #∂ºÜ«∂~°∞¯ "Õ∞<Õ*ò"≥∞O@∞‰õΩ =∞^茺„Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fi x~°‚Ü«∂xfl `≥eÜ«∞*Ë™ê_»∞, WOHõ á¶êHõìs x~å‡}ÏxH˜ ~°∂ѨHõÅÊ#‰õΩ xѨÙ}∞Å∞ HÍ"åe. J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î „u=¸~°∞ÎÖÏ¡ =ÚQÆ∞æ~°∂ ^˘iHÍ~°∞. "≥Ú^Œ\˜"å_»∞, =∞Å∂Ѷπ ǨÏcÉË. W~åxÜ«∞<£ ÔHq∞HõÖò WO[h~°∞. ~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~åúÅ á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ Ѩ^ŒÌ`«∞ÅÖ’ xëê‚`«∞_»∞. Ô~O_»∞, ~°wƒ P@QÍ_çÖÏ HõxÑ≤OKÕ ~°Ol`ü ^Œ`åÎ, Wk=~°Ö’ >ˇHÍûãπÖ’x Ã+Öò HõOÃÑhÖ’ Ѩx KÕâß_»∞. =¸_»∞, JѨÙÊ_Õ "≥∞HÍxHõÖò WO[hiOQ∑ Ѩ\Ïì fã¨∞‰õΩ#fl J~°qO^Œ „j"åã¨Î=. J`«<˘Hõ¯_Õ Éè’áêb =∞iÜ«Ú ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞.

D =ÚQÆ ∞ æ ~ ° ∂ 㨠O `À+π ^ Œ Ü « ∂ àò ÃÑ„\’Öò |O‰õ Ω "≥ # HÍÅ ~° ∂ =Ú#∞ `« = ∞ HÍ~åºÅÜ«∞OQÍ KÕã¨∞‰õΩx Ѩk¿ÇÏ#∞ ~ÀAÖ’¡ á¶êHõìs Ãã¯KüÅ#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞. ^•xfl á¶êHõìs J<Õ HõO>ˇ =~ü¯ëêÑπ JO>Ë<Õ ã¨iQÍ LO@∞Ok. „Hõ+¨~°∞¡, ɡ¡O_»~°∞¡ `«k`«~° Ü«∞O„`« ™ê=∞„y Ããq<£ "åºáê~° ã¨fi~°∂ѨѨ٠`«Ü«∂sH˜ xi‡OK«∞‰õΩO@∞#fl ÃÑ^ŒÌ Ã+_»∞¤. ^•xH˜ âߢ™ÈHõÎOQÍ â◊O‰õΩ™ê÷Ѩ# [iyOk. Hõ#=Ǩ Ö’Ü«∞Ö’x J"≥∞iHõ<£ Éèí∂`åxH˜, nxH©˜ áÈeˆH ÖË^Œ∞. =Ú¿ÑÊ@ ÃÑ· HõѨC, z#fl H˜\˜H©Å∞, ѨQÀ_®ÖÏ LOk. ֒ѨŠ¢ÔQ·O_çOQ∑ Ü«∞O„`åÅÃÑ· ÃÑ^ŒÌ QÆ~å\ÏÅ#∞ xÅɡ\Ïì~°∞. Ããq<£ HÍOã¨<£„>Ë\ò#∞, qq^èŒ Ñ¨^•~å÷Å`À *’_çOz "å_»HÍxH˜ á¶ê~°∞‡ÖË\ò KÕÜ«∞_»"Õ∞ WHõ¯_ç Ѩx. PHÍâ◊O #∞Oz ѨO*ÏÉò áê¡O>Ë+¨<£û ÃÑ·# K«ÖË¡ ''Ããq<£—— =∞iO`« xt`«OQÍ á¶ê~°∞‡ÖË\ò K≥Ü«∂ºe. Ô~·`«∞Å∞ KÕ`«∞Å`À á⁄ÖÏÅÃÑ· K«ÖË¡^•xx =∞~À q^è Œ O QÍ á¶ ê ~° ∞ ‡ÖË \ ò K≥ Ü « ∂ ºe. HÍh, Éè ’ áêÖò Ããq<£ =∂„`« O XHõ „Ѩ ` Õ º Hõ ` « # ∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk. HÍ~°}O JO^Œ∞‰õΩѨÜ≥∂yOz# q∞„â◊=∞ Ѩ^•~°÷"Õ∞. #~°‡^• #kx ã¨∂~°∞ºx ‰õΩ=∂Ô~ÎQÍ ÉèÏq™êÎ~°∞. ^•xfl K«∂¿ãÎ<Õ Ñ¨Ùh`«∞Ö∫`å~°∞. ^•x f~å# XHõ ~å„u LѨ=ã≤¿ãÎ, `«~°`«~åÅ∞áê@∞ Sâ◊fi~°ºO ã≤kúã¨∞ÎO^Œx #q∞‡Hõ. JO^Œ∞Ö’ 53

™êfl#O "≥∂Hõ∆^•Ü«∞HõO. Éè’áêÖò‰õΩ áêuHõ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’<Õ #~°‡^• #k „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. D #n Ãã·Hõ`åÅ`À 'Ããq<£— HõeÑ≤, ~°`«fl<å_®~ü =O\˜ J<ÕHõ Ô~·`«∞Å#∞ <åâ◊#O KÕã≤# ѨÙ~°∞QÆ∞Å ™ê=¸Ç≤ÏHõ x^èŒ<åxH˜ JO‰õΩ~å~°Ê} [iyOk. Hõ~°∞=Ù ~°Hõ¯ã≤ Hõ~°∞‰õΩ HÀ~°Å#∞ Ñ‘H˜"Õ¿ã |$ǨÏ`«Ê^äŒHõO "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. 1968 ã¨O=`«û~åO`åxH˜ Éè’áêÖ’¡x z#fl Hõ~å‡QÍ~°O `«Ü«∂~°∞KÕã≤# 131 @#∞flÅ∞ =º=™êÜ«∞ =∞O„u`«fi âßY y_»¤OQÆ∞ʼnõΩ KÕiOk. WOHõ "å\˜x ѨO*ÏÉò ÃÑ·~°∞Å g∞^Œ K«Å¡_»"Õ∞ `«~°∞"å~Ú. ѨO*ÏÉò J=ã¨~åʼnõΩ áÈ#∞, ã¨~åÌ~ü ã≤OQ∑ ^ŒQÆæ~° WOHÍ U_≥xq∞k =O^ŒÅ @#∞flÅ∞ q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. q∞QÆ`å Ô~·`«∞ÅO^Œ~°∂ nxfl "å_ÕÖÏ K«∂_®e. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò ™êÜ«∞O J=ã¨~°"≥∞ÿOk. ''g∞ HõOÃÑh ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ UÉèˇ· HÀ@¡ ÉϺ@sÅ#=Ú‡`«∞Ok Hõ^•. Ç≤Ï=∞=#flQÍÅ #∞Oz Hõ<庉õΩ=∂i ^•HÍ g∞‰õΩ U*ˇO@∞¡<åfl~°∞. g∞ ÖÏO\˜ ã¨Oã¨÷Å =Å¡<Õ 'Ããq<£— ѨOÑ≤}© ™ê^茺=∞ø`«∞Ok.—— =Ú}À*ò K≥`«∞Öˇ`ÕÎâß_»∞. ''"≥∞ÿ _çÜ«∞~ü ã≤OQ∑! XHõ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å áêÔH\ò J=∞‡_»O JO>Ë, áêÔH\ò ÖÏOѨÙ# =∞‡_»O JO`« `ÕeHõ HÍ^Œ∞.—— ''"≥∞ÿ _çÜ«∞~ü =Ú}À*ò! "≥∞H˜ûHÀ, JÔ~˚O\©<å ^ÕâßÖ’¡ g∞~°∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êkèOz# q[Ü«∂xflHõ¯_® ™êkèOK«QÆÅ~°∞. =∞ˆ~O =∞\Ï¡_˘^Œ∞Ì. <å‰õΩ g∞g∞^Œ #=∞‡HõO LOk. g∞~°∞ `«Ñ¨ÊHõ ™êÜ«∞Ѩ_»`å~°x g∞ #"Õfi K≥ѨÙ`ÀOk.—— JO@∂ HÍHÍ Ñ¨\Ïì_»∞.

KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ ã¨"åÖò. "≥∞H˜ûHÀ, JÔ~O˚ >ˇ<ÿ åÅ∞ `«#H˜ Hõ~` ° Ö« Ï=∞ÅHÍÖË. HÍx "å\˜H© WO_çÜ∂« H˜ áÈeˆH ÖË^Œ∞. =ÚÃÑÂÊ HÀ@¡ÃÑ·|_»¤ [<åÉèÏ. WHõ¯_» Ô~·`«∞Å∞ S^•~°∞ =O^ŒÅ ÉèÏ+¨Å∞ =∂\Ï¡_»`å~°∞. =∞Ô~<Àfl ÉèÏëêÉèË^•Å∞<åfl~Ú. ã¨QÍxH˜ÃÑ·QÍ x~°Hõ∆~åã¨∞ºÖË. ã¨OpÃÑ·<å, _»ÉσÃÑ·# ~åã≤ =Ù#fl^Õq∞\’ `≥eÜ«∞x"å~°∞. HÍx "åà◊√¡ J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ "å_»∞`«∞<åfl~°∞. "å~åΠѨ„uHõÖ’¡ "≥Å∞=_Õ "å~°ÎÅ∞ ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ L<åfl~Ú. „QÍg∞} „áêO`åÖ’¡ LÑ≤iu`«∞ÎÅ "åº^èŒ∞Å∞, K«~°‡O á⁄‰õΩ¯ÖˇH˜¯áÈ=_»O, ѨÙà◊¡Ñ¨_»_»O, z=~°‰õΩ qëêÅÉÏi# Ѩ_»∞`«∞#fl Ô~·`«∞ÖˇO^Œ~À L<åfl~°∞. g\˜ÉÏi# Ѩ_»∞`«∞#fl"å~°O^Œ~°∂ |_»∞QÆ∞=º=™êÜ«∞ HÍi‡‰õΩÖË. "åà◊¡ÔH@∞=O\˜ `˘_»∞QÆ∞Å∂, =∂ã¨∞¯Å∂ Ü«∞[=∂#∞Å∞ W=fi~°∞. =∞iO`« ÉÏQÍ Ñ¨xK≥Ü«∂ºÅ<Õ L^ÕÌâ◊O`À, ~°Hõ~°HÍÅ Z~°∞=ÙÅ#∞ KÕ`«∞Å`À<Õ HõeÑ≤ K«Å∞¡`å~°∞. H˘O`«=∞Ok ã¨iQÍ Hõeã≤O^À Öˡ^À#x ~°∞z K«∂™êÎ~°∞. Hõ_»∞c^ŒÅ W~°∞‰õΩ H˘OѨ֒¡, q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞QÆ∞Å =∞O^Œ∞ |™êÎ XHõ =¸Å ÃÑ@∞ì‰õΩx Ѩ_»∞HÀ=_»O 54

Ѩiáê\˜. áê`« _ç._ç.\˜ _»ÉσÅ`À hà◊√¡ `Õ=_»O, |„Ô~Å áêÅ∞ Ñ≤O_»_»O =∂=¸Öˇ·Ok. nx=Å¡ H˘xfl ~°HÍÅ "åº^èŒ∞Å∞ „Ѩ|ÖÏ~Ú. `«q∞à◊<å_»∞Ö’ H˘xfl „áêO`åÅ∞, =Ú}À*ò#∞ HõÅ=~°ÃÑ\Ïì~Ú. H˘xfl „H˜q∞ã¨OǨ~°HÍÅ#∞ (Phyto Sanitary Products) qiqQÍ "å_ÕKÀ@ TÑ≤iu`«∞ÎÅ, L^Œ~°HÀâ◊, K«~°‡, "≥∞^Œ_»∞ ˆH#û~°∞ ˆHã¨∞Å∞ ÖˇHõ¯ÖË#xfl HõxÑ≤OKå~Ú. ÅHÀfl „áêO`åÖ’¡ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ "å_Õ ‰õÄbʼnõΩ =∂#ã≤Hõ "åº^èŒ∞Å∞, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜ÎÖËq∞, ^Œ$+≤ì=∂O^ŒŒºO U~°Ê_®¤~Ú. `«Ü«∂s^•~°∞ xˆ~ÌtOz# "≥Ú`«ÎO HõO>Ë Ô~O_»∞ =¸_çO`«Å∞ LO@∞O^Œ<Õ JáÈǨÏ`À `å=Ú <åâ◊#=∞Ü«∂º~°∞. KåÖÏ=∞Ok Ô~·`«∞Å∞, ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ ¿ãqOz P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ‰õΩ ‰õÄ_® áêÅÊ_®¤~°∞. ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å, Z~°∞=ÙÅ ^Œ∞~°∞ѨÜ≥∂QÆO QÆ∞iOz `≥eã≤<å, =Ú}À*ò `«# ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏQÆ™êfiq∞H˜ ™êÜ«∞O HÍ^Œ#ÖËHõáÈÜÕ∞_»∞. ÉÏ@sÅ"Õ∞‡ "åà◊¡<Õ HõOÃÑh `≥Å∞ѨٖhÅO QÆ∞~°∞Î#fl 'Ããq<£— J=∞‡=∞x P^ÕtOKå_»∞. `«fi~°Ö’<Õ ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ Jxfl ^Œ∞HÍ}ÏÖ’¡#∂ 'Ããq<£— ^Œ~°≈#q∞zÛOk. n<À¡ `«# ™êfi~°ú=¸ LOk. WO_çÜ«∞<£ =∂Ô~¯\ò ZO`« ™ê÷~ÚÖ’ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ ri‚OK«∞HÀQÆÅ^À nx=Å¡ `≥Å∞ã¨∞OÎ k. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒÂ _£ `«ÖÃÑ\˜#ì á¶êHõsì ™ê÷~Ú, L`«ÊuÎ ™ê÷~Úx x~åúiOKÕO^Œ∞‰õΩ ѨxH˘ã¨∞ÎOk.

* * * * ''Ô~·`«∞Å`À ѨxKÕÜ«∞O_ç – á⁄ÖÏÖ’¡ =∞# ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ∞.—— x<å^ŒO ɡOQÍÖò, cǨ~ü „QÍ=∞ „áêO`åÖ’¡ HÍ#=zÛOk. =Ú_»∞`«Å∞ Ѩ_»¤ =ÚYO, Ô~·`«∞ Éèí∞[O `«_»∞`«∞#fl QÆOcè~°"≥∞ÿ# ã¨~åÌs˚ Z„~°x `«ÅáêQÍ, =∞~ÀKÕuÖ’ Ããq<£ _»Éσ. ^•xÃÑ· Z„~°x JHõ∆~åÅ∞. ^•x`À XHõ =iHõO‰õΩ#∞ K«∂Ñ≤ã¨∂Ζ––––––– ''<å ¿Ñ~°∞ ‰õΩÅnÑπ ɡÇϨ Öò –<Õ#∞ „áêOfÜ«∞ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å >ˇHÍflÅlã¨∞#ì ∞. Ããq<£ÃÑ·# g∞~°∞ "≥zÛOKÕ „Ѩu~°∂áê~ÚH© S^Œ∞ ~°∂áêÜ«∞Å∞ =KÕÛÖÏ K≥Ü«∞º_»"Õ∞ <åѨx.—— ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ô~·`åOQÍxfl Ããq<£ =∞`å=ÅO|∞Å∞QÍ =∂ˆ~ÛO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ =∞Ok ‰õΩbÌÑπ ɡǨÖòÅ∞ HÍ"åÅx Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò QÍ_è»OQÍ #=∂‡_»∞. * * * *

55

14. HÍjÖ’ H©K«‰õΩÅ∞ HÍb "≥∞ÿ^•#OÖ’ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ HõxÑ≤Oz# HÍO„H©@∞ q∞Hõû~°∞¡, „ˆH#∞¡, "≥^Œ∞~°∞=∞OK≥Å∞

|ã‘Î "åã¨∞Å<åâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚOK≥`åÎ~Ú. Ô~ѨÔ~ѨÖÏ_»∞`«∞#fl `≥Å∞Ѩ٠hÅO *ˇO_® ã¨"≥∂‡Ç¨ÏѨizOk. =Ú}À*ò Kå`«∞~°ºO, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiѨ٠JÅã¨`«fiO Hõeã≤ 'á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£— Hõ~å‡QÍ~åxH˜, *ÏfÜ«∞™êfi=ÅO|# J<Õ ã≤QÆ∞æ `≥~°#∞ `˘ÅyOKÕ™ê~Ú. á¶êHõìs x~å‡}O "≥Ú^ŒÖˇ·# "≥O@<Õ |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO \©–ǨÏ∫ãπ K«∞@∂ì ^ŒàÏsÅ∞ ÉˇÅ¡O =ÚO^Œ∞ p=∞ÖÏ¡ KÕ~å~°∞. HÍÔ~ƒ_£‰õΩ ‰õÄbÅ∞ HÍ"åe. JO^Œ∞‰õΩ \© ^Œ∞HÍ}O J_®¤ J~ÚOk. =Úkeáê #∞Oz `«#∞fl fã¨∞H˘zÛ# ^ŒàÏs ~°`fl« <å_®~ü‰Ωõ HõxÑ≤OKå_»∞. `«#É’\˜ HÍi‡‰õΩÅ „â◊=∞#∞ ^ÀK«∞‰õΩx "åà‹¡ÖÏ |Å∞ã¨∞Î<åfl~À, J^≥O`« J<åºÜ«∞"≥∂ `≥eã≤<å, `«# HÀáêxfl "≥à◊¡QƉõΩ¯^•=∞#∞‰õΩ<åfl, Jk ã¨=∞Ü«∞O HÍ^Œx T~°∞‰õΩ<åfl_»∞. J"≥∞iHÍ HõOÃÑh HõOK«∞HÀ@Ö’ áêQÍ "≥Ü«∂ºÅx HõÅÅ∞ HõO@∞<åfl_»∞ =∞i. ''~ÀA‰õΩ W~°"≥· ~°∂áêÜ«∞Å∞. <≥uÎ# ÃÇÏÖˇ‡\ò. XHõ F=~åÖò. "å~åxH˜ XHõ ã¨|∞ƒ W™êÎ#∞.—— J<åfl_»∞ "Õ∞¢ã‘Î c_ô á⁄QÆ QÆ\˜ìQÍ Ñ‘Å∞ã¨∂Î. ~ÀE <åÅ∞QÆ∞ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ q∞OK«x ã¨Oáê^Œ#`À ‰õΩ@∞OÉÏxfl ÖψQ"åà◊¡Hõk ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«Î"Õ∞! "åà◊¡O^Œ~°∂ Hõ$`«[˝`«QÍ =Oy ^ŒO_»°O ÃÑ\˜ì, "Õ∞¢ã‘Î áê^Œ^èŒ∂ox Hõà◊¡Hõ^Œ∞̉õΩ<åfl~°∞. "åà◊Ö¡ ’ ‰õΩ+¨µª #Ü«∞"≥∞#ÿ QÆOQÍ~åO ‰õÄ_® L<åfl_∞» . ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê„u =kÖÏHÍ "≥Ú^Œ@QÍ L^ÀºQÆO =™ÈÎOk. =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ«∞O PiO\˜H˜ =Ú‰õΩ#ÌO <Õ`«$`«fiOÖ’ "åà◊¡O^Œ~°∂ HÍÔ~ƒ_£ ae¤OQ∑ Ãã·@∞ ˆQ@∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. "åà◊¡#∞ ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl "Õ∞¢ã‘Î "åà◊¡ ѨxHÍy`åÅ#∞ K«∂ã≤ ֒ѨʼnõΩ =^Œ∞Å∞`«∞<åfl_»∞.

QÆOQÍ~åO =O`«∞ =zÛOk. J`«x "≥ÚO_ç "Õà◊¡#∞ K«∂ã¨∂Î ''™ês „ÃѶO_£... HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh ‰õΩ+¨µª "åà◊¡#∞ ѨxÖ’H˜ fã¨∞HÀ^Œ∞—— QÆOQÍ~åO `«# ‰õΩ+¨µª "åºkè #Ü«∞"≥∞ÿ#^Œx `≥e¿Ñ ã¨iìѶ≤ˆH\ò#∞ ÉÁ_À¡Oz fâß_»∞. "Õ∞¢ã‘Î XѨCHÀÖË^Œ∞. QÆOQÍ~åO‰õΩ HÍÔ~ƒ_£ HÍ~å‡QÍ~°Ñ¨Ù `«Å∞ѨÙÅ∞ âßâ◊fi`«OQÍ =¸ã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. hÅO Ü«¸xá¶ê~åxfl á⁄Ok# J^Œ$+¨ì=O`«∞ÅO^Œ~°∂ XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’ ^•xfl [QÆ<åfl^èŒ∞x 56

„"≥∂Å#∞Oz ^ŒO_»O ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. +‘ÖÏ ‰õÄ_® Éèí~°Î Ü«¸xá¶ê~åxfl ^Õ=Ù_ç =ÚO^Œ~°ÃÑ\˜ì |Ou ѨÙ=ÙfiÅ g∞^Œ ѨOK«^•~° áê#HõO, K«áêfx <≥·"Õ^ŒºOQÍ ÃÑ\˜ìOk. H˘<åflà◊¡‰õΩ |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO =∞~À â◊√Éèí"å~°Î#∞ `≥KåÛ_»∞. J"≥∞iHÍ #∞Oz |_® ÉÏ|∞Å∞ =™êÎ~°h, WOHÍ á¶êHõìsÅ∞ Hõ_»`å~°h, JѨC_»∞ ^˘iˆH r`åÅ∞ q<åÜ«∞‰õΩ_ç TǨωõΩ ‰õÄ_® JO^Œ=h, WѨC_»∞ Ѩx^˘~°Hõx "åà◊¡‰õΩ ‰õÄ_® Ѩx ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œh, K≥áêÊ_»∞. HÍà◊√¡ÖËx ~åǨïÖò D "å~°Î#O^ŒiH© *Ë~°"Õâß_»∞. ~åǨïÖò <ÕÅÉÏ~°∞ <åÅ∞QÆ∞ K«„HÍÅ Hõ„~° ѨÅHõ g∞^Œ |ã‘ÎÖ’ u~°∞QÆ∞`å_»∞. ^•xfl #_»Ñ¨_»OÖ’ U á¶ê~°∞‡ÖÏ–=<£ ¢_≥·=~ü‰õÄ fã≤áÈ_»∞. LOQÆ~åÅ`À ÃÑ^ŒÌ KÕ`«∞Å∞, "≥∞à’¡ QÍA ѨÓã¨Å ^ŒO_»Å∞, ~°OQÆ∞ ~°OQÆ∞Å Kå~°Å K˘Hͯ`À, Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞ÿ# JO^•xfl xOѨىõΩx =∞OkÖ’ =∞ã¨∞Å∞`å_»∞. Uq^èŒ"≥∞ÿ# ѨÙHÍ~°∞HÍx, "å~°ÎHÍx, J`«xH˜ =ÚO^Œ∞ *Ë~°∞`«∞Ok. HÍb "≥∞ÿ^•<åxH˜ J`«_»∞ "å~åÎѨ„uHõ, ˆ~_çÜ≥∂, QÆ*ˇ\ò, Jhfl J`«_Õ! 'HÍb Ѩˆ~_£ ^Õ=^Œ∂`«—QÍ ¿Ñ~˘O^•_»∞.

P ~ÀA \©–ǨÏ∫ãπ ^ŒQÆæ~° =∞~À ÉÏO|∞ÖÏO\˜ "å~°Î#∞ ¿ÑÖÏÛ_»∞. ''~°`åfl<å_®~°∞ ‰õÄ`«∞~°∞ Ѩk‡x HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÖˇ· WO\˜H˜ ~åÖË^Œ∞.

W"åà◊ ã≤ã¨ì~ü ÃѶã≤e\©H˜ ™êÜ«∞OQÍ ‰õÄ_® Hõ#Ѩ_»ÖË^Œ∞.—— ^•b=∂ H˘_»∞‰õΩ kbÑπ, P"≥∞ ɡ<å~°ãπ ¿ãì+¨<À¡ `«Ñ≤ÊáÈ~ÚO^Œx K≥áêÊ_»∞.

JO^Œ~°∂ <å_®~ü#∞ Ѩ~å=∞i≈OKå~°∞. WHõ¯_» Z=iH˜ PѨ^Œ =zÛ<å, `«=∞H˜ =zÛ#>Ë¡ ÉèÏq™êÎ~°∞.

* * * * kbÑπ, Ѩk‡x |$O^ŒO `«=∞ HõÖÏáêÅ#∞ qã¨ÎiOKå~°∞. Wk=~°‰õΩÖÏQÆ `«~°"å`« ¿ãì+¨#∞Ö’ ky Éè’áêÅ∞‰õΩ ~å=_»O ÖË^Œ∞. ^ŒH˜∆}Ï# <åQÆѨÓ~°∞ ^•\˜, L`«Î~å# QÍfieÜ«∞~ü ^•HÍ =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅáê@∞ uiˆQ"å~°∞. ~Ô Å· ∞ #∞Oz ~Ô Å· ∞‰õΩ =∂~°∞`«∂ ™êǨÏã¨OQÍ L`«Î~° ^Õâ◊Ѩ٠Ô~·ÖËfi ¿ãì+¨#¡Ö’ u~°QÆ™êQÍ~°∞. 375 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~å#∞#fl "å~°}Ïã≤ ¿ãì+¨#∞ "åà◊¡‰õΩ ÖÏÉèí™ê\˜QÍ LO_Õk. ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÅ #∞O_ô =KÕÛ Ç≤ÏO^Œ∂ Ü«∂„u‰õΩʼnõΩ P@Ѩ@∞ì. <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÖ’¡ "≥o¡ =KÕÛ¿ã"å~°∞. JO>Ë ™È=∞"å~°O ~å„u |Ü«∞ÖËÌi`Õ =∞m¡ Pk"å~°O ~å„uH˜ uiy~å=K«∞Û. ã≤ã¨ì~°∞ ÃѶeã≤\© H˜¡x‰õΩ¯‰õΩ <åQÍ LO_»^Œ∞. J~Ú`Õ WO^Œ∞Ö’ JáêÜ«∞=¸ LOk. F ~ÀA U^À u#∞|O_®~åxfl H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ á¶ê¡\òá¶ê~°O g∞^Œ‰õΩ ky`Õ P"≥∞ `«#"åà◊¡ ^ŒQÆæ~°‰õΩ uiy "≥àı¡Ö’QÍ Ô~·Å∞ "≥o¡áÈ~ÚOk. 57

"å~°}Ïã≤ ¿ãì+#¨ ∞ xO_® Ü«∂„u‰õΩÅ∞, =Ú+≤"ì åà◊√,¡ `ÀѨÙ_»∞ |O_ç"åà◊¡ =∞^躌 # ÉèÜ í ∞« O`À U_»∞ѨÙ=zÛOk. <≥uÎ# QÍOnè \’Ñ‘ L#fl =∞x+≤ P"≥∞ KÕuÖ’ Ѩk <À@∞ÃÑ\˜ì `«# =∂=∞QÍ~°∞ Kå=Ù |`«∞‰õΩÖ’¡ L<åfl_»x K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°º HõÅHõ`åÎ "≥o¡O^Œh, WO\’¡ ѨxÑ≤Å¡ HÍ"åÅ<åfl_»∞. ''P"≥∞ =KÕÛÖ’QÍ =ÚQÆ∞æ~°∞ z#fl Ñ≤Å¡Å#∞ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ Z=Ô~·<å LO_®e. WHõ¯_Õ Õ =∂ WÅ∞¡. "å~åxH˜ UÉèˇ· ~°∂áêÜ«∞e™êÎ#∞.—— J<åfl_»∞. Ѩk‡x ["å|∞ K≥¿ÑÊÖ’QÍ<Õ P"≥∞ Ô~Hõ¯Å∞ Ѩ@∞ì‰õΩx ¿ãì+¨<£ =ÚO^Œ∞#fl HÍ~À¡ ‰õÄÖËâß_»∞. Ü«∂„`å ã¨÷ÖÏÅxflO\Ï ^Œ∞~å‡~åæÅ∂ [~°∞QÆ∞`å~Ú. z#flÑ≤Å¡Å`À =ºaèKå~°O qK«ÛÅq_çQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. XHõ z#fl^•xH˜ Hõ<≥fliHõO KÕ¿ãÎ =∞QÆã≤iH˜ zǨÏfl=∞h, ã¨∞Y"åº^èŒ∞ÅO@=h =¸_è»#=∞‡HõO. #QÆ~°OÖ’x "ÕâߺQÆ$ǨÅxfl\˜H© „á⁄ÃѶ+¨#ÖòQÍ Ñ≤Å¡Å#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕ¿ã ^ŒàÏ~°∞Å∞O\Ï~°∞. c^Œ‰‰õΩ@∞OÉÏÅ Ñ≤Å¡Å#∞, („Ѩ^è•#OQÍ <ÕáêÅ∞ #∞Oz) Z`«∞ΉõΩ=zÛ ^˘OQÆ "≥^èŒ=ʼnõΩ ÃÑo¡ H˘_»∞‰õΩÅ "Õëê<Õflã≤ ^˘OQÆ ÃÑo¡à◊√¡ KÕ~Ú™êÎ~°∞. ÖË^• <Õ~°∞QÍ Ñ≤Å¡Å#∞ ^˘Oye™êÎ~°∞.

P HÍ~À¡ `≥Å¡x \’Ñ‘Å∞#fl =∞~À W^ŒÌ~°∞ P"≥∞#∞ Ѩ\˜ìÔHàı¡O^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒÌOQÍ L<åfl~°∞. ˜ uiy uiy KåÖÏ ¿ãѨ\˜H˜ "åà◊¡ HÍ~°∞ F QÆ∞_ç Hõ@Hõ\ÏÅ =ÚO^•yOk. =∞~À W~°"≥· =∞Ok c^ŒÑ≤Å¡Å∞, =∞ixfl `≥Å¡ \’Ñ‘Å"åà◊¡ =∞^茺 P=~°}Ö’ Hõ#|_®¤~°∞. Ѩk‡x áêiáÈ"åÅx „Ѩܫ∞uflOzOk HÍh |Å=O`«OQÍ Ö’xH˜ fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞.

P"Õà◊ =∞Hõ~° ã¨O„HÍOu. =∞Hõ~°O JO>Ë Öˇ·OyHõ „¿Ñ=∞, ‰õΩiã≤# `«=∞ ã¨O`å<åxH˜ ã¨OˆH`«O. W^ŒÌ~°∞ ѨÓ*Ï~°∞¡ `«`«OQÍÅ∞ [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ ã≤^ŒúOQÍ L<åfl~°∞. ''Ô~O_»∞ ~å„`«∞Å Ô~O_»∞ Ѩ=à◊√¡ #~°HõÜ«∂`«# ÃÑ\Ïì~°∞.——JOk Ѩk‡x `«~°"å`«. XHõ™êi =Ú^Œ∞ÌQÍ#∂, =∞~À™êi ÉèíÜ«∞ÃÑ\©ì, JO^Œi ^Õ=`«Å áê^•Å =ÚO^Œ∂ U"À Ѩ#∞Å∞ KÕ~Úã¨∂Î D Ñ≤Å¡Å#∞ ÉèíÜ«∞ÃÑ\˜ì =ÚO^Œ∞ [~°QÆÉ’ÜÕ∞ ѨxH˜ ã≤^Œú Ѩ~°K«_"Õ∞ "åà◊¡ Ѩx. J^Œ$+¨ì=âß`«∞ΠѨk‡xH˜ "åà◊¡ÉèÏ+¨ `≥eÜ«∞^Œ∞.

D tHõ∆} `«~°"å`« "åà◊¡#∞ =Úh¬QÆO*òÖ’x Ѩ_»∞Ѩ٠H˘OѨʼnõΩ fã¨∞ÔHo¡ "åà◊¡#∞ H˘#fl"åà◊¡HõѨÊ*ˇÑ¨Ù`å~°∞. Ѩk‡hfl, =∞~À W^ŒÌ~°∞ Ñ≤Å¡Å#∂ XˆH WO\’¡ JѨÊyOKå~°∞."åà◊¡#∞ "≥Ú^Œ\˜ JO`«ã¨∞÷Ö’ ÃÑ\Ïì~°∞. JHõ¯_» Ü«∂Éèˇ·ÜÕ∞ºàÏ¡q_»∞Ok.

58

''<Õ#∞ g∞ J=∞‡ÖÏO\˜^•xfl. q∞=∞‡efl ~å}©Å#∞ KÕ™êÎ#∞.—— JOk. "åà◊¡‰õΩ ~°OQÆ∞ ~°OQÆ∞Å H˘`«Î |@ìeflzÛOk. #QÆezÛOk. =Ú™êÎ|ÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ áœ_»~°∞¡ xzÛOk. nxfl ™ê÷xHõ ^ŒàÏsÅ∞ ''ÉÏeHÍ KèÕ^Œ#O——(Breaking the Girls) QÍ =º=ǨÏi™êÎÎ~°∞. Éè’[<åÅ#∞ `≥™êÎ#x K≥Ñ≤Ê, `«Å∞Ѩ٠|Ü«∞@ Q˘à‹¡O ÃÑ\˜ì "≥o¡Ok. =¸_»_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ F H˜\˜H© LOk. Ѩk‡x QÍA `«Å∞ѨÙÅ∞ fã≤ |Ü«∞@‰õΩ ^Œ∂ˆHã≤Ok. H˜O^Œ∞#fl Ѩà◊¡^Œ∞HÍ}OÖ’ Ѩ_çOk. QÆ∞OѨÙÖ’ Hõeã≤áÈ~Ú QÆ|QÆÉÏ ~À_»∞¤ g∞^Œ‰õΩ "≥o¡áÈ~ÚOk. Z=iH© =º=kè W=fi#O`« "ÕQÆOQÍ áêiáÈ~ÚOk. [#OÖ’ ~À_»∞¤ HÍ=e"≥·Ñ¨ÙQÍ áêiáÈ~ÚOk. ÉÏQÍ ^Œ∂~°OQÍ áêiáÈ~Ú, QÆOQÍ#k X_»∞¤# Z_»=∞"≥·Ñ¨ÙQÍ #∞#fl ™êfl#Ѷ ¨ ∞ \Ïì Å ‰õ Ω *Ë ~ ° ∞ ‰õ Ω Ok. q∞QÆ ` å W^Œ Ì ~ ° ∞ Ñ≤ Å ¡ Å ∂ ‰õ Ä _® JÖψ Q áêiáÈ~Ú LO\Ï~°#∞#∞‰õΩOk. N[QÆ<åfl^äŒ∞_Õ P"≥∞#∞ HÍáê_®_»∞. WѨC_»∞ ¿ãì+¨#∞ÔHo¡ Éè’áêÅ∞ Ô~·Å∞ ZHõ¯_»"Õ∞ q∞yeOk.(15.4.1989 WO_çÜ«∂ @∞ _Õ ã¨OzHõÖ’, =∞Hõ~° ã¨O„HÍOu ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ XHõ¯ Hõ~å‚@Hõ ~å¢+¨ìO #∞OKÕ =¸_»∞ "ÕʼnõΩ ÃÑ·QÍ Ñ≤Å¡Å#∞ =ºaèKå~°OÖ’H˜ kOz#@∞ì ¿Ñ~˘¯Ok.(„QÆO^äŒHõ~°ÎÅ∞) Ô~O_»∞ ~ÀAÅ `«~°"å`« ÉÁOÉÏ~Ú Z¢ÔHÊã¨∞û #∞O_ç kQÆ∞`«∞#fl kbÑπ |$O^•xH˜ P"≥∞ ‰õÄ_® kQÆ∞`«∂ HõxÑ≤OzOk. P#O^•uˆ~HõO`À "åà◊√¡ ÃÑ\˜ì# ˆHHõÅH˜ „Ѩܫ∂}©‰õΩÅO^Œ~°∂ H˜\˜H©Ö’¡Oz `«ÅÅ∞ ɡ·@‰õΩ ÃÑ\˜ìK«∂âß~°∞. '' g∞HõO^Œ~°‰õÄ u#_®xH˜ `≥KåÛ#∞.—— JOk Éèí∞[O g∞^Œ∞#fl áêˆHrx kOѨÙ`«∂.

P#O^ŒO`À P"≥∞#∞ ZuÎ ‰õΩ^Õâß~°∞. ~åǨïÖò JѨÊ\˜ˆH P"≥∞ =zÛO^Œ<Õ "å~°Î#∞ |ã‘ÎÖ’ KÕ~°"Õâß_»∞. =O^ŒÖÏk |ã‘Î"åã¨∞Å∞ P"≥∞ WO\˜ =ÚO^Œ∞ QÆ∞q∞‰õÄ_®~°∞.

* * * *

15. fÑ≤ =Úã¨∞QÆ∞Ö’ q+¨QÆ∞oHõ Z_» ∞ ~À¤ =Ú}À*òH˜ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fi =º=™êÜ«∞ =∞O„u`«fiâßY #∞Oz, Ü«¸xÜ«∞<£

HÍÔ~ƒ_»∞ HõOÃÑxH© U\Ï S^Œ∞ "ÕÅ @#∞flŠѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞efl `«Ü«∂~°∞KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ(Öˇ·Ãã#∞û =∞OE~°∞KÕã¨∂Î) JkèHÍiHõOQÍ ÖËY =zÛOk. qq^èŒ ã¨OÜ≥∂QÆ „Ѩ„H˜Ü«∞Å`À ã¨Ç¨, "≥Ú`«ÎO Ããq<£ `«Ü«∂s WHõ¯_Õ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«# ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞Å`À D q[Ü«∂xfl ѨOK«∞‰õΩO@∂, HõÅHõ`åÎ „QÍO_£ ǨÏ∏@Öò ÉÏ~À¡ ëêO¿Ñ<£ ÉÏ\˜Öòû `≥~°∞K«∞‰õΩO@∂, =Ú}À*ò‰õΩ Hõey# ^èŒ~°‡ã¨O^ÕǨÏO. ''JÉ’ƒ! S^Œ∞"ÕÅ @#∞flÖË! 2000 @#∞flÅ Ããq<£, "≥Ú`«ÎO ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅʼnõÄ ã¨iáÈ`«∞Ok.—— J#∞‰õΩ<åfl_»∞.

HÍb "≥∞ÿ^•# Hõ~å‡QÍ~°O #∞Oz 㨨fiÅÊ™ê÷~ÚÖ’ á¶ê~°∞‡ÖË\ò KÕã≤# 'Ããq<£— J=∞‡HÍÅ∞ Pâß[#HõOQÍ ÖË=Ù. ÉèÏ~°fÜ«∞ Ô~·`åOQÆO WOHÍ ÃÇÏKü.ã≤.ÃÇÏKü, _ç._ç.\˜ =O\˜ JÅ"å@∞Ѩ_»¤ =∞O^Œ∞Å<Õ "å_»∞`«∞<åfl~°∞. ^Õâ◊=∞O`«\Ï qq^èŒ „áêO`åÖ’¡, "å`å=~°} ÉèË^•Å∞<åfl~Ú. ѨO@Å∞ ‰õÄ_® XˆH~°Hõ"≥∞ÿ#q HÍ^Œ∞. Zxfl™ê~°∞¡ u~°QÍ É’~å¡ ÖˇHõ¯Å∞ "Õã≤<å, =Ú}À*ò JOK«<åÅ∞ 2000 @#∞flʼnõΩ q∞OK«ÖË^Œ∞. „QÍ=∞ ™ê÷~Ú QÆ}ÏOHÍÅ`À ã¨Ç¨ `«Ü«∂Ô~· HõOÃÑh ˆHO„^Œ HÍ~åºÅÜ«∂xH˜ q=∂#"≥∞Hͯ_»∞. "åà◊¡#∞ ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ~°K«QÆÅ##∞‰õΩ<åfl_»∞.

J~Ú`Õ J`«xH˜ K«∞ÔH¯^Œ∞Ô~·Ok. Z_»fi~ü¤ Z<£.¿ÇÏ J<Õ ™ê^• ÉÏO‰õΩ L^Àºy U<å_À ~°∂á⁄OkOz# Ѩ^Œú`«∞Å „ѨHÍ~°O HõOÃÑhÖ’ „Ѩu ѨxH© H˘xfl áê~ÚO@∞û#∞ ˆH\Ï~ÚOz "å\˜H˜ qÅ∞= Hõ_»`å~°∞. D Ѩ^Œúu J"≥∞iHõ<£ Ѩi„â◊=∞Ö’¡ JѨÊ\˜ˆH „áêK«∞~åºxfl á⁄OkOk. 1960Å HÍÖÏxˆH HÍÔ~ƒ_£ ã¨Oã¨÷ ‰õÄ_® D Ѩ^Œúu##∞ã¨iOK«_»O "≥Ú^ŒÖˇ\˜ìOk. nxfl |\˜ì "åã≤HõO>Ë ~åtˆH „áê^è•#ºO ÃÑiyOk. ã¨OMϺ |ÖÏxfl |\˜ì, H˜¡+¨ì`«Å#∞ |\˜,ì Z‰õΩ¯= áê~ÚO@∞¡ ÖË^• =∂~°∞¯Å∞ W™êÎ~°∞. áê~ÚO@∞¡ ÃÑiy# H˘nÌ =~°¯~°¡ r`åÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú. nO`À áê¡xOQ∑ ™ê÷~ÚÖ’<Õ WO[h~°∞¡ Z‰õΩ¯= áê~ÚO@∞¡ =KÕÛÖÏ JOK«<åÅ#∞ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. =Ú}À*ò =∂„`«O W~°"≥· XHõ¯ Uà◊¡ „H˜`«O K«xáÈ~Ú# Z_»fi~ü¤.Z<£.¿ÇÏ. `«# =∂@ K≥Å¡hÜ«∞‰õΩO_®, „Ѩ`«ºi÷QÍ =∂~°`å_»x HõÅÖ’ ‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞.

* * * * 59

60

''<Õ#∞ ÃÑ^Œq "≥∞k¿ÑÖ’QÍ<Õ JO`å x~°‚Ü«∞"≥∞ÿáÈ~ÚOk. "≥Ú`«ÎO Ü«∂[=∂#º qÉèÏQÍÅ <Õ`«Å∞, É’~°∞¤ _≥·~°Hõì~°∞¡, ÉèÏ~°`« „Ѩuáê^Œ#Å#∞ J=∞Å∞ѨiKÕO^Œ∞‰õΩ ã≤^Œú"≥∞ÿáÈÜ«∂~°∞.—— ''WO_çÜ«∞<£ "åºáê~°O JO>Ë 30 HÀ@¡ Ô~·`åOQÆO.—— J<åfl_»∞ „ÃÑã≤_≥O@∞. ''Jk 50 HÀ@¡‰õΩ `«fi~°Ö’ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.—— =∞~À _≥·Ô~Hõì~°∞ L"åK«. ''ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ =Ú}À*ò 5000 @#∞flÖËHÍ^Œ∞ WOHÍ Z‰õΩ¯"Õ J=∞‡QÆÅO. =∂ #=∞‡HÍxH˜ x^Œ~°≈#OQÍ 2 HÀ@¡ _®Å~°¡ |_≥˚@∞#∞ WO_çÜ«∞<£ HõOÃÑhH˜ ˆH\Ï~Úã¨∞Î<åflO.—— ''ÃÇÏ x~åúiOz# áê~ÚO@¡ Ѩ^Œúu „ѨHÍ~°O ѨOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ ÉèÏs "≥Ú`«Î"Õ∞!—— J<åfl_»∞ =Ú}À*ò. á¶êHõìs ~°∂ѨHõÅÊ# KÕ¿ã WO[h~°¡ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ Hõ#=Ǩ #nÖ’Ü«∞Ö’x ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ ™êOˆHuHõ Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^ŒOÖ’x "åà◊√¡ L#fl`« ™ê÷~Ú ÔHq∞ã¨∞ìÅ∞, "≥∞HÍx‰õΩ¯Å∞, ~°™êÜ«∞xHõ L`«ÊuÎ, „Ѩ„H˜Ü«∞Ö’¡ xëê‚`«∞Å∞. ''S`Õ, "åà◊√¡ z#fl z#fl xÜ«∞O`«Å∞.—— JO\Ï_»∞ =Ú}À*ò. ''Ô~O_»∞ HÀ@¡ _®Å~°¡`À, ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ QÆ~°fiHÍ~°}OQÍ xÅ|_Õ =ÚQÆú=∞<ÀǨÏ~°"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å á¶êHõìsx ~°∂á⁄OkOK«_»"Õ∞ "åà◊¡ UÔH·Hõ ^èպܫ∞O.—— =Ú}À*ò "å^Œ#Å∞ "åà◊¡ K≥qÔHHõ¯ÖË^Œ∞. ''„ѨÉèí∞`«fiO 5000 @#∞flÅ á¶êHõìsH˜ J#∞=∞uOzOk Hõ#Hõõ, =∞#O 5000 @#∞flÅ á¶êHõìsx Hõ\Ïìe.—— J<åfl_»∞ „áê*ˇ‰õΩì pѶπ WO[h~°∞ x+¨¯~°¬QÍ. ''<å "åºáê~å#∞Éèí"åÅ∞ Ñ≤Å¡ ‰õΩHõ¯Å‰õΩ J#=ã¨~°O. ÖÏÉèÏÅ∞ ã¨OáêkOKÕ J=ã¨~°O "åà◊¡‰õΩ ÖË^Œ∞. =∞O@Å∞, iÜ«∂Hõì~°∞¡, "≥∞ÿà◊¡H˘nÌ Ñ¨~°∞K«∞‰õΩ#fl ã¨~°Ñ¶¨~å Q˘\ÏìÅ∞ "åà◊¡‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú.—— =Ú}À*ò P"Õ^Œ#. =Ú}À*ò ~år ^èÀ~°}˜#=ÖOaOKå_»∞. ''áÈh, =ÚO^Œ∞ Ô~O_»∞ "ÕÅ @#∞flÅ L`«ÊuÎ ™ê÷~Ú á¶êHõìs<Õ~°Êiz, `«~°"å`« J=∞‡HÍÅ#∞ |\˜ì, S^Œ∞"ÕÅ ™ê÷~ÚH˜ ÃÑOK«=K«∞ÛHõ^•!—— J<åfl_»∞. ã¨aè‰õΩÅ "≥@HÍ~åÅ =∞^茺 „áê*ˇ‰õΩì pѶπ J<åfl_»∞. ''"≥∞ÿ _çÜ«∞~ü =Ú}À*ò! WÖÏO\˜ „áê*ˇ‰õΩì‰õΩ x~å‡}Ѩ٠^Œâ◊Ö’<Õ L`«ÊuÎx ‰õÄ_® x~°‚~ÚOKåe. Ô~O_»∞"ÕÅ @#∞flÅ L`«ÊuÎ ™ê÷~ÚÖ’ xi‡OKÕ iÜ«∂Hõì~°∞¡, \ÏO‰õΩÅ∞, xÜ«∞O„`«}Ï Ü«∞O„`åOQÆO `«~åfi`« Ô~O_»∞#fl~° Ô~@∞¡ ÃÑOK«_»O [iˆQѨx HÍ^Œ∞. XHõ™êi L`«ÊuÎ ™ê÷~Úx x~°‚~ÚOKåHõ =∂~°Û_»O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞.—— ''g∞~°∞ K≥Ñ≤ÊOk J~°÷"≥∞ÿOk.—— J<åfl_»∞ =Ú}À*ò Ö∫HõºOQÍ. ''L`«ÊuÎx ã¨fiÅÊ ™ê÷~ÚÖ’<Õ 61

LOz, „Hõ=∞OQÍ "åºáê~åxfl |\˜ì ^•xfl ÃÑOK«∞`«∂ áÈ=K«Û#∞‰õΩO\Ï#∞.—— ''JO`Õ =∞i!—— J<åfl_∞» K«~Û° #∞ =Úyã¨∂.Î UHÍaè„áêÜ«∞ ™ê^è#Œ [iyO^Œx =Úiã≤ᨠÈ`«∂.

D UHÍaè„áêÜ«∞ ™ê^èŒè# q∞^䌺QÍ<Õ q∞yeOk. S`Õ, =Ú}À*ò Z^Œ∞~˘¯#=Åã≤# JOâßÅ∞ KåÖÏ L<åfl~Ú. ™œ`ü KèåÔ~¡Ããì<£Ö’x Wxã≤ì@∂º\ò á¶êHõìs (ÉèÏ~°`« á¶êHõìsH˜ #=¸<åQÍ xezOk)Ö’ 24 QÆO@Å∂ L`«ÊuÎ KÕã¨∂Î U\Ï 30 "ÕÅ @#∞flÅ L`«ÊuÎ ™ê÷~Ú HõÅk. xifi~å=∞OQÍ [iˆQ 'Ããq<£— L`«ÊuÎ HÀã¨O. ÉèÏs x~À^èHŒ ~õ "° ∞≥ #ÿ ã‘Åì ∞`À `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ , ã¨OH˜+¡ "ì¨ ∞≥ #ÿ j`«bHõ~} ° Ü«∞O„`åOQÆO`À Ѩ\˜+¨ì"≥∞ÿ# =¸_»∞ ÉèÏs \ÏO‰õΩÖ’¡ 120 @#∞flÅ M.I.C. xÅ=ÙO@∞Ok. HÍx J=ã¨~åxfl |\˜ì L`«ÊuÎKÕ¿ã á¶êHõìsÖ’ WO`« ™ê÷~ÚÖ’ M.I.C. =O\˜ „Ѩ=∂^ŒHõ~° "åÜ«Ú=Ù xÅ= KÕÜ∞« _»O J#=ã¨~O° . `«# =∞#ã¨∞û#∞ ã¨=∂^è•# Ѩ~K° ∞« ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =Ú}À*ò [~°‡hÖ’x Bayer HõOÃÑhH˜, ɡr~üû ^ŒQÆæi „ÃѶOz Littorale á¶êHõìsH˜ "≥àÏ¡_»∞. D Ô~O_»∞ HõOÃÑhÅ∞ M.I.C.x "å_»∞`«∞<åfl~Ú. ''=∂ WO[h~°∞¡ 22 #∞Oz 26 "ÕÅ QÍÅ#¡ M.I.C. x Éè’áêÖò á¶ê¡O@∞Ö’ xÅ=KÕÜ«∞^ŒÅ∞Û‰õΩ<åfl~°x K≥ѨÊQÍ<Õ Ô~O_»∞ KÀ\Ï¡ WO[h~°∞¡ JkiѨ_®¤~°∞.—— XHõ [~°‡<£ J<åfl_»∞. ''"Õ∞O J=ã¨~°O "Õ∞~°ˆH M.I.C. x `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩO\ÏO. Ѩk x=ÚëêʼnõΩ q∞Oz XHõ¯ b@~°∞ M.I.C.x ‰õÄ_® xÅ= LOK«O.—— J<åfl_»∞. ''g∞ WO[h~°¡ˆH"≥∞ÿ<å Ñ≤KåÛ? "åà◊√¡ g∞ á¶êHõìsÖ’ ÃÑ_»∞`«∞#flk UHõ∆}Ï<≥Âfl<å ¿ÑeáÈÜÕ∞ P@OÉÏO|∞.—— J<åfl_»∞ =∞~À [~°‡<£.

WOHõ „ÃѶOz ÉËr~°∞û H˘¿ãÎ, J=ã¨~åxfl |\˜ì J"≥∞iHÍ #∞Oz kQÆ∞=∞u KÕã¨∞‰õΩ#fl W~°"≥· QÍÅ#¡ M.I.C. „_»=Ú‡Å#∞ q∞Oz xÅ=ÙOK«_®xfl „ÃѶOz „ѨÉèí∞`«fiO x¿+kèOzOk. D x*ÏÅ#∞ |∞*Ï# "Õã¨∞‰õΩx, =Ú}À*ò =∞m¡ ™œ`ü KèåÔ~¡ã¨ì<£ =KåÛ_»∞. =∞~À™êi Éè’áêÖò á¶êHõìs „Ѩ}ÏoHõ#∞ ã¨=iOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. ÉËr~üû #=¸<å#∞ J#∞ã¨i^•Ì=∞#∞‰õΩ<åfl_»∞. ''HÍx <å „Ñ¨uáê^Œ# J"≥∞iHõ<£ ã¨O㨯$uH˜ =ºuˆ~HõO. "åà◊¡‰õΩ „Ѩun ÉèÏs™ê÷~ÚÖ’ x~°fi~å=∞OQÍ KÕÜ«∞_»O W+¨ìO. ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ Q˘\ÏìÅ∞, ÃÑ^ŒÌ \ÏO‰õΩʼnõΩ áÈ=_»O "åà◊¡‰õΩ "≥∂A. ÃÑ„\’Å∞, `«k`«~° Ѩi„â◊=∞Åhfl WÖψQ LO\Ï~Ú.—— =Ú}À*ò ã¨fiQÆ`«O. "åà◊ √ ¡ =Ú}À*ò # ∞ 㨠= Ú^•~ÚOKå~° ∞ ‰õ Ä _®. ''„Ѩ = ∂^Œ H õ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # K« ~ ° º Å#∞ x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩ Ѩ\˜+¨ì"≥∞ÿ# Éèí„^Œ`å Ü«∞O„`åOQÆ=ÚO@∞Ok. ÉèíÜ«∞Ѩ_»‰õΩ! "≥∞ÿ _çÜ«∞~ü 62

=Ú}À*ò! g∞ Éè’áêÖò á¶êHõìs KåÔH¡@¡ á¶êHõìs JO`« x~°áêÜ«∞Hõ~°O!—— J<åfl_»∞ „áê*ˇ‰õΩì b_»~ü.

* * * *

=Ú}À*ò WO_çÜ«∂ =KåÛ_»∞. WHõ¯_» KåÖÏ ã¨=∞㨺Å∞<åfl~Ú. Éè’áêÖ’¡ WѨÊ\˜ˆH Ããq<£ (Formulation Unit) ᶠê ~° ∞ ‡ÖË + ¨ < £ HÍ~å‡QÍ~° = ÚOk. L`« Ê uÎ Hõ~å‡QÍ~åxfl(Production Unit) ‰õÄ_® JHõ¯_Õ ™ê÷ÑO≤ K«_®xH˜ Hˆ O„^•HÍ~åºÅÜ«∂xH˜ ZÖÏO\˜ JÉèíºO`«~°=¸ ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ nxH˜ ~å=}Ïã¨∞~°∞x `«ÅÅ∞ KåÖÏ HÍ"åe. <åѶ¨Îb<£, HÍ~°ƒ<£ _≥· PÔH·û_£, á¶Èã‘˚<£, q∞^ä≥·Öò W™È Ãã·<Õ\ò `«Ü«∂sʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ qÉèÏQÍʼnõΩ HõO„\’Öò ~°∂=ÚÅ∞, @=~°∞¡, ǨOQÆ~°∞,¡ LO_®e. WO`« JO^Œ"≥∞ÿ# á¶ê¡O@∞‰õΩ ѨiáêÅ<å Éèí=# ã¨=Ú^•Ü«∞O, HÍO\©<£, zH˜`åû qÉèÏQÆO, XHõ _ô–HõO\Ïq∞<Õ+¨<£ ˆHO„^ŒO, ÃѶ·~ü ¿ãì+¨#∞, xѶ¨∂ Ü«∞O„`åOQÆO LO_®e. W=hfl XˆH KÀ@ LO_®e. JO^Œ∞‰õΩ Hõhã¨O 60 ÃÇÏHÍì~°¡ ã¨∞qâßÅ ã¨÷ÅO HÍ"åe. ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ h~°∞, q^Œ∞ºK«ÛùH˜Îx x~°O`«~°O ã¨~°Ñ¶¨~å KÕ¿ã Ü«∞O„`åOQÆO LO_®e.

HÍb "≥∞ÿ^•#O WO^Œ∞‰õΩ ѨxH˘ã¨∞ÎOk. HÍx =Ú}À*ò =ºuˆ~H˜OKå_»∞. ''~°∂Ѩ HõÅÊ# q+¨Ü«∞OÖ’ F_çáÈÜ«∂#∞ 㨈~, Hõhã¨O [<å"å™êÅ ^Œyæ~° nxfl xi‡OK«‰õΩO_® K«∂_®e.—— J#∞‰õΩ<åfl_»∞. =∞^茺„Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fiO |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhH˜ Z„~°u"åp Ѩiz PǨfixOzOk. ™ê÷xHõ Pi÷Hõ qѨ}˜Ö’ ÅHõ∆ÖÏk _®Å~°∞¡ ‰õΩ~°∞™êÎ~Ú. "ÕÖÏk L^ÀºQÍÅ∞. ~°`«fl<å_®~°∞ ÖÏO\˜ =O^ŒÖÏk =ÚiH˜ "å_»Å [<åxH˜ x~°O`«~åÜ«∞OQÍ Ñ¨x ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. =Ú}À*ò "≥O@~åQÍ, J"≥∞iHõ<£ |$O^ŒO KåÖÏ ã¨÷ÖÏÅ#∞ ѨijeOzOk. Un #K«ÛÖË^Œ∞.

U"À Ö’@∞áê@∞¡ HõxÑ≤OKå~Ú. #∂ºÜ«∂~°∞¯ |$O^ŒO z=iH˜ =Ú}À*ò JÉèíºO`«~åÅ#∞ H˘\˜ìáêˆ~ã≤Ok. á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ =~°∞¯û ^Œyæˆ~, HÍb "≥∞ÿ^•#O Jxfl q^è•ÖÏ `«y#^Œx x~°‚~ÚOKÕâß~°∞. JHõ¯_» x=ã≤ã¨∞Î#fl „Ѩ[ʼnõΩ ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^Œ=¸ ~å^Œx, =Ú}À*ò ÉèíÜ«∂Åhfl TǨ[x`åÅh H˘\˜ìáêˆ~âß~°∞. ''Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò J#∞‰õΩ#fl q^èŒOQÍ áê¡O@∞#∞ xi‡¿ãÎ ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^ŒO LO_»^Œ∞.—— J<åfl_»∞ WOKåi˚ WO[h~°∞. ''#∂ºÜ«∂~°∞¯ ÖË^•? ÖÏQÍi¤Ü«∂ *ˇ.ZѶπ.ÔH. JO_£ <Õ"å~ü¯ q=∂<å„â◊Ü«∂Å K«∞@∂ì PHÍâ◊Ǩ~出Å∞<åfl~Ú. `åi¯HõOQÍ K«∂¿ãÎ =∞OK«∞á⁄QÆ =zÛ#ѨC_»ÖÏ¡ Jq Éèí=<åÅ#∞ QÆ∞^Œ∞ÌHÀ"åe Hõ^•!—— J<åfl_»∞ Jã≤ÃãìO@∞ WO[h~°∞.

63

''HÍx #∂ºÜ«∂~°∞¯ q=∂<å„â◊Ü«∂Å∞ „ѨѨOK«O "≥Ú`«ÎO g∞^Œ ã¨∞~°H˜∆`«"≥∞ÿ#q Hõ^•! Éè’áêÖò‰õΩ ‰õÄ_® ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^ŒO ÖË^Œ∞.—— J<åfl_»∞. =Ú}À*ò XѨCHÀHõ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞.1 =Ú}À*ò J`«x ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞Å∞, âߢ™ÈÎHõÎOQÍ HÍb "≥∞ÿ^•#OÖ’ 60 ÃÇÏHÍì~°¡ ã¨÷Å¿ãHõ~°} HÀã¨O =∞^茺„Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`åfixH˜ ^Œ~°MÏã¨∞Î KÕâß~°∞. WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ á¶ê¡O@∞‰õΩ#fl Ô~O_»∞#fl~° ÃÇÏHÍì~°¡‰õΩ „ѨHõ¯<Õ Wk ‰õÄ_® LO_®e. =Úxã≤ѨÅ∞ x|O^èŒ#Å „ѨHÍ~°O QÍe"å@∞`À [<å"å™êÅ "≥·Ñ¨Ù q+¨=º~å÷Å#∞ „Ѩã¨iOKÕ ZÖÏO\˜ Ѩi„â◊=∞Å#∂ J#∞=∞uOK«‰õÄ_»^Œ∞. HÍb "≥∞ÿ^•#O #∞Oz QÍe L`«Î~°O #∞Oz ^ŒH˜∆}ÏxH˜ gã¨∞ÎOk. JO>Ë |ã‘ÎÅ∞, Ô~·Å∞¿ãì+¨#∞, z=~°‰õΩ áê`«#QÆ~°OÖ’x [#™êO„^Œ „áêO`åʼnõÄ gã¨∞ÎOk. =∂=¸Å∞QÍ D ^Œ~°MÏã¨∞Î#∞ x~åHõiOKåe. HÍh Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_»∞ ^Œ∂`«Å∞, "åà◊√¡ Hõ@ìÉ’ÜÕ∞ á¶êHõìsÖ’ "≥Ú`«ÎO ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞Ö’<Õ J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ ^•fi~å ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞É’`ÀO^Œ<Õ ã¨OQÆux =∂¢`«O `≥eqQÍ ^•zÃÑ\Ïì~°∞.

* * * * WOk~å QÍOnèH˜ ^Õâ◊OÖ’x #"å|∞Å∞, =∞Ǩ~å*ÏÅO>Ë ZÖÏO\˜ „¿Ñ=∂ÖË^Œ∞. „a\˜+¨µ "åà◊√¡ áÈQÍ<Õ "åà◊¡ #∞Oz, <≥„Ǩ˙ <åÜ«∞Hõ`«fiO, ~å*ϺkèHÍ~åxfl ÔH·=ã¨O KÕã¨∞‰õΩOk. Dq_» "åà◊¡ Éèí~°}ÏÅ#∞ ~°^Œ∞ÌKÕã≤Ok. Z_»∞~À¤ =Ú}À*òH˜ Wk J#∞HÀx =~°O. ÃѶã≤ìÃã·_£ áê¡O@∞`À áê@∞, XHõ Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^ŒO ‰õÄ_® J=ã¨~°=∞x =Ú}À*ò L^ÕÌâ◊O. Jk ÉÏ~Úãπ ^ä•OѨû<£ Wxã≤ì@∂º\òÖÏQÍ Ñ¨xKÕÜ«∂e. ã¨∞qâßÅ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ Z<Àfl „áêO`åÅ∞<åfl~Ú. Z<Àfl ~°HÍŠѨO@Å∞<åfl~Ú. ~°Hõ~°HÍÅ `≥QÆ∞à◊√¡ "å`å=~°}Ïxfl |\˜ì ѨO@Å#∞ <åâ◊#O KÕã¨∞Î<åfl~Ú. WÖÏO\˜ KÀ@ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ XHõ Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^Œ=ÚO>Ë, =∞iO`«QÍ Ñ¨xKÕÜ«∞QÆeˆQ „H˜q∞ ã¨OǨ~°HÍÅ#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. Jhfl ÉÏQÆ∞O>Ë, |Ǩïâß Pã≤Ü«∂ "≥Ú`åÎxH˜ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∞QÆeˆQ H˘`«Î =∂e‰õĺÖò#∞ ~°∂á⁄OkOK«=K«∞Û.

D ã¨OQÆu HõOÃÑhH˜ #zÛOk. WHõ¯_» >ˇH©fl+≤Ü«∞#∂¡, Ѩiâ’^茉õΩÅ∂ HÍ~°∞KÒHõQÍ ^˘~°∞‰õΩ`å~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ WO`«‰õΩ Ѩk, Ѩ<fl≥ O_»∞ ~Ô @∞¡ r`åe"åfie. HÍh, JO^Œ∞‰õΩ ã¨Å÷ O HÍ"åe. PYi #"å|∞ (QÆ=~°fl"∞≥ O@∞ "åà◊√¡ fã¨∞‰õΩO\Ï~°<Õ ÉèíÜ«∞O`À) *ˇÇ¨#∂fl=∂ ™œ^è•xfl J=∞‡HÍxH˜ ÃÑ\Ïì_»∞. =Ú}À*ò D J=HÍâßxfl ^˘~°Hõ |∞K«∞Û‰õΩ<åfl_»∞. #QÆ~°O K«∞@∂ì L#fl U_»∞H˘O_»Ö’¡#∂ âß=∂¡Ç≤ÏÅ∞û XHõ\˜. ^•xÃÑ·# D ™œ^èŒO S^Œ∞ ÃÇÏHÍì~°¡ ã¨÷ÅOÖ’ LOk. K«∞@∂ì~å K«Hõ¯x =$Hõ∆ Ѷ¨Å ѨÙ+¨Ê ã¨OѨ^Œ LOk. J~°∞^≥·#q ‰õÄ_® 64

L<åfl~Ú. ã¨∞=∞^èŒ∞~° Ѩi=∞àÏÅ`À K«Å¡x JǨ¡^ŒHõ~° "å`å=~°}=ÚOk. Éèí=<åxfl ‰õÄÅQ˘\˜ì<å, ã¨∞qâßÅ"≥∞ÿ# ã¨÷ÅOÖ’ Ѩiâ’^èŒ<å „Ñ¨Ü≥∂QÆâßÅÅ∂, #Hõ∆„`«âßÖÏ, QÍA Ã+_»∂¡, =pÛáÈÜÕ∞ "åà◊¡‰õΩ qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ# Jukä QÆ$ǨÏO ‰õÄ_® Hõ@∞ìHÀ=K«∞Û. `«#HõO>Ë KåHõK«HõºOQÍ D Ѩxx x~°fiÇ≤Ï™êÎ_»x ÉèÏqOz ~°Ol`ü ^Œ`åÎ#∞ „ѨÜ≥∂yOKå_»∞. =¸„_ÀAÅ `«~°"å`« Éè’áêÖò #QÆ~° Ñ≤„`åi˚`«"≥∞ÿ# JÅOHÍ~°O J"≥∞iHõ<£ |Ǩïà◊*Ïu Hõ|O^èŒ Ç¨Ï™êÎʼnõΩ ÔH·OHõ~°º"≥∞ÿOk. ^èŒ~°HÍ~°∞KÒHõ. Ѩ^ŒH˘O_»∞ ÅHõ∆Å ~°∂áê~ÚÅ∞. JO>Ë $ 65,000

* * * * ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– (D ~å[™œ^è•xfl ‰õÄÅQ˘\˜ì#ѨÙ_»∞ JO^Œ"≥∞ÿ# "≥h+≤Ü«∞<£ ã¨Êù\˜Hõ =∂ÅÖ`À L#fl KèåO_çbÜ«∞~°¡#∞ kOz áêH˜OQ∑ ˆHã¨∞Ö’¡ ÃÑ\Ïì~°∞. "å\˜ ã¨OQÆ`Õ"≥∞ÿO^À D „QÆO^äŒHõ~°ÎʼnõΩ ZÖÏO\˜ PK«∂H© ^˘~°HõÖË^Œ∞. („QÆO.) 1. (2 _çâ◊O|~ü 1984 `«~°"å`« Éè’áêÖò q+¨Ü«∞OÖ’ x~°∂Ñ≤`«"≥∞ÿ#>Ëì, 9.11.2001 `«~°"å`« #∂ºÜ«∂~°∞¯ q+¨Ü«∞OÖ’#∂ x~°∂Ñ≤`«"≥∞ÿOk. –J#∞)

* * * *

65

16. =∞~À #Hõ∆„`«=∂..... ÉèÏq Hõ∆`«QÍ„`«=∂....... ã≤ O^èŒ∞#n f~°OÖ’ ѨÙ+≤ÊOz# <åQÆiHõ`«, `≥Å¡"å_ç áêÅ#Ö’ =∞Öˇ¡Å∞ QÆ∞ÖÏcÅ∞

ѨÓÜ«∞QÍ, ™êfi`«O„`åº#O`«~°O áêi„âßq∞Hõ <åQÆiHõ`« "≥e¡qi¿ã „Hõ=∞OÖ’ Éè’áêÖ’¡ lÖËà◊√¡ "≥ÚeÑ≤OK«É’`ÀOk. 1960Ö’ ÉÁOÉÏ~Ú *Ëi# Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh, ÃÑ„\’ÔHq∞HõÅò HÍOÃÑ¡H±û#∞ xi‡OKÕ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ `≥Å¡"åà◊¡ ÉÏ^茺`«#∞ |∞*Ï#"Õã¨∞‰õΩx Ô~O_À ÃÑo¡H˜ WO_çÜ«∂ =KåÛ~°∞.

D ^Õâ◊O Ô~O_»∞ qÅHõ∆} <åQÆiHõ`«Å ã¨OQÆ=∞OQÍ "åà◊¡‰õΩ HõxÑ≤OzOk. KåÖÏ =∞Ok ^Õj WO[h~°∞,¡ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ ÉèÏs HÍÜ«∞OÖ’ q_»nÜ«∞~åx JOQÍÖˇ·áÈÜ«∂~°∞. "åà◊¡ HõÅÅhfl WOw¡+¨µ"Õ! ÉÁOÉÏ~Ú qHÀìiÜ«∂ Eab >ˇH˜flHõÖò Wxã≤ì@∂º\ò PѶπ Ãã·#∞ûÖ’#∂ Ñ≤ÖÏh ~å[ѨÙ\ò HÍÖËrÖ’#∂ ã¨∞tH˜` ∆ ∞« Å∞. =∞iH˘O^Œ~∞° Hˆ O„a_£,˚ #∂ºÜ«∂~°∞¯ H˘ÅOaÜ«∂ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂Å∞, É’ã¨ì<£ Z"£∞.S.\˜.Ö’#∂ Ѩ@ìÉèí„^Œ∞Å∞. =∞`åÖË"≥·<å Ãã·#∞û "åà◊¡O^ŒiH˜ ã¨=∞‡`«O. ~°™êÜ«∞xHõ á¶ê~°∞‡ÖÏÅ∂, `«Ü«∂s q^è•<åÅ∂, ~°™êÜ«∞xHõ K«~°ºÅ∂ "åà◊¡ =∞O„`åÅ∞. "åà◊¡ `≥eq `Õ@ʼnõΩ HÍÔ~ƒ_£ ã¨fi~°æ^•fi~°O. `«# „ѨѨOpHõ~°}#∞ ^ÕjÜ«∞ "åã¨#Å`À qã¨ÎiOKÕO^Œ∞‰õΩ gà◊¡O^Œ~°∂ K«Hõ¯x WO^èŒ#O. JÖÏO\˜ "åiÖ’ WO[h~ü Hõ=∞Öò á¶êsH± XHõ_»∞. "åà◊¡ <å#fl Ü«Ú.Ñ≤.Ö’ <åºÜ«∞"åk. Ñ≤ÖÏh HÍÖËrÖ’ K«k"å_»∞. >ˇxflãπ KèåOÑ≤Ü«∞<£, J"≥∞iHõ<£ ã≤x=∂ÅO>Ë W+¨ìO. =Ü«∞ã¨∞û W~°"≥·=¸_»∞. JѨC_»Ñ¨C_Õ HõOÃѨhÖ’ ÃÑ·H˜=ã¨∞Î#fl ÉèÏ~°fÜ«∞ Ü«Ú=`«‰õΩ HÍÔ~ƒ_»∞ „Ѩuxkè. ''U"≥ ∞ ÿ ` Õ < Õ O D<å\˜ H ˜ =∂‰õ Ω QÆ ∞ iÎ O Ѩ Ù =zÛOk. =∂‰õ Ω Ѩ ^ •~° ÷ Ѩi}Ï=∞O(Transformation of Matter) QÆ∞iOz ZѨC_À `≥Å∞ã¨∞. WO^Œ∞‰õΩ =∂ „áêp# ã¨O㨯$`« „QÆO^ä•Ö’¡ HÍ=eã≤#xfl ™êH∆ͺÅ∞<åfl~Ú. ã¨O„Ѩ^•~ÚHõOQÍ K«Hõ¯\˜ J`«Î~°∞¡ `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞QÆÅ <≥·Ñ¨Ù}ºO =∂‰õΩOk. PÜ«Úˆ~fi^ŒOÖ’ =#=¸eHõÅ ~°™êÜ«∞<åÅ∞ `«Ü«∂s ZѨÊ\˜ #∞OKÀ LOk. ~å[™ê÷<£Ö’x |„QÆ∂ yi[#∞Å∞ WO_çQÀ á⁄_çx, Jâ’Hõ =$Hõ∆Ñ¨Ù Éˇ~°_»∞#∞, QÆ∞„~°Ñ¨Ù _≥Hõ¯Å (ˆH@s<£) á⁄_ç`À HõeÑ≤, p=∞Å ÉÏi# Ѩ_»¤ *Á#fl J=âı ë êÅ#∞ J#∞㨠O ^è • xOz, K« H õ ¯ x J^Œ Ì H õ Ñ ¨ Ù ~° O QÆ ∞ Å#∞ `« Ü « ∂ ~° ∞ KÕ ™ êÎ ~ ° ∞ . x~°Hõ∆~åã¨∞ºÖˇ·<å, Q˘Ñ¨Ê ÔHq∞ã¨∞ìňH=∂¢`«O fã≤áÈ~°∞. "åà◊¡ ~°OQÆ∞Å∞ „ѨѨOK«OÖ’<Õ ™ê\˜ ÖËxq!—— JO\Ï_»∞ á¶êsH±.

66

HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh `«# "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ ÔHq∞HõÖò áê¡O@∞#∞ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x „\ÏOÉË nfiѨOÖ’ 14 _çâ◊O|~°∞ 1966# „áê~°OaèOzOk. <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ UÉèˇ· Uà◊¡‰õΩ =ÚO^Œ∞, JHõ¯_çH˜ H˘kÌ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’<Õ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ „a\˜+¨µ =Å㨠"å^Œ∞Å∞ HÍÅ∞ "≥∂áê~°∞. „ѨѨOK«O "≥Ú`«ÎOÖ’<Õ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl `«=∞ áêi„âßq∞Hõ qã¨Î~°}‰õΩ HõOK«∞ HÀ@QÍ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. `«~°"å`«, HÍÔ~ƒ_£ `≥Å∞Ѩ٠hÅO ~°OQÆ∞ Ѩ`åHõO Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’x HÍb"≥∞ÿ^•#OÖ’ Ô~ѨÔ~ѨÖÏ_çOk. q+¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ# D ™êOˆHuHõ q+¨Ü«∞ =∂eHõ#∞ `«$fÜ«∞ ^Õâ◊Ѩ٠HõO~î°OÖ’ "ÕÜ«∂ÖÏ =^•Ì Jx "≥Ú^Œ\’¡ `«@Ѩ\Ï~ÚOz<å, HÍHõÅ∞ fi# ÉèÏ~°fÜ«∞ Ѩiâ’^èŒHõ QÆ}Ïxfl #q∞‡, "åà◊¡‰õΩ „Ѩ=∂^•xfl Hõ@ìɡ\˜ìOk. ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£Ö’ áê¡O@∞ ~°∂ѨHõÅÊ#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# "≥∞ʼnõΩ=Åhfl "åà◊¡‰õΩ #∂iáÈã≤Ok. F ѨO*Ï|∞ "åã≤, z#fl Ѩi„â◊=∞ Ü«∞[=∂xH˜ ã¨∞Ѩل`«∞_»∞, L"Õ∞+π #O^•‰õΩ J"≥∞iHõ<£ tHõ∆} =∞izáÈÖËx =∞^èŒ∞~å#∞Éèí∂u. ''=∞~À q∞bxÜ«∞OÖ’H˜ `˘OyK«∂ã≤ #@ìxÑ≤OzOk. „áê*ˇ‰õΩì ~°∂ѨHõÅÊ#KÕ¿ã ™êOˆHuHõ ˆHO„^ŒO xѨÙ}∞Å `Õ<≥`«∞>ˇì. Ç‘Ï\ò ZˆHûO[~°∞û, ÃãO„\Ѷ¨ÓºQÆÖò ѨOѨÙÅ∞ HõO„\’Öò W#∞¢ã¨∞ì"≥∞O@∞¡, ¿ãѶ‘ì"åÅ∞fiÅ∞, „Ѩf^•xH© „Ѩ`ÕºHõ xѨÙ}∞ÖË! =∞#O KÕÜ«∞^ŒÅ∞Û‰õΩ#fl Ѩx „ѨHÍ~°O, "åà◊√¡ ã¨i`«∂ˆQ ™ê^èŒ<åÅ#∂, Ü«∞O„`åÅ#∂ xˆ~ÌtOK«QÆÅ~°∞. =∂‰õΩ ÖÏ"å\˜ Éèí„^Œ`å x"ÕkHõÅ#∞ K«∂Ñ≤OKå~°∞. „Ѩf qѨs`åhfl TÇ≤ÏOz ^•x Ѩi}Ï=∂Å#∂ x"å~°}ÀáêÜ«∂Å#∂ J"≥∞iHõ<£ ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å`À K«iÛOKåO. XHõ ÃÑ··Ñ¨Ù ѨQÆÅ_»O, XHõ ѨOѨ٠"≥Ú~å~ÚOK«_»O, XHõ iÜ«∂Hõì~°∞Ö’ `«ÖˇuÎ# ֒ѨO, _çã≤ìÖË+¨<£ "åÇ≤ÏHõ ã¨=~°}, XHõ>Ëq∞\˜ „Ѩfn TÇ≤ÏOz, x"å~°}Å∞ <Õ~°∞Û‰õΩ<åflO.—— JO\Ï_»∞. ''KÕ¿ãÎ J"≥∞iHõ<£ WO[h~°¡`À<Õ Ñ¨xKÕÜ«∂e. "åà◊¡ ^ŒHõ∆`« <≥·Ñ¨Ù}ºO, U z#fl JOâßhfl =^ŒÅ^Œ∞. =∞#‰õΩ x~°¡Hõ∆ºO Z‰õΩ¯=. "åà◊¡‰õΩ ã¨O`«$Ñ≤Î Hõey`Õ HÍh =∞~À áê~ÚO@∞ K«iÛOKÕ"å~°∞ HÍ^Œ∞.—— Hõ=∞Öò á¶êiH± H˜`å|∞.

Hõ=∞Öò á¶ê¨sH± ÖÏO\˜ >ˇH©fl+≤Ü«∞#¡#∞ J"≥∞iHÍ ~°Ñ≤ÊOz, P=∞¡ x~À^èŒHÍÅ∞, JkèHõ LëÈ‚„`«#∞ `«@∞ì‰õΩ<Õ q∞„â◊=∞ ֒ǨÅ#∞ "≥Å∞¤KÕÜ«∞_»O <Õ~åÊ~°∞. ''WOH˘<≥Öò, "≥∂ã≤Öò, ¿ÇÏÃãìÖÏ¡Üü∞ =O\˜ Ö’Ç¨Ï q∞„â◊=∂Å `«Ü«∂sx <Õ~°∞ÛHÀ=_»O J~°∞˚# ~°^äŒO g∞^Œ PHÍâ◊OÖ’ K«∞Hõ¯Å#∞ ¿Ñ~°Û_»O =O\˜k.—— Hõ=∞Öò á¶êsH± „Ѩâ◊Oã¨.

Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò TǨ[x`«O ѨÓiÎQÍ H͉õΩ<åfl, HÍb"≥∞ÿ^•#OÖ’ Hõ@ì#∞#fl HÍÔ~ƒ_£ Hõ~å‡QÍ~°O ÉèÏ~°fÜ«∂HÍâ◊OÖ’ =∞~À ^èŒ$=`å~° HÍ=K«∞Û.

67

1972 "Õã¨q <å\˜H˜ á¶êHõìs U~åÊ@∞‰õΩ HÍ=Åã≤# |∂¡ „Ñ≤O@∞¡ WO_çÜ«∂‰õΩ *Ë~å~Ú.

QÆ∞@ìÅH˘nÌ HÍy`åÅg∞^Œ Hõã¨~°`«∞Î [iyOk. =~°÷=∂# „ѨѨOKåxH˜ J"≥∞iHÍ ^ŒYÅ∞ Ѩiz# >ˇHÍflerH˜ Ѩ~åHÍ+¨ì. Jk käÜ«∞s =~°ˆH. "åã¨Î"åxH˜ ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£ WO[h~°∞¡ xˆ~ÌtOz# Éèí„^Œ`å Ü«∞O„`åOQÍhfl, ã¨∞~°H∆Í q^è•<åÅ#∂ Éè’áêÖò áê¡O@∞Ö’ ÃÑ@ì<Õ ÖË^Œ∞!

D Ö’Éèí`åfixH˜ Jã¨Å∞ HÍ~°}ÏÅ∞ `≥eÜ«∞=Ù. Éè’áêÖ’¡ á¶ê~°∞‡ÖË\ò KÕã≤# Ããq<£ J=∞‡HÍÅ∞ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ ÖË=Ù. "å`å=~°} Ѩiã≤÷`«∞Å∞, =∞iO`« KÒHõQÍ LO_Õ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å áÈ\©Å =Å¡ J=∞‡HÍÅ∞ `«yæ LO_˘K«∞Û. ™ê÷xHõ ã¨aû_çÜ«∞sÖ’¡ q^Õj HõOÃÑhÅ ÃÑ@∞ì|_çx xÜ«∞O„uOKÕ K«@ìO =¸ÖÏ#, á¶êHõìs |_≥˚@∞Ö’ HÀ`« `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞. W=hfl "≥Ú`«ÎO g∞^Œ áê¡O@∞ Éèí„^Œ`«#∞ „ѨÉèÏq`«O K≥Ü«∞º=h, _èÀHÍÖË^Œh xѨÙ}∞Å ^Œ$_è»"≥∞ÿ# ã¨O^Õâ◊O.

* * * * <åÅ∞ˆQà◊¡ `«~°"å`« ™œ`ü KèåÔ~¡ã¨ì<£ ~°∂ѨHõÅÊ# KÕã≤# |$ǨÏ`«Ê^Œ „Ѩ¿ÇÏoHõ#∞ WO_çÜ«∂Ö’ q~°zOKå~°∞. ''Wk x[OQÍ XHõ Ü«∞[˝"Õ∞. „uHõ~°}â◊√kúQÍ x@∂ì~åÛO. XHõ @=~°∞fl xi‡Oz#ѨÙ_»∞ Ô~ѨÊáê@∞ "ÕÜ«∞‰õΩO_® QÆ_çKÕ x=ÚëêÅ∞. "≥∞ÿMËÖÏO*ˇÖ’ ÖÏ =Úiã≤áÈÜ«∂O. =∂Hõà◊¡hfl Jk ZÖÏ LO^À J<Õ K«∂âß~Ú. D `«~°Ç¨ Ѩx =∞=∞‡efl x~°O`«~°O J„Ѩ=∞`«ÎOQÍ LOzOk. "Õ∞O Je™êO, ™⁄e™êO. z=~°QÍ P#O^Œ"Õ∞ =∂‰õΩ zH˜¯# q[Ü«∞O.—— JO\Ï_»∞ *Ï<£ Å∂ºH± HÀ=~°ãπ J<Õ Ü«Ú= J"≥∞iHõ<£ WO[h~°∞. * * * *

68

17. ã¨O[Üü∞QÍOnè ã¨Orqh =∞O„`«O á¶ ê ºHõìs K«∞@∂ì#∞#fl =O^ŒÖÏk QÆ∞_çÃãÖ’¡x |_»∞QÆ∞ r=#O QÆ∞iOz WO_çÜ«∞<£

WO[h~°¡‰õÄ J"≥∞iHõ<£ WO[h~°¡‰õÄ ‰õÄ_® Ug∞ `≥b^Œ∞. "åà◊¡ ÉÏ^èŒÅ∂, „¿Ñ=∞Å∂, "≥∂™êÅ∂, ^ŒQÍÅ∂, #=∞‡HÍÅ∂, Pâ◊Å∂ W"Õg∞ `≥eÜ«∞=Ù. =∞Op K≥_»∂ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩ#fl rq`åÅ∞ "åà◊¡q. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO ÖÏO\˜ "åà◊√¡, D #~°Hõ ‰õÄáêxfl =∂#= HõàϺ}ÏxH˜ Hõhã¨Ñ¨Ù #=¸<åÅ∞QÍ `«Ü«∂~°∞ KÕâß~°∞. =Ú‰õΩ#ŒÌO Ç≤ÏO^Œ∞"≥·<å Jxfl =∞`åÅ"å~°∂ J`«x`À Hõeã≤ ѨxKÕ™êÎ~°∞. gà◊¡O^ŒiÖψQ, W~åx X=∞~ü áêëê XHõ_»∞. #QÆ~°OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 500 =∞Ok W~åhÅ∞<åfl~°∞. ɡÅ∂z™êÎ<£ Éèí∂HõOѨO =Å¡ `«=∞ „QÍ=∂Å∞ <åâ◊#"≥∞ÿ 1920Ö’¡ WHõ¯_»‰õΩ =Å㨠=KåÛ~°∞. =Ü«∞ã¨∞ =∞o¡# X=∞~ü áêëê gà◊¡ <åÜ«∞‰õΩ_»∞. ‰õΩ~åÎ, ÃÑ·*Ï=∂ "Õ≥ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. `Õ<≥~°OQÆ∞ Hõà◊√¡. XiÜ«∂ |ã‘Î z=~°QÍ =¸_»O`«ã¨∞÷Å "Õ∞_»Ö’ LO\Ï_»∞. W^ŒÌ~°∞ ÃÑàÏ¡Å∞, H˘_»∞‰õΩÅ∞, <ÒHõ~°∞¡, ÃÑ^ŒÌ HÍ=∂@O. "å~°OÖ’ =¸_»∞~ÀAÅ∞, =¸_»∞ |ã‘ÎÖ’¡x ~ÀQÆ∞Å#∞ ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê„uH˜ fã¨∞‰õΩáÈ~Ú ^ŒQÆæ~°∞O_ç "åà◊¡‰õΩ "≥·^ŒºO KÕ~ÚOz =∞O^Œ∞eÑ≤Ê™êÎ_»∞. #QÆ~°OÖ’x ~°nÌ ~À_»¡Ö’ ¢_≥·"£ KÕã≤ Pã¨Ê„u Ô"≥·\˜OQ∑ ~°∂=ÚʼnõΩ *Ë~°Û_»O =∂=¸Å∞ ѨxHÍ^Œ∞. =∞x+≤ ™êÜ«∞O ÖˉõΩO>Ë D c^Œ"åà◊¡#∞ _®Hõì~°∞¡ Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩO\Ï~å? XHõ"Õà◊ K«∂ã≤<å, gà◊√¡ `«=∞ "åºkèx `å=ÚQÍ Éˇ~°∞‰õΩ ÖˉõΩO_® _®Hõì~°¡‰õΩ K≥ѨÊÖË~°∞.

Z~°∞=ÙÅ∞, ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å "å_»HõO=Å¡, ¿ã^ŒºO Ys^≥·# E^Œ"≥∞ÿ, ™ê^è•~°} Ô~·`«∞ʼnõΩ JO^Œx =∂xѨO_≥·, Ô~·`«∞ "≥<≥fl=ÚHõ#∞ qiKÕâß~Ú. "åà◊¡#∞ =_ô¤"åºáê~°ã¨∞÷ʼnõΩ Hõ@∞ìÉÏxã¨Å∞QÍ =∂~åÛ~Ú. ã¨fiÅÊ=_ô¤ ÉÏO‰õΩ |∞∞}ÏÅ∞ Ѷ¨Óº_»Öò Éèí∂™êfi=∞º Ô~·`åOQÍxˆH "Õ∞Å∞ KÕâß~Ú. "åà◊√¡ #∂`«# ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞¡QÍ ZkˆQO^Œ∞‰õΩ ѨxH˘KåÛ~Ú. Z~°∞=ÙÅ∞, q`«Î<åÅ∞, ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ =º=™êÜ«∞O Ѩx=Ú@∞¡ =O\˜ "åºáê~åÅ#∞ gàı¡ KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.

WO^Œ∞=Å¡ Éèí∂q∞ÖËx x~°∞¿Ñ^ŒÅ [<åÉèÏ ÃÑiyOk. Éèí∂q∞ #∞Oz ÃÑHõeOK«|_ç #QÆ~åÖ’¡x =ÚiH˜ "å_»Å‰õΩ KÕ~å~°∞. =ºaèKå~°O, "ËkOè ѨÙÅ∞, ^˘OQÆ ~°"å}Ï, =∂^ŒH„õ ^Œ"åºÅ ã¨~°Ñ¶¨~å, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ F@∞ÉϺO‰õΩÅ∞QÍ J@ì_»∞QÆ∞# J}QÍi# rq`åÅ∞ |Ö∫`«∞<åfl~Ú. |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ „ѨÑO¨ K«"åºÑ¨Î qã¨~Î } ° ‰õΩ =Ú_çã~¨ ∞° ‰õΩQÍ Ñ¨xH˘KåÛ~°∞.

D „Hõ=∞OÖ’<Õ J"≥∞iHõ<£ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å 69

`«Ü«∂sx KÕѨ\˜ì ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠#_çÉÁ_»∞¤# Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ `«# áê^ŒO ÃÑ\˜ìOk. q+¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ# ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ ã¨~°Ñ¶¨~å *Ë¿ã ã¨Oã¨÷QÍ =∂iOk. Ѩ~åº=~°}Ïxfl, Ѩâ◊√ ѨH∆ͺ^Œ∞Å#∂, =∂#= ã¨=¸Ç¨Å#∂, q+¨=∞Ü«∞O KÕã≤Ok. rq`åÅ#∞ q+¨`«∞źO KÕã≤Ok. Ѩiã≤÷`«∞Å∞ q+¨q∞OKå~Ú. =∞#∞QÆ_» ^Œ∞~°ƒù~°"≥∞ÿOk! HõsO||∂¡ÉèÏ~ÚH˜ Ѩk¿ÇÏ_»∞ ˆQ^≥Å∞<åfl~Ú. H˘xfl áêÅ∞ iÔH@∞û ÉÏi# Ѩ_»¤ Ñ≤Å¡ÅH˜KÕÛ"å_»∞. É’_® J<Õ J<å^èŒ cǨs Ñ≤Å¡#∞ ÃÑo¡ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. "å~°ã¨∞_ç HÀã¨O HõÅÅ∞ HõO@∞<åfl_∞» . hÖÏO|~ü `«# =∞O„`« `«O„`åÅ`À ÉÏkè`∞« ÅÃÑ· <å@∞™ê~å zÅHõiOz ^Œ∞+¨ì â◊‰õΩÎÅ #∞Oz HÍáê_ç LѨâ◊=∞<åxfl Hõey™êÎ_»∞. É’_® ~ÀE `«∞Åã≤ ѨÓ[ KÕ¿ãÎ P"≥∞ Hõ_»∞Ѩ٠ѨO_»∞`«∞O^Œx K≥áêÊ_»∞. =∞ǨÏ=∞‡^£ WH̓Öò K≥ѨCÅ∞ ‰õΩ_»`å_»∞. Ô~O_À gkèÖ’ QÆ∞_çÃãÖ’ LO\Ï_»∞. W~°"≥· Uà◊¡ JǨÏ=∞‡^£ |ã‘û, Éè’áêÖò H˘`«Î ÃÑo¡ ‰õÄ`«∞à◊¡ HÀã¨O ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ÃÑ· KÕ¿ã [s Je¡Hõ‰õΩ =∞Ô~=fi~°∂ ™ê\˜~å~°∞. D T~°∂¿Ñ~°∂ ÖËx ™ê=∂#∞ºÅ∞ J^Œ∞ƒù`« HõàÏ ã¨$+≤ìx KÕÜ«∞QÆÅ~°x `≥Å∞¿ãÎ, Éè’áêÖò HÍÔ~ƒ_£ WO[h~°∞¡ Pâ◊Û~°ºÑ¨_»`å~°∞.

WH̓Öò, |ã‘û, <åÅ∞QÀ gkèÖ’ Ãã·H˜à◊√¡ =∞~°=∞‡`«∞ KÕ¿ã ™êÖÏ~ü, |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO K≥Ñ≤`Õ U^≥·<å KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ã≤^Œú"Õ∞. |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO J_çy`Õ HÍ^Œ<Õ "åà‹¡=~°∂ LO_»~°∞. Ñ≤e¡QÆ_»¤O Ǩï¿ãû<£ =ÚÖÏ¡. KÀÖÏ |ã‘ÎÖ’x z#fl =∞ã‘^Œ∞ =™ê~åÖ’ Ñ≤šʼnõΩ '‰õΩ~å<£— ã¨∞~åÅ#∞ =Öˇ¡ "Õ~Ú™êÎ_»∞. „¿Ñ=∂ ÉÏ~Ú q`«O`«∞=Ù. P "å_»Å‰õΩ P"Õ∞ =∞O„`«™êx. áÈeÜ≥∂`À =Oy# #_»∞=Ú‰õΩ Hõ„~° Pã¨~åQÍ WO\˜O\˜H© "≥_»∞`«∞Ok. P"≥∞ QÆ∞_çÃãÖ’ XHõ =¸ÅQÍ QÆ}Ѩu q„QÆǨÏO =ÚO^Œ∞ H˘xfl p~°áê`«Å∞, Ô~O_»∞ ÉÏbÛÅ hà◊√¡, ÉÁ_»∞¤ HÀ¿ã HõuÎ LO\Ï~Ú.

P"≥∞ QÆ∞_çÃã "åã¨∞Å áêe@ ^Õ=`«. D QÆ∞_çÃãÅ =∞^茺‰õΩ J"≥∞iHÍ J^Œ∞<å`«#(™êOˆHuHõ) Ѩi*Ï˝#O`À ^•_çKÕ™ÈÎO^Œx Z=~°#∞‰õΩO\Ï~°∞? KèåÔ~¡ã¨ì#∞ #∞Oz =zÛ# J"≥∞iHõ<£ WO[h~°¡‰õΩ HÍh, HÍÔ~ƒ_£ ã¨O㨯$ux ѨÙ}˜H˜ ѨÙK«∞Û‰õΩ#fl WO_çÜ«∞<£ WO[h~°¡‰õΩ QÍh, `å=Ú xi‡ã¨∞Î#fl =¸_»∞ M.I.C. \ÏO‰õΩÅ#∞ `å‰õΩ`«∂#fl `«# QÀ_»Å <å#∞‰õΩx x#kOKÕ D =∂#= ™êQÆ~° Ѷ¨∞’+¨#∞ q#ÖË~°∞! Hõ#ÖË~°∞!

XHõ<å_»∞ HÍÔ~ƒ_£ „ѨѨOK«O `åÅ∂‰õΩ Ö’Ç¨Ï qǨÏOQÆO |ã‘ÎÅ g∞^Œ K«Hõ¯~°∞¡ H˘\˜ì J#O`åHÍâ◊OÖ’H˜ ã¨∂~°∞º_»∞ Jã¨Îq∞OKÕ kâ◊QÍ ™êyáÈ~ÚOk. Jhfl `≥eã≤#@∞ì ÉèÏqOKÕ ~åǨïÖò ''á¶êHõìsx xi‡ã¨∞Î#fl =Úã≤¡O ™È^Œ~°∞Å#∞ Jaè#OkOKÕO^Œ∞‰õΩ =zÛ# áêH˜™êÎh q=∂#O.—— J<åfl_»∞.

* * * *

70

~åǨïÖò ÉèÏqOz#@∞ì Jk áêH˜™êÎh q=∂#O HÍ^Œ∞. ''QÆÖòÊùã‘ì"£∞–2—— ¿Ñ~°∞#fl [O@ WO[#¡ *ˇ \ ò ¿ Ñ¡ < £ U.C.C. JHõ ∆ ~ åÅ`À Éè ’ áêÖò q=∂<å„â◊ Ü « ∞ OÖ’ HÍÔ ~  ƒ _£ J`«∞º#fl`åkèHÍix kOzOk. PÜ«∞#‰õΩ ^•^•Ñ¨Ù UÉèˇ· Uà◊√¡O\Ï~Ú. `≥Å¡x A`«∞Î, Ѩ_»∞K«∞^Œ#O WOHÍ "å_»ÖË^Œ∞. „ѨMϺ`« Ǩ~åfi~°∞¤ al<≥ãπ ã¨∂¯Å∞ Ѩ@ìÉèí„^Œ∞_»∞. ¿Ñ~°∞ aÖòã‘fl^£. QÆ`«OÖ’<Õ i[~°∞fi PѶ‘ã¨~°∞. JOK≥ÅOK≥Å∞QÍ HõOÃÑhÖ’ Zky 1971 <å\˜H˜ K≥·Ô~‡<£ JÜ«∂º_»∞. D 19 [#=i, 1976, Éè’áêÖò q=∂<å„â◊Ü«∞OÖ’ kQÍ_»∞. Kèå#Öò ã¨∂\ò, ѨHõ¯# JO^Œ"≥∞ÿ# ÉèÏ~°º, L#fl`åkèHÍ~°QÆ}O`À ã¨Ç¨ =KåÛ_»∞. `«$fÜ«∞ „ѨѨOK«^ÕâßÖ’¡ „Ѩ„Ѩ^äŒ=∞OQÍ HÍÔ~ƒ_»∞ HõOÃÑh x~°‡Oz# ÃѶ·\’ ™êx@s iÃã~üÛ JO_£ _≥=ÅÑπ"≥∞O@∞ ÃãO@~°∞ „áê~°OÉè’`«û"åxH˜ =KåÛ_»∞.

QÍA`À~°}ÏÅ`À J^èŒ∞<å`«# â‹·eÖ’ Hõ\˜ì# Éèí=#O. >ˇ„s\©<£Ö’x J"≥∞iHõ<£ Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^ŒO #=¸<åÖ’ ~°∂á⁄OkOKå~°∞. =Ú}À*ò, #"å|∞ #∞Oz H˘#fl ™œ^è•xfl ‰õÄÅQ˘\˜ì nxfl Hõ\Ïì~°∞. `«=fiHÍÅÖ’ =¸_»∞ Jã≤÷ѨO[~åÅ∞ ^˘iHÍ~Ú. 1906Ö’ ™œ^èŒ x~å‡} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J^Œ$â◊º"≥∞ÿ# HÍi‡Hõ∞Å∞QÍ Ñ¨x"åà◊√¡ `«ÅKå~°∞. `åÑ‘ "Õ∞¢ã‘ÎÅ∞ nxfl ^Œ∞â◊≈‰õΩ#OQÍ ÉèÏqOKå~°∞. Ѩx P¿Ñâß~°∞. =Ú}À*ò "åà◊¡ r`åÅ#∞ =¸_»∞ Ô~@∞¡ ÃÑOz „QÆǨÏâßOux KÕ~ÚOKå_»∞. D ˆHO„^ŒOÖ’ Z<Àfl „ѨÜ≥∂QÆâßÅÅ∞<åfl~Ú. QÍA`À HõÑ≤Ê# ÃÑ^ŒÌ P=~°}Ö’¡ J<ÕHõ ~°HÍÅ ^Õj"≥ÚHõ¯Å#∞ ÃÑOK«∞`«∞<åfl~°∞. ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi Ãã·<£û JO_£ >ˇHÍflÅr =∞O„u, =∞^茺„Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fi, #QÆ~° J`«∞º#fl`åkèHÍ~° =~°æO, #QÆ~° „Ѩ^è•# ѨiáêʼnõΩ_»∞ #∞Oz L#fl`« áÈbã¨∞ JkèHÍ~°¡`À ã¨Ç¨ `«~°e=KåÛ~°∞. ã‘fl^£ ^ŒOѨ`«∞Å∞, =Ú}À*ò ^ŒOѨ`«∞Å∞, HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh ÉèÏ~°`« _≥·Ô~Hõì~°∞¡ 㨈~ã¨i. #∂ºÜ«∂~°∞¯ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhH˜, ÉËQÆ=ÚÅ ~å[^è•x Éè’áêÖò‰õÄ [`« ‰õΩkiOk. aÖò ã‘fl^£‰õΩ(ÃÑo¡H˘_»∞‰õΩÖÏQÍ) #∞^Œ∞@ uÅHõO, "≥∞_»Ö’ ^ŒO_»Å∂ "Õã≤ ѨÙ}º¢ãΑÅ∞ ™êfiQÆ`«O ѨeHÍ~°∞. aÖò ã‘fl^£ ˆHO„^•xfl ã¨QÆ~°fiOQÍ Ñ¨iH˜OKå_»∞. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ `«=∞ ¿Ñ~°∞¡#fl ÃÇÏÖˇ@∞¡ ^èŒiOz# ã‘fl^£ ^ŒOѨ`«∞Å∞ á¶È\’„QÍѶ¨~°∞¡, qÖËHõiÅ =∞^茺, JÜ«∞# „ѨÉèí∞`«fiO HõOÃÑhH˜zÛ# ã¨÷ÖÏxfl ѨiH˜OKå_»∞. JHõ¯_» á¶ê~°∞‡ÖË\ò KÕã≤# 'Ããq<£— áêÔH\ò#∞ KÕuÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx á¶È\’„QÍѶ¨~°¡‰õΩ á¶ÈAeKåÛ~°∞. á¶êHõìs ã¨÷ÖÏ<åfl#∞‰õΩx ~åK«‰õΩ~°∞ѨÙÖÏ, qHõ$`«OQÍ ÃÑiy# |ã‘ÎÅ#∞ ã‘fl^£ QÆ=∞xOK«ÖË^Œ∞.

HõOÃÑhÖ’ ‰õÄbÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ¿ã PÜ«∂ |ã‘Î"åã¨∞Å∞ ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. Kè≥·Ô~‡<£ ã¨fiǨϙêÎÖ`À ‰õÄbÅO^Œ~°∂ *Ï˝Ñ≤HõÅ#O^Œ∞‰õΩ<åfl~°∞. "å\˜ qÅ∞= `≥eã≤<å `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl, z=∞‡pHõ\˜Ö’ 71

|uˆH Ѩk‡x `«O„_çH©, W`«~° |ã‘Î "åã¨∞ʼnõΩ =∂„`«O, =¸_»∞ ÉÏ@sÅ`À WzÛ# \ÏiÛÖˇ·@∞ Q˘Ñ¨Ê =~°"Õ∞!

* * * * Z=∞Ô ~ ˚ h û qkè O z# `˘e 㨠O =`« û ~° O Ö’, 㨠O [Üü ∞ QÍOnè #QÆ ~ åÅ#O^Œ O QÍ f~°Ûk^•ÌÅx `«ÅKå_»∞. J#kèHÍiHõOQÍ x=ã≤Oz qHõ$`«OQÍ =∂i# =ÚiH˜ "å_»Å#∞ (Éè∫uHõOQÍ) x~°∂‡eOK«™êQÍ_»∞. HÍb"≥∞ÿ^•# |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ ‰õÄ_® ZÖÏO\˜ Ѩ\ÏìÅ∂ ÖË=Ù. WHõ¯_» <≥ÅH˘#fl ^Œ∞~°ƒù~° r=#O „Ѩ*Ï~ÀQͺxˆH ÉèíOQÆHõ~°O. ѨÙ~°áêÅHõ JkèHÍ~° =~°æO, QÆ`«OÖ’ nxfl x~°∂‡eOKåÅ#∞‰õΩ<åfl, F@¡ HÀã¨O ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ *’HõºO`À PyáÈ~ÚOk. WѨC_»∞ `«y# ã¨=∞Ü«∞O =zÛOk. XHõ â◊√Éè’^ŒÜ«∂# |∞Öò_À[~°∂¡ áÈbã¨∞Å∂ =KåÛ~°∞. XHõ QÆO@Ö’ MÏb KÕÜ«∂Åx "≥∞ÿ‰õΩÖ’ |ã‘Î"åã¨∞Å#∞ ÃÇÏK«ÛiOKå~°∞. "≥Ú^Œ@ JO`«QÍ Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀx [#O H˘kÌ¿ãѨ\’¡<Õ QÆ∞_çÃãÖ’¡Oz ɡ@ · H˘zÛ QÆ∞q∞‰õÄ_®~°∞. ~åǨïÖò `«# Hõ„~° |O_ç g∞^Œ ǨÏ_®=Ù_çQÍ uiQÍ_»∞. Ñ≤ÖÏ¡ Ñ≤zHÍ JiKå~°∞. P_»"åà◊√¡ ¿ÑQÆ∞Åkˆ~ÖÏ ˆHHõÖˇ\Ïì~°∞. =∞QÆ"åà◊√¡ \©–ǨÏ∫ãπ ^ŒQÆæ~°‰õΩ ѨiÔQ`åÎ~°∞. ÃÑ^ŒÌ =Ú`≥ÂÎ^Œ∞=ÙÅ∞ ^Õ=Ùà◊¡ =ÚO^Œ~° JQÆ~˘`«∞ÎÅ#∂, Ǩ~°u Hõ~°∂Ê~åhfl "≥eyOz ѨÓ[KÕâß~°∞. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO \©–ǨÏ∫ãπ =ÚO^Œ~° ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# |ã‘Î „Ѩ[Å`À ^Œ$_è»OQÍ J<åfl_»∞. ''D ™êi UHõOQÍ |∞Öò_À[~°¡`À<Õ =KÕÛâß~°∞. =∞#efl ã‘`åHÀHõzÅHõÖÏ¡ #e¿Ñ™êÎ~°∞.—— Jx HÍ¿ãáêy g∞™êxfl ã¨=iOK«∞‰õΩx J<åfl_»∞. ''WO^Œ∞‰õΩ XˆH LáêÜ«∞=ÚOk. =∞# |ã‘ÎʼnõΩ ã¨O[Üü∞ QÍOnè ¿Ñ~°∞ ÃÑ_»^•O. JѨC_»∞ =∞# |ã‘ÎÅ#∞ ‰õÄÅQ˘>ËìO^Œ∞‰õΩ ™êǨÏã≤OK«~°∞—— J<åfl_»∞.

QÆOQÍ~åO#∞ Ñ≤eKå_»∞. ''"≥O@<Õ iH∆Í g∞^≥o¡ Ô~O_»∞ =¸_»∞ ÉÏ#~°∞¡ fã¨∞‰õΩ~å. "≥O@<Õ ~å"åe. ÖˉõΩO>Ë „Ѩ=∂^ŒO!—— J<åfl_»∞.

H˘kÌ¿ãѨ\’¡<Õ,

ã¨O[Üü∞ QÍOnèè |ã‘ÎʼnõΩ ™êfiQÆ`«O

J<Õ ÉÏ#~°∞¡ "≥e™ê~Ú. J~Ú`Õ qkè =∞~À q^èŒOQÍ "åà◊¡#∞ tH˜∆OK«^ŒeÛOk.

* * * * 72

18. q+¨"åÜ«Ú=Ù ~°Ç¨Ï㨺ܫ∂„`« „áê}ÏO`«Hõ"≥∞ÿ# M.I.C. QÍã¨∞ „_»=Ú‡Å∞ ÉÁOÉÏ~Ú ˆ~=Ù‰õΩ =KåÛÜ«∞x WO[h~°∞

Hõ=∞Öò á¶êsH± >ˇÖˇ‰õΩû#O^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞. `«# Jã≤ÃãìO@∞ +¨H©Öò ‰õΩˆ~+‘`À ÉÁOÉÏ~Ú q=∂#"≥∞Hͯ_»∞. ~°Hõ∆} ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, QÀ¡"£û, |∂@∞¡, =∂ã¨∞¯Å∞, ÃÇÏÖˇ‡@∞¡ =O\˜ „Ѩ`ÕºHõ ã¨~°O*Ï=∂#∞ ‰õÄ_® fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. P `«~°"å`« ÉÁOÉÏ~Ú #∞Oz 530 "≥∞ÿà◊¡ ~À_»∞¤ =∂~°æOÖ’ 16 „_»=Ú‡Å#∞ Ô~O_»∞ „@‰õΩ¯Ö’¡ Éè’áêÅ∞ fã¨∞‰õΩ~å"åe. XH˘¯Hõ¯ „_»=Ú‡Ö’ 44 QÍÅ#¡ M.I.C. LO@∞Ok. 'Ããq<£— `«Ü«∂sH˜ HÍ=Åã≤# M.I.C. `«Ü«∂sH˜ Éè’áêÖò á¶êHõìs WOHÍ ã≤^ŒúO HÍ#O^Œ∞# J"≥∞iHÍÖ’x Wxã≤ì@∂º\ò #∞O_ç =O^ŒÖÏk „_»=Ú‡Å#∞ kQÆ∞=∞u KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOKå~°∞. '' Jr|O^Œ~°∞ Jx ^Œ∂~°OQÍ L#flKÀ@ q+¨Ñ¨^•~å÷Å ã¨~°∞‰õΩÅ#∞ kOK«∞`å~°∞. ÉÁOÉÏ~Ú ˆ~=Ù‰õΩ z@ìz=~° LO@∞Ok. ^•xfl 'cèHõ~°f~°O—QÍ =º=ǨÏi™êÎ~°∞.—— Hõ=∞Öò á¶êsH± *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞. `å_»∞ z=~° H˘H©¯‰õΩ#fl „_»=Ú‡Å∞ QÍeÖ’ "ÕÖÏ_»∞`«∞O>Ë á¶êsH± QÆ∞O_≥Å∞ QÆ∞|QÆ∞|ÖÏ_®~Ú. F_» ѨHõ¯<Õ L#fl ÉÏi˚ g∞^Œ‰õΩ „ˆH<£ ^•fi~å „_»=Ú‡Å#∞ KÕ~°"ÕâßHõ ^•xfl QÆ@∞ì g∞^Œ‰õΩ *Ë~°"ÕÜ«∂e. XHõ „_»=Ú‡ #∞O_ç |∞_»QÆÅ∞ =ã¨∞Î<åfl~Ú. áêsH± QÆ∞O_≥ Py#O`«Ñ¨<≥·Ok. nxfl QÆ=∞xOz# +≤Ñπ Hõ=∂O_»~ü ''"≥O@<Õ nxfl hà◊¡Ö’ áêˆ~Üü∞!—— JiKå_»∞. ''P Ѩx =∂„`«O K≥Ü«∞ºHõO_ç. h\˜Ö’ XHõ „_»=Ú‡ M.I.C. *ËiO^ŒO>Ë "≥Ú`«ÎO QÍã¨∞ |Ü«∞@Ѩ_»∞`«∞Ok.—— ã≤¯Ñ¨Êifl K«∂ã¨∂Î ''áêiáÈ! ÖˉõΩO>Ë Éèí∂g∞‡^Œ #∂HõÅ∞O_»=Ù!—— K˘HͯÖËx ã≤¯Ñ¨Ê~°∞, ''=∂ `«O„_ç `å`«ÅO`å D ÉÏs˚ g∞^Õ |uHÍ~°∞. K«KåÛ~°∞. <å ã¨OQÆf JO`Õ!—— J<åfl_»∞ ^Œ$_è»OQÍ. á¶êsH±, ‰õΩˆ~+‘Å∞, "åà◊¡ „Ѩ`ÕºHõ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, =∂ã¨∞¯Å∞, ÃÇÏÖˇ‡@∞¡ `˘_»∞‰õΩ¯<åfl~°∞.

ZO`À *Ï„QÆ`«ÎQÍ =^Œe# „_»=Ú‡#fl ÉÏi˚ JOK«∞g∞^Œ‰õΩ ^Œ∞q∞HÍ~°∞. lQÆ∞~°∞#∞ =kÖË ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ ã≤~°OrÅ`À „_»=Ú‡ #∞Oz =ã¨∞Î#fl ѨK«Û\˜ |∞_»QÆÅ#∞ x~Àkèã¨∂Î lQÆ∞~°∞`À 73

zÅ∞¡#∞ =¸™ê~°∞. ''<å rq`«OÖ’ Jk Q˘Ñ¨Ê L`«¯O~î° Éèíi`«"≥∞ÿ# ã¨xfl"Õâ◊O!—— JO\Ï_»∞ á¶êsH±.

XHõ QÆO@ `«~°"å`« 'ѨلÔ~ Z=ÚHõÅ∞ WO@∂ "Õã≤#— QÆ∞~°∞Î#fl 16 „_»=ڇŠ„Ѩ™ê÷#O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. \ÏOQÍÅ∞, Ãã·H˜Å∞, iH∆ÍÅ∞, Z^Œ∞Ì|à◊√¡, PÅÜ«∂ʼnõΩ áÈ`«∞#fl JOÉÏs U#∞QÆ∞Å∞, ~°Hõ~°HÍÅ [O`«∞=ÙÅ∞, ã¨~°∞‰õΩ ÖÏsÅ∞, =O\˜ Jã¨Î=ºã¨Î"≥∞ÿ# „\ÏѶ≤H± ~°nÌÖ’ Ô~O_»∞ „@‰õΩ¯Å∞, "≥#HÍÅ á¶êsH±, ‰õΩˆ~+‘Å, `≥Å¡ JOÉÏã≤_»~ü HÍ~°∞`À Éè’áêÖò kâ◊QÍ |Ü«∞ÖËÌ~å~Ú. ''z#fl QÆ`«∞‰õΩ, Ǩ~°<£ ~˘^Œ, =∞~À "åǨÏ#O `«Ñ¨CHÀ=_»O, Ô~·ÖËfi „HÍã≤OQÆ∞ U^≥·<å =∂‰õΩ HõOQ͈~!—— JO\Ï_»∞ +¨H©Öò ‰õΩˆ~+‘. ''Wk=~°ÔHѨC_≥·<å M.I.C. x ǨO_çÖò KÕâß"å?—— ‰õΩ~å<£ 'ã¨∞~åÅ— #∞ [Ñ≤ã¨∞Î#fl ‰õΩˆ~+‘x á¶êsH± J_çQÍ_»∞. ''P XHõ™êi K«∂™ê#∞. XHõ ã‘™êÖ’. Jk ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# h~°∞ÖÏ LOk.—— JO@∂ W|ƒOkQÍ #=Ùfi‰õΩ<åfl~°∞. ''U^≥·`Õ<ÕO. JO`« ã¨fiK«ÛùOQÍ áê~°^Œ~°≈HõOQÍ L#fl „^Œ"åxfl K«∂ã≤# "åà‹¡=~°∂ „áê}O áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ H˘xfl K«∞Hõ¯Å∞ KåÅx J#∞HÀ~°∞.—— J<åfl~°∞ ‰õΩˆ~+‘. á¶êsH± Ô~O_»∞ „@‰õΩ¯Å#∂ "å~°QÍ PѨ=∞<åfl_»∞. ZO_» K«∞~°K«∞~å HÍ™ÈÎOk. ''„_»=Ú‡Å∞ "Õ_≥Hõ¯‰õÄ_»^Œ∞ =∞i!—— q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ@∞ (M.I.C.) 390c ^Œyæ~° =∞~°∞QÆ∞`«∞Ok. Ѷ¨e`«O „áê}ÏO`«Hõ"Õ∞ Jx `≥Å∞ã¨∞ "åà◊¡H˜.

H˜\˜H©Ö’Oz `«ÅÃÑ\˜ì K«∂ã≤# ‰õΩˆ~+‘H˜ =_»QÍe `«yeOk. LëÈ‚„QÆ`« 400 c ÃÑ· =∂>Ë 450c ‰õÄ_® LO_˘K«∞Û. á¶êsH± „@‰õΩ¯Å<åÑ≤OKå_»∞. ǨÏ_®=Ù_çQÍ „_»=Ú‡ÅÃÑ·# |~°∞"≥·# W™È^ä≥i‡H± \Ï~åÊe#∞¡ HõáêÊ~°∞. `«~°∞"å`« =∂ѨHÍÅ#∞(Extinguishers) |Ü«∞@H˜ fâß~°∞. U^≥·<å J"åO`«~°O [iy`Õ HÍ~åƒxH± #∞~°QÆ#∞ ¢¿ãÊ KÕã≤ H˘O`« =~°‰õÄ K«Å¡|~°Kåe. ''JO`å ã¨=ºOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ „Éèí=∞Å∞ ÖË=Ù =∂‰õΩ.—— J<åfl~°∞ "åà◊√¡. =ÚÃÑÂÊ Zxq∞k QÆO@Å áê@∞ H˘#™êy# ã¨∞n~°…Ü«∂„`«Ö’ Jq„âßO`«Œ Ü≥∂^èŒ∞e^ŒÌ~°∂ „@‰õΩ¯Å‰õΩ =ÚO^Œ∂ "≥#HÍÖÏ „Ѩܫ∂}˜OKå~°∞. [<å"å™êÅ =∞^茺, áÈbã¨∞ Z™ê¯~°∞ì LO_®Åx HõOÃÑh x|O^èŒ#. \Ï~åÊe<£ HõÑ≤Ê# Ô~O_»∞ „@‰õΩ¯Å "≥#HÍÅ JOÉÏã≤_»~ü HÍ~°∂, áÈbã¨∞ ѨǨ~å`À "≥_»∞`«∞#fl „@‰õΩ¯Å∞ UO fã¨∞ÔH_»∞`«∞<åflÜ≥∂ `≥eÜ«∞x „Ѩ[Å "≥ÚǨÅ xO_® 74

„Ѩâßfl~°÷HÍÅ∂, Pâ◊Û~åº~°÷HÍÖË!

WÖÏO\˜ HÍ<åfiÜü∞Å∞ `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ J<ÕHõ™ê~°∞¡ HõxÑ≤OKå~Ú. `«~°"å`« P~°∞ ã¨O=`«û~åÅ áê@∞ ÅHõ∆ÖÏk QÍÅ#¡ „áê}ÏO`«Hõ "åÜ«Ú=Ù#∞, =∞Ǩ~å¢+¨ì =∞^茺„Ѩ^Õâ◊O ~°Ç¨Ï^•~°¡Ö’ ~°"å}Ï KÕâß~°∞. 1980 "Õ∞ <≥ÅÖ’, ã≤|ƒOk ã¨O~°OÉèÏÅ =∞^茺, Éè’áêÖò ã¨iH˘`«Î Hõ~å‡QÍ~°OÖ’x iÜ«∂Hõì~°∞¡ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@QÍ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò "åÜ«Ú=Ù#∞ =¸_»∞ \ÏO‰õΩÖ’¡H˜ ѨOáê~Ú. D \ÏO‰õΩÅÖ’x M.I.C `À ã¨QÆO Éè’áêÖò <åâ◊#O HÍQÆÅ^Œ∞.

* * * * Z<Àfl Ãã·xHõ ^•_»∞Å#∂, =Ú@ì_çÅ#∂, ‰õΩuû`« ~å[H©Ü«∞ ‰õΩ„@Å#∂ `«@∞ì‰õΩ#fl Éè’áêÖò #QÆ~°O XHõ q^Õj ~°™êÜ«∞xHõ Hõ~å‡QÍ~°Ñ¨Ù LK«∞ÛÖ’¡ z‰õΩ¯‰õΩO\’Ok. =¸_»∞ â◊`åÉÏúÅ K«i„`« ™êkèOK«ÖxË k, HÍÔ~ƒÂ _£ âßOuÜ«Ú`«OQÍ Éè’áêÖò #QÆ~åxfl HÔ =· ã¨O KÕã∞¨ ‰õΩOk. =∞ã‘^Œ∞Å <≥Å=OHõÅ∞, PÅÜ«∞ HõÅâßÅ∞, K«sÛÅÃÑ· tÅ∞=ʼnõΩ `À_»∞QÍ ~°™êÜ«∞xHõ Hõ~å‡QÍ~°OÃÑ· hÅO `≥Å∞Ѩ٠Ѩ`åHõO ‰õÄ_® ~å[^è•x qhÖÏHÍâ◊OÖ’ Ô~ѨÔ~ѨÖÏ_çOk. D HõOÃÑhÖ’ ѨxKÕ¿ã "åà◊O¡ ^Œ~∂° ã¨=∂[OÖ’ Q“~°=hÜ«ÚÖˇ· áÈÜ«∂~°∞. z#fl JѨ~ˆ @~°∞ HÍ=K«∞Û. ÃÑ^ŒÌ WO[h~°∞ HÍ=K«∞Û. HÍÔ~ƒ_£Ö’x Ѩx"å~°O^Œ~°∂ L#fl`« ‰õΩb#∞Öˇ·áÈÜ«∂~°∞. „ѨÉèí∞`«fi WO[h~°∞ r`«O HõO>ˇ HÍÔ~ƒ_»∞ WO[h~°∞‰õΩ r`«O Ô~O_çO`«Å∞O@∞Ok. JO>Ë HÍ~°∞, |OQÍàÏ, <ÒHõ~°∞¡, Ѷ¨ã¨∞ì U.ã≤. „Ѩܫ∂}O Q˘Ñ¨Ê „Ѩu+¨ì. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ WO_çÜ«∂ eq∞>ˇ_£ ql\˜OQ∑ HÍ~°∞¤‰õΩ ZÖˇ¡_»ÖÏ ™êfiQÆ`«"Õ∞!

HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhÖ’ L^ÀºQÍxÔHO^Œ~À J„~°∞Å∞ KåKå~°∞. WO\˜O\˜H© XHõ~À W^ŒÌ~À ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷Ö’, HÍÔ~ƒ_£ L^ÀºQÆ∞ÖË! ''WO_çÜ«∞<£ HõOÃÑhÖÏ¡ HÍ^Œ∞. r`«O =∞x+¨ìO =zÛ#@∞ì Y~°∞Û KÕã¨∞HÀxã¨∞ÎOk. ÉèÏ~°`« "å`å=~°}OÃÑ· HõÑ≤Ê# J"≥∞iHõ<£ ¿ãfiK«Û.ù—— XHõ L^Àºy ã¨O`À+¨OQÍ J<åfl_»∞. q.Z<£.ã≤OQ∑ L`«Î~°„Ѩ^Õâò "åã≤. `«O„_ç K«^Œ∞=ÙHÀËx Ô~·`«∞. `≥Å∞Ѩ٠hÅO QÆ∞~°∞Î#fl Hõ=~°∞ JO^ŒQÍ<Õ P#O^•xHõ=^èŒ∞ÖË¡=Ù. ''=∞^èŒ∞~åkèѨu Hõ$+¨µ‚_Õ PHÍâßxflOz *Ï~°q_çz# =∞^èŒ∞~° ã¨O^Õâ◊O——QÍ ÉèÏqOKå_»∞. HõOÃÑh á¶Èã‘˚<£ Ü«¸x\’¡ PѨˆ~@~ü L^ÀºQÍxH˜ D Ü«Ú= Ѩ@ìÉèí„^Œ∞}ˇflOÑ≤Hõ KÕâß~°∞. KÕÅHõ_»¤OQÍ Ñ¨iÔQ\˜ì `«O„_çH©˜ â◊√Éèí"å~°Î#∞ `≥eáê_»∞. T~°O^Œ~°∂ QÆ∞q∞‰õÄ_®~°∞. ''Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ H© *ˇ!· HÍÔ~ƒ_£ z~°HÍÅO =i÷ÖÏ¡e!—— JO@∂ [Ü«∞[Ü«∞^è•fi<åÅ#∞ KÕâß~°∞. `«=∞Ö’ XHõiH˜ WÖÏO\˜ HõOÃÑhÖ’ L^ÀºQÆO ^˘~°Hõ_»O JO^ŒiH© =~°„Ѩ™ê^ŒOQÍ `«ÅKå~°∞.

75

™êǨϙȿÑ`«"≥∞ÿ# ÉÁOÉÏ~Ú– Éè’áêÖò „Ѩܫ∂}O KÕã≤# +¨H©Öò ‰õΩˆ~+‘H˜ D HõOÃÑh L^ÀºQÆO =¸ÖÏ# ÃÑo¡ ‰õΩkiOk. ÉËQÆO ëê xi‡Oz# `å*ò–LÅü–=∞ã‘^Œ∞Ö’ "≥·Éèí=OQÍ [iyOk. [s ¿+~åfih, ~åà◊√¡ á⁄ky# JO^Œ"≥∞ÿ# #y+‘`À áê^Œ~°Hõ∆Å∞, KÕuH˜ â◊√ÉèÏxfl HÀ~°∞`«∂ ‰õΩ~å<£ ã¨∂‰õΩÎÅ`À ~°H∆Í |O^èŒ#O, `«ÅÃÑ· Z„~°x ~å[™ê÷h Ѩ@∞ì `«ÅáêQÍ`À =∞ã‘^Œ∞ 'q∞„Ǩ^£—(=∞ã‘^Œ∞Ö’ =∞Hͯ kâ◊Ö’ L#fl q∞<åÔ~\ò) ‰õΩ `«~°e "≥àÏ¡_»∞. Ãã·Ñ¶≤Ü«∂ HõàÏâßÅÖ’ ÔHq∞¢ã‘ì K«kq# ‰õΩˆ~+‘H˜ HõOÃÑh WzÛ# hÅO `≥Å∞Ѩ٠F=~åÖò#∞ J`«ºO`« JO^Œ"≥∞ÿ# =Å∞=Å∞QÍ `«ÅKå_»∞. `«=∞ ‰õΩ=∂Ô~ÎʼnõΩ =~°∞Å HÀã¨O ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÅ #∞Op Éè’áêÖò ~å=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. Ü«¸ã¨Ñ¶π ÉÏ<À HÍ#∂Ê~üÖ’ |@ìÅ =~°Î‰õΩ_»∞. =Ü«∞ã¨∞û =∞o¡Ok. ‰õÄ`«∞i ÃÑo¡ KÕÜ«∂e. =^≥Ìxq∞^Õà◊√¡#fl ã¨*ÏÌ#∞ HÍ#∂Ê~ü #∞Oz Éè’áêÖò Ô~·ÖˇH˜¯OKå_»∞.

HÍb"≥∞ÿ^•#OÖ’x HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Ü≥ÚHõ¯ á¶Èã‘˚<£ Ü«¸x\’¡ ѨxKÕã¨∞Î#fl ^Œ∂~°Ñ¨Ù |O^èŒ∞=Ù H˘_»∞‰õΩxzÛ ÃÑo¡KÕÜ«∂Åx ã¨OHõeÊOKå_»∞. ''#Å¡x QÆ∞|∞~°∞ g∞ã¨O. ÃÑ^Œ=ÙÅ g∞^Œ z~°∞#=Ùfi. K«∂_»QÍ<Õ #KåÛ_»∞. PÜ«∞# ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞Å∞ á¶êHõìs _≥·Ô~Hõì~°∂ ‰õÄ_® =∂ ÃÑo¡H˜ =KåÛ~°∞. `«=∂ëê HÍ#∞Hõ WKåÛ~°∞ |OQÍ~°∞ ~°OQÆ∞ JHõ∆~åÅ`À =∂ ¿Ñ~°∞¡ K≥H˜¯# Ô~O_»∞ ÃÇÏÖˇ‡@∞¡.—— JOk P¢ëêѶπ ÉèÏ~°º. =Ú}À*ò Z#∞fl‰õΩ#fl \©OÖ’x "≥∞O|~ü, N"å`«û=(26) ÉèÏ"åÅ∞. ''HÍÔ~ƒ_£Ö’ L^ÀºQÆO JO>Ë L^ÀºQÆ"∞Õ HÍ^Œ∞. XHõ ã¨O㨯$u. ~å„`«∞Å∞, <å@HÍÅ∞, q<À^•Å∞, P@Å∞. #~°‡^•#n f~° qǨ~åÅ∞ ‰õÄ_®. HÍ~°ƒ<£ "≥∂<åÔHÂû_»∞, á¶È™ê˚<£ `«Ü«∂sÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞.—— Hõ O ÃÑh Ѩ x `À qã≤ y "Õ ™ êi# "åi q<À^Œ O HÀ㨠O ™êO㨠¯ $uHõ 㨠O Ѷ ¨ ∂ Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOzOk. K«i„`«, ѨÙ~å}ËuǨ™êÅ#∞ z#flѨÊ\˜ #∞Op Ziy# HÍi‡HÀ^ÀºQÆ∞ʼnõΩ ã¨O㨯$f ™œ~°ÉèÏňHO Ö’@∞? á¶Èã‘˚<£ Ü«¸x\ò "åà◊√¡ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# '+≤HÍsH˜ cg— ("Õ@QÍx ÉèÏ~°º) <å@HõO JO^Œih PHõ@∞ì‰õΩOk. JO^Œ∞Ö’x "Õ@QÍ_»∞ =∞#∞+¨µÅ#∞ K«OÑ≤ u<Õ Ñ¨Ùe"Õ@Ö’ „áê}ÏÅ#∞ áÈQ˘@∞ì‰õΩO\Ï_»∞. ''á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£— Ü«¸x\ò "åà◊¡ Hõq`å =Úëê~Ú~åÅ∞ =¸_» ∞ ~å„`« ∞ Åáê@∞ H˘#™êQÍ~Ú. B`åûÇ≤ Ï ‰õ Ω ÅHõ O ^Œ ~ ° ‰ õ Ä J=HÍâ◊q∞KÕÛO^Œ∞‰õΩ "å\˜x á⁄_çyOKå~°∞ ‰õÄ_®! HÍ~°ƒ<£ "≥∂<åÔHÂû_»∞ Ü«¸x\ò JѨˆ~@~ü ã¨Oáê^ŒHõ`«fiOÖ’ XHõ Ѩ„uHõ ‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. "庙êÅ∞, "å~°ÎÅ∞, Hõq`«Å∞ ''™ê=∂lHÍ #O^•xH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨∂K«#Å#∂—— HÀ~°∞`«∂ L^ÀºQÆ∞ÅO^Œih PǨfixOKå_»∞.

J"≥∞iHõ<£ =¸ã¨Ö’ `«Ü«∂Ô~·# HõOÃÑh „áÈ`åûǨÏHÍÅ∞ #QÆ~° rq`åxfl ã¨Ê$tOKÕq. Éè’áêÖò "åã¨∞ʼnõΩ HõOÃÑh zg∞flÅ∞,\ÏO‰õΩÅ∞, ÃѷѨÙÅ`À JO`«QÍ J=QÍǨÏ# ÖˉõΩ<åfl 76

HõOÃÑh P^èŒfi~°ºOÖ’ [iˆQ „H˜ÔH\ò, "åbÉÏÖò áÈ\©Å‰õΩ `«~°e=KÕÛ"å~°∞. ÃÑ^ŒÌ™ê÷~Ú Ç¨H© \©=Ú ‰õÄ_® LO_Õk. „H©_®HÍ~°∞Å#∞ 'HÍ~Àƒ"Õ∞\òû—QÍ <å=∞Hõ~°}O KÕã≤Ok. c^ŒÅ#∂ =∞~°=ÖË^Œ∞. náê=o =O\˜ ѨO_»∞QÆ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ F HõOÃÑh JkèHÍi q∞~îå~ÚÅ∞, KåÔH¡@∂¡, aÃã¯@∂¡ |ã‘Î"åã¨∞ÅO^ŒiH© WO\˜O\˜H© uiy ѨOzÃÑ>Ëì"å_»∞. JkèHõ [<åÉèÏ xÜ«∞O„`«}À^ÕÌâ◊O`À, ÃÑ^ŒÌʼnõΩ HõO_À=ÚÅ#∞ ‰õÄ_® WKÕÛk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠#_çÉÁ_»∞¤‰õΩ =zÛ# J"≥∞iHõ<£‰õΩ =∂„`«O, =∞~À „ѨѨOKåxH˜ =zÛ#>Ë¡ #ÅÉèˇ· <åÅ∞ˆQà◊¡ "åÔ~<£ Ǩ˙=∞~ü W~°"≥·<åÅ∞QÆæO@Ö’¡ `«# ÉèÏ~°º ɡ\Ïì`À „ѨâßO`«"≥∞ÿ# "≥ã¨∞ì =s˚xÜ«∂ #∞Oz Éè’áêÅ∞ #QÆ~°Ñ¨Ù ~°}Q˘} ^èŒfi#∞Å =∞^茺H˘KåÛ_»∞. `«fi~°Ö’<Õ HõOÃÑh ™ê~°^茺O KÕѨ\˜ì# „Ѩ^è•# xѨÙ}˜xH˜ D „Ѩܫ∂}O õ ™êO㨯$fѨ~°OQÍ ã¨OH∆ÀÉèíè"Õ∞! ''"ÕÖÏk ã¨O=`«û~åÅ „áêp#`« HõÅ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å`À ~årѨ_®Åx `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞. „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# Ѩ#∞Å∞KÕ¿ã t‰õΩ¯ `«ÅáêQÍ ÃÑ· =∂ã¨∞¯ `˘_»∞HÀ¯"åÅx ZÖÏ K≥áêÊe?

KèåÔ~¡ã¨ì<£Ö’ LO_»QÍ <å‰õΩ ã≤‰õΩ¯ JO>Ë Z=~À `≥b^Œ∞.—— JO\Ï_®Ü«∞#. *Ï<£ Å∂H± H“~åãπ‰õΩ W^˘Hõ =∞~°∞ѨÙ~åx J#∞Éèí=O. XHõ áÈ~å@O. ''WO_çÜ«∂ =∂ÔHO`À #zÛOk. `«=∂ëêQÍ JxÑ≤OzOk.—— DÜ«∞# "åÔ~<£ =Ó=∞~ü ‰õΩ_çÉèí∞[O. L^ÀºQÆ∞Å∂ Ѩx"åà◊¥¡ PÅ㨺OQÍ =KÕÛ"å~°∞. ''™êÉò |„Ô~Å∞ ZHõ¯_çHÀáÈÜ«∂~Ú. "å\˜x Ѩ@∞ì‰õΩx áêÅ∞ Ñ≤uˆHã¨iH˜ PÅ㨺"≥∞ÿOk.—— H“~åãπ qÉèÏQÆOÖ’ XHõ HÍi‡‰õΩx ã¨O*Ï~Ú+‘.

D =∂r Ô~·`«∞#∞ "≥∞`«ÎQÍ<Õ =∞O^ŒeOKå_»∞. ''g∞ |„Ô~Å W+¨ì „ѨHÍ~°O HõOÃÑh ѨxKÕÜ«∞^Œ∞.—— ''PÔ~flÅ¡ÜÕ∞ºã¨iH˜ JO`å ã¨~°∞̉õΩOk.—— H“~åãπ ã¨O`«$Ñ≤Î.

D Ü«Ú= WO[h~°∞ =∞Ô~<Àfl qz„`åÅ#∞ K«∂âß_»∞. Ç≤ÏO^Œ∂, =Úã≤¡O WO[h~°¡ =∞#ã¨Î`åÎfiÖ’¡ ‰õÄ_® `Õ_®Åx QÆ=∞xOKå_»∞. ''=Úã≤¡O(WO[h~°∞) U^≥·<å ã¨=∞㨺 =zÛ#ѨC_»∞, q=~åÅ#∞ q=iOz `«# ÉÏ^茺`« "Õ∞~°‰õΩ `«Ñ¨C#∞ JOwHõiOKÕ"å_»∞. Ç≤ÏO^Œ∂(WO[h~°∞) "≥Ú^Œ\’¡ hà◊√¡ #=ÚÅ∞`å_»∞. `«~°∞"å`« ''JO`å Y~°‡!—— Jx "åáÈ`å_»∞. ''WÖÏO\˜ "å\˜H˜ JÅ"å@∞ Ѩ_»=Åã≤ =zÛOk. H˘O`« É’^èŒ# `«~°"å`« ÔHq∞¢ã‘ì ^Õq =¸ÅOQÍ WO_çÜ«∞<£ J"≥∞iHõ<£ L^ÀºQÆ∞Å#∞ XˆH `å\˜ g∞^Œ‰õΩ `ÕQÆeQÍO.—— J<åfl_»∞.

* * * * 77

19. x`«ºHõàϺ}O – ѨK«Û`À~°}O 'Ü«∞OQ∑ WO[h~°∞ QÍ~°∂, g∞ ~åHõ`À =∂‰õΩ Q“~°=O ^ŒH˜¯Ok. ^ŒÜ«∞`À K≥ѨCÅ∞

=ke D ÉÏbã¨∞Å g∞^Œ q„â◊q∞OK«O_ç. H˘kÌ Hõ∆}ÏÖ’¡ =∂ Hõq`å QÍ<åxfl "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_»`åO. ^ŒÜ«∞KÕã≤ H˘OK≥O H˘|ƒihà◊√¡ fã¨∞HÀO_ç.—— H˘Å~å_ÀÖ’x _≥#fiÖò "åã≤ Ǩ˙º<À Ü«∞OQ∑‰õΩ W^À qz„`«"≥∞ÿ# J#∞Éèí=O. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh áÈã‘˚<£ iÜ«∂Hõì~°¡ #∞Oz Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’x ã¨OѨ#∞flÅ WO\’¡H˜, qâßÅ"≥∞ÿ# ǨÖ’¡H˜, "ÕÖÏk HÍOu ã¨O=`«û~åÅ ^Œ∂~åxH˜ =zÛ#@ìxÑ≤OzOk. ^•^•Ñ¨Ù W~°"≥· =∞Ok "≥ O _ç |OQÍ~° ∞ [s ÉÏb㨠∞ Å g∞^Œ ‰õ Ä ~° ∞ Û<åfl~° ∞ . `« Å #∞ z#fl `« Å QÆ _ ®‰õ Ω PxOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. `«ÅQÆ_®Å "åiH˜ \˜ÔH@∞ì ^èŒ~°"Õ~°∞. gà◊√¡ "≥Ú^Œ\˜ `«~°QÆu"åà◊√¡. '™È=∞i Hõ=ÙÅ∞—. Ô~O_À `«~°QÆu "åà◊√¡ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. =¸_À `«~°QÆu "åà◊√¡ #∞OK«∞<åfl~°∞. Éè’áêÖò áêi„âßq∞Hõ „ѨQuÆ x ™êkèOK«=K«∞Û. HÍx `«# ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ =^Œ∞Å∞HÀ^Œ∞. Ǩ˙ºQÀÜ«∞OQ∑ Éè’áêÖò #QÆ~°Ñ¨Ù '™È=∞i Hõ=ÙÅ— Hõq`å QÍ<åxfl Hõà◊¡Ñ¨ÊyOz K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. Ѩ_»∞‰õΩ#fl"åà◊√¡, ‰õÄ~°∞Û#fl"åà◊¡ÃÑ·<å, ‰õÄ~°∞Û#fl"åà◊¥¡ xÅ∞K«∞#fl "åà◊¡ÃÑ·<å JkèHÍ~°O K≥ÖÏ~Ú™êÎ~°∞. "åà◊¡H˜KÕÛ =ã¨∞Î=ÙÖ’¡ ‰õÄ_® `Õ_® LOk. "≥Ú^Œ\˜ `«~°QÆu "åà◊√¡ `åˆQO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« =~°ˆH ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ `≥~°∞K«∞‰õΩ<ÕÖÏ ã¨#flx JOK«∞Å∞#fl „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# \© HõѨCeKåÛ~°∞. ѨQÆ\˜Ñ¨Ó@ Hõ=ÙÅ∞ QÍÜ«∞‰õΩÅ∞, "å^ŒºHÍ~°∞Å∂, ÉÏbã¨∞ÅÃÑ· q„â◊q∞Oz# "åix `«=∞ Hõq`å QÍ#O`À JÅiOKå~°∞. ™êÜ«∞OHÍÅO JO^Œ~°∂ |@¡~°OkOz# ~°Hõ~°HÍÅ ã¨"≥∂™êÅ∞ u<åflHõ 'Ü«∞OQ∑—x áê`«#QÆ~°OÖ’x qâßÅ"≥∞ÿ# Ãш~_£ „Q“O_£‰õΩ fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. JHõ¯_» '=Úëê~Ú~å— [~°∞QÆÉ’`ÀOk. ZO^Œ~À z<åfl ÃÑ^•Ì Hõq`åQÍ#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Ü«∞OQ∑‰õΩ "å\˜x J#∞=kOz qxÑ≤OKå~°∞. ''J=hfl qëêO^•O`åÖË. HÍx z=~°‰õΩ „¿Ñ=∞ [~ÚOKÕk. `å~°™ê÷~Úx *Ëi# "åà◊¡ Hõq`å QÍ<åÅ∞ ã¨Ç¨Ü«∞O HÀã¨O KÕ¿ã P„HõO^Œ#Å∞QÍ `ÀKå~Ú.

JHõ¯_çH˜ H˘kÌ QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’ iÜ«∂Hõì~°¡Ö’ <Õ#∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã á¶Èã‘˚<£ (q+¨) "åÜ«Ú=Ù#∞ `«ÅK«∞‰õΩx <Õ#∞ HõÅ=~°Ñ¨_®¤#∞.—— J<åfl_»∞ Ü«∞OQ∑ `«~°"å`«.

XHÍÜ«∞# Éèí∞[O g∞^Œ K≥ÜÕ∞ºã≤, ''D #QÆ~°OÖ’ „Ѩã≤^èŒú"≥∞ÿ# '=Úëê~Ú~å— Z=i^À `≥Å∞™ê?—— J<åfl_»∞. ["å|∞QÍ, ''™È=∞i Hõ=ÙÅ Hõ¡|∞ƒ.—— J<åfl_»∞.

78

''HÍ^Œ∞. áÈbã¨∞ "åà◊¡k. áÈbã¨∞ Hõg∞+¨#~ü \˜Ü«∞~ü QÍã¨∞ HõO>ˇ Hõq`å QÍ#O`À<Õ Hõhflà◊√¡ ã¨∞ÅÉèíOQÍ =™êÎÜ«∞x XHõ [~°fleã¨∞ì`À J<åfl_»@.——

* * * * Éè’áêÖò #QÆ~°O qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ#k. ™È=∞i, ã¨Ç¨Ï#je, qz„`«"≥∞ÿ#k. J~À~å HÍÅhÖ’ `«# WO\’¡ Ѩ_»∞K«∞ ÔH#_çÜ«∞<£ ÉèÏ~°º XO\˜H˜ =∞~°Ì<å KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∂O_»QÍ *Ï<£ Å∂H± ÔH~åãπ F<å_»∞ K«∂âß_»∞. =∞~°Ì<å KÕ¿ã"åà◊√¡ qz„`«OQÍ #Å¡QÍ L<åfl~°∞. Z„~°\˜ i|ƒ#∞ ã≤QÆÖ’ =∞Öˇ¡Ñ¨Ù=Ùfi, Ñ≤~°∞^ŒÅ #O>Ë #Å¡x ˆHâ◊ã¨OѨ^Œ. Hõà◊¡‰õΩ HÍ@∞Hõ. HÍx "åà◊¡ =∂@ =∂„`«O ÉÁOQÆ∞~°∞QÍ LOk. "åàı¡ H˘*Ï˚Å∞. Ç≤Ï„*ÏÅ#|_Õ gà◊√¡ HõOÃÑhH˜ H˘kÌ^Œ∂~°OÖ’<Õ QÆ∞_çÃãÖ’¡ LO\Ï~°∞. Éè’áêÖ’¡ =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ =∞Ok Ç≤Ï„*ÏʼnõΩ XHõ <åÜ«∞‰õΩ_»∞O\Ï_»∞. QÆ`« [#‡Ö’¡ áêáêÅ#∞ H∆ÍÅ} KÕ¿ã â◊H˜Î gà◊¡‰õΩO^Œx #=∞‡HõO. Z=iO\’ a_»¤ ѨÙ\˜ì<å gà◊√¡ âßOuKÕ™êÎ~°∞. ^ŒO_çQÍ<Õ |Ǩï=∞ux™êÎ~°∞. "åà◊¡‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç "åà◊¡`À Z=~°∂ `«QÍ^• ÃÑ@∞ìHÀ~°∞. J_çy#O`å W"åfieûO^Õ!

* * * * ™œ`ü KèåÔ~¡ã¨ì<£ „Ѩ"åã¨∞ʼnõΩ =∞~À J#∞Éèí=O. *ÏH± „ab =ÚѨÊÜ«∂ºˆ~à◊¡ Jq"åÇ≤Ï`«∞_»∞.

'JÖÏÊù<åá¶êÎÖò— xѨÙ}∞_»∞. „ѨѨOK«ÉÏO‰õΩ „ÃÑã≤_≥O@∞ =zÛ#ѨC_»∞ WzÛ# HÍH±>ˇÿÖò áêsìÖ’ #"å|∞ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok# ã¨Öχ*ˇÖÏ<£ "åº"≥∂ǨÏOÖ’ „áêK«º^Õâ◊Ѩ٠JO^•Åhfl HõxÑ≤OKå~Ú. P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞ W~°"≥· Zxq∞k. JO^Œ"≥∞ÿ# HÍ@∞HõHõà◊√¡. ''"≥~Úº<˘flHõ¯ ~å„`«∞Å— ~å[‰õΩ=∂i D Hõ#=Ǩ f~°"åã≤H˜ HõÅŠѨO@QÍ HõxÑ≤OzOk. =Úã≤¡O ‰õΩ@∞OÉÏÖÖ’ P^è Œ ∞ xHõ " ≥ ∞ ÿ # Ü« Ú =`« ∞ Å∞ J~° ∞ ^Œ ∞ QÍ LO\Ï~° ∞ . Hõ O ÃÑh =^Œ Å QÍ<Õ P"≥ ∞ #∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. Ѩ~°^•Å∞ Hõ\˜ì# HÍ~°∞#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ #_»∞ѨÙ`«∂ tkäÖÏ=ã¨÷Ö’ LO_ç QÆaƒÖÏÅ∞ u~°∞QÆ∞`«∂, qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ# Ѷ¨sflK«~°∞`À QÆ`« "≥·Éèí=Ѩ٠J=âıëêÅ qâıëêÖˇ·# `«=∞ ѨÙ~å`«# ǨÏ"ÕbÅ x"å™êÅ#∞ K«∂Ñ≤OKÕk. ã¨Öχ J=∞‡=∞‡ ÉËQÆOlÜ«∂ âß=∂¡ Ç≤ÏÅ∞û g∞^Œ∞#fl Éèí=#OÖ’ É’QÆ<£ qÖÏ¡Å∂ "ÕѨ zO`«Å `ÀѨÙÅ =∞^躌 LO_Õk. qkèQÍ `«# Éè~í ΰ WzÛ# "≥O_ç „¿Ñ¶=Ú z„`«Ñ\ ¨ Ïxfl Ju^ä∞Œ ʼnõΩ K«∂Ñ≤OKÕk. @s¯+π ÃÑ·*Ï=∂, [s ¿+~åfih. Ѩ^ŒÇ¨ˆ~à◊¡ Jaã‘xÜ«∞<£ ÉÏx㨠`åÅ∂‰õΩ z„`«O Jk.

79

=Úã¨ÖÏq_» WzÛ# qO^Œ∞ʼnõΩ „ab "≥àı¡"å_»∞. #QÆ~°OÖ’x L#fl`« =sæÜ«ÚÅO^Œ~°∂ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ =KÕÛ"å~°∞. Éè’áêÖ’¡ "≥Ú^Œ@QÍ eOQÆ=∂iÊ_ç ã¨~°˚s KÕã≤# [Ç‘Ï~ü–LÖò–W™ê¡O =O\˜ „Ѩ=ÚY∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. áêëê Jx XHõ á⁄\˜ì =∞x+≤, HõO\˜H˜ ã¨∞~å‡`ÀÉè’áêÖò QÆ∞ã¨QÆ∞ã¨Å‰õΩ JÅ"åÅ"≥∞ÿ# qz„`«=ºH˜Î. WOw¡+¨µ#∞ ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# P‰õΩûѶ¨~°∞¤ Ü«∂ã¨`À =∂\Ï¡_Õ"å_»∞. W~°"≥·Uà◊¡ WOQÍ¡O_»∞ x"åã¨OÖ’ `«#∞ WO_çÜ«∞<£QÍ LO_ç W=∞_»ÖËHõ áÈÜ«∂_»∞. WO_çÜ«∂ =KåÛHõ WHõ¯_» WOw¡+¨µ"å_çQÍ W=∞_»ÖËHõ áÈ`«∞<åfl_»∞. Éè’áêÖò =∂„`«O J`«xH˜ #zÛOk. Z<åq∞Ü«∂ áê`«|@ìÅ∞ "Õã¨∞‰õΩx HõxÑ≤OKÕ =∞~À z„`«"≥∞ÿ#"å_»∞. ѨÓiοÑ~°∞ ëêÇ≤Ï*Ï˚^• ã≤HOõ ^Œ~ü =∞ǨÏ=∞‡^£ MÏ<£ `å*ò Z<åq∞Ü«∂. ÃãÊ~Ú<£ ^ÕâÑ◊ Ù¨ JO^ŒQ` Æ #Î≥ ∞ ÃÑàÏ¡_®_»∞. ÉËQÆOlÜ«∂ ^Œ∂~°Ñ¨Ù |O^èŒ∞=Ù. ™ê¿ã*ò á¶êHõìs "åà◊√¡ â◊√z, â◊√„ÉèíO `≥b^Œx f¿ãâß~°∞. ÉËQÆOlÜ«∂ Pq_» Ju^äŒ∞Å∂ J`«x =∂@Å =∞`«∞ÎÖ’ Ѩ_çáÈÜÕ∞"å~°∞. #QÆ~°O W`«xH˜ H˘\˜ì# Ñ≤O_ç. `«# _˘‰õΩ¯ rѨÙÖ’ q^ÕjÜ«ÚÅ#∞ Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ uѨÊ_»O KåÖÏ W+¨ìO. „Ѩugkè, "≥ÚǨÏÖÏ¡, Éèí=Ou J`«xH˜ z~°Ñ¨iz`«O. "å\˜ K«i„`« `≥Å∞ã¨∞.

Z<åq∞Ü«∂ Éè’áêÖò #QÆ~°Ñ¨Ù *Ï˝Ñ¨HÍʼnõΩ xkè.

HõàÏHÍ~°∞Å∞, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, ~°K«~Ú`«Å∞, Hõ=ÙÅ∞ ‰õÄ_® lÜ«∂ qO^Œ∞ʼnõΩ =KÕÛ"å~°∞. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò ‰õÄ_® `«~°K«∞ =KÕÛ"å_»∞. D qO^Œ∞Ö’¡ Ѩã¨O^≥·# =O@HÍÖË „Ѩ^è•<åHõ~°¬}. „aÖË ã¨OQÆu K≥ѨÊ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. ã¨∞+¨µìQÍ u<Õ"å_»∞. Å=OQÍÅ∞ "Õã≤# áê„\˜_ç˚h, qiy# áêÅ`À KÕã≤# ã‘fi@∞û#∂, JÅ¡O ^•eÛ# K≥Hõ¯Å ~°ã¨O`À KÕã≤# \© x "≥Ú^Œ\˜™êi ~°∞z K«∂âß_»∞. ÉËQÆO lÜ«∂ =∞#∞=∞Å∞, =∞#=∞~åà◊¡ ÃÑo¡à◊¡hfl JHõ¯_Õ KÕÜ«∞_»O ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O. ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ ëêq∞Ü«∂<åÅ H˜O^Œ =¸_»∞ ~ÀAÅ áê@∞ Z_»`≥iÑ≤ ÖˉõΩO_® ™êˆQq. Ju^äŒ∞Å∞ uO@∂ `åQÆ∞`«∂ QÆ[Å∞û#∂, Hõq`åfihfl P™êfikOKÕ"å~°∞. ã¨Öχ‰õΩ Éèí~°`«<å@ºO =K«∞Û. `«~°K«∞ <å@ºO KÕ¿ãk. ëêq∞Ü«∂<åÅ H˜O^Œ, Hõã¨∂Îs Ѩi=∞àÏÅ <å™êfikOz# „aÖò á¶êã‘˚<£, Z"£∞.S.ã≤. "åã¨#Å#∞ =ÚO^≥#fl_»∂ ÉèíiOK«ÖË#x ÉèÏqOKå_»∞. ™œ`ü KèåÔ~¡ã¨ì<£ "åã¨∞ÅO^ŒiH© ã¨∞O^Œs=∞}∞Å∞ `å~°ã≤Å¡HõáÈ=K«∞Û. HÍx Éè’áêÖò #QÆ~°Ñ¨Ù PHõ~°¬}Å#O`«O. ZѨC_»∂ ѨO_»QÆÅ∂, L`«û"åÖË. '|∞*ÏiÜ«∂— L`«û"£Ö’ "ÕÖÏk H˘*Ï˚Å∞ Tˆ~yOѨÙQÍ áê`« Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ uiˆQ"å~°∞. `«~°"å`« ^Œã¨~å =KÕÛk. Hõ#∞flŠѨO_»∞=QÍ ^Œ∞~åæ=∂`« q„QÆǨÅ x=∞[˚#O [iˆQk. `«~°"å`« t‰õΩ¯Å QÆ∞~°∞ѨÓi‚=∞. #QÆ~°=∞O`å ÉÏ}Ïã¨OKå HÍÅ∞ÊÅ`À xO_Õk. "å#Å∞ "≥#Hõ|_ç L`«û= HÍÅO =zÛO^Œ<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨OˆH`«OQÍ *ˇ·#∞Å =∂~°æt~À`«û=O "≥Ú^ŒÅÜÕ∞ºk. =Úã≤¡O ѨO_»∞QÆÅ∞. D^£ WÃãÎ=∂Å∞.

80

#QÆ~°OÖ’ U^À L`«û="≥∂ ÖË^• ~å[H©Ü«∞ HÍ~°º„Hõ=∞"≥∂ [~°∞QÆ∞`«∂ ã¨O^Œ_çQÍ ã¨~°^•QÍ QÆ_çKÕk.

* * * *

81

20. |e Ѩâ◊√=ÙÅ∞ ѨOK« áêO_»=ÙÖÏ¡ S^Œ∞ P=ÙÅ∞ áê~°fiu, ã¨∞~°aè, Q“i, ã‘`å HÍ=∞^èÕ#∞. WO_çÜ«∂Ö’

LO_Õ 30 HÀ@¡ Ѩâ◊√ã¨OѨ^ŒÖ’ JO`«~åƒùQÆO. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO, HÍà◊√¡ ÖËx ~åǨïÖò, ~°`«fl<å_®~ü, QÆOQÍ~åO, WH̓Öò "å\˜ Ü«∞[=∂#∞Å∞. ѨQÆÅO`å ¿ãfiK«ÛùQÍ "Õ∞ã≤ ZHõ¯_» uiy<å ~å„uH˜ Wà◊¡‰õΩ *ˈ~q. "å\˜ áêÅ∞ q∞#Ǩ D S^Œ∞ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõÄ =∞~À áÈ+¨HÍǨ~°O ÖË^Œ∞. z#fl Ñ≤Å¡Å∞ "å\˜ qâßÅ"≥∞ÿ# Hõà◊¡#∞ `«_çq∞<å Uq∂ K≥Ü«∞ºx ™ê^èŒ∞ [O`«∞=ÙÅ∞. P=Ù ¿Ñ_»#∞ *Ï„QÆ`«Î KÕã≤ Ñ≤_»HõÅ∞QÍ KÕã¨∞‰õΩx =O@ KÕã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞. ѨO_»QÆÅѨC_»∞ H˘=ڇʼnõΩ ~°OQÆ∞Å∞JkÌ "å\˜H˜ =∞Öˇ¡^ŒO_»Å∂, |OuѨÓÅ ^ŒO_»Å∂ "Õ¿ã"å~°∞. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO \© ǨÏ∫ãπ =ÚO^Œ∞ J~°÷ K«O„^•HÍ~°OÖ’ "å\˜x xÅɡ>"ìË å~°∞. hÖÏO|~ü =zÛ =∞O„`åÅ∞ K«k"Õ"å_»∞. =Ú‰õΩ#ŒOÌ z#fl LѨ<åºã¨q∞KÕÛ"å_»∞. ''Wq =∞#‰õΩ `«e¡`À ã¨=∂#O. ã¨$+≤ìHõ~°Î „|Ǩχ^Õ=Ùx`À<Õ Jg ѨÙ\Ïì~Ú. P=Ù ^Õ=`«Å xÅÜ«∞O. `«Å #∞O_ç `ÀHõ ^•HÍ Ñ¨q„`«"Õ∞. <åã≤HÍ Ñ¨Ù\ÏÖ’¡ Jâ◊fih ^Õ=`«Å∞–`ÀHõÖ’ Ü«∞=Ú_»∂ LO\Ï~°∞—— J<Õ"å_»∞ L^ÕfiQÆOQÍ. ''P=Ù #∞O_ç =KÕÛ=hfl Ѩq„`«"Õ∞!—— JO\Ï_»∞ hÖÏO|~ü. áêÅ∞, "≥#fl, ÃÑ~°∞QÆ∞, QÀ=∞Ü«∞O, QÀ=¸„`«O g@¡x ѨOK«QÆ=º=ÚÅO\Ï~°∞. ¿Ñ_» =Ú^ŒÌŒÅ#∞ ~åǨïÖò JO^ŒiH© WKÕÛ"å_»∞. P =Ú^ŒÌÅ#∞ =∞\˜ì, ¿Ñ_»`À HõeÑ≤ "åH˜à◊¡#Å∞‰õΩ¯<Õ"å~°∞. WO^Œ∞=Å¡ `Õà◊√¡, ÉÁkÌOHõÅ∞, Éè’áêbÜ«Úefl ÉÏkèOKÕ ^À=∞Å∞ (H˘O`«=~°‰õΩ) ^Œi*ˈ~q HÍ^Œ∞.

D `«`«OQÆ=∞Ü«∂ºHõ |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO áê~°fiux WO\˜H˜ fã¨∞ÔHàı¡"å_»∞. QÆ∞_çÃãÖ’ =∞OK«O g∞^Œ∞#fl `«O„_ç ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞ÔHàı¡_»∞. ‰õÄ`«∞o¡^ŒÌ~°∂ qã¨#Hõ„~°Å`À qã¨∞~°∞`«∂ ^≥·= „áê~°÷# KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. =Úã¨ÖÏÜ«∞#H˜ Kå=Ù ^ŒQÆæ~°Ñ¨_çOk. P=Ù`ÀHõ#∞ `«O„_ç KÕuH˜ `å_»∞`À =Ú_çÃÑ\Ïì_»∞.

'Jã¨`À =∂ ã¨^Œæ=∞Ü«∞ `«=∞™È =∂ *’ºu~°æ=∞Ü«∞ =∞$`Àº ~å‡ J=∞$`«O QÆ=∞Ü«∞!

82

JO@∂ P=Ù #∞^Œ∞\˜ g∞^Œ "≥∞`«ÎQÍ xq∞~å_»∞.

* * * * |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO `«O„_ç K«xáÈ~Ú# <åÖ’æ<å_»∞ XiÜ«∂ |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ =∞~À =ÚѨC =zÛOk. #∂uÖ’ hà◊¡#∞ `À_»∞`«∞#fl Ѩk‡xH˜ U^À "åã¨# =ã¨∂Î#fl@ìxÑ≤OzOk. hà◊√¡ `≥Å¡QÍ L<åfl~Ú. „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú HÍã≤hflà◊¡#∞ <À\’¡áÈã¨∞‰õΩx ~°∞z K«∂ã≤Ok. ''D hà◊¡hfl áê_»Ü«∂º~Ú.—— JOk Jã¨Ç¨ÏºOQÍ L=Ú‡`«∂. JO^Œ~å_®à◊¡H© J^Õ JxÑ≤OzOk. ''U=∞„~ÀÜü∞ hà◊¡hfl áê_≥·áÈÜ«∂Üü∞!—— JOk Ѩk‡x `«e¡.

* * * * H˘xfl QÆO@Å `«~°"å`« ~åǨïÖò`À ã¨Ç¨ KåÖÏ =∞Ok Ü«Ú=‰õΩÅ∞ \©–ǨÏ∫ãπÖ’H˜ K˘K«∞ÛÔHàÏ¡~°∞. ''|„ÖÏO `«fi~°QÍ ~å! h P=Ù áê~°fiu`À ã¨Ç¨ P=ÙÅhfl K«zÛáÈÜ«∂~Ú.

K«zÛ# P=Ùefl u#fl ~å|O^Œ∞Å∂ K«KåÛ~Ú.—— J<åfl_»∞ ~åǨïÖò. Ñ≤Å¡Å∞ K≥Ñ≤Ê#KÀ@ |„ÖÏO K«zÛѨ_»∞#fl P=Ùefl K«∂âß_»∞. á¶êHõìs #∞Oz =KÕÛ hà◊¡ QÆ∞O@ =ÚO^Œ∞ Jq K«zÛѨ_»∞<åfl~Ú. ''HÍÔ~ƒ_£ÃѷѨ٠hà◊¡#∞ `åy K«zÛáÈÜ«∂~Ú. #∂u h~°∞ ‰õÄ_® JO^Œ∞=ÖË¡ áê_≥·Ok. HõOÃÑh "åà◊¡#_»∞QÆ∞^•O.—— J<åfl_»∞ |„ÖÏO. X=∞~ü áêëê H˘_»∞‰õΩÅ∂, QÆOQÍ~åO, WH̓Öò, >ˇÿÅ~ü |ã‘û ™êÖÏ~ü ™ê~°^茺OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ =∞Ok |ã‘Î"åã¨∞Å∞ HõOÃÑh =ÚO^Œ∞ QÆ∞q∞‰õÄ_®~°∞. áêÅ"Õ∞‡ ||∂¡ÉèÏÜü∞, =∞O„`«QÍ_»∞ hÖÏO|~ü ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. ''=∂ P=ÙÅ∞ K«xáÈÜ«∂~Ú. #+¨ìѨiǨ~°O K≥e¡OKåe!—— ''=∂ #∂`«∞Å#∞ q+¨=∞Ü«∞O KÕÜ«∞HõO_ç!—— JO@∂ x<å^•Å∞ KÕâß~°∞.

P~°∞QÆ∞~°∞ =∞#∞+¨µÅ∞ K«zÛ# P=Ù#∞ áê_≥ g∞^Œ Ѩ_»∞HÀɡ\˜ì fã¨∞H˘KåÛ~°∞. J"≥∞iHõ<£ =∞bì<Õ+¨#Öò‰õΩ |Öˇ·# "≥Ú^Œ\˜ „áê}˜ Jk. ''W"åà◊ =∂ P=ÙÅ∞ K«xáÈÜ«∂~Ú. ˆ~Ѩ٠"Õ∞O áÈ=K«∞Û—— JO@∂ x<å^•Å∞ KÕâß~°∞.

D ã¨OѶ¨∞@#`À |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ HõOÃÑh `≥Å∞Ѩ٠hÅO F=~åÖò`À =KÕÛ ^Œ~å˚ÃÑ· „Éèí=∞Å =∂>ˇÖÏ L<åfl HõOÃÑh`À ã¨Ç¨Ïr=#O =Å¡HÍ^Œx `ÕeáÈ~ÚOk. 83

~år HÀã¨O ѨOÑ≤Oz# J"≥∞iHõ<£ WO[h~°∞ ^è≥·~°ºOQÍ "åà◊¡ =ÚO^Œ∞ xÅ|_®¤_»∞. ''q∞„`«∞ÖÏ~å! ɡOQÆÃÑ@∞ìHÀ=^Œ∞Ì! HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh g∞‰õΩ L^•~°OQÍ #+¨ìѨiǨ~åxfl K≥e¡ã¨∞ÎOk. P=ÙÅ∞ K«xáÈ~Ú# "åà◊¡O^Œ~°∂ KÕ`«∞Öˇ`«ÎO_ç.—— J<åfl_»∞ "≥∞QÍá¶È<À¡. KåÖÏ ÃÑ·H˜ÖËKå~Ú. <À@¡ Hõ@ìÅ#∞ ɡ·\˜H˜fã¨∂Î ''WqQÀ áêuHõ"ÕÅ∞. ѨOK«∞HÀO_ç.—— J<åfl_»∞.

JO@∂ =Ú‰õΩ#ÌO =ÚO^Œ∞ ÃÑ\Ïì_»∞. ''=∞i #∂uÖ’ hà◊¡ ã¨OQÆ`À?—— QÆOQÍ~åO „Ѩâ◊fl. ''HõOQÍ~°∞ Ѩ_»HõO_ç. h\˜x ѨsH˜∆Oz J=ã¨~°"≥∞ÿ# K«~°ºÅ#∞ fã¨∞‰õΩO\ÏO.—— J<åfl_»∞.

D ѨsHõ∆Ö’ `Õe# ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# q=~åÅ#∞ |Ü«∞\˜H˜ á⁄Hõ¯‰õΩO_® HõOÃÑh *Ï„QÆ`«ÎѨ_çOk. Ããq<£ 'á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£— Ü«¸x\ò Ѩiã¨~åÖ’¡ KÕã≤# Éèí∂ ѨsHõ∆Ö’ JkèHõ "≥Ú`«ÎOÖ’ áê^Œ~°ã¨O, „HÀq∞Ü«∞O, ~åy, xÔHÖò, ã‘ã¨O L#fl@∞¡ `≥eã≤Ok. á¶êHõìsH˜ ^ŒH˜∆}Ï<å PˆQflÜ«∞OÖ’#∂ L#fl ÉÏ=ÙÅ hà◊¡Ö’, HÀ¡~Àá¶êO, HÍ~°ƒ<£ >ˇ„\ÏHÀ¡Ô~·_»∞, ɡOr#∞ L#fl@∞ì `ÕeOk. xѨÙ}∞Å x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O Wk J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#, =∞$`«∞º ã¨^Œ$â◊"≥∞ÿ# HÍÅ∞+¨ºO. J~Ú<å HÍÔ~ƒ_£ „Ѩuxkè KÕã≤# "åQÍÌ<åÅhfl h\˜ =¸@ÅÜ«∂º~Ú. HÍÅ∞ëêº#fl iHõ>Ëì kâ◊Ö’ ZÖÏO\˜ K«~°ºÅ#∂ fã¨∞HÀÖË^Œ∞.

* * * * Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò‰õΩ ÉèÏ~°`« P^•Ü«∞ѨÙѨ#∞fl âßY #∞O_ç <À\©ã¨∞ =zÛOk. ^•x „ѨHÍ~°O =Ú}À*ò r`«O "≥Ú`«ÎO P^•Ü«∞Ѩ٠Ѩ#∞flQÍ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`åfixH˜ K≥e¡OKåe. =Ú}À*ò `«\Ïì |∞\Ïì ã¨~°∞̉õΩ<åfl_»∞. ''W<Õflà◊¡ `«~°"å`« WO_çÜ«∂x =keÃÑ\ÏìÅO>Ë ÉÏ^èŒQÍ<Õ LOk. J~Ú<å ^è≥·è~°ºOQÍ "≥àÏ¡#∞. Éè’áêÖò á¶êHõìsÖ’ Ããq<£ `«Ü«∂sH˜ HÍ=Åã≤# Jxfl~°HÍÅ =Ú_ç ã¨~°‰õΩÅ#∂ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiѨ٠J#∞=∞u (ã≤/11/409/75) ^˘iH˜Ok. =∂ „ѨH@ õ #Å „ѨHÍ~°O D 'JO^Œ"∞≥ #ÿ á¶êHõsì — ^Õâ◊ „Ѩ[ʼnõΩ 'L[fiÅ Éèqí +¨º`«∞—Î #O^Œ*ãË ∞¨ OÎ k.—— J<åfl_»∞ á¶êHõìs Ñ≤`å=∞Ǩï_»∞. =Ú}À*ò Pâ◊ŠѨÙ<å^Œ∞Å∞ c@Å∞ "å~å~Ú. HÍb "≥∞ÿ^•#"åã¨∞Å∞. á¶êHõìs `≥zÛ ÃÑ_»∞`«∞#fl ^Œ∞+¨Êi}Ï=∂Å#∞ x~°ã≤OKå~°x =Ú}À*ò‰õΩ `≥b^Œ∞. ^Õâ◊=º=™êÜ«∞ Ѩiã≤÷u =∞s J^蕺#fl"≥∞ÿOk. P U_®k E<£Ö’ |∞∞`«∞Ѩ=<åÅ∞ ã¨iQÍ Hõ~°∞}˜OK«Hõ ^Õâ◊OÖ’ KåÖÏ „áêO`åÖ’¡ Ô~·`«∞Å∞ ѨO@ÖË "ÕÜ«∞ÖË^Œ∞. WOHõ Z~°∞=ÙÖˇO^Œ∞‰õΩ? 1976 <å\˜H˜, QÆ`« ã¨O=`«û~°O Hõ~°∞=Ù HÍ~°}OQÍ, Ããq<£ J=∞‡HÍÅ∞ ã¨QÍxH˜ Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú.

84

#∂ºÜ«∂~ü¯ =zÛ# =Ú}À*ò‰õΩ =∂„`«O J#∞HÀx J=HÍâ◊O ^˘iH˜Ok. PÜ«∞# ¿ã=Å#∞ QÆ∞iÎOz# HõOÃÑh, =º=™êÜ«∞ L`«Ê`«∞ÎÅ JO`«~å˚fÜ«∞ qÉèÏQÍxH˜ „ÃÑã≤_≥O@∞QÍ xÜ«∞q∞OzOk. HõOÃÑh áê~°∞¯ Z"≥#∂º Éèí=<åxfl '=∂#∞ºá¶êHõÛ~°~üû Ǩ<À=~ü „@ã¨∞ìÉϺO‰õΩ—‰õΩ J"Õ∞‡ã≤Ok. #∂ºÜ«∂~°∞¯ ¿ãì@∞ QÆ=~°fl~ü ǨQ∑ ˆHs D q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ HõÅQÆ*Ëã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. Kè≥·~°‡<£ aÖò ã‘fl^£ #∞ =∞<å›@ì<£ =^ŒÅ=^ŒÌx |u=∂ÖËO^Œ∞‰õΩ ã¨fiÜ«∞OQÍ =∞~À W^ŒÌ~°∞ H“xûÅ~°¡`À =zÛ Hõe™ê_»∞. Z<Àfl ã¨aû_ôÅ#∞, Ѩ#∞fl ~å~ÚfÅ<≥~°Eáê~°∞. Ѩ^Õà◊¡ HÍÅOÖ’ #∂ºÜ«∂~°∞¯ #∞Oz #ÅÉèˇ· <åÅ∞QÆ∞ ÃÑ^ŒÌ HõOÃÑhÅ∞ `«~°eáÈÜ«∂~Ú.

JO>Ë ^•^•Ñ¨Ù 5 ÅHõÅ∆ L^ÀºQÍÅ∞ ‰õÄ_® áÈÜ«∂~Ú. ZO`« K≥ÑÊ≤ <å Kè~·≥ ‡° <£ q#^ŒÅ∞ÛHÀÖË^∞Œ . `å=∞~° `«OѨ~°QÍ ÃÑiy# *Ï<åÉèÏ QÆÅ #∂ºÜ«∂~°∞¯ #QÆ~°Ñ¨Ù J™œHõ~åºÅ z\Ïì UHõ~°∞=ÙÃÑ\Ïì_»∞. Ys^Œ∞ Z‰õΩ¯=, Éèí„^Œ`« ÖË^Œ∞. q^•º „Ѩ=∂}ÏÅ∞ J^è•fi#flO. ~°"å}Ï ™œHõ~åºÅ∞ JO`«O`« =∂„`«O. Ѩ#∞flÖÏ ÃÑ#∞ÉèÏ~°O. Hõ<åfl\˜HÍ\òÖ’x JO^Œ"≥∞ÿ# _®#ƒs Ѩ@ì}O ^•Ñ¨Ù# =O^≥Hõ~åÅ ã¨∞qâßÅ „Ѩ^Õâßxfl HõOÃÑh JѨÊ\˜ˆH x~åúiOK«∞‰õΩOk. JHõ¯_» ÖËà◊¥¡ ^Œ∞Ñ≤ÊÅ∂ u~°∞QÆ∞`å~Ú. J"≥∞iHÍÖ’x Jxfl =~åæʼnõÄ \’Ñ‘Å∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã HÍ~å‡QÍ~°O Jk. U~üáÈ~°∞ì >ˇi‡#Öò ÖÏ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO_»~ü „Q“O_£ áêi¯OQ∑. K«∞@∂ì~å qq^èŒ qÉèÏQÍÅ∞, P_ç\’iÜ«∂Å∞, ÖˇHõÛ~ü ~°∂=ÚÅ∞, Öˇ·„|sÅ∞, ÉÏO‰õΩ, S^Œ∞ Ô~™êìÔ~O@∞¡, "åºÜ«∂=∞âßÅ, Ǩã¨Ê@Å∞, ÃÇ·Ï~ü„_≥ã¨û~°∞¡, yѶ¨ÙìëêѨÙ, ¿ÑѨ~°∞ ^Œ∞HÍ}O, „\Ï"≥Öò U*ˇO@∞, HÍ~ü ÃÇ·Ï~ü ÃãO@~°∞. \˜.q. ã¨∂ì_çÜ≥∂, ÃÇψHì~°¡ H˘nÌ Ñ¨~°∞K«∞‰õΩ#fl U~ü HõO_ç+¨<£¤ HÍ~åºÅÜ«∂Å∞, Ѩk Ѷ¨~å¡OQÆ∞Å á⁄_»"≥·# *ÏyOQ∑ „\ÏH±, q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò `«Ü«∞s^•~°¡ HõOÃÑh MϺuH˜ `«y#@∞ìQÍ, ^•x „ѨѨOK« "åºÑ¨Î „Ѩ}ÏoHõÅ ™ê÷~ÚH˜ `«y# ˆHO„^Œ ™ê÷#O ^˘iH˜Ok. JnHÍ~°∞ K«=HõQÍ. $ 800 q∞. =∂„`«"Õ∞! WHõ¯_Õ =Ú}À*ò „ÃÑã≤_≥O@∞QÍ Jaè+≤‰õΩÎ_»Ü«∂º_»∞.

* * * * "≥ã¨∞ì=s˚xÜ«∂ Ñ¨Öˇ¡Ñ¨@∞ìÖ’ ã¨iH˘`«Î "åã¨# Hõ=Ú‡‰õΩOk. M.I.C. `åÅ∂‰õΩ L_çH˜# HÍÉËr "åã¨# HÍ^Œk. ÉèÏ~°fÜ«∞ =O@HÍÖ’¡x ZO_»∞ q∞~°Ñ¨HÍÜ«∞Å `åoOѨÙŠѶ¨Ú=∞Ѷ¨Ú=∞Å∞ J"≥∞iHõ<£ <åã≤HÍ Ñ¨Ù\ÏÅ#∞ `åHÍ~Ú. "å~°<£=Ó=∞~ü WO_çÜ«∂ #∞Oz =KÕÛHõ, Éè’áêÖò á¶êHõìs #∞Oz ^•^•Ñ¨Ù 20 =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ WO_çÜ«∞<£ >ˇH©fl+≤Ü«∞#∞¡ WO[h~°∞¡ P~°∞<≥ÅÅ ¢>ˇxÿ OQ∑ HÀã¨O J"≥∞iHÍ =KåÛ~°∞. =Ó=∞~ü "åà◊‰¡ Ωõ ™ê~°k.ä J"≥∞iHÍ#∞ qz„`«OQÍ K«∂¿ã D QÆ∞OѨÙ#∞ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩO@∂, ''"åà◊¡‰õΩ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO $ 500 WzÛOk. 85

HÍh P _»|∞ƒ`À "åàı¡O KÕÜ«∞QÆeQÍ~À TǨf`«O! ™êÜ«∞OHÍÖÏÖ’¡, "å~åO`åÖ’¡ ÔH"≥∞~åÅ, ˆ~_çÜ≥∂ ^Œ∞HÍ}ÏÅ g∞^Œ ^ŒO_≥uÎ wã≤ wã≤ ÉË~åÖÏ_»∞`«∂ ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`åÎÅ#∞ `«yæOѨÙQÍ, KÒHõQÍ, H˘<Õ"å~°∞. JÖÏ ÉË~åÖÏ_»¤O J"≥∞iHõ#¡‰õΩ KÕ`«HÍ^Œ∞. ¢>ˇ ÿ h ʼnõ Ω =Ó=∞~ü KåÖÏ xiÌ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ # , Hõ i î # "≥ ∞ ÿ # , q„âßOuÖË x >ˇ ÿ O >Ë | ∞Å∞fl ~°∂á⁄OkOKå_»∞. ÉèÏqÖ’ Éè’áêÖò á¶êHõìs ~°∂ѨHõ~°ÎÅ∞ QÆ^• =∞i. ''XHõ Q˘Ñ¨Ê J#∞Éèí=O.—— J<åfl_»∞ Hõ=∞Öò áêsH±. ''J"≥∞iHõ<£ á¶êHõìs`À áÈeÛ`Õ =∂ HõOÃÑh XHõ P@ ÉÁ=∞‡`À ã¨=∂#O—— Wxã≤ì@∂º\ò ~å„uO|=à◊√¡ ѨxKÕ¿ã ~åHõ∆ã≤. "Õ∞O `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã ^•x HõO>Ë U_»∞ Ô~@∞¡ Ããq<£ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞ÎOk. ã¨=Ú„^ŒO g∞^Œ F_»‰õΩ =O^ŒÅ @#∞flÅ^≥·<å UÉèˇ·"ÕÅ @#∞flÅ^≥·<å <ÕqˆQ+¨<£ ã¨=∞㨺Å∞ XHõ>Ë Hõ^•! JO^Œ∞Hõx =Ó=∞~ü „Ѩf ¢>ˇÿhH© J`«xH˜ ã¨OÉOkèOz# „Ѩ`ÕºHõ qÉèÏQÍxH˜ [`«Ñ¨iKå_»∞. QÍãπÅ#∞ѨÜ≥∂yOK«_»O, iÜ«∂Hõì~°¡#∞ ѨxKÕ~ÚOK«_»O, ZÅ¢H˜ìHõÖò ã¨~°∂¯º@∞¡, HõO„\’Å∞ ã≤ã¨ìOãπ, „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# M.I.C. `«Ü∂« s q^è•#O Ü«∞O„`åÅ– qÉèÏQÍÅ x~°fiǨÏ}, =∞~°=∞‡`«∞ÅÎ ∞, á¶êã‘<˚ £ "åÜ«Ú=Ù `«Ü∂« s, Ããq<£ 'á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£—, "≥∞@Öò ÉèÏQÍÅ H©∆}`«(corrosion)#∞ x~ÀkèOK«_»O, q+¨ =º~å÷Å x~°fiǨÏ}, Ѩiã¨~åŠѨi~°H} ∆õ , HõOÃÑh x~°fiǨÏ} "≥Ú^ŒÖ#·ˇ qÉèÏQÍÅhfl ‰õΩ∆ }‚OQÍ J=QÍǨÏ# KÕã¨∞HÀ"åe. á¶êHõìsÖ’ tHõ∆}Ï `«~°QÆ`«∞ÖË HÍHõ, ^Œ$â◊º„â◊=} Ѩ^Œú`«∞Å∞, „ѨÜ≥∂QÆâßÅÖ’¡ tHõ∆}, Ü«∞O„`« ѨiHõ~åÅ ã¨~°Ñ¶¨~å, `«Ü«∂s ^•~°¡`À =ÚMÏ=ÚvK«~°ÛÅ#∞ U~°ÊiKå_»∞. =Ó=∞~ü `« # |$O^•xH˜ "appropriate transfer of knowledge" HÀ㨠O âßÜ«∞â◊‰õΩÎÖÏ Hõ$+≤KÕâß_»∞. `«~°∞"å`« WO_çÜ«∞<£ HõOÃÑh x~°fiǨÏ} ã¨∞ÅÉèí`«~°=∞ÜÕ∞ºÖÏ.

W#¢ã¨ìHõ¬<£ =∂#∞º=Öòû#∞, qq^èŒ qÉèÏQÍʼnõΩ "Õ~°∞"Õ~°∞QÍ ~°∂á⁄OkOz á¶êHõìs ã¨iÜ≥ÿ∞# Ѩ^Œú`«∞Ö’¡ ™êѶ‘QÍ ™êˆQO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤#, `å=Ú `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂Å#∞ "åà◊¡O^Œi ^ŒQÆæ~å <À@∞ûÅ∞ ~å~ÚOz fã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. g@xfl\˜ =∂>ˇÖÏ L<åfl, H©_≥Oz "Õ∞ÖˇOKÕ q^èŒOQÍ Éèí„^Œ`« q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨∞xt`«"≥∞ÿ# tHõ∆}xKåÛ~°∞. "Corporate safety" QÍ H˘xfl qkè q^è•<åÅ#∂ Ѩ^Œú`«∞Å#∂ #∂iáÈâß~°∞. ''Human beings are our most protected asset—— JO@∂ "≥Ú^ŒÖˇ·# "Õ∞xÃѶ™ÈìÖ’ and their health and safety are therefore our number one priority"J<åfl~°∞. WÖÏO\˜ ã¨O^ÕâßxflKÕÛO^Œ∞‰õΩ HÍÔ~ƒ_£ ã¨OHÀK«Ñ¨_®eûOk. ZO^Œ∞HõO>Ë WѨC_»∞ "åà◊√¡#fl „Ѩ^Õâßxfl x~°O`«~°O ~°™êÜ«∞<åÅ`À HõÅ∞+≤`«O KÕã¨∂Î<Õ, WÖÏO\˜ h`«∞Å∞ K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ ã≤QÆ∞æѨ_»ÖË^Œ∞. ''JO`«\˜« L^•`«Î"≥∞ÿ# L^ÕÌâߺ<≥flÖÏ HÍ^Œ#QÆÅO?—— JO\Ï_»∞ áêsH±. ''J"≥∞iHÍ "≥Å∞ѨŠ86

"≥Ú^Œ\˜ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò `«Ü«∂s Hõ^•?—— D "≥∞xÃѶ™ÈìÖ’ =∞ixfl x*ÏÅ#∞ ~åâß~°∞. "≥Ú^Œ@QÍ All accidents are aviodable provided the measures necessary to avoid them are defined and implimented

"åà◊¡#∞ =∞iO`«QÍ =ÚQÆ∞úefl KÕã≤# =∞~À x<å^ŒO Good safety and good accident prevention practices are good business."

''HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh x["≥∞ÿ# zǨÏflO hÅO `≥Å∞Ñ¨Ó Ñ¨`åHõO HÍ<ÕHÍ^Œ∞.—— "SAFETY FIRST"

Jx ~åã≤# ǨÏi`« „uHÀ}O. J<åfl_»∞ áêsH± Ѩã≤"å_çÖÏ ã¨O`À+¨Ñ¨_»∞`«∂. Éèí„^Œ`« „Ѩ^è•#OQÍ `«Ü«∂~°∞KÕã≤# ÖÏ"å\˜ <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ ¿ÑrÅ =∂#∞º=Öò J^茺ܫ∞#O ‰õÄ_® ¢>ˇÿxOQ∑ Ö’x „Ѩ^è•<åOâ◊O. J`«º=ã¨~° ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ J#∞ã¨iOK«=Åã≤# Ѩ^Œú`«∞Åhfl z#fl q=~åÅ`À ã¨Ç¨ ~åâß~°∞. ã≤|ƒOkx x~°O`«~°O ZÖÏ J„Ѩ=∞`«ÎO KÕÜ«∂e, ѨiHõ~åÅ#∞ x~°O`«~°O ZÖÏ F HõO@ HõxÃÑ\Ïìe, ã≤|ƒOk, Ü«∞O„`«™ê=∞„y Éèí„^Œ`«ÃÑ· PK«~°} q=~åÅ∞, q+¨[#HÍÅ#∞ `«fi~°QÍ QÆ∞iÎOKÕ q^è•<åÅ∞. f„= „Ѩ=∂^Œ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ MÏb KÕ¿ã Ѩ^Œú`«∞Å∂ "≥Ú^ŒÖˇ·# "ÕÖÏk q=~°}ÅxKåÛ~°∞. ''QÀ_»Å g∞^Œ Ü«∂[=∂#ºO ã¨QÆ~°fiOQÍ „Ѩ^Œi≈OKÕk Ããq<£ J=∞‡HÍÅ∞ ÃÑiˆQ „QÍѨÙÅ∞ HÍ<ÕHÍ^Œ∞. „ѨѨOK«OÖ’x Ããq<£ á¶êHõìsÅ∞ á⁄Ok# Éèí„^Œ`å ѨÙ~°™ê¯~åÅ *Ï˝Ñ≤HõÖË!—— J<åfl_»∞ á¶êsH±.

* * * *

87

21. q+¨q[Ü«∞O Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò Éè’áêÖ’¡ J_»∞QÆ∞ ÃÑ\˜ì# Ѩ^Œ=¸_Õà◊¡ `«~°∞"å`« "Õ∞ 4, 1980 # Éè’áêÖò HÍÔ~ƒ· _£ HÍ~å‡QÍ~°O ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å `«Ü∂« sÖ’ qxÜ≥∂yOKÕ q∞^äÖ·≥ ò W™ÈÃã·<\ Õ ò "åÜ«Ú=Ù#∞ ¢Ñ¨¢Ñ¨^äŒ=∞OQÍ (XHõ `«$fÜ«∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK« ^Õâ◊OÖ’) `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞QÆeyOk. P ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ HõOÃÑhÖ’ ѨO_»QÆ "å`å=~°}O <≥ÅH˘Ok. =O^ŒÖÏk Ju^äŒ∞Å∞ ~°OQÆ∞~°OQÆ∞Å ëêq∞Ü«∂<åÅ H˜O^Œ Pã‘#∞ÅÜ«∂º~°∞. HÍ#∞HõÅ∞, ^ŒO_»Å∞, q∞~îå~ÚŠѨOѨHõO, LѨ<庙êÅ∞ =∂=¸ÖË! JkèHÍ~° J#kèHÍ~° ¢Ñ¨ux^èŒ∞Å∞, ¢Ñ¨Éèí∞`Àfi#fl`åkèHÍ~°∞Å∞, J"≥∞iHõ<£, WO_çÜ«∞<£ WO[h~°∞¡, PѨˆ~@~°∞ #∞Oz JkèѨ`«∞Å^•HÍ qã¨ÎiOz# HõOÃÑh ã≤|ƒOk Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò HõÅÅ∞ <≥~°"Õ~å~Ú.

HõOÃÑh H˘`«Î Kè≥·~°‡<£ "å~°<£ PO_»~°û<£ J"≥∞iHÍ#∞Oz ¢Ñ¨`ÕºHõOQÍ qKÕÛâß_»∞. ¢|∂H˜¡<£‰õΩ =Åã¨=zÛ# XHõ ™ê^è•~°} ã‘fi_ç+π =¢_»Oy Ü≥ÚHõ¯ J#∞OQÆ∞ Ѩ٢`«~°`«flO. UÉèˇ·`˘q∞‡^Õà◊¡ =Ü«∞ã¨∞#fl PO_»~°û<£ J"≥∞iHÍ HõÅÅ#∞ ã¨Ñ¶¨ÅO KÕâß_»∞. ÔHq∞¢ã‘ìÖ’ Ѩ@ìÉèí¢^Œ∞_»∞. ÖÏ _ç¢w ‰õÄ_® LOk. HõOÃÑhÖ’ ¢áê^äŒq∞Hõ ™ê÷~Ú#∞Op =ÚÃÑ·Ê S^Õà◊¡ áê@∞ ѨxKÕã≤ J`«∞º#fl`« ™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl_»∞. ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’x Ju ÃÑ^ŒÌ ~°™êÜ«∞xHõ HõOÃÑhÖ’¡ HÍÔ~ƒ· _£ =¸_»= ™ê÷#OÖ’ LOk. ¢Ñ¨ÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ qã¨iÎ Oz# 700 HÍ~å‡QÍ~åÖ’¡, 1,17,000 =∞Ok ã≤|ƒOk, HÍi‡‰õΩÅ∞ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. Éè’áêÖò HÍ~å‡QÍ~°O PÜ«∞# q[Ü«∂xH˜ HõeH˜ `«∞~å~Ú.

á⁄QÆ~°∞ "≥∂`«Î#O, HõàÏHõà◊Å∞, Ö’áêÅ∞, ¢Ñ¨^äŒ=∂=~À^è•Å∞. =O^ŒÖÏk ÃѷѨÙÅ`À, "ÕÖÏk *Ï~ÚO@¡`À, ѨOѨÙÅ`À, iÜ«∂Hõì~°¡`À, \ÏO‰õΩÅ∞, W`«~°™ê^èŒ<åÅ`À, WO`«\˜ |$ǨÏ`«Î~° ~°K«<å=ӺǨÏO Ѷ¨~À"åÅ (ѨÙ~å`«#HÍÅѨ٠DlѨÙì K«¢Hõ=~°∞ÎÅ∞)ˆH ™ê^茺O!—— "≥Ú`«ÎO ã¨~°∂¯º@¡Ö’ <≥·¢\’[#∞ "åÜ«Ú=Ù#∞ ¢Ñ¨™ê~°OKÕã≤ ÃѷѨÙÅhfl ã¨∞~°H˜∆`«OQÍ =¸Ü«∞|_®¤Ü«∞x x~å÷iOK«∞‰õΩ<åflHõ, *ÏÜ«∞O@¡ ^ŒQÆæ~° ¢ÃÑ+¨~ü QÍ*òÅ#∞, ã¨∂¡~ÚãπÅ#∞ 㨠| ∞ƒ=O\˜ HÀ\˜ O QÆ ∞ `À =¸™ê~° ∞ . U z#fl|∞_» Q Æ Hõ x Ñ≤ O z<å, PѨ ˆ ~ @~° ∞ ¡ ÃÇÏK«ÛiHõÅ#O^Œ∞‰õΩO\Ï~°∞. =O^ŒÖÏk q_ç ÉèÏQÍÅ##∞ã¨O^è•xOz# É’Å∞ìÅ#∞ =∞~˘Hõ¯™êi ã¨iK«∂ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. "å\˜x =∞m¡ QÆ\˜ìQÍ ayOKå~°∞. W^ŒO`å JÜ«∂ºHõ, Jhflã¨iQÍ<Õ L<åflÜ«∞#∞‰õΩ<åflHõ, "Õˆ~fi~°∞QÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# á¶Èã‘˚<£, =∂<À "≥∞käb"≥∞ÿ<£ "åÜ«Ú=ÙÅ#∞ ã¨OѶ¨∞\˜`«Ñ¨~°z, q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò #∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ™ê~°∞. Ô~O_»∞ "åÜ«Ú=ÙÅ LëÈ‚¢QÆ`«Å∂ ÃÑ~°QÍæ<Õ PѨˆ~@~°∞¡ XHõ^•x `«~°"å`«QÍ =∞~˘Hõ\˜ ã¨~°∂¯º@¡#∞ `≥~°=™êQÍ~°∞.

HõO¢\’Öò ~°∂=Ú ã≤|ƒOk TÑ≤i aQÆѨ@∞ì‰õΩx K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. =∞ǨÏ`«Î~° ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞ÿOk. WO[h~ü *Ï<£ Å∂HÍãπ HÍ=~åãπ iÜ«∂Hõì~°¡ >ˇOѨˆ~K«~°∞ ¢ÃÑ+¨~°∞ QÍ*òÅ#∞ QÆ=∞xOKå_»∞. PÜ«∞# 'T— J#QÍ<Õ, Ô~O_»∞ "åÜ«Ú=ÙÅ#∂, ã¨OѶ¨∞\˜`«=∞ÜÕ∞ºÖÏ ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# ã‘ìÅ∞ ã≤ÖˇO_»~°∞Ö’H˜ ѨOáê_»∞. nxfl "≥O@<Õ K«Å¡|~°z ¢^Œ=ã≤÷uH˜ `≥zÛ â◊√¢ÉèíѨiKå~°∞. ˆHiO`«Å∞ "≥e¡qi™ê~Ú. WO_çÜ«∂ J}∞ q™ÈÊù@#O [iÑ≤# Pˆ~à◊¡‰õΩ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò 'aO^Œ∞=ÙÅ∞— ("≥Ú^Œ\˜™êiQÍ) ~°∂á⁄O^•~Ú! ''KèåO|~À¡H˜ "≥o¡# K«∞Hõ¯Å∞ =∂‰õΩ Hõ#|_»=Ù. KèåO|~°∞ xO_»QÍ<Õ "Õ∞O F=~åÅ∞û "Õã¨∞‰õΩx H˘xfl ÃãO\© b@~°¡ #=¸<åÅ#∞ ¿ãHõiOKåO. P ¢^Œ= áê¢`«#∞ ^Œ∞~åæ^Õq q¢QÆǨÏOÖÏ JѨÙ~°∂ѨOQÍ ÖË|ˆ~@sH˜ `≥KåÛ#∞. ѨsHõ∆Å `«~°"å`« =∂ ‰õÄ_® Hõ#=Ǩ "Õb JO`« ã¨fiKè«Ûù"≥∞ÿ#^Œx `ÕeOk. =∂ P#O^•xHõ=^èŒ∞ÖË¡=Ù.—— P<åfl_»∞ á¶êsH±.

* * * * =¸_»∞ <≥Å¡ áê@∞ JǨϟ~å¢`åÅ∞ ¢â◊q∞OKåHõ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò `«Ü«∂sH˜ HÍ=eã≤# Ü«∞O¢`åOQÍxfl ã¨=∞‰õÄ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. WO^Œ∞Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ# >ˇH©fl+≤Ü«∞#¡#∞ 㨠= ∞‰õ Ä ~° ∞ ÛHÀ=_» O =∂=¸Å∞ 㨠O QÆ u HÍ^Œ ∞ .'' WO`« 㨠O H˜ ¡ + ¨ ì " ≥ ∞ ÿ # ᶠê Hõ ì s x "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ì_»=∞O>Ë HÍ~°∞#∞ Wwfl+¨<£ H© `À ™êì~°∞ì KÕÜ«∞_»OHÍ^Œ∞. W^˘Hõ Ö’Ç¨Ï _≥·<À™ê~ü. ^•x ÅHõ∆}ÏÅhfl nxH© L<åfl~Ú.

88

W^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’ =∞~À ã¨O|~°O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. HÍÔ~·ƒ_£ "åo¡zÛ# #+¨ìѨiǨ~°O`À XiÜ«∂ |ã‘Î "åã¨∞Å∞ =∞~À S^Œ∞ |¢Ô~Å#∞ H˘#∞‰õΩ¯<åfl~°∞. |¢ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO `«# |¢Ô~‰õΩ '#Ok— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. âߢ™ÈÎHõÎOQÍ JÅOHõiOKå_»∞.

HÍb"≥∞ÿ^•# "åã¨∞ʼnõΩ #Okx N~å=∞~°Hõ∆QÍ `«ÅKå_»∞. * * * *

89

22. qâ◊fiHõ~°‡ ѨÓ[Å∞ "å~°<£

=Ó=∞~ü HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhÖ’ HÍHõÅ∞ fi# WO[h~ü. ^Œà◊ã¨i Hõà◊¡^•ÌÅ∞ ™ê^•ã‘^•QÍ Hõ#Ѩ_»`å_»∞. J`«xH˜ WO_çÜ«∂, Éè’áêÖò ã¨∞Ѩiz`«"Õ∞. Ããq<£ `«Ü«∂sH˜ HÍ=Åã≤# PÖÏÊù–<åá¶êÎÖò `«Ü«∂s Ü«¸x\ò#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_»OÖ’ „Ѩ^è•#áê„`« PÜ«∞#^Õ.

WѨC_»∞ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò `«Ü«∂s Ü«∞O„`åOQÆ ™ê÷Ѩ#Ö’ ‰õÄ_® „Ѩ=ÚYáê„`« =Ç≤ÏOKå_»∞.

J"≥∞iHÍ Wxã≤ì@∂º\òÖ’ `å#OkOz# tHõ∆}Ï ™ê~åxfl J#∞=kOKÕ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕâß_»∞.

UHõ`«fiOÖ’ aè#fl`«fiOQÍ „Ѩã≤kú K≥Ok# ÉèÏ~°fÜ«∞ „Ѩ*Ï ÉÏǨïà◊ºOÖ’ qq^èŒ „áêO`åÅ, *Ï`«∞Å, =∞`åÅ, ÉèÏ+¨Å‰õΩ K≥Ok# "Õ~Ú =∞Ok ÉèÏ~°fÜ«∞ ã≤|ƒOkx Ѩ~°º"ÕH˜∆OK«_»O `«# ÔHs~üÖ’<Õ ÃÑ^ŒÌ ã¨"åÖò. '' „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ^À+¨"Õ∞n <å‰õΩ Hõ#|_»ÖË^Œ∞. HõO„\’Öò ~°∂=Ú WѨC_»O>Ë HÍÅO K≥e¡#kQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. HÍx, JѨÊ\˜ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™ê=∞~°÷º`« ^Œ$ëêìº J`«∞κ`«Î=∞"≥∞ÿ#k. áê¡O@∞ _ç*ˇ·<£Ö’ HÍx x~°fiǨÏ}Ö’ HÍh ZÖÏO\˜ PO^Àà◊#Hõ~° JOâ◊=¸ ÖË^Œ∞. #ÅÉèˇ· ¿ÑrÅ P^ÕâßÅ∞#fl M.I.C. =∂#∞º=Öò <å ɡ·aÅ∞. J=hfl qkèQÍ áê\˜OK«=Åã≤# tÖÏHõ∆~åÖË. „Ѩ^è•#OQÍM.I.C. x 00 C. ^ŒQÆæ~° xÅ= KÕÜ«∂Å#flk =ÚYº"≥∞ÿ# P^Õâ◊O. D q+¨Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ ~år Ѩ_»^ŒÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞. „Ѩf M.I.C. K«∞Hõ¯#∂ 00 C. ^ŒQÆæ~° LOKåeûO^Õ. „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷Å`À <å‰õΩ#fl J#∞Éèí"åxfl |\˜ì =∞~À JOâßxfl ‰õÄ_® *Ë~åÛ#∞. ''ZѨC_»∂ gÖˇ·#O`« `«‰õΩ¯= M.I.C. x xÅKÕã¨∞HÀ"åe.—— ™êOˆHuHõOQÍ ZÖÏO\˜ ã¨=∞㨺Å∞ ÖË=Ù. HÍh, ã≤|ƒOk qkè x~°fiǨÏ} q^è•<åÅÖ’ =∂~°∞Ê J=ã¨~°O. ''Z=~°∂ ¿ãѶ‘ì QÍQÆ∞Öòû—— "å_»~°∞. F ~ÀA# PѨˆ~@~üò Hõà◊¡ Hõ_»¤OQÍ KÕ~ÚÃÑ\˜ì, h Ñ≤Å¡Å∞, h =∞#=Å∞ x#flÖψQ K«∂_˘K«∞Û. JO^Œ∞Hõ<Õ #∞=Ùfi Hõà◊¡#∞ HÍáê_»∞HÀ"åe.—— J<åfl#∞ Hõ~°¯â◊OQÍ. ''=∞~åfl_»O^Œ~°∂ ¿ãѶ‘ì QÍQÆ∞Öòû ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞.—— D ^Õâ◊OÖ’ "åà◊¡ ǨÏ$^ŒÜ«∂Å#∞ ã¨Ê$tOKåÅx `≥eã≤Ok <å‰õΩ. ''Jhfl ã¨=∞㨺ÖË! <À\˜H˜ Ѩ\ìx ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞Å ¿Ñ~À¡?—— ''™ênä HõOÃÑhÖ’ ã≤|ƒOk, "åà◊¡ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ¿Ñ~°∞¡ ZÖÏ LK«ÛiOKåÖ’ <Õ~åÊe. ÃÑàÏ¡O Ñ≤Å¡Å ¿Ñ~°¡`À ã¨Ç¨, `«Ñ¨CÅ∞ ã¨iK≥Ü«∂ºe. g∞ ^Õâ◊OÖ’x PKå~° =º=Ǩ~åÅ∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ <å‰õΩ `≥eÜ«∞=Ù Hõ^•!—— J<åfl_»∞ =Ó=∞~ü `«# Ãã„ÔH@s`À.

90

''JO^Œ i `À#∂ 㨠O „Ѩ k Oz Jaè „ áêÜ« ∂ Å#∞ „QÆ Ç ≤ Ï Oz `« Ñ ¨ Ê x~° ‚ Ü « ∂ Å∞ „ѨHõ\˜OK«‰õÄ_»^Œx—— `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ѨO_»∞QÆÅ∞ ѨiK«Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ^Õ=teÊ qâ◊fiHõ~°‡ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. áœ~°‚q∞<å_»∞ z<åfl ÃÑ^•Ì Ѩx"å~°O^Œ~°∂ Ѩx=Ú@¡‰õΩ qâ◊fiHõ~°‡ ѨÓ[ KÕ™êÎ~°∞.Ü«∞[=∂h Ѩx"å~°∂ JO^Œ~°∂ XHõ\∫`å~°∞. qâ◊fiHõ~°‡ Q“~°"å~°÷O iÜ«∂Hõì~°∞¡ ѨOѨÙÅ∂ Jxfl\˜H© JÅOHÍ~åÖË! M.I.C. \ÏO‰õΩÅ#∞ ‰õÄ_® JÅOHõiOKå~°∞. Ããq<£ 'á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£— Ü«¸x\ò#∞ â’ÉèÏÜ«∞=∂#OQÍ Ñ¨ÓÅ^ŒO_»Å`À ~°OQÆ∞ HÍy`åÅ`À fiÛk^•Ì~°∞. ã¨∞uÎÅ∞, "Õ∞‰õΩÅ∞, ÃÑ¡ܫ∞~°∞¡, =O^ŒÖÏk Ѩx=Ú@∞¡#fl ÃÑ>ˇìÅ#∞ ѨÓÅ`À JÅOHõiOKå~°∞. qâ◊fiHõ~°‡ ÉèÏs q„QÆÇ¨ xfl ÃÑ\Ïì~∞° . L`«û=OÖ’ "å~°<£ ^ŒOѨ`∞« e^Œ~ˆÌ q^ÕjÜ«ÚÅ∞! D `«`O« QÍ#flO`å q㨇ܫ∞O`À K«∂ã¨∂ΠѨÓ[Ö’ áêÖÁæ<åfl~°∞. ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞_»∞ ™ê^è<Œ å ™ê=∞„yx =∞O„`«ÜÚ« HõOÎ QÍ ã¨O„áÈH˜O∆ z âßOuKÕ™ê_»∞. 'qâ◊fiHõ~‡° ‰õΩ *ˇ!·— J<Õ x<å^•Å`À á¶êHõìs „áêOQÆ}O ^Œ^ŒÌie¡Ok. Ü«∂[=∂#ºO "åi Y~°∞Û`À qO^Œ∞ Éè’[#O U~åÊ>ˇÿOk. c~°∞, `å\˜ HõÅ∞¡ =∞Ozhà◊¡ „áêÜ«∞"≥∞ÿOk. HõOÃÑh JÖÏ~°O ã≤ã¨ìO Ö’Oz =∞^èŒ∞~°w`åÅ∞ ã≤x=∂ áê@Å∞ q<åfl~°∞. ÉÏ}Ïã¨OKå HÍÖÏÛ~°∞. `Õ_®Å∞ =∞iz JO^Œ~°∂ P#O^Œ ™êQÆ~°OÖ’ =Ú#HõÖËâß~°∞. * * * * K«∞@∞ìѨHõ¯Å |ã‘Î"åã¨∞Å∞ ‰õÄ_® `«=∞ `«=∞ Ѩx=Ú@¡#∞ KÕiÛ qâ◊fiHõ~°‡ ѨÓ[ KÕ™ê~°<Õ ã¨OQÆu =Ó=∞~ü ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ `≥b^Œ∞. *ˇ· „ѨHÍ+π KÀÖÏ |ã‘ÎÅ Ñ≤Å¡Å∞ W`«Î_ç ˆ~‰õΩÅ#∞ ™êQÆn¿ã Ѩx=Ú@¡#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ™êÎ~°∞. ᶜO>ˇ<£ ÃÑ<£ HͺÑπÅ#∞ „HÀO „^•=HõOÖ’ =ÚOz q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ#∞ Ñ‘ÖËÛ"å~°∞. `«=∞ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ Pã¨~åQÍ JyæÃÑ>ˇìÅ∞, ÉÏ}Ïã¨OKå `«Ü«∂s =O\˜ Ѩ#∞Å∞ KÕã¨∂Î ÉèÏã¨fi~°=Ú, lOH± PÔHÂû_£, PÃÃãƒëêìãπ =O\˜ „Ѩ=∂^ŒHõ~° ~°™êÜ«∞<åÅ`À QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. |Hõ¯zH˜¯# ‰õΩ@∞O|ÃÑ^ŒÌÅ∞, QÍb "≥Å∞`«∞~°∞ ã¨iQÍæ ~åx ˆ~‰õΩ Ã+_»¡Ö’ "≥∞@Å∞ "≥e¤OQ∑, HÀ\˜OQ∑, ™ÈÅ˚iOQÆ∞Å∞ KÕ¿ã"å~°∞. =_ô¤ "åºáêi áêѨÙÅüã≤OQ∑ WO\˜H˜ H˘kÌ ^Œ∂~°OÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx, F _»[#∞ =∞Ok c_ôÅ∞ K«∞>Ëì"å~°∞. gà◊¡O^Œ~°∂ Hõ∆Ü«∞ "åºkè„QÆã¨∞ÎÖË. =O\’¡ ã¨`«∞Î= ÖËx "å~°∞. =∂\˜ =∂\˜H© PÜ«∂ã¨"Õ∞! x=Ú+¨O TÑ≤i‰õÄ_® fã¨∞HÀ‰õΩO_® ѨxKÕ¿ãÎ ~ÀA‰õΩ Ѩ^Œ=¸_˘O^ŒÅ c_ôÅ#∞ K«∞_»`å~°∞..„Ѩu ™êÜ«∞O„`«O ^ŒàÏs =zÛ c_ôÅ∞ fã¨∞‰õΩáÈ`å_»∞. "≥~Úº c_ôʼnõΩ Ѩ<≥flO_»∞ ~°∂áêÜ«∞e™êÎ~°∞. Ô~O_»∞ H˜Ö’Å aÜ«∞ºO Ys^Œ∞.

91

WHõ¯_ç ÃÑ^ŒÌÅ∂, Ñ≤Å¡Å∂ Q˘Ñ¨Ê <≥·Ñ¨Ù}ºO`À ZÖÏO\˜ Ü«∞O„`« q_çÉèÏQÍ<≥flÂ<å J#∞Hõi™êÎ~°∞. ã¨iKÕ™êÎ~°∞. ѨxKÕ~ÚOK«QÆÅ~°∞. ѨxH˜~åx W#∞Ѩ `«∞‰õΩ¯#∞ ‰õÄ_® „ѨÜ∂≥ [#Hõ~"° ∞≥ #ÿ ™ê^è#Œ OQÍ =∞ÅK«QÅÆ ~°∞. ¢ã≤ÊOQ∑Å∞, „@‰õΩ¯ q_çÉÏè QÍÅ∞, =∞QÍæÅ UH˜ûÅ∞û É’Å∞ìÅ∞, "åǨÏ<åÅ ÃÑ„\’Å∞ \ÏO‰õΩÅ∞, @Ô~ƒ<£ ˆQ~°∞¡ U"≥·<å 㨈~ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞QÆÅ~°∞. "å~°<£ ^ŒOѨ`«∞Å∞ gà◊¡#∞ K«∂¿ãÎ <À~°∞ "≥à◊¡Éˇ>Ëì"å~°∞. ѨO_»∞QÆ =ÚO^Œ∞ ~ÀA# Ü«∞O„`åÅ<å¿Ñâß~°∞. "å\˜x â◊√„ÉèíѨiz, ~°OQÆ∞ÖËã≤, #y+‘Å∞ kkÌ Ñ¨Ù=ÙfiÅ∂, P‰õΩÅ∂, ^ŒO_»Å∂ "Õã≤ JÅOHõiOKå~°∞. XiÜ«∂, KÀàÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘ÎÅ "åà◊√¡ ‰õÄ_® qâ◊fiHõ~°‡ ѨÓ[#∞ Ѷ¨∞#OQÍ [~°∞ѨىõΩ<åfl~°∞. H˘`«Î|@ìÅ∞ Hõ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ |∞e¡ ~å[‰õΩ=∂~°∞Öˇ·áÈÜ«∂~°∞. P_»"åà◊√¡ ÃÑ>ˇìÖ’x p‰õΩ_»∞ |@ìÅ#∞ fã≤ Hõ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. ÉÏO_»∞ "Õ∞àÏÅ∞ =∂~°∞"≥∂QÍ~Ú. X=∞~üáêëê W^ŒÌ~°∞ ÃÑàÏ¡Å∂ =∞Ǩ~å}∞ÖÏ¡ `«Ü«∂Ô~· W~°∞=OHõ<å ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. =Úã≤¡O >ˇÿÅ~ü JǨÏ=∞‡^£ |ã‘û "åo¡^ŒÌ~°∂ Hõ\˜ì#pO°Å‰õΩ [sx ‰õΩ\˜ì =Ú`åºÅ#∞ á⁄kQÍ_»∞. Ѩk‡x „áÈ^ŒƒÅO`À ã≤ã¨ì~°∞ ÃѶeã≤\© ‰õÄ_® ѨÓ[ʼnõΩ =zÛOk. JO^Œ~°∂ `«=∞ Ѩx=Ú@¡#∞ Ѩq„`«O KÕÜ«∞=∞x P"≥∞#_çQÍ~°∞. ''qâ◊fi^≥·==∂ #=∞™ê¯~°O! XiÜ«∂, KÀÖÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò "åã¨∞ʼnõΩ J#flO ÃÑ>Ëì ^≥·==∂! "åà◊√¡ x<Õfl #=Ú‡`«∂ „¿Ñq∞ã¨∞Î<åfl~°∞. D "≥Å∞QÆ∞Å∞ zOk# ~ÀA# "åà◊¡<å#O^Œ=∞Ü«ÚÅ#∞ K≥~Úº.—— Ã+_»¡‰õΩ "≥o¡ Ѩx=Ú@¡#∞ ѨÙh`«O KÕã≤Ok. =ÚÖÏ¡ =KåÛ_»∞. <≥uÎ g∞^Œ \’Ñ‘`À<Õ ã¨O|~åÖ’¡ áêÖÁæ<åfl_»∞. hÖÏO|ˆ~ ѨÓ*Ïi. =~°∞¯ëêѨÙÖ’¡ Ǩ~°`«∞eKåÛ_»∞. ã≤ã¨ì~°∞ ÃѶeã≤\© WzÛ# Ѩ@∞ìѨiH˜}˜`À Ѩk‡x "≥#HÍÅ xÅ|_çOk. .

* * * *

92

23. HÍÔ~ƒù_£ HÍ~°∞"Õ∞Ѷ¨∞=∂! h Ѩܫ∞#"≥∞@∞?

HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Éè’áêÖò #QÆ~åxH˜ HõeH˜`«∞~å~ÚQÍ xezOk. HõOÃÑh =∞Oz¿Ñ~°∞

HÀã¨O ÉÏQÍ áê‰õΩÖÏ_çOk. =Úã≤¡O Ѩx"åi HÀã¨O ֒ѨÖË =∞ã‘^Œ∞#∞ Hõ\˜ìOzOk. Ç≤ÏO^Œ∂ ã≤|ƒOk HÀã¨O QÆ∞_çx Hõ\˜ìOzOk. ^Œ∞~åæ ѨÓ*’`«û"åʼnõΩ [#ˆ~@~ü WzÛOk. ÃÑo¡à◊¡‰õÄ Ñ¨O_»∞QÆʼnõÄ Y~°∞Û ÃÑ@∞ì‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ã≤|ƒOkH˜ „Ѩ`ÕºHõ xkè xOz J=ã¨~°"≥∞ÿ# ™⁄=Ú‡ ã¨=∞‰õĈ~Ûk. KåÖÏ ã¨Oã¨÷Å Hõ<åfl q∞#flQÍ W#∂ûºÔ~#∞û, ÃÑ#¬#∞ =O\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å#∞ HõeÊOzOk. HÍO\©<£Ö’ Ô~O_»∞ ~°∂áêÜ«∞ňH K«Hõ¯\˜ Éè’[#O ÃÑ>Ëì"å~°∞.

J"≥∞iHÍ Wxã≤ì@∂º@∞Ö’x É’^èŒ#ÅHõ#∞QÆ∞}OQÍ á¶êHõìs Ü«∂[=∂#ºO Éèí„^Œ`«ˆH ÃÑ^ŒÌÑ‘@ "Õ¿ãO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOzOk. ǨÏg∞kÜ«∂ ÃÑ^•Ìã¨∞Ѩ„uH˜ J`«ºO`« J^èŒ∞<å`«#"≥∞ÿ# âßfi㨠ѨÙ#~°∞^Œú~°} ™ê^èŒ<åxfl ã¨=∞‰õÄiÛOk. q+¨"åÜ«Ú=Ù ÉÏi#Ѩ_»¤ KåÖÏ=∞OkH˜ UHõHÍÅOÖ’ nx`À âßfi㨄Ѩ„H˜Ü«∞#∞ ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«=K«∞Û. ^•x „áê~°OÉè’`«û=O ZO`À J@ìǨã¨OQÍ [iyOk. Ѩ„uHõÖ’¡ qã¨∞Î$`«OQÍ "å~ΰÅ#∞ ~åâß~°∞. KåÖÏ ~°HÍÅ âßfi㨄Ѩ„H˜Ü«∞ ѨÙ#~°∞^Œú~°} ѨiHõ~åÖË HÍHõ, ˆ~_çÜ«∂År Ü«¸x\ò, ÖË|s@sÅ`À ã¨Ç¨ zH˜`åû ˆHO„^•xfl HõOÃÑhÖ’<Õ xi‡OKå~°∞. ''D *Ï„QÆ`«ÎÅhfl LO_®e. =∂‰õΩ #∂iáÈã≤# Éèí„^Œ`å q^è•<åŠѶ¨e`«"Õ∞ Wk.—— J<åfl_»∞ á¶êsH±. Wxfl *Ï„QÆ`«ÎÅÖ’#∂ Ö’áêÅ∂ L<åfl~Ú. Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# ã¨OQÆ`Õq∞@O>Ë, q+¨"åÜ«Ú=Ù ã¨O|Okè`« J"åO`«~åÅ ÉÏi#Ѩ_»¤"åiH˜ KÕÜ«∞=Åã≤# ~ÀQÆzH˜`åû q^è•#OÖ’ ZÖÏO\˜ tHõ∆} W=fiÖË^Œ∞. ã≤|ƒOkH˜ „Ѩ`ÕºH˜Oz q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ@∞ ÉÏkè`«∞Å ã¨O~°Hõ∆} Jã¨ÖË `≥b^Œ∞.

Wxã≤ì@∂º\òÖ’ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl Éèí„^Œ`å ã¨∂„`åÅ#∞ "Õ~Ú=∞OkH˜ ÃÑ·QÍ ã≤|ƒOkH˜ É’kèOz J=∞Å∞ Ѩ~°Kåe. Wk Éèí„^Œ`å qÉèÏQÆOÖ’x Ü«Ú=‰õΩ_≥·# Jã≤ÃãìO@∞ "Õ∞<Õ[~°∞ Ѷ¨sH± ÉÏ^茺`«. ''ZѨC_»∂ „Ѩ=∂^ŒÑ¨Ù h_»Ö’ ѨxKÕ¿ã "åà◊¡‰õΩ „Ѩ=∂^•xfl q=iOK«_»O Hõ+¨ì"Õ∞.

Hõ#Ѩ_»x „Ѩ=∂^ŒO QÆ∞iOz ZÖÏ ÃÇÏK«ÛiOKåe?—— Wn J`«x ã¨=∞㨺. ã¨=∂"ÕâßÅ∞, J`«º=ã¨~° Ѩiã≤÷ux Z^Œ∞~˘¯<Õ Hõã¨~°`«∞ÎÅ∂, áÈã¨ì~°¡ „Ѩ^Œ«~°≈#, ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ‰õΩ ‰õÄ_® x~°fiÇ≤ÏOz# Éèí„^Œ`å áÈ\©Å∞, x<å^•Å ~°K«<å áÈ\©Å∞, á¶êsH± `«# ÉÏã¨∂ Hõeã≤ WÖÏO\˜ LáêÜ«∂Å<≥<Àfl~°∂á⁄OkOKå~°∞. P`«‡~°Hõ∆}HÀã¨O Hõeã≤Hõ@∞ìQÍ =∞#QÆeˆQO^Œ∞‰õΩ H˘`«Î H˘`«Î =ӺǨÅ#∞ q~°zOKÕ"å~°∞. =Ó=∞~ü q[Ü≥∂`«û= x"ÕkHõ#∞ J"≥∞iH͉õΩ ѨOáê_»∞. ''2 1/2 ÅHõ∆ŠѨxQÆO@Å#∞ ѨÓiÎKÕ™êO! XHõ¯~ÀA ‰õÄ_® <åQÍÖË^Œ∞!— 93

Éèí„^Œ`« Ѩ\˜+¨ìOQÍ LO_®ÅO>Ë HÍ=Åã≤# „Ѩ`ÕºHõ ™ê^èŒ<åʼnõÄ Ö’@∞ÖË^Œ∞. ZO`À â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# JÖÏ~°O =º=ã¨÷ LOk. z#fl=∞O@, ã¨fiÅÊOQÍ q+¨"åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_ç<å HõO„\’Å∞ ~°∂=Ú ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~°∞ (™ê~°fi„uHõ ÃÇÏK«ÛiHõQÍ) JÖÏ~°O "≥∂yOKåÅx P^ÕâßÅ∞<åfl~Ú. "≥Å∞=_»¤ q+¨"åÜ«Ú=Ù ã¨fiÉèÏ==¸, ZHõ¯_» "≥Å∞=_ç#n, QÍe qKÕ kâß WOw¡ + ¨ µ Ö’#∂, Ç≤ Ï OnÖ’#∂ „Ѩ H õ \ ˜ O Kåe. Z"£ ∞ .S.ã≤ . Ü« ¸ x\ò ÃÑ· # ∞#fl QÍe HÀ_ç(Weather Cock) ^•fi~å QÍe gKÕ kâ◊ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ÉèÏs "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_ç`Õ =ÚO^Œ∞QÍ ã≤|ƒOkx MÏb KÕ~Ú™êÎ~°∞. „Hõ=∞O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® áêsH± x~°fiÇ≤ÏOKÕ Éèí„^Œ`å Hõ"å`«∞Ö’¡ ÖÏQÍ<Õ HõOQÍ~°∞, ÉèíÜ«∞O ÖˉõΩO_® "≥∞Å¡QÍ JO^Œ~°∂ |Ü«∞@Ѩ_®e.

J~Ú`Õ D JÖÏ~°O =º=ã¨÷ JO`å ã≤|ƒOkˆH! HõOÃÑh „ѨǨs "≥Å∞ѨŠHÍb "≥∞ÿ^•#OÖ’ L#fl "ÕÖÏk |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ D ÃÇÏK«ÛiHõÅ #O^Œ*Ë¿ã U~åÊ@∞¡ ÖË=Ù. Éè’áêÖ’¡ HÍÅ∞ÃÑ\˜ì# <å\˜ #∞O_ô "åÔ~<£ =Ó=∞~ü #∞ D q+¨Ü«∞"Õ∞ HõÅ=~°ÃÑ>Ëìk. ''QÍ~°∞¤Å∞ ZO`« K≥Ñ≤Ê<å QÀ_»Ñ¨Hõ¯<Õ QÆ∞_çÃãÅ∞ Hõ@∞ì‰õΩ<Õ"å~°∞. H˘O`«=∞Ok ֒ѨʼnõÄ =KÕÛ¿ã"å~°∞. "åà◊¡#∞ ɡ·@‰õΩ ѨOѨ_®xH˜ ZO`À „â◊=∞Ѩ_®eû =KÕÛk. "åà◊¡O^Œsfl ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#ѨiKÕ D á¶êHõìsÖ’ "åà◊¡‰õΩ ѨxHÍ"åe.—— J<åfl_»∞ =Ó=∞~ü. gà◊¡#∞ á¶êHõìs Ѩiã¨~åÅ #∞Oz ^Œ∂~°OQÍ Ñ¨O¿ÑO^Œ∞‰õΩ =Úxã≤ѨÅ∞ JkèHÍ~°∞Å`À =Ó=∞~ü ã¨O„ѨkOz<å ÖÏÉèíOÖËHõáÈ~ÚOk. HÍb"≥∞ÿ^•# "åã¨∞Å#∞ MÏb KÕ~ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ =Úxã≤ѨÅ∞ JkèHÍ~°∞Å∞ =∞~À™êi „Ѩܫ∞uflOK« ^ŒÅ∞K«∞HÀÖË^Œ∞. áÈh U^≥·<å J"åO`«~°OÖ’ "åà◊¡#∞ ã¨∞~°H˜∆`«OQÍ Ñ¨O¿Ñ =ÓºÇ¨Ï ~°K«# ‰õÄ_® KÕâß_»∞. =∞^茺„Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fi J`«∞º#fl`« ™ê÷~Ú =~åæÅ∞ JÖÏO\˜ PÖ’K«# ‰õÄ_® ^ŒiH˜ ~åx=fiÖË^Œ∞. "åà◊¡#∞ ɡkiOz `ÀÖËÜ«∞_»O HÍ^•? =ÚYº=∞O„u J~°∞˚<£ã≤OQ∑ JÖÏO\˜ „Ѩ=∂^ŒO H˘x `≥K«∞ÛHÀ^ŒÅ∞ÛHÀ ÖË^Œ∞. F =¸Å ZxflHõÖÁã¨∞Î<åflÜü∞.

ZHõ¯_ç #∞O_ç, ZÖÏ =zÛ<å 㨈~ „Ѩf F@∂ qÅ∞"≥·#^Õ! X=∞~üáêëê JѨÊ\˜ˆH `«# `«~°Ñ¨Ù# |ã‘ÎÖ’¡ „ѨKå~°O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì_»∞. `«# F@~°∞¡ MÏm KÕÜ«∞_»=∂? HÍ<Õ HÍ^Œ∞. "åà◊¡‰õΩ rq`«OÖ’ =∞~°∞=ÖËx HÍ#∞Hõ#∞ ‰õÄ_® W=fi^ŒeKå_»∞. * * * * Hõ=∞Öò á¶êsH± =∞<ÀgkèÖ’ Ǩ~°~ü ã≤x=∂ ã¨xfl"Õâ◊O ÖÏO\˜k "≥∞keOk–ÃÑ·Ñ¨Ù Öˇ·#∞ Ѩye`Õ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ@∞ |Ü«∞@ Ѩ_»∞`«∞Ok. ZÖÏO\˜ Éèí„^Œ`å Ü«∞O„`åOQÆ=¸ ^•xx x~ÀkèOK«^Œ∞ Hõ#Hõ ^•xH˜ J^Œ∞ѨÙO_»^Œ∞. Z"£∞.S.ã≤. "åÜ«Ú=Ù#∞ "≥∂ã¨∞ÔHàı¡ =∞$`«∞º"Õ∞Ѷ¨∞O P=~°} ^•@∞`«∞Ok. "å`å=~°}OÖ’ b#=∞ø`«∞Ok. 94

á¶êHõìsH˜ |ã‘ÎʼnõΩ =∞^茺#∞#fl Ô~·Å∞ Ѩ\ÏìÅÃÑ· Py# [# ã¨=∞‡~°ú"≥∞ÿ# Ô~·Å∞#∞ K«∂ã≤ á¶êsH± KÕã≤# TǨQÍ#O Ô~·Å∞ÃÑ>ˇìÖ’¡ =Ù#fl =O^ŒÖÏk J=∂Ü«∞‰õΩÅ#∞ Z"£∞.S.ã≤ "åÜ«Ú"Õ∞Ѷ¨∞O ã¨Ê$tOK«^•? `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe =∞i! WO^Œ∞HÀã¨O <åQÆѨÓ~üÖ’x *ÏfÜ«∞ "å`å=~°} Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^•xH˜ "≥àÏ¡_»∞. QÆ`« áêuHõ ã¨O=`«û~åʼnõΩ ã¨O|OkèOz# ^Õâ◊ „Ѩ^è•# #QÆ~åÅ "å`å=~°} q=~åÅ∞<åfl~Ú. LëÈ‚„QÆ`«Å∞, "å`å=~°}OÖ’ `Õ=∞, "åÜ«ÚÑ‘_»#O, "åÜ«Ú ™êO„^Œ`«, QÍe f„=`«, kâ◊ =O\˜ q=~åÅ∞ á⁄O^Œ∞ Ѩiz# "ÕÖÏk ¿ÑrÅ ã¨=∂Kå~°O LOk. "å~°O ~ÀAÅ áê@∞ Ǩϟ~åǨϟs „â◊q∞Oz, Éè’áêÖò #QÆ~° "å`å=~°}Ѩ٠„Ѩ`ÕºHõ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ ¿ãHõiOKå_»∞. 75% ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ QÍe L`«Î~å#∞flO_ç `«∂~°∞ÊQÍ QÆO@‰õΩ 6 #∞O_ç 20 "≥∞ÿà◊¡ "ÕQÆO`À gz#@∞ì `≥eã≤Ok. _çÃãO|~°∞ <≥ÅÖ’ ѨQÆÅ∞ 150c ~å„u 70c LO\’Ok. D |$ǨÏ`«û=∂Kå~°Ñ¨Ù ¿ÑrÅ#∞ HÍ~°∞¤ É’~°∞¤ ÉωõΩûÖ’ ‰õΩH˜¯, ™œ`ü KèåÔ~¡ã¨ì~üÖ’x Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ Éèí„^Œ`å qÉèÏQÍxH˜ ѨOáê_»∞. HõOѨӺ@~üÖ’x D ã¨=∂Kå~åxfl 'ã≤=ÚºÖË\ò— KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ^ÕútOKå_»∞. D ã¨=∂Kå~°O „ѨHÍ~°O q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O Éè’áêÖò |ã‘ÎÅ ^Œy~æ ∞° #fl Ѩ\ÏìÅÃÑ· Py# ~Ô Å· ∞#∞ `å‰õΩ`«∞O^• ÖË^• `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_∞» . =¸„_ÀAÅ `«~°"å`« ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ >ˇÖˇ‰õΩû =zÛOk. "It is not possible, even in the worst conditions that the Toxic cloud would hit the railway line. It will pass over it."

''^•x g∞k #∞Oz áÈ`«∞O^•——... Ѩ^Õ Ñ¨^Õ J#∞‰õΩ<åfl_»∞. =∞~À cèHõ~° ^Œ$â◊ºO Hõà◊¡‰õΩ Hõ\˜ìOk. ''JO>Ë Jk |ã‘ÎÅ#∞ `å‰õΩ`«∞O^Œ#fl =∂>ËQÍ!——

* * * * PѶ ‘ ã ¨ ∞ Ô H àı ¡ =ÚO^Œ ∞ "åÔ ~ <£ =Ó=∞~ü L^Œ Ü « ∂ <Õ fl >ˇ x flãπ P_Õ " å_» ∞ . JO`å ÉÏQÆ∞O^Œ<ÕO^Œ∞‰õΩ x^Œ~°≈#O. D JO^Œ"≥∞ÿ# Hõ~å‡QÍ~°Ñ¨Ù Jkè<Õ`« ã¨O`«$Ñ≤ÎH˜ HÍ~°}ÏÅ<ÕHõO. ™ê^•ã‘^•QÍ "≥Ú^Œ\˜ ã¨O=`«û~°O QÆ_çz<å, 1981 ã¨O=`«û~åxH˜ Ããq<£ L`«ÊuÎ, J=∞‡HÍÅ∞ 2704 @#∞flʼnõΩ KÕ~å~Ú. Wk á¶êHõìs ™ê=∞~°úºOÖ’ ã¨QÆO. HÍx Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò "≥o¡áÈ`«∂ "Õã≤# JOK«<åÅÃÑ· 30% Z‰õΩ¯=.

95

D q[Ü«∞O`À áê>Ë f„="≥∞#ÿ ã¨=∞㨺Å∞ ‰õÄ_® `«Ö` ˇ åÎ~Ú. PÖÏÊù<åá¶êÖÎ ò Ü«¸x\òÖ’ ã¨OH∆ÀÉèíO U~°Ê_çOk. Zxfl =∂~°∞ÊÅ∞ KÕ~°∞ÊÅ∞ KÕã≤<å WO_çÜ«∞<£ WO[h~°∞¡ ~°∂á⁄OkOz# qÉèÏQÆOÖ’ <å}º"≥∞ÿ# ã¨~°∞‰õΩ ~å=_»OÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ PÖÏÊù–<åá¶êÎÖò#∞ <Õ~°∞QÍ J"≥∞iHÍÖ’x Wxã≤ì@∂º\ò #∞Oz kQÆ∞=∞u KÕã¨∞HÀ=_»O `«Ñ¨Ê =∞~À^•i ÖË^Œ∞. D `«Ñ≤Ê^ŒO Ys^Œ∞ HõOÃÑhH˜ 8 q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°∞¡. HõOÃÑh _≥·Ô~Hõì~°∞¡ 1973Ö’ "≥Ú`«ÎO áê¡O@∞ HÀã¨O ˆH\Ï~ÚOz# |_≥˚@∞Ö’ #ÅÉèˇ·âß`«O. QÀ~°∞ K«∞@∞ìÃÑ· ~ÀHõ\˜ áÈ@∞ÖÏ 1978Ö’ ã¨OÉèíqOz# Jyfl „Ѩ=∂^ŒO =Å¡ áê¡O@∞Ö’ H˘O`« ÉèÏQÆO <åâ◊#"≥∞ÿOk. #Å¡\˜ ÃÑ#∞"Õ∞Ѷ¨∞O Éè’áêÖò #QÆ~åO|~°OÖ’x ã¨∂~°∞ºx =¸ã≤"Õã≤ `«~°"å`« _®ÉÏÅ g∞^•, HõѨCÅ g∞^•, ^Œ∞~åfiã¨#`À ‰õÄ_ç# ÉÁQÆ∞æ ˆ~}∞=Ùefl =i¬OzOk. #QÆ~° q#∞gkèÖ’ HõOÃÑh `˘eã¨O`«HõO KÕã≤Ok. #=∞‡â◊HõºO HÍx D ^Œ$âߺxfl `«# WO\˜ #∞Oz K«∂ã≤# ~å[‰õΩ=∂~ü ˆHëêfix J<Õ Ü«Ú= Ѩ„uHÍ qÖËHõi "≥O@<Õ HõOÃÑhH˜ "≥àÏ¡_»∞. JѨÊ\˜ˆH HõOÃÑh =O^ŒÖÏk áÈbã¨∞ŠѨǨ~åÖ’ LOk. Z=ih ^ŒQÆæ~°‰õΩ ~åx=fiÖË^Œ∞.

D „Ѩ=∂^ŒO [iy# <åÅ∞ˆQà◊¡ `«~°"å`« ‰õÄ_® HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Éè’áêÖò #QÆ~° #Hõ∆„`«OQÍ "≥Å∞Q˘O^Œ∞`ÀOk. âߺ=∞ÖÏ Ç≤ÏÅ∞ûÃÑ·#∞#fl Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^ŒOÖ’x âߢã¨Î"Õ`«ÎÅ∞. D „áêO`«OÖ’x =i, ѨuÎÃÑ·~°∞Å <åtOKÕ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å x~À^è•xH˜ =∞iO`« f„=OQÍ Ñ¨xKÕ¿ã =∞~À Hõ} ã¨"Õ∞‡à◊<åxfl (Molecule) Hõ#∞Q˘<åfl~°∞.

HõOÃÑh Jukä QÆ$ǨÏO ^ŒQÆæ~° JO^Œ"≥∞ÿ# Ô~™êìÔ~O@∞¡ #QÆ~° ~å[H©Ü«∞ ™êOѶ≤∞Hõ ¢Ñ¨ = ÚY∞ʼnõ Ω =Ú^Œ ∞ Ì Q ˘e¿Ñ P@q_» ∞ Ѩ Ù . JHõ ¯ _» qO^Œ ∞ Š㨠= ∞Ü« ∞ OÖ’ [iˆ Q ^ÕnѨº=∂#"≥∞ÿ# q<À^•Åhfl =∞~°∞=ÖËx =∞^èŒ∞~å#∞Éèí∂`«∞Å∞QÍ<Õ q∞yeáÈÜÕ∞q. HÍÔ~ƒ_£ Jkè<Õ`« ÉèÏ~°º ã¨fiÜ«∞OQÍ =∞Oz #~°ÎH˜. D`«Ö’ ‰õÄ_® JO^≥ "Õã≤# K≥~Úº. P"≥∞ ™ê~°^茺OÖ’ [iˆQ '<å\˜HõÖò ÉËÅ\ò— =∞~°∞ѨÙ~åx J#∞Éèí="Õ∞ =∞i. D qâßÅ "≥∞ÿ#, `Õ*’=`«Oã¨"≥∞ÿ# x"åã¨O J`«∞º#fl`« ~°Ç¨Ï㨺 ã¨=∂"ÕâßʼnõΩ "ÕkHõ Jx JO^ŒiH© `≥b^Œ∞. =∞^茺„Ѩ^Õâò =ÚYº=∞O„uH˜ WHõ¯_» XHõ ã¨∂\ò Jxfl "Õà◊ÖÏ ã≤^ŒúOQÍ LO@∞Ok. ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ JkèHÍ~°O, ã¨OѨ^Œ UHõâ◊Ü«∂ºQÆ°`«∞Å∞ Hõ^•!

24. p=∞ŠѨÙ@ìÖ’ Ѩ\ÏìÅ áê=Ú P |ã‘Î"åã¨∞Ö’¡ HÍiÛK«∞ÛÖÏ "åºÑ≤Oz# "å~°Î ''HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh =∞#O^Œsfl KÕ~°∞Û‰õΩO\’Ok!—— "≥ÚO_çKÕ`«∞Å =Å¡ Ѩx ^˘~°Hõx QÆOQÍ~åO WOHÍ ~år Ѩ_»ÖË^Œ∞. ''Jq h HõÅÖË!—— x~åâß"åk WH̓Öò, ''|Ǩïâ◊ó =∞#efl MÏb KÕ~ÚOKÕO^Œ∞ˆH—— `«Ö’¡ |OuѨÓ=Ù– QÆÅ QÆÖÏ¡_»∞`«∂ QÍAÅ∂, „HõK≥ˇãπ`À ^•e=∂ =zÛOk. ''h\˜ H˘àÏ~ÚÅ∞ "Õã¨∞Î<åflˆ~"≥∂!—— JOk. ''J=Ù#∞, ZxflHõÅѨC_»∞ =∞#O HÍ"åe Hõ^•!—— JOk „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú P_»"åà◊¡‰õΩ HÍ=∞<£Ãã<£û Z‰õΩ¯=. Ö∫_£ã‘ÊHõ~À¡ QÆ\˜ìQÍ qxÑ≤OzOk. ''XiÜ«∂, KèÀÖÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘Î"åã¨∞ÖÏ¡~å! `«fi~°Ñ¨_»O_ç!—— áê=ÚŠѨÙ@ìÖ’x p=∞ÖÏ¡ JO^Œ~°∂ [Å[ÖÏ Éˇ·\˜H˜ =KÕÛ~°∞. Ñ≤šʼnõΩ áÈeÜ≥∂ K«∞Hõ¯Å∞ "Õã¨∞Î#fl ÃѶeã≤\© ã≤~°Olx Ѩk‡xH˜zÛOk. ''™ê¯\òÖÏO_£Ö’ QÍe"å#ÖÏ LOk. Ñ≤Å=QÍ<Õ Q˘„Ô~eÖψQ ѨiÔQ_»`å~Ú!—— JOk. Ѩk‡x Q˘„Ô~Å#∞ K«∂_»ÖË^Œ∞. "å\˜x TÇ≤Ïã¨∞ÎO>Ë ~åǨïÖò =KåÛ_»∞. ''Ѩk‡h! á¶êHõìs #∞Oz g∞ <å#flx fã¨∞‰õΩ~å!—— J<åfl_»∞. JO`å `≥eã≤#"å_»∞ÖÏ. ''„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# =ÚYº=∞O„u =∞Oz =~°"Õ∞ W™êÎ~°∞.—— J<åfl_»∞. #<£‰õΩ ã≤~°Ol uiyKÕÛã≤ Ѩk‡x á¶êHõìsÔHo¡Ok. K≥=∞@Å∞ J=Ú‡‰õΩ<Õ ÉÏxã¨ÅO^Œ~°∂ ÉÏ~°∞Å∞ ÉÏ~°∞Å∞QÍ =ã¨∞Î<åfl~°∞. "åà◊¡O^Œih |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO Hõ„~°`À JkeOz ‰õÄ~ÀÛÃÑ_»∞`«∞<åfl_»∞. H˘OK≥O ¿ãѨ\’¡<Õ Ãш~_»∞ „Q“O_»∞ "≥Ú`«ÎO [#ã¨O„^Œ"≥∞ÿOk. xO_® áÈã¨ì~°¡`À „@‰õΩ¯ =zÛOk. =Ú‰õΩ#ÌO "å\˜x \©–ǨÏ∫ãπ K«∞@∂ì "ÕÖÏ_»QÆ\Ïì_»∞. |@ì`«Å, ÖÏ"å\˜ ÃÑ^•Å∞, ^Œà◊ã¨i Hõà◊¡^•ÌÅ`À =ÚYº=∞O„u J~°∞˚<£ã≤OQ∑ "≥ÚǨÏO ã¨∞Ѩiz`«"Õ∞! áÈã¨ì~ü¡ÃÑ· 'ǨÏã¨ÎO— LOk. ~åǨïÖò, QÆOQÍ~åO `«k`«~°∞Å∞ HÍO„ÔQã¨∞ áêsì zǨÏflOQÆÅ Hõ~°Ñ¨„`åÅ#∞ ѨOKå~°∞.

* * * * 96

97

WE LOVE YOU, ARJUN ! ARJUN! YOU ARE OUR SAVIOUR! ARJUN BHOPAL NEEDS YOU! =∞iH˘xflO\˜Ö’ =∞s f„=OQÍARJUN! INDIA WANTS YOU! Jx LOk.

_èçb¡Ö’ WOk~å QÍOnè ã¨=∞Hõ∆OÖ’ L#fl J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ HÍb "≥∞ÿ^•#Ѩ٠|ã‘ÎÖ’¡ `«# „ѨuxkèH˜ ѨÓiÎ PkèHÍ~°q∞zÛ `«# ZxflHõÅ „ѨKå~åxH˜ ѨÙ<åk "Õã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.

JO`«Ö’<Õ X=∞~üáêëê x"å™êxflOz W^ŒÌ~°∞ <ÒHõ~°∞¡ ÉèÏs ã≤OǨã¨<åxfl "≥∂ã¨∞H˘KåÛ~°∞. =∞iH˘kÌ x=ÚëêÅ `«~°"å`« =ÚYº=∞O„uQÍ X=∞~üáêëê „Ñ¨uxkè #∞#flx ZOÉÏã≤_»~ü HÍ~À¡ kQÍ_»∞. '<≥uÎ#QÍOnè \’Ñ‘. =ÚÃÑÂÊ Zxq∞^Õà◊¡ `«~°"å`« ‰õÄ_® QÍOnè \’Ñ‘ ™êfi`«O„`«º ã¨Oáê^Œ#‰õΩ QÆ∞~°∞ÎQÍ q∞eyOk. P \’Ñ‘ |ã‘Î"åã¨∞ÅO^ŒiH© HÍO„ÔQã¨∞ "åà◊¡#∞ QÆ∞iÎOKÕ ™ê^èŒ#O. <Õ\˜H© „Éèí=∞Å∞ HõeyOKÕ =∂Ü«∂*ÏÅO! =Úã¨ÖÏÜ«∞# "≥#HÍÅ H˘_»∞‰õΩ Jâ’HÍ ‰õÄ_® L<åfl_»∞. `«O„_ç ^˘OQÆ™ê~å "åºáê~åxH˜ ™ê~°kè. ‰õÄ_® XHõ Hõ„~°ÃÑ>ˇì. JO^Œ∞Ö’ XiÜ«∂, KèÀÖÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘Î"åã¨∞Å∞ HõÅÅ∞QÆ<Õ x^èŒ∞Å∞<åfl~Ú.

X=∞~üáêëê "ÕkHõ g∞^Œ#∞#fl ã≤OǨã¨<å#flkè+≤ìOKå_»∞. ZO_» `åH˜_çH˜ #Å¡\˜ Hõà◊¡^•ÌÅ∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. =Ú‰õΩ#ŒÌO WzÛ# "≥∞ÿ‰õΩ#∞ LOQÆ~åÅ "Õà◊¡ KÕ`«∞Å`À Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. ''q∞„`«∞ÖÏ~å! Q“~°=hÜ«ÚÖˇ·# =∞# =ÚYº=∞„u J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ QÍi `«~°Ñ¨Ù#....—— #ÅÉèˇ· Uà◊√¡QÍ á⁄QÆ`åQÆ∞`«∞#fl HõO~î°OÖ’x QÍOcè~°ºO K≥‰õΩ¯K≥^Œ~°ÖË^Œ∞.

H˘OK≥O q~å=∞O. [#OÖ’ L`«∞ûHõ`«. Z=~À ''J~°∞˚<£ã≤OQ∑ H© *ˇ!·—— J<åfl~°∞. [#O Ѩ\˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. WOHÍ UO K≥ѨÙ`å_À Jx K≥=ÙÅ∞ iH˜¯OKå~°∞. ''=ÚYº=∞O„u HÀiHõ "Õ∞~°‰õΩ g∞‰õΩ Ѩ\ÏìeKÕÛO^Œ∞‰õΩ =KåÛ#∞!—— J<åfl_»∞. #=∞‡â◊HõºO HÍx "å~°Î "åà◊¡#∞ ã¨Î|∞Ìefl KÕã≤Ok. xâıÛ+¨µªÖˇ·# [# ã¨=¸Ç¨xfl QÆ=∞xOz# ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© =∂„`«O HÍ^äŒeH± ~°K«~Ú`« eÜ«∂<£ ÉÏ¡H± "åHͺÅ#∞ QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩOk. You don't enter paradise to-morrow or in ten years' time.

ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# #QÆ~åÅ HÀã¨O ã¨O[Üü∞ QÍOnè "å\˜x Ñ‘ÔHÜ«∂ºÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. J"≥∞iHõ<£ HõOÃÑh Jkè<Õ`« "åà◊¡#∞ `«i"≥∞Ü«∂ºÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. (JѶπHÀ~°∞û Éèí„^Œ`« HÀã¨"Õ∞) |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO Hõ„~°`À xˆ~ÌtOz# Éèí∂ÉèÏQÍÅ#∞ Ѩ@∞ì‰õΩx "ÕàÏ¡_»∞`«∂<Õ =Ù<åfl~°∞.

W<åflà◊¡‰õΩ `«=∞ HõÅÅ∞ ™êHÍ~°"≥∞ÿ `å=Ú xi‡OK«∞‰õΩ#fl Éèí∂ `«Å #~°HÍʼnõΩ ™êkèHÍ~°`« =zÛOk. P JÉèÏQÆ∞ºÅ‰õΩ WO`«HõO>Ë "Õˆ~ ã¨fi~°æO U=ÚO@∞Ok? Wk #=∞‡ÖËx x[O! =ÚÃÑÂÊ Uà◊¡H˘Hõ™êi ^•xfl ѨÙ#~°∞^èŒúÌiOK«∞HÀ=Åã≤ ~å=K«∞Û.

U_®kH˜ 34 ~°∂áêÜ«∞ŠѨ#∞fl Hõ@ì=Åã≤ ~å=K«∞Û. ^•xfl `«#MÏ ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ HÍx, J=Ú‡‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ HÍx ǨωõΩ¯ÖË^<Œ kÕ "Õ~ˆ ã¨OQÆu. [#OÖ’ P#O^•uˆ~HÍÅ∞ "≥Å∞¡"` ≥ åÎ~Ú. ǨÏ~°¬^è•fi<åÅ∞ q∞#∞fl =Ú\Ïì~Ú. J~°∞˚<£ ã≤OQ∑, F=∞~ü áêëê, WOk~å QÍOnèÅ`À x#kOKå~°∞. Ѩk‡xfl KÕ`«∞Å`À ÃÑ·ÔH`ÕÎâß~°∞. `«=∞ ã¨OÔHà◊¡#∞ KèÕkOK«∞‰õΩx "≥Ú^Œ@QÍ Q“~°=hÜ«∞`«#∞ á⁄Ok# ã¨OˆH`«OQÍ P"≥∞#∞ QÍeÖ’ Táê~°∞. x~°Hõ∆~åã¨∞ºÖˇ·# D [#ã¨=¸Ç¨xH˜ X=∞~ü áêëê ѨOK«∞`«∞#fl Ѩ„`åÅ∞ ^≥·=^Œ`«Î"≥∞ÿ# =~åÅ∞. x~°ƒùÜ«∞OQÍ D "≥∞ÿ^•#OÖ’ `«=∞ =¸ÖÏÅ#∞ „Ѩã¨iOѨ *Ëã¨∞HÀ=K«∞Û. ^Œ∂~å# Zyˆ~ HÍÔ~ƒ_£ Ѩ`åHõ"Õ∞ WO^Œ∞‰õΩ ™êHõ∆ºO! X=∞~ü áêëê ¿Ñ~°∞ ¿Ñ~°∞<å Ñ≤ez Ѩ\Ïìeã¨∞ÎO>Ë "≥#HÍÅ ã≤‰õΩ¯ áêѨÙÖòã≤OQ∑ `«Å∂ѨÙ`«∂ Hõ#∞ÉÁ=∞ ÖˇQƈ~ã¨∞Î<åfl_»∞. WѨC_»∞ x["≥∞ÿ# ѨO_»∞QÆ"å_çˆH. |ã‘ÎÖ’¡ =_ô¤"åºáêi, K«\Ïìxfl K«∞\ì K«∞\˜ì `«# ã¨OѨ^Œ#∞ ÃÑOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨∞=~å‚=HÍâ◊O! X=∞~ü áêëê ÃÑ>ˇìÖ’ #∞Oz =KÕÛ „Ѩf Ѩ\Ïì `«# W#ÃÑÊ>ˇìÖ’H˜ "≥à◊√`«∞#fl ^Œ$â◊ºO J`«x =ÚO^Œ∞ Hõ#|_»∞`ÀOk. "åà◊¡‰õΩ _»|ƒ=ã¨~°O ~å^•! Ѩ\ÏìÅ#∞ Qͺ~°O\©QÍ ÃÑ@∞ìHÀ_®! "å\˜x U<å\˜ÔH·<å =∞iO`« ÖÏÉèí™ê\˜QÍ J=Ú‡HÀ_®! "å_ç „Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’ JO`å ÖÏÉèí"Õ∞ Hõ#Ѩ_»∞`ÀOk!

* * * *

Yoe enter it to-day when you are poor and crucified!

ÉèÏ~°`«^Õâ◊ K«i„`«Ö’ ÅHõ∆ÖÏk „Ѩ[ʼnõΩ 'Ѩ\Ïì— XHõ f~°x HõÅ. Hõ~°‡ ã≤^•úO`«O ~å[ºO KÕ¿ãKÀ@ „Ѩ[ʼnõΩ rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ JO`«O`« =∂„`«"Õ∞. |uˆHO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_»∞, QÆ∞_®¤, h_® J=ã¨~O° . Jq KåÖÏ =∞OkH˜ JO^ŒxѨà√◊ .¡ ZO_®"å#Å #∞Oz HÍáê_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "Õã∞¨ ‰õΩ#fl Ѩ\Ïì QÆ∞_çÃãÅ∞ Ñ‘ˆH¿ãO^Œ∞‰õΩ áêʼnõΩÅ∞ ZѨC_»∂ ã≤^Œú"Õ∞!

98

99

25. =ÚO^Œ∞ =ÚiÃÑO–PÃÑ·# Kå=Ù QÆ ∞|∞~°∞ g∞ã¨O. `«∞"≥∞‡^Œ Ô~Hõ¯ÖÏ¡O\˜ Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å∞, QÆ∞O„_»x |∞QÆæÅ∞. ¿Ñ~°∞

Ô~O_»= ÉèÏQÆO `å~°Å∞ |bÜ«∞"≥∞ÿ# ~å¢u

=∞ǨÏ=∞‡^£ J„ëêѶπ(32), JK«ÛO â◊tHõѨÓ~å¡ LO\Ï_»∞. JO^Œ∞=Å¡ J`«#O^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞.

23 _çâ‹O|~°∞ 1981# J`«#∞ áÈã‘˚<£ Ü«¸x\ò +≤Ѷπì WOKåi˚QÍ Ô~O_»∞ ÃѷѨÙÅ#∞ Hõe¿Ñ áê¡O‰õΩ#∞ ã¨iKÕÜ«∂eû =zÛOk. ~ÀE [iˆQ Ѩ<Õ. HÀ¡H± ~°∂OÖ’ "ÕÖÏ_Õ ÖÏ"å\˜ ~°|ƒ~°∞ HÀ@∞#∞ K«∂ã¨∂Î, ''W"åà◊ <Õh „_≥ãπ "Õã¨∞HÀ#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. á¶êHõìs #_»=_»O ÖË^Œ∞ Hõ^•. JO^Œ∞=Å¡ Ug∞ HÍ^Œ∞.—— J<åfl_»∞ ã¨Ç¨ÏŸ^Àºy ǨÏs+π MÏ<£`À ''Jhfl Py<å QÍãπÅ∞ =∂„`«O PQÆ=Ù. ZO^Œ∞ÔH·<å =∞Ozk. *Ï„QÆ`«ÎQÍ<Õ LO_®e. á¶Èã‘˚<£ K«∞Hõ¯Å∞ Ô~O_»∞ =¸_»∞ KåÅ∞. „áê}O g∞^Œ‰õΩ `≥™êÎ~Ú. =Ú‰õΩ#ŒÌO \©–ǨÏ∫ãπ Ö’ '|OQÍ¡ ™ê~å HÍ^Œ∞ Hõ^•!——JO@∂ QÆ\˜ìQÍ #=Ùfi‰õΩ<åfl~°∞. ''=Ú‰õΩ#ŒOÌ ^Œi„^ŒÑÙ¨ Q˘@∞ì ™ê~å á¶Èã‘<˚ £ Hõ<åfl „Ѩ=∂^ŒH~õ O° !—— =∂ã¨∞¯#∞ `˘_»∞‰õΩ¯O@∂ J<åfl_»∞ P„ëêѶπ. Éèí„^Œ`å *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀÖË^Œx J„ëêѶπ#∞ Z=~°∂ U<å_»∂ `« Ñ ¨ C Ѩ @ ì Ö Ë ^ Œ ∞ . ~ÀE S^Œ ∞ ™ê~° ∞ ¡ #=∂A KÕ ¿ ãO^Œ ∞ ‰õ Ω |Ü« ∞ @ =~° O _®Ö’H˜ "≥à=¡◊ K«∞ÛQÍHõ–~å„`«O`å ZQÆ∞= ã¨~ã° ∞¨ ûÖ’ KÕÑŨ ∞ Ѩ\ì˜ á⁄^Œ∞@ Ì PÅ㨺OQÍ Ñ¨xH˜ ~å=K«∞ÛQÍHõ.

S<å HõOÃÑhÖ’ >ˇH©fl+≤Ü«∞<£ûÖ’ =ÚO^Œ∞QÍ J`«xfl K≥ѨCHÀ"åe. |*Ï~À¡ <å#fl‰õΩ z#fl |@ìÅ ^Œ∞HÍ}O. HÍ#∂Ê~ü |@ìÅ =~°Î‰õΩx ‰õÄ`«∞~°∞ ÉèÏ~°ºQÍ ~å=_®xH˜ HÍÔ~ƒ_»∞ HõOÃÑh HÍ~°}O. L^ÀºQÆO z#fl^≥·<å HÍÔ~ƒ_»∞ =O\˜ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÖ’ <ÒHõs JO>Ë ZO`À Q“~°=O. ÉèÏ~°º ëê*ÏÌ ÉÏ<À ZHõ#q∞H±û „QÍ_»∞ºÜÕ∞\ò. Z„~°QÍ JO^ŒOQÍ LO@∞Ok. J~å¬^£, ™ÈÜ≥∞Éò W^ŒÌ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞. HÍÉ’ÜÕ∞ HÍÔ~ƒ_£ L^ÀºQÆ∞Å∞.

H˘kÌ xq∞ëêÖ’¡<Õ *ÏÜ«∞O@∞#∞ qáêÊ_»∞. H˘`«Î *Ï~ÚO@∞#∞ ayã¨∞ÎO_»QÍ ZQÆ∞= ÃѷѨÙÖ’Oz H˘OK«O á¶Èã‘˚<£ „^Œ=O HÍiOk. Ô~O_»∞ =¸_»∞ K«∞Hõ¯Å∞ Ããfi@ì~°∞ g∞^Œ Ѩ_ç#@∞¡ =∂ã¨∞¯Ö’Oz QÆ=∞xOKå_»∞. „Ѩ=∂^•xfl `≥eã≤#"å_»∞ Hõ#Hõ "≥O@<Õ +¨=~ü HÍa<£Ö’ ^Œ∂~å_»∞. JHõ¯_Õ z#fl á⁄~°áê@∞ KÕâß_»∞. ^Œ∂ã¨∞H˘KÕÛ h\˜^è•~° WOHÍ ÉÏQÍ Ñ¨ÓiÎQÍ Ããfi@ì~∞° #∞ `«_Ñ» ‰¨ Ωõ O_®<Õ =∂ã¨∞¯#∞ f¿ã™ê_»∞. Ããfi@ì~∞° TÖ’¡ z‰õΩ¯‰õΩ#fl á¶êã‘<˚ £ K«∞Hõ¯Å∞ Kèåf "Õ_çH˜ PqÔ~· =Ú‰õΩ¯Ñ¨Ù\ÏʼnõΩ ™ÈH˜Ok. Hõà◊√¡, Q˘O`«∞HõÖ’ H˘OK≥O =∞O_ç<å "≥O@<Õ`y« áæ È~ÚOk. JѨC_ÕO HÍÖË^∞Œ . á¶êã‘<˚ "£ åÜ«Ú=Ù KåÖÏ ‰õΩuû`«OQÍ |eHÀ~°∞`«∞O^Œx 101

J`«xH˜ `≥b^Œ∞. "≥Ú^Œ@QÍ XHõ q^èŒ"≥∞#ÿ Ǩïëê~°∞#∞ Hõeyã¨∞ÎOk. ''PÜ«∞#flO`« Ǩïëê~°∞QÍ ZѨC_»∂ K«∂àı¡^Œ∞. „Ѩ=∂^ŒO ã¨OQÆu ѨÓiÎQÍ =∞izáÈÜ«∂_»#∞‰õΩO\Ï#∞. #~°‡^• #k ѨHõ¯# `å#∞ H˘#É’ÜÕ∞ z#fl HÍ>Ërx K«∂áêÅx =∞=∞‡efl HÍ~À¡ fã¨∞ÔHàÏ¡_»∞.

ZOˆQ*ò"∞≥ O\ò [iy# ~ÀAÖ’¡ ZO`« ã¨O`À+¨OQÍ L<åfl_À JO`« ã¨O`À+¨OQÍ HõxÑ≤OKå_»∞.—— ëê*ÏÌ ÉÏ<À *Ï˝Ñ¨HõO KÕã¨∞‰õΩOk. `«~°"å`« ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ‰õΩѨʉõÄeáÈÜ«∂_»∞. TÑ≤iu`«∞ÎÅ xO_® „ã¨qOz# „^Œ"åÅ∞. ~°HõÎO`À Hõeã≤# #∞~°QÆefl Hõ‰õΩ¯‰õΩ<åfl_»∞. ëê*ÏÌ á¶êHõìs "åà◊¡‰õΩ `≥ÅѨQÍ<Õ JO|∞Öˇ<£û =zÛOk. ǨÏg∞kÜ«∂ Ǩã¨Ê@Ö’¡¡x (HõOÃÑh WzÛ#) WO>ˇxû"£ ˆH~ü Ü«¸x\òÖ’ ÃÑ\Ïì~∞° . Hõ$„u=∞âßfi㨠ѨiHõ~åxfl J=∞~åÛ~°∞. J~Ú<å J`«x ^Œ∞~°=ã¨÷ `«QÖæÆ ^Ë ∞Œ .

QÆO@‰õΩ Ô~O_»∞ b@~°¡ÃÑ·# „^Œ"åÅ∞ ==∞#O KÕã¨∞HÀ=_»O =∂#ÖË^Œ∞. P `«~°"å`« ==∞#O KÕã¨∞‰õΩ<Õ â◊H˜Îx ‰õÄ_® HÀÖ’ÊÜ«∂_»∞. `«# Éèí~°Î "≥·Ñ¨Ù ÉO^èŒ∞=Ùefl `Àã¨∞‰õΩO@∂ Éèí~°Î#∞ ^ŒQÆæ~°ÔHo¡Ok. ''PÜ«∞# `≥Å¡QÍ áêeáÈÜ«∂_»∞. <Õ#∞ =zÛ#@∞¡ `≥eã≤Ok. Hõà◊√¡ `≥iz PH˜û[<£ =∂ã¨∞¯ f¿ãâß_»∞. Ñ≤Å¡efl Ñ≤Å∞. <Õ#∞ Hõ_»™êi K«∂™êÎ#∞.—— J<åfl_»∞ "≥∞Å¡QÍ. z#fl"å_çx =à’¡H˜ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ''<å<åfl KÕѨÅ∞ Ѩ>ËìO^Œ∞‰õΩ "≥à◊^•=∂?—— J<åfl_»∞ #"ÕfiO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflã¨∂Î. #=Ùfi‰õΩ |^Œ∞Å∞ QÆ\˜ìQÍ ^ŒQÆ∞æ `≥~° =zÛOk. P `«~°"å`« =}˜HÍ_»∞. z=iH˜ x@∂ì~°∞Ê. JO`å SáÈ~ÚOk! ™œ`ü KåÔ~¡ãπì<£ WO[h~°∞¡ ~°∂á⁄OkOz# JO^Œ"≥∞ÿ# áê¡O@∞ "≥Ú^Œ@QÍ J„ëêѶπ#∞ |e fã¨∞‰õΩOk. P"Õà◊ „H˜ã¨ì=∞ãπ. ã¨∞^Œ∂~° ^Õâ◊O #∞Oz =zÛ# HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh L^Àºyx ÃÑo¡ KÕã¨∞‰õΩ#fl P Ü«Ú=uH˜ =¸_»∞<≥Å¡ Ѩ^Œ=¸_»∞ ~ÀAÅ áê@∞ ã¨O`åѨk<åÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. á¶êHõìs "≥Ú`«ÎO â’Hõã¨=Ú„^ŒOÖ’ =ÚxyOk. Z"£∞._ç."åÔ~<£ =Ó=∞~ü =∞s _ôÖÏ Ñ¨_çáÈÜ«∂_»∞. ''=∞ǨÏ=∞‡^£ J„ëêѶπ „Ѩ=∂^•Å<≥^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# tHõ∆}xKåÛO. ~°|ƒ~°∞ HÀ@∞ "Õã¨∞HÀÖË^Œ∞. =∂ã¨∞¯#∞ `˘O^Œ~°QÍ f¿ãâß_»∞. Ô~O_»∞ ÃÑ^ŒÌ á⁄~°áê@∞¡ [iyáÈÜ«∂~Ú. WO[h~°∞QÍ <å rq`«OÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜™êi XHõ PѨÎÙx HÀÖ’ÊÜ«∂#∞.

U^≥·<å „Ñ¨=∂^ŒOÖ’ ã¨fiÅÊ #+¨ìO [iy<å WO`« =~°‰õÄ Z=~°∂ K«xáÈÖË^Œ∞. Jã¨e^ŒO`å ZÖÏ [iyO^À `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. =∞~À™êi WÖÏ [~°QÆ_®xH˜ gÖË¡^Œ∞. ZÖÏO\˜ Ѩiã≤÷uÖ’#∂ „Ѩ=∂^ŒO [~°QƉõÄ_»^Œ∞!—— JO@∂ "åáÈÜ«∂_»∞.

* * * * 102

Z"£∞._ç. „Ѩâ◊flʼnõΩ ["å|∞Å#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ W^ŒÌ~°∞ L^ÀºQÆ∞Å∞ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞. â◊OHõ~ü =∂Å"åº(32), |+‘~°∞ÖÏ¡(31) W^ŒÌ~°∂ HõOÃÑh „Ѩ^è•# HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ W^ŒÌ~°∂ Éè’áêÖò |ã‘ÎÅ Hõ_»∞ c^Œ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ K≥Ok#"åàı¡! `À\˜ HÍi‡‰õΩÅ `«~°Ñ¨Ù# áÈ~å_ÕO^Œ∞‰õΩ "åà‹¡Ñ¨C_»∂ ã≤^Œú"Õ∞. "åà◊¡ â◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎÅhfl JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ "≥zÛOKÕ "å~°∞. "åà◊¡O>Ë JO^ŒiH© W+¨ì"Õ∞. KåÖÏ Ñ¶¨∂>ˇÿ# Ѩ^Œ*ÏÅO`À "åà◊√¡ J„ëêѶπ =∞~°}ÏxH˜ Ü«∂[=∂#º"Õ∞ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåÅx `≥eáê~°∞. J„ëêѶπ „Ѩ=∂^•xH˜Ö’<≥·# ã¨=∞Ü«∂xH˜ á¶êHõìsÖ’ L`«ÊuÎÖË^Œ∞. JÖÏO@ѨC_»∞ á¶Èã‘˚<£ "åÜ«Ú=Ù#∞ xÅ∞=*ËÜ«∞_»O x|O^èŒ#ʼnõΩ q~°∞^ŒúO. á¶Èã‘˚<£ LO^Œx Z=~°∂ J„ëêѶπ#∞ ÃÇÏK«ÛiOK«ÖË^Œ∞. JÖÏO@ѨC_»∞ J`«x =∞~°}ÏxH˜ HõOÃÑh ѨÓiÎ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKåe. HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhÖ’ Éèí„^Œ`å „Ñ¨=∂}ÏÅ∞ ÉÏQÍ H©∆}˜Oz áÈÜ«∂Ü«∞x xOkOKå~°∞. JO^Œ∞=Å¡, =∞^茺„Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fiO á¶êHõìsx J`«ºO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ "≥Å∞=iOKÕ HÍ~å‡QÍ~åÅ `«~°QÆuÖ’ KÕiÛ, =∞iO`« f„="≥∞ÿ# Ѩ~°º"ÕHõ∆}‰õΩ Ö’#ÜÕ∞ºÖÏ K«∂_®Åx „ѨÉèí∞`åfixfl HÀ~°^ŒÅ∞Û‰õΩ#fl@∞ì `≥eáê~°∞. ''=∂ Éèí„^Œ`å „Ñ¨Kå~°O ™êkèOK«ÖËxk. D „Ѩ=∂^ŒO ^•fi~å gÖˇ·Ok. `å"≥∞O`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# Ѩ^•~å÷Å`À =º=ǨÏiã¨∞Î<åfl"≥∂ JO^ŒiH© `≥eã≤=zÛOk. D™êi „Ѩ=∂^•xH˜ XHõ PHÍ~°O =zÛOk.—— J<åfl_»∞ á¶êsH±. =∞ǨÏ=∞‡^£ J„ëêѶπ K«xáÈ~Ú# H˘kÌ~ÀAňH 10, [#=i 1982# =∞~À áêuHõ=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ q+¨„ѨÉèÏ"åxH˜ QÆ∞iHÍQÍ, "≥O@<Õ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ KÕiÊOK«=Åã≤ =zÛOk. J^Œ$+¨ì=âß`«∞Î Z=~°∂ K«xáÈÖË^Œ∞. á¶Èã‘˚<£ ѨOѨ٠#∞Oz QÍãπ "≥Å∞=_çOk. Z=ih =∂ã¨∞¯Å∞ `˘_»∞HÀ¯=∞x P^ÕtOK«ÖË^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl q#fl HÍi‡Hõ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ P„QÆǨϟ„^Õ‰õΩÅÜ«∂º~°∞. Ü«∂O„uHõ֒ѨO =¸ÅOQÍ "≥Å∞=_Õ "åÜ«Ú Ñ¨i=∂}ÏÅ∞ „Ѩ=∂^Œ™ê÷~Ú Ö’Ñ¨ÖË LO\ÏÜ«∞x Ü«∂[=∂#ºO "åkOzOk. D ™ê÷~ÚÅ#∞ Z=~°∞ ZHõ¯_» ZÖÏ x~°‚~ÚOKåÖ’ `≥b^Œh, HõOÃÑh =∂#∞º=ÖòûÖ’ HÍx, JkèHÍiHõ Ѩ„`åÅÖ’ HÍx g\˜x ZHõ¯_® ¿Ñ~˘¯#ÖË^hŒ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ "åkOKå~°∞. ''Éè’áêÖò HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh qkèq^è•<åÖ’¡ JO`«∞Ѩ@ìx q+¨Ü«∞O Wk.—— J<åfl~°∞. "åà◊¡HÀѨO K«ÖÏ¡~°‰õΩO_®<Õ, JHÀì|~ü 5, J~°÷~å„u# =∞~À „Ѩ=∂^ŒO [iyOk. D™êi „Ѩ=∂^ŒO q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò Ü«¸x\’¡<Õ [iyOk. F M.I.C.ÃѷѨÙÖˇ·#∞ "åÅ∞fi `≥~°∞ã¨∞ÎO_»QÍ, q∞QÆ`å ÃѷѨÙÖˇ·#¡#∞ Hõe¿Ñ *ÏÜ«∞O@∞ J#∞HÀ‰õΩO_® ѨyeOk. ÃÑ^ŒÌ q+¨"åÜ«Ú "Õ∞Ѷ¨∞O ɡ·@Ѩ_çOk. áêiáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ PѨˆ~@~ü JÖÏ~°O Ãã·~°<£ "≥∂yOKå_»∞. =∞iH˘kÌ ÃãHõO_»Ö¡ ’ Hõ=∞Öò á¶êsH± U~°Êiz# Ѩ^` úŒè ∞« Å „ѨHÍ~°O HõO„\’Å∞ ~°∂O ã¨∂Ѩ~"ü [·≥ ~°∞ 103

áê¡O@∞#∞ MÏbKÕ¿ã P^ÕâßÅ#∞ „Ѩ™ê~°O KÕ™ê_»∞. ÃÑ·#∞#fl QÍeHÀ_ç L`«Î~°O– Dâß#º kâ◊Å∞QÍ H˘kÌáê\˜ QÍe gã¨∞Î#fl@∞ì ã¨∂z™ÈÎOk. "≥O@<Õ "≥Ú`«ÎO ã≤|ƒOk HÍà◊¡‰õΩ ѨxK≥Ñ≤Ê =ºuˆ~Hõ kâ◊QÍ HÍb"≥∞ÿ^•# |ã‘ÎÅ "≥·Ñ¨Ù Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fâß~°∞.

* * * * =∞OQÆàÏ ZH±û„ÃÑã¨∞û cèHõ~° â◊ÉÏÌʼnõΩ |ã‘Î"åã¨∞ÅO^Œ~°∂ x„^Œ"Õ∞Å∞¯<Õ"å~°∞. „Ѩu~å„f JkKÕ¿ã cèHõ~° ^èŒfi#∞ʼnõΩ `«Å¡_çÖË¡"å~°∞. „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú (=∞O„`«™êx) =∂„`«O "Õ∞ÖÁ¯<Õk HÍ^Œ∞. =O^Œ U#∞QÆ∞Å∞ Ѷ‘∞OHõiOz<å Pq_» "Õ∞Ö’¯^Œx JO^Œ~°∂ JO\Ï~°∞. HÍ~°}O P"≥∞‰õΩ „|Ǩχ K≥=Ú_»∞. HÍx P ~å„u JO^Œih P"Õ∞ "Õ∞ÖÁ¯eÊOk. ''JO^Œ~°∂ ÖË=O_ç! HÍÔ~ƒ_£Ö’ U^À QÆÖÏÉèÏ [iyOk!—— Jx QÆ∞_çÃã QÆ∞_çÃã‰õÄ "≥o¡ ÖËÑ≤Ok. „¿Ñ=∂ÉÏ~ÚH˜ Ãã·~°<£ q#|_çOk. Pq_» ˆHHõÅ`À JO^Œ~°∂ u@∞ì‰õΩO@∂ ÖËKå~°∞. „Ѩu"åà◊¥¡ K≥=ÙÅ∞ iH˜¯Oz HõOÃÑh Ö’Oz =KÕÛ ˆHHõÅ#∞ q<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. ''Z=Ô~·<å ^•#flO\˜OKåˆ~"≥∂!—— QÆOQÍ~åO J<åfl_»∞. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhÃÑ· Hõã≤`À. ''Wk =∂=¸ÖË. Ãã·~°#∞¡ ‰õÄã¨∂Î<Õ LO\Ï~Ú. Ãã·~°#∞¡ =∞# HÀã¨O HÍ^Œ∞. ã≤|ƒOk HÀã¨O.—— J<åfl_»∞ |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO. ''XHÀ¯™êi ^•#O`«@^Õ "≥∂QÆ∞`«∞Ok.—— J<åfl_»∞ >ˇÿÅ~ü JǨÏ=∞‡^£ |ã‘û. ''Ãã·~°<£ WOHÍ "≥∂QÆ∞`ÀOk. Uq∞\’ ã¨OQÆu?—— J<åfl_»∞ Ãã·H˜à◊¡#∞ i¿Ñ~°∞ KÕ¿ã ™êÖÏ~ü. ''#∞=fi#fln x["Õ∞!—— J<åfl_»∞ =∂O„u‰õΩ_»∞ hÖÏO|~ü Ñ≤e¡QÆ_®¤xfl x=Ú~°∞‰õΩO@∂. ''=∞#O ÉèíÜ«∞Ѩ_»Hõ¯ˆ~¡^Œ∞. ~ÀE qO@∂<Õ L<åflO.—— J<åfl_»∞. K«„HÍÅ |O_çÃÑ· JѨC_Õ =zÛ# ~åǨïÖò. x=Ú+¨x=ÚëêxH© =∞Ok ÃÑiQÍ~°∞. „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú ˆHHõʼnõΩ "Õ∞ÖÁ¯#fl KèÀÖÏ *ˇ· „ѨHÍâò |ã‘ÎÅ "åà◊√¡ ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. ~°`«fl <å_®~ü =OQÆ∞x ~åǨïÖò`À ''á¶êHõìsÖ’ UO `«Ü«∂~°∞ KÕ™êÎ~À `≥Å∞™ê?—— J<åfl_»∞. ''Jk #∞"Õfi K≥áêÊe. Ô~O_Õà◊√¡QÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl=Ù Hõ^•!—— J<åfl_»∞. `≥b^Œ#fl@∞ì `«Å∂áê_»∞. ''<å‰õÄ `≥b^Œ∞. Z=~°∂ ZѨC_»∂ K≥ѨÊÖË^Œ∞.—— J<åfl_»∞ QÆ∞OѨ٠=∞^茺֒. ~åǨïÖò |ã‘ÎÖ’ Jhfl `≥eã≤# "å_»x ¿Ñ~°∞. ''HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh UO KÕã¨∞ÎO^À Jx ÃÑ^ŒÌ"åà◊¡#_çQÍ#∞. "≥ÚHõ¯Å `≥QÆ∞à◊¡‰õΩ =∞O^Œ∞efl 104

`«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞ÎOk. "å\˜x u<Õ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞efl K«O¿Ñ z#fl z#fl `≥Å¡x =∂`«Î~°¡#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞ÎOk. Ô~·`«∞ŠѨO@efl <åâ◊#O KÕ¿ã ѨÙ~°∞QÆ∞efl <åâ◊#O KÕ¿ã `≥Å¡ =∂„`«Å =Å¡ Z=iH© ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^Œ=¸ LO_»^Œ∞. ѨÙ~°∞QÆ∞ʼnõΩ `«Ñ¨Ê. =∞#H˜ ÉèíÜ«∞O ÖË^Œ∞.—— J<åfl_»∞. ~°`«fl<å_®~ü‰õΩ =ÚkÖáêÖ’ `«# ѨO@‰õΩ Ѩ\˜ì# #Å¡\˜ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ QÆ∞~°∞ÎH˘KåÛ~Ú. ''JO>Ë ÃѷѨÙÅ∞, Ü«∞O„`åÅ∞, =∞O^Œ∞Å |™êÎÅ∞, J=hfl z#fl ѨÙ~°∞QÆ∞efl =∂„`«"Õ∞....—— L^ÕfiQÆO`À HõO~î°O ѨÓ_»∞‰õΩáÈ~ÚOk. ''J=Ù#∞ JO^Œ~°∂ "≥à◊¡O_ç. Ãã·~°<£ =∞#Hͯ^Œ∞!—— ~åǨïÖò `«# =∂@efl ѨÓiÎKÕ¿ãÖ’QÍ<Õ Ô~·Å∞Ѩ\ÏìÅ∞ ^•\˜ pHõ\’¡Oz S^Œ∞QÆ∞~°∞ =∞#∞+¨µÅ∞ ~˘Ñ¨C`«∂ =KåÛ~°∞. ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ ~˘Ñ¨C`«∂, _»ã≤ûáÈ~Ú, Hõà◊√¡`ÕÖËã≤ Ǩ~°~ü ã≤x=∂Ö’ L`åÊ`åxflOz =ã¨∞Î#fl@∞ì HõxÑ≤OKå~°∞. ã¨Ê$Ç¨Ï `«Ñ≤Ê# =∞x+≤x =∞~À_»∞ ÖÏH˘¯ã¨∞Î<åfl_»∞. "≥#HÍÅ WOHÍ KåÖÏ =∞Ok =ã¨∞Î<åfl~°∞. ''WHõ¯_»∞flOz "≥à◊¡O_ç!—— J<åfl_»∞ XHõ_»∞ ~˘Ñ¨C`«∂. ''HõOÃÑh "≥Ú`«ÎOQÍ QÍã¨∞`À xO_çáÈ~ÚOk. QÍe Hõ#Hõ W@∞ g¿ãÎ g∞~°O^Œ~°∂ K«™êÎ~°∞!—— |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO KÕuHõ„~°#∞ QÍÖ’¡ TѨÙ`«∂ QÍ=OKå *ˇO_®ÖÏ Hõ\Ïì_»∞. ''S`Õ #_»=O_ç. =∞#O^Œ~°O QÆ|QÆÉÏ WHõ¯}∞flOz "≥o¡áÈ^•O!—— J<åfl_»∞.

J`«x "≥#HÍÅ QÆ∞OѨ٠`«Ü«∂Ô~·Ok. „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú ã¨O^Œ∞ z=~° ^Õ=Ù_ç =ÚO^Œ∞ JQÆ~˘`«∞ÎÅ∞ "≥eyOz |Ü«∞ÖËÌiOk. ѨÅ∞ÊÖòã≤OQ∑ W#ÃÑÊ>ˇì#∞ "≥∂ã¨∞‰õΩO@∂ H˘_»∞‰õΩÅ`À =ã¨∞Î<åfl_»∞. ^•x `åà◊O HÍOa<Õ+¨<£ "å_çH˘Hõ¯_çˆH `≥Å∞ã¨∞#∞!

* * * * JÖÏ~°O "≥∂`«Å#∞ HõOÃÑh =~åæÅ∞ `ÕeHõQÍ<Õ fã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. =Úxã≤áêe\© JkèHÍ~°∞Å∞ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh L^ÀºQÆ∞Å ~°Hõ∆} Éèí„^Œ`«Å#∞ ''`«y# ã¨=∞Ü«∞O =zÛ#ѨC_»∞ ^Œ~åºÑ¨ÙÎ KÕ™êÎ=∞x,—— „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ ["åazÛ KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨىõΩ<åfl~°∞.

J„ëêѶπ `«Ñ¨Ê HõOÃÑh ֒ѨÅHÍx |Ü«∞@QÍx „Ѩ=∂^•Ö’¡ Z=~°∂ K«xáÈÖË^Œ∞. HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh =~åæÅ∞ „Ѩ=∂^•Å#∞ ÉÏÖÏiëêìÅ∞QÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜OKå~°∞. „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∂„`«O nxH˜ ~årѨ_Ö» ^Ë ∞Œ . Hõ~Ñ° „¨ `åÅ#KÕÛã≤ HõOÃÑh QÀ_»Å g∞^• #QÆ~O° Ö’#∂ JO\˜OKå~°∞.

Beware!‚Beware!Beware!

Accidents!Accidents!Accidents!

105

Jx Z„~°x ÃÑ^ŒÌ JHõ∆~åÅ`À ~åã≤, ''"ÕÖÏk HÍi‡‰õΩÅ rq`åÅ∞, Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’x ÅHõ∆ÖÏk „Ѩ[Å rq`åÅ∞, HÍÔ~ƒ_£ ~°™êÜ«∞xHõ HÍ~å‡QÍ~°OÖ’ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ =Å¡ „Ѩ=∂^ŒOÖ’ Ѩ_®¤~Ú!—— Jx „Ѩ=∂^•Å q=~åÅ∞, ÖË|~ü K«\ÏìÅ Ju„Hõ=∞}Å∂, Éèí„^Œ`å "≥·Ñ¶¨ÖϺÅ∂ ==iOKå~°∞. „Ѩ*Ïaè„áêÜ«∂xfl ‰õÄ_»QÆ>ËìO^Œ∞‰õΩ, =∂Å"åº, QÍOnèQÍi ѨO^ä•Ö’ ã¨`庄QÆǨÏO KÕ™êÎ#x „ѨHõ\˜OKå_»∞.

* * * *

106

26. `«∞O@i =º=ã¨÷ÃÑ· XO@i áÈ~å@O HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhÖ’x Ѩiã≤÷`«∞Å<≥kiã¨∂Î, `«=∞Ö’ XHõÔ~·# L^Àºy JHÍÅ=∞$`«∞º=Ù#∞

x~°ã≤ã¨∂Î, =∂Å"åº ã¨`庄QÆǨxfl "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\Ïì_»∞. ~ÀE S^Œ∞QÆ∞~°∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ iÖË x~åǨ~° nHõ∆Å∞ KÕ¿ã"å~°∞. q∞QÆ`å HÍi‡‰õΩÅ∞ ѨxÖ’ÔHàı¡ =ÚO^Œ∞ x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈# KÕ¿ã"å~°∞. ''ǨÏ~ü *’~ü AÅ∞O H© @Hõ¯~ü "Õ∞, ã¨OѶ¨∞~ü¬ ǨÏ=∂~å <å~å ÃÇ·Ï!—— JO@∂ =ÚHõÎ HõO~î°O`À x#kOKå~°∞. ''Éèí„^Œ`« =ÚO^Œ∞—— J<Õ x<å^ŒO`À „Ѩu+¨ì#∞ ÃÑOK«∞‰õΩ#fl |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhH˜ D x~°ã¨#„=`åÅ∂, x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#Å∂ #K«ÛÖË^Œ∞. g\˜x ÉÏ¡H±"≥∞~ÚÖòQÍ ÉèÏqOzOk. HõOÃÑh P=~°}Ö’ ~å[H©Ü«∞ ã¨=∂"ÕâßÅ#∂, Ü«¸xÜ«∞<£ „Ѩ^Œ~°≈#Å#∂ x¿+kèOzOk. ã≤|ƒOk qÉèÏQÍkèѨu _ç.Zãπ.áêO_Õ J`«∞º`åûǨÏO`À ã¨`庄QÆÇ¨Ï ta~åxH˜ xѨC ÃÑ\Ïì_»∞.

P Ѷ¨∞~°¬}Ö’ áêO_Õ`À ã¨Ç¨ ѨÅ∞=Ù~°∞ QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. Ü«¸xÜ«∞<£ b_»~°∞¡ |~°Î~°Ñ¶πÜ«∂º~°∞.

J~Ú`Õ P=~°} ɡ·@ `«=∞ HõÖÏáêÅ#∞ H˘#™êyOKå~°∞. HõOÃÑh „Ѩu+¨ì#∞ kQÆ*Ï~°∞ã¨∂Î, J„ëêѶπ Kå=Ù#∞ YO_çã¨∂Î, Tˆ~yOѨÙÅ#∂ ã¨=∂"ÕâßÅ#∂ [iáê~°∞. =Ó=∞~ü HÍx WO_çÜ«∞<£ JkèHÍ~°∞Å∞QÍx D x~°ã¨# "≥Å∞¡=#∞ JO`«QÍ Ñ¨\˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’ Wk =∂=¸ÖË. HÍx XHõ ™ê=∂#º HÍi‡‰õΩ_»∞ ¿Ñ"£"∞≥ O\ò g∞^Œ Ѩ_∞» ‰õΩx ~°™ê~ÚxHõ Ѩi„â◊=∞Ö’ `«$fÜ«∞ ™ê÷#OÖ’#∞#fl |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhx J==∂xOK«_»O Q˘Ñ¨Ê <Õ~°"Õ∞ =∞i! #∂ºÜ«∂~ü¯ #QÆ~°OÖ’ ÉèÏ~°fÜ«∞ Ô~·`«∞‰õΩ KÕÜ«¸`« HÀã¨O ~°∂á⁄OkOz# HõÅ#∞ ™êHÍ~°O KÕã¨∞ÎO>Ë J<åºÜ«∞OQÍ xO^ŒÅ∞ "ÕÜ«∞_»O <Õ~°"Õ∞. WO`«=~°‰õÄ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh hÅO`≥Å∞Ñ¨Ó Ö’QÀ#∞ á⁄O^Œ_»O ã¨`«¯~°‡ Ѷ¨e`«OQÍ ÉèÏqã¨∞Î#fl "åi =∞#ã¨∞Å#∞¨ K≥^Œ~°Q˘@ì_»O ‰õÄ_® <Õ~°"Õ∞. "åÔ~<£ =Ó=∞~ü ''J=Ù#∞! á¶êHõsì Éè„í ^Œ`« ÉÏQÍÖË^∞Œ . ^•xfl "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~K° OÕ ^Œ∞‰õΩ x~°O`«~O° „Ѩ Ü « ∞ ufl㨠∂ Î < Õ L<åflO. J„ëêѶ π K« x áÈÜÕ ∞ ^•HÍ ZÖÏO\˜ =∞KåÛÖË x Éè í „ ^Œ ` å „Ñ¨=∂}ÏÅ∞<åfl~Ú.—— J<åfl_»∞. Ѩiã≤÷u ZÖÏ kQÆ*ÏiO^À =Ó=∞~ü Ѩ\˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. `«# ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞Å#∞ QÆ∞_ç¤QÍ #=∂‡_»∞. HÍÔ~ƒ_£ =¸Å q^è•#"≥∞ÿ# Éèí„^Œ`«#∞ `å<Õ "åà◊¡‰õΩ #∂iáÈ™ê_»∞ Hõ^•. <åÅ∞Q˘O^ŒÅ ¿ÑrÅ <À@∞û#∞ =∂#∞º=ÖòQÍ ~°∂á⁄OkOz ɡ·|∞ÖòQÍ xˆ~ÌtOK«ÖË^•! x["Õ∞ XHõ =∞x+≤ K«xáÈ=_»O HÀÅ∞HÀÖËx PѶ¨∂`«"Õ∞! JO`«=∂„`å# "≥Ú`«ÎO q^è•<å<Õfl 107

x~°ã≤OKåÖÏ? x~å‡} ã¨=∞Ü«∞OÖ’ á⁄^Œ∞Ѩ٠HÀã¨O Ü«∞O„`åOQÆOÖ’ HÀ`«Å∞<åfl #g# áêi„âßq∞Hõ <ÒHõÖ’¡ J`«ºO`« Éèí„^Œ`« Hõey# <ÒHõ‰õΩ ™ê~°^茺O =Ç≤Ïã¨∞Î<åfl#x =Ó=∞~ü #=∞‡HõO. D „Ѩ^Œ~°≈#Åhfl ÃÇÏK«∞Ûr`åÅ∞, `«‰õΩ¯= ѨxQÆO@Å HÀã¨O PO^Àà◊# KÕ¿ã"åi „ѨKå~°O =∂„`«"Õ∞. Ü«∂[=∂#ºO "≥Ú`«ÎO W^Õ ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ L<åfl~°∞. =∞#^Õâ◊OÖ’ "≥Å∞=_Õ "ÕÖÏk "å~åÎѨ„uHõÖ’¡ Jk ‰õÄ_® XHõ\˜. ¿Ñ~°∞ '~åѨ`ügH©¡— ã¨~°∞¯ºÖË+¨<£ P~°∞"ÕÅ HÍёʼnõΩ q∞OK«^Œ∞. Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ =Úã≤¡O [<åÉèÏ Z‰õΩ¯=.

L~°∂Ì „Ѩ^è•#ÉèÏ+¨. Ç≤ÏOn K«k"Õ"å~°∞ `«‰õΩ¯=. D gH©¡ „Ѩ^è•#OQÍ Ñ¨iâ’^èŒ<å "å~°ÎÅ#∞, #QÆ~°OÖ’ [iˆQ J"åOKè«hÜ«∞ q+¨Ü«∂Å#∂, ‰õΩOÉèíHÀ}ÏÅ#∂ „ѨK«∞iOKÕk. JO^Œ∞=Å¡ H˘xfl `«~°Ç¨ áê~î°‰õΩÅ#∞ Wk PHõi¬OKÕk. ‰õÄÑ‘Å∞ÖÏy, #QÆ~åxH˜ =∞K«Û `≥KÕÛ q+¨Ü«∂Å#∞ |Ç≤Ï~°OQÆÑ~¨ K° _« "» ∞Õ ã¨Oáê^Œ‰Ωõ x "å~åÎq^è•#O. T~°∂ ¿Ñ~°∂ ÖËx \ÏÉÏ¡~Ú_£ xÅ|_®ÅO>Ë Wk `«Ñ¨Ê^Œ∞. =ÚÃÑÂÊ <åÅ∞ˆQà◊¡ ~å[‰õΩ=∂~ü ˆHëêfix, ^•x UÔH·Hõ ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∂, =Ú„^•Ñ¨‰õΩ_»∂, „ѨK«∞~°}Hõ~åÎ. `«O„_ç `å`«Å∞ ‰õÄ_® ã¨Oáê^Œ‰õΩÖË. 1947 ^Õâ◊ qÉèí[# `«~°"å`« D ã≤Onä ‰õΩ@∞O|O Éè’áêÖò‰õΩ =Åã¨=zÛOk. Ѩ^ŒÇ¨ˆ~à◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ HÍÖËr =ke ™ÈÊ~°∞ìû Ѩ„uHõÖ’¡ KÕ~å_»∞. `«~°"å`« ''Éè’áêÖò áÈã¨∞ì——Ö’ ã≤\© _≥ã¨∞¯Ö’ ѨxKÕâß_»∞. „Ѩ[Å x["≥∞ÿ# „ѨÜ≥∂[<åÅ#∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ `«# "≥Ú`«ÎO _»|∞ƒ#∞ D "å~°Ñ¨„uHõ#∞ #_ç¿ÑO^Œ∞‰õΩ ÃÑ@∞ì|_çQÍ ÃÑ\Ïì_»∞. ˆQÜ«∞ Hõq`«fiO, =$Hõ∆âߢã¨ÎO, ã¨Ow`«O, Jaè=∂# q+¨Ü«∂Å∞. HÍ~À¡ ZѨC_»∂ XHõ ÃÑ>ˇì xO_® HÍÃã@∞¡ ÖËO^Õ |Ü«∞ÖËú~°_»∞. WÖÏO\˜ ÉèÏ=Ù‰õΩxH˜ J^èŒ∞<å`«# Ѩi„â◊=∞Å∞ #QÆ~° „Ѩ[Å Éèí„^Œ`«‰õΩ =ÚѨC`≥™êÎÜ«∞x ÉèÏqOK«_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞. Ѩi„â◊=∞ʼnõΩ Öˇ·Ãã#∞ûÅ#∞ *Ïs KÕÜ«∞_»OÖ’ J=Hõ`«=HõÅ#∞ QÆ∞iÎOz, HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh =Úxã≤ѨÅ∞ JkèHÍ~°∞Å ÖÏÅ∂px Ѩiâ’kèOKå_»∞. PÖÏÊù–<åá¶êÎÖò Ü«¸x\òÖ’x Jyfl„Ѩ=∂^ŒO D Pã¨H˜Îx =∞iO`« ÃÑOzOk. =∞ǨÏ=∞‡^£ J„ëêѶπ =∞$u P[ºO áÈã≤Ok. =∞iO`« Ö’`«∞QÍ KÕã≤# Ѩiâ’^èŒ##∞ „Ѩ[Å∞ JkèHÍ~°∞Å∞ ÃÑ_»K≥qx ÃÑ@ìHõáÈ~Ú#@ì~Ú`Õ x[OQÍ<Õ J`«#∞ Éè’áêÖò#∞ ~°H˜∆Oz# "å_»ÜÕ∞º"å_»∞. ''J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î P„ëêѶπ <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. <å PѶ‘ã¨∞ ^ŒQÆæ~° ÃѶ·~ü¿ãì+¨<£ ѨHõ¯<Õ x"åã¨O. "åo¡O\˜H˜ J`«x ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ =KÕÛ"å~°∞. "åà◊¡ Ѩx ZO`« „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∂ K≥ѨC‰õΩ<Õ"å~°∞. q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ QÆ∞iOp, q™ÈÊù@HÍÖˇ·# „áê}ÏO`«Hõ "åÜ«Ú=ÙÅ QÆ∞iOp =∂\Ï¡_»∞‰õΩ<Õ"å~°∞.

D Ѩx =∂<ÕÜ«∂Åx ‰õÄ_® J#∞‰õΩ<Õ"å~°∞. <Õ#∞ ÃÑOKÕ QÆ∞ÖÏc "≥ÚHõ¯Å‰õΩ "Õ¿ã `≥Å¡x á⁄_ç `«Ü«∂sÖ’ WO`« „Ѩ=∂^Œ=ÚO^Œx `≥eã≤Ok!—— J<åfl_»∞ ˆHëêfih.

108

P„ëêѶ π Kå=Ù Tˆ ~ yOѨ Ù #∞Oz u#flQÍ Hõ O ÃÑhH˜ "≥ o ¡ J`« x q∞„`« ∞ Å#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ''Wk ˆH=ÅO K≥^Œ∞~°∞ =∞^Œ∞~°∞ ã¨OѶ¨∞@<Õ<å, ÖˉõΩO>Ë á¶êHõìsÖ’ [iˆQ "≥·Ñ¶¨Åº=∂—— `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞.

HÍÔ~ƒ_£ÃÑ· <Õ~å~ÀѨ}‰õΩ 㨨iѨ_® ™êH∆ͺÅ#∞ ¿ãHõiOKå_»∞. |+‘~°∞ÖÏ¡(`˘ÅyOz# Ü«¸xÜ«∞<£ <åÜ«∞‰õΩ_»∞) F ~å„u ˆHëêfihx á¶êHõìs ֒ѨʼnõΩ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ fã¨∞ÔHàÏ¡_»∞.

JHõ¯_» á¶Èã‘˚<£ "≥Å∞=iOKÕ QÆ_ç¤HÀã≤# "åã¨##∂, L_çH˜# HÍÉËrÖÏ "åã¨#"Õ¿ã q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò#∞ K«qK«∂™ê_»∞. Ãã·#∞û q+¨Ü«∞OÖ’ ѨiK«Ü«∞O ÖËHõ „Ѩ=ÚY ™êOˆHuHõ HõàÏâßʼnõΩ K≥Ok# ~°™êÜ«∞xHõ qÉèÏQÆѨ٠_ô<£#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. JHõ¯_ç Öˇ·„|sÖ’x (ÃãÊ+¨eã¨∞ì) ѨÙã¨ÎHÍÅ#∞ u~°QÆ"Õâß_»∞.

JÖÏ `≥eã≤# ã¨OQÆ`«∞Å`À Xà◊√¡ [Å^ŒiOzOk. ''q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò, á¶Èã‘˚<£ "åÜ«Ú=ÙÅ∞ QÍeHõO>Ë Ô~O_»∞#fl~° Ô~@∞¡ |~°∞=h, <ÕÅÉÏ~°∞QÍ z#fl "Õ∞Ѷ¨∂Å∞QÍ `ÕeÜ«∂_»∞`åÜ«∞h `≥eÜ«∞QÍ<Õ, ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_ç`Õ Q˘Ñ¨Ê „Ѩ=∂^Œ"Õ∞ Jx `≥eã≤Ok. á¶êHõìsÖ’ Éèí„^Œ`å U~åÊ@¡#∞ q=~°OQÍ K«∂âßHõ ZѨC_≥·<å „Ñ¨=∂^ŒO [~°QÆ=K«ÛxÑ≤OzOk.—— J<åfl_»∞ ˆHëêfih.

* * * * 1982 "Õ∞ <≥Ö’¡ ™œ`ü KèåÔ~¡Ããì<£ Wxã≤ì@∂º\ò Ö’x QÆ$ǨϟѨÜ≥∂QÆ áê¡ã≤ìH± =ã¨∞Î=ÙÅ, ÔHq∞HõÖò L`«Ê`«∞ÎÅ ™êOˆHuHõ ˆHO„^•xH˜ K≥Ok# =ÚQÆ∞æ~°∞ WO[h~°∞¡ Éè’áêÖò á¶êHõìsÖ’ L`«ÊuÎh, Éèí„^Œ`å „Ñ¨=∂}ÏÅ#∞ áê\˜ã¨∞Î#fl^•, ÖË^• Jx ѨijeOKÕO^Œ∞‰õΩ =KåÛ~°∞. Wk ™ê^è•~°} ѨiáêÅ<åѨ~°"≥∞ÿ# ã¨OQÆu. Z=~°∂ nxflOz Uq∂ PtOK«ÖË^Œ∞. ^•^•Ñ¨Ù =O^Œ‰õΩÃÑ·QÍ JѨKå~åÅ∂, JѨ~å^è•Å∂, WO`« ÃÑ^ŒÌ á¶êHõìsÖ’ JO`« Ѩ\˜ìOK«∞HÀ=Åã≤# ã¨OQÆ`«∞Åx ÃÑ·H˜ JxÑ≤OK«=Ù. á¶êHõìs q∞„`«∞Å ^•fi~å ˆHëêfih "åà◊¡ P_ç\ò iáÈ~°∞ì#∞ ã¨OáêkOKå_»∞. `«# Hõà◊¡#∞ `å<Õ #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. l_À¤`«∞#fl áê`«„_»=Ú‡Å∂, "å_Õã≤# ÃѷѨÙÅ∂, "å_Õã≤# P~ÚÖò QÆ∞O@Å∂, ~°™êÜ«∞xHõ =º~å÷Å`À Jyfl „Ѩ=∂^ŒO [~°QÆ=K«∞Û#x x"ÕkHõ ¿Ñ~˘¯Ok. Hõ<≥Hõ¬#∞¡ <å}ºOQÍ ÖË=h, ™ê^èŒ<åÅÃÑ· ѨÓ`«Å∂, ã¨~°∂¯º@∞¡ H©∆}`«#∂,M.I.C. á¶Èã‘˚<£ *’#¡Ö’ P\’"Õ∞\˜H± ¢ã≤ÊOHõ¡~°¡ Ö’@∞#∂ "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_Õ@ѨC_»∂ q™ÈÊ@<å=HÍâßÅ#∂ ¿Ñ~˘¯Ok. H˘xfl Ü«∞O„`åÅ „ѨuëêìѨ<å Ö’áêÅ=Å¡ Jyfl„Ѩ=∂^ŒO [iy<å q+¨"åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_ç<å PѨˆ~@~°∞¡ |OnÅ∞QÍ LO_çáÈÜÕ∞ J"åO`«~åÅ#∂Ç≤ÏOzOk. „ÃÑ+¨~ü QÍ*òÅ∞ ÖË=h, =O^ŒÖÏk q_çÉèÏQÍÅ#∞ QÆ∞iÎOKÕ =º=ã¨÷ ÖË^Œh `≥eÑ≤Ok. ÃѷѨÙÖ’¡x ѨQÆ∞à◊¡ ^•fi~å, *Ï~ÚO@¡ ^•fi~å, á¶Èã‘˚<£, 108

M.I.C. HÀ¡~Àá¶ê~°O "åÜ«Ú=ÙÅ∞ ɡ·@‰õΩ "≥Å∞=_»∞`«∞#fl@∞ì QÆ=∞xOzOk. =¸_»∞ M.I.C. \ÏO‰õΩÖ’¡ XHõ^•xH˜ Z~üÎ"≥·~°∞ ÖË^Œx QÆ=∞xOzOk. ã¨~°∂¯º\ò "åÅ∞fiÅhfl xsfi~°º"≥∞ÿ#O^Œ∞# ã¨~°∂¯º@¡#∞ "Õ~°∞KÕÜ«∞_»O ã¨∞ÅÉèíO HÍ^Œx QÆ∞iÎOzOk. H˘xfl Ü«∞O„`åÖ’¡x ֒ѨÉèí∂~Ú+¨ì`« =Å¡ Ñ‘_»#O ÃÑiy ã¨~°∂¯º@¡Ö’H˜ h~°∞ ~å=K«Ûx ÉèÏqOzOk. XHõ á¶êã‘˚<£ \ÏO‰õΩ ^ŒQÆæi „ÃÑ+¨~üQÍ*ò =ÚÅ∞¡ 0 ^ŒQÆæ~° J`«∞‰õΩ¯áÈ~ÚO^Œx qã¨∞ÎáÈ~ÚOk. H˘xfl Éèí„^Œ`å ™ê^èŒè<åÅ∞ ã¨iQÍæ#∂ `«y#KÀ@∞Ö’#∂ ÖË=h, nx=Å¡¡ "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_ç<å, Jyfl „Ѩ=∂^ŒO [iQÆ<å ~°Hõ∆} ÖË^Œx ÉèÏqOzOk. J`åº^èŒ∞xHõ ™ê^èŒ<åÅ#∂,JÖÏ~°O =º=ã¨÷#∂, ã¨iQÍæ ѨxKÕã¨∞Î<åflÜ≥∂ ÖË^À `«~°K«∞QÍ Ñ¨~°º"ÕHõ∆} `«xvÅ∞ [~°Ñ¨_»O ÖË^Œx "åáÈ~ÚOk. WOHõ ã≤|ƒOk qÉèÏQÆOÖ’ =∞iO`« QÆQÆ∞~˘Ê_çKÕ q+¨Ü«∂Å#∞ `≥eÑ≤Ok. ã¨iÜ≥ÿ∞# tHõ∆} ÖËx ã≤|ƒOkx xÜ«∞q∞OKå~°h, P^ÕâßÅ *Ïs Ѩ^èŒúÌ`«∞Å∞ ã¨O`«$Ñ≤ÎHõ~°OQÍ ÖË=h, YzÛ`«"≥∞ÿ# x~°fiǨÏ}Ï x"ÕkHõÅ∞ HÀ~°_»O ÖË^Œh ¿Ñ~˘¯Ok. UÉèˇ· XHõ¯ ¿ÑrÅ∞#fl D x"ÕkHõÖ’ =¸_»∞ "åHͺÅ#∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ QÆ=∞xOKåe. ÃѷѨ٠=~°∞¯ qÉèÏQÆO Ô~O_»∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ _çã¨∞¯Å∞ =¸Ü«∞‰õΩO_® â◊√„ÉèíѨiKå~°h, WOKåi˚ D *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀÖË^Œh, nx=Å¡ q∞QÆ`å ÉèÏQÍʼnõΩ h~°∞ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞ÎO^Œh `≥eáê~°∞. XHõ<å_»∞ WO^Œ∞=¸ÖÏ# =∞Ǩϟ`åÊ`«"Õ∞ [iyOk.

* * * *

''ǨÏ=∂~å +¨Ç¨Ï~ü HÀ |Kå"À—— JO@∂ 17 ÃãÃÑìO|~°∞ 1982 `Õn# „ѨK«∞iOz# "≥Ú^Œ\˜ "å~åÎ Hõ^äŒ#OÖ’ ˆHëêfih P„HÀtOKå_»∞. á¶êHõìs Ü«∂[=∂<åº#∞fl^ÕÌtOz ™È^•Ç¨Ï~°}OQÍ „Ѩ=∂^ŒHÍ~°Hõ ™ê÷<åÅ#∞ q+¨Ü«∂Å#∂ q=iOKå_»∞. ''g∞ P=~°} ѨHõ¯#∞#fl XiÜ«∂, KèÀÖÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘Î"åã¨∞Å`À "≥Ú^ŒÖˇ· "≥Ú`«ÎO #QÆ~åxˆH =ÚѨC `≥ã¨∞Î<åfl~°∞!—— `«~°"å`« #QÆ~° áœ~°∞Å #∞^ÕÌtOz "åà◊¡ rq`åʼnõΩ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh HõeÊOz# =ÚѨC#∞ `≥eÜ«∞*ˇáêÊ_»∞. ''=ÚѨC Hõ e y# <å_» ∞ , =∂ˆ H O `≥ b ^Œ # Hõ O _ç ! ——J<åfl_» ∞ . Ô H ÃãO„_® ÖÏQÍ „Ѩ = ∂^•<≥  fl `Õ ã¨∂zOK«QÆeQÍ_»∞ HÍh "åà◊¡#∞ „¿Ñˆ~Ñ≤OKÕ ™ê=∞~°÷ºO ÖËHõáÈ~ÚOk. "≥Ú^Œ\˜ Hõ^äŒ#O Z=i ^Œ$+≤ìÖ’#∂ Ѩ_»<ÕÖË^Œ∞. HÍÔ~ƒ_£ =¸ÖÏÅ#∞ ÃÑHõeOKÕO^Œ∞‰õΩ =∂~°∞=¸Å Ѩ„uHõÖ’¡x ã¨OK«Å#O KåÅ^Œ∞.

II Ô~O_»∞"å~åÅ `«~°"å`« II

=∞$`«#QÆ~°OQÍ q∞yeáÈÜÕ∞ ~ÀA ^ŒQÆæ~À¡<Õ LOk. zO^Œ~° =O^ŒÔ~·# ~åà◊¥¡ P=âıëêÅ∂ ™êH∆ͺÅ∞QÍ q∞QÆ∞Å∞`å~Ú!—— Jx ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. D Hõ^äŒ#O`À "≥Ú`«ÎO #QÆ~åxH˜ #QÆ~°"Õ∞ "Õ∞ÖÁ¯x HÍb"≥∞ÿ^•<åxH˜ `«~°e á¶êHõìsx "≥O@<Õ =¸~ÚOKåÅx PO^Àà◊# [~°Ñ¨=Åã≤Ok. Z=~°∂ JÖÏ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ˆHëêfih P"Õ^Œ# J~°}º~À^ŒŒ#"≥∞ÿOk. D Ѩ@∞ì=^ŒÅx q„Hõ=∂~°∞¯_»∞ P `«~°"å`« "å~°"Õ∞ =¸_À Hõ^äŒ<åxfl „ѨK«∞iOKå_»∞.

"IF YOU REFUSED TO UNDERSTAND YOU WILL BE REDUCED TO DUST"

<åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ „H˜`«O. J~°÷~å„u "Õà◊ á¶êHõìsx MÏb KÕ~ÚOz# ã¨O^Œ~°ƒùO. XiÜ«∂ |ã‘Î `«k`«~° „áêO`åÅ „Ѩ[Å `˘H˜¯ã¨ÖÏ@#∂ q=iOKå_»∞.

WO`« x~åã¨HõÎ`«, WO`« x~°¡Hõ∆ºO, WO`« JO^èŒ`åfixfl QÆ=∞xOz x~åâ◊ K≥O^•_»∞.

HÍÔ~ƒ_£ „ѨKå~°Ñ¨Ù Jã¨`åºÅ<Õ Éè’áêbÜ«ÚÅ∞ #q∞‡`Õ, "åà◊¡ Hõ~°‡‰õΩ "åà◊¡<˘kÖËâß_»∞. `«# ™ê=∂#∂, HÍÃã@¡#∂, _çã¨∞¯Å#∂ ã¨~°∞̉õΩx ¿ÑѨ~°∞ =¸¿ãã≤ WO_À~°∞‰õΩ \˜ÔH@∞ì H˘#∞‰õΩ¯<åfl_»∞. JHõ¯_»∞#fl ÃÑ^ŒÌѨ„uHõ W=fiEÑ≤# ã¨∞=~å‚=HÍâßxfl qxÜ≥∂yOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. "≥à◊¡É’ÜÕ∞ =ÚO^Œ~° ~å¢+¨ì=∞O„u „ѨHõ@#‰õΩ ["åaKåÛ_»∞. =∞^茺„Ѩ^Õâò „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQ,Æ Láêkè HõÅÊ<å =º=Ǩ~åÅ =∞O„u JÃãOc¡Ö’ ''HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìs =Å¡ ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^Œ=¸ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞Ö’ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã á¶Èã‘˚<£ q+¨"åÜ«Ú=Ù HÍ<Õ HÍ^Œ∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. `«#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ KÕã≤# ^Œ~åºÑ¨ÙÎ#∞ q=iã¨∂Î ˆHëêfih Ô~O_»∞ ã¨∞n~°… ÖËYÅ#∞ ~å™ê_»∞. "≥Ú^Œ\˜k =ÚYº=∞O„u J~°∞˚<£ã≤OQ∑‰õΩ ѨOáê_»∞. Ô~O_Àk, á¶êHõìsx =¸ã≤"ÕÜ«∂Åx HÀ~°∞`«∂ Ñ≤\©+¨<£ ~°∂ѨOÖ’ ã¨∞„Ñ‘O HÀ~°∞ì‰õΩ ѨOáê_»∞. W^ŒÌ~°∞ z~°∞<å=∂^•~°∞Å∂ ‰õÄ_® ZÖÏO\˜ ["å|∞Å#∂ W=fiÖË^Œ∞.

* * * *

"BHOPAL WE ARE SITTING ON A VALCANO!"

JO@∂ 30 ÃãÃÑìO|~ü 1982# =∞~À Hõ^äŒ<åxfl "≥Å∞=iOKå_»∞. ''Éè’áêÖò #QÆ~°O 109

110

27. =∞~°∞ѨÙ~åx ÉÏ^èŒÅÃÑ· =∂Ü«∞Å `≥~° ''JO^Œ~°∂ \©–ǨÏ∫ãπ‰õΩ ~°O_ç! QÆOQÍ~åO =∞#HÀ â◊√Éèí"å~°Î#∞ `≥KåÛ_»∞!—— ~åǨïÖò

Hõ„~° K«„HÍÅ|Å¡ g∞^Œ u~°∞QÆ∞`«∂ JO^Œsfl Ñ≤Å=™êQÍ_»∞. XiÜ«∂, KèÀÖÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘Î"åã¨∞ÅO`å aÅaÖÏ Éˇ·\˜H˘KåÛ~°∞. "å~°O "å~°O =KÕÛ ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© "åà◊¡ K«∞~°∞‰õΩ^Œ#O ã¨=∞+≤ì ÉèÏ=#Å∞ K«∂ã≤ P x~åƒùQÆ∞ºÅ‰õΩ `«#™êÜ«∞O ZO`« =∂„`«O J=ã¨~°O ÖË^Œh, ZÖÏO\˜ ^Œ∞~°=ã¨÷ HõO>Ë "åàı¡ Z‰õΩ¯= |Å=O`«∞Åh ÉèÏqOzOk. HÍÅ„Hõ"Õ∞}Ï =¸_»∞ |ã‘ÎÖ’¡#∂ =∂r ‰‰õΩ+¨µª~Ày QÆOQÍ~åO ™ê÷~Ú. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO, X=∞~ü áêëêÅ ™ê÷~ÚH˜ *ËiOk. HÍÔ~ƒÂ _£ HõOÃÑh ѨxÖ’H˜ fã¨∞HÀ‰õΩ<åfl QÆOQÍ~åO ^Œ$_è` » ` « fi« O K≥‰Ωõ ¯K≥^~Œ Ö° ^Ë ∞Œ . QÆ`O« Ö’ ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ `«#ÖÏQÍ ‰õΩ+¨µ"ª åºkè #∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_¤» ¿ãflÇ≤Ï`«∞x ^ŒQÆæ~° H˘O`« ™⁄=Ú‡#∞ JѨC fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. P ã¨O=`«û~°O náê=o ѨO_»∞QÆ =ÚO^Œ~° XHõ xK≥Û#, XHõ |ÔH@∞ì, Ô~O_»∞ =¸_»∞ „|+¨µ¬Å∂ H˘x Wà◊¡‰õΩ ~°OQÆ∞ÖËÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì_»∞. Ô~O_Õà◊√¡ uiˆQã¨iH˜ QÆOQÍ~åO H˜O^Œ P~°∞QÆ∞~°∞ Ѩx KÕã¨∞Î<åfl~°∞. J~Ú<å QÆOQÍ~åO ¿Ñ^ŒÅ |ã‘Îx q_çzÃÑ@ìÖË^Œ∞. J`«x ÉèÏ~°º ^•e=∂ JO>Ë |ã‘ÎÖ’¡ JO^ŒiH© W+¨ì"Õ∞. QÍO„w"£ =ã¨∞ÎO^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O`À ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨∞Ѩ„u _®Hõì~°∞. P"≥∞ HÍà◊¡#∞ f¿ã™êÎ#O>Ë P"≥∞ XѨCHÀÖË^Œ∞. J~Ú<å `«~°"å`« P"≥∞‰õΩ ֒ѨŠ"≥∞@Öò Ñ≤<£ J`«∞‰õΩ "Õâß~°∞. HÍà◊√¡ =∂„`«O K«K«∞Û|_ç áÈÜ«∂~Ú. P `«~°"å`« P"≥∞ „HõK«ãπ `À#∂ QÆOQÍ~åO Éèí∞[Og∞^Œ<À uiˆQk. QÆOQÍ~åO \©–ǨÏ∫ãπ =ÚO^Œ~° ã¨O|~å<Õfl~åÊ@∞ KÕâß_»∞. hÅO áêO@∞, +¨~∞° ,ì ™êO_»Öûò ‰õΩ |^Œ∞Å∞, Ѩ_»=ÖÏ¡O\˜ K≥ѨCÅ∞, `≥Å¡x ‰õΩ~åÎ "Õã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. <≥uÎ# \’Ñ‘`À ã¨~°¯ãπ iOQ∑ =∂ã¨ì~å¡ L<åfl_»∞. Z„~°x HÍ~°∞¤É’~°∞¤, ã¨∂k \’Ñ‘Å∞, ѨK«Ûx "≥·ã¨∞ ìHÀ@¡ ÃÑ· W`«Î_ç JÅOHÍ~åÅ∞, `≥Å¡x áêO@∞¡ "Õã¨∞‰õΩ#fl P~°∞QÆ∞~°∞ ÉÏO_»∞ "Õ∞à◊O "åà◊√¡<åfl~°∞. W^ŒÌ~°∞ „_»=Ú‡Å∞ "å~Úã¨∞<Î åfl~∞° . W^Œ~Ì ∞° `åàÏÅ∞ "å~Úã¨∞OÎ >Ë =∞~À W^Œ~Ì ∞° ÉÏHÍÅ∂^Œ∞`«∞<åfl~∞° . "åà◊¡Ö’ XHõ_»∞ ^•e=∂ `«O„_ç. QÆ`«OÖ’ Ѩk‡x `«O„_çÖψQ Xi™êû #∞O_ç D U_®k =KåÛ_»∞. JHõ¯_» =∞m¡ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# Hõ~°∞=Ù `åO_»q™ÈÎO^Œ@. QÆOQÍ~åO =Ú‰õΩ#ŒÌO, JO^Œsfl J~°K÷ O« „^•HÍ~°OÖ’ \©–ǨÏ∫ãπ ^ŒQ~æÆ ° ‰õÄ~ÀÛɡ_∞» `«∞<åfl_∞» . JO^Œ~∂° =KåÛ~°#∞‰õΩ<åflHõ ÉÏO_»∞"åà◊√¡ "å~ÚOK«_»O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì~°∞. QÆOQÍ~åO `«# \’Ñ‘`À PѨ=∞x Ãã·QÆ KÕÜ«∞QÍ<Õ Páê~°∞. ''q∞„`«∞ÖÏ~å! D ~ÀA <å‰õΩ KåÖÏ ã¨O`À+¨Hõ~°"≥∞ÿ# ~ÀA. <å ã¨O`Àëêxfl g∞`À 111

ѨOK«∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl#∞. q∞=∞‡efl Pâ◊Û~°ºÑ¨iKÕ q+¨Ü«∂xfl K«∂ÃÑ_»`å#∞.—— JO@∂ ÉÏO_»∞ "åà◊¡#∞ `«#`À fã¨∞ÔHàÏ¡_»∞. H˘kÌ¿ãѨ\’¡ "Õ∞à◊`åàÏÅ∞ uiy=KåÛ~Ú. "åà◊"¡ #≥ HÍÅ "≥ÚQÆÅ∞ K«„Hõ=iÎÖÏ ^Œ~å˚QÍ QÆOQÍ~åO =KåÛ_»∞. =∞Ǩ~å}˜ÖÏ Xà◊O¡ `å =Ú™êÎÉ#·ˇ ^•e=∂#∞ Z`«∞ΉõΩ fã¨∞ÔHàÏ¡_»∞. "åà◊√¡ \©–ǨÏ∫ãπ =ÚO^Œ~°‰õΩ ~åQÍ<Õ [#O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ uiy H˘O`«¿ãѨ٠`å~° ™ê÷~ÚÖ’ "å~Ú^•ºÅ#∞ "≥∂yOKå~°∞.

QÆOQÍ~åO Ãã·QÆ`À ÉÏO_»∞ "åà◊√¡ PQÍ~°∞. `«# ÉèÏ~°º#∞ Éèí∞*ÏÅÃÑ· "≥∂ã¨∞H˘KåÛ_»∞. ã¨QÆ~°fiOQÍ <ÕÅÃÑ· kOKå_»∞. P"≥∞ HÍà◊√¡ <ÕÅ#∞ `åHõQÍ<Õ "≥∞e¡QÍ ÖËz #_çzOk. [#O `«=∞ Hõà◊¡#∞ `å"Õ∞ #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂~°∞. XHõ¯™êiQÍ #_»=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì# ^•e=∂#∞ ^ŒQÆæ~°QÍ =zÛ K«∂âß~°∞. Ѩk‡h, kbÑπ, P"≥∞ "≥∞_»Ö’ ѨÓÅ^ŒO_»Å∞ "Õâß~°∞. H˘OK≥O ¿ãѨ\’¡<Õ ^•e=∂x ѨÓÅ^ŒO_»Ö’¡ =ÚOK≥`ÕÎâß~°∞. QÆOQÍ~åO [<å#∞fl^ÕútOz =∂\Ï¡_®_»∞. ''q∞„`«∞ÖÏ~å! ã¨O|~°O WѨC_Õ "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. g∞ HÀã¨O =∞~À qz„`åxfl fã¨∞H˘KåÛ#∞.—— D™êi ÉÏO_»∞ "åà◊¡`À kbÑπ "≥àϧ_»∞. kbÑπ WѨC_»∞ Ѩ^è≥Ìxq∞^Õà◊¡ Ü«Ú=‰õΩ_»∞. ÃÑ~ÚO@~üQÍ `«O„_çH˜ ™êÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl_»∞. QÍeѨ\ÏÅ#∞ ZQƈ~Ü«∞_»O ã¨~°^•. P Zyˆ~ ¿Ñ^ŒiHÍxfl Ü«∂=r˚=tHõ∆QÍ J#∞Éèíqã¨∞Î#fl |ã‘Î"åã¨∞Å ¿ãfiKåÛùÑ≤áêã¨`À xO_ç# HõÅÅ#∞ QÍeѨ\ÏÅ∞ PHÍâ◊OÖ’H˜ "≥∂ã¨∞ÔHàı¡q.

D™êi QÆOQÍ~åO "åà◊¡‰õΩ =∞~À H˘`«Î HõÅ#∞ "≥∂ã¨∞H˘KåÛ_»∞. kbÑπ ÉÏO_»∞ "Õ∞à◊O`À uiQ˘KåÛ_»∞. <≥uÎg∞^Œ n~°… K«`«∞~°„™êHÍ~°OQÍ#∞#fl =ã¨∞Î=Ù. ÃÑ·# |@ìHõÑ≤Ê LOk. ^•xfl >Ë|∞Öò g∞^Œ ÃÑ\˜ìOKå_»∞. =Ú‰õΩ#ÌO ã¨<åflǨÖÏ~°OaèOKå_»∞. J`«x #=ÙfiÖ’ zeÑ≤`«#O, ã¨O`À+¨O Hõeã≤áÈÜ«∂~Ú. ÉÏO_»∞ "å~ÚOѨÙ<åÑ≤OKå_»∞. ''q∞„`«∞ÖÏ~å! nx H˜O^Œ#∞#fl^Õq∞\’ K≥ѨÊQÆÅ~å?—— ''|@ìÅÃÑ>ˇì—— JOk +‘ÖÏ<å_®~ü, Ѩk‡x `«e¡. áêѨO! P"≥∞ WO\’¡ U =ã¨∞Î=ÙÅ∂ ÖË=Ù. JO^ŒiÖψQ. ÉÁkÌOHõÅ∞ #_»Ü«∂_Õ áê`« „@O‰õΩÃÑ\’¡ `«# ÃÑo¡p~å, =ÔQ·~åÅ∞ ^•K«∞‰õΩO@∞Ok. F z#fl Ñ≤Å¡ ^ŒQÆæ~°QÍ "≥o¡ K≥q<åxÛOk. ''ZÅ∞QÆ∞|O\˜x ^•z# ѨO[~°O!—— JOk. QÆOQÍ~åO ÃÑ^ŒÌQÍ #"åfi_»∞. JO^Œ~°∂ P„`«∞`« Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. D Ñ≤Å¡ TǨωõΩ Z=~°∂ Pâ◊Û~°ºÑ¨_»ÖË^Œ∞. [O`«∞=ÙÅ#∂ Ѩ‰õ∆ΩÅ#∂ ѨO[~åÖ’¡ uѨC`«∂ q<À^ŒÑ¨iKÕ "åà◊√¡ =¸_»∞ |ã‘ÎÖ’¡#∂ u~°QÆ_»O =∂=¸ÖË. ‰õΩO^ÕÅ∞#∞ ɡ·@‰õΩf¿ã QÍ~°_ô "åàÏ¡ 112

QÆOQÍ~åO `«#\’Ñ‘ ^•xÃÑ· uáêÊ_»∞. `«~"° å`« K«Ñʨ @∞¡ H˘\˜ì ÉÏO_»∞ "å~ÚOK«=∞<åfl_∞» .

K≥=ÙÅ∞ |^ŒÌÅÜÕ∞ºÖÏ "å~Úã¨∞Î<åfl~°∞. ^•e=∂KÕ =¸_»∞ ™ê~°∞¡ >Ë|∞Öò K«∞@∂ì „Ñ¨^ŒH˜∆}O KÕ~ÚOKå_»∞. "≥∞e¡QÍ J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã¨∂Î #_»∞ã¨∞Î#fl ^•e=∂#∞ <À~°∞¡ "≥à◊¡Éˇ\˜ì K«∂âß~°∞.

P Hõ∆}OÖ’ "åà◊¡‰õΩ P"≥∞ áê^•Å∞ Ѩ~°fi`åÅ#kè~ÀÇ≤ÏOKÕ c^ŒÅ áê^•ÖÏ¡ HõxÑ≤OKå~Ú. „Ѩ^ŒH˜∆} =Úy™êHõ ÉÏO_»∞ "åà◊¡‰õΩ Ãã·QÆ KÕã≤ PѨ=∞<åfl_»∞. ''q∞„`«∞ÖÏ~å! ^•e=∂ ã¨fiÜ«∞OQÍ D qO`«#∞ K«∂ÃÑ_»∞`«∞Ok.—— ^•e=∂ ÃÑ· |@ì#∞ fã≤Ok. JO^Œ~°∂ =∞~À™êi <Àà◊√¡ "≥à◊¡Éˇ\Ïì~°∞. `«=∞ ^Õâ◊O ~À^Œã‘Ö’H˜ LѨ„QÆǨxfl ѨOÑ≤# Ѩ^Õà◊¡‰õΩ, J}∞áê@= ѨsHõ∆Å∞ [iÑ≤# Pˆ~à◊¡‰õΩ, HÀ\Ï¡k „Ѩ[ʼnõΩ JÖÏO\˜ =ã¨∞Î=O@∂ XHõ@∞O^Œx ‰õÄ_® `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍb"≥∞ÿ^•# |ã‘Î"åã¨∞Å "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ \˜.q.Ãã@∞ì, ^Œ~å˚QÍ >Ë|∞Öò g∞^Œ HõxÑ≤™ÈÎOk.

* * * * ''JO^Œ"≥∞ÿ# á¶êHõìs—— q^è•Ü«∞‰õΩÅ∞. `«=∞ HÍ#ÊùÔ~<£û ~°∂=ÚÖ’ á⁄_»"å\˜ >Ë|∞Öò K«∞@∂ì ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. =ÚQÆ∞æ~°∞ J"≥∞iHõ<£ P_ç@~°∞¡ WzÛ# ^Œ∞~°ƒù~° x"ÕkHõ#∞ ѨijeOã¨∞Î<åfl~°∞.

Hõ=∞Öòá¶êsH± „Ѩ`ÕºHõOQÍ H˘xfl JOâßÅ#∞ f„="≥∞ÿ#qQÍ ÉèÏqOKå_»∞. ''x"ÕkHõ "≥Å∞=iOz# ã¨OQÆ`«∞Å∞ WÖÏO\˜ ÃÑ^ŒÌ Hõ~å‡QÍ~°OÖ’ „Ѩ^äŒ=∞ ^Œâ◊Ö’ U~°Ê_»¤O ã¨Ç¨Ï["Õ∞. JO`« =∂„`å# "å\˜x x~°¡Hõ∆ºO K≥Ü«∞º‰õÄ_»^Œ∞.—— J"≥∞iHõ<£ Z"£∞._ç. =Ó=∞~ü Jaè„áêÜ«∞O ‰õÄ_® J^Õ.

XHõ z#fl "åÅ∞fiÖ’ ֒Ѩ=Ú<åfl ã¨ÇÏ≤ OK«ÖxË ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xHõÅ"å@∞Ѩ_¤» Éè„í ^Œ`å ã¨O㨯$ux, „Hõ=∞tHõ∆}#∞ áê\˜OKÕ `«~åxH˜ K≥Ok#"å_»∞. ''XHõ É’Å∞ì#∞ ã¨iQÍæ ayOK«HõáÈ=_»O, á¶Èã‘˚<£ iÜ«∂Hõì~°∞#∞ J^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∞ÖËHõáÈ=_»O, Ô~O_»∂ f„="≥∞ÿ# `«Ñ¨CÖË!—— Jx PѨˆ~@~°¡‰õΩ É’kèOKÕ"å_»∞. "≥∞e¡QÍ x"ÕkHõÖ’x JOâßÅ#∞ q=iOKå_»∞. ^À+¨µÅ#∞ x~åúiOz tH˜∆OKÕ =ÚO^Œ∞ Ö’áêÅhfl ã¨=iOKåe. |Ǩïâ◊ó H˘xfl "å~åÅ∞ <≥ÅÅ∂ ‰õÄ_® Ѩ@ì=K«∞Û. WO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# „Ѩ}ÏoHõ#∞ ™œ`ü KèåÔ~¡ã¨ì<£ ™êOˆHuHõ WO[h~°¡‰õΩ ѨOÑ≤ P"≥∂^ŒO á⁄O^•e. Éè’áêÖò á¶êHõsì x ã¨=¸ÅO „ѨHÍ∆ à◊# KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ H˘`«Î ™ê~°kè =KåÛ_»∞. q^Õj HõOÃÑhÅ#∞ ѨÓiÎQÍ ^ÕjÜ«∞OQÍ =∂ˆ~Û „Hõ=∞OÖ’ ÉèÏ~°`« „ѨÉèí∞`«fiO =Ó=∞~ü Ô~ã≤_≥#∞û (J#∞=∞u)x á⁄_çyOK«_®xH˜ á⁄_çyOK« x~åHõiOzOk. #ÅÉèˇ· S^Õà◊¡ ^•H˜∆}Ϻ`«º „ÉÏǨχ}∞_»∞, q^•ºkè‰õΩ_»∞, J#∞Éèí=A˝_»∞ Z^Œ∞~°∞QÆ∞O_® ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. Ô~O_Õà◊√¡ u~°QƉõΩO_®<Õ ã¨^Œ~°∞ [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£. Éè’áêÖò á¶êHõìs q<åâ◊<åxH˜ ~°Ç¨Ï^•~°∞Å∞ "Õâß_»∞.

XHõ QÆO@ ֒Ѩ٠֒<Õ QÆOQÍ~åO >ˇeq[<£ ÉÁ=∞‡efl K«∂ÃÑ_»∞`ÀOk. á¶êHõìsH˜ HõÔ~O@∞ ã¨ÃÑÂ¡Öˇ·#∞‰õΩ XHõ ˆH|∞Öò#∞ Hõeáê_»∞. Ãã·H˜Öò á¶È~°∞¯ g∞^Œ K«„HÍxfl xÅɡ\˜ì ™ÈÖÏ~ü UiÜ«∞Öòx ÃÑ\Ïì_»∞. "≥Ú`«ÎO U~åÊ@∞ LѨ„QÆÇ¨Ï ã¨OˆH`åÅ#∞ ¢QÆÇ≤ÏOKÕ Ü«∞O„`åOQÍxfl `«ÅÑ≤OzOk. ÉÁ=∞‡ HõxÑ≤OzOk. ^Œ∂~°^Œ~°≈<£ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ Ç≤ÏOnÖ’ XHÍq_» UHõ~°∞=Ù ÃÑ_»∞`ÀOk. XHõ¯™êiQÍ `«=∞#∞ `å=Ú =∞izáÈÜ«∂~°∞. |∞~°^Œ, "åã¨#, DQÆÅ∞, ^À=∞Å∞, ÉÁkÌOHõÅ∞, ZÅ∞HõÅ∂, PHõe, x~°∞^ÀºQÆO, ~ÀQÍÅ∞, =∞$`«∞º=Ù, W=hfl =∞iÛáÈÜ«∂~°∞. ~å„u"Õà◊Ö’¡ nѨtYÅ`À "≥Å∞Q˘O^Õ |$ǨÏ`«¯~å‡QÍ~°O HõeyOKÕ ÉèíÜ«∂hfl =∞iÛáÈÜ«∂~°∞. „Ѩu~ÀE '~å=∂Ü«∞}O— ã‘iÜ«∞Öò „Ѩ™ê~°=∞ÜÕ∞ºk. |ã‘Î"åã¨∞Å∞ JO^Œ∞Ö’ b#"≥∞ÿ áÈÜÕ∞"å~°∞. JO^Œ∞Ö’x _≥·ÖÏQÆ∞Å∞ "åà◊¡ <À\˜H˜ =KÕÛ™ê~Ú. Ѩk‡x `«e¡ z#flѨC_»∞ ǨÏ#∞=∞O`«∞x bÅÅ#∞ áê_Õk. gkè ÉèÏQÀ`åÅ "åà◊√¡ =zÛ#ѨC_»∞ Ti [#=∞O`å ÉèíH˜Îáê~°=â◊ºO`À ~å=∞Hõ^ä• ã¨OH©~°Î<å<åfl™êfikOKÕ"å~°∞. z#flÑ≤Å¡Å#∞ ~å=∞Hõ^äŒÅ`À x„^ŒÑ¨ÙKÕÛ"å~°∞. P@Ö’¡#∂ ~å=∞bÅÖË. ã‘`« áêu„=`«ºO Ö’HÍ^Œ~°≈O. áê~î°º ѨÙã¨ÎHÍÖ’¡#∂ ~å=∂Ü«∞} „Ѩâ◊ã≤Î. „Ѩã¨H˜Î LO\Ï~Ú. QÆOQÍ~åO ^ŒÜ«∞=Å¡ P Hõ^äŒÅhfl =∞~À™êi Hõ#QÆeQÍ~°∞. `«=∞ Hõ~°‡Å∞ „Ѩ™êkOz# HõëêìÅ Hõ_»ex ^•>ËO^Œ∞‰õΩ |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ K«Hõ¯x =∂Ü«∂ÖÏO`«~°∞, ã‘`å^Õq HõëêìÅ ~°∂ѨOÖ’ ^˘iH˜Ok.

* * * *

* * * *

113

114

28. Hõ~°∞=Ù HÀ~°Ö’¡ ^Õâ◊O – #ëêìÅ TaÖ’ HÍÔ~ƒ_£ Éè’áêÖò

HÍÔ~ƒÂ _£ HõOÃÑh â◊O‰õΩ™ê÷Ñ#¨ [iy# `«~"° å`« ã¨iQÍæ Ѩ^•è flÅ∞QÆ∞ ã¨O=`«û~åÅ, P~°∞<≥Å¡, Ѩk¿ÇÏ_»∞ ~ÀAÅ `«~°"å`« Éè’áêÖò HõOÃÑh ™ê~°^äŒ∞ÅÖ’ z=i J"≥∞iHõ<£ xѨÙ}∞_»∞ "åÔ~<£ =Ó=∞~ü. _çâ◊O|~°∞ 6, 1982 # ÉèÏ~°`«^Õâßxfl =keÃÑ\Ïì_»∞. ''<å rq`«OÖ’<Õ Jk =∞~°∞ѨÙ~åx ~ÀA!—— J<åfl_®Ü«∞#. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ "å~°O ~ÀAÅ áê@∞ =Ó=∞~ü ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ ã¨<å‡<åÅ∞, g_À¯Å∞ ã¨ÉèíÅ ã¨O~°OÉèÏÅÖ’ =Úxy `ÕÖÏ~°∞.

J`«ºO`« ™êOˆHuHõ Ѩi„â◊=∞ J=ã¨~åʼnõÄ, qaè#fl ã¨O㨯$f ã¨O„Ѩ^•Ü«∂ʼnõΩ K≥Ok# ^ÕjÜ«∞ ã≤|ƒOkH© *’_çOѨÙ#∞ ™êkèOK«QÆey# ã¨~°à◊ ã¨fiÉèÏ=ÙxH˜ JO^Œ~°∂ Lz`« su# g_À¯Å∞ ѨeˆHO^Œ∞‰õΩ =∞‰õΩ¯= Ѩ_®¤~°∞.

J„ëêѶπ ^Œ∞~°‡~°}O, Ü«¸xÜ«∞#¡ PO^Àà◊#, P_ç\ò x"ÕkHõ, HõOÃÑh <ÒHõÖ’ ѨQÆ∞à◊¡ #∞ HõeyOz# =∂@ x["Õ∞. J~Ú<å '™êÉò— ã¨QÆ~°fiOQÍ "≥à◊¡QÆeQÍ_»∞. ã¨=∞㨺Åhfl Ѩi+¨¯iOѨ |_»`å~Ú. `«Ñ¨CÅ∞ ã¨=iOK«|_»`å~Ú. Ö’@∞áê@∞Å∞ ã¨~°∞̉õΩO\Ï~Ú. ^Õâ◊O #_çÉÁ_»∞¤#∞#fl ''JO^Œ"≥∞ÿ# Hõ~å‡QÍ~°O——Ö’ ZÖÏO\˜ =∞K«Û `≥KÕÛ „Ѩ=∂^Œ=¸ [~°QÆ^Œx #=∂‡_»∞. ÉèÏ~°`« Ô~·`«∞ŠѨO@Å#∞ Ѩ\˜ì Ñ‘_çOKÕ `≥QÆ∞à◊¡ =∞O^Œ∞ Hõ@∞ìk@ì"≥∞ÿ# *Ï¢QÆ`«ÎÅ =∞^茺 x~°O`«~°O `«Ü«∂~“`«∞Ok. `«# ¿Ñ~°∞ K≥H˜¯# HÍ#∞HõÅ#∞ =Ó=∞~ü Hõ$`«[˝`å ÉèÏ=O`À fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.

S`Õ, WO^Œ∞‰õΩ Ô~O_»∞ +¨~°`«∞Å∞<åflÜ«∞x =Ó=∞~ü‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. XHõ\˜ P#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# |∞∞`«∞Ѩ=<åÅ∞. ^•x =Å¡ J=∞‡HÍÅ∞O\Ï~Ú. ÖˉõΩO>Ë L`«ÊuÎ Py<å PQÆ=K«∞Û. Ô~O_À ã¨OQÆu, Éèí„^Œ`å xÜ«∞=∂Å#∞ áê\˜OKåe. H˘`«Î Z"£∞._ç.H˜ W=hfl q=iOKå_»∞. J`«ºO`« q+¨„áêÜ«∞"≥∞ÿ# Ѩ^•~å÷Å`À QÆ_çÑ≤# ã¨∞n~°… =$uÎrq`«OÖ’ J`«#∞ áê\˜Oz# „Ѩ^è•# ã¨∂„`«O. ''ZѨC_»∂ HÍ=Åã≤# "Õ∞~°ˆH „Ѩ=∂^ŒHõ~° Ѩ^•~å÷Å#∞ xÅ=*Ëã¨∞HÀ"åe!—— Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò ã¨ÅǨÅ#∞ „`Àã≤~å[x, 120 @#∞flÅ∞ ÃÑ·QÍ xÅ=KÕÜ«∞QÆÅ =¸_»∞ ÃÑ^ŒÌ M.I.C. \ÏO‰õΩÅ x~å‡}Ïxfl J<åºÑ¨^Õâ◊OQÍ q=∞i≈Oz #>Ëì=∞i. ''P \ÏO‰õΩÅ∞ ѨÓiÎQÍ xO_»=Ù J<Õ PâßÉèÏ=O`À<Õ =KÕÛâß#∞.—— J<åfl_®Ü«∞#. Ããq<£ `«Ü«∂sH˜ HÍ=Åã≤# H˘kÌáê\˜ M.I.C.x =∂#∞º=Öò xˆ~úâßÅ „ѨHÍ~°O ZÅ¡"Õà◊ÖÏ qkèQÍ K«Å¡|~°z =∂¢`«"Õ∞ xÅ=*Ë™êÎ~°x PtOKå_»∞.

115

=Ó=∞~ü ^ŒOѨ`«∞Å∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ r=<å<åfl™êfikOKå~°∞. =∞m¡ =^•Ì=∞#∞‰õΩ<åfl~°∞. ~å[‰õΩ=∂~ü ˆHëêfih Hõ^äŒ<åÅ q+¨Ü«∞O =Ó=∞~ü‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞. HõOÃÑhÖ’x WO_çÜ«∞<≥¡=~°∂ PÜ«∞#‰õΩ K≥ѨÊÖË^Œ∞. q=∂<å„â◊Ü«∂xH˜ "≥_»∞`«∂ "≥#H˜¯ uiy ''JO^Œ"≥∞ÿ# á¶êHõìs——x Pj~°fikOKå_»∞.

* * * * =∞^茺„Ѩ^Õâò ~å¢+¨ìOÖ’#∂, K«∞@∞ìѨHõ¯Å ~å¢ëêìÖ’¡#∂ ^Œ∞iƒùHõ∆ KèåÜ«∞Å`À Éè’áêÖò |ã‘ÅÎ ‰õΩ „Ѩ"åã¨∞Å `åH˜_ç ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. gà◊O¡ ^Œ~∂° QÍOnèr =Ú^Œ∞QÌ Í Ñ≤eKÕ 'ǨÏi[#∞Å∞—. „QÍ=∂Ö’¡ JO@~åx [#∞Å∞. Éèí∂q∞ÖËx x~°∞¿Ñ^ŒÅ‰õΩ Ѩx Hõ~°∞"Ò`«∞Ok. #QÆ~°OÖ’ â◊~°}Ï~°∞÷Ö∫`å~°∞. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO Ѩ~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨Ü«∞ Hõq∞\© ã¨Éèí∞ºÅ∞ ~°OQÆOÖ’H˜ kQÆ∞`å~°∞. "åà◊¡O^Œ~°∂ `«=∞ Ju^äŒ∞ÖË =∞i. |ã‘Î [#=∞O`å `«Ö’\© `≥zÛ H˘`«Î"åà◊¡ H˜™êÎ~°∞. QÆ∞_çÃã ÃÑ·H˜ PKåÛù^Œ#, `˘_»∞‰õΩ¯<ÕO^Œ∞‰õΩ |@ìÅ∞, H˘"˘fi`«∞ÎÅ∂, Wxfl aÜ«∞ºO, #∂<≥, z\˜ÔH_»∞ ѨOK«^•~°, JyæÃÑ>ˇì JOk™êÎ~°∞. QÆOQÍ~åO |$O^ŒO WO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞O\Ï~°∞. =_ô¤ "åºáêi ѨÙÖÏÊÖ òã≤OQ∑ H˘_»∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® WO`« J#flO ÃÑ_»`å~°∞. gà◊¡O^Œ~°‰õÄ =∞O^Œ∂ =∂‰õÄ WKÕÛO^Œ∞H˘zÛ# ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\©, "åà◊¡ ã¨=∞+≤ì `«`åfixH˜ J|∞ƒ~° Ѩ_»∞`«∞Ok. ''WO`« B^•~°ºO L#fl ^Õâ◊O „ѨѨOKåxˆH P^Œ~°≈O!—— JO@∞O^•q_». H˘`«ÎQÍ =zÛ# Ѩã≤"åà◊√¡, áêѨO ɡÅ∂#¡ÖÏ L|ƒiOz# MÏb Hõ_»∞ѨÙÅ`À LO\Ï~°∞. "åà◊¡‰õΩ q@q∞#¡ ֒ѨO. Hõ_»∞ѨÙÖ’ ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞. ÃѶeã≤\© „Ѩ^äŒ=∞ zH˜`«û "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞Ok. Éèí∂q∞ÖËx x~°∞¿Ñ^ŒÅ `«~°"å`«, Ô~·`«∞Å∞ ~å=_»O "≥Ú^ŒÖˇ_»`å~°∞. "åà◊√¡ ^èŒ#=∂# „áê}ÏÅ#∞ Ѷ¨}OQÍ ÃÑ\˜ì ѨO_çOKÕ =i ѨO@ `≥QÆ∞à◊√¡ Ѩ\˜ì <åâ◊#"≥∞ÿOk. HÍb "≥∞ÿ^•#OÖ’ JO^Œ~°∂ XHõѨC_»∞ Éèí∂q∞x #=Ú‡‰õΩ#fl"åàı¡! <≥uÎg∞^Œ =¸@ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ q∞QÆÅx x~°∞¿Ñ^ŒÅÜ«∂º~°∞.

D =Å㨠HõOÃÑhH˜ ^Œ∞â◊≈‰õΩ#O. "å~°<£ =Ó=∞~ü Pâ◊ʼnõΩ qѶ¨∂`«O. Ѩ^Õà◊¡ „H˜O^Œ@ Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò ÉèÏ~°fÜ«∞ r=#OÖ’ „Ѩ=ÚYáê„`« =Ç≤ÏOKÕ |∞∞`«∞Ѩ=<åÅ „áê=ÚYº`«#∞ q=iOz<å J"≥∞iHõ<£ _≥·Ô~Hõì~°¡ K≥qÔHHõ¯ÖË^Œ∞. "åà◊¡‰õΩ WO_çÜ«∂ JO>Ë 50 HÀ@¡ Hõ+¨ì=∞ˆ~¡!

1983Ö’ D JOÔH x~°~°÷HõO. =Ú}À*ò ~°∂á⁄OkOz# „ѨKå~° „Ѩ}ÏoHõ ‰õÄ_® „Ѩu‰õÄŠѨiã≤÷`«∞Å#∞ ÃÑOzOk.

116

HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh áÈã¨ì~°∞¡ "å_»"å_»ÖÏ "≥e™ê~Ú. Ô~·`«∞Å∞ q`«Î<åʼnõÄ Z~°∞=ÙňH Z‰õΩ¯= "≥Ú`«ÎO Y~°∞ÛÃÑ@ì™êQÍ~°∞. ã¨O„Ѩ^•Ü«∞Ѩ^Œú`«∞ÅxOz Ô~·`«∞Å#∞ =∞~°ÅÛ_»O ‰õÄ_® Hõ+¨ìO. H˘O^Œ~°∞ Ô~·`«∞Å∞ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ "å_ç<å, =∞O^Œ∞Å∞ "å_»x Ô~·`«∞Å á⁄ÖÏÖ’¡x ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ =∞m¡ ѨO@‰õΩ ÃÑiˆQq. JO^Œ∞=Å¡ "å\˜x ѨÓiÎQÍ x"åiOK«_»O ™ê^茺O HÍ^Œx „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. nx=Å¡ J=∞‡HÍÅ∞ Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú. 1982 <å\˜H˜ J=∞‡HÍÅ∞ 2,308 @#∞flʼnõΩ Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú.

* * * * HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhÃÑ· HÍ~°∞"Õ∞Ѷ¨∂Å∞ Hõ=Ú‡‰õΩO@∞O_»QÍ Ñ¨k‡x ѨÙ+¨Ê=`≥·Ok. P"≥∞‰õΩ ÃÑo¡ K≥Ü∂« ºe. Pk"åã‘ ‰õΩ@∞OÉÏÅ =∂`«$™êfi=∞º ã¨O㨯$uÖ’ P_»"åàı¡ ÃÑo¡ãO¨ |O^è•Å#∞ K«∂™êÎ~∞° . "åà◊Ö¡ ’ =~°â√◊ ů=ÚO_»^∞Œ . Hõ<åºâ◊√ů=ÚO@∞Ok. HÍÔ~ƒÂ _£ HõOÃÑhÖ’ ѨxKÕã∞¨ #Î fl "åi ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok<å, ÃÑo¡H˘_»∞‰õΩx K«∂_®¤xH˜ =º=kè Ѩ_»∞`«∞Ok. WѨÊ\’¡ `ÕÅ^Œ∞.

JO^Œ∞Hõx "åà◊¡=∞‡ WѨC_»∞ ZÖÏO\˜ `«`«OQÆ=¸ [~°Ñ¨ÖË^Œ∞. P"≥∞ Hõ@∞ì‰õΩ#fl |@ìÅ∞ q_çÑ≤Oz p~° Hõ\˜ìOzOk. ''h ÃÑo¡ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "å\˜x #~°‡^• #kÖ’ "Õ^•ÌO. h Hõ_»∞Ѩ٠ѨO_®Åx HÀ~°∞‰õΩO^•O.—— JOk.

JÖÏO\˜ =ºH˜Î ™ê~°^茺O ÖˇHõ¯ „ѨHÍ~°O HõOÃÑhH˜ Q˘Ñ¨Ê=~°OQÍ ÉèÏqOKåe. HÍx HõOÃÑhH˜ ÃѶ·<å<£û HõO„\’Å~°∞fl ‰õÄ_® xÜ«∞q∞OKå~°∞. H˘`Ϋ Z"£∞._ç. DÜ«∞#‰õΩ Ö’|_ç ѨxKÕÜ«∂e. ZÖÏÔQ·<å HõOÃÑh #ëêìÅ#∞ ѨÓ_»Û_»O `«yæOK«_»O J`«x UÔH·Hõ ÅHõ∆ºO. ÃѶ·<å<£û HõO„\’Å~ü ɡOQÍb. ¿Ñ~°∞ _ç.Z<£.K«„Hõ=iÎ. ÅO_»<À¡ ‰õΩ\˜ìOz# ã¨∂@¡<Õ `˘_çˆQ"å_»∞. ã¨O™ê¯~°Ü«Ú`«OQÍ, <åE‰õΩQÍ#∂, ^Œ~å˚QÍ#∂ HõxÑ≤™êÎ_»∞. =Ü«∞ã¨∞û 52, Hõq`«fiO, ^Œ~å˚QÍ |`«Hõ_»O ™ê¯Kü q㑯, JO^Œ"≥∞ÿ# P_»"åà◊¡O>Ë W+¨ìO. „Ѩ=ÚY ~°™êÜ«∞# xѨÙ}∞_Õ. HÍx „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞xHõ Ѩ^•~å÷Å#∞ `«Ü«∂~°∞ Kտ㠄Ѩ`ÕºHõ "å`å=~°}ÏxH˜ HÍ=Åã≤# =∞#ã¨Î`«fiO ÖË^Œ∞. J`«x ÔHs~°O`å ÉË@s qÉèÏQÆOÖ’<Õ QÆ_çzOk. JHõ¯_» [iˆQ Q˘Ñ¨Ê qѨs`«O JO@∂ LO>Ë Hõ<ÕfiÜ«∞~ü ɡÅ∞ì `≥yáÈ=_»"Õ∞! ZÖÏO\˜ iã¨∂¯ ÖˉõΩO_® HÍÅ∞ g∞^Œ HÍÖËã¨∞‰õΩx, PÖÏ ÖÏÉèÏÅ#∞ ѨO_çOKÕ qÉèÏQÆѨ٠JkèѨuQÍ<Õ PÜ«∞# õΩ#fl J#∞Éèí=™ê~°O. D `«ÅuHõ¯ =∞x+≤ xÜ«∞=∂HõO Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# `«Ñ≤Ê^ŒOQÍ Ñ¨i}q∞OK«#∞Ok.

* * * *

* * * * „¿Ñ=∞ QÆ∞_ç¤k. ~åHõ∆㨠ã¨^Œ$â◊"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞xHõ HÍ~å‡QÍ~°OÃÑ· =∞=∞HÍ~°O =∞s QÆ∞_ç¤k. "åÔ~<£ =Ó=∞~ü =∂„`«O HÍÔ~ƒ_£ HÍ~å‡QÍ~°Ñ¨Ù Éèíq`« ÖÏÉèÏ¿ÑHõ∆ÖË „áêuѨkHõQÍ =∂„`«"Õ∞ x~°‚~ÚOK«_®xH˜ =ºuˆ~H˜. HÍx q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°¡ #ëêìÅ#∞ ri‚OK«∞‰õΩO@∂<Õ LO_»_»O ÃÑ@∞ì|_ç^•s HõOÃÑhʼnõΩ ™ê^茺O HÍ^Œ∞. U_Õà◊¡ „H˜`«O ~°∂á⁄OkOz# JOK«<åÅ∞ `å~°∞=∂~°Ü«∂º~Ú. H˘`«Î K≥·~°‡<£ D Ѩiã≤÷ux K«Hõ¯|~°K«QÆÅ_®?

[QÆ<åfl^äŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ =∂r i[~°∞fi ÉÏO‰õΩ QÆ=~°fl~ü ‰õΩ=∂~°∞_»∞. ÉÏQÍ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl "å_Õ. J~Ú`Õ =∞O„`«O"Õã≤ Ѩiã≤÷ux =∂~°ÛÖË_»∞ Hõ^•! ˆHO„a_ç˚Ö’ ~°™êÜ«∞# âߢã¨ÎOÖ’ „Ѩ^äŒ=∞™ê÷#O, É’ã¨ì<£ Z"£∞.S.\˜. _®Hõìˆ~@∞. HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑhÖ’ *Ë~åHõ Ô~O_Õà◊√¡ >ˇHÍûãπÖ’#∂, „\ÏOÉËÖ’ =∞~À Ô~O_»∞ ÃÑ„\’ÔHq∞HõÖò áê¡O@¡Ö’#∂, z=~°QÍ =∞~À =¸_Õà◊√¡ "≥ã¨∞ì =s˚xÜ«∂Ö’#∂ M.I.C. `«Ü«∂sÖ’x "≥∞à◊√‰õΩ=Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨q∞uÖ’x _≥ѨӺ\© Ãã„ÔH@s Ñ≤Å¡xKåÛ_»∞. P"≥∞ „Ѩ=ÚY PiúHõâߢã¨Î xѨÙ}∞~åÅ∞. Ü«¸x=i≈\© „á⁄ÃѶã¨~°∞. "åà◊¡ áêѨ‰õΩ QÆ∞O_≥ Ö’áêxfl J"≥∞iHõ<£ ã¨~°˚#∞¡ PѨˆ~+¨<£ KÕã≤ ã¨=iOKå~°∞. JÖÏO\˜ PѨˆ~+¨<£ P ~ÀAÖ’¡ JHõ¯_Õ ™ê^茺O. 117

118

29. HÍÔ~·ƒ_£ r=K«Ûù=O Q Æ`«OÖ’ „áê}ÏO`«Hõ"≥∞ÿ# M.I.C.

„_»=Ú‡Å#∞ ÉÁOÉÏ~Ú #∞Oz „áê}ÏʼnõΩ `≥yOz Éè’áêÖò‰õΩ `≥zÛ# Hõ=∞Öò á¶êsH± Pâ◊Û~°ºOÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂_»∞. ''H˘`«Î ã¨∂Ѩ~ü _≥·Ô~Hõì~°∞(K«„Hõ=iÎ) H˜ á¶êHõìs K«∂Ñ≤OK«_»O @∂iã¨∞ì‰õΩ _çã‘flÖÏO_»∞ K«∂Ñ≤#>ˇÂìOk.—— J<åfl_»∞ á¶êsH±. ''K«„Hõ=iÎH˜ Jã¨Å∞ WÖÏO\˜ á¶êHõìs JO>Ë<Õ `≥b^Œ∞. U ÉèÏQÆO Uq∞\’ ¿Ñ~°∞¡ ‰õÄ_® `≥b^Œ∞. q∞Hõû~°∞fl–ɡ¡O_»~ü Jx ɡ¡O_»~°∞fl q∞Hõû~ü Jx J<åfl_»∞. WOw¡+¨µÖ’ P Ô~O_»∂ XHõ>Ë HÍ=K«∞Û. HÍh Éè’áêÖò á¶êHõìs ™êOˆHuHõ ѨiÉèÏ+¨Ö’ P Ô~O_»∂ "Õ~°∞. DÜ«∞#‰õΩ ÔHq∞HõÖò á¶êHõìs QÆ∞iOz 'F— JO>Ë '_è»O— `≥b^Œ∞. PÜ«∞#‰õΩ `≥eã≤O^ŒÖÏ¡ JOÔHÅ∞, ZH“O@∞¡ =∂„`«"Õ∞!—— á¶êsH± Jaè„áêÜ«∞O. J~Ú<å Ѩ~°"åÖË^Œ∞. HÍx WÖÏO\˜ á¶êHõìsÖ’ x~°‚Ü«∂Å∞ Jxfl™ê÷~ÚÖ’¡#∂ [~°QÍÅx QÆ∞iοãÎ ÉÏQÆ∞O_Õk. Wk ÉË@s á¶êHõìs HÍ^Œ∞. J#∞‰õÄŠѨiã≤÷`«∞Å∞ Hõ∆}ÏÖ’¡ „Ѩu‰õÄÅOQÍ =∂~°=K«∞Û. \ÏO‰õΩÖ’¡ Ѩi=∂}ÏÅ∞ x~°O`«~°O ÃÇÏK«∞Û`«∂ `«QÆ∞æ`«∂ LO\Ï~Ú. W=hfl PÜ«∞# QÆ∞iÎOK«ÖË^Œ∞. WÖÏO\˜ á¶êHõìs, _≥·Ô~Hõì~°∞ QÆkÖ’Oz "≥∞"≥∂Å∞ ѨOÑ≤Oz#O`« =∂„`å# #_»=^Œ∞. ''ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å á¶êHõìs WOKèåi˚ JѨC_»Ñ¨C_»∞ F=~åÖò "Õã¨∞‰õΩx =∂=¸Å∞ ã≤|ƒOk`À Hõeã≤ QÆ_çÑ≤ QÍe "åã¨<å, L_çH˜# HÍÉËr "åã¨<å Ñ‘ÖÏÛe—— á¶êsH± JO`«~°OQÆO. aè#fl ã¨O㨯$`«∞ŠѨx"åix ã¨OѶ∞¨ \˜`Ñ« ~¨ z° , qÉèkË Oz =∂\Ï¡_Õ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ HõeÊOK«_»O HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh „Ѩ`ÕºHõ`«. [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ HÍx, K«„Hõ=iÎ HÍx W`«~°∞Å L^ÕúâßÅ#∞ HÀ~°∞HÀÖË^Œ∞. `å=Ú "Õˆ~ *Ïu =∞#∞+¨µÅ=∞#fl@∞ì „Ñ¨=iÎOKå~°∞. WÖÏO\˜ JO`«~åÅ∞ "≥∞e¡QÍ ã≤|ƒOkx x~°∞`åûǨÏѨiKå~Ú. K≥_»Q˘\Ïì~Ú. q_»nâß~Ú. ''f„="≥∞ÿ# á⁄^Œ∞Ѩ٠q^è•#"≥∞ÿ, XHõ =∞x+≤ K≥Ñ≤ÊO^Õ "Õ^Œ"≥∞ÿ, HõOÃÑh q<åâ◊#O ZO`À ^Œ∂~°O ÖË^ŒxÑ≤OzOk—— J<åfl_»∞ Hõ=∞Öò á¶êsH±.

* * * * Hõ„~°|Å¡ g∞^Œ uiˆQ ~åǨïÖò |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ H˘`«Î "å~°Î#∞ "≥∂ã¨∞H˘KåÛ_»∞. ''HÍÔ ~  ƒ _£ Hõ O ÃÑh 300 =∞Ok ‰õ Ä bÅ#∞ fã≤ " Õ ã ≤ O k. Wk "≥ Ú ^Œ \ ˜ q_» ` « =∂„`«"Õ∞!——''Ü«¸xÜ«∞<Õ¡O KÕã¨∞Î<åfl~Ú?—— QÆOQÍ~åO J#∞=∂#O. ''"åà◊¡‰õΩ =∞~À^•ˆ~n?—— ~åǨïÖò ã¨=∂^è•#O. 119

''"åà◊√¡ Ü«∞O„`åÅhfl P¿Ñã¨∞Î<åfl~å?—— +‘ÖÏ <å_®~ü ÉèíÜ«∞O. `«# Éèí~°Î ѨxáÈ~Ú# "åà◊¡ *Ïa`åÖ’ L<åfl_Õ"≥∂. ''J^ÕO HÍ^Œ∞.—— J<åfl_»∞ ~åǨïÖò ™êkèHÍiHõOQÍ. ''DU_®k "å#Å∞ ‰õΩ~°=ÖË^Œ∞. Ñ¨Öˇ¡Ö’¡x [#O =Åã¨Å∞ =ã¨∞Î<åfl~°∞.—— J<åfl_»∞ |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO. ã¨∞hÖò =Å㨠=zÛ# ‰õΩ=∂~ü ‰õΩ@∞O|OÖ’ ÃÑ^ŒÌ"å_»∞. ''JO`å ÉÏQÆ∞O>Ë Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å∞ ÉÏQÍ<Õ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. HÍh ѨO@‰õΩ h~°∞ ÖË#ѨC_»∞ Jq ѨxH˜ ~å=Ù.—— J<åfl_»∞.

J`«x "å^Œ# JO^ŒiH© #zÛOk. ~åǨïÖò K«∞@∂ì QÆ∞q∞QÆ∂_ç# QÆ∞OѨ٠ÃÑ^ŒÌ^≥·Ok. JO^Œi =ÚMÏÖ’¡#∂ Pâ◊Û~°ºO. HõOÃÑh QÀ_»Å h_»# WO`«HÍÅ=Ú<åflHõ, JO^Œ∞Ö’ L^ÀºQÍÅ HÀã¨O ZO^Œ~À ^Õ=Ùà◊¡‰õΩ "≥Ú‰õΩ¯‰õΩ<åflHõ, HõOÃÑh Ãã·~°#¡ "≥∂`« W<åflà◊√¡QÍ `«=∞ k#K«~°º#∞ âßã≤Oz, W<åflà◊√¡ Hõeã≤ "≥∞eã≤ L<åflHõ, ^Õ"åÅÜ«∞ ã¨^Œ$â◊º"≥∞ÿ# Ѩi„â◊=∞ `«# r=â◊H˜Îx q_çz ÃÑ_»∞`ÀO^Œx ZÖÏ #=∞‡_»O? ''D U_®k "å#Å∞ ÉÏQÍ<Õ LO\Ï~Ú. WѨC_»∞ f¿ãã≤# "åà◊¡#∞ =∞m¡ ѨxÖ’H˜ fã¨∞‰õΩO@∞Ok.—— hÖÏO|~ü *’º™êºÅ∞ PâßѨÓi`åÅ∞. +‘ÖÏ<å_®~ü Ñ≤e¡QÆ_»¤O hÖÏO|~ü =OHõ Hõ$`«[˝`å ѨÓ~°fiHõOQÍ K«∂ã≤Ok. Ѩk‡x p~°Hõ\˜ìO^Œx "åà◊¡O^Œ~°∂ JѨC_Õ QÆ=∞xOKå~°∞. ''HõOÃÑh #∞Oz ¢>ˇÿhÅ∞ 'ǨÏ∫ãπ PѶπ ǨϟÑπ—‰õΩ ~å=_»O `«yæáÈ~ÚOk. KåÖÏ ~ÀAÅ∞QÍ `«~°QÆu QÆ^Œ∞Å∞ =∂`«|_ç áÈÜ«∂~Ú. JHõ¯_»∞#fl ѨiHõ~åÅ∞ ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩ áÈÜ«∂~°∞.

WOÔH=~˘™êÎ~°∞?—— JOk Ѩk‡x. ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© qHõÖÏOQÆ∞Å QÆ$ǨÏO #_ç¿Ñ Éèí=#OÖ’ XHõѨHõ¯ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh tHõ∆}Ï ˆHO„^ŒO LOk. ^•x QÆ∞iOKÕ Ñ¨k‡x K≥Ñ≤ÊOk. =∞m¡ JO^Œi =ÚMÏÖ’¡#∂ x~åâ◊ HõxÑ≤OzOk. JѨC_Õ Ñ¨Ù~°∞_»∞áÈã≤ =∞~À ѨãH≤ Oõ ^Œ∞#∞ D Ö’HõOÖ’H˜ `≥zÛ# =∞O„`«™êx „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú, ''=∞#"åà◊√¡ =∞iO`« |ÅѨ_ÕO^Œ∞ˆH f¿ãã≤=ÙO\Ï~°∞. HÍÔ~ƒ_£ ZHõ¯_çH© áÈ^Œ∞. HõOQÍ~°∞ Ѩ_»HõO_ç.—— JOk. "≥Ú`«ÎO #QÆ~°"Õ∞ „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú *’™êºxfl =ÚHõÎHõO~î°O`À P"≥∂kOzOk. XHõ HÍi‡‰õΩxKå=Ù HÍx, Ü«¸xÜ«∞<£ PO^Àà◊# HÍx, ~å*ò‰õΩ=∂~ü ˆHëêfih n~°…HÍeHõ ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ HÍh, Éè’áêbÜ«ÚÅ ^Œ$+≤ìÖ’ HõOÃÑhx K«∞ÅHõ# Ѩ~°K«ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò =∞i H˘O^Œ~°∞ B`åûÇ≤ÏHõ WO[h~°∞¡ ~°∂á⁄OkOz# #QÆ~°Ñ¨Ù ^èŒ$=#Hõ∆„`«O, 120

=∞ã‘^Œ∞Å∞, ™œ^è•Å∞, L^•º#=<åÖÏ¡ˆQ ã¨∞ÖÏÎ<åÅ Ñ≤„`åi˚`«OÖ’ JO`«~åƒùQÆ"≥∞ÿ xezOk. HõOÃÑh ™êO㨯$uHõ „H©_® q<À^•ÅHõÅ"å@∞Ѩ_»¤ #QÆ~° „Ѩ[Å∞, á⁄QÆQ˘\ÏìÅ∞, \ÏO‰õΩÅ∞, á⁄_»"å\˜ ÃѷѨÙÅ QÆlalÅ∂, UO KÕ™êÎÜ≥∂ Ѩ\˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. 1983 ã¨O=`«û~å~°OÉèíOÖ’<Õ D „¿Ñ=∞|O^èŒO q_çáÈ`«∞#fl KèåÜ«∞Å∞ HõxÑ≤OKå~Ú. L#fl`«™ê÷~ÚÖ’ *Ïs KÕã≤# HõOÃÑh P^ÕâßÅ "Õ∞~°‰Ωõ K«„Hõ=iÎ, =Ú‰õΩO^Œ<Å£ ∞ á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~º° ÅÃÑ·<Õ "≥Ú`«OÎ ^Œ$+≤xì Hˆ O„nHõiOKå~°∞.

Y~°∞Û `«QÍæÅO>Ë L`«ÊuÎ Y~°∞ÛÅ∞ `«yæOKåe. "å\˜Ö’ r`åÅ∞ „Ѩ^è•<åOâ◊O. 300 =O^ŒÅ =∞Ok ‰õÄbÅ `˘ÅyOѨÙ`À |ã‘Î"åã¨∞Å ‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡ ã¨OH∆ÀÉèíO U~°Ê_ç# `«~°"å`« =∞~À 200 =∞Ok >ˇH©fl+≤Ü«∞#¡#∂, <≥·Ñ¨Ù}ºO L#fl ã≤|ƒOkh `˘ÅyOKå~°∞. Ju =ÚYº"≥∞ÿ# M.I.C. L`«ÊuÎ qÉèÏQÆOÖ’#∂, „Ѩf +≤Ѷ¨ÙìÖ’#∂, ã≤|ƒOkx ã¨QÍxH˜ ‰õΩkOKå~°∞.

J`«ºO`« „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# HõO„\’Å∞ ~°∂=ÚÖ’ XHõ¯=∞x+≤ ^•^•Ñ¨Ù _≥ÉˇÂƒù ã¨∂zHõÅ#∂, H“O@~°¡#∂, QÍ*òÅ#∂ K«∂_®eû=zÛOk. W=hfl =¸_»∞ M.I.C. \ÏO‰õΩÅ LëÈ‚„QÆ`«#∞, Ñ‘_<» åxfl W`«~° q=~åÅ#∞ `≥e¿Ñ"Õ! JO`Õ ™ê÷~ÚÖ’ x~°fiǨÏ}Ï ã≤|ƒOkx ‰õÄ_® `«yOæ Kå~°∞. ^•^•Ñ¨Ù "≥~Úº =∞Ok ã≤|ƒOk L#fl HõOÃÑh 642 =∞OkH˜ `«yæáÈ~ÚOk. 150 =∞Okx `«=∞ `«=∞ ™ê÷<åÖ’¡Oz `«Ñ≤ÊOz JHõ¯_® WHõ¯_® ~ÀAHÀ KÀ@ J=ã¨~åxfl |\˜ì xÜ«∞q∞Oz xÜ«∞O„uOK«™êQÍ~°∞. nO`À ѨxÖ’ <å}º`å, „Ѩ=∂}ÏÅ∞ ^≥|ƒu<åfl~Ú. `«=∞‰õΩ ZO`«=∂„`«O ѨiK«Ü«∞O ÖËx KÀ@ ZÖÏO\˜ tHõ∆}Ï ÖˉõΩO_® ѨxKÕÜ«∂eû =zÛOk. Ѩ^Œg q~°=∞} KÕã≤# xѨÙ}∞Öˇ·# ã≤|ƒOk (Skilled workers) ™ê÷#OÖ’ ™ê^è•~°} ã≤ | ƒOkx xÜ« ∞ q∞Oz r`åÅ∞ P^•KÕ ã ≤ < å, H© Å Hõ ™ê÷ < åÖ’¡ J#∞Éèí=~°Ç≤Ï`«∞Å(Untrained staff)#∞ xÜ«∞q∞OK«_»õO`À „Ѩ=∂^•=HÍâßÅ#∞ ÃÑOz#>ˇÿ¡Ok. á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~°ºÅ‰õΩ „Ѩ}ÏoHõÅ#∞, „Ѩuáê^Œ#Å#∞, `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞=∞x qq^èŒ qÉèÏQÍÅ JkèѨ`«∞ÅÃÑ·<å XuÎ_ç LO_Õk. J#∞Éèí=A˝Öˇ·# JkèѨ`«∞Å∞ `«=∞ Ü«∞O„`åOQÆѨ٠Éèí„^Œ`«‰õΩ =ÚѨC HõeyOKÕ „Ѩuáê^Œ#Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ ã¨∞=ÚYOQÍ LO_Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. HÍx JÖÏO\˜ XuÎ_»∞Å∞ J"≥∞iHÍÖ’x _®<£|s HÍ~åºÅÜ«∞O #∞O_ç =zÛ#ѨC_»∞ KÕ¿ã^Õ=ÚOk? P q^èOŒ QÍ q_çÉÏè QÍÅ#∞ PÔ~flÅ¡ HÀ™êi =∂~°Û‰õΩO_® U_®k HÀ™êi =∂~åÛÅx x~°~‚ ÚOKå~°∞. ^≥|ƒu#fl ã‘ìÅ∞ ÃÑ·Ñ≤OQÆ∞ |^Œ∞Å∞ =∂=¸Å∞ ã‘ìÅ∞ ÃÑ·Ñ≤OQÆ∞ "ÕÜ«∞™êQÍ~°∞. Jxfl D =∂kiQÍ<Õ ™êQÍ~Ú. D HÀ`«Å "≥Å∞¡=‰õΩ ã¨∂„`«^è•i K«„Hõ=iÎH˜ `≥eã≤# ֒ǨÏO XHõ>Ë. ÉË@sÖ’¡x ã¨`«∞ΠѨÅHõÅ∞! f„= LëÈ‚„QÆ`«Å`À LO_Õ Ü«∞O„`åOQÆ tkäÅ`«#∞ QÆ∞iOz HÍx, Ö’Ç¨Ï ^•Ç¨ÏHõ`«fiO (Corrosion) QÆ∞iOz HÍx `≥eÜ«∞#@∞¡ "≥∞eQÍ_»∞. H˘kÌ Ì"å~åÖ’¡ <Õ#∞ Hõ#=ǨÖ’ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl^ŒO`å QÆOQÆÖ’ Hõeã≤áÈ~ÚOk. <å ''JO^Œ"≥∞ÿ# á¶êHõìs—— 121

`«# P`«‡<Õ HÀÖ’Ê~ÚOk!—— á¶êsH± P„HÀâ◊O áêѨO! á¶êsH±! W~°=Ü≥∂º â◊`å|ÌѨ٠„ѨQÆu Ѩ^äŒOÖ’H˜ q*Ï˝# âߢã¨Î=∂Ü«∞Ö’ Ѩ_ç ÖωõΩ¯~å|_ç# ZO^Œ~À Ü«Ú=‰õΩÖÏ¡ˆQ XHõ ÃÑ^ŒÌ |Ǩïà◊ *Ïu ã¨Oã¨÷ „ѨuáêkOz# #∂`«# qÅ∞=Å#∞ #=∂‡_»∞. x*ÏxH˜ D ã¨"≥∂‡Ç¨Ï#Hõ~° ÉèÏ=# ѨÙ<å^Œ∞Å =∞`«O Pâ◊Ü«∞O XHõ¯>Ë! J^Õ ÖÏÉèÏ¿ÑHõ∆. hÅO `≥Å∞Ѩ٠QÆ∞~°∞Î „ѨQÆuH˜ ã¨OˆH`«O HÍ^Œ∞. Jk XHõ "åºáê~° zǨÏflO =∂„`«"Õ∞!

* * * * E<£ 1983Ö’ _ç.Z<£.K«„Hõ=iÎH˜ ZÖÏO\˜ g_À¯Å∞ ã¨Éèí [~°QÆÖË^Œ∞. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ WO_çÜ«∂ eq∞>ˇ_£ x^èŒ∞Å ^Œ∞ÉÏ~å#∞ JiHõ@ì QÆeQÍ#<Õ ã¨O`«$Ñ≤Î`À Éè’áêÖò #∞Oz "≥àÏ¡_»∞.

J`«x "å~°ã¨`åfixfl H˘#™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ XHõ¯_Õ q∞yÖÏ_»∞. `«# Z.ã≤.~°∂=Ú #∞Oz J~°∞^Œ∞QÍ |Ü«∞\˜H˘KÕÛ"å_»∞. J"≥∞iHõ<£ WO[h~°¡ P_ç\ò x"ÕkHõ‰õΩ ã¨=∂^è•#q∞KÕÛO^Œ∞‰õΩ P~°∞<≥Å∞¡ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. Jxfl Ö’áêÅ#∂ ã¨=i™êÎ#x Ǩg∞ Wã¨∂Î<Õ JO^Œ∞‰õΩ WzÛ# HÍńѨ}ÏoHõ =∂„`«O J|∞ƒ~°Ñ¨iKÕkQÍ LOk. á¶Èã‘˚<£, M.I.C. Ü«¸x@¡Ö’x ֒ѨÉèí∂~Ú+¨ì"≥∞ÿ# "åÅ∞fiÅ#∞ KåÖÏ <≥ÅÅ `«~°"å`« =∂~°∞™êÎ~°@. HÍ~°ƒ<£ "≥∂<åÔHÂû_»∞ Ü''HÀi#ѨC_Õ L`«ÊuΗ—(Production on Demand) q^è•#O =Å¡ ¿ãÅ∞û qÉèÏQÆO Ããq<£ ã¨~°Ñ¶¨~åÅ∞ HÍ"åÅO>Ë<Õ á¶êHõìs ѨxKÕÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖˇ\˜ìOk. Ѩ^Õà◊¡ „H˜`«O, Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò, M.I.C. xÅ=Å ™ê÷~Úx x~ÀkèOKÕO^Œ∞‰õΩ, ã¨iQÍæ W^Õ Ñ¨^uúŒ x ™œ`ü Kèå~Ô ã¡ <ì¨ £ WO[h~°‰¡ Ωõ „ѨuáêkOKå_»∞. á¶êHõsì ã¨fiÅÊ ™ê÷~ÚÖ’ ѨxKÕã∞¨ #Î flO^Œ∞#, "≥∞Å¡QÍ M.I.C. \ÏO‰õΩÅ#∞ MÏm KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =Ú‰õΩO^Œ<£ M.I.C. `«Ü«∂sx xeÑ≤"Õ~ÚOKå_»∞. `«fi~°Ö’<Õ ™êì‰õΩ 60 @#∞flʼnõΩ =zÛOk. J"≥∞iHõ<£ Wxã≤ì@∂º\ò „Ѩ=∂}ÏʼnõΩ Wk KåÅ `«‰õΩ¯"Õ HÍ=K«∞Û. HÍx ~å*ò‰õΩ=∂~ü „Ѩà◊Ü«∞ *’™êºÅ∞ x[=∞ÜÕ∞ºO^Œ∞‰õΩ =∂¢`«O ZO`À Z‰õΩ¯"Õ!

1983 j`åHÍÅOÖ’ qѨs`« Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ ^•if¿ã x~°‚Ü«∂xfl fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. Wk =~°‰Ωõ Z"£∞._ç. ÃÇÏK«ÛiHõÅ#∞ MÏ`«~∞° KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . „Ѩ^•è # Éè„í ^Œ`å Ü«∞O„`åOQÍxfl (Chief Security Mechanisms) =¸~ÚOz"Õâß_»∞. J`«x Jaè„áêÜ«∞OÖ’, Wk Ѩi~°H˜∆OK«=Åã≤# á¶êHõìs ѨxKÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. Hõ#Hõ, D Ü«∞O„`åOQÆ=¸ J#=ã¨~°"Õ∞.

Jã¨Å∞ Ѩ<Õ K≥Ü«∞ºx KÀ@ „Ѩ=∂^Œ"≥∞ÖÏ [~°∞QÆ∞`«∞Ok? \ÏO‰õΩÖ’¡#∞#fl 60 @#∞flÅ M.I.C."åÜ«Ú=Ù#∞ J`«x `«~°¯O ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀÖË^Œ∞.

122

D \ÏO‰õΩÅ j`«bHõ~°} xÅ∞ѨÙ^ŒÅ`À |Ǩïâ◊ó H˘xfl =O^ŒÅ ~°∂áêÜ«∞Å q^Œ∞ºK«ÛùH˜Î P^• HÍ=K«∞Û. J^Õ Ñ¨i=∂}O „Ñ≤Ü«∂<£QÍã¨∞ P^•HÍ=K«∞Û. ã¨∞<åfl _ç„wÅ LëÈ‚„QÆ`« =^ŒÌ M.I.C.x xÅfiKÕÜ«∂Å<Õ x~åúi`« „áê^äŒq∞Hõ x|O^èŒ##∞ LÅ¡OѶ≤∞OzOk. Éè’áêÖ’¡ j`åHÍÅOÖ’ ‰õÄ_® LëÈ‚„QÆ`« 150c #∞O_ç 200c ‰õΩ `«QÆæ^Œ∞. H˘kÌ @#∞flÅ ÉÁQÆ∞æ#∞ P^• KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ÃÑ·# "≥eˆQ x~°O`«~°*ÏfiÅ(Gas Burner) <åiÊ"Õâß~°∞. „Ѩ=∂^ŒO [iy "å`å=~°}OÖ’H˜ q_»∞^ŒÅÜÕ∞º q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ#∞ ^ŒÇ≤ÏOK«_»"Õ∞ D =∞O@ =ÚM’ºÑ¨Ü≥∂QÆO. W`«~° J`«º=ã¨~° ™ê^èŒ<åÅ#∞ (Emergency Devices) ‰õÄ_® PÑ≤"Õâß~°∞. "åÜ«Ú=ÙÅ "≥Å∞=_ç#ѨC_»∞ ^•Ç¨ÏHõH∆Í~°O (HÍã≤ì™È_®)`À xsfi~°ºÑ¨iKÕ ÉèÏs ¢ã¨¯|ƒ~ü ã≤ÖˇO_»~°∞#∞ ‰õÄ_® xe¿Ñâß~°∞.

* * * *

"≥àı¡=ÚO^Œ∞ PyáÈ~Ú# Éèí„^Œ`å =º=ã¨÷#∞(Security Mechanisms) =∞m¡ ZÖÏ Ñ¨xKÕ~ÚOKåÖ’ ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞ʼnõΩ K«∂Ѩ^ŒeKå_»∞.

F_» „Ѩ^è•# ã¨ÎOÉèíO ÃÑ·ÔHˆH¯ <åq‰õΩxÖÏQÍ Jyflã¨ÎOÉèíѨ٠xK≥Û#ÃÑ·ÔHH˜¯ *ÏfiÅ#∞ ѨÙ#~°∞[fieOKå_»∞. =¸_»∞ M.I.C. \ÏO‰õΩÅ ^ŒQÆæ~°∞#fl „Ѷ≤Ü«∂<£ "åÜ«Ú=Ù ã¨~°Ñ¶¨~å KÕ¿ã "åÅ∞fiÅ#∞ uáêÊ_»∞. QÍ*ò LëÈ‚„QÆ`« 00c K«∂Ñ≤OKÕ ^•HÍ xsH˜∆OKå_»∞. 00c ^ŒQÆæ~°‰õΩ =ÚÅ∞¡~åQÍ<Õ _»∂º\© WO[h~°∞ ÔH._ç.aÖÏ¡`ü‰õΩ z=~°QÍ Ãã·xHÍaè=O^Œ#O KÕã≤, ''LëÈ‚„QÆ`« 00 c H˜ =zÛOk ™ê~ü! QÆ∞_£ ɡ· QÆ∞_£ ÅH±! g_À¯Å∞ ã¨=∂"ÕâßxH˜ "≥_»∞`«∞<åfl#∞.—— JO@∂ ÃãÅ=Ù fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞.

* * * *

HÍÔ~·ƒ_£ ~°`åflxfl ™ê#ɡ\˜ì# WO[h~°¡O^Œ~°∂ D Ѷ¨∞’~åÅ#∞ ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞.

1983 z=~°‰õΩ "åiÖ’ ã¨QÆO =∞Ok ~år<å=∂ KÕã≤ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. 13 _çâ◊O|~°∞# z~°HÍÅO ѨxKÕã≤# z=i =∞x+≤ g_À¯Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç Éè’áêÖò ^•HÍ M.I.C. „@‰õΩ¯Å∞ fã¨∞H˘zÛ# =ºH˜ÎH˜ D Z_»ÉÏ@∞ ÉèíiOK«~åx^Õ HÍx, D q=ÚH˜Î ¿ãfiK«ÛùxzÛOk. "≥àı¡=ÚO^Œ∞ PyáÈ~Ú# Éèí„^Œ`å =º=ã¨÷#∞(Security Mechanisms) =∞m¡ «¸x\’¡ ã¨fiÜ«∞OxÜ«∞O„u`« Jyfl ã¨∂K«Hõ Ü«∞O„`åOQÆ (Automatic Fire Indicators)™ê÷Ѩ# XHõ U_®kÖ’QÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D Ѷ¨∞’~åѨ~å^è•Åhfl ~å*ò‰õΩ=∂~ü ˆHëêfih HõÖÏxH˜ =∞~À™êi Ѩx K≥áêÊ~Ú. á¶êHõìs Ѩ`«#O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. x~°fiǨÏ}Ï qÉèÏQÍxH˜ q_ç ÉèÏQÍÅ∞(Spare Parts) ÖË=Ù. "åÅ∞fiÅ∞, HÍ¡OѨÙÅ∞, áê¡OlÅ∞, i"≥@∞¡, É’Å∞ìÅ∞, z=~°‰õΩ #@∞¡ ‰õÄ_® Hõ~°∞"≥·áÈÜ«∂~Ú. áê_≥·áÈ~Ú# QÍ*òÅ™ê÷<Õ xˆˆ~Ìt`« „Ѩ=∂}ÏÅ∞ ÖËx ѨiHõ~åÅ#∞ ayOK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. ã¨~°∂¯º@¡Ö’ "≥Å∞=_Õ z#fláê\˜ „™ê"åÅ#∞ „Ѩ = ∂^Œ ™ê÷ ~ ÚH˜ KÕ i `Õ HÍh P¿Ñ"å~° ∞ HÍ^Œ ∞ . KåÖÏ x~° fi Ǩ Ï }Ï Ñ¨ ^ Œ ú ` « ∞ ʼnõ Ω uÖ’^ŒŒHÍeKÕÛâß~°∞. `«Ü«∂Ô~·# L`«Ê`«∞ÎÅ <å}º`å xÜ«∞O„`«} `«xvÅ∞ (Quqlity Control Checks) J_»áê`«_»áê [iˆQq. ã¨∞xfl`« qÉèÏQÍÅ `«xvÅ∞(Sensitive area checks) ‰õÄ_® Ѩ_çáÈÜ«∂~Ú.

123

124

30. XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’ ÃÑo¡ =∂@Å∞ ''#∞"ÕfiO ÉÏ^èŒÑ¨_»‰õΩ. <Õ#∞ cǨs ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞ÔHà◊`å#∞. WѨÊ\˜ˆH =O^Œ =∞Ok

125

L<åfl~°∞. =∞~˘Hõ¯_çx fã¨∞HÀHõáÈ_»∞.—— |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO `«~°"å`« ã¨f+πÖÏÖò P "å_»‰õΩ =zÛ# „Ѩ„Ѩ^äŒ=Ú_»∞. ã¨#flQÍ, HõO_»Å∞ `Õe, á⁄\˜ìQÍ LO\Ï_»∞. ã¨~°o ã¨fiÉèÏq. Ѩk‡x ‰õΩ@∞OÉÏxÔH^Œ∞~°∞QÍ#∞#fl QÆ∞_çÃãÖ’ LO\Ï_»∞. `«O„_ç Kå=ÙY~°∞ÛÅ |∞∞}Ïxfl f~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Xi™êûÖ’x ‰õΩ„QÍ=∂xflOz =KåÛ_»∞. ^Œ∞~åæ ѨÓ[‰õΩ TiH˜ =zÛ# ÉÏźq∞„`«∞x`À Éè’áêÖò =KåÛ_»∞. Éè’áêÖò ÃãO„@Å∞ ¿ãì+¨<£Ö’ áÈ~°ì~°∞. ''<å`À =¿ãÎ ''‰õÄb—— ÉÏ_ô˚ WÑ≤Ê™êÎ#∞. #∞=Ù Ü«¸xá¶êO H˘#∞HÀ¯ ~ÀA‰õΩ W~°"·≥ =ÚÃÑÂÊ ~°∂áêÜ«∞Å∞ =™êÎ~Ú.—— J<åfl_∞» . P q^èOŒ QÍ ã¨f+¨ÖÏÖò =ÚÃÑÂÊUà◊√Q¡ Í Éè’áêÖò ¿ã¬+¨<À¡ áÈ~°ì~°∞QÍ L<åfl_»∞. áÈ~°ì~°¡ ã¨OѶ¨∞OÖ’ J`«x ÃÑ^ŒÌ`«<åxfl Q“~°q™êÎ~°∞. ^•x <åÜ«∞‰õΩ_»∞ cǨ~ü #∞O_ç =KåÛ_»∞ Hõ#∞Hõ cǨs „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ <Õ`«QÍ `«# ѨÅ∞‰õΩ|_çÖ’ Ѩk‡x `«O„_ç ~°`«fl<å_®~ü‰õΩ ™êÜ«∞O KÕÜ«∞QÆÅ##∞‰õΩ<åfl_»∞. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh `˘ÅyOz# 300 =∞OkÖ’ ~°`«fl<å_®~ü ‰õÄ_® L<åfl_»∞. ''cǨs =∞#‰õΩ HõxÑ≤OK«_»∞. Jã¨ÖˇHõ¯_»∞O\Ï_À `≥b^Œ∞. QÍOQ∑ b_»~°∞. "å_çH˜ á¶ê¡\òá¶ê~°O g∞^Œ ňQr "≥∂ã¨∞Î#flk #∞"≥Âfi<å WOk~å QÍOnè S<å XHõ¯>Ë. "å_ç "å\Ï "å_çH˜ ~å"åe. JO>Ë h ã¨Oáê^Œ#Ö’ J#fl=∂@. "å_ç <ÒHõ~°∞ =ã¨∂Å∞ KÕ™êÎ_»∞. ''‰õÄb——QÍ JkèHÍiHõOQÍ Ñ¨xKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ ÉÏ_ô˚ W=fiQÆeˆQk "å_˘Hõ¯_Õ! ''"å_ç ÉÏãπHõO>Ë <ÒHõˆ~O ^ŒQÆæi"å_»#∞HÀ‰õΩ. "å_çH˜ #q∞‡HõQÆÅ"å_Õ x#∞fl ѨiK«Ü«∞O K≥Ü«∂ºe. h ‰õΩÅ QÀ„`åÅ∞, ѨÙ@∞ìѨÓ~Àfi`«Î~åÅ∞ K≥ѨÊQÆeˆQ"å_»"åfie. #∞=Ùfi =∂\˜=∂\˜H© '#=∞¿ãÎ!— 'ã¨~åÌs˚!— JO@∂ LO_»∞. [QÆ<åfl^èŒ∞_»∞ "å_çx K«Å¡QÍ K«∂_®Åh, JO^Œ~°∞ ^Õ=`«Å∂ "å_çx Hõ~°∞}˜OKåÅh J<åe.—— ''U"≥∞ÿ<å W"åfie Hõ^•?—— J<åfl_»∞. ^ŒàÏsÅ KÕ`«∞Å∞ `«_»=_»O <å_®~ü‰õΩ JÅ"å>Ë. ''J=Ù#∞! UÉèˇ·~°∂áêÜ«∞Å∞. XHõáê<£, F _»[#∞ c_ô Hõ@ìÅ∞. "å_»∞ XѨC‰õΩ<åflHõ áÈbã¨∞Å∞ h QÆ∞iOz P~å f™êÎ~°∞. hˆH"≥∞ÿ<å <Õ~° K«i„`« LO^• Jx. JѨC_»∞ "åà◊¡H© JO`À WO`À WK«∞ÛHÀ"åe.—— „Hõ=∞OQÍ WK«∞ÛHÀ"åeû# ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÃÑiˆQH˘nÌ ~°`«fl<å_®~ü Hõà◊√¡ qK«∞Û‰õΩ<åfl~Ú. ''¿ãì+¨#∞ =∂™êìi Ñ≤.Z. L<åfl_»∞. áÈbã¨∞Å #∞Oz `«# ÉÏã¨∞‰õΩ ѨK«Û^Œ#O K«∂Ñ≤OKåe PÜ«∞#. ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~°∞ ÉË_ç˚ W™êÎ_»∞. Jk h Ѩ~°∞ã¨"Õk. |~°∞=ÙÅ∞ "≥∂ã‘ "≥∂ã‘ h Éèí∞*ÏÅ∞ Jiy áÈÜ«∂Hõ ^•xfl h H˘_»∞H˜¯=fiK«∞Û. Z=Ô~·<å q∞x+¨ì~À =∞~À 126

ÃÑ^ŒÌ =∞x+≤ ™ê=∂<À "≥∂Ü«∞ÖË^#Œ ∞HÀ. ¿ãì+<¨ £ =∂ã¨~ì ∞° h ÉË_x˚ô Lz`«OQÍ ÖψQã¨∞‰õΩO\Ï_»∞!—— ã¨f+πÖÏÖò `«# ã¨sfiã¨∞Ö’ W=hfl KÕâß_»∞. PYi #"å|∞ ǨÏg∞^Œ∞ÖÏ¡ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ>ˇìÅ∞ "≥∂™ê_»∞. Jq KåÖÏ |~°∞=Ù. "å\˜ `åàÏÅ∞ Jã¨Öˇ·# "≥O_çq!

JO^ŒiH© ѨO^Õ~åÅ∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ÉÁ_À¡ _»|∞ƒ ^ÀѨÙH˘x ~°`«fl<å_®~ü ã¨f+πÖÏÖò`À ¿ãì+¨<£‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. ‰õÄbÅ Ü«¸xÜ«∞<£ PѶ‘ã¨∞ HÀ¡H± ~°∂=Ú Ñ¨Hõ¯#∞Ok. JHõ¯_çH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ `«∞Åã≤ "≥ÚHõ¯, QÆ}Ëâò q„QÆǨÏO L<åfl~Ú. ~°`«fl<å_®~ü QÆO@ "å~ÚOz J~°\˜ ѨO_»∂ =∞Öˇ¡ ѨÙ=ÙfiÅ∂ ã¨=∞iÊOz ~°H˜∆OK«=∞x "Õ_»∞‰õΩ<åfl_»∞. Ѩk‡x `«O„_ç HÀiHõÅ#∞ q#fl QÆ}Ѩu "å\˜x f~åÛ_»∞. H˘<åflà◊√¡ QÆ_çKåHõ....... ''h‰õΩ Ѩx ^˘iH˜O^ÀÜü∞! #∞=Ùfi Éè’áêÖò ¿ãì+¨<À¡ #∂@ XHõ\’ ‰õÄbq. `˘O^Œ~°QÍ Z„~° `«ÅáêQÍ, q∞~îå~ÚÅ∂ fã¨∞‰õΩ~å! ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü h‰õΩ ÉÏ_ô˚ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞!——

* * * *

„Ѩf áœ~°‚q∞<å_»∂ |ã‘Î "åã¨∞ÅO^Œ~°∂ P_® "≥ÚQÍ JO^Œ~°∂ ã¨=∂"Õâ◊=∞ø`å~°∞. `« = ∞ rq`åÅ#∞ K« i ÛOK« ∞ ‰õ Ω O\Ï~° ∞ . "≥ Ú QÍà◊ √ ¡ `« = ∞Åáê‰õ Ω Å∂, c_ô Å ∞ WzÛѨÙK«∞Û‰õΩO\Ï~°∞. P_»"åà◊√¡ q∞~îå~ÚÅ∞ WzÛ Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩO\Ï~°∞. D ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ ÃÑo¡Hky# Ñ≤Å¡Å q=~åÅ∞ K«iÛOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ_»`å~°∞. K«~°Û [~°∞QÆ∞`«∞Ok. H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å#∂, J=∂‡~ÚÅ#∂ K«iÛ™êÎ~°∞. JO^Œ~°∂ D_»∂ *’_ô ‰õΩkiO^• ÖË^• x~°‚~Ú™êÎ~°∞. D K«~°ÛÅ∞ ã¨∞n~°…OQÍ LO\Ï~Ú. `«~°∞"åu áœ~°‚q∞H˜ "å~Ú^• Ѩ_»`å~Ú‰‰õÄ_®. F<å_»∞ „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú JOk. ''=∞x Ѩk‡xH˜ =∞Oz "≥ÚQÆ∞}˜fl K«∂_®e!—— ^•e=∂ =O`« áê_çOk. KåÖÏ =∞Ok JÉσ~ÚÅ „Ѩã¨H˜Î =zÛOk. ^•b=∂ ÃÑOѨÙ_»∞ H˘_»∞‰õΩ kbÑπ =∂\Ï =zÛOk. ^•b=∂ P„`«OQÍ qOk. |ˇ„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO ZѨÊ\˜ÖψQ =ÚHÍÎ~ÚOѨ٠ѨeHÍ_»∞. ''HõOQ͈~q∞\˜? Ѩk‡x WOHÍ z#flÑ≤Å¡!—— ''J^Õq∞\˜ ÃÑm¡_»∞ =¿ãÎÎ#∞! =∞Oz ã¨O|O^è•Å∞ "≥`«∞‰õΩ`«∞<åflO.—— JOk. `«e¡ +‘ÖÏ<å_®~ü. Pk"åã‘Ö’¡ P_»"åàı¡ ã¨O|O^è•Å∞ K«∂™êÎ~°∞.

127

''=∂ JÉσ~Ú HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê"å_»∞ ZHõ¯_» ^˘~°∞‰õΩ`å_»∞. kbÑπ J™ê^è•~°}"≥∞ÿ# "å_»∞. "å_ç ÉèÏ~°º ‰õÄ_® JÖÏO\˜^Õ HÍ"åe.—— JOk ^•e=∂.

D =∂@Å JO`«~å~°úO JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. Hõ<åºâ◊√ůO `«‰õΩ¯=QÍ LO_ÕO^Œ∞ˆH D „Ѩܫ∞`«flO. ''=∂ J=∂‡~Ú =∂„`«O fã≤áÈ~ÚO^• Uq∞? g∞ JÉσ~Ú JO`« |OQÍ~°"≥∞ÿ`Õ Q˘Ñ¨Ê Hõ@flO PtOKÕ^•#=Ù Hõ^•?—— +‘ÖÏ JOk. ''<Õ#∞ <å |~°∞=Ù#∞ kOѨىõΩO>Ë J^Õ Ñ¨k "ÕÅ∞!—— ^•e=∂ ["å|∞. =ÚO^Œˆ~ `«QÍ^• ÃÑ@∞ìHÀ^ŒÅK«∞HÀÖË^Œ∞.

D =∂ki ã¨OÉèÏ+¨} ã¨O„Ѩ^•Ü«∞HõOQÍ H˘#™êyOk. =∞~À"≥·Ñ¨Ù ѨÙ#flq∞ ã¨=∂"ÕâßÅ∞ `«~°˚# Éèí~°˚#Å∂ [iQÍHõ "åà◊¡ ÃÑo¡ MÏÜ«∞"≥∞ÿOk. `«~°"å`« '=∂OQ∑ h— JO>Ë JkèHÍiHõOQÍ J=∂‡~Úx „ѨuáêkOKÕ `«`«OQÆO LOk. ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞_ç KÕ`« =∞Oz ~ÀA# '=∂OQ∑h— =ÚǨ˙~°ÎO ÃÑ\˜ìOKå~°∞. *’QÍ #ÅÉèˇ· Uà◊√¡QÍ Éè’áêÖò áê`«#QÆ~° g^èŒ∞Ö’¡ *Ï`«HÍÅ∞ K≥ѨÙ`«∂O\Ï_»∞. Ѩk‡h kbÑπÅ∞ ZѨC_»∞ ѨÙ\Ïì~À "åà◊¡ `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõÄ `≥b^•Ü≥∞. |∞^èŒ∞x „ѨÉèÏ=O L#fl <≥ÅÖ’ â◊√„Hõ â◊x Pk"å~åÅ∞ q∞#Ǩ U^À ~ÀA# '=∂OQ∑h— [~°áêÅh x~°‚~ÚOKå_»∞.

* * * * ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µÅO^Œ~°∂ <å_®~°¡ QÆ∞_çÃã‰õΩ `«~°e =KåÛ~°∞. XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’ WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ JÖÏO\˜ '=∂OQ∑h— [~°QÆÖË^Œ∞. QÆOQÍ~åO Q˘„Ô~Ñ≤Å¡#∞ HÀ~ÚOKå_»∞ ‰õÄ_®.

L#fl ÃÑ^ŒÌÅ∞ Ñ≤O_ç=O@Å∞, q∞~îå~ÚÅ∂, ã‘™êÅ H˘nÌ c~°∞, ™ê~å~Úh `≥KåÛ~°∞. qO^Œ∞ „|Ǩ‡O_»OQÍ [iyOk. QÆOQÍ~åO 'Ñ≤Okäh— ([s Ѩ@∞ìp~°) `≥zÛ ™êkèHÍiHõOQÍ „ѨuáêkOKå_»∞. Ѩk‡x `«e¡ ^•xfl ã‘fiHõiOzOk. =^èŒ∂=~°∞Å∞ =∂„`«O WO^Œ∞Ö’ áêÖÁæ#ÖË^Œ∞. ÃÑo¡<å\˜ =~°‰õÄ "åà◊√¡ HõÅ∞ã¨∞HÀÖË^Œ∞. `≥~° fã≤ 'ã≤O^èŒ∂~°O— áêÑ≤\’¡ ÃÑo¡ H˘_»∞‰õΩ ÃÑ@ìQÍ<Õ ÃÑo¡ [iy#@∞¡ ÖˇHõ¯. Éè’[<åÅÜ«∂º~Ú. WOHõ Hõ@flO ã¨OQÆu `ÕÖÏe. Ѩk‡x `«e¡ WO^Œ∞HÀã¨O „¿Ñ=∂ÉÏ~Úx ÃÑ\˜ìOk. q∞QÆ`å P_®à◊¡`À ã¨O„ѨkOz „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú ÃÑo¡ ‰õÄ`«∞iH˜=fi=Åã≤# HÍ#∞HõÅ *Ïa`å `«Ü«∂~°∞ KÕã≤Ok.Ô~O_»∞ #∂Å∞ p~°Å∂, Ô~O_»∞ É∫¡AÅ∞, XHõ âßÅ∞"å, =O@ áê„`«Å∂ W"åfie. Wq∞>Ë+¨#∞g, Jã¨Å∞g #QÆÅ∞ ÃÑ\Ïìe. Ô~O_»∞ LOQÆ~åÅ∞, =Ú‰õΩ¯ ѨÙ_»HÍ, áêÑ≤_ç Ñ≤O^≥Å∞, Ѩk‡x `«O„_çH˜ Ô~O_»∞ ^èÀfÅ∞, Ô~O_»∞ K˘HͯÅ∂, Ô~O_»∞ 128

ѨO*ÏcÅ∞ W"åfie. `«e¡H˜ Ô~O_»∞ ã≤Å∞¯ p~°Å∂, ~åà◊√¡ á⁄ky# K≥ѨCÅ∂ W"åfie.

W=hfl ¿Ñ^Œ"åi J=ã¨~åÖË! J~Ú`Õ g\˜ Ys^Œ∞ =¸_»∞ "ÕÅ∞! ÃÑ~ÚO\˜OQ∑ "Õã¨∞‰õΩ<Õ QÆOQÍ~åO‰õΩ `«Å‰õΩ q∞Oz# ÉèÏ~°"Õ∞! |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO, WH̓Öò, ~åǨïÖò ÃÑo¡ H˘_»∞‰õΩ"≥·Ñ¨Ù ÃÑ^ŒÌÅ∞. `«=∞Ö’ `å=Ú ã¨O„ѨkOK«∞‰õΩx z=~°‰õΩ Jxfl\˜H© XѨC‰õΩ<åfl~°∞. |qi QÆ_»¤O *’ºu+¨µ¯_»∞, '*’QÍ— JO`«=~°‰õÄ =∞ø#OQÍ LO_ç XHõ¯™êiQÍ J<åfl_»∞. ''g∞ ÉË~åÅÜ«∂º~Ú. =∞i <åˆHq∞™êÎ~À K≥ѨÊO_ç!—— J<åfl_»∞. ''h‰õΩ Ô~O_»∞ ^èÀfÅ∞, g∞ Pq_»HÀ p~° J#∞‰õΩ<åflO.—— J<åfl_»∞ =Ú‰õΩ#ÌO. ''Ô~O_»∞ ^èÀfÅ∂, p~å<å! "ÕàÏHÀà◊OQÍ LO^•?—— J<åfl_»∞ *’QÍ.

JO^Œ~°∂ P„`«∞`«QÍ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. ''h‰õΩ KåÅHõáÈ`Õ =∞~À *’ºu+¨µ¯}˜‚ "≥`«∞‰õΩ¯O\ÏO.—— ~åǨïÖò ɡkiOKå_»∞. *’QÍ ÃѶà◊√¡# #"åfi_»∞. ''<Õ#∞ *Ï`«HÍÅ∞ ~åâßHõ ÃÑo¡ =ÚǨ˙~åÅ∞ Z=~°∂ ÃÑ@ì~°∞.—— P_®à◊¡O^Œ~°∂ âßѨ<å~å÷Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞. ^•e=∂, ''<å H˘_»∞‰õΩ ÃÑo¡ K≥_»Q˘_ç`Õ `ÀÅ∞ f™êÎ#∞.——JOk. *’ºu+¨µ¯_»∞ "≥o¡ áÈÉ’Ü«∂_»∞.

WH̓Öò K≥~Úº Ѩ@∞ì‰õΩx ‰õÄ~ÀÛÃÑ\Ïì_»∞. ''LO_»=Ü«∂º!—— J<åfl_»∞. ''=O^Œ ~°∂áêÜ«∞e=fiO_ç áÈh.—— JO^Œ~°∂ xã¨ûǨÜ«∞OQÍ K«∂âß~°∞.

QÆOQÍ~åO <À@¡ ÉÁuΠѨ@∞ì‰õΩx ''WkQÀ _»|∞ƒ. =∂ "å_ç ÃÑo¡ ZѨC_À K≥Ü«∂ºÖ’ K≥ѨC.—— J<åfl_»∞. *’QÍ ÖˇHõ¯Å∞ "Õâß_»∞. ã¨∂~°∞º_»∞ ^èŒ#ã¨∞û g∞# ~åâ◊√Ö’¡ ÖˉõΩO_® K«∂ã≤, QÆ∞~°∞_»∞ =^èŒ∞=Ù‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ L#fl ~ÀA# x~°‚~ÚOKå_»∞. ''_çâ◊O|~°∞ 2# ~å„u 10.00 QÆOIIʼnõÄ, J~°÷~å„uH© =∞^茺# k=ºOQÍ LOk!—— J<åfl_»∞.

* * * * 129

31. `˘}˜H˜# ã¨fiѨflO – `˘Åy# ã¨fi~°æO ™œ`ü KèåÔ~¡ã¨ì<£ Wxã≤ì@∂º\òÖ’‰‰õÄ_® Éèí„^Œ`å `«xY© [iyOk. S^Œ∞QÆ∞~°∞ ã¨Éèí∞ºÅ

|$O^ŒO ^•xfl x~°fiÇ≤ÏOzOk. QÆ`O« Ö’ Éè’áêÖò Éè„í ^Œ`å `«xvx(Security Inspection) x~° fi Ç≤ Ï Oz# *ˇ . ZO.áœÅû<£ nxH˜ <åÜ« ∞ Hõ ` « fi O =Ç≤ Ï OKå_» ∞ . BUSINESS CONFIDENTIAL Jx =Ú„^Œ"Õã≤ Wxã≤ì@∂º\ò Éèí„^Œ`å qÉèÏQÍkèѨuÜ≥ÿ∞# WO[h~°∞#∞ ã¨OÉ’kèã¨∂Î P x"ÕkHõ#O^Œ*Ëâß~°∞. WHõ¯_» =O^ŒÖÏk @#∞flÅ M.I.C. xÅ= LO\’Ok. Hõ#=Ǩ "ÕbÖ’ Ô~O_»∞#fl~° ÅHõ∆Å =∞Ok x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞.

D x"ÕkHõÖ’ Z<Àfl f„="≥∞ÿ# Ö’áêÅ<Õ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. „ѨHõOѨ<åÅ =Å¡ ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ# ÃÑ·ÑO≤ Q∑ ^≥|ƒuO@∞Ok. ѨOѨÙÅ #∞Op W`«~° ™ê^è<Œ åÅ #∞Oz „Ѩ=∂^ŒH~õ "° ∞≥ #ÿ "åÜ«Ú=ÙÅ∞ "≥Å∞=_»=K«∞Û. ZÅ¢H˜ìH± ˆH|∞ÖòÃÑ· `˘_»∞QÆ∞Å∞ Hõ∆Ü«∞=∞ø`«∞<åfl~Ú. JxÜ«∞O„u`« Jyfl=∂ѨHÍÅ(Automatic Fire Extinguishers) #∞ ã¨~Ô #· KÀ@¡ LOK«Ö^Ë ∞Œ . M.I.C \ÏO‰õΩÅ#∞ xOѨ_O» Ö’ Ö’áêÅ∞<åfl~Ú. Éè’áêÖò á¶êHõsì H˜ =∂`«$`«∞ź"≥∞#ÿ D Wxã≤@ ì ∂º\ò á¶êHõìsÖ’#∂ Éèí„^Œ`« JO`«O`« =∂„`«"Õ∞#x `ÕeOk. M.I.C Ü«¸x\ò ã≤|ƒOk Ñ‘Å∞ã¨∞Î<åfl~°x QÆ=∞xOzOk. ZO`« ã¨=∞Ü«∞O áê@∞ "åm¡ q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ#∞ Ñ‘ÅÛ=Åã≤ =™ÈÎO^À QÆ=∞xOKÕ =º=ã¨÷ ÖË^Œ∞. HÀ¡~Àá¶ê~°O "åÜ«Ú=Ù HÍ#û~°∞ HÍ~°HõO. D x"ÕkHõ ã¨∂K«# „ѨHÍ~°O áê=ÙQÆO@‰õΩ q∞Oz`Õ „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#kQÍ Ñ¨iQÆ}˜OK«=K«∞Û. g@xfl\˜ HõO>Ë f„="≥∞ÿ#n Ѷ¨∞’~°„Ѩ=∂^•xfl HõeyOKÕ Jã¨Å∞ q+¨Ü«∞O LOk. M.I.C \ÏO‰õΩÖ’¡ [iˆQ ÉÏǨϟº`åÊ^ŒHõ „ѨuK«~°º#∞(External Reaction), J^Œ∞ѨÙKÕÜ«∞ÖËx ™ê÷~ÚÖ’ [iy`Õ (J^Œ∞Ѩ٠KÕÜ«∞QÆeˆQ K«∞~°∞ÔH·#, Ѩ\˜+¨ì"≥∞ÿ# =º=ã¨÷ ÖË#O^Œ∞#), [iˆQ =∞ǨϟѨ„^Œ"åxfl ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯Ok. JO^Œ∞‰õΩ ^•if¿ã Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ ‰õÄ_® q=~°OQÍ á⁄O^Œ∞ѨizOk. D\ÏO‰õΩÅ#∞ n~°…HÍeHõOQÍ xÅ=KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ qxÜ≥∂yOKÕ „Hõ=∞OÖ’ JO`«~°æ`« =∂e#º K«~°º(Internal cantamination)#∞ QÆ=∞xOK«#O^Œ∞# q<åâ◊Hõ~°"≥∞ÿ# „Ѩ=∂^ŒO [~°QÆ=K«∞Û#Ok. "åã¨Î=OQÍ M.I.C \ÏO‰õΩÅ j`«bHõ~°} =º=ã¨÷Ö’ ã¨∂H∆͇u ã¨∂Hõ∆‡"≥∞ÿ# =∂e<åºÅ∞ (Sediments) HõÅ∞ã¨∞Î<åflÜ«∞x ¿Ñ~˘¯Ok. 120 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎÖ’ "å`å=~°}OÖ’ q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ#∞ ^ŒÇ≤ÏOKÕO^Œ∞‰õΩ U~°Êiz# Jyfl *ÏfiÅ ^•fi~å ‰õÄ_® D =∂e<åºÖË~°Ê_»=K«∞Û#x ÉèÏqOzOk. 130

‰õΩÑ¡ OΨ QÍ K≥áêÊÅO>Ë, J"≥∞iHÍÖ’x "≥Ú`«OÎ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi„â◊=∞Ö’ J`«ºO`«J^è∞Œ <å`«#"≥∞#ÿ , Éèí„^Œ`åѨ~°OQÍ J`«ºO`« ˆH∆=∞Hõ~°=∞x ÉèÏqOz# D á¶êHõìsÖ’ Éèí„^Œ`å =º=ã¨÷, H˘xfl h\˜ K«∞Hõ¯Å, Ö’Ç¨Ï „™ê"åÅ, ^ŒÜ«∂^•H˜∆}ϺÅÃÑ· H˘#™êQÆ∞`ÀO^Œx ÉèÏqOKåe. á⁄Oz L#fl „Ѩ=∂^ŒO x["≥∞ÿ# „Ѩ=∂^ŒOQÍ =∂~°=K«Ûx ÉèÏqOzOk. áœÅû<£ D x"ÕkHõ HÍÑ‘Å#∞ JO^Œ∞HÀ=Åã≤# Ѩ^ŒÇ¨~°∞ =∞Ok „Ѩ=ÚY∞Å#∞ ‰õÄ_® x"ÕkHõ‰õΩ [`«KÕã≤# ÖËYÖ’¡ ¿Ñ~˘¯Ok. =¸_»∞ \ÏO‰õΩÖ’¡ x~°O`«~°O M.I.C. x âßâ◊fi`«OQÍ xÅ=*Ë¿ã Éè’áêÖò á¶êHõìs JkèѨu. [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ ¿Ñ~°∞ÖËHõáÈ=_»O Pâ◊Û~°ºHõ~°O! nO`À J"≥∞iHõ<£ WO[h~°∞¡ "≥e|∞zÛ# Jaè„áêÜ«∂Å∞, „Ѩ`ÕºH˜Oz „Ѩ=∂^•<≥fl^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨∂K«#Å∂ Éè’áêÖò HÍÔ~ƒ_£ Jkè<Õ`«‰õΩ `≥eÜ«∞<ÕÖË^Œ∞!

* * * * Éè’áêÖò HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìs J`«x =Ú^Œ∞Ì a_»¤. J`«<Õ 'á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ Ü«¸x\ò—‰õΩ ~°∂ѨHõÅÊ# KÕâß_»∞. #"å|∞ ™È^Œ~°∞x #∞Oz ™œ^è•xfl H˘x Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO„^•xfl <≥ÅH˘ÖÏÊ_»∞. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò`À Hõeã≤ ~°Ol`ü ^Œ`åÎ Éè’áêÖò #QÆ~°Ñ¨Ù #_çÉÁ_»∞¤# HÍÔ~ƒ_£ ^Œ∞™êûǨÏã¨O KÕâß_»∞. ~°wƒ P@QÍ_ç ^ÕǨϙœ+¨ì=O HõÅ WO[h~°∞‰õΩ `«# q[Ü«∞qǨ~°OÖ’ Éè’áêÖò HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìs ã¨"≥∂‡Ç¨Ï<å ã¨=∞Ü«∞O. 1976Ö’ á¶êHõìs =ke<å U>Ë\Ï â◊Å=ÙÃÑ· ‰õΩ@∞O|O`À =KÕÛ"å_»∞. ZQÆ∞= ã¨~°ã¨∞ûÖ’ <ÒHÍ qǨ~°O KÕ¿ã"å_»∞. ÃãÂÊããπ ¿ã¯fi~üÖ’ =Úëê~Ú~åÖ’¡ ~å„`«∞Å∞ Hõq`åQÍ<å<åfl™êfikOKÕ"å_»∞.1 UÉèˇ· <åÅ∞ˆQà◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’, J"≥∞iHÍÖ’x HõOÃÑh =º=™êÜ≥∂`«Ê`«∞ÎÅ qÉèÏQÆѨ٠"≥·ãπ–„ÃÑã≤_≥O@∞. 1984 "Õã¨qÖ’ áœÅû<£ |$O^ŒO `«=∞ `«xv x"ÕkHõ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JѨC_Õ Éè’áêÖò #∞Oz uiy =KåÛ_»∞. D™êi =∂„`«O `«#‰õΩ J`«ºO`« „Ñ‘uáê„`«"≥∞ÿ# #QÆ~°O QÆ∞iOz x~åâß xã¨Ê$ǨÏÅ`À L<åfl_»∞. ''<Õ#∞ QÆ=∞xOz# q+¨Ü«∂Å∞ ÉèÏ^è•Hõ~°O. á¶êHõìsH˜ "≥àı¡^•~°∞Ö’¡ ÃÑO@, QÆ_ç¤ ^Œ∞|∞ƒÅ∂ L<åfl~Ú. ѨxÖËx ã≤|ƒOk QÆO@ÅH˘nÌ \©Å∞ `åQÆ∞`«∂ Hõ|∞~°∞¡ K≥ѨC‰õΩO@∞<åfl~°∞. Ü«∂[=∂#º qÉèÏQÍÖ’¡ ÃѶ·à◊√¡ ¡‰õΩѨÊÅ∞QÍ Ñ¨_»∞<åfl~Ú. "å_Õã≤# q_çÉèÏQÍÅ∞ zO^Œ~° =O^Œ~°QÍ Ñ¨_»∞<åfl~Ú. JÜ≥∂=∞Ü«∞O xO_ç L`åûǨÏO ÖËx ã≤|ƒOk HõxÑ≤OKå~°∞. `å`å¯eHõ O QÍ á¶ ê Hõ ì s Ѩ x KÕ Ü « ∞ ‰õ Ω <åfl JO^Œ ~ ° ∂ `« = ∞ `« = ∞ ™ê÷ < åÖ’¡ LO_ç x~°fiǨÏ}Ïq^èŒ∞Å#∞ KÕÜ«∞=Åã≤ LOk.... ''qz„`«"Õ∞. HÍx JO`«\Ï J„â◊^èŒú ~å[ºO KÕ™ÈÎOk!—— JO@∂ "åáÈÜ«∂_»∞. _®#ƒs ~åQÍ<Õ ^Œ`åÎ `«# Jaè„áêÜ«∂Å#∞ ÃÑ·"åiH˜ K≥ѨÊ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. qz„`«O Uq∞@O>Ë D ã¨OQÆ`«∞Å#∞ Z=~°∂ q#^ŒÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞! ''<Õ<Õ^À

JHõ¯_ç Ü«∂[=∂#ºO g∞^Œ Hõã≤ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl##∞‰õΩ<åflˆ~"≥∂, ÖË^• JHõ¯_çH˜ =∞m¡ "≥o¡ HõOÃÑh ™ê~°^茺O HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl#x ÉèÏqOKå~À `≥b^Œ∞. <Õ#∞ =∂„`«O Éè’áêÖ’¡ qz„`«"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å∞<åflÜ«∞x K≥ѨÊ_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå#∞. "åà◊√¡`« `«=∞ Hõ~°Î"åºÅ#∞ =∞iKå~°x K≥ѨÊ^ŒÅ∞Û‰õΩ<åfl#∞. `«~°"å`« PÜ«∞#‰õΩ HÍ~°}O `≥eã≤Ok. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_»∞ Ü«∂[=∂#ºO Éè’áêÖò á¶êHõìsx U<å_À K≥Å∞¡ "Õ¿ãã≤Ok. D q+¨Ü«∞O PÜ«∞#‰õΩ P U_®k "åº=™êÜ«∞ qÉèÏQÍÅ Jkè<Õ`«Å ã¨=∂"Õâ◊O Hõ<åH˜ìHõ\ò ^ŒQÆæ~° [iy#ѨC_»∞ `≥eã≤Ok. D g∞\˜OQ∑Ö’ „Ѩu U_»∂ „Ѩ Ñ ¨ O K« "åºÑ¨ Î O QÍ HÍÔ ~  ƒ _» ∞ L`« Ê `« ∞ Î Å J=∞‡HÍÅ∞, qkè q ^è • <åÅ∞, áÈ\© =ӺǨÅ#∞(Competition Strategies) Y~å~°∞ KÕ™êÎ~°∞. Éè’áêÖò HÍ~å‡QÍ~°O Y~°‡ ZÖÏ HÍeO^À WHõ¯_» q=~°OQÍ Ñ¨ijeOKå~°∞. 1979 <å\˜ˆH Éè’áêÖò á¶êHõìs Pi÷HÍ=ÅO|# (Economic Viability ) ÃÑ· K«~°Û [iyOk. ^•x x~å‡}Ïxfl PѨÙ*ËÜ«∞_»"Õ∞ ã¨∞Å∞"≥·# Ѩiëê¯~°O J#∞‰õΩ<åfl~°∞ ‰õÄ_®. JѨÊ\˜ˆH ѨÓiÎKÕã≤# ™ê÷~Ú=Å¡ Wk [~°QÖÆ ^Ë ∞Œ . S^Õà¡◊ `«~"° å`« Ѩiã≤u÷ q+¨q∞OzOk. á¶êHõsì ÅHõÖ∆ Ïk _®Å~°#¡ ∞ #+¨Ñì ~¨ ∞° ™ÈÎOk. 1984Ö’ Ããq<£ J=∞‡HÍÅ JOK«<åÅ∞ "≥~Úº @#∞flʼnõΩ q∞OK«ÖË^Œ∞. Wk QÆ`« ã¨O=`«û~°O HõO>Ë ã¨QÆO `«‰õΩ¯=. á¶êHõìs ™ê=∞~°úºOÖ’ S^À =O`«∞. eH˜fi_Õ+¨<£ „Ѩ}ÏoHõ#∞ ‰õÄ_® P"≥∂kOKå~°∞. HÍx JHõ¯_ç Ü«∞O„`åOQÍÅ#∞ W`«~° `«$fÜ«∞ „ѨѨOK« ^ÕâßʼnõΩ `«~°eOK«∞^•=∞x HõOÃÑh =∞~À L^Õúâ◊ºO. „ɡlÖò ^Õâ◊O á¶Èã‘˚<£, HÍ~°ƒ<£ "≥∂<åÔHÂû_£, q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò Ü«¸x@¡#∞ Éèíiã¨∞ÎOk. á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ Ü«¸x\ò‰õΩ WO_À<Õ+≤Ü«∂ ÉÏ=ÙO@∞Ok. Wn HõOÃÑh =∞<ÀQÆ`«OPã≤Ü«∂ "≥·ãπ–„ÃÑã≤_≥O@∞ XHõ ~°Ç¨Ï㨺 ã¨O^Õâßxfl ѨOáê_»∞. á¶êHõìsx ‰õ Ä ÅQ˘\˜ ì W`« ~ ° ^Õ â ßʼnõ Ω Ü« ∞ O„`åOQÍxfl `« ~ ° e OKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω QÆ Å Pi÷ H õ , "åã¨Î"å#∞‰õÄÅ`«Å#∂ `≥eÜ«∞Ѩ~°K«=∞<åfl_»∞. ''WO_çÜ«∞<£ HÍi‡‰õΩÅ ‰õÄb ˆ~@∞¡ K«=Hõ QÆ^•—— J^Õ ^•=∂ëê~¸x JOK«<åÅ∞ HÍ"åÅ<åfl_»∞.

D Ѩx L"Õ∞+π #O^•‰õΩ JѨÊ*ˇáêÊ~°∞. `˘q∞‡^Õà◊¡ „H˜`«O >ˇÿ"£∞û PѶπ WO_çÜ«∂ „ѨHõ@# ^•fi~å „Ñ¨=ÚY |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh JO_»^ŒO_»Å`À r=# q[Ü«∞ ™Èáê<åÅ#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOK«^ŒÅz# D Ü«Ú= WO[h~°∞ `«# HõÅÅ ÉèíQÆfl`«‰õΩ `å<Õ ™ê~°^茺O =Ç≤ÏOKåe=∞i!

––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1. |OQÍ¡^Õâò =∂`«$^Õâ◊O. KåÖÏHÍÅO J"≥∞iHÍ Ü«¸~°Ñπ, W`«~° ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ǩ#QÆ~åÖ’¡ QÆ_çÑ≤<å Ѩ^Œg q~°=∞} `«~°"å`« ~°Ol`ü ^Œ`åÎ Éè’áêÖòˆH =KåÛ_»∞.

131

Ããq<£ `« Ü « ∂ s Ü« ¸ x\ò # ∞ q¿ÑÊã≤ +≤ Ñ ¨ C Ö’ ZH˜ ¯ OK« _ » O 㨠∞ à◊ √ "Õ # x, 10 #=O|~ü1984# >ˇÖˇ‰õΩû ѨOáê_»∞. M.I.C. Ü«¸x\ò =∂„`«O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. f„=OQÍ H©∆}˜Oz# Ü«∞O„`åOQÆ"Õ∞ WO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. nxx qáêÊÅO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ =∞~°=∞‡`«∞ K≥Ü«∂ºe. KåÖÏ Y~°∞Û`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl ã¨OQÆu. D >ˇÖˇ‰õΩû HÍÔ~ƒ_£ „Ѩâ◊flʼnõΩ ã¨=∂^è•#O WzÛOk. ˆHëêfih ÉèíÜ«∂Å#∞ ^èŒ$=ѨizOk. JO^Œ"≥∞ÿ# á¶êHõìs WѨC_»∞ Éèí~°Î$Ѩi`«ºHõÎ!

* * * * Ô~O_Õà◊¡ q~å=∞O `«~°"å`« ~å*ò‰õΩ=∂~ü ˆHëêfih =∞m¡ Éè’áêÖò‰õΩ =KåÛ_»∞. Éè’áêÖò á¶êHõìsH˜ K≥Å∞¡"Õã≤# ã¨OQÆf, ^•xx `«$fÜ«∞ „ѨѨOK« ^ÕâßʼnõΩ `«~°eOKÕ q+¨Ü«∞O J`«xH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. =∞iO`« f„="≥∞ÿ# ã¨=∂Kå~åxfl ¿ãHõiOz <åÅ∞QÀ™êi „Ѩ=∂^Œ ã¨∂K«# KÕâß_»∞.

'BHOPAL ON THE BRINK OF DISASTER!' D™êÔ~·<å `«Ñ¨Ê‰õΩO_® `«# =∂@#∞ „Ѩ[Å∞ #q∞‡ K≥·`«#º=O`«=∞ø`å~°h, JkèHÍ~°∞Å∞ XѨC‰õΩO\Ï~°h J#∞‰õΩ<åfl_»∞. „áêOfÜ«∞ "å~åΠѨ„uHõ '[#ã¨`åΗ U^À =∂~°∞=¸Å Ѩ„uHõ HÍ^Œ∞. WO_çÜ«∞<£ ZH±û„ÃÑãπ „QÆ∂Ѩ٠"åà◊¡ Ѩ„uHÍ~Úi! =∞m¡ J~°}º~À^Œ#"Õ∞ q∞yeOk. ZÖÏO\˜ ã¨OK«Å#=¸ HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ . ''<Õ#∞ #"Õ∞‡ÖÏ ~åÜ«∞ÖË^•? ÖË^• „Ѩ*’ѨÜ≥∂QÆO HÀã¨O Ѩi`«Ñ≤OKÕ "åà◊¡#∞ â◊OH˜OKÕ ã¨=∂[OÖ’ „|`«∞‰õΩ`«∞<åfl=∂? <å *Ë|∞Å∞ xOѨىõΩO^Œ∞‰õΩ HÍÔ~ƒ_£#∞ XuÎ_ç KÕã¨∞Î<åfl#x "åà◊¡ L^Õúâ◊º=∂?—— J`«x J^Œ$+¨ìO ѨO_»É’`ÀOk. =∞i H˘xfl "å~åÖ’¡ ÉèÏ~°fÜ«∞ „ÃÑã¨∞û ѨÙ~°™ê¯~°O á⁄Ok# J`«ºO`« Ñ≤#fl=Ü«∞ã¨∞¯xQÍ J`«ºO`« L#fl`« áê„uˆHÜ«∞ ѨÙ~°™ê¯~° „QÆÇ‘Ï`«QÍ ˆHëêfih „ѨѨOK« "åºÑ¨ÎOQÍ >ˇeq[<£ Ãã@¡Ö’ HõxÑ≤OK«É’`«∞<åfl_»∞!

* * * *

132

32. HÍb"≥∞ÿ^•# "åã¨∞Å „ѨfHÍ~°O WOk~å QÍOnèH˜ „Ѩu~ÀE ™ê^è•~°} „Ѩ[Å#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O JÅ"å@∞. JuÃÑ^ŒÌ

„Ѩ*Ï™êfi=∞º ^Õâ◊ „Ѩ^è•xQÍ q^èŒ∞Å∞ x~°fiiÎOKÕ =ÚO^Œ∞ L^ŒÜ«∂<Õfl Pq_» „Ѩ[ʼnõΩ '^Œ~°≈#—q∞KÕÛk. QÆ∞ÖÏcÅ∞ É’QÆ<£qÖÏ¡Å∞ q~°|∂ã≤# ѨÓÅ `À@Ö’ ã¨Ñ¶¨Ì~ü [OQ∑~À_£ x"åã¨OÖ’ "åix HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<Õk. Ѩk¿ÇÏ_Õà◊√¡QÍ ÉèÏ~°`«*Ïu Éèíq`«"åºxfl xˆ~útã¨∂Î ™ê~°^茺O =Ç≤Ïã¨∞Î#fl J~°"≥· U_Õà◊¡ =∞Ç≤ÏàÏ „Ѩ^è•xH˜ `«~°K«∞QÍ „Ѩ[Å#∞ HõÅ∞ã¨∞HÀ=_»O =Å¡ ^Õâ◊OÖ’x ~°Hõ~°HÍÅ "åã¨Î"åÅ#∞ x`«ºO `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õk. "åi=∞^茺 #=Ùfi`«∂ uiˆQk. ^ŒH˜∆}Ïk Ô~·`«∞Å#∞, ɡOQÍÅ∞ Ô~·ÖËfi HÍi‡‰õΩÅ „Ѩuxkè |$O^•Å#∂, =∞Öˇ¡"≥ÚQÆæÖÏ z~°∞#=ÙfiÅ∞ zO^Õ ã¨∂¯Å∞ q^•º~°∞÷Å#∂, cǨ~°∞ áêH©Ñ¨x"åih, WÖÏ Z<Àfl~°HÍÅ „Ѩ[Å#∞ x`«ºO Hõ Å ∞㨠∞ ‰õ Ω <Õ k . 'WOk~° = ∞‡— JO^Œ i h <åÅ∞QÆ ∞ á⁄_ç = ∂@Å`À Ѩ Å Hõ i OKÕ k . q#uѨ„`åÅ#O^Œ∞‰õΩ<Õk. "åQÍú<åÅ∞ KÕ¿ãk. ÖÏOKè«#OQÍ á¶È\’Å∞ kˆQk. "≥ÚQÆÅ∞ ã¨∞ÖÏÎ#∞Å HÍÅOÖ’ =ÖË ÉèÏ~°`«^Õâ◊ |_»∞QÆ∞ „Ѩ[Å∞ H˘O`«¿ãÃÑ·<å. `«=∞ ~å}©`À ã¨fiÜ«∞OQÍ =∂\Ï¡_Õ"å~°∞.

JHÀì|~°∞ 31, 1984 L^ŒÜ«∂# PHÍâ◊O x~°‡ÅOQÍ LOk. qâßÅ"≥∞ÿ# `À@Ö’x "ÕѨK≥@∞¡ K«Å¡QÍeH˜ "≥∞Å¡QÍ `«ÅÅ∂ѨÙ`«∞<åfl~Ú. „Ѩ[Å∞ P"≥∞ '^Œ~°≈<åx—ÔH· xsH˜∆ã¨∞Î<åfl~°∞.

P"≥∞#∞ WO@~°∂fiº KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ „a\©+¨µ >ˇeq[<£ |$O^ŒO =zÛOk. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~À*Ë P"≥∞ Éè’áêÖò XiÜ«∂ |ã‘Î „Ѩ[Å ~å¢+¨ìOÖ’ ZxflHõÅ „ѨKå~°O =ÚyOK«∞‰õΩx JÅã≤ ™⁄Åã≤ uiy =zÛOk. XHõ ZxflHõÅ „ѨKå~° ã¨ÉèíÖ’ „Ѩ[Å#∞^ÕÌtOz „Ѩã¨Oyã¨∂Î '<å‰õΩ z~°HÍÅO rqOKåÅ<Õ Pâ◊ÖË^Œ∞. <Õ#∞ *Ïu ¿ã=Ö’ rqã¨∞Î#flO^Œ∞‰õΩ QÆ~°fiOQÍ LOk. W"åfià◊ <Õ#∞ K«xáÈ`Õ, <å â◊s~°OÖ’x „Ѩu~°HõÎѨ٠ÉÁ@∂ì WO_çÜ«∂‰õΩ =∞iO`« |ÅO KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞ÎOk—— J#_»O ˆH=ÅO Ü«∂^Œ$zÛùHõ"Õ∞<å?

L^ŒÜ«∞O 9.08 x=ÚëêʼnõΩ =¸_»∞ "≥∞@∞¡ ky WO\˜Ö’ #∞O_ç `À@Ö’ J_»∞ÔQ\˜ìOk. „u=~°‚ Ѩ`åHõOÖ’x <åiO[ ~°OQÆ∞ p~° ^èŒiOzOk. ^•iH˜~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ ÃãO„\©Å‰õΩ KÕ`«∞Å∞ *’_çOz #=∞㨯iOzOk. "åo¡^ŒÌ~°∂ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# t‰õΩ¯Å∞. aÜ«∂O`ü ã≤OQ∑(41) P"≥∞‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞#∞. Ѩ^Õà◊√¡QÍ P"≥∞ PO`«~°OyHõ Éèí„^Œ`å ^Œà◊OÖ’ L<åfl_»∞. Ô~O_À J`«#∞ ã¨`«fiO`ü ã≤OQ∑ (21) *Ëi <åÅ∞QÆ∞ <≥ÅÖˇ·Ok. H˘kÌ "å~åÅ „H˜`«O a.Zãπ.ZѶπ. =∂r

133

_≥·Ô~Hõì~ü [#~°Å∞ Jtfih ‰õΩ=∂~ü WOk~å QÍOnèx ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞. ''"Õ∞_»O! g∞ Ãã‰õĺi\© ã≤|ƒOkÖ’ ã≤‰õΩ¯Å#∞ LOK«∞HÀ=^Œ∞Ì!—— E<£ 6, 1984# QÍ K≥ѨC‰õΩ<Õ J=∞$`üã¨~ü ã¨fi~°‚ ^Õ"åÅÜ«∞ =Ú@ì_ç ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ 650 =∞Ok t‰õΩ¯Å∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã≤‰õΩ¯ f„="å^Œ∞Å∞ WO^Œ∞‰õΩ `«y# „ѨfHÍ~°O KÕ™êÎ=∞x „Ѩu[˝ KÕ™ê~°x Jâ◊fih ‰õΩ=∂~ü QÆ∞~°∞Î KÕâß_»∞. WOk~åQÍOnè z~°∞#=Ùfi`À aÜ«∂O`ü ã≤OQ∑#∞ K«∂Ñ≤Oz ''WÖÏO\˜ ã≤‰õΩ¯ <å ^ŒQÆæ~° LO_»QÍ <å‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_®eû# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞—— JOk. J~Ú<å Jtfih ‰õΩ=∂~ü XѨCHÀÖË^Œ∞. z~°∞HÀѨO „Ѩ^Œi≈ã¨∂Î ''*Ïu ÉèË^ŒO K«∂ÃÑ_»∞`«∂ Ãã‰õΩºÅ~ü Jx ZÖÏ K≥ѨCHÀQÆÅO?—— JO@∂ ã¨=∂"Õâßxfl =ÚyOzOk. P"≥∞ #=∞㨯iã¨∂ÎO_»QÍ<Õ aÜ«∂O`üã≤OQ∑ `«# c.38 Ô~·Ñ¶≤Öò`À KåÖÏ ^ŒQÆæ~° #∞Oz =¸_»∞ `«∂\Ïefl Pq_» KèåfÃÑ· ¿ÑÖÏÛ_»∞. ã¨`«fiO`ü ã≤OQ∑ `«# Ããì<£QÆ<£`À 30 ~“O_»∞¡ P"≥∞ ÃÑ·H˜ ¿ÑÖÏÛ_»∞. ^•^•Ñ¨Ù U_»∞ QÆ∞à◊√¡ Hõ_»∞ѨÙÖ’H˜, Ѩk QÆ∞à◊√¡ KèåfÖ’H˜, QÆ∞O_≥Ö’H˜ H˘xfl HÍÖÏÛ_»∞. WOk~°=∞‡ 'J=∂‡— J<Õ =º=kè ÖˉõΩO_® ‰õΩÑ¨Ê ‰õÄe K«xáÈ~ÚOk!

* * * * =ÚÃÑÂÊÜ«∂ºˆ~à◊¡ „H˜`«O =∞Ǩ`å‡QÍOnè ǨÏ`Àº^ŒO`«O ÖÏQÍ<Õ, WOk~° ǨÏ`åº"å~°Î ^Õâ◊=∞O`å áêH˜ k¢Q̓ùOuH˜ QÆ∞i KÕã≤Ok. =∞^蕺ǨflxH˜ ~å[^è•x`À ã¨Ç¨ ^Õâ◊OÖ’x #QÆ~åÅ∞ „¿Ñ`« Hõà◊#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ Ѩ<≥flO_»∞ ~ÀAÅ∞ ã¨O`åѨ k<åÅ∞QÍ „ѨHõ\˜OKå~°∞. L`«û"åÅ∞, P_»O|~åÅ∞ ~°^ŒÌÜ«∂º~Ú. ã≤x=∂Å∞, ã¨∂¯à◊√¡, HÍ~åºÅÜ«∂Å∞, "åºáê~° ã¨Oã¨Å÷ #∂ =¸ã≤"™Õ ê~°∞. *ÏfÜ«∞ Ѩ`åHõO J=#`«"∞≥ Oÿ k. Ѩ„uHõÅ∞ „Ѩ`ÕºHõ ã¨O`åѨ ã¨OzHõÅ#∞ „ѨK«∞iOKå~Ú. áê~î°‰õΩÅ ™ê#∞Éèí∂ux qKå~åxfl „ѨK«∞iOKå~Ú. '^Õâ◊O J<å^茗 JOk XHõ Ѩ„uHõ. ''"≥·q^茺 Éèíi`« ÉèÏ~°`«OÖ’, WOk~°=∞‡ =∂„`«"Õ∞ SHõº`«#∞ ™êkèOzOk—— JOk =∞~À Ѩ„uHõ. ''P"≥∞ "åQÍú~°Ö’x =∂^èŒ∞~°ºO =∞#H˜OHõ ÖË^Œ∞.—— J<åfl~°∞ Éè’áêbÜ«ÚÅ∞. ~°OQÆ =∞O_»Ñ¨O, HõàÏ"ÕkHõ „áê~°OÉè’`«û"åxH˜ =zÛ# ã¨O^Œ~åƒùxfl QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞‰õΩO@∂, ''D Ѩ^äŒHõO`À Éè’áêÖò ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠™êO㨯$uHõ ~å[^è•xQÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk.—— JO^•"≥∞. ''WOk~å QÍOnèH˜ *ˇ·!—— J<Õ x<å^•Å∞ q∞#∞fl =Ú\Ïì~Ú. #QÆ~°OÖ’x HõOÃÑhÅ∞, "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å∂ `«=∞ ã¨O`åáêxfl `≥Å∞ѨÙ`«∂ "å~åÎѨ„uHõÖ’¡ „ѨHõ@#ÅxKåÛ~Ú. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Ü«∂[=∂#ºO, ã≤|ƒOk ‰õÄ_® ÉèÏ~°`« „Ѩ^è•x PHõã≤‡Hõ =∞~°}ÏxH˜ `«=∞ „ѨQÍ_è» ã¨O`åáêxfl `≥eáê~°∞. =∞^蕺ǨÏflO, =∞^茺„Ѩ^Õâò QÆ=~°fl~°∞ QÆ^Œæ^Œã¨fi~°O`À, ''=∞#‰õΩ kâßxˆ~Ìâ◊O KÕã≤# *’ºu 134

PiáÈ~ÚOk. D q+¨ = ∞ Ѩ i ã≤ ÷ u Ö’ =∞#=∞O^Œ ~ ° O SHõ º OQÍ =ÙO_®Åx ^Õ = Ùx „áêi÷OK«∞^•O!—— JO@∂ ˆ~_çÜ≥∂Ö’ „Ѩã¨OyOKå_»∞. *ˇ· „ѨHÍâò |ã‘Î Ãã·H˜Å∞ ëêѨ٠=ÚO^Œ∞ „\Ïxûã¨ì~°∞Ö’ "å~°ÎÅ#∞ q<ÕO^Œ∞‰õΩ |ã‘Î"åã¨∞Å∞ QÆ∞q∞‰õÄ_®~°∞. ~å¢+¨ì =ÚYº=∞O„u, |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ Ѩ\ÏìezÛ Pã≤ÎѨ~°∞Å#∞ KÕã≤# J~°∞˚<£ã≤OQ∑ ‰õÄ_® qKå~åxfl "≥e|∞KåÛ_»∞. ''ÅHõ∆ÖÏk c^Œ „Ѩ[Å Pâß *’ºu, Pk"åã¨∞ʼnõΩ, ǨÏi[#∞ʼnõΩ, |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ, iH∆ÍHÍi‡‰õΩʼnõΩ, P"≥∞ `«# HÍÖÏxfl qxÜ≥∂yOz, "åà◊¡ ã¨=∞㨺ʼnõΩ Ѩiëê¯~°O K«∂¿Ñk. Pq_» `åºQÆO =∞#=∞O^Œ~°O =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êˆQO^Œ∞‰õΩ ã¨∂ÊùiÎxK«∞ÛQÍHõ! ........—— =∞~°∞<å_»∞ P"≥∞ JO`«º„H˜Ü«∞Å ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ Éè’áêÖò #QÆ~° „Ѩ[ʼnõΩ ^Õâ◊"åã¨∞ʼnõΩ `«=∞‰õΩ `å~°ã≤e¡# PѨ^Œ `≥eã≤ =zÛOk. D `«`«OQÍxfl ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÖÏ "å_»"å_»ÖÏ „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ K«∂¿ã gÅ∞ HõeyOk. *Ïu Ü«∂=`«∞Î \©.q. „Ѩ™ê~° =∂^茺=∞O ^•fi~å UH©Hõ$`«"≥∞ÿOk. `≥ÖÏ¡~ˆ ã¨iH˜ QÆ∞_çÃãÅhfl MÏb. QÆOQÍ~åO \˜.q. =ÚO^Œ∞ QÆ∞q∞‰õÄ_®~°∞. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒOÌ WH̓Öò Hõeã≤ \©–ǨÏ∫ãπ >Ë|∞à◊¡hfl XHõ^•x g∞^Œ XHõ\˜ ¿ÑiÛ ÃÑ^ŒÌ `≥Å¡x |@ì#∞ ã¨O`åѨ ã¨∂K«HõOQÍ HõÑ≤Ê |OuѨÓÅ ^ŒO_»Å∞, =∞Öˇ¡^ŒO_»Å∂ "Õ™ê~°∞. JO^ŒiH˜ HõxÑ≤OKÕÖÏ \˜.q. x J=∞~åÛ~°∞. `≥Å"¡ å~°QÍ<Õ =∞QÆ"åàÁ¡HÑõ H¨ ͯ, P_»"åà◊¥¡ Ñ≤ÅÅ¡ ∂ =∞~À"≥Ñ· Ù¨ =∞ø#OQÍ \©–ǨÏ∫ãπ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ KÕ~å~°∞. JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞ºÖ’QÍ, qq^èŒ =∞`åÅ „Ѩux^èŒ∞Å∞ „áê~°÷#Å∞ KÕã¨∂Î „Ѩ[ʼnõΩ Hõ∆=∂ÉèÏ=O, ã¨Ç¨Ï#O =Ç≤ÏOK«=∞x L^Àƒùkã¨∞Î<åfl~°∞.

HÍb "≥∞ÿ^•#"åã¨∞Å∞ XHõ Kåi„`å`«‡Hõ Ѷ¨∞\Ïìxfl uÅH˜ã¨∞Î<åfl~°∞. QÆ∞ÖÏcˆ~‰õΩÅ∞, =∞Öˇ¡Å∞, ^ŒO_»Å∞, |OuѨÓÅ∞, HõÑÊ≤ # WOk~°=∞‡ áêiú=HÍÜ«∞O `≥~ð Ñ· Hõ#Ѩ_Q» Í<Õ "åà◊√¡ ǨǨHÍ~åÅ∞ KÕ™ê~°∞. x#fl\˜ =~°‰õÄ Pq_» ^Õâß<ÕfleOk. Pq_» `≥Å¡x p~°Ö’, =Úã¨∞QÆ∞ Ö’Oz HõxÑ≤OKÕ =ÚYO, =¸ã≤# Hõà◊√¡, „ѨâßO`«OQÍ HõxÑ≤OzOk. "ÕÖÏk =∞Ok „Ѩ[Å∞ â◊="åǨÏ#O áÈÜÕ∞ ^•iH˜~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ Ü«∞=Ú<å#k X_»∞¤ ^•HÍ ÉÏ~°∞Å∞ f~å~°∞. gkè ã¨ÎOÉèÏÅÃÑ·<å, K≥@∞ìH˘=∞‡ÅÃÑ·<å, Wà◊¡HõѨCÅÃÑ·<å [#O. J„â◊√ѨÓi`« #Ü«∞<åÅ∞,F_» "≥#∞Hõ h~°∞ÖÏ, =∞O„`«∞Å∞, =Úã≤¡=ÚÅ∞, ã≤‰õΩ¯Å∞, Jxfl ‰õΩÖÏÅ *Ï`«∞Å =∞`åÅ ÉèÏ~°fÜ«∞ „Ѩ[Å∞. â’Hõ `«Ñ¨Î ǨÏ$^ŒÜ«∂Å`À P "åǨÏ#O "≥#HÍÅ „Ѩ=Ç≤ÏOzOk. Tˆ~yOѨ٠z=~°QÍ ã¨‡âß<åxH˜ KÕ~°∞‰õΩOk. „Ѩ`ÕºHõOQÍ xi‡Oz# "ÕkHõÃÑ·#∞OKå~°∞. Ѩk‡xH˜ "åà◊¡O^Œ~°∂(ѨÙ@ìÖ’x) p=∞ÖÏ¡ HõxÑ≤OKå~°∞. =∞Ǩ`å‡QÍOnè JO`«º„H˜Ü«∞Å `«~°"å`« JO`« Ѷ¨∞#"≥∞ÿ# „â◊^•úO[e 135

[~°QÆÖË^Œ∞. ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞Öˇ·# |ã‘Î"åã¨∞Å`À Hõeã≤ WOk~° P`«‡âßOuH˜ „áêi÷Oz, "åà◊¡ ^Œ∞óYOÖ’ áêÅ∞ ѨOK«∞‰õΩOk. â◊= "åǨÏ#O PQÆQÍ<Õ H˘O^Œ~°∞ Ãã·x‰õΩÅ∞ P"≥∞ Éè∫uHõ HÍÜ«∂xfl zuÃÑ·#∞OKå~°∞. `≥Å¡x ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, HÍO„ÔQã¨∞ \’Ñ‘, Éèí∞*ÏÅÃÑ· `≥Å¡x âßÅ∞"å`À, ~år"£ QÍOnè, WOk~°=∞‡ ÃÑ^ŒÌH˘_»∞‰õΩ, P"≥∞ "å~°ã¨∞_»∞, ^Õâ◊ Éèíq`«"åºxH˜ L`«Î~åkèHÍix, |ã‘Î"åã¨∞Å∞ QÆ∞~°∞ΠѨ\Ïì~°∞. âߢ™ÈÎHõÎOQÍ JO`«º q^èŒ∞Å#∞ x~°fiiÎOKå_»∞. H˘_»∞‰õΩ ~åǨïÖòQÍOnè, ‰õΩ=∂Ô~Î „Ñ≤Ü«∂OHõ, ÉèÏ~°º ™ÈxÜ«∂ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. ¢ã‘ÎÅ∞ 㨇âß<åxH˜ ~å=_»O ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O H͉õΩ<åfl P"≥∞ Éè∫uHõ HÍÜ«∞OÃÑ· QÆ∞KåÛùÅ#∞ ã¨i KÕâß~°∞. `«~°"å`« ~år"£ zuH˜ xѨÊO\˜OKå_»∞. =∞Oz QÆO^èŒO K≥Hõ¯Å∞ HÍÅ∞`«∞O>Ë, |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO `«# `«O„_ç K«xáÈ~Ú#ѨC_»∞ K«kq# "Õ^Œ =∞O„`«"Õ∞ <ÕѨ^䌺OÖ’ qxÑ≤OzOk. J㨠` À=∂ 㨠^ Œ æ = ∞Ü« ∞ `« = ∞™È=∂ *’ºf~° æ = ∞Ü« ∞ =∞$`Àº~å‡J=∞$`«O QÆ=∞Ü«∞ P Hõ∆}OÖ’ [#O ZÅ∞ÔQuÎ x#kOKå~°∞.

P~°∞=O^ŒÅ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~å# x<å^ŒO q™ÈÊù@#"≥∞ÿOk. HÍà◊√¡ÖËx ~åǨïÖò HõO~î°O \˜.q. ^èŒfixx =ÚOK≥`«∞Î`«∂ qxÑ≤OzOk. ''=∞#O „ѨfHÍ~°O f~°∞ÛHÀ"åe!—— =ÚYO ~“„^ŒOQÍ LOk. ''~åǨïÖò K≥Ñ≤ÊOk x["Õ∞. WOk~°=∞‡ =∞~°}ÏxH˜ |^Œ∞Å∞ f~°∞ÛHÀ"åe!—— J<åfl~°O^Œ~°∂ =ÚHõÎHõO~î°O`À. ''#QÆ~°O xO_® t‰õΩ¯ÖË. "åà◊¡ H˘OѨʼnõΩ xÃÑÊ_»^•O!—— =∞~˘Ç¨Ï_»<åfl_»∞. "≥O@<Õ "åà◊¡O^Œ~°∂ ǨÏg∞kÜ«∂ ~À_»∞¤‰õÄ, Éè’áêÖò „Ѩ^è•# QÆ∞~°∞^•fi~å „áêO`åxH© ^•i f™ê~°∞. "ÕkHõ #∞Oz QÆOQÍ~åO =∂\Ï¡_®_»∞. ''ǨÏg∞kÜ«∂ ~À_»∞¤‰õΩ J#=ã¨~°O. ^•xH˜ |^Œ∞Å∞.....—— K≥¿ÑÊk =ÚyOKÕ Ö’Ñ¨ÖË ~°`«fl<å_®~ü "ÕkHõ <≥Hͯ_»∞. ''hÖÏO|~ü ^Œ∂ÖÏxH˜ Lˆ~ã¨∞‰õΩx K«xáÈÜ«∂_»∞. =∞OK«O g∞^Œ ^ŒO_»"Õã≤# WOk~°=∞‡ Ѩ@O LOk!—— hÖÏO|~ü qÅHõ∆}"≥∞ÿ# Kå=Ù "å~°Î qx JO^Œ~°∂ k¢Q̓ùOu K≥O^•~°∞. Kå=Ù =∂=¸ÖË.

HÍx hÖÏO|~ü `«@∞ìHÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞. |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO "ÕkHõ<≥Hͯ_»∞. ''QÆOQÍ~åO K≥ÑÊ≤ Ok x["Õ∞. ǨÏg∞kÜ«∂ ~À_»∞‰¤ Ωõ "≥à_¡◊ O» J#=ã¨~O° . =∞#efl Ñ≤ÑÊ≤ KÕã∞¨ #Î fl =_ô¤"åºáêi ѨÙÖÏÊÖò ã≤OQ∑ H˘OѨ#∞ `«QÆÖË^•ÌO #_»=O_ç!—— 136

ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑ WO\˜x `«QÖÆ _ˇ ` ç .Õ `«=∞Ö’ „Ѩf XHõ¯ih ZѨC_À XHõÑC¨ _»∞ J==∂xOz# ã¨O^Œ~åƒùʼnõΩ „ѨfHÍ~°O f~°∞Û‰õΩ#fl@∞ì ‰õÄ_®. z#fl "≥Ú`åÎÅ#∞ `åHõ@∞ìQÍ "å_ç ÃÑ>ˇì 'Ѩ\Ïì—Å`À xO_çáÈ~ÚOk. K«Hõ¯x |eѨâ◊√=Ù. "å_ç H˘OѨ `«QÆÖËã≤, "å_çx `«iq∞H˘_ç`Õ, K«OÑ≤`Õ, WOk~°=∞‡ ǨÏ`«º‰õΩ |^Œ∞Å∞ f~°∞`«∞Ok. hÖÏO|~ü Kå=Ù‰õΩ, rq`«OÖ’ [iy# J<åºÜ«∂ʼnõÄ `«y# „ѨfHÍ~°"Õ∞!

D =∂@Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ HÍQÍ<Õ ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© ÖËzOk. P"≥∞ ^≥·=O „¿Ñ"≥∞ÿHõ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞. „ѨfHÍ~°O HÀ~°_»∞. Hõ∆=∂ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞. ™È^Œ~°∞Å P„QÆǨÏO qëê^•xH˜ ^•ifÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. Ѩk‡x P"≥∞##∞ã¨iOzOk. =∂\Ï¡_»=^ŒÌx P"≥∞ Ô~Hõ¯Ñ¨@∞ì‰õΩx ‰õÄ_® fã¨∞ÔHo¡Ok. ''`˘O^Œ~°QÍ <å`À ~å! ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑‰õΩ D ã¨OQÆu K≥áêÊe. áêiáÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ gÅ∞O@∞Ok!—— KèÀÖÏ |ã‘Î =ÚY^•fi~°OÖ’ Ô~O_»O`«ã¨∞÷Å "Õ∞_». H˜O^Œ ÉèÏQÆOÖ’ =~°O_® JO`å Hõ@Hõ\ÏÅ`À =¸ã≤ LO@∞Ok. g\˜ "≥#HÍÅ #∞OKÕ Ñ¨Å∞ÊÖòãO≤ Q∑ ÖÏ"å ^ÕgÅ∞ x~°fiÇ≤Ï™êÎ_∞» . "≥#HÍÅ J=∞$`üã¨~ü ^Õ"åÅÜ«∞O #=¸<å. ^•xfl JѨq„`«O KÕã≤#O^Œ∞ˆH, WOk~å QÍOnè ǨÏ`«º [iyOk. go¡^sÌŒ fl K«∂_»QÍ<Õ Ñ¨Å∞ÊÖòãO≤ Q∑ x"≥fi~°áÈÜ«∂_»∞. Ѩk‡x, ã≤ã~ì¨ ü ÃѶeã≤\© `«# MÏ`å^•~°∞Å∞ HÍ<ÕHÍ^Œ∞. ''Uq∞\˜ ã¨OQÆu?—— J<åfl_»∞. ''"≥O@<Õ ‰õΩ@∞O|O`À "≥o¡áÈ! WOk~° ǨÏ`«º‰õΩ "åà◊√¡ „ѨfHÍ~°O f~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞@!—— JÉèíºi÷OzOk ÃѶeã≤\©.

P"≥∞ =ÚyOKÕ֒ѨÖË "åà◊¡Ö’ H˘O^Œ~°∞ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. ѨÅ∞QÆ∞Å∞, QÆ_»¤áê~°Å∞, W\˜HõÅ∞, É’Å∞ìÅ∞, ~°HÍ~°HÍÅ PÜ«Ú^è•Å∞<åfl~Ú. ''"≥Ú^Œ\˜™êi c^ŒÅ =ÚMÏÖ’¡ Hõ#|_»x L„^ÕHõO <åHõ¯xÑ≤OzOk. ѨQÆ, ^Õfi+¨O HõxÑ≤OKå~Ú. P_»"åà◊√¡ =∞s P"Õâ◊OQÍ L<åfl~°∞. <Õ#∞ ÃÑOz# Ѩã≤a_»¤Å `«Å∞¡Å∞<åfl~°∞. HÍb "≥∞ÿ^•#"åã¨∞Å∞ qK«Hõ∆}#∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. XHõ<å_»∞ c^ŒÅO^Œ~∂° Éè’áêÖò #QÆ~° ^èxŒ Hõ x"å™êÅ#∞ =Ú@ì_¿ç ãÎ Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À <å‰õΩ `≥eã≤Ok!—— JOk ÃѶeã≤\©. ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑‰‰õΩ@∞O|O`À ã¨Ç¨ ^˘_ç¤ ^À=# áêiáÈÜ«∂_»∞. HÍx "≥àı¡ =ÚO^Œ∞ W#ÃÑÊ>ˇì#∞ =~°O_® "≥#‰õΩ¯ ÖÏy QÆ∞_»¤ HõѨÊ_»OÖ’ PÅ㨺O KÕâß_»∞. ^•_ç KÕã≤# „Ѩ[Å∞ "≥Ú^Œ@QÍ ÃÑ„\’Å∞ ã‘™ê#∞ qã≤i JO\˜OKå~°∞. ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\©, Ѩk‡xÅ "≥#HÍŠѨ_çOk

137.

P ¿ÑÅ∞_»∞‰õΩ "åà◊√¡ JkiѨ_ç XH˘~˘flH~õ ∞° H“QÆeOK«∞‰õΩ<åfl~∞° . á⁄QÆÖ’ =ÚxyáÈÜ«∂~°∞. ^•_ç KÕã¨∞Î#fl QÆ∞OѨÙÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl~°∞. WH̓ùÖò QÆ∞#ѨO`À Ô~·eOQ∑û#∞ H˘_»∞`«∞<åfl_»∞. ''"≥#HÍeflOz áêiáÈ`«∞<åfl~°∞! "≥à◊¡O_ç!——J<åfl_»∞. áêiáÈ`«∞#fl ã≤OQ∑ ‰õΩ@∞O|O "≥#ˆH H˘O^Œ~°∞ ѨiÔQ\Ïì~°∞. ZOÉÏã≤_»~ü HÍ~°∞ ™êì~°∞ì HÍÖË^Œ∞. ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑ |$O^ŒO HÍeH˜ |∞kú K≥áêÊ~°∞. P_®à◊√¡ "≥#Hõ Ѩ_çáÈÜ«∂~°∞. "≥Ú`«ÎO ‰õΩ@∞OÉÏxfl "≥#‰õΩ¯ `≥KåÛ~°∞. ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑ `«ÅáêQÍ ZHõ¯_À Ѩ_çáÈ~ÚOk! QÆOQÍ~åO "≥∞_» ^˘~°Hõ |∞K«∞Û‰õΩx ''q∞=∞‡efl K«O¿Ñ™êÎO!—— J<åfl_»∞. HõuÎ PxOz. ''"≥^èŒ"å! ã≤‰õΩ¯ÅO^Œ~°∂ "≥^èŒ=Å∞! WOk~°=∞‡#∞ K«O¿Ñ™ê~°∞. JO^Œ∞‰õΩ âßã≤Î [~°QÍe!—— `«Å∞ѨÙÅ∞ `≥~°∞! x#∂fl ^•xfl JO\˜OKÕ™êÎO!—— ÉèíÜ«∞OQÍ ÉÁ_À¡Oz `åà◊O fã≤ `≥iKå_»∞. Ѩk‡x, ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© J`«∞‰õΩ¯x K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’ =Ú^Œ∞ã¨e =∂@Å∞ P"≥∞‰õΩ [˝Ñ≤ÎH˘KåÛ~Ú. ''=∂ `«ÅÅ∞ =OˆQ LO\Ï~Ú. =∂‰õΩ Ñ‘eHõÖË QÆu. J==∂<åÅ#∞ ã¨Ç≤Ï™êÎO. =∂#∂`«∞efl q+¨=∞Ü«∞O KÕ¿ã á¶êHõìs ÃÑ· HÀáêxfl J}∞K«∞‰õΩO\ÏO. [ÅQÆÖÏ¡ =∞=∞‡efl Ñ‘eÛÑ≤Ñ≤Ê KÕ¿ã =_ô¤ "åºáê~°∞efl ã¨Ç≤Ï™êÎO. aÜ«∞ºO ^èŒ~° ÃÑOKÕ "åà◊¡#∞ ã¨Ç≤Ï™êÎO.~å„`«O`å JiKÕ á⁄~°∞QÆ∞ Ñ≤Å¡Å ~˘^Œ`À =∂ x¢^Œ áê_≥·<å T~°∞‰õΩO\ÏO. ^ÀK«∞‰õΩ<Õ ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ#∞ ã¨Ç≤Ï™êÎO. |∞~°^Œ, Jâ◊√^ŒúO, "åã¨#, `«∞‰õΩ¯, ^À=∞Å∞, ZÅ∞HõÅ∂, PHõe Jxfl\˜h Éèíi™êÎO. F~ÀA |^ŒÌÖ∫`«∞Ok. U^À =OHõ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. ˆHHõÅ∞ ÃÑ_»∞`«∂ <åâ◊#O KÕã≤ „ѨfHÍ~°O KÕ¿ã J=HÍâ◊O ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. „Ѩ[Å∞ u~°Q|Æ _»`å~°∞!—— WO`« ^Œ∞~°ƒ~ù ° Ѩiã≤` ÷ ∞« Ö’¡ `«~°K«∞ Ç≤ÏO™ê`«‡Hõ „ѨuѶ¨∞@#Å∞ ZO^Œ∞‰õΩ [~°QÆ_»O ÖË^Œx ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© Pâ◊Û~°ºÑ¨_Õk.

Z<Àfl™ê~°∞¡ f„="≥∞ÿ# Ѷ¨∞~°¬}Å∞. u@¡ ^Œyæˆ~ PyáÈÜÕ∞q. Z=~°∂ `≥ˆQ^•HÍ ÖÏQÍÅx HÀ~°∞‰õΩ<Õ"å~°∞ HÍ^Œ∞. =~°∞ã¨QÍ ¿ÑÅ∞à◊√¡ [iQÍ~Ú. =~°O_® JO@∞‰õΩOk, ''ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑#∞ K«OѨO_ç!—— ''WOk~å! h‰õΩ |^Œ∞Å∞ f~°∞ã¨∞Î<åflO!—— JO@∂ ˆHHõÅ∞. ™êÖÏ~ü HõuÎ`À =ÚO^Œ∞H˘KåÛ_»∞. ''Kå=_®xH˜ `«Ü«∂~°∞QÍ LO_»∞!—— JO@∂ HõuÎx ~°≠oÑ≤ã¨∞ÎO_»QÍ<Õ ÃѶeã≤\© =ÚO*Ëux QÆ\Qì˜ Í Ñ¨@∞ì‰Ωõ Ok. ''HõuÎ kOK«<åfl—— JOk. ™êÖÏ~ü ã¨ÇϨ K«~∞° Å∞ xâıÛ+¨µÅª Ü«∂º~°∞. ^•b=∂`À QÆOQÍ~åO =ÚO^Œ∞H˘KåÛ_»∞. P"≥∞ WOHÍ ‰õΩO@∞`ÀOk. J~Ú<å =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. ™êÖÏ~ü‰õÄ ã≤OQ∑‰õÄ =∞^茺 ÃѶeã≤\©x K«∂ã≤Ok.

138

''K«OÑ≤`Õ UO ÖÏÉèíO! WOHÀ ѨxK≥Ü«∞ºO_ç!—— `«# ^ŒQÆæ~°∞#fl Hõ`≥Î~°#OkOzOk. ''"å_ç QÆ_»¤O Q˘iÔQÜ«∞ºO_ç! JO`«HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê J==∂#O ÖË^Œ∞!—— JOk. ÉèÏ~°º"≥·Ñ¨Ù "≥∞K«∞ÛHÀÅ∞QÍ K«∂âß_»∞ QÆOQÍ~åO. ''x["Õ∞! D "≥^èŒ= ÔQ_®¤xfl =∞O@Ö’¡ áêˆ~^•ÌO!—— J<åfl_»∞. ™êÖÏ~ü, ^Œs˚ |ã‘û, WH̓Öò "å_çx "ÕѨK≥@∞ì‰õΩ xÅɡ\Ïì_»∞. KåÖÏ Uà◊√¡QÍ `«#∞fl Ñ‘_çOKÕ Ü«∞[=∂xx tH˜∆OKÕ J=HÍâ◊O \©–ǨÏ∫ãπ "Õ∞<Õ[~°∞ˆH ^ŒHͯe. ѨÅ∂ÊÖò ã≤OQ∑ xã¨ûǨÜ«∞OQÍ xÅ|_®¤_»∞. ÔQ_»¤O Q˘iQÍ~°∞. JO^Œ~°∂ TÑ≤i aQÆѨ\˜ì K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. P ^Œ$â◊ºO ^ŒÜ«∞hÜ«∞OQÍ#∂, L#fl`«OQÍ#∂ HõxÑ≤OzOk. ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑ =ÚYO QÆ∞O_»∂ ѨÓiÎQÍ Hõ∆=~°OHÍQÍ<Õ JO^Œ~°∂ ˆHiO`«Å∞ KÕ™ê~°∞. =Ú‰õΩ#ŒÌO QÆOcè~°ã¨fi~°O. ''WOk~°=∂‡! h P`«‡ âßOuOKåe! HÍb "≥∞ÿ^•# "åã¨∞Å∞ ѨQÆ f~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞!—— ^Õâ◊ "åºÑ¨ÎOQÍ t‰õΩ¯ÅÃÑ· [iy# „ѨfHÍ~° K«~°ºÖ’¡ Wk z#fláê\˜ ã¨OѶ¨∞@# =∂„`«"Õ∞! ^Õâ◊ „Ѩ^è•# #QÆ~åÖ’¡ ǨÏ`«ºÅ∞, q^èŒfiO™êÅ∞, qiqQÍ [iQÍ~Ú. t‰õΩ¯ÅÃÑ· áêâ◊qHõOQÍ ^ŒO_≥uÎ "åix K«OÑ≤, QÍÜ«∞Ѩiz, H˘\˜ì, "åà◊¡ ã¨∂¯à◊√¡, Pã¨∞Ѩ„`«∞Å∞, QÆ∞~°∞^•fi~åÅ#∞ JO\˜OKå~°∞. Jyfl=∂ѨHõ ^ŒàÏʼnõÄ, Pã¨∞Ѩ„`«∞Å J`«º=ã¨~° qÉèÏQÍʼnõÄ â◊H˜ÎH˜ q∞Oz# ÉÏ^茺`« =zÛOk. 1947 ^Õâ◊ qÉèí[# <å\˜ Ç≤ÏOã¨, „ѨfHÍ~° *ÏfiÅÅ#∞ QÆ∞~°∞ΉõΩ `≥KåÛ~Ú. x~°ÌÜ«∞QÍ Hõ~°∂Êùº J=∞Å∞ KÕã≤<å, Ãã·#ºO ~°OQÆOÖ’H˜ ky<å, =¸_»∞ "ÕʼnõΩ ÃÑ·QÍ ã≤‰õΩ¯Å∞ „ѨfHÍ~° *ÏfiÅʼnõΩ PǨï`«Ü«∂º~°∞. #=O|~ü 2, L^ŒÜ«∂# Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ D L„^ÕHõO cèHõ~° ~°∂áêxfl ^•eÛOk. Éè’áêÖ’¡x WO[hiOQ∑ HÍ~üÊû „Ѩ^è•<åkèHÍi ‰õΩOKå~å"£∞ Y#∂*Ï (45) ã≤‰õΩ¯ Z™ê¯~°∞ì "≥O@~åQÍ ¿ãì+¨#∞‰õΩ ɡ·ÖËÌ~å_»∞. W^ŒÌ~°∞ ™È^Œ~°∞Å∞, ÉÏ= =∞ik, "Õ∞#à◊√¡à◊√¡, ã¨fi~°‚ ^Õ"åÅÜ«∞ Ü«∂„`«#∞ =ÚyOK«∞‰õΩx =ã¨∞Î<åfl~°∞. Y#∂*Ï, `«# ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∞ i[~°∞fi KÕã¨∞‰õΩ#fl É’w `«Å∞Ѩ٠`≥~°=QÍ<Õ HÍe# â◊"åÅ∞ HõxÑ≤OKå~Ú. J=∞$`üã¨~ü–Éè’áêÖò =∞^茺֒ ^Œ∞O_»QÆ∞Å∞ ã≤‰õΩ¯ „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ Q˘O`«∞Å∞ HÀã≤ JO\˜OKÕ™ê~°∞! * * * * S^Œ∞ ~ÀAÅ `«~°"å`« J^Õ <≥O.1 áê¡\òá¶ê~°O g∞^Œ‰õΩ *O_®Å`À#∂, ^ŒO_»Å`À#∂ JÅOHõiOz# „Ѩ`ÕºHõÔ~·Å∞ =zÛOk. Jkè <åÜ«∞‰õΩ~åe z`å Éèí㨇Ѩ٠ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ü«∂„`«. ÖÏOKè«# ѨÙ~°Ñ¨û~°OQÍ Ãã·xHõ Q“~°"åÅ`À 32 *Ï_ôÖ’¡ QÆÅ J=âıëêÅ#∞ „Ѩ[Å ^Œ~°≈#O HÀã¨O =Úëê~Ú~åÅ∞ [iˆQ qâßÅ"≥∞ÿ# Ãш~_£ „Q“O_»∞Ö’ U~°Êiz# "ÕkHõÃÑ· ÃÑ\Ïì~°∞.

139

"≥Ú`«ÎO #QÆ~°"Õ∞ `«~°e=zÛOk. ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠^•i„^•ºxfl `˘ÅyOK«_»"Õ∞ "≥Ú^Œ\˜ Hõ~°Î=ºOQÍ x#kOz# WOk~°=∞‡‰õΩ JOu=∞ x"åà◊√ÅiÊOKÕO^Œ∞‰õΩ QÆOQÍ~åO, =Ú‰õΩ#ŒÌO, ^•e=∂, kbÑπ, Ѩk‡x, "åà◊¡=∂‡ <å<åfl, ™êÖÏ~ü, „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú, Hõ„~°|O_ç g∞^Œ ~åǨïÖò, HÍb"≥∞ÿ^•# "åã¨∞ÅO^Œ~°∂ =KåÛ~°∞. Éè’áêÖò #QÆ~° „Ѩ[ÅO^Œ~°∂ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ áê@∞ ѨÓ=ÙÅ#∞ ã¨=∞iÊOz #=∞™ê¯~åÅ∞ KÕ™ê~°∞. HÍO„ÔQã¨∞ áêsì HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞, qq^èŒ ã¨Oã¨÷Å JkèѨ`«∞Å∞, "åºáê~°∞Å∞, x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞, #@∞Å∞ QÍÜ«∞‰õΩÅ∞, ÉÏ@™ê~°∞Å∞ JO^Œ~°∂ =KåÛ~°∞. Éè’áêÖò `«k`«~° =∞^茺„Ѩ^Õâò ~å¢+¨ì #QÆ~åÅ#∞ K«∞\˜ì# Éèí㨇<åoHõ #∂º_èçb¡H˜ KÕiOk. q∞QÆ`å <åoHõÅ`À Ãã·xHõ q=∂#OÖ’, Ô~O_»∞ MIG 23 q=∂<åÅ HÍѨÖÏ`À ~år"£ Z„~°x âßÅ∞"å Hõ\˜ì# áê„`«Ö’H˜ z`åÉèí™ê‡efl *ËiÛ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ tY~åÅÃÑ· =∞O^•H˜h #n Ѩiã¨~åÖ’¡ Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ# j`«Å Ѩ=<åÅ∞ gã¨∞ÎO_»QÍ z`åÉèí™ê‡xfl "≥^Œ[ÖÏ¡_»∞. `«=∞ =Oj‰õΩÅ HÍj‡~ü Ö’Ü«∞Ö’¡#∂, ^Õ=Éèí∂q∞ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ÅÃÑ·<å WOk~°=∞‡ J=âıëêÅ∞ Hõ=Ú‡‰õΩ<åfl~Ú!

* * * *

140

33. ã¨O|~åÅ â◊~°^Œ$`«∞=Ù # =O|~ü <≥ÅO>Ë Ñ¨O_»∞QÆÅ =∞Ü«∞"Õ∞. HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Ü«∂[=∂#ºO Éè’áêÖò á¶êHõìsx

^•x =∂<å#fl ^•xfl q_çzÃÑ>Ëìã≤Ok. Éè’áêÖò #QÆ~°O L`«û"åÅ ã¨O~°OÉèíOÖ’ =Úxy áÈ~ÚOk. D ã¨O^Œ_ç HÍb "≥∞ÿ^•# "åã¨∞Ö’¡ =∞iO`« H˘\ÁìzÛ#@∞ì Hõ#|_çOk. "åà◊¡ x`«ºr=# ã¨OH∆ÀÉèÏÅ#∞Oz `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å áêiáÈ=_®xH˜ W^À K«Hõ¯x J=HÍâ◊O. LѨx+¨¢`«Êâßfl=o HõO>Ë "åà◊¡ =∞#ã¨∞Åx ^ÀK«∞‰õΩ<Õq. ѨÓ*Ï HÍ~°º„Hõ=∂Å∂ QÍ<å=∞$`« `«~°OQÍÖË Hõ^•!

T~°O`å ^Œ∞~åæ ѨÓ*Ï ã¨O|~åÖË. „Ѩf |ã‘ÎÖ’#∂ ^Œ∞~åæ ѨÓ[ŠѨOkàı¡. KèÀÖÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘Î"åà◊¥¡ K≥~ÀKÀ\Ï ^Œ∞~åæ q„QÆǨÅ#∞ ÃÑ\˜ì ëêq∞Ü«∂<åÅ∞ "Õâß~°∞. Jxfl =∞`åÅ "åà◊¥¡ <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅáê@∞ L`«û"åÖ’¡ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. =∞QÆ"åà◊√¡ Lxfl ¿+~åfihÅ∞, P_»"åà◊√¡ ã≤Å∞¯ ‰õΩ~åÎÅ∂ "Õã¨∞‰õΩx ~å[sîqx XÅHõÉ’™ê~°∞. <åÅ∞QÀ<å_»∞ `≥Å¡"å~°∞~°≠Ï=Ú# ~°`«fl<å_®~ü Ô~·Å∞¿ãì+¨#∞flOz Z~°∞=Ù `≥zÛ# ™ê=∂#¡ „\Ïb g∞^Œ ^Œ∞~åæ q„QÆǨefl ÃÑ\Ïì~°∞. +‘ÖÏ <å_®~ü, ^•b=∂ "å\˜ÃÑ· ã¨#fl\˜ |@ì#∞ HõÑ≤Ê Ñ¨ÓÅ`À JÅOHõiOKå~°∞. QÆOQÍ~åO ÉÏO_»∞ "Õ∞à◊O, Tˆ~yOѨ٠=ÚO^Œ∞QÍ #_çzOk. #QÆ~°OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÅ #∞O_ô JÖÏO\˜ Tˆ~yOѨÙÖˇ<Àfl |Ü«∞ÖËÌ~å~Ú. J=hfl ZQÆ∞= ã¨~°ã¨∞û‰õΩ *Ë~°∞‰õΩ<åfl~Ú. JÅOHõiOz# q„QÆǨÅ#∞ Ѩq„`«[ÖÏÖ’¡ (`«=∞ ã¨O`ÀëêʼnõΩ HÀiHõʼnõÄ, „ѨfHõÅ#∞)x=∞[˚#O KÕ™ê~°∞. `«~°"å`« =Úã≤¡=ÚŠѨO_»QÆ ~°O*Ï<£ =zÛOk. =∞m¡ KÀÖÏ, [Ü«∞„ѨHÍâò |ã‘ÎÅ „Ѩ[Å∞ ѨO_»QÆ *Ëã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. |ã‘ÎÖ’x =Úã≤¡O ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ `«=∞ x"å™êʼnõΩ P‰õΩѨK«Ûx ~°OQÆ∞#∞ "Õã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ™êÖÏ~ü, ^Œs˚ |ã‘û, K≥ѨCÅ∞ ‰õΩ>Ëì WH̓Öò, =O^ŒÖÏk =Úã≤¡=ÚÅ`À Hõeã≤ |ã‘ÖÎ ’x =∞ã‘^∞Œ Ö’¡ HÍÉÏ k‰õΩ¯QÍ ‰õÄ~°∞Ûx #=∂A KÕâß~°∞. =∞~°∞<å_»∞ Y∞~å<£ 'ã¨∞~å—Å#∞ K«^Œ∞=Ù`«∂ 'JÖϡǨϟ JHõƒ~ü— JO@∂ x<å^•Å∞ KÕ™ê~°∞. #=∞‡HõO, Ѩq„`«`« HõÅQÆeã≤# "å`å=~°}O <≥ÅH˘Ok.

141

`«~°"å`« náê=o =zÛOk. ~å=∞bÖÏ L`«û"åÅ∞ [iáê~°∞. ~å„`«O`å *ÏQÍ~°O KÕã¨∂Î ¿ÑHÍ_®~° ∞ . náê=o J^Œ $ ëêì x H˜ 㨠O ˆ H `« O ZO`À H˘O`« Ѩ O ^≥ O "Õ ã ¨ ∞ ‰õ Ω x E^Œ=∂_»`å~°∞.Hõ_»∞c^Œ"åà◊√¡ ‰õÄ_® Ji\˜Ñ¨O_»∞, ¿ÑÖÏÅ∂, q∞~îå~ÚÅ∂, ѨO^≥O ÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞. „Ѩuã¨O^Œ∞Ö’#∂ ÃÑ^ŒÌ E^Œi LO@∞Ok. ™ê^è•~°}OQÍ áê~°fif ^ÕqH˜ ã¨OˆH`«OQÍ P_»"åàı¡ LO\Ï~°∞. +‘ÖÏ <å_®~ü JO^≥ "Õã≤# K≥~Úº. Ѩk‡x ѨHõ¯#∞O_ç K«∂¿ãk. áêѨO! „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú =∂„`«O P"≥∞ KÕ`«∞Ö’¡ z`«∞ÎQÍ F_çáÈÜÕ∞k!

XH˘¯Hõ¯ P@ <≥QÆ∞æ`«∂ ''=∞Oz â◊‰õΩ#O Ñ≤ÖÏ¡! h ÃÑo¡ ‰õÄ_® náê=à◊O`« Ѷ¨∞#OQÍ#∂ [~°∞QÆ∞`«∞Ok!——

* * * * ã¨iQÍæ "å~°O ~ÀAÅ `«~°"å`« 2 _çÃãO|~°∞ 1984 Pk"å~°O<å_»∞ QÆ∞~°∞_»∞, ~°q ã¨OÜ≥∂[# HÍÅOÖ’ [QÆ<åfl^∞Œè x Pjã¨∞ûÅ`À kbÑπ`À ~å[ÖÏOKè<« åÅ`À ÃÑo¡ =ÚǨ˙~°OÎ . `˘q∞‡k ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ #∞O_ç K«∞@∞ìѨHõ¯Å Wà◊¡"åà◊√¡ =^èŒ∂=~°∞ʼnõΩ =∞OQÆà◊ ™êfl<åÅ∞ KÕ~Ú™êÎ~°∞. Éè’áêÖò ¿ãì+¨<À¡ ™ê^è•~°} ‰õÄb =∞x+≤H˜ P_»Ñ≤Å¡Å ÃÑo¡ JO>Ë =∂@Å∞ HÍ^Œ∞. =¸_»∞ ~ÀAÅ =ÚO^Œˆ~ ÃÑo¡ =∞O_»Ñ¨O U~åÊ>ˇÿOk. \©–ǨÏ∫ãπ =ÚO^Œ~° q"åǨÏ"ÕkHõ. `«=∞‰õΩ |`«∞‰õΩ ^≥~°∞=Ù xzÛ# ÃÑ^ŒÌ M.I.C. \ÏO‰õΩÅ∞, Z`≥ÂÎ# zg∞flÅ∞, á⁄_»"å\˜ ÃѷѨÙÅ∂, ~å„`«∞Å∞ ^èŒQÆ^èŒúQÍÜ«∞=∂#OQÍ "≥eˆQ Éè’áêÖò HÍÔ~·ƒ_£ HÍ~å‡QÍ~°O QÆOcè~° <ÕѨ^䌺O!

* * * *

142

34. ^Õ=Ùx ÃãÅ"≥·# ~ÀA ` ≥Å¡"å~°∞~°≠Ï=Ú# #=∂A Ñ≤Å∞ѨÙ`À Éè’áêÖò #QÆ~°O "Õ∞ÖÁ¯O\’Ok. Pk"å~°O

2, _çÃãO|~°∞, 1984. =∂=¸Å∞ ~ÀAHÍ^Œ∞. =∞iH˘kÌ QÆO@Ö’¡ =Úã≤¡=ÚÅ∞ 'WÃãÎ=∂— [~°∞ѨىõΩO\Ï~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ „áê~°÷<å ã¨=∂"Õâ◊O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÖ #∞OKÕHÍHõ áêH˜™êÎ<£, PѨ…x™ê÷<£ =O\˜ á⁄~°∞QÆ∞ ^ÕâßÅ #∞Oz ‰õÄ_® "ÕÖÏk =Úã≤¡=ÚÅ∞ Éè’áêÖò #QÆ~åxH˘™êÎ~°∞. ÃÑo¡ Ѩ#∞Å#∞ `å`å¯eHõOQÍ Ñ¨Hõ¯#ÃÑ\˜ì# ~°`«fl<å_®~ü ‰õÄ_® áêÃãO[~°¡ ~°nÌx `«@∞ì‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Ô~·Å∞¿ãì+¨<£‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ „Ѩ`ÕºHõ Ô~·à◊√¡ =™êÎ~Ú. Éè’áêÖò #QÆ~°=∞O`å [#ã¨=Ú„^Œ"Õ∞. `å*ò–L`ü–=∞ã‘˚^£#∞ "å~°O ~ÀAÅ #∞Op "åÅO\© ~ ° ∞ ¡ =O^Œ Ö Ïk z~° ∞ KåѨ Å #∞ Ѩ ~ ° ∞ 㨠∞ Î < åfl~° ∞ . náêÅ`À JÅOHõ i 㨠∞ Î < åfl~° ∞ . =¸_» ∞ ~ÀAÅ∞QÍ Ñ¨ q „`« Y∞~å<£ '㨠∞ ~å—Å∞ #QÆ ~ ° = ∞O`« \ Ï JÅ∞=Ú‰õΩ<åfl~Ú. =∞ã‘^Œ∞Å =ÚO^Œ∞ „Ѩ^è•# =∂~åæÖ’¡#∂, ^Œ∞HÍ}ÏÅ∂, u#∞ |O_®~åÅ |à◊¥¡ "≥e™ê~Ú. 'WÃãÎ=∂— ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ "åºáê~°∞ʼnõΩ ÉÏQÍ y~åH© LO@∞Ok. âߺOÉÏ|∞ #∞^Œ∞@ u~°∞<å=∂Å∂, ã¨∞Êù~°„^Œ∂Ñ≤, =ÚMÏ# z~°∞#=Ùfi, z#fláê\˜ g∞ã¨O, =Ü«∞ã¨∞ 45. #QÆ~°OÖ’x JuÃÑ^ŒÌ Ô~™êìÔ~O@∞ JQÆ~åfiÖò ѨÓs ÉèÏO_®~°∞ Ü«∞[=∂x. ~å„uO|=à◊√¡ `≥iKÕ LO@∞Ok. áê`« Éè’áêÖò #QÆ~°"åã¨∞ÅO^Œ~°∂ Ǩϟ@Å∞‰õΩ áê`«HÍѨÙÖË ! Ѩk ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ K«Hõ¯x Éè’[#O WHõ¯_Õ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. âߺOÉÏ|∞ ^ŒÜ«∂„~°Ì ǨÏ$^ŒÜ«Ú_»∞. #QÆ~°OÖ’x c^Œ"åà◊√¡, =∞ã‘^Œ∞ "≥∞@¡g∞^Œ J_»∞‰õΩ¯<Õ JÉèÏQÆ∞ºÅ∂, ÉËQÆO ëê[Ǩ<£

ѨÙ~å`«# ™œ^èŒ ™Èáê<åÅ ÃÑ·#∞O_Õ k‰õΩ¯ÖËx c^Œ Ü«∂„u‰õΩÅ∂, JQÆ~åfiÖò ѨÓs ÉèíO_®~ü‰õΩ "≥o`Õ, Ѩ>ˇì_»#flO, WO`« ‰õÄ~°#∞, Lz`«OQÍ "Õ¿ã âߺOÉÏ|∞#∞ ^≥·=ã¨=∂#∞xQÍÍ K«∂™êÎ~°∞. âߺOÉÏ|∞ ~ÀEÖψQ P~ÀE PÅÜ«∂xH˜ "≥o¡ ÅH©∆‡^Õq ^Œ~°≈#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. `«@ìÅH˘nÌ Ñ¨ÓÅ∂, Ѩà◊¥¡ ã¨=∞iÊOKå_»∞. P ~ÀA Pq_» Hõ\ÏHõ∆O =∞iO`« J=ã¨~°O. ѨO_»QÆ ~ÀA âߺOÉÏ|∞‰õΩ JyflѨsHõ∆. Z‰õΩ¯= =∞Ok áêÖÁæ<Õ L`«û"åʼnõΩ áÈbã¨∞ |O^À|ã¨∞Î `«Ñ¨Êxã¨i! c@∞ áÈbã¨∞ʼnõΩ JQÆ~åfiÖò ѨÓs ÉèÏO_®~üÖ’ Lz`« Éè’[#"Õ∞. Jk i"åA. =∞~À 600 H˜Ö’Å |OQÍàÏ^Œ∞OѨÅ∂, QÀ^èŒ∞=∞Ñ≤O_ô, Ѩk¿ÇÏ#∞ á⁄~ÚºÅH˜ ã¨iѨ_® Qͺã¨∞ ã≤eO_»~°∂¡ ã≤^èŒúOQÍ L<åfl~Ú. #QÆ~° áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~ü `«# |ÅQÍʼnõΩ HÍ"åeû# Éè’[#O HÀã¨O HõÅã≤#ѨÙ_»∞ âߺOÉÏ|∞ ''ÉèíÜ«∞Ѩ_»HõO_ç! "≥Ú`«ÎO #QÆ~åxˆH =O_ç "åiÊOK«QÆÅ#∞!—— Jx Éèí~À™ê WKåÛ_»∞. * * * * 143

âߺOÉÏ|∞ Ô~™êìÔ~O@∞‰õΩ H˘kÌ^Œ∂~°OÖ’ ''Éè’áêÖò >ˇO@∞ JO_£ QÍ¡ãπ ™Èì~°∞—— LOk. =∞ǨÏ=∞‡^£ Ѩˆ~fi*ò, 52, =¸_»= `«~°O"å_»∞. '=ÚÖÏ¡—ÖÏ LO\Ï_»∞. z#flÑ≤e¡ ÔQ_»¤O. <≥uÎg∞^Œ ‰õΩK«∞Û\’Ñ‘. ÃÑo¡à◊¡‰õÄ, W`«~° ã¨O^Œ~åƒùʼnõÄ ëêq∞Ü«∂<åbfl, =O@ ™ê=∞„yh J^≥ÌH˜™êÎ_»∞. "≥#HÍÅ∞#fl PbÉÏÉÏ QÆ∞ǨÏÖÏO\˜ QÀ_Ò<£Ö’ U=Ú<åflÜ≥∂ J`«xˆH `≥Å∞ã¨∞. QÆ∞@ìÅH˘nÌ ¿Ñ¡@∞¡, ÃÑ>ˇìÅ xO_® QÍA ™ê=∂#∞, ™⁄~°∞QÆ∞ÅxO_® K≥OKåÅ∂, á¶È~°∞¯Å∂, "≥O_ç ã≤ì‰õΩ¯Å∂, áê`«„QÍOá¶È#∂¡, áê`« [#ˆ~@~ü Ãã@∂¡, ÃÑ^ŒÌ QÆO@Å∂, "≥∞~°∞Ѩ٠`«∞áê‰õΩÅ∂ Hõ#Ѩ_»`å~Ú. `«à◊`«àÏ¡_Õ W\ÏeÜ«∞<£ ÃÑ~˘¯ÖË@~ü QÆ∞iOz Q˘Ñ¨ÊQÍ K≥ÑÙ¨ ʉõΩO\Ï_»∞. ''"≥Ú`«OÎ #QÆ~O° Ö’ W^˘Hõ¯>Ë. |Ǩïâß ~å„+¨Oì Ö’#∂ ZHõ¯_® ÖË^∞Œ . Z„ÃãÊ™Èû HÍѶ‘ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.—— JO\Ï_»∞ Ѩ~ˆ fi*ò. Ѩ~ˆ fi*ò‰Ωõ ¿Ñ~°∞ `≥zÛ#q Hõà◊√¡ K≥kˆ~ u"åpÅ∂, ëêq∞Ü«∂<åÖË! ~°OQÆ∞~°OQÆ∞Å u"åpÅ∂ ëêq∞Ü«∂<åÅ∂ Z=i ™ÈÎ=∞`«‰õΩ `«y#@∞ìQÍ "åiH˜ ^˘~°∞‰õΩ`å~Ú. H˘xfl ëêq∞Ü«∂<åÅ „H˜O^Œ Ô~O_»∞ "ÕÅ =∞Ok Ѩ_»`å~°∞.=∞iH˘xfl Hõà◊√¡ K≥kˆ~ _ç*ˇ·#∞¡, ~°OQÆ∞Å`À =¸ºlÜ«∞O =ã¨∞Î=ÙÖÏ¡ LO\Ï~Ú. JÖÏO\˜ JѨÙ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# "å\˜x „Ѩ`ÕºHõ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ѨiK«Ü«∞ã¨∞÷ʼnõÄ, „Ѩ=ÚY∞ʼnõÄ =∂„`«"Õ∞ "å\˜x ã¨~°Ñ¶¨~å KÕ™êÎ_»∞. P ~ÀA# Ѩˆ~fi*ò =∞#∞+¨µÅ∞ Jxfl\˜HõO>Ë JѨÙ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ëêq∞Ü«∂<å#∞. Éè’áêÖò Ô~·ÖËfi pѶπ HõO„\’Å~ü Jtfih „u"Õk ‰õΩ=∂Ô~Î ÃÑo¡H˜ "Õã¨∞Î<åfl~°∞. PÜ«∞# ™È^Œ~°∞_»∞ âß~°^• „u"Õn, #QÆ~° q^Œ∞º`ü ¿ãì+¨#∞‰õΩ "Õ∞<ÕlOQ∑ _≥·Ô~Hõì~ü. Ѩˆ~fiA "åà◊¡#∞ „Ѩã¨#flO KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. q∞ye# ~°QÆ∞æÅ∞, ëêq∞Ü«∂<åÅ∞ #QÆ~°=∞O`«\Ï P ~ÀA [iˆQ ÃÑo¡à◊¡‰õÄ, =∞~åfl_»∞ [iˆQ ''Wã¨Î=∂——‰õÄ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã¨∞Î<åfl_»∞. ~å„u ѨkO\˜H˜ =∞OQÆàÏfi~å ¿ã¯fi~ü Ö’x Ãã·Êã≤ãπ (H˘*Ï˚Å) „áêO`«OÖ’ '=Úëê~Ú~å— LOk. Hõ=ÙÅ∞ #_»∞O "åÖËÛO^Œ∞‰õΩ ÉÏbã¨∞Å∞ ѨOáêe. "åà◊¡O^Œ~°∂ ''™È=∞i Hõ=ÙÅ ã¨q∞u—— ã¨Éèí∞ºÖË. ™Èì~ü ǨÏ∫ãπ "≥Ú`«ÎO MÏb J~ÚOk. P ~ÀA Éè’áêÖò >ˇO@∞ JO_£ QÍ¡ãπ ǨÏ∫ãπ áêe@ ã¨∞k#O. D `åH˜_ç HÍb "≥∞ÿ^•#"åã¨∞Ö’¡x W^ŒÌ~°∞ HõàÏHÍ~°∞ňH `«yeOk. K≥ѨCÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã WH̓Öò `≥Å¡"å~°∞ ~°≠Ï=Ú #∞O_ô xifi~å=∞OQÍ Ñ¨x KÕã¨∞Î<åfl_»∞. P„QÍ Öˇ^Œ~ü K≥ѨCʼnõΩ ~åà◊√¡ á⁄ky `«∞k "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ k^Œ∞Ì`«∞<åfl_»∞. P~ÀA [iˆQ ÃÑo¡à◊¡‰õΩ "Õà◊‰õΩ "åiH˜ JOk"åfie. c^Œ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞O|O`À P U_Õ =Å㨠=zÛ# Ô~·`«∞ a_»¤ ã¨∞hÖò ‰õΩ=∂~ü ™êÜ«∞O`À HÀã¨∂Î, ‰õΩ_»∞`«∂, lQÆ∞~°∞ "åsfl+π "åã¨#Å`À LH˜¯i aH˜¯~“`«∞<åfl_»∞. ÉèÏ~°º =ÚQÆ∞æ~°∞ Ñ≤Å¡Å∂ WOHÍ ÖË=ÖË^Œ∞. J=`«e ã¨O^Œ∞Ö’ 240 <≥O. QÆ∞_çÃãÖ’ ^Œs˚ JǨÏ=∞‡^£ |ã‘û Ѩh JÖψQ LOk.

144

`≥Å¡"å~°∞ ~°≠Ï=Ú #∞O_ô Jˆ~~å HÀÅh ã¨OѨ#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ ÃÑo¡ ‰õÄ`«∞à◊¡ HÀã¨O p~°Å ÃÑ·<å, K«∞hflÅ ÃÑ·<å ZO„ÉÏ~Ú_»s KÕã¨∞Î<åfl_»∞. c^Œ "å_»Ö’ L<åfl |ã‘û ^ŒQÆæ~° Ys^≥·# ɡ<å~°ãπ Ѩ@∞ì ã¨~°∞‰õΩOk. Éè’áêÖò #QÆ~°Ñ¨Ù ^èŒx‰õΩÅ∞ J`«x =^ŒÌˆH =™êÎ~°∞. ~ÀE S^Œ∞ ™ê~°∞¡ #=∂A KÕ™êÎ_»∞. y~åH©`À TÑ≤i ã¨ÅѨ_»O ÖË^Œ∞. =∞~À Ô~O_»∞ "å~åʼnõΩ, 'D^£ =™ÈÎOk. "≥∞+‘<£ PˆQ ѨxÖË^Œ∞. ™ê\˜<£ ‰õΩ~åÎÅ∂, ɡ<å~°ãπ, ¿+~åfihÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕ≥Ü«∂e. * * * * #QÆ~åxH˜ =∞~À z=~À¡ [ǨÏOw~åÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’x K«iÛÖ’#∂, #QÆ~°OÖ’ ã¨fiÅÊOQÍ L#fl ¢ÔH·ã¨Î=ÙʼnõÄ P~ÀA (2 _çâ‹O|~°∞ 1984) #∞OKÕ =∞~À =ÚYº „áê~°÷<å HÍÅO „áê~°OÉèí=∞ø`«∞Ok. „H˜ã¨ì=∞ãπ <≥Å. ɡ`≥¡Ç¨OÖ’ „H©ã¨∞Î [##O`À „H˜ã¨ì=∞ãπ tÖÏÊxfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞. P_»"åà◊√¡ Ys^≥·# p~°Å∂, ZO„ÉÏ~Ú_»s KÕã≤# "Õ∞e =Úã¨∞QÆ∞Å∂ ^èŒiOz, Ñ≤Å¡Å∂, =∞QÆ"åà◊√¡ Ys^≥·# ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ "Õã¨∞H˘x, K«iÛÖ’ á¶ê#¡ H˜O^ŒŒ '=∂ãπ—‰õΩ =KåÛ~°∞. ã¨fiK«Û"ù ∞≥ #ÿ Z„~°x ã≤Å∞¯ ÃÑ· ^Œ∞ã¨∞ÅÎ `À ~À=∞<£ HÍ^äeŒ H± PiÛ a+¨Ñπ Ü«¸QÆ∞<£ _癜*Ï, QÀ"å ^ÕjÜ«Ú_»∞. QÆOcè~°OQÍ P¢~°ÌOQÍ "≥Ú^Œ\˜ '™ê=Ú—#∞ K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl_»∞. ''L#fl`«"≥∞ÿ# „ѨÉèí∞"å! =∂‰õΩ =ÚH˜Îx „Ѩ™êkOK«∞. =∂ JѨ~å^èŒ=ÚÅ∞ =∂‰õΩ PѨ^ŒÅ#∞ `≥zÛÃÑ\Ïì~Ú!—— XHõ ɡOp MÏbQÍ LOk. ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© á¶ê^Œ~ü Å∞Å∂#∞ Pâß xˆH`«<£ Ö’x z#fl K«iÛÖ’ qHõÖÏOQÆ ÉÏÅ∞~°‰õΩ '=∂ãπ— K≥ѨÊ=∞x HÀiOk. Ѩq„`« ã¨÷ÖÏxH˜ ‰õΩ_ç "≥·Ñ¨Ù# rã¨ãπ q„QÆǨÏO H˜O^Œ ''<Õ#∞ ZšѨC_»∂ g∞`À<Õ L<åfl#∞—— Jx K≥Hͯ~°∞. [#Ѩ<å~°Ñ¨\ÏìÅÃÑ· ‰õÄ~°∞Û#fl Ѩk =∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ „áêi÷ã¨∞Î<åfl~°∞. Ããi„|Öò áêbû ~Ày s<å ‰õÄ_® LOk. ZÅ¡"Õà◊ÖÏ, =ÚYºOQÍ ~å„u ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ HÀ=∂Ö’H˜ "≥o¡áÈ~Ú K«xáÈ~ÚO^• JxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~å„u ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ ˆHHõÅ∞ ÃÑ_»∞`«∂ "Õ∞Å∞‰õΩOk. ''D ~ÀQÆO L#fl"åà◊¡‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# Z~°∞Hõ LO@∞Ok. U^≥·<å QÍe"å# HÍx, ÖË^• =~å¬HÍÖÏ~°OÉèíO =O\˜ J™ê^è•~°} q+¨Ü«∞O [~°QÆÉ’`Õ HÍx ~å„`«∞Å∞ JÖÏ "Õ∞Å∞HÀ^Œ∞. _çâ◊O|~°∞ 2, # "å`å=~°}O ZO`À ÉÏQÆ∞Ok. HÍx, ZO^Œ∞‰õΩ ˆHHõÅ∞ ÃÑ\˜ìO^À `≥b^Œ∞.—— JOk ÃÑeã≤\©. P ~ÀA QÀÃãÊÖòÖ’ P"≥∞‰õΩ ["å|∞ ^˘~°H#õ ∞Ok. ''ã¨∂~°∞º_»∞ =∞ã¨HõÉÏ~°`å_»∞. K«O„^Œ∞_»∞ HÍOux=fi_»∞. PHÍâ◊OÖ’x K«∞Hõ¯Å∞ <ÕÅ~åÅ∞`å~Ú. ^≥·=â◊‰õΩÎÅ∞ J`«ÖωõΩ`«Å=∞ø`å~Ú.....—— * * * * 145

#QÆ~åxH˜ L`«Î~å# Ô~·ÖËfiHÍÅhÖ’ POy¡Hõ<£ K«iÛÖ’ Ѩq„`« q=ÚH˜Î ^•`« `«#"åiH˜ Ѩq„`« ɡ·|∞Å∞ „QÆO^èŒÑ¨Ù Ѩq„`« *’º™êºÅ#∞ É’kèã¨∞Î<åfl_»∞. á⁄\˜ìQÍ, ‰õΩ^Œ∞=∞@ìOQÍ, QÆ∞O„_»x #=Ùfi=ÚYO`À, 31 ã¨O=`«û~åÅ \˜"≥∂f "åOMË_èç, =∞Ǩ~å¢+¨ì x"åã≤. ÉèÏ~°º, Ѩk<≥Å¡ Ѩã≤áêѨ, Jx~°∞^è£`À K«iÛ Ñ¨Hõ¯QÍ z#fl WO\’¡ x"åã¨O. PiÛ a+¨Ñπ _癜*Ï ÖψQ W`«#∞ ‰õÄ_®, =Úã≤¡=ÚÅ∞, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ |Ǩïà◊"≥∞ÿ# #QÆ~°OÖ’ ZO`À „â◊q∞ã¨∂Î ¢ÔH·ã¨Î= =∞`« qâßfiã¨*’ºux xÅ∞ѨÙ`«∞<åfl_»∞. F<å_»∞ ˆ~_çÜ≥∂ qO@∞<åfl_»∞ \˜"≥∂f. <å\˜ =Ü«∞ã¨∞û 21. =∞~åsîÖ’ „ѨH\ õ # q<åfl_∞» . ''Z=Ô~·`Õ rã¨ãπ „H©ã¨∞Î#∞ #"Õ∞‡O^Œ∞‰õΩ ã¨∞=ÚY∞_À J\˜ì"å_»∞ `«# "åi`À ã¨Ç¨ ~°H˜∆OѨ|_»`å_»∞—— "≥O@<Õ ˆ~_çÜ≥∂ "åà◊¡‰õΩ á¶È#∞KÕã≤ q=~åÅ_çQÍ_»∞. ÉÏÑ≤ì[O `«~°"å`« =¸_Õà◊¡áê@∞ ^Õâ◊=∞O`å É’^èŒÅ∞ KÕã¨∂Î uiQÍ_»∞. `«~°∞"å`« <åÅ∞ˆQà◊√¡ käÜ≥∂ÖÏlHõÖò HÍÖËlÖ’ Pi¤<Õ+¨<£ KÕâß_»∞. Éè’áêÖò áêi+π‰õΩ =KåÛ_»∞. „áê~°#÷ XHõ>Ë HÍ^Œ∞. „H©ã∞¨ Î J=`«~} ° ‰õΩ "≥Ú^Œ\˜ Pk"å~°O <å_»∞ áêi+π "åã¨∞Å`À #QÆ~°OÖ’x Pã¨∞Ѩ„`«∞Åhfl ã¨O^Œi≈™êÎ_»∞. ''"åºkè Ñ‘_` ç ∞« Öˇ#· ™È^Œ~∞° ʼnõΩ ™êfiO`«# KÕ‰Äõ ~°Û_»O =∞# qkè. =∞#O #q∞‡@¡~Ú`Õ rã¨ãπ „ѨÉèí∞=٠ǨϙêÎÅ∞ "åiH˜ #Ü«∞O Hõey™êÎÜ«∞x `≥ÅѨO_ç!—— JO\Ï_»∞ `«# „ѨKå~°‰õΩÅ`À. K«OHõÖ’x ã¨OzÖ’ qq^èŒ ÉèÏ+¨Ö’¡ ɡ·aÅ∞ Ѩq„`« „QÆO^ä•Å∞O\Ï~Ú.

P J=`«~} ° Pk"å~°O <å_»∞. ~ÀQÆ∞ʼnõΩ `å#∞ qxÑ≤OK«^ÅŒ ∞Û‰õΩ#fl É’^èŒ =∞iH˘kÌ QÆO@Ö’¡<Õ ã¨O^Œ~°ƒù â◊√kúx á⁄O^ŒÉ’`ÀOk. ''„ѨÉèí∞"å! ã¨OѨ^Œ#∞ á⁄O^ŒQÀi =∂Ü«∞=∂@Å∞ K≥Ñ≤Ê#"åi áêÅ|_ç# h a_»¤Å#∞ Hõ∆q∞OK«∞!—— * * * * ¢ÔH·O ~°K«~Ú`«Å∞ W+¨ìѨ_Õ "≥·^Œº qÉèÏQÍxH˜ K≥Ok# W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞<åfl~°∞. J~°"≥· Ô~O_Õà◊¡ „áÈÃѶã¨~ü ǨÏs+π K«O„^Œ, PÜ«∞# ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩ_»∞, =ÚÃÑÂÊ <åÅ∞ˆQà◊¡ JѶ¨∂ â◊`«Ñ¨kä QÍOnè "≥∞_çHõÖò HÍÖËrÖ’ á¶ÈÔ~xûH± qÉèÏQÍxH˜ qq^èŒ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ =∞$u K≥Ok# â◊"åÅ∞ =™êÎ~Ú. P~°∞ ÅHõ∆Å =∞Ok L#fl #QÆ~°OÖ’ Z=~À XHõ~°∞ ^Œ∞~°‡~°}O áêÖ∫`«∂<Õ LO\Ï~°∞. j`«bHõiOK«|_ç# =∂~°∞Ûs ÖË^Œ∞. =zÛ# â◊"åefl "≥#∞"≥O@<Õ P\’Ñ‘ûÅ∞ KÕ™êÎ~°∞. â‹Å=ÙÅ∂, Pk"å~åÅ∂ J<Õ ÉèË^ŒO ÖˉõΩO_® x~°O`«~°O Ǩ[~°∞Ö’LO\Ï~°∞.

146

„á⁄ÃѶã¨~°∞ ǨÏs+π K«O„^Œ `≥Å¡x g∞™êÅ`À ^Œ~å˚QÍ, ™ê„=∂[ºÑ¨Ù =∞Ǩ~åAÖÏ HõxÑ≤™êÎ_»∞. PÜ«∞#‰õΩ ‰õΩHõ¯Å#∂, qO>Ë*ò HÍ~°¡#∂ ¿ãHõiOK«_»O Ǩc. =¸_»∞ Ѩã¨∞ѨK«Û ÖË„|^•~°∞ â◊√#HÍÅ∂ 1930 <Õ+¨#Öò qO>Ël HÍ~°∂ L<åfl~Ú. P HÍ~°∞ á⁄QÆ Éè’áêbÜ«ÚʼnõΩ Ѩiz`«"Õ∞. _˘‰õΩ¯ HÍ~°∞Ö’ =¸_»∞ ‰õΩHõ¯Å#∂ fã¨∞H˘x „Ѩf Pk"å~°O ÖψQ P ~ÀA ‰õÄ_® kÖÏfis <Õ+¨#Öò áê~°∞¯‰õΩ "≥à◊¡É’`«∞<åfl_»∞.

Jâ◊¥ â◊`«Ñ¨käH˜ QÆ∞ÖÏcÅO>Ë W+¨ìO. ZѨC_»∂ >ˇ ÿHõ@∞ì‰õΩO\Ï_»∞. D^•æ Ç≤ÏÅ∞û HÍ>ËrÖ’ x"åã¨OÖ’ Kåe#O`« ã¨Å÷ O ÖËHõ á¶ÈixûH± qÉèÏQÆÑÙ¨ =~°O_®Å#∂, >ˇ„~Ô ãπÅ#∂ QÆ∞ÖÏc K≥@¡`À xO¿Ñâß_»∞. QÆ∞ÖÏc ‰õΩO_ôÅ`À áê@∞ *Ï_ôÖ’¡ á¶ÈÔ~‡e<À¡ xÅ=*Ëã≤# HÍÖËÜ∂« Å∂, =¸„`«ÑO≤ _®Å∂, QÆ∞O_≥HÍÜ«∞Å∂, "≥∞^Œà¥◊ ¡ xÅ=*Ëã≤ qâı+¡ O≤ z áÈbã¨∞ʼnõΩ x"ÕkHõÅ∞ `«Ü«∂~°∞KÕ™êÎ_»∞. MÏbQÍ L#flѨC_»∞ QÆ∞ÖÏc "≥ÚHõ¯Å ã¨O~°Hõ∆}Ö’ b#=∞ø`å_»∞. =∂#"å=Ü«∞"åÅ#∞ HÀã≤ ѨsH˜∆Oz# Hõ~°¯â◊ ǨϙêÎÅ`À<Õ ã¨∞xfl`«OQÍ QÆ∞ÖÏcʼnõÄ JO@∞Hõ_` » å_»∞. Z<Àfl H˘`«Î =OQÆ_®Å#∞ `«Ü∂« ~°∞ KÕ™êÎ_∞» . ''#Å¡ =„[O——, ''"≥Ú㨃\Ï QÆ∞ÖÏc—— ''a<≥Oã≤ãπ——, ''X_»~À\Ï——, ''QÀÖˇ¤<£ „H˜ã¨˚¡~ü—— =O\˜ z„`«"≥∞ÿ# ¿Ñ~°∞¡ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. =∞~À Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡ Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ U\Ï "å~°O ~ÀAÅ áê@∞ [iˆQ „Ѩ=ÚY"≥∞ÿ# ѨÓÅ "≥ÚHõ¯Å „Ѩ^Œ~°≈#Ö’ "å\˜x „Ѩ^Œi≈OK«É’`«∞<åfl_»∞.

P~ÀA "åo¡^ŒÌi HÀiHõÅ∂ `«Å„H˜O^Œ∞ÅÜ«∂º~Ú. =∞^蕺ǨÏflO áÈbã¨∞Å∞ á¶È<£ KÕâß~°∞. XHõ ѨÙ~°∞+¨µ_»∂, =∞~À ¢ã‘Î â◊"åÅ#∞ ѨOѨÙ`«∞<åfl=∞h "≥O@<Õ "å\˜ P\’Ñ‘ûÅ∞ HÍ"åÅh ã¨=∂Kå~°O. "åà‹¡ÖÏ K«xáÈÜ«∂~À x~åúiOKåe. á¶È\’„QÍѶ¨~ü ã¨∞ÉèÏ+π QÀ^•h =∞~À ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩ_»∞. =Ü«∞ã¨∞û 28, á⁄_»"å\˜ A@∞ì g∞^Œ "åeáÈÜÕ∞ \’Ñ‘. HõàÏHÍ~°∞_çÖÏ Hõ#Ѩ_` » å_»∞. _èbç Ö¡ ’ ~Ô O_ÕàH¡◊ À™êi [iˆQ „Ѩ^~Œ ≈° # HÀã¨O JO^Œ"≥∞ÿ# ¢ã‘ÎÅ z„`åÅ`À PŃO `«Ü«∂~°∞ KÕ™ê_»∞. ÃÑO\ÏH±û ÔH–1000 ÔH"≥∞~å`À ‰õΩ@∞O| áÈ+¨} [~°∞QÆ∞`ÀOk. ÉèÏ~°º, =ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨O`å#O. cèHõ~°"≥∞ÿ# â◊"åÅ#∞ á¶È\’Ö’¡ |OkèOK«_»O J`«x =$uÎ. „ѨѨOK«OÖ’ [~°QÆQÆey# cèHõ~° =∂#= ^Œ$âߺÅhfl `«# á¶È\’Ö’¡ L<åflÜ«∞#∞‰õΩ<Õ"å_»∞. HÍx J`«#∞ á⁄~°|_®¤_»∞. Ô~O_»∞ â◊"åÅ P\’Ñ‘ûʼnõÄ =¸_»∞ QÆO@Å∞ Ѩ\˜ìOk. ZÖÏO\˜ QÍÜ«∂Å∂ ÖË#O^Œ∞# "åà◊√¡ q+¨O ¿ãqOz P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl~x° Ñ≤™ÈÎOk. HÍx |Ǩïâ◊ó _ç._ç.\˜.

HÀ=‰õΩ K≥Ok# q+¨=∞x ÉèÏqOKå~°∞.

147

|Ǩïâ◊ó "åo¡^ŒÌ~°∂ ã¨#flHÍ~°∞ Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞O|O "åà◊√¡. Hõ~°∞=Ù HÀ~°ÅH˜ zH˜¯ JѨCÅ ÉÏ^èŒ #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞#∞ `åQÍ~°∞. =∞# ^Õâ◊OÖ’ WÖÏO\˜ Kå=ÙÅ∞ ã¨~°fi™ê=∂#º"Õ∞. _çâ◊O|~°∞ 2= `Õn# JO^Œ"≥∞ÿ# HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìs q+¨Ñ¨Ù q`«∞ÎÅ#∞ K«Å¡™êyOk. Ô~·`«∞ QÆ∞_çÃãÖ’ MÏb Ããq<£ áêÔH\ò ^˘iH˜Ok. * * * * Pk"å~°O „áê~°÷#Å ~ÀA. =ºã¨<åʼnõÄ J^Õ ~ÀA. ÅH©∆‡ \ÏH©ã¨∞ _»ãπì ¿ÇÏOQÆ~üÖ’ HÀ_ç ѨO^•Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. P „áêO`«=∞O`å Wã¨Hˆ ¿ãÎ ~åÅ#O`« [#O. |i=ÚO^Œ∞ `≥Å¡x "Õ∞x ~°OQÆ∞`À „Ѩã¨∞Êù@OQÍ HõxÑ≤OKÕ ‰õΩ~åÎ "Õã¨∞‰õΩx XHõ =Úã¨e"å_»∞ `«# KÕuÖ’x HÀ_çѨÙOA QÀà◊¡#∞ ~°∞^Œ∞Ì`«∞<åfl_»∞. |ã‘Î"åã¨∞Å ÃÑ^ŒÌ, X=∞~üáêëê áÈ\©H˜ =ÚO^Œ∞ =∞ø#OQÍ LO\Ï_»∞. ѨHõ¯<Õ |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ŒÌO, QÆOQÍ~åO, HÍà◊√¡ÖËx ~åǨïÖò JOQÆ~°Hõ∆‰õΩÖÏ¡ =Ù<åfl~°∞. "åà◊¡O^Œ~°∂ X=∞~üáêëê ѨÙOA 'Ü«∂QÆ∂— g∞^Œ ѨO^ÕÅ∞ HÍâß~°∞. JHõ¯_» <≥yæ# ѨÙOA [#=iÖ’ JǨÏ=∞‡^•ÉÏ^£Ö’ [iˆQ KèåOÑ≤Ü«∞<£+≤Ñπ áÈ\©Å‰õΩ J~°›`« á⁄O^Œ∞`«∞Ok. `«~°"å`« =∂iÛÖ’ ɡOQÆ∞à◊¥~°∞Ö’#∂, ÃѶ·#Öòû U„Ñ≤Ö’¡ #∂º_èçb¡Ö’#∂ áÈ\©Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. áêëê ѨÙOA#∞ "≥∞Å¡QÍ x=Ú~°∞`«∞O>Ë Jk P#O^ŒOQÍ HõkeOk. P‰õΩ~å~Ú`À ^•x HÍà◊¡#∂, =Ú‰õΩ¯#∂ Ѩ^Œ∞#∞ ÃÑ\Ïì_»∞. |iÖ’H˜ =ke# ѨÙOAÅ∞ Ǩϟ~åǨϟsQÍ áÈ~å_®~Ú. X=∞~üáêëê |∞^Œ∞úxÖÏ xâ◊ÛÅOQÍ P áÈ\©x K«∂âß_»∞. z=~°‰õΩ 'Ü«∂QÆ∂— <≥yæOk. <≥`«∞Î~À_»∞`«∞#fl ѨÙOA#∞ <≥uÎ# ÃÑ@∞ì‰õΩx [<åxH˜ K«∂Ñ≤OKå_»∞.

* * * *

148

35. `å~°Å∞ Hõeã≤# â◊√Éèí"Õà◊ _ çâ‹O|~°∞

2, 1984 Pk"å~°O. A=∂ =∞ã‘^Œ∞ K«∞@∞ìѨHõ¯Å ^Œ∞HÍ}ÏʼnõΩ =∂=¸Å∞QÍ Pk"å~°O â‹Å=Ù. HÍx P ~ÀA =Ú=∞‡~°OQÍ "åºáê~°O ™êQÆ∞`ÀOk. =∂~°æt~° â◊√^Œú ^Œâ◊q∞, ¿ÇÏ=∞O`« |∞∞`«∞HÍÅO. `å~å|ÅO |ÅOQÍ L#flO^Œ∞# #QÆ~°=∞O`«\Ï ÃÑo¡à◊√¡ *’~°∞QÍ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. z=i Hõ∆}OÖ’ #QÆÅ∞ H˘O@∞#fl ÃÑkÌO\˜ P_»"åà◊¡`À |*Ï~°O`å ~°nÌQÍ LOk. Ys^≥·# #QÆÅ∞, J`«Î~°∞Å∞ qiqQÍ J=Ú‡_»∞áÈ`«∞<åfl~Ú. ã≤Å∞¯ ^Œ∞HÍ}ÏÅ∞ MÏb SáÈ`«∞<åfl~Ú. K≥ѨCÅ∞ =ÔQ·~åÅ∞ ã¨Ôˆ~ã¨i. „Ѩà◊Ü«∞O =ÚOK«∞H˘ã¨∞Î#fl@∞¡ JO^ŒiH© XHõ>Ë Ç¨Ï_®=Ù_ç! #QÆ~åxH˜ =∞~À"≥·Ñ¨Ù „a\˜+¨µ HÍÅO <å\˜ J~À~å Hõ¡|∞ƒÖ’ ã¨Éèí∞ºÅO^Œ~°∂ KÕ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ѨO_»QÆÅ∂ Pk"å~°O Hõeã≤=¿ãÎ [ÖÏû [~°∞QÆ∞`«∞Ok. |¿Ñ¶ qO^Œ∞, >ˇxflãπ HÀ~°∞Åì ∂, qâßÅ"≥∞#ÿ D`« H˘Å#∞Å∂, s_çOQ∑ ~°∂=ÚÅ∂, JO^ŒOQÍ fiÛkkÌ# ѨzÛHõ |Ü«∞à◊¡`À, ã¨Éèí∞ºÅ ã¨O^Œ_ç`À H˜@H˜@ÖÏ_»∞`ÀOk. Éè’áêÖ’¡x HÍÔ~ƒ_£ `«k`«~° HõOÃÑh JkèHÍ~°∞Å∞ JO^Œ∞Ö’ ã¨Éèíº`åfixH˜ J~°∞›Å∞.

Hõ#HÍO|~°O, Z~°∞ѨÙ, <åiO[, `≥Å∞ѨÙ, É’QÆ<£ qb¡Å∞, `å\˜K≥@∞¡, 'á¶êOw áêhÅ∞, "ÕѨK≥@¡ =∞^茺# JO^ŒOQÍ LO@∞Ok. JHõ¯_ç qO^Œ∞Å∞. >ˇxflãπ „a_ç˚ aOQÀ P@Å áÈ\©Å∞, ǨïëêÔ~·# ™êÜ«∞OHÍÖÏÅ∞, JÅ<å\˜ „a\˜+¨µ ™ê„=∂[ºHÍÅOÖ’x áêʼnõΩÅ rq`åÅ#∞, ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£ „Ѩ"åã¨∞Å∂, Ü«Ú= ÉèÏ~°fÜ«∞ WO[h~°∂¡ K«q K«∂¿ã"å~°∞.

W\©=Å KåÖÏ =∂~°∞Ê =zÛOk. _çâ‹O|~°∞ 2, Pk"å~°O<å_»∞ zÔH<£ Hõ„sÅ =ÚO^Œ∂, ÉèÏ~°fÜ«∞ =O@HÍÅ |¿Ñ¶ qO^Œ∞, =∞O^Œ∂, Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh J"≥∞iHõ<£ JkèHÍ~°∞Å∞ ÖË~°∞. P=∂@ H˘¿ãÎ WO_çÜ«∞<£ WO[h~°∂¡ JO`«QÍ ÖË~°∞. ã‘xÜ«∞~ü JkèHÍ~°¡O^Œ~°∂ HõOÃÑh <ÒHõsx U<å_À q_çzÃÑ\Ïì~°∞. q∞ye# "åà◊¡Ö’ [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ `«# ÉèÏ~°º`À#∂ â‹Å=ÙʼnõΩ =zÛ# z#flH˘_»∞‰õΩ`À#∂ ÅOKü‰õΩ =KåÛ_»∞. "åà◊√¡ `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞x`À P ~ÀA# KåÖÏ ÃÑo¡à‰¡◊ Äõ "≥àÏ¡Å#∞‰õΩO@∞<åfl~∞° . =∞~°∞<å_»∞ Éè’áêÖò #QÆ~O° Ö’x ^Œ~≈° hÜ«∞ „Ѩ^âÕ ßʼnõΩ fã¨∞‰õΩ"≥à^◊ •=∞#∞‰õΩ<åfl~∞° . á¶êHõsì Ö’ L`«ÊuÎ ÖË^Œ∞ Hõ#Hõ ZO._ç. XHõ\˜ Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ Ǩ[~°∞ H͉õΩ<åfl =ÚxyáÈÜÕ∞^Õg∞ ÖË^Œ∞. =Ú‰õΩO^Œ<£ >Ë|∞Öò‰õΩ P#u ^Œ∂~°OÖ’<Õ „a_£˚ P@ *’~°∞QÍ ™êQÆ∞`ÀOk. P@QÍà◊¡Ö’ `≥Å¡x á¶êO@∂, ™ÈÊ~°∞ìû +¨~°∂ì "Õã¨∞‰õΩ#fl Ü«Ú=‰õΩ_»∞ _®Hõì~°∞.

149

D`« Ö’#∂, „a_£˚ P@Ö’#∂ KèåOÑ≤Ü«∞<£. Znä¡\ò. =Ü«∞ã¨∞û 32. ¿Ñ~°∞ ZÖò.Zãπ.Ö’Ü«∂. =∂iÛ <≥Ö’¡ HÍ¡ã≤ÃѶ·_£ „ѨHõ@# ^•fi~å HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìs P=~°}Ö’ Hõ\˜ì# Pã¨∞Ѩ„ux x~°fiÇ≤ÏOKÕ _®Hõì~°∞QÍ *Ë~å_»∞. `«O„_ç ~å[™ê÷h ^è•#º=~°Î‰õΩ_»∞.

Hõ+Ñì¨ _¨ ç \ÏH˜ûHÍÅr(Toxicalogy) (q+¨Ñ^¨ •~°â÷ ߢã¨OÎ )Ö’ _ç„wx ã¨OáêkOKå_»∞. ~°™êÜ«∞xHõ L`«ÊuÎ KÕ¿ã JO`«~å˚fÜ«∞ HõOÃÑhÖ’ KÕ~°_»O J`«x ÖÏO\˜ "åiH˜ Ѷ¨∞#q[Ü«∞"Õ∞!

Zxq∞k <≥ÅÅ∞QÍ Ö’Ü«∂ XHõ¯ ã‘iÜ«∞ãπ "≥∞_çHõÖò Z=∞Ô~˚hû ˆHã¨∞ ‰õÄ_® J>ˇO_»∞ HÍ=Åã≤~åÖË^∞Œ . Ü«∂[=∂#ºO á¶êHõsì Ö’ L`«ÊuÎK¿Õ 㠄Ѩ^•è #"≥∞#ÿ f„="≥∞#ÿ q+¨ "åÜ«Ú=Ù `åÅ∂‰õΩ ã¨"∞Õ ‡à◊<åxfl HÍx, „Ѩ=∂^Œ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J#∞ã¨iOK«=Åã≤# zH˜`åû q^è•<åxfl HÍx q=iOKÕ ZÖÏO\˜ ã¨=∂Kå~°=¸ HõOÃÑh J`«xH˜ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞ÖË^Œ∞. * * * * â◊~å‡ kfi"Õn (52) Éè’áêÖò Ѩ=~ü ¿ãì+¨<£ "Õ∞<ÕlOQ∑ _≥·Ô~Hõì~ü. P"Õà◊ q∞QÆ`å Pk"å~åʼnõΩ aè#flOQÍ PÜ«∞# Éèí∞[㨯O^•ÅÃÑ· QÆ∞~°∞`«~° ÉÏ^茺`« <≥ÅH˘Ok. P"Õà◊ [iˆQ ÃÑo¡à◊¡xfl\˜H© x~°O`«~åÜ«∞OQÍ q^Œ∞º`«û~°Ñ¶¨~å [~°QÍe. "å\˜Ö’ J`«ºO`« „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#k, Éè’áêÖò Ô~·ÖËfi pèѶπ HõO„\’Å~°∞ PYi ‰õΩ=∂Ô~Î s<À q"åǨÏO. Ô~·ÖËfi HÍÅhÖ’ J`«ºO`« "≥·Éèí"À¿Ñ`«OQÍ [~°∞QÆ#∞Ok. Ô~·ÖËfi HÍÅh JO>Ë #QÆ~°OÖ’ z#fl #QÆ~°O. „a\˜+¨µ "åà◊√¡ "å\˜x Ô~·Å∞¿ãì+¨#¡ ^•Ñ¨Ù<Õ Hõ>Ëì"å~°∞. ÉÏO‰õΩ áÈ™êìѶ‘ã¨∞`À ã¨Ç¨ Jxfl ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∂ LO\Ï~Ú. Hõ¡|∞ƒ =∂@ K≥Ñʨ Hõ¯~ˆ ^¡ ∞Œ . 'P<å_»∞ ~Ô Ö· fiË Hõ|¡ ∞ƒ P=~°}Ö’ ~Ô O_»∞ =O^ŒÅ =∞Ok =∞QÆÃÑo¡ "å~°∞<åfl~∞° . Ѩsfi*ò "Õ~ÚOz# ÃÑ^ŒÌ ëêq∞Ü«∂<åÅ „H˜O^Œ =∞~À "≥~Úº =∞Ok ~å„uH˜ =™êÎ~°∞.

UHÍ~°}O =Å¡<≥·<å ã¨~°Ñ¶¨~åÖ’ JO`«~åÜ«∞O [iy`Õ pHõ\˜x x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ ëêq∞Ü«∂<å "≥#HÍÅ ÃÑ^ŒÌ [#ˆ~@~°∞#∞ ‰õÄ_® kfi"Õn U~åÊ@∞ KÕ™ê_»∞. * * * * Éè’áêÅò #QÆ~°O g∞^Œ∞QÍ j`«Å Ѩ=<åÅ∞ gã¨∞Î<åfl~Ú. #QÆ~°=∞O`«\Ï ÃÑo¡ ã¨O^Œ_Õ! Ô~·ÖËfi HÍÅhÖ’#∂, XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’#∂ XˆH ǨÏ_®=Ù_ç. ÃÑ^ŒÌ =Ú`«Î~Ú^Œ∞=ÙÅ∞ Ѩk‡xH˜ ÃÑo¡ =Ú™êÎ|∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. 'ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\©! K«∂_»O_ç! =∂ J=∂‡~Ú ZO`« ÉÏQÆ∞O^À— ÃѶeã≤\© `«# ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩ~åe ÃÑo¡H˜ =zÛOk.

150

'J=Ù#∞! JO^ŒOQÍ<Õ =ÙOk. ÉèíQÆ=O`«∞x „¿Ñ=∞=∞Ü«∞ ǨÏã¨ÎO ã¨$lOz#k Hõ^•!— JOk. Z„~°x[s p~°, "Õ∞e=Úã¨∞QÆ∞, HÍà◊¡‰õΩ áê~å}˜, XO\˜xO_® #QÆÅ∞, ÃÑo¡ ‰õÄ`«∞~°∞ Ѩk‡x, `«e¡ Kå@∞ a_»¤QÍ ÃÑo¡ =∞O@áêxH˜ ~å#∞Ok. ^è•#ºÅH˜∆‡ÖÏ =iHõO‰õΩÅ∞ Ѩiz# "ÕkHõ g∞^Œ‰õΩ ~å#∞Ok. =ÚO^Œ∞#fl Jyfl ™êH˜∆QÍ rq`«ÉèÏQÆ™êfiq∞ ~åHõ‰õΩ Z^Œ∞~°∞ K«∂™ÈÎOk. ~°`«fl<å_®~ü ‰õÄ`«∞~°∞#∞ K«∂ã≤ =Úiã≤áÈÜ«∂_»∞. `«# rq`«OÖ’ J`«ºO`« „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# Ѷ¨∞@ìO. HõÅÖ’x ã¨∞O^Œ~° ^Œ$â◊ºOÖÏ LOk. JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl ^Œ$âߺÅ∞ `«∞_»∞K«∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. PHõe`À U_ÕÛ Ñ¨k‡x, Ѩ\ÏìÅÃÑ· ÃÑO@‰õΩѨÊÅ#∞ Pâ◊`À ÔHeˆH Ѩk‡x, WO[<£ „_≥·=~°¡#∞ ÉÁQÆ∞æ =ÚHõ¯Å HÀã¨O ^ÕqiOKÕ Ñ¨k‡x ––– W=hfl Hõ#∞=∞~°∞QÆÜ«∂º~Ú. K«^Œ∞=Ù ã¨O^茺Å∂ ÖË=Ù. `«=Ú‡à◊¡#∂ ™êH˜Ok. h\˜x "≥∂ã≤Ok. |@ìÅ∞uH˜Ok. WO\˜ ѨxKÕã≤Ok. P"≥∞ ÉÏxã¨`«fi rq`«OÖ’ ÃѶeã≤\© ã¨xflkè z#fl q~å=∞O. ~å[‰õΩ=∂Ô~ÎÖÏ JÅOHõiOK«∞‰õΩ#fl Ѩk‡x `«# ã¨O`Àëêxfl, q[Ü«∂xfl, Hõ~°‡ÃÑ· „ѨfHÍ~åxfl P™êfik™ÈÎOk. * * * * QÍ=ÙˆHHõ, `«~°∞"å`« =¸Å∞QÆ∞. '`«fi~°QÍ~°O_ç! É’_®‰õΩ <˘Ñ¨CÖÁã¨∞Î<åflÜü∞!— ÃÑo¡‰õÄ`«∞~°<Õ ã¨OQÆu ‰õÄ_® =∞iÛáÈ~Ú Ñ¨k‡x ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\©x ||∂¡ÉèÏÜü∞ WO\˜H˜ ÖÏÔH¯e¡Ok. JѨÊ\˜ˆH =Úã¨e =∞O„`«™êx „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú JHõ¯_»∞Ok. Ѩk‡x É’_® =ÚO^Œ∞ H˘"˘fiuÎ ÃÑ\˜Oì k. ~°HÎõ „™ê==∞ø`ÀOk. a_»¤ `«ÅHÍÜ«∞ Hõ#Ѩ_∞» `ÀOk. É’_®‰õΩ Hõ<Õ â◊H˜Î ÖË^Œ∞. ''TÑ≤i ÉÏQÍ fã¨∞HÀ! "≥O@<Õ |ÅOQÍ =^Œ∞Å∞!—— É’_® „Ѩܫ∞`«flO Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. qѨs`«OQÍ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`ÀOk. ''JÖÏHÍ^Œ∞! ÉÏQÍ TÑ≤i fã¨∞HÀ! H˜O^Œ‰õΩ =^Œ∞Å∞! `«fi~°QÍ—— Ѩk‡x a_»¤ Hõ#|_ÕÖÏ =∞~À H˘"˘fiuÎx "≥eyOzOk. ''ÉÏQÍ H˜O^ŒH˜ =^Œ∞Å∞—— JO\’Ok ÃѶeã≤\©. É’_® =∞m¡ |ÅOQÍ „Ѩܫ∞uflOzOk. c^ŒÅ‰õΩ Z<Àfl ѨÙ~°∞à◊√¡ áÈã≤# J#∞Éèí=O`À ÃѶeã≤\© W^Õ PY~°∞ „Ѩܫ∞`«flO HÍ=K«Ûx ÉèÏqOzOk. ''<å Z^Œ∞~°∞QÍ xÅ∞Ûx Hõ_»∞ѨÙg∞^Œ =∞~°Ì<å K≥~Úº. <Õ#∞ a_»¤#∞ ã¨iKÕ™êÎ#∞. ÉÏQÍ ÃÑ·H© H˜O^Œ‰õÄ Hõ_»∞Ѩ٠g∞^Œ ~å~Ú.—— JOk JÜ≥∂=∞Ü«∞OQÍ K«∂ã¨∞Î#fl „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú`À.

151

=∞~°Ì<å "≥Ú^ŒÖˇ@ìQÍ<Õ ÃѶeã≤\© a_»¤#∞ `«Å ^ŒQÆæ~° á⁄^Œq u#flQÍ Ñ¨@∞ì‰õΩOk. É’_® QÆ\˜ìQÍ ˆHHõ "Õã≤Ok. ''ÉÏQÍ TÑ≤i fã¨∞HÀ! "≥∞Å¡QÍ =^Œ∞Å∞!—— É’_® HõO_»~åÅ∞ ÉÏQÍ =^Œ∞ÅÜ«∂º~Ú. `«Å "≥#H˜¯ Ѩ\˜ì Ѩà◊√¡ ayOzOk. PYi „Ѩܫ∞`«flO KÕã≤Ok. `«~°∞"å`ÕO [iyO^À ÃѶeã≤\© QÆ=∞xOK«ÖË^Œ∞. ÃÑ· xOz Ô~O_»∞ ZÅ∞HõÅ∞ Ѩ_»_»O K«∂ã≤Ok. É’_® Hõ_»∞Ѩ٠g∞^ŒÑ¨_®¤~Ú. ÃѶeã≤\© KÕ~Ú a_»¤ Éèí∞*ÏÅ#∞ `å‰õΩ`ÀOk. JkiѨ_ç KÕ~Ú =kÖËã≤Ok. É’_® Hõ^ŒeHõ, ÖË^• ZÅ∞HõÅ∞ Ѩ_ç# ÉèíÜ«∞O=Å¡ HÍx, U"≥∞ÿ`Õ<ÕO a_»¤ ɡ·@Ѩ_çOk. „¿Ñ=∂ ÉÏ~Ú ÉÁ_»∞¤ `å_»∞#∞ HÀã≤Ok. =∞QÆÑ≤Å¡"å_»∞! Ô~O_»∞#fl~° H˜Ö’Öˇ·<å LO\Ï_»∞. 'ˆH~ü—=∞#fl ˆHHõ`À JO^Œi ǨÏ$^ŒÜ«∂Ö’¡#∂ P#O^ŒO "≥e¡ qiã≤Ok. ''ã≤ã¨ì~°=∂‡! <å‰õΩ a_»¤xKåÛ=Ù!—— J<åfl_»∞ áêÅ"å_»∞ ||∂¡ÉèÏÜü∞. XHõ Ñ¨à‹¡O xO_® aÜ«∂ºxfl `≥KåÛ_»∞. ÃѶeã≤\© H˜zÛ Ñ≤Å¡"å_ç ѨHõ¯# ÃÑ\˜ìOKå_»∞. Ñ≤ÖÏ¡_»∞ PÜ«Ú~å~ÀÔQºâ◊fi~åºÅ`À =i÷ÖÏ¡Åx HÀ~°∞`«∂ P"≥∞ "å\˜x Ѩã≤HõO^Œ∞ ѨHõ¯#∞OzOk! `«~"° å`« nѨO "≥eyOKå~°∞. =∞~åfl\˜ ^•HÍ Jk JqzÛù#flOQÍ "≥ÅQÍe. PiáÈ=_»O JѨâ◊‰õΩ#O. * * * * Ѩk‡x rq`«OÖ’ =∞^èŒ∞~° Hõ∆}ÏÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. ÉÏO_»∞ "åà◊√¡ "å~Úã¨∂Î áê_»∞`«∞<åfl~°∞. HÍ@∞Hõ ^Œ@ìOQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl <å@º |$O^ŒO QÆO`«∞ÖËã¨∂Î =ÚO^Œ∞ #_»∞™ÈÎOk. ÃÑo¡H˘_»∞‰õΩ \©–ǨÏ∫ãπ =ÚO^Œ∞ Ãш~_£ „Q“O_»∞‰õΩ sîqQÍ `«~°e =ã¨∞Î<åfl_»∞. `≥Åx¡ QÆ∞¢~°O g∞^Œ∞#fl =~°∞_»∞ ÃѶeã≤\© Hõà‰¡◊ Ωõ ''`«∂~°∞Ê ^Õâ◊ *Ï#Ѩ^Œ Hõ^•ä <åÜ«∞‰õΩ_»∞—— =ã¨∞Î#fl@∞ìQÍ HõxÑ≤OzOk. J@ì H˜s@O "≥∞~°∞™ÈÎOk. =^Œ∞Å∞QÍ á⁄_»"å\˜ ~å[™ê÷h ÖÏbÛ, *’^è£Ñ¨Ó~ü ‰õΩ~åÎ, ѨÓã¨Å∞ ‰õΩ\˜ì# K≥ѨCÅ∞, Ô~·à◊¡Ö’ K≥`«Î U~°∞‰õΩ<Õ XHõѨÊ\˜ ÉÏÅ∞_»∞, z„`åÖ’¡ fiÛkkÌ# ~å‰õΩ=∂~°∞_çÖÏ L<åfl_»∞. q"åÇ¨Ï "ÕkHõ g∞^Œ `≥~° W=`«Å ‰õÄ~°∞Û<åfl_∞» . =ÚǨ˙~°OÎ ã¨g∞Ñ≤Oz `≥~° fÜ«∞QÍ<Õ Ñ¨Ù~ÀÇ≤Ï`«∞x P^Õâß#∞™ê~°O P"≥∞ ѨHõ¯# ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ŒÌO `≥Å¡x Ѩ O *Ïc ^Œ ∞ 㨠∞ Î Å ∞ "Õ ã ¨ ∞ ‰õ Ω <åfl_» ∞ . 㨠∂ ~åºã¨ Î = ∞Ü« ∂ xH˜ =ÚO^Œ ∞ QÆ ∞ @∞ì Q Í KÕã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞.

152

HÍÔ~ƒ_£ "åo¡zÛ# ™⁄=Ú‡`À H˘#fl '#Ok—x QÆ∞_çÃã =ÚO^Œ∞ K≥@∞ì‰õΩ Hõ\˜ì H˘=ڇʼnõΩ Z„~°x~°OQÆ∞ "Õâß_»∞. #∞^Œ∞@ <å=∂Å∞ ÃÑ\Ïì_»∞. Ѩk‡x, kbÑπÅ q"åǨxH˜ '#Ok— Pjã¨∞ûÅ#∞ á⁄O^•Åx ÉèÏqOKå_»∞. * * * * ''^Õ=Ùx ™ê„=∂[ºOÖ’ "åà◊¡ =ÚY=ÚÅ∞ ZO`À JO^Œ=ÚQÍ#∞O_»∞#∞.—— ÃÑo¡ ã¨O|~åÖÖ’ JO|~å#flO\˜# ã¨O`À+¨ ™êQÆ~°OÖ’ =ÚxyáÈ~Ú# |_»∞QÆ∞ |ã‘Î „Ѩ[Å#∞ QÆ=∞xOz# ÃѶeã≤\© ÉèÏ=#. "Õ∞e=Úã¨∞QÆ∞ "≥#HÍÅ =∞ø#=Ú„^ŒÖ’#∞#fl Ѩk‡x. D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ `«# z~°∞ HÍ#∞Hõx"åfiÅ#∞‰õΩOk. "≥∞e¡QÍ Ñ¨k‡x ^ŒQiæÆ HÔ o¡Ok. ''D |OQÍ~°∞ tÅ∞=#∞ J=∞‡ <å‰õΩ ^Õ=Ùx HõOH˜`«"≥∞ÿ# ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ WzÛOk. Wk ##∞fl ~°H˜∆OzOk. WHõ =ÚO^Œ∞ x#∞fl ~°H˜∆OK«∞QÍHõ!—— JO@∂ P"≥∞ "≥∞_»Ö’ "Õã≤Ok. ''h QÆ∞~°∞QÎ Í ZѨC_»∂ "≥∞_»Ö’<Õ LOK«∞‰õΩO\Ï#∞!—— JOk Ѩk‡x ã¨O`À+¨O zÑ≤Êe¡# Hõà` ¡◊ À. `«~°∞"å`« Pk"å㑠Ѩ^ŒúuÖ’ ÃÑo¡ `«O`«∞ [iyOk. =∞O„`åÅ∞ K«k"å~°∞. =∞OQÆà◊"å~Ú^•ºÅ∞ "≥∂QÍ~Ú. aO^≥Ö’ KÕ`«∞Å∞ ÃÑ\˜ìOz LOQÆ~åÅ∞ f~ÚOKå~°∞. `«~"° å`« áê}˜ „QÆÇϨ }O [iyOk. ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞_»∞ "åà◊¡ KÕ`∞« Å#∞ =Ú_ç"âÕ ß_»∞. ^•e=∂ Hõà◊√¡ K≥=∞~åÛ~Ú. ã¨Ñ¨ÎѨk [iyOk. ~å„u ѨkQÆO@Å~ÚºOk. `«~∞° "å`« qO^Œ∞ Éè’[#O KÕâß~°∞. "≥#HÍÅ ÃÑ^ŒÌ Q˘\ÏìÅ∞ @=~°¡`À *ËwÜ«∞=∂#OQÍ "≥Å∞QÆ∞Å∞ zOkOKÕ HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìs ã¨=Ú„^ŒO g∞^Œ∞#fl ÉèÏs <ÒHõÖÏ LOk! * * * * 'ÃãÂÊÃããπ ¿ã¯fi~ü—Ö’ =O^ŒÖÏk =∞Ok Hõq`å ~°™ê™êfi^Œ#‰õΩ ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂º~°∞.

P ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ „ѨMϺ`« L~°∂Ì Hõq lQÍ~ü JHõƒ~ü ÉèÏ#∞ =KåÛ_»∞. `«# rq`« HÍÅOÖ’<Õ Q˘Ñ¨Ê ¿Ñ~°∞ QÆ_çOz# J^Œ$+¨ì=O`«∞_»∞. XHõ™êi \ÏH©û ¢_≥·=~°∞ PÜ«∞#∞fl |Å=O`«OQÍ Z`«∞ÎÔHo¡ „Ѩ`ÕºHõOQÍ Hõq`«Å∞ qxÑ≤OK«=∞x HõuÎ`À ɡkiOKå_»∞. lQÍ~ü, ~å„u XHõ¯O\˜H˜ UÉèˇ· ÃÑ·QÍ QÆ[à◊√§ áê_»QÆÅ_»∞. PÜ«∞# HõxÑ≤¿ãÎ ã¨aè‰õΩÅ∞ =∞`«∞ÎÖ’ =ÚxyáÈ`å~°∞. J`«x J^Œ∞ƒù`« QÍ# =∂^èŒ∞~°ºO QÍO^èŒ~°fi Ö’HÍʼnõΩ fã¨∞‰õΩáÈ`«∞Ok.

153

J`«<˘Hõ ÃÑ^ŒÌ `åQÆ∞É’`«x JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. S`Õ UO? =O^ŒÖÏk ~å„`«∞Å∞ `«=∞#∞ =∞^è∞Œ ~°QÍ# ÅǨÏiÖ’ `ÕeOz# =ºH˜Î Uq∞ KÕã<≤ å HõO∆ `«=Ùº_Õ! PÜ«∞# t+¨µºÖ’¡ XHõ_»∞ ÉèÏ~°º#∞ QÆ~°ƒù^•#O QÆkÖ’ XO@iQÍ q_çz, PÜ«∞#∞fl Ô~·ÖˇH˜¯OKÕO^Œ∞‰õΩ "≥àı¡_»@. Ô~·Å∞ Hõ^Œ∞Å∞`ÀOk. áê¡\òá¶ê~°O g∞kH˜ ^Œ∂Hõ‰õΩO_® J#∞K«~°∞}˜‚ Páê_»@. `«~°"å`« XHõ U_®k áê@∞ H˘`«Î ÃÑo¡ H˘_»∞‰õΩ Éè’áêÖò "≥ÚǨÏO K«∂àı¡^Œ∞. ^Õâ◊=∞O`«\Ï QÆ∞~°∞=Ù QÍi`À =Úëê~Ú~åÅ∞— KÕ~Úã¨∂Î uiQÍ_»∞! `«=∞HõO`À `«ÅÅ∂ѨÙ`«∂ J~°÷xg∞e`« <Õ„`åÅ`À, '=ǨÏ"åfi— '=ǨÏ"åfi— JO@∂ ˆHHõÅ∞ ÃÑ_»∞`«∂ Hõq`å=∞$`« [ÅkèÖ’ `ÕeÜ«∂_»∞`«∞<åfl~°∞. L`«Î~å#∞flOz gKÕ K«Å¡x z~°∞QÍe =}˜H˜™ÈÎOk. Hõq`å^è•~° "åà◊¡ =∞#ã¨∞efl â◊s~åÅ#∞ `«Ñ¨ÎOKÕ™ÈÎOk. HÍÉ’ÜÕ∞ ã¨OѶ¨∞@#‰õΩ ã¨OˆH`«=∂ J#fl@∞ìQÍ |qi QÆ_»¤O =Ú^Œ∞ã¨e Hõq J#∂ǨϺ =∞$`«∞º=Ù#∞ =i‚OKÕ QÆ[Öò`À Hõq`å QÀ+≤ìx „áê~°OaèOKå_»∞. "å#‰õΩ =ÚO^˘KÕÛ `«∂xQÆÖÏ JO|~°#QÆOÃÑ· hǨ~° Ǩ~°OÖÏ [Åkè `«~°QÆÖÏ `≥Å¡x #∞~°∞QÆÖÏ T@ ÉÏq h\˜ÃÑ· #_»Ü«∂_Õ |∞_»QÆÖÏ =∞~°}"Õ∞ #iÎOK≥#∞ QÆÅQÆÖÏ

* * * *

154

=¸_»= ÉèÏQÆO ~åHõ∆㨠~åu ã¨=∂^èŒ∞Å∞

36. ~åHõ∆㨠~åu ã¨=∂^èŒ∞Å∞ "å\˜H˜ ¿Ñ~°∞¡ ÖË=Ù. #O|~°∞¡<åfl~Ú.E.610, E.611, E.619, J`åº^èŒ∞xHõ ֒ǨÏ

q∞„â◊=∞ Ѩi*Ï˝<åxH˜ ã¨OˆH`åÅ∞. ZÖÏO\˜ P=∂¡Å∞, „^Œ= ^•Ç¨ÏHõ "åÜ«Ú=ÙÅ∂, ‰õÄ_® áê_»∞ K≥Ü«∞ºÖËx Zãπ.Zãπ. 14 Ããì~Ú<£Öˇãπ ã‘ìÅ∞`À `«Ü«∂~°∞KÕ™ê~°∞. =¸_»∞ \ÏO‰õΩÅ g∞^• HÍO„H©@∞`À xi‡Oz# PKåÛù^Œ# =ÙOk. P~°_»∞QÆ∞Å Z`«∂Î, 18 J_»∞QÆ∞Å á⁄_»=Ù#fl P \ÏO‰õΩÅ∞ (DlѨÙì ~åAÅ∞) Ѷ¨~ÀÅ∞ QÆ`« HÍÅOÖ’ =ke# tÖÏ ã¨=∂^èŒ∞ÖÏ¡ =Ù<åfl~Ú. Jq ã¨QÆO Éèí∂q∞Ö’#∂, ã¨QÆO Éèí∂q∞ÃÑ·<å ‰õÄ~°∞H˘x L<åfl~Ú. Z<Àfl ÃѷѨÙÅ∞, ™êìÑπ HÍH±û, "åÅ∞fiÅ`À P \ÏO‰õΩÅ∞ Ѩ~°ã¨Ê~°O J#∞ã¨O^è•xOѨ|_®¤~Ú. Ããq<£, q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò `«Ü«∂s iÜ«∂Hõì~°¡‰õÄ "å\˜x Hõeáê~°∞. „Ѩ=∂^Œ=âß`«∞Î "å\˜Ö’x "åÜ«Ú=ÙÅ∞ "å`å=~°}OÖ’H˜ ~å‰õΩO_® „Ѩf \ÏO‰õΩ#∂ =¸_»∞ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# ~°Hõ∆} =º=ã¨÷Å`À J#∞ã¨O^è•xOKå~°∞. LѨi`«ÅO "≥Ú`«ÎO ã¨#flx <åoHÍ ã¨=Ú^•Ü«∞O "≥Ú^Œ\˜k. "å\˜Ö’ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ ÃѶ~å<£ "åÜ«Ú=٠֒Ѩe Z"£∞.S.ã≤. "åÜ«Ú=Ù#∞ K«Å| ¡ iz ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï 00 c =^ŒÌ LO_ÕÖÏ HÍáê_»∞`«∞Ok. Ô~O_Àk ÃÑ^ŒÌ =~°∞ÎÖÏHÍ~°Ñ¨Ù \ÏO‰õΩ. nxfl '_ç HõO\Ïq∞<Õ+¨<£ @=~°∞ (DeContamination Tower) JO\Ï~°∞. ^•xÖ’x HÍã≤Hì ± ™È_®(^•Ç¨ÏHõ H∆Í~°O) |Ü«∞\˜H˜ "≥Å∞=_Õ "åÜ«Ú=Ù#∞ qb#O KÕã¨∞‰õΩx xsfi~°º Ѩ~°∞ã¨∞ÎOk. =¸_Àk #∂@ W~°"≥· J_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î# =∞O_Õ x~°O`«~° *ÏfiÅ HÍã≤ìH± ™È_®#∞ ‰õÄ_® ^•@∞H˘zÛ# "åÜ«Ú=ÙÅ#∞ ^ŒÇ≤Ïã¨∞ÎOk. _çâ‹O|~°∞ 2, 1984# P \ÏO‰õΩÖ’¡ 63 @#∞flÅ Z"£∞.S.ã≤. "åÜ«Ú=Ù LOk. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò QÆ`«OÖ’ =i‚Oz#@∞ì á¶êHõìs =∞^茺֒ x["≥∞ÿ# J}∞ÉÏO|∞. =¸_»∞ Éèí„^Œ`å =º=ã¨÷Ö#∂ P¿Ñâß~°∞. <≥ÖÏ Ñ¨k¿ÇÏ#∞ ~ÀAÅ „H˜`«"Õ∞ j`«bHõ~°} =º=ã¨÷#∞ xeÑ≤"Õâß~°∞. j`åHÍÅO =¸ÖÏ# M.I.C. 200c "å`å=~°} LëÈ‚„QÆ`« (Atmospheric Temperature) =^Œ<Ì Õ LO\’Ok. \ÏO‰õΩÖ’¡x LëÈ‚„QÆ`Å« ∞ ÉÏQÍ ÃÑiy#ѨC_»∞ `≥e¿Ñ JÖÏ~°O =º=ã¨÷#∞ ‰õÄ_® xeÑ≤"Õâß~°∞. _ôHõO\Ïq∞<Õ+¨<£ @=~°¡ ÉèÏQÍÅ#∂ x~°O`«~° *ÏfiÅÅ#∂ "≥∞~ÚO>ˇ<#≥ ∞û Ѩ#∞Å HÀã¨O "å~°O ~ÀAÅ∞QÍ xeÑ≤"âÕ ß~°∞.

156

™êOˆHuHõ Hõ~°nÑ≤HõÅÖ’ (Technical Hand Books) K≥ѨÊx <åÅ∞QÀ Éèí„^Œ`å =º=ã¨÷ XHõ@∞Ok. ZÖÏO\˜ H©∆}`å, HÀ`«Å∂ PѨÖËxk Jk. nxH˜ HÍ=Åã≤#k QÍe"å@O =∂„`«"Õ∞. J^Õ á¶êHõìs tY~å# L#fl QÍeHÀ_ç. ~å„uѨÓ@ "≥eˆQ QÍeHÀ_çx á¶êHõìsÖ’x Jxfl KÀ@¡#∞Oz K«∂_»=K«∞Û. K«∞@∞ìѨHõ¯Å |ã‘ÎÅ "åà◊¡‰õΩ Jk Hõ#Ѩ_»HõáÈ=K«∞Û. áÈh =∞~À QÍeHÀ_çx ÃÑ_»^•=∞x Z=~°∂ Ѩ\˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.

P^Œ∞~åúѨ_®eû# ã¨OQÆ`«∞eOHÍ L<åfl~Ú. E.610 Ö’ 42 @#∞flÅ M.I.C. "åÜ«Ú=Ù Ñ‘HõÅ ^•HÍ LOk. WO`«HõO>Ë Ñ¶¨∞’~°"≥∞ÿ# Éèí¢^Œ`å xÜ«∞"≥∂Å¡OѶ¨∞# =∞~À\˜ LO_»^Œ∞. JO`«~°æ`« K«~°ºÅ (Exothermic Reactions) ^•fi~å U~°Ê_Õ J"åO`«~åÅ <≥^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ, "å\˜Ö’H˜ qb# HÍ~°HÍÅ#∞(Solvents) ѨO¿ÑO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ ZѨC_»∂ "å\˜Ö’x "åÜ«Ú=Ù ã¨QÆO =~°ˆH LO_®Å<Õk =ÚYºxÜ«∞=∞O! ^•x ѨHõ¯#∞#fl E.611Ö’ W~°"·≥ @#∞flÅ M.I.C.. LOk. =¸_À \ÏO‰õΩ E.619 q∞QÆ`å ~Ô O_çO\˜Ö’#∂ J"åO`«~åÖÁ¿ãÎ "å_ÕO^Œ∞‰õΩ gÅ∞QÍ MÏbQÍ<Õ LO_®e. J~Ú<å ^•O\’¡ XHõ@#∞fl M.I.C.. "åÜ«Ú=ÙOk. JHÀì|~°∞ 26, M.I.C.1984 #∞Oz á¶êHõìsÖ’ L`«ÊuÎ [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞. P `«~°"å`« \ÏO‰õΩÖ’¡x "åÜ«Ú=Ù#∞ Z=~°∂ ѨsH˜∆OK«ÖË^Œ∞. Jk ‰õÄ_® Ѷ¨∞’~°`«Ñ≤Ê^Œ"Õ∞! q∞^ä≥·Öò S™ÈÃã·<Õ\ò J}QÆ∞O_Õ(Inert) "åÜ«Ú=Ù HÍ^Œ∞. W`«~° "åÜ«Ú=ÙÅ q∞„â◊=∞O Hõ#∞Hõ ^•x PÜ«Ú=٠Ѩiq∞`«O. x~°O`«~°O =∂~°∞`«∂ „ѨuK«~°º [~°∞QÆ∞`«∂O@∞Ok. \ÏO‰õΩÖ’¡x M.I.C. +¨H©Öò Y∞ˆ~+‘ =i‚Oz#@∞ì 'ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ# Yx[ [ÅO—ÖψQ LO^•, ÖËHõ KåÖÏ =∞e<åÅ`À ã¨OÜ≥∂QÆ „H˜Ü«∞ [~°∞QÆ∞`ÀO^•? ã¨OÜ≥∂QÆ„H˜Ü«∞Ö’ =zÛ# "Õ_ç=Å¡ M.I.C. KåÖÏ "åÜ«Ú=ÙÅ∞QÍ q_çáÈ=K«∞Û. „áê}ÏO`«H°"≥∞ÿ# ÃÇ·Ï„_À Ãã·<Õ_£ Pã≤_£QÍ =∂~°»=K«∞Û. qq^èŒ ™êO¢^Œ`«Å∞#fl D "åÜ«Ú=ÙÅ∞ qaè#fl "ÕQÍÅ`À ~°Hõ~°HÍÅ L#fl`åÅÖ’ "≥Å∞=_ç Hõ∆}ÏÅ g∞^Œ JO`«\Ï "åºÑ≤™êÎ~Ú. á¶êºHõìs H©∆}`« ^Œ$ëêìº WÖÏO\˜ „Ѩ=∂^•xfl =ÚO^Õ TÇ≤ÏOK«=K«∞Û. E.610 Ö’#∂ ^•xѨHõ¯#∞#fl \ÏO‰õΩÖ’#∂ Z<Àfl qz„`åÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞<ÕO^Œ∞‰õΩ P ~å„u KåÖÏ ã¨∂K«#Å∞ HõxÑ≤OKå~Ú. Ô~O_»∞ ™ê~°∞¡, #=O|~°∞ 30#, _çâ‹O|~°∞ 1# 42 @#∞flÅ M.I.C.. Ö’ H˘O`« Ããq<£ `«Ü«∂sH˜ ѨO¿Ñ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™ê~°∞.

157

WÖÏO\˜ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ =ÚO^Œ∞ \ÏO‰õΩÖ’H˜ <≥·„\’*#∞ "åÜ«Ú=Ù#∞ ѨOÑ≤ Ñ‘_»<åxfl ÃÑOKåe. á¶êHõìsÖ’ L`«ÊuÎ =∂=¸Å∞QÍ [~°∞QÆ∞`«∞O>Ë Wk ™ê=∂#º q+¨Ü«∞"Õ∞.

HÍx 'D JO^Œ"≥∞ÿ# á¶êHõìs— U<å_À „Éèí+¨µª Ѩ\˜ìOk. "åÅ∞fi ֒ѨO`À ֒ѨeH˜ ѨOÑ≤# <≥·¢\Á[#∞ JO`Õ"ÕQÆO`À ɡ·@H˘KÕÛã≤Ok. "åÅ∞fi#∞ =∂~°ÛÖË^Œ∞. \ÏO‰õΩÖ’ Ñ‘_»#O K≥O^Œ<˘Å¡x 42 @#∞flÅ M.I.C. "åÜ«Ú=Ù JÖψQ LOk. JO>Ë Éˇ@ · #∞O_ç =∂e#ºO KÕÜ«∞QÆÅ U Ѩ^•~°÷"≥∞ÿ<å ֒ѨeH˜ x~å@OHõOQÍ „Ѩ"ÕtOK«=K«∞Û. M.I.C.. "åÜ«Ú=Ù f„="≥∞ÿ# Ѩi}Ï=∞O á⁄O^Œ=K«∞Û.

* * * * Ô~Ǩ‡<£MÏ<£, 29, ¿ãѶ‘ì ÃÇÏÖˇ‡\ò ÃÑ@∞ì‰õΩ#flѨC_»∞ ‰õÄ_® ‰õΩK«∞Û\’Ñ‘ f¿ã"å_»∞ HÍ^Œ∞. ÉÁOÉÏ~Ú #∞Oz Éè’áêÖò =zÛ ÃÑo¡ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ÉèÏ~°º HÍÔ~ƒÂ_£ HõOÃÑh 'F=~åÅ∞û— `«Ü«∂~°∞KÕ¿ã =~°∞¯ëêѨÙÖ’ ‰õΩ@∞ìѨx KÕã¨∞ÎOk. Pq_» ѨÅ∞‰õΩ|_ç`À, H˘kÌHÍÅO tHõ∆} á⁄Ok Z"£∞.S. „á⁄_»Hõ¬<£ Ü«¸x\òÖ’ PѨˆ~@~üQÍ *Ë~å_»∞. <≥ʼnõΩ 15 =O^ŒÅ∞ r`«O. J`«x‰õΩ#fl HÍfieѶ≤ˆH+¨<£û J#∞Éèí=O ^Œ$ëêìº Jk ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«Î"Õ∞.

P ~å„u á¶êHõìsÖ’ L#fl q∞QÆ`å 120 =∞Ok xѨÙ}~°Ç≤Ï`« HÍi‡‰õΩÖÏ¡ˆQ(Unskilled workers) J`«xH© Ug∞ ѨxÖË^∞Œ . HÍ~°}O, HõOÃÑh L`«ÊuÎx xeÑ≤"Ü Õ ∞« _»"∞Õ . MÏ<£‰Ωõ Ô~O_À +≤Ѷ¨ÙìÖ’ _»∂º\© LOk. JO>Ë ~å„u 1.00 QÆOII =~°‰õÄ LO\Ï_»∞. _»∂º\© J=QÍ<Õ 'WÃãÎ = ∂— 㨠O ^Œ ~ ° ƒ ù O QÍ ÃãÂ Ê Ãããπ ¿ã¯fi~ü Ö ’ [iˆ Q '=Úëê~Ú~å—‰õ Ω "≥àÏ¡Å#∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. HÍňH∆ѨOQÍ HÍO\©<£Ö’ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À ¿ÑHÍ_»∞`«∞<åfl_»∞. _»∂º\© ã¨∂Ѩ~"ü [·≥ ~°∞ Q“sâ◊OHõ~ü (á⁄_»"å\˜ |@ì`Å« ɡOQÍb) "≥O@<Õ ~°=∞‡x HÀѨOQÍ á¶È<£ KÕâß_»∞. ''"≥∞~ÚO>ˇ<≥<£û "åà◊√¡ ÃѷѨÙefl Ѷ¨¡+π K≥Ü«∞º‰õΩO_® áÈÜ«∂~°∞!—— ~°∞ã¨~°∞ã¨ÖÏ_®_»∞. áê¡O@∞ iÜ«∂Hõì~°¡ #∞Oz `«Ü«∂Ô~·# M.I.C. "åÜ«Ú=Ù#∞ \ÏO‰õΩʼnõΩ ѨO¿Ñ ÃѷѨÙÅ QÆ∞iOz J#fl=∂@. Ö’xH˜ M.I.C."≥àı¡@ѨC_»∞ ÃѷѨÙefl u<Õã≤ Öˇ·xOQ∑ÃÑ· '™È¯iÜ«∂— J=âıëêÅ#∞(Sediments) q∞QÆ∞Å∞ã¨∞ÎOk. "ÕQÆ=O`«"≥∞ÿ# h\˜ ^è•~°Å#∞ ֒ѨeH˜ ѨOÑ≤ D =∞e<åÅ#∞ <≥\Ïìe. ÖˉõΩO>Ë D =∞e<åÅ∞ ™Èìˆ~r 158

\ÏO‰õΩÖ’¡H˜ "≥o¡ M.I.C.`À ã¨OÜ≥∂QÆO K≥Ok, J^Œ∞Ѩ٠K≥Ü«∞º~åx f„= Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ ^•if™êÎ~Ú. â◊OHõ~ü ÖÏQ∑ |∞H±#∞ fã≤ „á⁄_»Hõ¬<£ Ü«¸x\ò‰õΩ ã¨O|OkèOz# i=∂~°∞¯Å#∞ K«∂Ñ≤OKå_»∞.

'Z.q. "Õ}∞QÀáêÖò U=∞O@∞<åfl_À K«∂_»∞. ÃѷѨÙefl =∞#O â◊√„Éèí Ѩ~°Kåe@!— MÏ<£ Hõ#∞ÉÁ=∞ÖˇQƈ~âß_»∞. ''WѨC_Õ K≥Ü«∂ºÅO\Ï~å? á¶êHõìs #_»=_»O ÖË^Œ∞ Hõ^•! ˆ~Ѩ٠K≥Ü«∞º‰õÄ_»^•?

U=∞O\Ï~°∞?—— â◊OHõ~ü Éèí∞*ÏÖˇQƈ~âß_»∞. U"≥∂ `≥b^Œ∞. x[O K≥áêÊÅO>Ë `«#‰õΩ QÍx „á⁄_»Hõ¬<£ Ü«¸x\ò ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~°∞‰õΩ QÍh, ã¨OH˜¡+¨ì"≥∞ÿ# x~°fiǨÏ}Ï Ñ¨^Œú`«∞Å(Maintenance Norms) QÆ∞iOz Ug∞ `≥b^Œ∞. "åo¡^ŒÌ~°∂ D =∞^茺<Õ (XHõ_»∞ HõÅHõ`åÎ #∞O_ç, =∞~˘Hõ_»∞ =∞„^•ã¨∞ #∞Oz) =zÛ KÕ~å~°∞. Z"£∞.S.ã≤. QÆ∞iOz HÍx, á¶Èã‘˚<£ "åÜ«Ú=Ù QÆ∞iOz QÍx "å\˜ qO`« "åã¨#Å∞ q∞#Ǩ =∞ˆ~g∞ `≥b^Œ∞. ÉË@s Q˘\ÏìÅ∞ K≥Ü∞« º_»O XHõ¯>Ë `≥Å∞ã¨∞! .ã¨∂Ѩ~"ü [·≥ ~°∞ Ѷ+¡¨ O≤ Q∑ ZÖÏ [~°QÍÖ’ ‰õΩÑ¡ OΨ QÍ <À\òÖ’ ~å™ê_»∞. "≥Ú^Œ@QÍ <åÅ∞QÆ∞ Ѷ≤Åì~°∞¡, ã¨~°∂¯º\ò "åÅ∞fiÅ#∂ â◊√„ÉèíѨ~°Kåe. Z"£∞.S.ã≤. "åÜ«Ú=Ù#fl \ÏO‰õΩÖ’H˜ h~°∞ „Ѩ"ÕtOK«‰õΩO_® =¸Ü«∞=Åã≤# ™êìÑπHÍH±Å Ѩ\˜ìHõ#∞ WKåÛ_»∞. HÍh =∞~À H©ÅHõ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O =∞iKå_»∞. \ÏO‰õΩefl Hõe¿Ñ „Ѩf ÃѷѨ٠z=~° "≥∞@Öò aà◊¡Å#∞ ÃÑ\ÏìÅx ~åÜ«∞ÖË^∞Œ . ~Ô O_»∞ ÉèÏQÍÅ "Õ∞~°‰Ωõ ÃÑ·ÑÙ¨ #∞ _ç㯨 #H±ì KÕã≤ _çã∞¨ ¯Å#∞ MÏbÖ’¡H˜ <≥\Ïìe. `«~"° å`« "≥Ú`«OÎ =¸ã≤"Ü Õ ∂« e. "≥Ú`«OÎ QÆO\֒Ѩ٠Ѩ_∞» `«∞Ok. D 'ã≤Ñ¡ Éπ O·ˇ _»∞— LO>Ë<Õ \ÏO‰õΩÅ∞ ѨÓiÎQÍ |Ü«∞@ #∞O_ç =¸Ü«∞|_ç#@∞¡QÍ ÉèÏqOKåe. "åÅ∞fiÅ∞, ™êìÑπ H͉õΩû =∂„`«"Õ∞ "å\˜x ѨÓiÎQÍ =¸Ü«∞ÖË=Ù. Ô~ǨÏ=∂<£ =ÚO^Œ∞QÍ "≥∞~Ú<£™êìÑπ HÍH±#∞ =¸ã≤"Õ™ê_»∞. Jk Éèí∂q∞H˜ =¸_»∞ QÆ*ÏÅ Z`«∞ÎÖ’ ÃѷѨÙÅ H©HÍ~°}ºOÖ’ LOk. Ô~O_»∞ ^Œ∂ÖÏÅÃÑ·ÔHH˜¯ ™êìÑπHÍH± ǨO_çÅ∞fl |ÅOQÍ <˘Hͯ_»∞. `«∞ѨC Ѩ\˜ì#O^Œ∞# Jk ã¨iQÍ =¸`«Ñ¨_çO^À ÖË^À `≥b^Œ∞. `«~°"å`« H˜O^Œ‰õΩ ky Ô~O_À ™êìÑπ HÍH±#∞ =¸ã≤ h\˜ ^è•~°#∞ ѨOáêe. `«~°"å`« h\˜ Q˘\Ïìxfl ¢_≥·<£–HÍH±‰õΩ J#∞ã¨O^è•xOz H˘àÏ~Ú uáêÊe. ÃѷѨÙÖ’¡ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ h\˜ QÆÅQÆÅ q#|_çOk. 159

H˘kÌ ÃãHõO_»¡ `«~°"å`« ÖÏQ∑ |∞H±Ö’ >ˇÿO <À\ò KÕ™ê_»∞ – 8.30 p.m. Ô~Ǩ‡<£ ZHõ¯_À ֒Ѩ=ÚO^Œx Ѩã≤QÆ\Ïì_»∞. ֒ѨeÔHo¡# h~°∞ <åÅ∞QÆ∞ ¢_≥·<£ HÍH±û #∞Oz ɡ·\˜H˜~å"åe. ã¨∞uÎ`À "≥∞`«ÎQÍ H˘\Ïì_»∞. Ô~O_»∞ ¢_≥·#∞ HÍH±ûÖ’ Ѷ≤Åì~°∞¡ "≥∞@Öò `«∞‰õΩ¯Å`À =Ó_»∞‰õΩáÈ~Ú#@∞¡ QÆ=∞xOKå_»∞. ¢_≥·<£ HÍH±û Ѷ≤Åì~°¡#∞ ÉÏQÍ â◊√„ÉèíO K≥~Úº. `«~°"å`« h\˜x =^Œ∞Å∞. h\˜ =uÎ_ç ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. z=iH˜ h~°∞ ɡ·@H˘ã¨∞ÎOk.—— JO@∂ ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~°∞ MÏ<£‰õΩ P^Õâße=fi™êQÍ_»∞.

MÏ<£‰õΩ #=∞‡HõO HõÅQÆÖË^Œ∞. ''h~°∞ ¢_≥·<£ H͉õΩû #∞Oz ɡ·@‰õΩ ~å‰õΩO>Ë =∞Ô~Hõ¯_çHÀ "≥à◊√`«∞Ok.—— J<åfl_»∞ `≥eqQÍ. nx „áê=ÚYº`«#∞ ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~°∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖË^Œ∞. ''K«∂_®e =∞i!—— J<åfl_»∞. WO`« z#fl q+¨Ü«∂xH˜ HõOQÍ~°∞ J#=ã¨~°O. ÉÏãπ "≥à◊¡QÍ<Õ MÏ<£ Ѷ≤Åì~°¡#∞ â◊√„ÉèíѨ~°K«™êQÍ_»∞. â◊OHõ~ü K≥Ñ≤ÊOk x["Õ∞. "≥Ú^Œ\˜ Ô~O_»∞ ¢_≥·<£HÍH±û #∞Op h~°∞ =∂=¸Å∞QÍ<Õ Éˇ·@H˘zÛOk. H˘OK≥O ¿ãѨܫ∂ºHõ =¸_À^•xflOz ‰õÄ_® =zÛOk. <åÅ∞QÀk =∂„`«O âßâ◊fi`«OQÍ =¸ã¨∞‰õΩáÈ~ÚOk MÏ<£ J#=ã¨~°OQÍ HõOQÍ~°∞ Ѩ_»ÖË^Œ∞. ÉÏãπ K≥Ñ≤Ê#@∞ì ^•#O`«@^Õ "≥_»Å∞Ê HÍ=K«∞Û. Ǩϟãπ ÃѷѨ٠"≥Ú`«ÎO Ñ‘_»<å#∞flѨÜ≥∂yOz ÃѷѨÙÅxfl\˜x â◊√„ÉèíѨ~°K«™êQÍ_»∞. ÃѷѨÙÖ’¡H˜ H˘xfl =O^ŒÅ QÍÅ#¡ h\˜x ѨOáê_»∞. Ô~O_»∞ QÆO@Å `«~°"å`«, JO>Ë 22.30 QÆO ʼnõΩ JO>Ë +≤Ѷ¨Ùì =∂ˆ~O^Œ∞‰õΩ J~°QÆO@ =ÚO^Œ∞ HõO„\’Å∞ ~°∂O "≥#HÍÅ∞#fl ÉÏã¨∞ `«Å∞ѨÙ`«\Ïì_»∞.''h\˜x PѨ=∞O\Ï~å? =^ŒÅ<å?—— J<åfl_»∞. â◊OHõ~ü `«@Ѩ\Ï~ÚOKå_»∞. ÔQ_»¤O x=Ú~°∞‰õΩ<åfl_»∞. ''JÖψQ LO_»h! ÃѷѨÙÖ’¡Ñ¨Å ÉÏQÍ â◊√„ÉèíѨ_®e. ~å„u +≤Ѷ¨Ùì "åà◊√¡ P¿Ñ™êÎ~°∞ÖË!—— J<åfl_»∞.

P `«~åfi`« Ô~Ǩ‡<£ MÏ<£ ÃÑxûÅ∞`À JO`«=~°‰õÄ [iy# Ѩxx ÖÏQ∑|∞H±Ö’ ~å™ê_»∞. ''QÆ∞_£<≥·\ò ™ê~ü. ˆ~Ѩ٠HõÅ∞™êÎ#∞.—— Jx â‹Å=Ù fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. WO\˜ÔHo¡ ™êfl#OKÕã≤ ÃãÂÊÃããπ ¿ã¯fi~üÖ’ '=Úëê~Ú~å—H˜ "≥àÏ¡e.

~å„u Ѩ^ŒH˘O_»∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞O. ÃãÂÊÃããπ ¿ã¯fi~üÖ’ Jaè=∂#∞ÅO^Œ~°∂ `«=∞ „Ñ≤Ü«∞`«=∞ Hõ=ÙÅ HÍ=ºQÍ<åxfl q<ÕO^Œ∞‰õΩqfià◊¥¡~°∞`«∞<åfl~°∞. #QÆ~åxHÍ=Å J~À~å Hõ¡|∞ƒÖ’ [#O ¢H˜H˜¯iã≤ L<åfl~°∞. ã¨OѨ#fl „áêO`åÖˇ·# #∂º Éè’áêÖò, âߺ=∞ÖÏ Ç≤ÏÖòûÖ’x ÃÑo¡ ëêq∞Ü«∂<åÅhfl ^ÕnѨº=∂#OQÍ "≥Å∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. HÍb "≥∞^ÿ •#OÖ’ kbÑπ Ѩk‡x q"åÇ¨Ï "Õ_»∞HõÖ’¡ q^Œ∞ºnÌѨ=∂eHõÅ∞ Hõ#∞qO^Œ∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú. `å~°Å∞ Hõeã≤# â◊√Éèí"Õà◊Ö’ Éè’áêÖò #QÆ~°O "≥Ú`«ÎO P#O^À`åûǨÖ’¡ `ÕeáÈ`ÀOk. Ô~·ÖËfi HÍÅhÖ’ ÉÏ}Ïã¨OKå Ѷ∞¨ #OQÍ HÍÅ∞ã¨∞<Î åfl~∞° . qkâ◊‰Ωõ K≥Ok# "åºáêi =∞#∞=∞~åÅ∞ i<À kfi"Õn, Éè’áêÖò Ô~·ÖËfi pѶπ HõO„\’Å~°∞ z#fl ‰õΩ=∂Ô~Î q"åǨxH˜ qKÕÛã≤# "≥~ÚºH˜ =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ Ju^äŒ∞Å∞ 'ÉÏ~å`ü— (Tˆ~yOѨÙ) #∞ <À~°∞ "≥à◊¡Éˇ\˜ì K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. `≥Å¡x QÆ∞„~°O, [s"≥Öˇfi\ò, ‰õΩK«∞Û `«ÅáêQÍ#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl ÃÑo¡ H˘_»∞‰õΩ ~år"£, Ѩsfi*ò "Õ~ÚOz# Ys^≥·# ëêq∞Ü«∂<å „H˜O^Œ "Õz L#fl ÃÑo¡‰õΩ=∂Ô~Î#∞ ã¨g∞Ñ≤ã¨∞Î<åfl_»∞.

QÆ∞„~°O ZˆH¯ =ÚO^Œ∞ `«O„u =ÚO^Œ∞H˘zÛ Ô~O_»∞ k+≤ìK«∞Hõ¯Å#∞ ÃÑ\Ïì_»∞. `«~°"å`« H˘|ƒiHÍÜ«∞ xKåÛ~°∞. QÆ∞„~°O =ÚO^Œ∞ J`«x `«e¡ "≥∞Å¡QÍ #_»∞™ÈÎOk. [s Ѩ@∞ì p~° Hõ@∞ì‰õΩOk. ^•i á⁄_»∞QÆ∞<å QÆ∞ÃÑÊà◊¡`À LѨC K«Å∞¡`«∂ âßOu KÕ™ÈÎOk.

* * * *

* * * * 160

161

37. `å~°ÖË ^•_çKÕ¿ãÎ...? ~å„u

11.00 QÆO@Å∞. +≤Ѷ¨Ùì =∂iOk. Ô~Ǩ‡#∞ ÉÏKò "åà◊√¡ `«=∞ _»∂º\© =ÚyOK«∞‰õΩx "≥àÏ¡~°∞. `«~°∞"å`« W~°"≥·Ü«∂ºˆ~à◊¡ ã¨∞=∞<£ ^Œ∞ÉË J<Õ ÉˇOQÍb ÉÏ|∞ _»∂º\©H˜ =KåÛ_»∞. HÍeá¶ÈiflÜ«∂ Ü«¸x=i≈\© Ѩ@ìÉèí„^Œ∞_»∞. J`«ºO`« ã¨=∞~°∞úxQÍ ¿Ñ~°∞Ok. 75 ã¨∂zHõÅ(Indicators) HõO„\’Öò ¿Ñ#Öò J`«x =ÚO^Œ∞Ok. LëÈ‚„QÆ`,« Ñ‘_»#O, ™ê÷~Ú, L`«Ê`«∞ÎÅ∞– XHõ>Ëq∞\˜ PѶ‘ã¨~°∞QÍ á¶êHõìs "≥Ú`«ÎO Ѩiã≤÷u J`«x =ÚO^Œ ∞ O@∞Ok. J~Ú`Õ x*ÏxH˜ KåÖÏ qÉè Ï QÍÅ∞(Divisions) ѨxK≥≥Ü«∞º#O^Œ∞# Jã¨Å∞ „Ѩ^ÕâßxH˜ "≥_ç`Õ `«Ñ¨Ê, HõO„\’Å∞ ~°∂=Ú‰õΩ ã¨=∂Kå~°O Jxfl q+¨Ü∂« Ö’¡#∂ JO^Œ_O» ÖË^∞Œ . „Ѩf ™ês JÖÏ "≥à_¡◊ O» ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . KåÖÏ ~ÀAÅ∞QÍ „Ѩ™ê~° =º=ã¨÷ Ö’áêÅ =¸ÅOQÍ E.610 \ÏO‰õΩ LëÈ‚„QÆ`« `≥eÜ«∞_»O ÖË^Œ∞. `«# <≥·~åâߺxfl ^•K«∞‰õΩO@∂ ÃÑ·# `å\˜HÍÜ«∞ÅO`« JHõ∆~åÅ`À L#fl "Safety is Everybody's Business" J<Õ "åHͺxfl `«^ÕHõOQÍ K«∂_»™êQÍ_»∞. á¶êHõìs Éèí„^Œ`«‰õΩ =ÚѨCO^Œ<Õ ÉèÏ=# U~°Ê_ÕO^Œ∞‰õΩ W^Œq∞^ŒúOQÍ ZÖÏO\˜ J#∞=∂#=¸ ÖË^∞Œ . <≥·\ò +≤Ѷ¨Ùì PѨˆ~@~°¡ P~°∞QÆ∞i =ÚMÏÖ’¡#∂ ZÖÏO\˜ P^Œ∞~åú ÖË^Œ∞. HõO„\’Å∞ ~°∂O ѨHõ¯<Õ L#fl '<≥·\ò HÍO\©<£—QÍ Ñ≤Å∞=|_Õ z#fl QÆkÖ’ ÉÁQÆ∞æÅ ‰õΩOѨ\˜ K«∞@∂ì K«e HÍQÆ∞`«∞<åfl~°∞. JHõ¯_»∞O>Ë U^≥·<å J=ã¨~°O Ѩ_ç`Õ JO^Œih ‰õÄ_»QÆ@∞ì‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. +¨H©Öò Y∞ˆ~+‘– ÉÁOÉÏ~Ú #∞O_ç Z"£∞.S.ã≤. fã¨∞‰õΩx =zÛ# ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~°∞, ѨHõ¯<Õ q.Z<£.ã≤OQÆ∞ L<åfl_»∞. "≥∂ǨÏ<£ÖÏÖò =~°‡(29) =¸_À"å_»∞. L^•ã‘#OQÍ L<åfl_»∞. P~°∞<≥Å∞¡QÍ Ü«∂[=∂#ºO J`«xH˜ 6= „ˆQ_»∞ PѨˆ~@~üQÍ =sæHõ~°}#∂, =¸Å"Õ`«<åxfl x~åúiOK«_®xH˜ x~åHõi™ÈÎOk. ã¨#flQÍ fQÆÖÏ LO\Ï_»∞. ÉÁOÉÏ~Ú "åã¨Î=Ùº_»∞. *ˇ·<£ =∞`«ã¨∞÷_»∞. cǨ~üÖ’ "åºáê~°O KÕã≤ [|ÖòѨÓ~üÖ’ Ô~·ÖËfi L^ÀºQÆOÖ’ L#fl `«O„_çH˜ P~À H˘_»∞‰õΩ.

Y∞ˆ~+‘, ã≤OQ∑, =~°‡Å∞, =ÚO^Œ∞ +≤Ѷ¨Ùì"åà◊√¡ „áê~°OaèOz# â◊√„ÉèíѨiKÕ HÍ~°º„Hõ=∞O H˘#™êyOK«_»O q∞#Ǩ "åà◊¡‰õΩ KÕ¿ãO^Œ∞ˆHg∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ Ñ¨xÖË^Œ∞. HÍ~°}O, „á⁄_»Hõ¬<£ Ü«¸x@∞¡ KåÖÏ ~ÀAÅ∞QÍ Ñ¨xK≥Ü«∞º_»O ÖË^Œ∞. áê#∞¡ #=ÚÅ∞`«∂ c_ôÅ∞ `åQÆ∞`«∂ 162

`«=∞ á¶êHõìs Éèíq+¨º`«∞Î QÆ∞iOz =∂\Ï¡_»∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ''Ããq<£ J=∞‡HÍÖËO ÉÏQÀÖË=Ù@!—— J<åfl_»∞ *ˇ·<£. ''á¶êHõìsx q¿ÑÊã≤ =∞~À ^ÕâßxH˜ `«~°e™êÎ~°@!—— J<åfl_»∞ cǨs. PÖÏÊù–<åá¶êÎÖò xѨÙ}∞_»∞. ''U ^Õâ◊O?—— P„`«OQÍ J_çQÍ_»∞ *ˇ·<£. ''"≥xAÖÏ.—— J<åfl_»∞ [|ÖòѨÓ~ü =Úã≤¡=Ú L^Àºy `≥eã≤#@∞ìQÍ. ''"≥xAÖÏ HÍ^Œ∞, „ɡlÖò.—— J<åfl_»∞ Y∞ˆ~+‘. Ü«∂[=∂<åºxH˜ ã¨xflÇ≤Ï`« =~åæÅ`À `«#‰õΩ#fl ѨiK«Ü«∞O`À. ''S`Õ =∞# Ѩx QÀqO^•!—— J<åfl_»∞ =~°‡ HÀѨOQÍ. Ü«∂[=∂#ºO`À qÉèË^•Å∞ J`«x L„^ÕHÍxH˜ HÍ~°}O. Y∞ˆ~+‘ `«# ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞Å ÉèíÜ«∂Å#∞ x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. ã¨O^Œ~°ƒùÜ«Ú`«OQÍ qxÑ≤OKÕ J`«x 'QÆ[à◊¡—O>Ë "åà◊¡‰õΩ ZO`À W+¨ìO. "å\˜x qO@∞O_»QÍ<Õ ~å„u QÆ_çz `≥Å¡"åiáÈÜÕ∞k. J`«xH˜ =∞~åfl_»∞ HÍx _»∂º\© ÖË^Œ∞. x*ÏxH˜ JHõ¯_» LO_»_»O "åà◊¡‰õΩ Pâ◊Û~°º"Õ∞ã≤Ok. =∞~À ã¨Ç¨ÏŸ^Àºy ÃÑo¡H˜ "≥àı¡O^Œ∞‰õΩ gÅ∞ HõeÊã¨∂Î z=i x=Ú+¨OÖ’ _»∂º\©H˜ =KÕÛâß_»∞. F "≥·Ñ¨Ù #QÆ~°OÖ’ '=Úëê~Ú~å— [~°∞QÆ∞`«∞O>Ë J`«#∞ ~å=_»O J`«x ÃÑ^ŒÌ =∞#ã¨∞#∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞Ok. =∂\Ï¡_∞» `«∂<Õ Y∞ˆ~+‘ ÖÏQ∑ |∞‰õΩ¯#∞ K«∂™ê_»∞.E.610 \ÏO‰õΩ ¿ÑrÖ’ 20.00 QÆOIIÅ ^ŒQÆæ~° 2 p.s.i.g. Jx =ÙOk. ã¨O`«$Ñ≤Î`À z~°∞#=Ùfi #"åfi_»∞. 'K«^Œ~°Ñ¨Ù JOQÆ∞àÏxH˜ Ô~O_»∞ áœO_»¡ Ñ‘_»#O!— JO>Ë \ÏO‰õΩ֒ѨŠJO`å ‰õΩâ◊Å"Õ∞. ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =ÚYO =∂_»∞Û‰õΩ<åfl_»∞. D ã¨=∂Kå~°O =¸_»∞ QÆO@Å =ÚO^Œ∞ Ѩiã≤÷u.

JO >Ë =¸ _»∞ QÆO @ Å∞! ã¨QOÆ =∞Ok >ˇHfl© +Ü ≤ ∞« #¡#∞ fã≤ "≥Ü∞« ºHõ =Ú#∞Ѩ٠~Ô O_»∞ QÆO>ÅHÀ™êi s_çOQÆ∞Å∞ f¿ã"åà◊√¡. WѨC_Õ"≥∂ „Ѩf....—— ''Zxq∞k QÆO@ÅHÀ™êi.—— JѨC_Õ HõO„\’Å∞ ~°∂O #∞Oz =ã¨∞Î#fl ã¨∞=∞<£_Õ J<åfl_»∞. _ç â ‹ O |~° ∞ <≥ Å "≥ Ú ^Œ @ ∞flOp HÍb"≥ ∞ ÿ ^ •#OÖ’x ᶠê Hõ ì s "å`å=~° } O x¿ãÎ["≥∞ÿáÈ~ÚOk. á¶êHõìsH˜ PÜ«Ú=٠Ѩ@∞ìÖÏO\˜ =Ó=∞~ü, ^Œ`åÎ, áêsH±, |ÖÏ¡Öò

163

„ѨÉèí$`«∞Å∞ á¶êHõìsx =kÖËâß~°∞. á¶êHõìsÖ’ x~åã¨HõÎ`« KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩOk. „Hõ=∞tHõ∆} ‰õΩO@∞Ѩ_çOk. Éèí„^Œ`« H˜\˜H©Ö’Oz áêiáÈ~ÚOk. q+¨Ñ¨^•~å÷Å`À =º=ǨÏiOKÕ "åà◊√¡ ÃÇÏÖˇ‡@∞¡, =∂ã¨∞¯Å∞, QÍQÆ∞Öòû, |∂@∞¡, QÀ¡"£û =O\˜ ~°Hõ∆}Ѩ~°"≥∞ÿ# *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. J~°÷~å„u "≥o¡ ÃÑ·Ñπ =~°∞¯ "≥e¤OQ∑#∞ `«xv KÕã¨∞HÀ=_»O ÖË^Œ∞. Ü«∞O„`åOQÍxfl xe¿Ñâß~°∞ Hõ#Hõ ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^•xH© P™ê¯~°O LO_»^Œ<Õ „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# Jaè„áêÜ«∞O KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩOk. JO^Œ∞=Å¡ 'Ãã·\ò HÍO\©<£—Ö’ ¿ÑHÍ_»∞HÀ=_»O `«Ñ¨Ê. D ã¨∞ѨΠÉèí∞[OQÆѨ٠|∞ã¨|∞ã¨Å∞ Ѩ~°º"ÕH˜∆OKÕ J=ã¨~åxfl QÆ=∞xOK«_»O =∂<Õâß~°∞. * * * * ǨÏ\Ï`«∞ÎQÍ "≥∂ǨÏ<£ÖÏÖò =~°‡ ''"åã¨# "Õ™ÈÎOk K«∂_»O_ç! g∞‰õΩ "åã¨<Õ™ÈÎO^•?

K«∂_»O_ç. QÍeÖ’ M.I.C. HõzÛ`«OQÍ M.I.C "åã¨#—— J<åfl_»∞. ™ê^è•~°}OQÍ ã¨Î|∞ÌQÍ LO_Õ =~°‡ =∂@ʼnõΩ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. ''h "≥ÚǨÏO. PyáÈ~Ú# á¶êHõìsÖ’ M.I.C "åã¨# ZÖÏ =ã¨∞ÎOk?—— J<åfl_»∞ *ˇ·<£. ''Jk M.I.C HÍ^Œ∞. ÃѶ¡@∂H±û—— J<åfl_»∞ cǨs. =∞#O =KÕÛ=ÚO^Œ∞ Ñ‘áê_»∞ "≥^[Œ ÖÏ¡~∞° —— ''JO^Œ∞ˆH HÍÉ’Å∞ ^À=∞Å∞ ÖË=Ù—— J<åfl_»∞ [|ÖòѨÓ~°∞ =Úã≤¡=Ú. ÃѶ¡\ωõΩû ^À=∞Å <åâ◊x QÆ∞iOz #QÆ~°OÖ’ JO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞! * * * * HÍb"≥∞ÿ^•#Ѩ٠J=`«Å z=~°# [~°∞QÆ∞`«∞#fl ÃÑo¡ "åi =∞^茺 |Hõ¯Ñ¨Å∞K«x J=∂‡~Ú Z=i HÀã¨"∂≥ "≥`∞« ‰õΩ`ÀOk. =∞QÆ"åàÁ¡Hõ =~°ãÖ¨ ’#∂ P_»"åàÁ¡Hõ =~°ãÖ¨ ’#∂ Éè’[<åÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ÃÑo¡‰õÄ`«∞~°∞ Ѩk‡x Hõ#|_»ÖË^Œ∞. `«# ÃÑo¡ HÍ#∞HõÅ∞ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ QÆ∞_çÃãÖ’<Õ LOk. P Ñ≤Å¡ HõOQÍ~°∞QÍ JO^Œih J_»∞QÆ∞`ÀOk. ''ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© ZHõ¯_»∞O^À `≥Å∞™ê?—— Wk q#fl ^•e=∂ Ju^èŒ∞ÅO^Œih P Ñ≤Å¡`À Hõeã≤ Ѩije™ÈÎOk. z=~°‰õΩ P"≥∞#∞ XHõ KÀ@ QÆ∞q∞‰õÄ_ç# P_»"åà◊¡ =∞^茺֒ Ѩ@∞ì‰õΩOk. P Ñ≤Å¡ HõOQÍ~°∞QÍ ÃѶeã≤\©

^ŒQÆæ~°ÔHo¡Ok. ''Jx`å WHõ¯_çÔHO^Œ∞H˘KåÛ=Ù?—— ÃѶeã≤\© Pâ◊Û~°ºOQÍ J_çyOk. ''"≥O@<Õ ~å"åe. PâßxˆH`«<£Ö’ „Ѩ=∂^ŒO [iyOk!—— \©–ǨÏ∫ãπ ѨHõ¯# xÅɡ\˜ì# P\’ ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞ÔHo¡Ok. ''U"≥∞ÿOk?—— HõOQÍ~°∞QÍ J_çyOk. ''g∞ ~°∂=ÚÖ’ J=∂‡~Ú.....—— ''<å_çÜ«∂?—— ''f„=OQÍ Ñ¶≤@∞¡ =KåÛ~Ú. HõxÑ≤Oz#^ŒÖÏ¡ |^ŒÌÅ∞ H˘\˜ìOk. x#fl ~å„u HõO>Ë ÃÑ^ŒÌQÍ ˆHHõÅ∞ ÃÑ\˜ìOk. =~å¬HÍÅO =ÚO^Œ∞"Õ¿ã ˆHHõÅHõO>Ë ÃÑ^ŒÌ"Õ. Ñ≤zÛ^•xÖÏ ~°OÔHÖËã≤Ok. x#∞fl Ñ≤ezOk. =ÚQÆ∞æ~°O Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl PQÆÖË^Œ∞ HÍx.....—— ''HÍx.......—— ''=∂#∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩx H˜\˜H©Ö’Oz ^Œ∂ˆHã≤Ok!—— ''F "≥∞ÿQÍ_£!....—— Pq_» QÆ∞O_≥ ѨyeOk. H˘xfl Hõ∆}ÏÅ =∞ø#O `«~°"å`«. „HÍãπ KÕã¨∞H˘x "≥∞e¡QÍ JOk. ''„ѨÉèí∞"å! D Ѩã≤áêѨ#∞ ã¨fi~°æOÖ’ LOK«∞HÀ!—— ''P"≥∞ K«xáÈÖË^Œ∞. PO|∞Öˇ#∞ûÖ’ ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê„uH˜ fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞.—— JOk Jx`«. Ѩk¿ÇÏ#∞ x=ÚëêÖ’¡ "åo¡^ŒÌ~°∂ ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê„u ''Z=∞Ô~˚hû—— ^ŒQÆæ~°∞<åfl~°∞.

Pã¨Ê„uÖ’ D^äŒ~ü, Ѷ≤<≥·Öò "åã¨#"Õ™ÈÎOk. <ÕÅ g∞^Œ Z„~°x áê<£ L=ڇŠ=∞~°HõÅ∞<åfl~Ú. "å~°∞¤Åhfl MÏbQÍ L<åfl~Ú. Pk"å~°O „Ѩ=∂^•Å∞ J>Ëì LO_»=Ù.

W^ŒÌ~°∞ _»∂º\© _®Hõì~°∞¡ q„â◊q∞OK«É’`«∞<åfl~°∞. nѨH± QÍOnè 35, =∞ǨÏ=∞‡^£ ¿+H±Å∞ QÍOnè "≥∞_çHõÖò HÍÖËrÖ’ ã¨Ç¨^蕺ܫÚÅ∞. ~À_»∞¤ Hõ=`«Å LOk. P<å\˜ #∞O_ç "åà◊√¡ [O@QÍ<Õ , Ѩ x KÕ ã ¨ ∞ Î < åfl~° ∞ . XHõ ~ ° ∞ Ѷ ≤ r +≤ Ü « ∞ <£ . =∞~˘Hõ ~ ° ∞ 㨠~ ° ˚ < £ . W^Œ Ì ~ ° ∂ áêzHõÖÏ_»∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ''_®Hõì~ü! <å_çÜ«∂ QÆ∞iOz =KåÛO.—— JOk ÃѶeã≤\©. _®Hõì~ü ¿+H± =ÚYO aQÆ∞ã¨∞‰õΩOk. W|ƒOkQÍ g∞™êefl `«_»∞=Ú‰õΩ<åfl_»∞. áêeáÈ~Ú# #=Ùfi`À QÍOnè J<åfl_»∞. ''WO>ˇxû"£ ˆH~üÖ’ ÃÑ\ÏìO. PѨˆ~+¨<£ KÕâßO. WѨÊ\˜ÔH·`Õ „Ѩ=∂^ŒO ^•\˜#>Ë¡

164 165

Ѩ~"° åÖË^∞Œ .—— ÃѶeã≤\© Hõà◊¡ xO_® h~°∞! ''<Õ#∞ K«∂_˘KåÛ?—— ''`«Ñ¨Ê‰õΩO_®, "å~°¤O`å g∞^Õ. Pk"å~°O Hõ^•. WO>ˇxû"£ ˆH~üÖ’#∂ Z=~°∂ ÖË~°∞.—— ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\©, Jx`«Å∞ „áê~°÷#KÕã¨∂Î <å_çÜ«∂ ^Œyæ~° WO>ˇxû"£ˆH~ü Ü«¸x\’¡ LO_»QÍ, Ô~·ÖËfi HÍÅhÖ’ qO^Œ∞ Éè’[#O [~°∞QÆ∞`ÀOk. HõÉÏÉòÅ∞, ~˘Ü«∞ºÅ∞, zÔH<£, ã≤Ê<åH±–Ѩh~ü "≥Ú^ŒÖ#·ˇ =O@HÍefl "≥~Ú@~°∞¡ ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕã∞¨ <Î åfl~∞° . pèÑπ¶ ¿ãì+<¨ £ =∂ã¨~ì ∞° ǨÏs+π ^蕈~fi ǨÏ$„^Ày. PůǨÖò x+≤^ŒúO. „a@<£ #∞O_ç =zÛ# 'WOw¡+¨µ eHõ¯~ü— q㑯ÃÑ· =∞‰õΩ¯=Ѩ_ç `åQÆ∞`«∞<åfl_»∞. Z^Œ∞~°∞QÍ _®Hõì~°∞ Hõ#Ѩ_®¤_»∞. ''D XHõ¯~å„uH© =k֡ܫ∞ºO_ç _®Hõì~°∞. Wk `å~°Å∞ Hõeã≤# â◊√Éèí"Õà◊!—— J<åfl_»∞. _®Hõì~°∞ ã¨~å¯~ü Ô~·ÖËfi _®Hõì~°∞. =∂@‰õΩ =∂@QÍ K«`«∞~À‰õΩÎÅ∞ qã¨~°QÆÅ ÉˇOQÍb ÉÏ|∞. `«# ¿ÑÃ+O@∞ KÕuÖ’ QÍ¡ã¨∞#∞ K«∂ã¨∂Î. ''XHõ"Õà◊ `å~°ÖË ^•_çKÕ¿ãÎ?—— J<åfl_»∞. ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~°∞ W|ƒOkQÍ #"åfi_»∞. P ~å„u `å~°Å n=# PÜ«∞#‰õΩ =∞s J=ã¨~°O. qO^Œ∞‰õΩ =zÛ# q∞QÆ`å Ô~·ÖËfi ã≤|ƒOkÖÏQÍ<Õ JHõ¯}˜‚Oz _»∂º\©H˜ "≥àÏ¡e.

Wã¨=Î ∂ ѨO_»QÆ ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ "ÕÖÏk =∞Ok Ü«∂„u‰õΩÅ∞ ~åÉ’`«∞<åfl~∞° . ^è•~ˆ fi ã≤|ƒOkx JO^Œih ~°=∞‡<åfl_»∞. #∂\ÁHõ¯ =∞Ok áÈ~°ì~°∂¡ Ǩ[~“`«∞<åfl~°∞. Éè’áêÖò ^Õâ◊OÖ’<Õ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# Ô~·ÖËfi [OHõ∆#¡Ö’ XHõ\˜. „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ ~°nÌx „Hõ=∞|núHõiOK«∞^•=∞x J#∞‰õΩ#fl „ѨHÍ~°O "åà◊¡‰õΩ Éè’áêbÜ«ÚÅ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"≥∞ÿ# Jukä =∞~åº^ŒÅ∞ ¿ãì+¨<£ #∞OKÕ "≥Ú^ŒÖˇ\ÏìÅx ã¨OHõeÊOKå_»∞. * * * * J~°÷~å„u! Z=iH© `≥eÜ«∞‰õΩO_®, á¶êHõìsÖ’ ÉÏO|∞ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩO\’Ok. <≥·\ò +≤Ѷ¨Ùì PѨˆ~@~°∞¡ =¸_»∞ QÆO@Å∞QÍ Ñ¨OÑ≤# â◊√kèú[ÖÏxfl |Ü«∞@‰õΩ ѨO¿ÑO^Œ∞‰õΩ qѶ¨Å „Ѩܫ∞`«flO KÕâß~°∞. h~°∞ =∞m¡ E.610 \ÏO‰õΩÖ’H˜ KÕ~°™êyOk. ÃѷѨÙÅÖ’ L#fl LѨC, "≥∞@Å∞ =ÚHõ¯Å`À ã¨Ç¨ „Ѩ=Ç≤Ï™ÈÎOk. ÉèÏs™ê÷~ÚÖ’ KÕ~∞° `«∞#fl =∂e<åºÅ`À ~°™êÜ«∞xHõ xѨÙ}∞Å∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_Õ 'ZHÀû^ä≥i‡H±— „Ѩu K«~°º(Exothermic Reaction) "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. 166

x=ÚëêÅg∞^Œ #ÅÉè ˇ · Ô ~ O_» ∞ @#∞flÅ q∞^ä ≥ · Ö ò W™ÈÃã· < Õ \ ò "åÜ« Ú =Ù L+¨‚q™ÈÊù@#`åfixfl ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk. `«fi~°Ö’<Õ „^Œ==∞O`å "åÜ«Ú"Õ∞Ѷ¨∞OQÍ =∂iáÈ`«∞Ok. Hõà◊√¡ =∞O_»∞`«∞#fl@ìxÑ≤OK«QÍ<Õ, \ÏO‰õΩʼnõΩ #ÅÉèˇ· QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’ <≥·\ò ˆHO\©<À¡ ‰õÄ~°∞Û#fl "åà◊¡‰õΩ =~°‡ =∂@Å∞ x["Õ∞#xÑ≤OKå~Ú. ÃѶ¡ \ωõΩû "åã¨# HÍ^Œ∞. L_çH˜# HÍÉËr "åã¨# =™ÈÎOk. E.610 \ÏO‰õΩÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ^Õq∞\’ "åà◊¡H˜OHÍ `≥b^Œ∞.

Y∞ˆ~+‘, q.Z<£.ã≤OQ∑, =~°‡Å`À J<åfl_»∞. ''F™êi "≥o¡ K«∂ã≤ =¿ãÎ =∞Ozk. ÖˉõΩO>Ë `≥b^Œ∞.—— >ˇH©fl+≤Ü«∞x¡^ŒÌ~°∂ ÃÇÏÖˇ‡@∞¡ ÃÑ@∞ì‰õΩx \ÏiÛÅ`À xÅ|_®¤~°∞. ''=∂ã¨∞¯Å∞ "Õã¨∞HÀO_ç!—— J<åfl_»∞ ã¨∂Ѩ~ü "≥·[~°∞. ''J#=ã¨~°O. á¶êHõìsÖ’ M.I.C. "åã¨# ~å=_»O Wk "≥Ú^Œ\˜ ™êiHÍ^Œ∞. F xq∞+¨OÖ’ =™êÎO. =∂‰õÄ \© LOK«O_ç.—— J<åfl_»∞ q.Z<£.ã≤OQ∑. ''JÖψQ—— J<åfl_»∞ Y∞ˆ~+‘. ''g∞~°∞ ã¨HÍÅOÖ’ ~å‰õΩO>Ë PH˜û[<£ ÉÏ\˜Ö` ò À ÃãiÛ áêsì =ã¨∞OÎ k!—— *ˇ<· £ Ѩ~åzHõO. JO^Œ~°∂ ÃÑ^ŒÌQÍ #"åfi~°∞.

H˘kÌ x=ÚëêÖ’¡ "åà◊√¡ ÃÑ·Ñπ =~°∞¯ ^ŒQÆæ~°ÔHàÏ¡~°∞. "åã¨# =∞iO`« |ÅOQÍ LOk. ÃÑ·ÑO≤ Q∑Ö’Oz "ÕQOÆ QÍ h~°∞áÈ`«∞#fl QÆÅQÆÅ q#Ѩ_∞» `ÀOk. \ÏiÛÅ#∞ "å\˜ÃÑ· "Õ™ê~°∞.

W~°"≥· <åÅ∞QÆ_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î#∞#fl XHõ ¢_≥·<£ HÍH± K«∞@∂ì QÀ^èŒ∞=∞~°OQÆ∞ h\˜ |∞_»QÆ K«∞@∂ì ã≤OQ∑‰õΩ z#fl "Õ∞Ѷ¨∞O Hõ#Ѩ_çOk. ''JkQÀ QÍã¨∞ |Ü«∞\˜H˜ áÈ`ÀOk!—— Jx K«∂Ñ≤OKå_»∞. ''J=Ù#∞ x["Õ∞! Jk ÃѶ¡\ωõΩû HÍ^Œ∞!—— =∞m¡ HõO„\’Å∞ ~°∂=Ú‰õΩ ѨiÔQ`åÎ~°∞. ''+¨H©Öò! ÃѷѨ٠֒Oz M.I.C. =™ÈÎOk! g∞~°∞ =zÛ K«∂_»O_ç!

Y∞ˆ~+‘ #=∞‡ÖË#@∞ìQÍ K«∂âß_»∞. ''"ÕàÏHÀà◊O Hõ\˜ìÃÑ@ìO_ç. „á⁄_»Hõ¬<£ PyáÈ~Ú# á¶êHõìsÖ’Oz ZÖÏO\˜ QÍã¨∂ |Ü«∞\˜H˜ áÈ^Œx `≥b^•!—— P<åfl_»∞ ^Œ$_è»OQÍ „Ѩf=∂\Ï XuΠѨÅ∞‰õΩ`«∂. ''x[OQÍ<Õ =™ÈÎOk. "åã¨# Ѷ∂¨ @∞QÍ LOk.—— J<åfl_∞» ã≤OQ∑ Hõà√◊ ¡ #Å∞=Ú‰õΩO@∂ Y∞ˆ~+‘ Éèí∞*ÏÖˇQƈ~âß_»∞.

167

|Ǩïâ◊ Hõ_»∞QÆ∞ h~°∞`À ¢_≥·<£ HÍH±û #∞Oz J=âı+¨OQÍ =KÕÛ M.I.C. J~Ú LO@∞Ok. ''Taps =¸¿ã¿ãÎ ã¨i! JѨC_»∂ "åã¨# =¿ãÎ K«∂^•ÌO!—— JO@∂ "åpˆHã≤ K«∂ã≤, ''J~°÷~å„u \© >ˇÿ"≥∞ÿOk!—— J<åfl_»∞. \© q~å=∞O `«Ñ¨Êxã¨i! =Å㨠áêʼnõΩÅ∞ ^Õâßxfl =^Œe =ÚÃÑÂÊ U_Õà<¡Â‹ å ã¨O㨯$uÖ’ ÃÑ#"Õã∞¨ ‰õΩ#fl `«O`«∞. „H˜HÔ \ò Ñ≤zÛ ÖÏO\˜^!Õ Jyfl Ѩ~°fi`«O H˘ã¨#∞ ‰õÄ~°∞Û#fl HÍÔ~ƒ_»∞ +¨_»ƒÅ∞Å∞ ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ q∞#Ǩ~ÚOѨ٠HÍ^Œ∞. Y∞ˆ~+‘ "åà◊O¡ ^Œih =O^ŒQ*Æ ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’x ™êìÑπ¶ HÔ ÃѶ\i© Ü«∂‰õΩ ÖωõΩ¯áÈÜ«∂_»∞. \©, KåÔH¡@∞¡, a㨯@¡`À J~°÷~å„u. <Õáêb ‰õΩ„~å_»∞ "åà◊¡=ÚO^Œ∞<åfl_»∞.

Y∞ˆ~+‘ |$O^ŒO J™êûg∞ ã¨∞"åã¨#Å∞ "≥^Œ[ÖË¡ \©x `åÑ‘QÍ K«Ñ¨Êiã¨∞Î<åfl~°∞. ǨÏ\Ï`«∞ÎQÍ HõO„\’Öò ~°∂O _»∂º\© ÃÇÏ_£ ã¨∞=∞<£ _Õ HõOQÍ~°∞ Ѩ_»∞`«∂ QÆ∞=∞‡OÖ’ HõxÑ≤OKå_»∞. ''+¨H©Öò !E.610 \ÏO‰õΩ „ÃÑ+¨~ü 2 #∞O_ç 30 p.s.i.g. H˜ ÃÑiyOk! Y∞ˆ~+‘ Éè∞í *ÏÖˇQ~ˆÆ âß_»∞. `«~"° å`« #=Ùfi`«∂ J<åfl_∞» . ''ã¨∞=∞<£ J#=ã¨~O° QÍ HõOQÍ~°∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl=Ù. _»Ü«∞Öò ѨxKÕÜ«∞_»O ÖË^Œ∞ HÍÉ’Å∞!—— * * * *'

168

38. =∞$`«∞º=Ù HÀ~°Å∞ Kåz# "Õà◊...... ~å„uO|=à◊√¡ xifi~å=∞OQÍ LO_Õ Éè’áêÖò Ô~·ÖËfi ¿ãì+¨<À¡ <≥O.1 áê¡\òá¶êO ~°nÌQÍ

LOk. P ~å„u =O^ŒÖÏk „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ∞ QÀ~°MòѨÓ~ü ZH±û„ÃÑãπ HÀã¨O Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. ^˘OQÆÅ∞ Z`«∞ΉõΩáȉõΩO_® ™ê=∂#¡#∞ Q˘Å∞ã¨∞Å`À Hõ\˜ì `åàÏÅ∞ "Õã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. Ñ≤Å¡Å∞ ÃÑ>Ëì ÉË_®Å "≥#Hõ ^À|∂K«∞ÖÏ_»∞`«∞<åfl~°∞. JÅ¡i KÕã¨∞Î<åfl~°∞. =ã¨∞Î=ÙÅ"Õ∞‡"åà◊√¡, Ô~·ÖËfi ‰õÄbÅ∞, J_»∞‰õΩ¯<Õ ‰õΩ+¨µª, =Ú+≤ì"åà◊√¡, áÈbã¨∞Å∞ J@∂ W@∂ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. c_ôá⁄QÆÅ∞, JQÆ~˘`«∞ÎÅ á⁄QÆÅ`À ¿ãì+¨#O`å ^èŒ∂=∞ã¨i`«O. J~°÷~å„u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ +≤Ѷ¨ÙìÅ∞ =∂~°∞`å~Ú. á¶ê¡\òá¶ê~°O z=~°Ö’ L#fl ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü PѶ‘ã¨∞Ö’, ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü =∞^Œ<£ÖÏÖò Ѩi_®~ü, PÜ«∞# Jã≤ÃãìO@∞, „\ÏѶ≤H± Ô~QÆ∞ºÖË@~ü Ô~Ǩ‡<£ Ѩ>ËÖò HõO„\’Öò É’~°∞¤ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. HõO„\’Å∞ ~°∂OÖ’ Ô~O_»∞ Z~Ú~ü HõO_ç+¨#~°∞¡<åfl~Ú. j`åHÍÅO =¸ÖÏ# "å\˜x P¿Ñâß~°∞. H˜\˜H©Ö’¡Oz K«Åx¡ QÍe g™ÈÎOk. ֒ѨÅ∞#fl ~°OQÆ∞ ~°OQÆ∞ náêÅ HõO„\’Öò ¿Ñ#Öò g∞^Œ ~Ô à· ¡◊ ~åHõáÈHõÅ∞, ã≤QÆflÖò áê~ÚO\òû HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. |Å¡g∞^Œ >ˇeá¶È#∞¡<åfl~Ú. "å\˜Ö’ XHõ\˜ ¢>ˇÿ<£ ~°∂@¡Ö’x ¿ãì+¨#¡`À =∂\Ï¡_ÕO^Œ∞‰õΩ^ÕÌÕútOz#k. PÜ«∂ =∂~åæÖ’¡ =zÛáÈÜÕ∞ Ô~·à◊¡ ã¨=∂Kå~°O `≥Å∞ã¨∞OÎ k. j`åHÍÅO =¸ÖÏ# ~Ô à· h¡◊ fl PÅ㨺OQÍ #_»∞ã¨∞<Î åfl~Ú. „÷~å„u ~å"åeã≤# Ô~·à◊¡hfl Ô~O_»∞ =¸_»∞ QÆO@Å∞ PÅ㨺OQÍ #_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú. QÀ~°MòѨÓ~ü ZH±û„ÃÑã¨∞û ‰õÄ_® PÅ㨺OQÍ =™ÈÎOk. Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ_£Ö’ "≥Ú^Œ@QÍ QÍã¨∞ÉÏi# Ѩ_ç K«xáÈ~Ú# =∞ǨÏ=∞‡^£ J„ëêѶπ ÉèÏ~°º ëê*ÏÌÉÏ<À `«# W^ŒÌ~°∞ z#flÑ≤Å¡Å∞ ™ÈÜ≥ ∞ Éò ( 3), J~å¬ ^ £ ( 5)Å`À Hõ e ã≤ J^Õ Ô ~ · Ö ’¡ =™ÈÎ O k. Pq_» JO`« ‰ õ Ω =ÚO^Œ∞~À*Ë|Ü«∞Å∞^Õ~åÅ#∞‰õΩOk. á⁄~°∞QÆ∞ WÖÏ¡Å∞ â◊x"å~°O =∞Ozk HÍ^Œx K≥ѨÊ_»O`À Pk"å~°O |Ü«∞ÖËÌiOk. =∞#^Õ â ◊ O Ö’ Ô ~ · à ◊ √ ¡ ÖË @ ∞QÍ ~å=_» O 㨠~ ° fi ™ê^è • ~° } "Õ ∞ . _ç Ñ ¨ Ó º\© ¿ãì + ¨ < £ ã¨∂ѨiO>ˇO_≥O@∞ ¿ãì+¨#∞ =∂™êì~°∞‰õΩ á¶È<ÕÛã≤ WѨC_»Ñ¨C_Õ ~å#Hõ¯ˆ~¡^Œx K≥ѨÙ^•=∞<åfl_»∞.

169

''J=Ù#∞ =∞~À <åÅ∞QÆ∞ ÃÑQÆ∞æÅ∞ ÖÏyOK˘K«∞Û.—— J<åfl_»∞ Jã≤ÃãìO@∞. "åà◊√¡ =ÚQÆ∞æ~°∂ QÆ\˜ìQÍ #=Ùfi‰õΩ<åfl~°∞. ǨÏs+¨ ^蕈~fi =∞O^Œ∂ ÉèÏÜü∞ Jx "åà◊¡‰õΩ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞. ã¨iQÍæ JѨC_Õ áÈ~°ì~°∞ ֒ѨeH˜ =KåÛ_»∞. ''JÜ«∂º! `«fi~°QÍ ~°O_ç. J~°∞#˚ ∞x ~°^OŒä =zÛOk. g∞‰õΩ |Ǩï=∞`«∞Å∞ `≥KåÛ_»∞.—— áÈ~°~ì ü ã¨f+π ÖÏÖò L`åûǨÏOQÍ L<åfl_∞» . `å#∞ ~Ô O_Õà‰¡◊ Ωõ =ÚO^Œ∞ ѨxÖ’ ‰õΩkiÛ# ~°`«fl<å_®~ü iH∆Í xO_® J@ìÃÑ>ˇìÖ’¡ "åà◊¡‰õΩ Éè’[<åÅ∞ Ѩ@∞ìH˘KåÛ_»∞. "≥Ú`«ÎO 105 ÃÑ>ˇìÅ∞. 100 áÈ~°ì~°¡‰õΩ, 4 JÜ«∞ºQÍ~°¡‰õΩ, z=ik |∞H˜OQ∑ Hõ¡~ü¯ Q“`«"£∞ QÍiH˜—— J<åfl_»∞ ~°`«fl<å_®~ü. `«# WO\’¡ ÃÑo¡ `åÅ∂‰õΩ qO^Œ∞ Éè’[#O Jk. Ѩ^ŒH˘O_çO\˜H˜ ÃÑo¡ |@ìÅ∞ q_çz áÈ~°ì~°∞ „_≥ã¨∞û "Õã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. P"åà◊ Z=∞Ô~˚hû _»∂º\©Ö’H˜ =KÕÛ™ê_»∞.

JO^Œ~°∂ ''~°`«fl<å_®~ü H© *ˇ·! ~°`«fl<å_®~ü lO^•ÉÏ^£!—— JO@∂ [Ü«∞^è•fi<åÅ∞ KÕ¿ã~°∞. áÈ~°~ì ¡° QÆ∞OѨ٠K«∞@∂ì „Ñ¨Ü∂« }˜‰Ωõ Å∞ QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. ~°`fl« <å_®~ü "≥eã≤ áÈ~Ú# ã¨∞qâßÅ"≥∞#ÿ ¿ãì+#¨ ∞fl K«∂âß_»∞. `«# ѨO@x ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ <åâ◊#O KÕÜ∞« QÍ Hõ@∞ì|@ìÅ`À ÉèÏ~åº Ñ≤ÅÅ¡ `À W^Õ ¿ãì+<¨ À¡ J_»∞QÔ \Ïì_∞» . ™ê=∂#∂, „ѨÜ∂« }˜‰Ωõ Å∂, „\ÏbÅ∞, ~°"å}Ï ã¨~°∞‰õΩÅ∂, `«# H˜O`« ‰õÄ_»∞ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~Ú. ‰õÄ`«∞~°∞ Ѩk‡x ÃÑo¡ HÀã¨O ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑ ^ŒQÆæ~° KÕã≤# Ѩ<≥flO_»∞ "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å JѨC#∞ g\˜ =ÖË¡ f~åÛe. WHõ¯_çH˘KÕÛ „Ѩf Ô~·Å∂ `«#H˜ ã¨∞=~å‚=HÍâ◊"Õ∞! `åHõ@∞ì ÃÑ\˜ì# QÆ∞_çÃã Ѩ\Ïì q_»∞^ŒÅ kâ◊Ö’ PâßH˜~°}"Õ∞! ѨK«Ûx ã¨∞^Œ∂~° ÉèÏqH˜ KÕˆ~Û Ñ¨K«Û *ˇO_®ÖË! * * * * JHõ ¯ }˜ fl Oz |∞∞A=∂~° æ O Ö’ J~° " ≥ ∞ ÿ Å ∞ ^Œ ∂ ~° O Ö’ ~å*ò ‰ õ Ω =∂~ü ˆ H ëêfih Éè’áêbÜ«ÚÅ#∞ ÃÇÏK«ÛiOz# (qëê)^•O`« <å@HÍxH˜ `≥~°"Õ™ÈÎOk. ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~°∞ +¨H©Öò Y∞ˆ~+‘ `åÑ‘QÍ \© K«Ñ¨Êiã¨∞Î<åfl_»∞.HõO„\’Öò~°∂O WOKåi˚ J#=ã¨~°OQÍ HõOQÍ~°∞Ѩ_»∞`«∞<åfl_»∞. 30p.s.i.g. JO`« HõOQÍ~°∞Ѩ_»=Åã≤# q+¨Ü«∞"Õ∞O HÍ^Œ∞. ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì~ü WO[h~°∞¡ JO`«HõO>Ë S^•~°∞ Ô~@∞¡ „ÃÑ+¨~ü `«@∞ì‰õΩ<ÕÖÏ ^èŒ$_»"≥∞ÿ# L‰õΩ¯`À M.I.C.\ÏO‰õΩÅ∞ `«Ü∂« ~°∞KÕ~ÚOKå~°∞ Jx J`«x Jaè„áêÜ«∞O. HõO¢\’Å∞ ~°∂OÖ’ _»Ü«∞ÖòÃÑ· =ÚÅ∞¡ D™êi 55 p.s.i.g. H˜ KÕiOk. _»Ü«∞Öò g∞^Œ J^Õ PYi <≥O|~°∞. WO[h~°∞¡ xˆ~ÌtOz# J`«ºkèHõ ™ê÷~ÚH˜ Ô~\˜ìOѨÙ.

170

Y∞ˆ~+‘ K≥Ñ≤Ê#@∞ì _»Ü«∞Öò ֒Ѩ=∂ ÖËHõ ã¨iQÍ<Õ K«∂ÃÑ_»∞`ÀO^•? Wk `≥eÜ«∂ÅO>Ë \ÏO‰õΩÅ ^ŒQÆæ~°ÔHo¡ E.610 \ÏO‰õΩ ^ŒQÆæ~° „ÃÑ+¨~ü QÍ*ò#∞ K«∂_®e.

HõO„\’Öò ~°∂O _»Ü«∞Öò ã¨∂zã¨∞Î#fl^Õ JHõ¯_® LO>Ë, U^À ã¨OH∆ÀÉèíO U~°Ê_ç#>Ëì. ã¨∞=∞<£_Õ _»∂º\© PѨˆ~@~°∞fl Öˇ=∞‡<åfl_»∞.''K«O„^•! F™êi "≥o¡ K«∂™⁄^•ÌO.—— J<åfl_»∞. ''=∂ã¨∞¯Å∞ "Õã¨∞‰õΩO^•=∂?—— J<åfl_»∞ K«O„^Œ. ''=∂ã¨∞¯Å∂, ÉÏ\˜Öòû ‰õÄ_®.—— ã¨∞=∞<£_ÕH˜ ~°™êÜ«∞<åÅO>Ë Jã¨ÖË ÉèíÜ«∞O. „Ѩf ÉÏ\˜Ö’¡#∂ J~°QOÆ @H˜ ã¨iѨ_® PH˜û[#∞O@∞Ok. S^Œ∞ xq∞ëêʼnõΩ ã¨iѨ_® PH˜û[#∞O_Õ ã¨iH˜ JÖÏ~°O "≥∂QÆ∞`«∞Ok. =¸_»∞ xq∞ëêÖ’¡ "åo¡^ŒÌ~°∂E.610 \ÏO‰õΩ ^ŒQÆæ~° ÔHàÏ¡~°∞. JHõ¯_» QÍ*ò ‰õÄ_® 55 Ñ≤.Zãπ.S.l. ã¨∂z™ÈÎOk. _Õ \ÏO‰õΩÃÑ·ÔHHͯ_»∞. ÃÑ·# Ѩ_»∞‰õΩ<åfl_»∞. QÀ¡"£ f¿ãã≤ "≥∞@Öò ˆHã≤OQ∑ g∞^Œ K≥~Úº "Õã≤ ѨsH˜∆OKå_»∞. ''֒ѨÅO`å QÆO^Œ~°QÀà◊OQÍ LOk!—— JO@∂ =Úã¨∞QÆ∞Ö’Oz ˆHHõÃÑ\Ïì_»∞. hà◊¥¡ ֒ǨÏ=∞e<åÅ∂ \ÏO‰õΩÖ’x M.I.C.x "åÜ«Ú=ÙQÍ =∂ˆ~Û@ѨC_»∞ =KÕÛ ^èŒfi#∞Å∞ Jq. WÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ QÍãπ ÃѷѨÙÖ’¡Oz _ôHõO\Ïq∞<Õ+¨<£ @=~°¡‰õΩ áÈ"åe.

HÍx ¿ãѶ‘ì qÉèÏQÍxH˜ "≥àı¡ ÃѷѨÙÅ ™êÑπì H͉õΩû#∞ =¸¿ã™ê~°∞. HÍ~°}O á¶êHõìs L`«ÊuÎx PѨ_»"Õ∞. x=Ú+¨ x=ÚëêxH© ÃÑiˆQ "åÜ«ÚÑ‘_»#O`À É’Å∞ìÅhfl ëêOÃÑ·<£ a~°_®ÖÏ¡ XuÎ_çH˜ Ö’<≥· QÆO@ „H˜`«O q.Z<£.ã≤OQ∑, =~°‡Å‰õΩ HõxÑ≤Oz# ÃÑ^ŒÌ |∞_»QÆÅ∞ U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. \© q~å=∂xH˜ =ÚO^Œ∞ nxfl K«∂ã≤# "åo¡^~ÌŒ ∂° "≥O@<Õ =∂ã¨∞¯Å∞, PH˜û[<£ ÉÏ\˜Öòû`À â◊√„ÉèíѨ~°∞ã¨∞Î#fl ÃѷѨÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O ^ŒQÆæiH˘zÛ h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å#∞ P¿Ñâß~°∞. JO`«‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ QÆO@Å =ÚO^Œ∞ Ô~Ǩ‡<£ MÏ<£ "å\˜x =kÖÏ_»∞. =∂㨠∞ ¯Å∞<åfl ‰õ Ä _® Ѷ ¨ ∂ @∞QÍ "≥ Å ∞=_» ∞ `« ∞ #fl "åÜ« Ú =ÙÅ∞ =Ú‰õ Ω ¯Å‰õ Ω ™È‰õΩ`«∞<åfl~Ú. ''Z"£∞.S.ã≤. – á¶Èã‘˚<£ Ô~O_»∂#∞—— q.Z<£.ã≤OQ∑ JѨC_Õ HÀã≤# QÆ_ç¤"åã¨##∞ QÆ∞~°∞ÎѨ\Ïì_»∞. ''Z"£∞.Z"£∞.Z. ‰õÄ_®—— J<åfl_∞» =~°‡. TÑ≤i ã¨ÅѨx =∂<À "≥∞^ÿ b·≥ä <£ J"≥∂‡xÜ«∂ (Mano Mithyline Ammonia) "åã¨# Ñ‘Å∞ã¨∂.Î |ÅOQÍ "≥Å∞=_Õ Pqi ÖÏO\˜ |∞ã¨∞û=∞<Õ â◊|ÌO ÃÑ·#∞Oz q#=zÛOk. "≥O@<Õ ÃѷѨÙÅÃÑ·H˜ `«ÖˇuÎ K«∂âß~°∞. Wk =~°‰õΩ "åÜ«Ú=Ù |∞_»QÆ Hõ#Ѩ_ç# KÀ@ #∞Oz 171

L"≥fi`«∞Î# "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_»∞`ÀOk. ÉèíÜ«∞OÖ’ ‰õÄ_® q.Z<£.ã≤OQ∑ =∞uáÈÖË^Œ∞.

JÖÏO\˜ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ KÕÜ«∞=Åã≤Ok XHõ¯>Ë. PÖÏÊù–<åá¶êÎÖò Ü«¸x\ò =∞O@Å ã¨=∞Ü«∞OÖ’#∂ ^ŒQÆæ~À¡x JÖÏ~°O áê~ÚO\ò ^ŒQÆæ~°ÔHàÏ¡_»∞. J^ŒÌO ѨQÆÅQ˘\˜ì |@<£ <˘Hͯ_»∞. "≥O@<Õ JÖÏ~°O Ãã·~°<£ "≥∂QÆ∞`ÀOk. +¨H©Öò Y∞ˆ~+‘ `åQÆ∞`«∞#fl \© =kÖËâß_»∞. ÔHÃѶ>ËiÜ«∂ #∞Oz HõO„\’Öò ~°∂=Ú‰õΩ =KåÛ_»∞. q.Z<£.ã≤OQ∑ JѨC_Õ uiy=KåÛ_»∞. ã≤OQ∑ =∂ã¨∞¯ f™ê_»∞. "≥ÚǨÏO áêeáÈ~Ú =ÙOk. ''JO`å J~ÚáÈ~ÚOk! KÕ¿ã^ÕOÖË^Œ∞!—— JO@∂ Q˘}˜QÍ_»∞.

Y∞ˆ~+‘ f„=OQÍ qÉèËkOKå_»∞. ''ZÖÏÔQ·<å 㨈~ nxfl Páêe. UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À K«∂™⁄™êÎ#∞.—— JO@∂ "≥∞@¡ g∞Oz kQÆ∞`«∞<åfl_»∞. ''=∂ã¨∞¯—— ''"≥ÚǨÏO g∞^Œ =∂ã¨∞¯ J_»¤O. P~°¤iû=fiÖË#∞.—— JѨÊ\˜ˆH H˜O^ŒH˜ kyáÈÜ«∂_»∞. "≥Å∞=_Õ "åÜ«Ú^è•~°#∞ K«∂_»QÍ<Õ a`«Î~°áÈÜ«∂_»∞. `«# Hõà◊¡#∞ `å<Õ #=∞‡ÖË^Œ∞. ''|Ǩïâß Wk x[O HÍ^Õ"≥∂—— JO@∂ Q˘}˜QÍ_»∞. PyáÈ~Ú# á¶êHõìsÖ’ ZÖÏO\˜ „Ѩ=∂^•xH˜ `å=ÙÖË^Œx QÍ_è»OQÍ #=∂‡_»∞. Hõà◊¡ =ÚO^Œ~° K«∂ã¨∞Î#fl^Õq∞\˜? HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh =∂#∞º=Öòû, Éèí„^Œ`å Hõã¨~°`«∞ÎÅ∂, Éèí„^Œ`å „Ñ¨Kå~åÅ∞Zxq∞^Õà◊√¡QÍ K≥qxÅ∞¡ Hõ@∞ì‰õΩx ã≤|ƒOkx J#∞Hõ∆}O ÃÇÏK«ÛiOz# ÉÏ^è•Hõõ~°"≥∞ÿ#, q=â◊"≥∞ÿ#, q∞^ä≥·Öò S™ÈÃã<· \ Õ ò Ü≥ÚHõ¯ „ѨàÜ ◊ ∞« ã¨^$Œ â◊"∞≥ #ÿ ZHÀû ^äi≥ ‡H±(Exothermic Reaction) „ѨuK«~º° ™êH∆Í`«∂Î [~°∞QÆ∞`ÀOk. U^À ÃѷѨÙÖ’ q∞yeáÈ~Ú# HÍã≤x K«∞Hõ¯Å∞ HÍ^Œ∞ "≥Ú`«ÎO \ÏO‰õΩ xO_® L#fl "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_»∞`ÀOk. Wxfl Éèí„^Œ`å x|O^èŒ#Å |O^èŒ<åÅ#∞ `≥OK«∞‰õΩx WO`« „Ѩ=∂^ŒO ZÖÏ [~°∞QÆ∞`ÀOk? Y∞ˆ~+‘ \ÏO‰õΩÅ ^ŒQÆæiÔHàÏ¡_»∞. áÈh \ÏO‰õΩÖ’x "åÜ«Ú=Ù#∞ PѨÖˉõΩ<åfl E.610 \ÏO‰õΩÖ’x 20 @#∞flÅ ^ŒiH˜ D ã¨OH∆ÀÉèÏxfl áêHõx=fi‰õÄ_»^Œ∞. Hõà◊√¡ =∞O@Å∞ Jã≤ÃãìO@∂ ÃÑ· #∞Oz kQÆ_O» =∞ã¨Hõ =∞ã¨HQõ Í Hõ#|_»∞`ÀOk. \ÏO‰õÄ ^•x HÍO„H©@∞ `˘_»∞QÆ∂ ‰õÄ_® Éèí∂HõOѨO =zÛ#@∞ì QÆ_»QÆ_® =}∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. Y∞ˆ~+‘ Q˘O`«∞ QÆO^ŒQÀàÏxfl pÅ∞Û`«∂ |ÅÇ‘Ï#OQÍ q#Ѩ_çOk. E.610\ÏO‰õΩ#∞ "Õ~°∞Ѩ~°Kåe!

E.610 \ÏO‰õΩ#∞ "Õ~°∞ Ѩ~°Kåe!—— TÑ≤iã¨ÅѨ_»O ÖË^Œ∞.

172

ã¨∞=∞<£_Õ XѨCHÀÖË^Œ∞. Ô~O_À \ÏO‰õΩ#∞ Hõe¿Ñ ™êìÑπHÍH±û#∂ "åÅ∞fibfl PÑ≤`Õ „ÃÑ+¨~ü WOHÍ ÃÑiy ÃÑ^ŒÌ q™ÈÊù@#O [~°Q˘K«∞Û. Y∞ˆ~+‘ =∂„`«O \ÏO‰õΩ U^≥·<å `«@∞ìHÀQÆÅ^Œ<Õ „Éèí=∞Ö’ L<åfl_»∞. ™êOˆHuHõ Ѩ~åHÍ+¨ì, qÅ∞=<≥· =∞}˜Ç¨~°O, `å#∞ HõàÏ¡~å ÉÁOÉÏ~Ú xOz ~åQÍ K«∂ã≤# =∞Ǩ#QÆ~° ã¨^Œ$â◊"≥∞ÿ# \ÏO‰õΩÅ∞, ÃѷѨÙÅ∞ Wq W<Õflà◊√¡QÍ ZO`À =Ú^Œ∞ÌQÍ, „â◊^ŒúQÍ K«∂ã≤<å =∂=¸Å∞ ÃÑ„\’Å∞ \ÏO‰õΩÖÏ¡ áê_≥·áÈ=_»=∂? `«# ã¨Ç¨ÏK«~°∞e^ŒÌi`À ã¨Ç¨ ÃѷѨÙÅ g∞^Œ Ѩ_®¤~°∞. "åà◊¡ HÍà◊¡ H˜O^Œ Éè∂í q∞ É^ŒÖÌ ∫`ÀOk. „ѨàÜ ◊ ∞« ã¨^$Œ â◊ ^èfiŒ x q#=™ÈÎOk. Ѩk xq∞ëêÖ’¡ ~Ô O_»∞ \ÏO‰õΩÅ =∞^蕺 ã¨O|O^è•efl =¸¿ã™ê~°∞. E.611\ÏO‰õΩÖ’x W~°"≥· @#∞flÅ#∂ "åÜ«Ú „Ѩà◊Ü«∂xH˜ ^Œ∂~°O KÕ™ê~°∞. "≥O@<Õ Ñ¨~°∞QÆ∞ÅOH˜OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. HõO„\’Å∞ ~°∂O "≥∞@¡ ^Œyæ~° uiy K«∂™ê~°∞.

E.610 \ÏO‰õΩÃÑ·# HÍO„H©@∞ `˘_»∞QÆ∞ ^Œ^iÌŒ e¡Ok. ÃÑ^ŒÌ ã‘Åì ∞ \ÏO‰õΩ ã¨=∂kèÖ’Oz ^≥Ü«∞ºOÖÏ Éˇ·\˜H˜ K˘K«∞ÛH˘zÛOk. x\Ï~°∞QÍ xÅ|_çOk. ѨHõ¯H˜ `«∂eáÈ~ÚOk. Ѩ_çOk. =∞m¡ ÖËzOk. z=~°‰õΩ HÍO„H©\ò "≥∞@Öò tkäÖÏÅÃÑ· x¿ãÎ[OQÍ `«Å"åeÛOk. J~Ú<å Jk qzÛáÈÖË^Œ∞. Ѩye# =∞~À ÃѷѨ٠^•fi~å <ÕÅÉÏ~°∞QÍ =∞~À "åÜ«Ú „Ѩ"åǨÏO "≥Å∞=_çOk. "≥Ú^Œ\˜ ^•x HõO>Ë f„=OQÍ LOk. HõO„\’Öò ~°∂OÖ’H˜ "≥à◊√`«∂ ÃÑ·#∞#fl QÍeHÀ_çx K«∂™ê_»∞. Éèí$‰õΩ\˜ =Ú_çѨ_çOk. QÍe ^ŒH˜∆} kâ◊QÍ g™ÈÎOk. HÍb "≥∞ÿ^•#O, Ô~·Å∞ ¿ãì+¨<£ áê`«#QÆ~åÅ kâ◊Ö’ `≥Å¡x =Ú^ŒÌ uiy LOk. xMÏ~°û~Ú# HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh =∞x+≤QÍ ã≤|ƒOkx ~°H˜∆OKåe. ~°Hõ∆} qÉèÏQÍkèѨu`À J<åfl_»∞. ''ã¨∞=∞<£! Ãã·~°<£ HÍ¿ãûѨ٠PÑ≤ ã≤|ƒOkx á¶ê~°∞‡ÖË+¨<£ „áêO`åxH˜ L`«Î~°O ѨHõ¯#∞ ã¨=∂"Õâ◊=∞"åfiÅx K≥ѨC. =∞# Ü«¸x\ò PѨˆ~@~°∞¡ =∂„`«O =∂ã¨∞¯Å`À ã≤^ŒúOQÍ LO_»=∞#∞. `«~°"å`« "åà◊¡`À Ѩx|_»=K«∞Û.—— J<åfl_»∞.

* * * *

173

39. ~å„u QÆ∞O_≥Ö’ P_»x âßfi㨠+¨ H © Ö ò

Y∞ˆ~+‘ `«# ÃÑo¡~ÀA# hÅO `≥Å∞Ѩ٠F=~ü PÖò#∞ KåÖÏ JO^Œ"≥∞ÿ# ¢_≥ã¨∞ûQÍ `«ÅKå_»∞. JO`å J~ÚáÈÖË^Œ∞. ^Œ∞~°¡Éèí"≥∞ÿ# ^•xfl ™êkèOKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. ''ã¨∞=∞<£! _ôHõO\Ïq∞<Õ+¨<£ @=~°∞fl ѨxKÕ~ÚOK«QÆÅ"Õ∞"≥∂ K«∂_»∞. |Ǩïâß "≥∞~ÚO>ˇ<≥#∞û "åà◊√¡ D ã¨iH˜ i¿Ñ~°∞¡ ѨÓiÎ KÕã≤ LO_®e.—— J<åfl_»∞ HõO„\’Å∞ ~°∂=Ú WOKåi˚`À. ã¨∞=∞<£ _Õ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. HõO„\’Öò áê<≥Öò _»Ü«∞Öò g∞^Œ Ug∞ Hõ#|_»ÖË^Œ∞.

WO_çˆH@~ü "≥ÅQÆÖË^Œ∞. „ÃÑ+¨~ü ã¨∂zHõ ã¨∞<åfl ^Œyæˆ~ LOk. >ˇeá¶È<£ "≥∂yOk. Y∞ˆ~+‘ iã‘=~ü Z`åÎ_∞» . L`«~Î O° "≥Ñ· Ù¨ #∞#fl J~À~å HÍÅh |OQÆàÏ #∞Oz „á⁄_»Hõ¬<£ "Õ∞<Õ[~°∞ Zãπ.Ñ≤.KÒ^èŒi =∂\Ï¡_»∞`«∞<åfl_»∞. <≥·\ò +≤Ѷ¨Ùì PѨˆ~@~ü Z=~À á¶È#∞ KÕâß_»∞ HÍÉ’Å∞. ''"≥O@<Õ =ã¨∞Î<åfl#∞! DÖ’QÍ ÃÑ·#∞O_Õ *ÏfiÅ#∞ "≥eyOK«O_ç!—— J<åfl_»∞.

Yˆ~+‘ `«# K≥=ÙÅ#∞ `å<Õ #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. ÃÑ·#∞#fl =∞O@ =º=ã¨÷‰õΩ i¿Ñ~°∞¡ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ«∞x „á⁄_»Hõ¬<£ WOKèåi˚H˜ `≥eÜ«∞^•? ''=∞O\Ï?—— HÀѨOQÍ J<åfl_»∞. ''S^•~°∞ QÆ*ÏÅÃѷѨ٠áÈ~ÚOk. Jq zqH˜ áÈÜ«∂~Ú.—— ''H˘`«Îq "≥Ü«∞ºO_ç—— „á⁄_»Hõ¬<£ "Õ∞<Õ[~°∞ P^Õâ◊O. Y∞ˆ~+‘ >ˇeá¶È<£ iã‘=~°∞fl H˜\˜H© |Ü«∞@‰õΩ Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. ''q#Ѩ_»∞`ÀO^•? QÍãπ =ã¨∞Î#fl ^èŒfix ÃѷѨÙÅ#∞ =∂~°ÛQÆeæ<å "≥eyOK«_»O ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. =∞#O^Œ~°O, á¶êHõìs, "≥Ú`«ÎO Éè’áêÖò #QÆ~°O ¿ÑeáÈ`«∞Ok!—— Y∞ˆ~+‘ HÀѨOQÍ á¶È#∞ ÃÑ>Ëìâß_»∞. J~Ú<å Ѩ~å[Ü«∂#flOwHõiOK« ^ŒÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞.

174

HÍÔ~ƒ_»∞ ÃѶ·~°∞ ã¨sfiã¨∞ JkèѨux "≥O@<Õ `«# =∞#∞+¨µefl ѨOÑ≤ _ç HõO\Ïq∞<Õ+¨<£ @=~ü „H˜O^Œ∞QÍ "≥Å∞=_»∞`«∞#fl „Ѩ"åǨxfl h\˜`À =ÚOK≥`=Ϋ ∞x HÀ~å_»∞. ֒ѨÅ∞O_»QÍ q™ÈÊù@<åxH˜ ^ÀǨÏ^ŒO KÕ¿ã h~°∞, "å`å=~°}OÖ’ q∞^ä≥·Öò W™ÈÃã·<Õ\ò#∞ xsfi~°ºO KÕã¨∞ÎO^Œx Y∞ˆ~+‘H˜ `≥Å∞ã¨∞. QÆ`«OÖ’ =ÚQÆ∞æ~°∞ ÔHq∞HõÖò WO[h~°∞¡ 1982Ö’ `«xv KÕã#≤ ѨC_»∞ ã¨∞xfl`"« ∞≥ #ÿ M.I.C. L`«ÊuÎ „áêO`«OÖ’ P\’=∂\˜H± ¢ã≤ÊOHõ~¡ ¡° =º=ã¨#÷ ∞ „ѨuáêkOKå~°∞. "åà◊¡ JÉèíº~°÷# ÃÑ_»K≥qx ÃÑ\˜ì#O^Œ∞‰õΩ <Õ\˜ J~°ú~å„u „áê}ÏxH˜ `≥yOz ѨxKÕ¿ã =∂#= ¢ã≤ÊOHõ¡õ~°∞¡ HÍ=e™⁄KåÛ~°∞.

S^Œ∞ xq∞ëêÖ’¡ ÃѶ·~ü=∞#∞¡ ~°OQÆOÖ’H˜ kQÍ~°∞. ^•^•Ñ¨Ù "≥O@<Õ "åà◊¡ pèѶπ HõO~î°O ˆ~_çÜ≥∂ ã‘ÊHõ~À¡ qxÑ≤OzOk. ''bH± [iˆQ Z`«∞ΉõΩ =∞# Ǩϟãπ ÃѷѨÙÅ∞ "≥à◊¡=Ù!—— WOHõ K≥Ü«∞ºQÆeyO^Õg∞ ÖË^Œx Y∞ˆ~+‘H˜ `≥eã≤=zÛOk. ''JO^Œsfl L`«Î~°OQÍ áêiá⁄=∞‡x K≥ѨÊO_ç. =∞#O ‰õÄ_® "≥O@<Õ WHõ¯}˜flOz "≥o¡áÈ^•O—— ã¨∞=∞<£_Õ P^Õâ◊O. =∂ã¨∞¯ HÀã¨O HÀ¡H± ~°∂=Ú‰õΩ ѨiÔQ`åÎ_»∞. ÖÏHõ~ü MÏb. =∂ã¨∞¯ÖË^Œ∞. =ÚMÏxH˜ ZÖÏO\˜ PKåÛù^Œ<å ÖˉõΩO_®<Õ "≥à◊¡Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. Hõà◊√¡, Q˘O`«∞ qѨs`«OQÍ =∞O_»∞`«∞<åfl~Ú. TÑ≤i Hõ+¨ìOQÍ LOk. ÃÑàÏ¡O, Ñ≤Å¡Å∞ QÆ~°∞ÎH˘KåÛ~°∞. ''Kå=O>Ë ÉèíÜ«∞O "Õã≤Ok. U"≥∞ÿ<å K≥Ü«∞ºQÆÅ#xÑ≤OzOk—— J<åfl_»∞ `«~°"å`«. á¶êHõìs z=~°QÍ P~°_»∞QÆ∞Å Z`«∞Î#fl HÍOáœO_»∞ "åÖò#∞ J=bÅQÍ ZH˜¯ ÃÑ·#∞#fl =Úà◊¡ fQÆ#∞ `«Ñ≤ÊOK«∞H˘x J=`«Å‰õΩ ^Œ∂ˆH™ê_»∞. HÍe g∞^Œ p~°∞‰õΩáÈ~ÚOk. =∞_»=∞ qiyOk. J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î q+¨Ñ¨Ù "Õ∞Ѷ¨∞O ^ŒH˜∆}ÏxH˜ *Ï~°∞‰õΩO\’Ok. * * * * HÍb "≥∞ÿ^•<åxH˜ =O^Œ QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’ [iˆQ 'qëÈ—^ŒO`«O QÆ∞iOz `≥eÜ«∞x XiÜ«∂ |ã‘Î ÃÑo¡"å~°∞ P#O^Œ ã¨O^ÀǨÏOÖ’ `ÕeáÈ`«∞<åfl~∞° . Ѩk‡x `«# Ju^ä∞Œ Å#∞ X_çã‘û <å@ºO`À JÅiOKåÅ#∞‰õΩOk. ÃÑo¡‰õÄ`«∞~°∞ =Ú™êÎ|∞#∞ =ke X_≥ã‘û <å@º ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞ "Õã¨∞‰õΩO^Œ∞‰õΩ QÆ∞_çÃã‰õΩ "≥o¡Ok. [QÆ<åfl^èŒ „ѨÉèí∞=Ù‰õΩ `å#∞ D q^èŒOQÍ<Õ Hõ$`«[˝`« `≥Å∞ѨÙHÀ"åe. H˘kÌ¿ãѨ\˜ „H˜`«O `«# q"åǨÏO [iy# "ÕkHõ 175

g∞^Œ P"≥∞ áê^•Å∞ ÅÜ«∞|^ŒúOQÍ J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã¨∞Î<åfl~Ú. ^•b=∂ Hõ~°¯â◊QÍ#O. kbÑπ =∞$^ŒOQÆO Ô~O_»∞ `«O|∂~åÖÏ"≥∞ <å\ϺxH˜ „ѨHõ¯ "å~Ú^•ºÅ∞. P |_»∞QÆ∞ [#O P#O^Œ¿ÇÏÅÖ’ FÅÖÏ_»∞`«∞<åfl~°∞. |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO Hõ„~°ÃÑ·H˜ ÖËzOk. HÍÔ~ƒ_£ Ãã·~°<£ q#|_çOk. Ѩk‡x <å@ºO PÑ≤Ok. =Ú=fiÅ QÆÅQÆÅÅ∂ PQÍ~Ú.

K≥=ÙÅ∞ iH˜¯Oz q<åfl~∞° . HÍÔ~ƒÂ _»∞ á¶êHõsì =O^ŒÖÏk nѨã=¨ Ú^•Ü«∂Å`À "≥Å∞QÆ∞Å∞ zOkã¨∂Î „ѨâßO`«OQÍ Hõ#|_çOk. ''Wk =~°‰õΩÖÏ áêiáÈ"åÅO>Ë <å =Å¡ HÍ^Œ∞.—— JOk „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú ''D™êi U"≥∞ÿ<å 㨈~ WO\’¡<Õ LO\Ï#∞.—— JOk. ‰õΩO\˜ ~åǨïÖò "åà◊¡‰õΩ Éèí~À™êxKåÛ_»∞. ''g∞~°∞ J#=ã¨~°OQÍ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl~°∞. Wk =~°‰õΩ ÃÇÏK«ÛiHõ `«~°"å`« á¶êHõìsx q¿ÑÊÜ«∂Å#∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍx "åà◊¡‰õΩ ‰õΩ^Œ~°ÖË^Œ∞. Jhfl HõO`«ÖË!—— ''|Ǩ ï âß JO^Œ ∞ ˆ H <Õ " ≥ ∂ Ãã· ~ ° < £ T^Œ ∞ `« ∞ <åfl~° ∞ . Wk =~° ‰ õ Ω 'QÍãπ bH± — [iy#ѨC_»∂WÖψQ "≥∂yOKå~°∞.—— J<åfl_»∞ áêÅ"åºáêi ||∂¡ÉèÏÜü∞.

Z=~°∂ =∂\Ï¡_»ÖË^Œ∞. ǨÏ\Ï`«∞ÎQÍ Ãã·~°<£ PyOk. Ѩk‡x _®#∞û =∞m¡ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ìOk. ^•b=∂ áê@, kbÑπ =∞$^ŒOQÆO, `«O|∂~åÅ∞ =∞m¡ "≥∂QÍ~Ú. =∞iO`« ~°ã¨HõO^•Ü«∞OÖ’ Ѩ_çOk. ^Õ=Ù_»∞ x[OQÍ<Õ "≥∞K«∞Û`«∞<åfl_»∞. Ju^äŒ∞Å =∂@ K≥ѨÊHõ¯ˆ~¡^Œ∞. Ãã·~°<£ ZO^Œ∞HÍyOk? á¶êHõìs "åà◊√¡ W\©=Å KÕã≤# =∂~°∞ÊÅ ã¨OQÆu "åà◊¡‰õΩ `≥b^Œ∞. ã≤|ƒOkH˜ ã‘ÊHõ~°¡ ^•fi~å P^ÕâßeKÕÛO^Œ∞‰õΩ, p\˜H©, =∂\˜H© Ѩiã¨~° „Ѩ[Å#∞ ÉèíÜ«∞„ÉèÏO`«∞efl KÕÜ«∞‰õΩO_® LO_ÕÖÏ Ãã·~°<£ Ѩk xq∞ëêÅ `«~°"å`« ^•#O`«@^Õ PyáÈ`«∞Ok. |Ü«∞@‰õΩ q#Ѩ_»x z#fl JÖÏ~°O "≥∂QÆ∞`«∞Ok. H˘OK≥O ¿ãѨ\’¡ [iy# Ѩi}Ï=∂Å`À "åà◊¡ P„`«∞`« ÃÑiyOk. "≥Ú^Œ@ Ѷ¨∂>ˇÿ# "åã¨# "Õã≤Ok. ''Z=~À xѨCÖ’¡ q∞~°Ñ¨HÍÜ«∞Å∞ "Õã¨∞Î#fl@∞ìOk.—— J<åfl_»∞ QÆOQÍ~åO. =∂r ‰õΩ+¨µª~ÀyH˜ =∞Oz „Ѷ¨∂}â◊H˜Î LOk. ''J=Ù#∞, Jk ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O.—— J<åfl_»∞, WH̓Öò. 'JOÉÏ— Jx J~°∞ѨÙÅ∞ qxÑ≤OKå~Ú. =Ú‰õΩ#ÌO J`«x q∞„`«∞Å∞ HÍÔ~ƒ_»∞ "åo¡zÛ# #+¨ìѨiǨ~°O`À H˘#fl ˆQ^≥Å∞ qÅqÖÏ¡_»∞`«∞<åfl~Ú. ѨK«Û\˜ „^Œ=O <À\’¡Oz "≥Å∞=_»∞`ÀOk. Hõ#∞QÆ∞_»∞¡ |∞_»QÆÖÏ¡ L<åfl~Ú. "å\˜ #∞O_ç h~°∞ HÍ~°∞`ÀOk. HÍ¿ãûѨ\’¡ ‰õΩѨʉõÄÖÏ~Ú. ~å„u 1.30 QÆOIIÅ ã¨=∞Ü«∞O. HÍb"≥∞ÿ^•#OÖ’ „Ѩà◊Ü«∞ `åO_»=O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. 176

Ô~O_»∞ "åÜ«Ú „Ѩ"åǨÅ∂ ÃÑ#"Õã¨∞‰õΩx ÃÑ#∞ "Õ∞Ѷ¨∞=∞Ü«∂º~Ú. =O^Œ QÆ*ÏÅ x_çq. QÍeH˜ Ô~O_»∞ Ô~@∞¡ |~°∞=Ù. E.610 \ÏO‰õΩÖ’H˜ â◊√„ÉèíѨiKÕ h~°∞ *Ë~°_»O`À M.I.C. "åÜ«ÚQÀà◊O U~°Ê_çOk. ^•x g∞^Œ ^˘O`«~°¡ ^˘O`«~°∞¡QÍ W`«~° "åÜ«Ú=ÙÅ∞<åfl~Ú. ѨHõ¯#∞#fl iÜ«∂Hõì~°∞ #∞Oz á¶Èã‘˚<£ "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_»∞`ÀOk. ÃÇ·Ï„_ÀÃã·<_Õ £ P=∞¡O, LH˜¯i aH˜¯iKÕã∂¨ Î J"≥∂‡xÜ«∂ÖÏ "åã¨#"Õ¿ã =∂<À q∞^äÅ·≥ "≥∞<£ J"≥∂‡xÜ«∂ M.M.A. ‰õÄ_® LOk. D "åÜ«Ú=ÙÅ∞ M.I.C. HõO>Ë `«‰õΩ¯= ™êO„^ŒŒ`« HõÅq. "Õ∞Ѷ¨∞O `«fi~°QÍ, =∞iO`« ѨÅK«|_»∞`«∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`«∂ "åºÑ≤ã¨∞ÎOk. D q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O JO`«\Ï XˆH ™ê÷~ÚÖ’ LO_»^Œ∞. ZQÆ∞_»∞ kQÆ∞à◊√¡QÍ PÜ«∂ „Ѩ^ÕâßÅ LëÈ‚„QÆ`«, `Õ=∞, QÍe"åÅ∞#∞ |\˜ì f„=OQÍ#∂, x~°áêÜ«∞Hõ~°OQÍ#∂ =∂~°∞`«∞Ok. á¶êHõìsH˜ ^ŒQÆæi „Ѩ^ÕâßÅÖ’ "åÜ«Ú=Ù JHõ¯_»Hõ¯_» q+¨O HõH˜¯Ok. HÍx H˘xfl ÃãHõO_»¡Ö’QÍ L_çH˜# HÍÉËr "åã¨#, JѨC_Õ QÆ_ç¤HÀã≤# "åã¨#, J"≥∂‡xÜ«∂ "åã¨# JO`«\Ï "åºÑ≤OzOk. |„ÖÏO =Ú‰õΩ#ŒOÌ "åã¨#Å∞ Ñ‘ÅÛQÍ<Õ "å\˜ Ѩx "≥Ú^ŒÖ\ ˇ Ï~Ú. ''|Kå"À! |Kå"À! ÉèÏQÀ! ÉèÏQÀ! —— JO@∂ JiKå_»∞. ÃÑo¡H˘zÛ# "åà◊¡O^Œ~°∂ J@∂ W@∂ ѨiÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞. =∞Ok, q∞QÆ`å P=ÙÅ∂ ‰õΩѨʉõÄÅQÍ<Õ ||∂¡ÉèÏÜü∞ q∞QÆ`å ˆQ^≥Å ^Œyæ~°ÔHàÏ¡_»∞. <≥=∞ˆ~ã¨∞Î#fl Ѩk¿ÇÏ_»∞ ˆQ^≥Å∂ <ÕÅÉÏ~°∞QÍ áÈ~Ú# q+¨"Õ∞Ѷ¨∞Ѩ٠ÉÏi#Ѩ_ç K«zÛáÈÜ«∂~Ú. "≥O@<Õ `«# ÉèÏ~°º#∂,JѨC_Õ Ñ¨Ù\˜ì# Ѩã≤"å_çh HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ QÆ∞_çÃã‰õΩ ѨiÔQ`åÎ_»∞. ''nѨO PiáÈ~ÚOk.—— JOk ÉèÏ~°º QÆ^Œæ^ŒOQÍ. ||∂¡ Ñ≤Å¡"å_ç <≥`«∞ΉõΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ =OQÆ∞<åfl_»∞. XHõ q+¨Ñ¨Ù `≥~° Hõq∞‡Ok. "≥O@<Õ âßfi㨠PyáÈ~ÚOk. JѨÊ\˜Hˆ =∞~°}O˜ z# Ѩãa≤ _»¤ g∞^Œ ‰õΩѨʉõÄeáÈÜ«∂_»∞. ||∂¡ÉÏè Üü∞ x¢+¨¯q∞OKå_»∞. iÔH@∞û ÉÏi#Ѩ_»¤ XiÜ«∂ |ã‘ΠѨã≤Ñ≤šʼnõΩ WOHõ áêÅ∞ W=fi_»∞! q∞QÆ`å ÃÑo¡ Ju^äŒ∞ʼnõÄ TÑ≤~å_»ÖË^Œ∞. ÃÇ·Ï„_ÀÃã·<Õ_»∞ P=∞¡O`À xO_ç# =∞~À P‰õΩѨK«Ûx "åÜ«Ú"Õ∞Ѷ¨∞O „¿Ñ=∂ÉÏ~Ú QÆ∞_çÃãÖ’H˜ "≥o¡Ok. "≥O@<Õ P"≥∞ =∞OK«O g∞^Õ K«zÛáÈ~ÚOk. Ѩk‡x `å`«, „ѨnÑπ, ÉÏ=∞‡ ‰õÄ_® ÃãHõO_»¡Ö’ K«xáÈÜ«∂~°∞.

D q+¨"Õ∞Ѷ¨∞OÖ’x "åÜ«Ú=ÙÅxfl\˜ HõO>Ë ÃÇ·Ï„_ÀÃã·#"≥∞ÿ_£ P=∞¡ "åÜ«Ú=Ù J`«ºO`« ǨxHõ~O° . PH˜û[#∞ ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕ¿ã âßfiã¨HÀâ◊ ZO*ˇ=· ÚÅ#∞ xsfi~°ºO KÕã∞¨ OÎ k. "≥∞^Œ_∞» ‰õΩ PH˜û[<£ JO^Œ^Œ∞. "≥O@<Õ ¢Éˇ·<£_≥`ü (Brain Death) ã¨OÉèíqã¨∞ÎOk.

177

K≥Hõ¯ |O_çg∞^Œ uiˆQ ~åǨïÖò "≥Ú^Œ\˜ |e. ^è•`«∞ ѨÙ+≤ì Hõey#"å_»∞ Hõ#Hõ x=ÚëêÅ áê@∞ =∞~°} ÉÏ^èŒÑ¨_ç K«zÛáÈÜ«∂_»∞. ^ŒQÆ∞æ`À LH˜¯i aH˜¯~°Ü«∂º_»∞. #Å¡\˜ =Ú^ŒÌefl "åOu KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. HõO_»~åÅ∞ <˘Ñ≤ÊÃÑ\Ïì~Ú. =ÚYO J=Ü«∞"åÅ∂ =Ú_»∞K«∞‰õΩ<åfl~Ú. "≥∞à’¡ ^ŒO_»Å∞, K˘Hͯ zOz qã≤ˆ~™ê_»∞. qѨs`«"≥∞ÿ# ^•Ç¨ÏO`À "≥∞eHõÅ∞ u~°∞QÆ∞`«∂ |Å¡K≥Hõ¯ g∞^Œ xOz Ѩ_çáÈÜ«∂_»∞. z=i „Ѩܫ∞`«flOQÍ TÑ≤i fã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ <ÕÅÃÑ·# _Õ‰õΩ`«∂ K«xáÈÜ«∂_»∞. `«#"å~°O^ŒiH© ZѨC_»∂ ^è≥·~°ºO K≥ѨÙ`«∂, "åà◊¡ PѨ^ŒÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ F^•~°∞Û`«∂, uiy# =∞x+≤ Hõ#∞QÆ∞_»∞¡ `«ÅÃÑ·H˜ á⁄_»∞K«∞H˘zÛ xs˚=OQÍ q∞yeáÈÜ«∂_»∞! ÃÑo¡H˜ ~å‰õΩO_® x„^À`«∞#fl "åà◊¡O^Œ~°∂ J~°∞ѨÙʼnõΩ ˆHHõʼnõΩ "Õ∞Å∞‰õΩ<åfl~°∞. "≥Ú^Œ\˜™êiQÍ =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞ |∞~°MÏ ÖˉõΩO_® ѨiÔQ`åÎ~°∞. =Úã¨e"åà◊¡#∂, Ñ≤Å¡Å#∂ `ÀѨÙ_»∂ |à◊¡Ö’ fã¨∞H˘KåÛ~°∞. Ö’`«@∞ìQÍ L#fl HõO`«Ö’ "åà◊¡O^Œ~°∂ TÑ≤~å_»Hõ ‰õΩѨʉõÄÖÏ~°∞. xÅ|_»ÖËHõ `«=∞ ==∞#OÖ’ `å"Õ∞ á⁄~å¡~°∞. `«Ñ≤ÊáÈ~Ú# z#fl Ñ≤Å¡Å∞ ѨiÔQ>Ëì "åà◊¡#∂ Ãã·H˜à◊¡#∂ Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. [Ü«∞„ѨHÍâò #QÆ~ü, KèÀÖÏ |ã‘ÎÅ "åà◊¥¡ KåÖÏ =∞Ok ǨÏ#∞=∞O`«∞_ç QÆ∞à’¡ `«Å^•K«∞‰õΩ<åfl~°∞. =∞ã‘^Œ∞ ‰õÄ_® [#O`À xO_çáÈ~ÚOk. H˘O^Œ~°∞ HõOQÍ~À¡ P_»"åà◊¡#∂ Ñ≤Å¡Å#∂ QÆ∞_çÃãÖ’¡ =kÖË™ê~°∞. JÖÏ =kÖËã≤# "åà◊√¡ H˘O^Œ~°∞ HÀÅ∞‰õΩx |uHÍ~°∞. ѨiÔQ\˜ì#"åà◊¥¡, #_çz# "åà◊¥¡ TÑ≤i u~°Hõ¯ K«xáÈÜ«∂~°∞. Hõ^Œ∞Å∞`«∂ âßfi㨠Z‰õΩ¯= fã¨∞‰õΩ#fl"åà◊√¡ Z‰õΩ¯= =∞Ok K«xáÈÜ«∂~°∞. xâ◊ÛÅOQÍ L#fl"åà◊√¡ H˘O^Œ~°∞ |uHÍ~°∞.

WH̓Öò >ˇÿÅ~ü |ã‘Î QÆ∞_çÃãÖ’¡ Z=Ô~·<å q∞yeáÈÜ«∂ˆ~"≥∂#x "≥`«∞‰õΩ`«∞O>Ë Ñ≤e¡QÆ_»¤O =ÚÖÏ¡ HÍÔ~ƒ_£ nѨHÍOuÖ’ 'ã¨∞~å—Å∞ K«^Œ∞=Ù`«∂ HõxÑ≤OKå_»∞. |Ǩïâ◊ó JÖÏ¡ P ~å„u`À<Õ „ѨѨOK«O JO`«=∞"åfiÅx x~°‚~ÚOKå_»x ÉèÏqOz #=∂A KÕã¨∞Î<åfl_»∞. ''h=Ù <å ã¨$+≤ì Wëêìxfl =ºuˆ~H˜OKå=Ù!—— JO@∞O>Ë J`«xfl "≥∂ã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞.

WOH˘OK≥O ¿ãѨ\’¡ q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ∞ P aÅOÖ’ KÕ~°É’`«∞O>Ë "åà◊¡#_çQÍ_»∞. ''D ~å„u`À „ѨѨOK«O =Úy¿ã<å?—— ^Œ∞~°…O^èŒÑ¨Ù "å`å=~°}OÖ’ ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∂, `«e¡^ŒO„_»∞Å∂, Ñ≤Å¡Å∂ XHõi<˘Hõ~°∞ Ñ≤Å∞K«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ã¨Ê$Ç¨Ï `«¿ÑÊ JO^èŒ`«fiO P=iOz# "åà◊¡‰õΩ J~°=_»"≥ÚHõ¯>Ë PѨÙÎÅ#∞ Hõ#∞Q˘<Õ =∂~°æO. Ѩk‡x HÀã¨O ˆHHõÅ∞ q#Ѩ_®¤~Ú. `«# Éèí~°Î, `«e¡ ™È^Œ~°∞Å #∞Oz `«Ñ≤ÊáÈ~ÚO^•"≥∞. P"≥∞‰õÄ Ug∞ HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. [#„Ѩ"åǨÏOÖ’ QÆ*ˇ˚Å∞ 178

"≥∂QÆ∞`«∞O>Ë, ~°HõÎO Hõ‰õΩ¯‰õΩO@∞#fl P"≥∞‰õΩ "åà◊¡ ˆHHõÅ∞ q#|_»ÖË^Œ∞. `«fi~°Ö’<Õ ˆHHõÅ∞ ‰õÄ_® PyáÈÜ«∂~Ú. q+¨"åÜ«Ú „ѨÉèÏ=O`À Q˘O`«∞Å∞ ѨÓ_»∞‰õΩ<åfl~Ú. TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. Z=~°∂ =∂\Ï¡_Õ ã≤÷uÖ’ ÖË~°∞.

JO`«\Ï ã¨‡âß# xâ◊≈|ÌO! ^äÀ~åH±û (Q˘O`«∞ „H˜Ok ÉèÏQÆO)Ö’ qѨs`«"≥∞ÿ# ÉÏ^èŒ`À TÑ≤i aQÆ|\Ïìeû =zÛOk. ѨŇ#s F_≥=∂ (TÑ≤iu`«∞ÎÅÖ’ h~°∞ U~°Ê_»_»O)`À ~°HõÎO Hõeã≤# #∞~°∞QÆ∞#∞ HõHͯ~°∞. Z„~°\˜ L=Ú‡Å∞ "Õâß~°∞. Hõ#∞QÆ∞_»∞¡ "≥eH˜=KåÛ~Ú. =Ú‰õΩ¯ á⁄~°Å∞ z\Ï¡~Ú. K≥=ÙÖ’¡ Ǩϟ~°∞ q#=zÛOk. heQÍ =∂i# =ÚMÏÅ∞ K≥=∞@∞¡ HõHͯ~Ú. KåÖÏ=∞Ok H˘xfl J_»∞QÆ∞Å∞ "ÕÜ∞« QÍ<Õ ‰õΩѨʉõÄeáÈÜ«∂~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ QÆ∞_çÃãÅ =ÚO^Õ QÆ∞O_≥ ^Œ_», `«Å uѨC@, ã¨Ê$Ç¨Ï áÈ=_»O`À JHõ¯_çHõHõ¯_Õ ‰õΩѨʉõÄÖÏ~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ qѨs`«OQÍ „Ѩ=iÎOz ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ ^ŒQÆæ™êQÍ~°∞. "åà◊¡ ^ŒQÆ∞æÅ`À xjkè „‰õÄ~°OQÍ „Ѩu^èŒfixOzOk. D QÆ_»a_»Ö’ XHõ ѨÙ~°∞+¨µ_»∂ =∞~À ¢ã‘Î U\˜H˜ Z^Œ∞s^Œ∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œih áêiá⁄=∞‡x ã¨OHˆ `«q∞zÛ# |„ÖÏO=Ú‰õΩ#ÌO `«# ÉèÏ~°º `«∞Åã‘ÉÏ~Ú`À `«# QÆ∞_çÃã‰õΩ "≥_»∞`«∞<åfl_»∞. =ÚQÆ∞æ~°∞ Ñ≤Å¡Å `«e¡ P"≥∞. QÆ∞_çÃãÖ’<Õ Kå"åÅOk. "≥_»∞`«∞O>Ë HÍeH˜ `«ye# PYi =∞x+≤ |„ÖÏO=ÚHõ#ÌO Hõà◊√¡ =∞ã¨HõÅ∞ Hõq∞‡ Ѩ_çáÈ`«∞#fl Éèí~°Î#∞ QÆ=∞xOK«Ö^Ë ∞Œ . XiÜ«∂ |ã‘Î Ñ≤`å=∞Ǩï_»∞, `«# Hõ„~°`À JO^ŒiH© P"å™êxfl xˆ~tú Oz# ÃÑ^ŒÌ=∞x+≤. áêuˆHà◊√¡QÍ c^ŒÅáêe@ ^≥·=O, "åà◊¡ ǨωõΩ¯Å‰õÄ, P`«‡Q“~°"åxH˜ ÃÑ@ìx HÀ@, \©–ǨÏ∫ãπ Jkè<Õ`«, HÍÔ~ƒ_£ "åÜ«Ú=ÙáêÅ|_ç <ÕÅH˘iQÍ_»∞! `«Å∞ѨÙÅ∂, H˜\˜H©Å∞ QÍã¨∞#∞ ~åx=fi=x ÉèÏqOKå~°∞ H˘O^Œ~°∞. ѨHͯ Wà◊¡Ö’ `«Å ^•K«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „ѨÜ∞« uflOKå~°∞. X=∞~üáêëê WÖÁ¡H¯õ >Ë ^ŒQ~æÆ Q° Í LOk. q+¨"åÜ«Ú=Ù <ÕÅÉÏ~°∞QÍ<Õ "≥à◊√`«∞O^Œx ÉèÏqOz áêëê `«# ‰õΩ@∞O|O`À#∂, ѨO^≥Ѩ٠HÀà◊¡`À#∂ ÃÑ· JO`«ã¨∞÷‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<åfl_»∞. HõOQÍ~°∞Ö’ P~ÀA ѨO^≥OÖ’ <≥yæ# 'Ü≥∂QÆ∂—#∞ =∞iÛáÈÜ«∂_»∞. q+¨"åÜ«Ú=Ù`À Jk TÑ≤i u`«∞ÎÅ∞ Ѩye „H˜Ok JO`«ã¨∞÷Ö’<Õ Ç¨Ö’¡ K«zÛáÈ~ÚOk! â◊~°}Ï~°∞÷Å#∞ Ö’xH˜ ~°Ñ≤ÊOKå_»∞. KåÖÏ L^•~°OQÍ „Ѩ=iÎOKå~°∞. ''X=∞~üáêëê ÃÑ^ŒÌH˘_»∞‰õΩ TÑ≤~å_»x z#flÑ≤Å¡#∞ `«#QÆkÖ’ =∞OK«OÃÑ· Ѩ_»∞HÀɡ\Ïì_»∞. WO\’¡ P_»"åà◊√¡ =Úã¨∞QÆ∞Å∞ =keÃÑ\˜ì P~°∞ÎÅ<å^Œ∞HÀ™êQÍ~°∞. `«_çQÆ∞_»¤Å#∞ =∞O_»∞`«∞#fl Hõà◊¡ÃÑ· LOz LѨâ◊=∞#O HõeyOKå~°∞. áêëê ÉèÏ~°º, QÆÅQÆÖÏ¡_Õ QÍAÅ KÕ`«∞Å`À "åà◊¡ ÃÑ^•Å #∞Oz H͈~ ~°HÍÎxfl `«∞_çzOk. `åˆQO^Œ∞‰õΩ hizÛOk. X=∞~üáêëê ã¨fiÜ«∞OQÍ 179

`«# LOQÆ~åÅ KÕ`«∞Å`À a㨯@∞¡, q∞~îå~ÚÅ∞ uxÑ≤OKå_»∞. P<å_»∞ "åà◊¡zÛ# ™êfiO`«# |ã‘Î"åã¨∞Å rq`åÖ’¡ =∞~°∞=ÖËxk!

J~Ú`Õ Ñ¨Hͯ Wà◊"¡ åà◊O¡ ^Œ~∂° WO`«\˜ B^•~åºxfl Hõ#Ѩ~Û° ÖË^∞Œ . QÆOQÍ~åO ^•e=∂ Éè’áêÖò ¿ãì+¨<£ kâ◊QÍ Ñ¨\ÏìÅ á⁄_»∞QÆ∞<å ѨiÔQ`åÎ~°∞. Ô~·ÖËfi "åà◊¡ WO\’¡ P„â◊Ü«∞O ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œ#∞‰õΩ<åfl~°∞. `«Å∞ѨÙ`«\Ïì_»∞. ã¨=∂^è•#O ÖË^Œ∞. q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O =∞m¡ `«~∞° =Ú`«∞O^Œx ÉèÏqOz H˜\H˜ © J^•Ìxfl ѨQÅÆ H˘\˜ì ֒ѨʼnõΩ kQÍ_»∞. ^˘OQÆ"å_Õ"∂≥ #x WO\˜ Ü«∞[=∂x i"åÅfi~°∞ ¿ÑÖÏÛ_»∞. J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î QÆ∞i `«Ñ≤ÊOk. áêiáÈ`«∞#fl [#„Ѩ"åǨÏO "≥#Hõ<Õ q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O ‰õÄ_® Hõ=Ú‡‰õΩO\’Ok. ÉèíÜ«∞O`À LH˜¯iaH˜¯~Ô #· =∞#∞+¨µÅ∞ k‰õΩ¯`ÀK«Hõ ѨiQÔ _»∞`«∞<åfl~∞° . ziy# |@ìÅ`À, Ñ‘eHõÖ#·ˇ =Úã¨∞QÆ∞Å`À, Ñ‘ÖËÛO^Œ∞‰õΩ QÍeHÀã¨O "≥OѨ~å¡_®~°∞. ѨyeáÈÜÕ∞ TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞ Ñ≤O_ç KÕã∞¨ OÎ >Ë <ÕÅ g∞^Œ á⁄~°™¡ êQÍ~°∞. P‰õΩѨKÛ« x K«~‡° O`À K«zÛ# "åà◊¡ ѨH¯õ <Õ K«xáÈÉ’ÜÕ∞ "åà◊¥¡ ѨK«Û\˜„^Œ"åxfl Hõ‰õΩ¯`«∂, ÉÏ^èŒ`À "≥∞eHõÅ∞ u~°∞QÆ∞`«∂ Ѩ_»∞<åfl~°∞.

D #~°HõO =∞^茺֒ ™êÖÏ~ü =∞iÛáÈÖËx ^Œ$â◊ºO XHõ@∞Ok. KèÀÖÏ |ã‘Î ~À_»∞¤ =∞Å∞ѨÙÖ’ r#∞"Õã≤# QÆ∞„~°O HõxÑ≤OzOk. =∞O_»∞`«∞#fl Hõà◊¡`À ^•xfl QÆ∞iÎOKå_»∞. Ѩk‡x "≥ÚQÆ∞_»∞ kbÑπ. P QÆ∞„~°O g∞^Œ<Õ Hõ^• `«~°e=KåÛ_»∞. ^•x Hõà◊√¡ Z„~°QÍ L<åfl~Ú. =Ú‰õΩ¯Ö’Oz "≥KÛ« \˜ âßfi㨠=™ÈÎOk. <À\’¡Oz P‰õΩѨKÛ« x #∞~°QÆ HÍ~°∞`ÀOk. "ÕQÆOQÍ Ñ¨iÔQ\˜ìOk. =∞m¡ "≥#H˘¯zÛOk. PyOk. ǨÏ$^ŒÜ«∞q^•~°HõOQÍ ã¨H˜eOzOk. ‰õΩѨʉõÄeOk. P HÍà◊~å„u <å\˜ cèHõ~° ã¨xfl"ÕâßÅxfl\˜Ö’H˜, |uH˜# "åà◊¡‰õΩ =∞~°∞=~åx ^Œ$â◊ºO XHõ@∞Ok. ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑ xHõ¯~°∞`À XQÆ~°∞Û‰õΩO@∂ ѨiÔQ_»∞`«∞<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞#fl |O_çg∞^Œ W#ÃÑÊ>ˇì, JO^Œ∞Ö’ „áê}ÏxHõO>Ë q∞#flQÍ ÉèÏqOKÕ Hõ Ô ~ hû <À@∞¡ , #QÆ Å ∞, "åpÅ∞, „\Ïxû㨠ì ~ ° ∞ ¡ , |OQÍ~° ∞ Ѩ à ◊ √ ¡ , Jxfl\˜ H õ O >Ë =ÚYº"≥∞ÿ#q, XiÜ«∂ |ã‘Î c^ŒÅ∞ ‰õΩ^Œ∞= ɡ\˜ì# Wà◊¡ ã¨÷ÖÏŠѨ\ÏìÅ∞<åfl~Ú.

* * * *

180

40. q+¨O HõH˜¯# ¿ÇÏ=∞O`« "Õ∞Ѷ¨∞O HÍb "≥∞ÿ^•# „Ѩà◊Ü«∂~°OÉèí ã¨=∞Ü«∂xH˜, JHõ¯_çH˜

<åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’#∞#fl Ô~·ÖËfi HÍÅhÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞#fl s<À q"åÇ¨Ï =ÚǨ˙~°ÎO ^ŒQÆæ~°Ñ¨_çOk. `åo Hõ>ËìO^Œ∞‰õΩ H˘kÌ x=ÚëêÅ =º=kè LO_»QÍ ˆHHõÅ∞ q∞#∞fl=Ú\Ïì~Ú. ''HÍÔ~ƒ_»∞ HõOÃÑhÖ’ „Ѩ=∂^ŒO [iyOk. |Kå"À! ÉèÏQÀ!—— JO@∂ Jxfl "≥·Ñ¨ÙÅ xOp ˆHHõÅ`À ëêq∞Ü«∂<å ^Œ^ŒÌie¡Ok. JѨÊ\˜ˆH LH˜¯i aH˜¯i KÕã¨∂Î#fl q+¨"åÜ«Ú=Ù Ô~·ÖËfi HÍÅhÖ’ Hõ=Ú‡‰õΩO\’Ok. qq^èŒ Z`«∞ÎÖ’¡ z#fl z#fl =Ú^ŒÌÅ∞QÍ =ã¨∞Î#fl "åÜ«Ú"Õ∞Ѷ¨∞O |¿Ñ¶ |Å¡Å K«∞@∂ì, <å@º"ÕkHõ#õ ∂, D`« H˘Å#∞#∂, PÔ~¯¢Â™êì "ÕkHõ#∂ P=i™ÈÎOk. |¿Ñ¶ áê„`«Å H˜O^Œ∞#fl Ç‘Ï@~°¡ #∞O_ç "≥Å∞QÆ∞`«∞#fl =∞O@Å`À ã¨OÜ≥∂[# K≥Ok ÉèíQÆ∞æ# "≥Å∞QÆ∞`ÀOk. Ju^ä Œ ∞ ÅO^Œ ~ ° ∂ =¸~° Û ù á È`« ∞ <åfl~° ∞ . ¿ãì + ¨ < £ =∂㨠ì ~ ° ∞ Ǩ Ï s+π ^è • ˆ ~ fi ‰õ Ä _® ™⁄=∞‡ã≤e¡Ñ¨_®¤_»∞. Ô~·ÖËfi _®Hõì~°∞ ™êǨÏã¨OQÍ q+¨"åÜ«Ú=Ù #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩx âßfi㨄Ѩ„H˜Ü«∞#∞ ѨÙ#~°∞^ŒúiOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOz<å ÖÏÉèíO ÖËHõáÈ~ÚOk. Éè’áêÖò ¿ãì+¨#∞fl =∞iH˘kÌ Hõ∆}ÏÖ’¡ P=iOK«É’ÜÕ∞ q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O, =ÚO^Œ∞QÍ<Õ pèѶò ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~°∞fl Hõ|oOzOk! âß~°^• kfi"Õn HÍÔ~·ƒ_£ Z"£∞._ç.[QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£‰õΩ á¶È<£ KÕâß_»∞. Öˇ·<£ arQÍ LOk. DÖ’QÍ kfi"Õn >ˇeá¶È<£ "≥∂yOk. KèÀÖÏ ã¨Éò¿ãì+¨<£ WOKèås˚ á¶È<£ KÕâß_»∞. ''™ê~ü =∂ ã¨Éò ¿ãì+¨<£ K«∞@∂ì q+¨"åÜ«Ú "Õ∞Ѷ¨∞O Hõ=Ú‡‰õΩO\’Ok. ^ŒÜ«∞KÕã≤ "Õ∞O "≥àı¡O^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOK«O_ç. ÖˉõΩO>Ë "Õ∞O Kå=_»O MÏÜ«∞O!—— kfi"Õn `«@Ѩ\Ï~ÚOKå_»∞. ''JHõ¯_Õ LO_»O_ç! HÍÔ~ƒ_»∞ "åo¡zÛ# =∂ã¨∞¯Å∞ ÃÑ@∞ì‰õΩx `«Å∞ѨÙÅ∂ H˜\˜H©Å∂ =¸ÃãÜ«∞ºO_ç.—— ''ã¨~ü "Õ∞O #Å∞QÆ∞~°O. =∂ãπ¯ XHõ¯>Ë LOk.—— 181

Hõ∆}HÍÅO =∞ø#O, x~åâ◊. Ѩiëê¯~°O ^˘iH˜Ok! ''XHõà◊¡ `«~°∞"å`« XHõ~°∞ =O`«∞Å"åsQÍ "å_»O_ç.—— x~°ã¨#QÍ #=Ùfi qxÑ≤OzOk. á¶È#∞ ÃÑ>Ëìâß~°∞. Éè’áêÖò Ѩ=~ü ¿ãì+¨<£ Jkè<Õ`«‰õΩ =∂„`«O `å#∞ <åÅ∞QÆ∞ „áê}ÏÅ#∞ HÍáê_ç# ã¨OQÆu ZѨÊ\˜H© `≥b^Œ∞. =∞~°∞<å_»∞ ~°OQÆOÖ’H˜ ky# Ãã·x‰õΩÅ∞ ã¨Éò–¿ãì+¨<£ =∂~°æOÖ’ =O^ŒÖÏk â◊"åÅ#∞ fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. WOHÍ âßfiã¨Ñ‘Å∞ã¨∂Î |u‰õΩ#fl ã¨Éò¿ãì+¨<£ HÍi‡‰õΩÅ#∞ K«∂ã≤ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞.

* * * * ''|Kå"À! |Kå"À!—— JO@∂ ÃÑo¡H˘zÛ# "åà◊¡O^Œ~°∂ ^ŒQÆ∞æ`«∂, L=Ú‡`«∂, LH˜¯iaH˜¯~“`«∂, J@∂ W@∂ ѨiÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞. i#∂ ÃÑo¡H˘_»∞‰õÄ Ñ‘_» HõÅÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl~∞° . ^•Ç¨ÏO, ^•Ç¨ÏO JO@∂ JO^Œ~∂° HõHÍqHõÖ·ˇ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~∞° . ¿ãì+<¨ "£ Ñ·≥ Ù¨ ѨiÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞. q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O JO^Œsfl K«O¿ÑÖ’QÍ<Õ "åà◊¡x `«~°eOKåÅ<Õ L^Õúâ◊ºOÖ’ XHõ "≥·Ñ¨Ù Q˘O`«∞=∞O@, ^ŒQÆ∞æ`À ã¨`«=∞ø`«∂<Õ kfi"Õn ëêq∞Ü«∂<å "åà◊¥¡, ˆH@~°~ü `≥zÛ# "åǨÏ<åÅ HÀã¨O Q͈~rÅ ^ŒQÆæiH˜ ѨiÔQ`åÎ_»∞. JѨÊ\˜ˆH `«# HÍ~°∞x ‰õÄ_® Z=~À fã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. '|Kå"À! J#flˆHHõÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "≥O@<Õ, =O@"åà◊√¡, <ÒHõ~°∞¡, >ˇO@∞Å"åà◊¥¡, ZÅ¢H˜ì+≤Ü«∞#∂¡, PÔ~¯¢™êì "åà◊¥¡, "åà◊¡ HÍ~°¡Ö’#∂ „@‰õΩ¯Ö’¡#∂ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. [#ˆ~@~ü Ãã@∞ì ^Œyæ~°∞O_Õ #Å∞QÆ∞~°∂ ã¨∂¯@~°¡ÃÑ· "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. ÖÏÉèíO ÖË^Œx ™êǨÏã¨OQÍ Zxq∞k =O^ŒÅ QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl WO\˜H˜ ^•i f™ê_»∞. `«# qb¡ãπ rѨ٠LOk. r=Ù`À =ã¨∂ÎO>Ë K«∞@∞ì=Ú\˜ì# =∞#∞+¨µÅ∞ ã‘@¡Ö’#∂,ÉÏ<≥\òÃÑ·<å |OѨ~°¡#∂ P„Hõq∞OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. W~°"≥·, =ÚÃÑÂÊ, UÉèˇ·, JO^Œ~°∂ ZHͯÅ#∞‰õΩ<Õ "åàı¡.

HÍb "≥∞ÿ^•# |ã‘ÎÅ #∞Oz |uH˜ ɡ·@ Ѩ_ç# "åà◊¡O^Œ~°∂ `«=∞ z=i „Ѩܫ∞`«flO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ~À^Œ#Å∞, "Õ_çHÀà◊√¡, ɡkiOѨÙÅ∞! r"åÅ∞_çy ‰õΩѨʉõÄÅ∞`«∞<åfl~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ ~°HõÎѨ٠Hõà‹¡Å∞ L=Ú‡`«∂ ^ŒQÆ∞æ`«∞<åfl~°∞. "åà◊¡O^Œi =∞^茺#∞Op Ñ≤Ñ≤Ê Ñ≤Ñ≤Ê KÕã¨∂Î XHõ ÖÏs ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈ~ÚOk. Ô~·ÖËfi „a_ç˚ g∞Oz a_»¤#∞ qã≤ˆ~ã≤# `«e¡x, Pqi`À h~°∞ H͈~ Hõà◊¡`À K«∂™ê_»∞. `«~°"å`« P"≥∞ ‰õÄ_® ^Œ∂H˜Ok. ''U^À =∞Ǩϟ`åÊ`«O ã¨OÉèíqOzO^ŒxÑ≤OzOk!—— J<åfl_»∞ kfi"Õn. * * * *

i=Ô~O_»∞ \˜"≥∂f "åOMˇ_èç Ãã·O\òáêÖò K«iÛÖ’ Pã¨∞Ѩ„u ~ÀQÆ∞ÅÃÑ· „ѨÉèí∞=Ù ^ŒÜ«∞ HÀã¨O „áêi÷Oz „Ѩ=zOKå_»∞. h a_»¤Å∞ ''^Œ ∞ ~åâ◊ ‰ õ Ω Ö’<≥ · JáêÜ« ∞ Hõ ~ ° " ≥ ∞ ÿ # , `≥eq`«‰õΩ¯= Ѩ#∞Å`À =∂#=ÙÅ <åâ◊<åxH©, #~°HÍxH© ^•if¿ã Ѩ#∞Å∞ *Ëã¨∞Î<åfl—— ~°x, Hõ∆q∞OK«=∞x "Õ_»∞‰õΩ<åfl_»∞. Ѩ^Õà◊¡ Ѩã≤"å_»∞ Jx~°∞^è£ U_»∞ѨÙ`À "åà◊¡‰õΩ "≥∞Å∞‰õΩ= =zÛOk. q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O Ô~·ÖËfiHÍÅhÖ’ "åà◊√¡#fl WO\˜H˜ =zÛOk. ѨHõ¯<Õ 'Ǩϟb Ô~_ô=∞~ü— K«iÛ. H˘kÌ ÃãHõ#¡Ö’<Õ "åà◊¡‰õÄ ÉÏkè`«∞Å ÅHõ∆}ÏÅ∞ HõxÑ≤OKå~Ú. U"≥∞ÿO^À J~°÷O HÍÖË^Œ∞. ''P@OÉÏO|∞ "Õâ߈~"≥∂—— J<åfl_»∞ \˜"≥∂f ^ŒQÆ∞æ`«∂. ''Éè’áêÖòÃÑ·<Õ ZO^Œ∞‰õΩ?—— Ѩã≤"å_ç ÃÑ^•ÅÃÑ· =ã¨∂Î#fl ~°HÍÎxfl `«∞_»∞ã¨∂Î JOk ÉèÏ~°º â’Éèí. \˜"≥∂f Éèí∞*ÏÖˇQƈ~âß_»∞. K«xáÈ=_»O MÏÜ«∞=∞x `≥eã≤áÈ~ÚOk. ÉÏ^èŒ`À<Õ =∞`« É’^茉õΩxQÍ `«##∂ ‰õΩ@∞OÉÏhfl =∞~°}ÏxH˜ ã≤^ŒúO KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ<åfl_»∞. ''PYi ™êiQÍ ^Õ=Ùx „áêi÷OK«∞‰õΩO^•O!—— J<åfl_»∞. #∞OK«∞<ÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOz, Ѩã≤"å_çx Z`«∞ΉõΩx ÉèÏ~°º`À ɡ·@‰õΩ =KåÛ_»∞.

PYi Hõ∆}ÏÅ#∞ K«iÛÖ’ QÆ_»áêÅx ÉèÏqOKå_»∞.

PÖÏì~ü =ÚO^Œ∞ ÉÏÅ∞x z#fl ÉÁO`«ÃÑ· Ѩ_»∞HÀɡ\Ïì_»∞. #∂º >ˇã¨∞ì"≥∞O@∞#∞ `≥zÛ ÉèÏ~°º`À =OQÆ∞x „áê~°÷#‰õΩѨ„Hõq∞OKå_»∞. 24= KåѨì~°∞Ö’ Ãã·O\ò "≥∞`«∂º QÀÃãÊÅ∞#∞ =∞O_Õ Q˘O`«∞`À gÖˇ#· O`« QÆ\Qì˜ Í K«^∞Œ =Ù`«∞<åfl_∞» . ''QÆ=∞xOK«∞. „ѨÉèí∞=Ù h ^ŒQÆæiÔHѨC_»∞ =™êÎ_À `≥b^Œ∞......—— JO@∂ F^•~°∞Ê#∞ á⁄Ok ''=∞$`«∞ºKåÛùÜ«∞ Ö’Ü«∞Ö’ #_»∞ã¨∞Î#fl <Õ#∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_»#∞—— JO@∂ P¢~°úOQÍ K«k"å_»∞.

K«iÛ QÍA `«Å∞ѨÙÅ "≥#HÍÅ ~°H‰∆õ Ωõ _»∞ HõxÑ≤OKå_»∞! <À\˜ K«∞@∂ì `«_ç `«∞"åfiÅ∞#∞ K«∞@∞ì‰õΩ#fl _®Hõì~°∞ ã¨~å¯~°∞ HõxÑ≤OKå_»∞. ѨÓ*Ïih ‰õΩ@∞OÉÏhfl "≥O@<Õ |Ü«∞@‰õΩ =zÛ `«#ÖψQ ~°H˜∆OK«∞H˘=∞‡x Ãã·QÆ KÕ™ê_»∞. JѨÊ\˜ˆH K«iÛ HÍOáœO_£Ö’ Py# _®Hõì~°∞QÍi JOÉÏã≤_»~ü HÍ~À¡ S^Œ∞QÆ∞~°∞ ZˆH¯™ê~°∞. XHõ<å_»∞ ˆ~_çÜ≥∂ qO@∂ rã¨ãπ „ѨÉèí∞=Ù#∞ Hõ#∞Q˘#fl \˜"≥∂f "åOMˇ_èç KèåѨì~ü 24 ^ŒQÆæ~° Ãã·O\ò "≥∞^äŒ∂º QÀÃãÊÅ∞ ^ŒQÆæ~° |∞H±=∂~°∞¯ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. q+¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ# q+¨=∞ã¨=∞Ü«∂xfl JkèQÆq∞Oz<å `«~°"å`« J`«#∂ ‰õΩ@∞O|=¸ `«^Œ#O`«~° Ѩi}Ï=∂Å##∞ÉèíqOKå~°∞. JѨC_»∞ =zÛ#k =∂„`«O 'JOu=∞ ã¨=∞Ü«∞O— HÍÖË^Œ∞. * * * *

182 183

''ã¨"∂≥ ™êÅ∞ ÉÏ=Ù<åfl~Ú.—— J<åfl_∞» ~°`fl« <å_®~ü WzÛ# Éè’[#O áêÔH\ò MÏmKÕã∂¨ .Î áÈ~°~ì O¡° ^Œ~∂° áê¡\áò ê¶ O #O.1 z=~°QÍ QÀ~°MÑò Ó¨ ~ü ZH±û„Zãπ ~åHõ‰Ωõ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞<Î åfl~∞° . ''JO^Œ~°∂ JÖψQ J<åfl~°∞.—— J<åfl_»∞ ~°`«fl<å_®~ü. ''#∞qfiOHõ *Ï„QÆ`«ÎQÍ LO_®e. ѨÅ∞ÊÖò ã≤OQ∑ x#∞fl =^ŒÅ_»∞.—— J<åfl_»∞ ÖÏÖò. ''J=Ù#∞ x["Õ∞!—— J<åfl_∞» <å_®~ü. ǨÏ\Ï`«∞QÎ Í Ñ¶∂¨ >ˇ#ÿ "åã¨# "ÕãO≤ k. Hõà√◊ =¡ ∞O_®~Ú.

Q˘O`«∞ =∞O_»∞`ÀOk. "≥Ú`«ÎO „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅO^Œin W^Õ J#∞Éèí=O! ''U^≥·<å Pã≤_£ "åQÆ#¡ #∞Oz HÍiO^Õ"≥∂!—— q+¨Ñ¨^•~å÷Å#∞ "≥∂ã¨∞ÔHàı¡ "åQÆ#¡ #∞O_ç WÖÏ ~å=_»O =∂=¸ÖË "åà◊H¡ .˜ ÖÏÖò JOK«<å `«ÑC¨ . H˘kÌ ¿ãѨ\’¡<Õ ¿ãì+<¨ À¡ q+¨"åÜ«Ú=Ù "åºÑ≤OzOk. "åo¡^ŒÌ~°∂ áê¡\òá¶ê~°O z=~°#∞#fl ¿ãì+¨#∞ =∂ã¨ì~°∞ PѶ‘ã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. _çѨӺ\© ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü „\ÏѶ≤H± WO_çˆH@~ü É’~°∞¤ g∞^Œ∞#fl Ñ≤#∞flÅ#∞ Hõ^Œ∞ѨÙ`«∞<åfl_»∞. =∞~À W~°"≥· xq∞ëêÖ’¡ QÀ~°MòѨÓ~ü ZH±û„ÃÑãπ Éè’áêÖò KÕ~°∞‰õΩO\’Ok. ÖÏÖò‰õΩ =∂@~åÖË^Œ∞. ''JÜ«∂º U^À „Ѩ=∂^ŒO [iyOk. áê¡\òá¶êO g∞^Œ∞#fl "åà◊¡O^Œ~°∂ ^ŒQÆ∞æ`À K«ã¨∞Î<åfl~°∞. F™êi =zÛ K«∂_»O_ç. _çѨӺ\© ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~°∂, Jã≤ÃãìO@∞ Ѩi^•~ü ɡ·@‰õΩ =zÛ Ô~O_»_»∞QÆ∞Å∞ "Õ™ê~À ÖË^À S^Œ_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎÖ’ gã¨∞Î#fl q+¨"Õ∞Ѷ¨∞OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl~°∞. "åà◊¡‰õΩ TÑ≤i ã¨ÅѨÖË^Œ∞. LH˜¯i aH˜¯~“`«∂ "≥O@<Õ QÆ|QÆÉÏ "≥#H˜¯ =KÕÛ™ê~°∞.

W^ŒO`å QÆ=∞xOz# „\ÏѶ≤H± Ô~QÆ∞ºÖË@~ü `«Å∞ѨÙÅ∂, H˜\˜H©Å∂ =¸ã≤"Õâß_»∞. Z.ã≤ P<£KÕâß_»∞. ֒ѨeH˜=zÛ# =∞Oz QÍe`À "åà◊¡‰õΩ "≥∞Å¡QÍ `≥eq =zÛOk. DÖ’QÍ WO@~°flÖò á¶È#∞ "≥∂yOk. xëê^£ÑÓ¨ ~üÖ’x WO^è#Œ y_»O¤ y WOKèås˚ HõO~îO° Jk. HÍÔ~ƒÂ _£ á¶êHõìsH˜ ^ŒQÆæ~À¡<Õ LOk. ''HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìsÖ’ U^À ¿ÑÅ∞_»∞ [iyOk. WHõ¯_»O`å q+¨"åÜ«Ú=Ù "åºÑ≤OzOk. [#O ѨiÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞. `«~°"å`« g∞ =O`«∞. QÍe ¿ãì+¨#∞ "≥·¿Ñ g™ÈÎOk.....—— ''ZѨC_À WHõ¯_çH˘zÛOk!—— J<åfl_»∞ â◊~°‡ ["å|∞QÍ. â◊~°‡ =∞~À „Ѩ=∂^•xfl TÇ≤ÏOKå_»∞. =O^ŒÖÏk =∞Ok „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ`À QÀ~°MòѨÓ~ü ZH±û„ÃÑãπ ~åÉ’`ÀOk.

184

''U"≥∞ÿ<å 㨈~. Ô~·eHõ¯_» PQƉõÄ_»^Œ∞.—— J<åfl_»∞ Jã≤ÃãìO@¡`À. JÖÏ KÕ¿ã JkèHÍ~°O „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ#∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ U^≥·<å KÕÜ«∂e. P^ÕâßÅ∞ á⁄O^Õ J=HÍâ◊O ÖˉõΩ<åfl, =ÚO^Œ∞ ¿ãì+¨<À¡<≥·<å ^•xfl PѨ٠KÕ~ÚOKåe! Ѩ<≥flO_»∞ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’x qkâ◊ ¿ãì+¨#∞Ok. ''WѨC_Õ |Ü«∞ÖËÌiOk!—— qkâ◊ ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~°∞ ã¨=∂^è•#O. ''JÜ≥∂º! ^Õ=Ù_®! ZÖÏQÍ!—— â◊~°‡ P"Õ^Œ#. ''áÈh U^≥·<å ã≤QÆflÅ∞O^• ^•iÖ’? Z~°∞ѨÙÖˇ·@∞ "≥eyOz PѨÙ^•O!—— J<åfl_»∞ „\ÏѶ≤H± Ô~QÆ∞ºÖË@~ü Ѩ>ËÖò. =ÚQÆ∞æ~°∂ QÀ_»g∞^Œ "≥Å∞QÆ∞`«∞#fl ѨK«Ûx, Z„~°x náêÅ#∞ xt`«ŒOQÍ K«∂âß~°∞. ''qkâ◊, Éè’áêÖò =∞^茺 XHõ¯ ã≤QÆflÖò ÉωõΩû ‰õÄ_® ÖË^Œ∞!—— J<åfl_»∞ â◊~°‡. ''J~Ú`Õ Ô~·Å∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ ѨiÔQuÎ WO[<£ ¢_≥·=~°∞#∞ PѨ=∞x Ãã·QÆ KÕÜ«∂e.—— Ѩ>ËÖò ã¨ÅǨ. q∞QÆ`å W^ŒÌ~°∂ P ã¨ÅǨ qx qã¨∞ÎÉ’Ü«∂~°∞. ''J~°ú~å„u "ÕQÆOQÍ "≥àı¡ Ô~·Å∞ ¢_≥·=~°∞#∞ PѨ=∞x ZÖÏ ã¨∂zOKåe?—— J<åfl_»∞ Ѩs^•~ü. ''=∞^茺֒ xÅ|_ç Z„~° nѨO K«∂Ñ≤OKåe!—— â◊~°‡ <À\’¡ H˜m¡ q∞OˆQâß_»∞. KåÖÏ „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# ã¨ÅǨ! "≥O@<Õ =∞#ã¨∞ =∂~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞. ''x["Õ∞. ÖÏO`«~°∞`À<Õ Páêe. Z=Ô~·<å |e+¨ì"≥∞ÿ# ‰õÄbÅ#∞ fã¨∞‰õΩ~å—— ''<Õ<Õ "≥_»`å#∞.—— J<åfl_»∞ Ѩ>ËÖò. ''<Õ#∂!—— J<åfl_»∞ Ѩi^•~ü. ''㨈~! <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ÖÏO`«~°∞¡ Ѩ@∞ìÔHà◊¡O_ç. pHõ\’¡ K«∂_®ÅO>Ë <åÅ∞ÔQ·^≥·<å LO_®e!—— J<åfl_»∞ â◊~°‡. Ѩ>ËÖò "å+¨<£ ÉËã≤<£ ^ŒQÆæiÔHo¡ 'QÍ=OKå— `«_çáê_»∞. ^•xfl Ñ≤O_ç =ÚYO g∞^Œ HõѨC‰õΩx ɡ·@ÔHàÏ¡_»∞. Ô~O_»∞ x=ÚëêÅ `«~°"å`« ~°`«fl<å_®~ü, ã¨f+πÖÏÖò#∂ fã¨∞H˘KåÛ_»∞. "åo¡^ŒÌ~°∂ "≥Ú^Œ\˜ `«~°QÆu "≥~Ú\˜OQ∑ ~°∂O `«Å∞ѨÙÅhfl =¸ã¨∞‰õΩx q+¨"åÜ«Ú=Ù #∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. â◊~°‡ "åà◊¡‰õΩ QÀ~°MòѨÓ~ü ZH±û„ÃÑãπ#∞ PáêÅx K≥áêÊ_»∞. ''=O^ŒÖÏk „Ѩܫ∂}©‰õΩÅ#∞ HÍáê_ç# g~°∞Å∞QÍ q∞=∞‡efl H©iΙêÎ~°∞.—— J<åfl_»∞. "åà◊√¡ h~°ã¨OQÍ #"åfi~°∞. â◊~°‡ `«# KÕ`«∞Å`À KèåfÃÑ· X`«∞ΉõΩ<åfl_»∞.

185

''^Õ=Ù_»∞ g∞ "≥O@ LO\Ï_»∞! "≥∞~ÚO>ˇ<#≥ ∞û ~°∂OÖ’ ÖÏO`«~∞° O¡ _˘K«∞Û. Hˆ =∆ ∞OQÍ "≥o¡~°O_ç!—— J<åfl_»∞. ''"åàı¡ x["≥∞ÿ# Ç‘Ï~ÀÅ∞—— J#∞‰õΩ<åfl_»∞ L„^ÕHõOQÍ. ~°`«fl<å_®~ü‰õΩ Ѩ\ÏìÅhfl H˘\˜ì# Ñ≤O_ç. pHõ\’¡ #Å∞QÆ∞~°∂ Hõ#∞=∞~°∞QÆÜ«∂º~°∞.

S^Œ∞ x=ÚëêÅHÀ ™êi =Oy Ѩ\ÏìÅÃÑ· K≥qÃÑ\˜ì qO@∞<åfl_∞» . ~Ô Å· ∞ =ã¨∞#Î fl „ѨHOõ Ѩ#Å∞ q#|_»ÖË^Œ∞. * * * * #ÅÉè·ˇ É’wÅ∞#fl ã¨∞n~°…"∞≥ #ÿ QÀ~°MÑò Ó¨ ~ü ZH±û„ÃÑãπÖ’ HÍÔ~ƒÂ _£ HõOÃÑh "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\˜ q+¨"åÜ«Ú =∞$`«∞x ÉèÏ~°º ëê* Ì ÉÏ<À `«# Ñ≤Å¡e^ŒÌi`À#∂ Éè’áêÖò KÕ~°∞‰õΩO\’Ok. Ô~·Å∞ "ÕQÆO `«QÆ∞æ`«∞O_»QÍ H˜\˜H© ^ŒQÆæ~°QÍ =zÛ `«# r=# *’ºux PiÊ"Õã≤# HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìs *’ºu~°‡Ü«∞ ã¨=Ú^•Ü«∂xfl K«∂ã≤Ok. P Hõ∆}O `«Å∞Û‰õΩO>Ë ÉèíÜ«∞O "Õã≤#@∞ìQÍ<ÕÕ =∞m¡ Éè’áêÖò‰õΩ =KÕÛO^Œ∞‰õΩ ÉèíÜ«∞"Õ∞ã≤Ok. HõOÃÑh WzÛ# 50 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å #+¨ì ѨiǨ~åxfl fã¨∞HÀ"åÅx Ѩ@∞ì|\˜ì# J`«Î=∂=∞Å XuÎ_ç`À P"≥∞ WHõ¯_çH˜ =™ÈÎOk. Éèí~°Î áÈQÍ<Õ "åàÏ¡"≥∞#∞ "≥à◊¡Q˘\Ïì~°∞. P"≥∞ "å~°ã¨`åfixH˜ Ѩ@∞ì|_»∞`ÀO^Œx P"≥∞#∞ ѨO¿Ñ™ê~°∞. |∞~°MÏ J=Ú‡‰õΩOk. J^Õ P"≥∞ "≥Ú^Œ\˜ ã¨Oáê^Œ#. ¢ã‘Ζ=Úã≤¡O–q`«O`«∞=Ó! =¸_»∂ P"≥∞‰õΩ PѨ^ŒÖË =∞i! g@xfl\˜h JkèQÆq∞Oz P"≥∞ `«# <åºÜ«∞áÈ~å\Ïxfl „áê~°OaèOzOk. `«# Éèí~°Î ã¨Ç¨ÏŸ^Àºy ÃÇÏKü.Zãπ.MÏ<£ JO_»QÍ xeKå_»∞. WÅ∞¡#∂, <åºÜ«∞"åkh ‰õΩkˆ~Û =~°‰õÄ PÜ«∞xO\’¡<Õ W^Œ~Ì ∞° Ñ≤ÅÅ¡ h ÃÑ@∞ì‰Ωõ x HÍňHÑ∆ O¨ KÕÜ∂« e. MÏ<£ `«# HÀã¨O áê¡\áò ê¶ ~°O g∞^Œ "Õz LO\Ï_»x J#∞‰õΩO\’Ok áêѨO! `«# Éè~í #ΰ ∞ K«OÑ≤# HÍÔ~ƒÂ _»∞ q+¨"åÜ«Ú=Ù JѨC_Õ ¿ãì+¨#∞‰õΩ |Ü«∞ÖËÌi# ¿ãflÇ≤Ï`«∞x ‰õÄ_® á⁄@ì#∞ ÃÑ@∞ì‰õΩOk!

* * * *

186

ÖÏO`«~°∞¡ Ѩ@∞ì‰õΩx LH˜¯i aH˜¯~“`«∞<åfl "åà◊√¡ #_»∞ã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. `«=∞‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ z#fláê\˜ q+¨"åÜ«Ú "Õ∞Ѷ¨∂Å =∞^茺 "≥à◊√`«∞<åfl~°∞. =∞~°}ÉÏ^èŒ`À "≥∞eHõÅ∞ uiy K«zÛ# â◊"åÅ#∞ ^•@∞‰õΩO@∂ áÈ`«∞<åfl~°∞. JHõ¯_»Hõ¯_» q#=KÕÛ =∞~°}"Õ^Œ#Å∞ qxÑ≤Oz<å PQÆ_®xH˜ ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. Z^Œ∞~°∞QÍ cèHõ~°^èŒfix`À ‰õÄ`« ÃÑ@∞ì‰õΩO@∂ â◊~°"ÕQÆO`À QÀ~°MòѨÓ~ü ZH±û„ÃÑãπ ^Œ∂ã¨∞H˘™ÈÎOk. ÖÏO`«~°¡#∂ѨÙ`«∂ "åà◊√¡ #Å∞QÆ∞~°∂ =ÚO^Œ∞HÔ àÏ¡~∞° . "åà◊‰¡ Ωõ TÑ≤~å_»O¤ ÖË^∞Œ . "åà◊¡ =ÚYOg∞^Œ K«∞@∞ì‰Ωõ #fl `«_çQÆ∞_»¤efl ^•@∞‰õΩx q+¨"åÜ«Ú=Ù âßfiã¨<åàÏÅ#∞ =Ú@ì_çOzOk. TÑ≤i HÀã¨O áȈ~ TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞ q+¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ# QÍe<Õ =∞m¡ =∞m¡ Ñ‘ÖÏÛ~Ú. ÖÏO`«~°∞¡ ÉèÏ~°"∞≥ áÿ ÈÜ«∂~Ú. `«∂Å∞`«∂, LH˜¯iaH˜¯~“`«∂, ==∞#O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl ÖÏO`«~#¡° ∞ z=i Ü«∞`«flOQÍ Táê~°∞. "åà◊√¡ K«∂Ñ≤# ã≤QÆflÅ∞ ¢_≥·=~°∞‰õΩ J~°÷O HÍÖË^Œ∞. Z=~À `åQÆ∞É’`«∞Å∞ `«=∂ëê KÕã¨∞Î<åfl~°#‰õΩ<åfl_»∞. "åà◊√¡ Ѩ\ÏìÅ =∞^茺 xÅ|_ç `«=∞#∞ K«∂ã≤ J~°=_»O QÆ=∞xOz<å ÖÏÉèíO ÖËHõáÈ~ÚOk. "åà◊¡ â◊s~åÅ #∞Oz „ã¨qOz# ~°HõÎѨ٠z#∞‰õΩÅ [_çÖ’ QÀ~°MòѨÓ~ü ZH±û„ÃÑãπ ¿ãì+¨<À¡H˜ =KÕÛã≤Ok! * * * * `«=∞ =∞#∞+¨µÅ „Ѩܫ∞`«flO Ѷ¨eOK«ÖË^Œx q.ÔH.â◊~°‡‰õΩ J~°÷"≥∞ÿOk. Ô~·Å∞ "≥∞Å¡QÍ áê¡\òá¶êO <≥O.1 g∞^Œ PyOk. „Ѩ=∂^•xfl x"åiOKÕO^Œ∞‰õΩ XˆH =∂~°æO LOk. "≥O@<Õ PѶ‘ã¨∞ z=~°QÍ L#fl "≥∞ÿ‰õΩ Ѩ@∞ì‰õΩx `˘}∞‰õΩ ɡ}∞‰õΩ ÖËx HõO~î°O`À ''™ê=^è•<£! Ü«∂„uHÀO Hõ$Ѩܫ∂ ^蕺<£ ^Õ! Éè’áêÖò ¿ãì+¨<£ "Õ∞ L`«ˆ~fl"åÖË =Ú™êѶ≤~ÀO ã¨Éò Hõ$Ѩܫ∂ JO^Œ~ü ~°Ç≤ÏÜÕ∞! ÉÏǨÏ~ü [Ǩψ~b "åÜ«Ú „ѨÉèÏ"£¿ã *Ï<£HÀ Y`«~å Ǩï~¸! ˆ~Öò QÍ_ô `«∞~°O`ü PˆQ *ÏÜÕ∞. JQÆÖÏ ¿ãì+¨<£"Õ∞ L`«~ü blÜÕ∞. "åǨ¿ã |ãπ¿ã K«Öò`Õ *Ï`Õ. "å¿ã Éè’áêÖò ѨǨïOKü *Ï~ÚÜÕ∞!—— JO@∂ Ç≤ÏOnÖ’#∂ L~°∂ÌÖ’#∂ „ѨHõ\˜OKå_»∞. WÃãÎ=∂‰õΩ =KÕÛ Ü«∂„u‰õΩʼnõΩ ÉèíÜ«∞O `˘ÅyOk. JÖÏ¡ `«=∞#∞ ~°H˜∆™êÎ_»"Õ∞ Éèí~À™ê`À L<åfl~°∞. <À\˜ g∞^• =Ú‰õΩ¯ g∞^• `«_ç `«∞"åfiÅ∞ HõѨC‰õΩx WO[<£ ¢_≥·=~ü ^ŒQÆæ~°‰õΩ ѨiQÔ `åÎ_∞» . ~Ô Å· ∞#∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ áÈx"åfiÅx P^ÕtOKå_»∞. WÖÏ KÕÜ∞« _»O K«@ì q~°∞^Œ"ú ∞Õ =∞i! Éè’áêÖò ¿ãì+¨<£ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#k. Jxfl Ô~·à◊¥¡ PQÆ∞`å~Ú. U"Õ<å `«xvÅ∞O>Ë "å\˜x ѨÓiÎ KÕã≤ ѨOѨÙ`å~°∞. JÖÏ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Z=~°∂ q∞QÆÅÖË^Œ∞.

187

=O^ŒÖÏk „Ѩܫ∂}©‰õΩÅ#∞ HÍáê_®e. WO[<£ ¢_≥·=~°∞ q+¨"åÜ«Ú=Ù ÉÏi# Ѩ_»‰õΩO_® PѨx K≥Ü«∂ºe. â◊~°‡ "ÕQÆOQÍ Ñ¨iÔQ_»∞`«∞<åfl_»∞. Ü«¸xá¶ê~°O K«∂ã≤# H˘O^Œ~°∞ JOu=∞ Ѷ¨∞_çÜ«∞Ö’¡ J`«xfl "å>Ëã¨∞HÀÉ’Ü«∂~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ ^•iHõ_»¤O Ѩ_®¤~°∞. â◊"åÅ#∂, ==∞<åÅ#∂ ^•@∞‰õΩO@∂ "≥àÏ¡_»∞. Ô~·Å∞ =ÚO^Œ∞ ÉèÏQÍxH˘KÕÛHõ ~Ô Ö· fiË L^ÀºyQÍ Jã¨OHõeÊ`« „ѨfHÍ~° K«~º° QÍ *Ë|∞Ö’Oz ѨKÛ« *ˇO_® fã≤ Ѩ@∞ì‰Ωõ <åfl_∞» . ''PÖò H˜¡Ü«∞~ü! _çáê~üì Wg∞‡_çÜ«∞\©¡!—— JO@∂ JiKå_»∞.

Jk =∂=¸Å∞ `«`«OQÆ"Õ∞. WO[<£ ¢_≥·=~ü `«Å∂áê_»∞. „ÉˉõΩÅ∞ =ke _ôlÖò WO[<£ ~Ô QÆ∞ºÖË@~°∞#∞ |ÅOQÍ =`åÎ_∞» . QÀ~°MÑò Ó¨ ~ü ZH±û„ÃÑãπ "≥∞e¡QÍ =∞$`«∞º‰õΩǨÏ~°O Ö’Oz `«Ñ¨C‰õΩx ÃÑ^ŒÌ K«Ñ¨C_»∞`À ‰õÄ`«ÃÑ_»∞`«∂ ™êyáÈ~ÚOk. K≥=∞@Å∞ Hõ‰õΩ¯`«∂, Hõ+Oì¨ QÍ TÑ≤ifã¨∞‰õΩO@∂, QÆ∞O_≥ ^Œ_` » À, xO_ç# ã¨O`«$Ñ≤` Î À, 㨇âß<åxfl `«ÅÑ≤OKÕÖ L#fl áê¡\òá¶ê~åxH˜ =∞~À z=~°∞#fl `«# PѶ‘ã¨∞‰õΩ "≥àÏ¡_»∞. HÍx `«# PѶ‘ã¨∞#∞ áÈÅ∞ÛHÀÖËHõáÈÜ«∂_»∞.

'Z.ã≤ PѶ‘ãπ— Jx L#fl JHõ∆~åÅ#∞ K«∂ã≤# „Ѩܫ∂}˜‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~°∞ q+¨"åÜ«Ú=Ù „ѨÉèÏ"åxflOz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ JHõ¯_çH˜ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. HõxÑ≤OzO^ŒÖÏ¡ ^èŒfiOã¨O KÕ™ê~°∞. ¢>ˇÿ<£ WO_çˆH@~ü É’~°∂¤, >ˇeá¶È#∂¡ zO^Œ~° =O^Œ~° KÕ™ê~°∞. á⁄_»"å\˜ ã¨~å¯~ü _®Hõì~ü ‰õÄ_® "åà◊¡ ^Œ∂‰õΩ_»∞#∞ PѨÖËHõáÈÜ«∂_»∞. _®Hõì~°∞ ã¨~å¯~°∞ #_çz ¿ãì+¨#∞‰õΩ *Ë~°∞‰õΩ<åfl_»∞. Ô~_£„HÍãπ =Ú„^Œ L#fl ÉÏQ∑ xO_® HõO\˜Ö’+¨<£ ã‘™êÅ∞, ^ŒQÆ∞æ aà◊¡Å∂, âßfi㨠P_ÕO^Œ∞‰õΩ =∞O^Œ∞Å∂, QÆ∞O_≥ ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ =∞O^Œ∞Å∂, `«# ^ŒQÆæ~°∞#fl ã¨~°O*Ï=∂ "≥Ú`«ÎO `≥KåÛ_»∞. HÍx "å\˜ =Å¡ ÖÏÉèOí ÖËx Ѩiã≤u÷ . "≥Ú^Œ\˜ â◊s~°O =ÚO^Œ∞ =OQÍ_»∞. K«xáÈ~Ú LOk. rq`åO`«O "≥O\Ï_Õ ^Œ$â◊ºO HõxÑ≤OzOk. K«xáÈ~Ú# `«e¡ ã¨Î<åº#flO\˜ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl Ѩã≤áêѨ!

Pq_»‰Äõ Hõà¥◊ ,¡ Q˘O`«∂ =∞O_»∞`«∞<åfl~Ú. TÑ≤~å_»Ö^Ë ∞Œ . â◊"åÅ#∞ ^•@∞‰õΩO@∂ Ñ≤Å¡e^ŒÌi`À "≥~Ú\˜OQ∑ ~°∂O‰õΩ *Ë~°∞‰õΩOk. =∞~°}Ï=ã¨÷`À ã¨`«=∞`«=∞ø`«∞#fl "åà◊¡`À ¢H˜H˜¯iã≤ LOk. XHõ ɡOp g∞^Œ Ñ≤Å¡Å#∞ Ѩ_»∞HÀɡ\˜ìOk. "åà◊¡ =ÚMÏÅ g∞^Œ `«_çÑ≤# ~°∞=∂à◊¡#∞ HõÑ≤ÊOk. <å#=∞‡ WzÛ# >ˇ_ô¤ÉË~ü#∞ z#fl"å_ç =_çÖ’ LOzOk. ''ÉèíÜ«∞Ѩ_»HõO_ç. Z=i<≥·<å ™êÜ«∞O fã¨∞H˘™êÎ#∞. WѨC_Õ =™êÎ#∞—— JOk. |Ü«∞\˜ÔH_»∞`«∞O>Ë |∞H˜OQ∑ H˜\˜H© "≥#HÍÅ n~°…x„^ŒÖ’ L#fl@∞ì Q“`«"£∞(Hõ¡~°∞¯) HõxÑ≤OKå_»∞. J`«x `«Å ilã¨ì~°¡ g∞^Œ LOk. `«# Ñ≤Å¡Å#∞ Pã¨∞Ѩ„uH˜ fã¨∞ÔHàı¡O^Œ∞‰õΩ "åǨÏ#O U^≥·<å HõxÑ≤ã¨∞ÎO^Õ"≥∂#x ~å„`«O`å "≥kH˜Ok. `≥ÖÏ¡i`Õ HÍx P"≥∞ =∞m¡ "åà◊¡#∞ KÕ~°∞HÀÖËHõáÈ~ÚOk. "åo¡^ŒÌ~°∂ JÖψQ L<åfl~°∞. Ѩã≤"å_»∞ ™ÈÜ≥∞Éò >ˇ_ô¤ÉË~ü#∞ Ѩ@∞ì‰õΩx h~°ã¨OQÍ âßfiã¨Ñ‘Å∞ã¨∞Î<åfl_»∞. ÃÑ^ŒÌ"å_»∞ J~å¬^£ <À\˜ K«∞@∂ì Z„~°x ~°HõÎO QÆ_»¤ Hõ\˜ìOk. ëê*ÏÌ xs˚="≥∞ÿ# QÆ∞O_≥ÅÃÑ· K≥q PxOzOk.`«# Éèí~°Î#∞ |eH˘#fl HÍÔ~·ƒ_£ "åÜ«Ú=Ù `«# ÃÑ^ŒÌ H˘_»∞‰õΩ#∂ Hõ|oOzOk!

* * * *

* * * * _çѨӺ\© ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~°∞ "≥∞ÿ‰õΩÖ’ KÕã≤# „ѨHõ@##∞ KåÖÏ =∞Ok „Ѩܫ∂}©‰õΩÅ∞ q#ÖË^Œ∞. ëê*ÏÌ ÉÏ#∂ ‰õÄ_® q#ÖË^Œ∞. `«# Ñ≤Å¡e^ŒÌi`À ňQr`À |O_ç kyOk. K«∞@∂ì K«∂ã≤Ok. MÏ<£ *Ï_»ÖË^Œ∞. ã¨iHõ^• áê¡\òá¶ê~°O xO_® â◊"åÅ∞. 㨇âß#OÖ’ PyO^• Ô~·Å∞? Ñ≤Å¡e^ŒÌ~°∂ QÍex Ñ‘eÛ ^ŒQÆ∞æ`«∞<åfl~°∞.

189 188

41. =∞$`«∞º=Ù qÅÜ«∞`åO_»=O x â◊≈|ÌOQÍ #~°"Õ∞^èŒO [iyáÈ~ÚOk! ZÖÏO\˜ ¿ÑÅ∞_»∂ ÖË^Œ∞! PHÍâ◊OÖ’

=∞O@Åã¨ÖË ÖË=Ù! KåÖÏ =∞Ok Éè’áêbÜ«ÚÅ∞ „ѨâßO`«OQÍ x„kã¨∞Î<åfl~°∞. J~À~å Hõ¡ÉòÖ’#∂, #∂º Éè’áêÖò ÃÑo¡ ëêq∞Ü«∂<åÅ H˜O^• q<À^•Å∂ qO^Œ∞Å∂ ™êyáÈ`«∞<åfl~Ú. âߺOÉÏ|∞ ~Ô ™êì~Ô O@∞Ö’ q∞QÆ`å Pk"å~åʼnõΩ =∞ÖË¡ D Pk"å~°O ‰õÄ_® "≥∞_çHõÖò HÍÖËr q^•º~°∞÷Å`À H˜@H˜@ÖÏ_»∞`«∂ á⁄QÆ Hõ=Ú‡‰õΩO\’Ok. Z=iH© ZÖÏO\˜ J#∞=∂#O HõÅQÆÖË^Œ∞. áê`« #QÆ~°OÖ’x Ãã·ÊÃããπ ¿ã¯fi~üÖ’ '=Úëê~Ú~å—Ö’ L`åûǨÏO L~°HõÅ∞"Õã¨∂Î ™êQÆ∞`ÀOk. lQÍ~ü JHõƒ~üMÏ<£ =zÛ#O^Œ∞# ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÅ #∞Op =zÛ# Hõ=ÙÅ∞<åfl~°∞. H˘*Ï˚Å QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ D XHõ¯~ÀA‰õÄ x|O^èŒ#Å#∞ ã¨_»eOK«=∞<åfl~°∞. ^•O`À "åà◊¡O^Œ~°∂ á⁄^Œ∞ÌQÆ∂H˜<å '=Úëê~Ú~å—Ö’ L<åfl~°∞. J~Ú`Õ #Å∞QÆ∞ˆ~ã≤ QÆ∞OѨÙQÍ =∂„`«"Õ∞ LO_®e. ÖÏ"å\˜ #Q͇, JO^Œ"≥∞ÿ# ÉËc, HÍ@∞Hõ Hõà◊¡`À "≥QÆ@∞QÍ â◊‰õΩO`«ÖÏ, „¿ÑHõ∆‰õΩÅÖ’ „Ѩã¨∞Êù@OQÍ HõxÑ≤OKå~°∞. ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O „ѨHÍ~°O H˘xfl H˘`«Î Q˘O`«∞ʼnõΩ ‰õÄ_® '=Úëê~Ú~å—Ö’ J=HÍâ◊O ^˘iH˜Ok. Ѩ^ŒH˘O_»∞ QÆO@ʼnõΩ _»∂º\© kyáÈ~Ú# Ô~Ǩ‡<£MÏ<£‰õÄ ^˘iH˜Ok. Ô~Ǩ‡<£MÏ<£ ã¨ÉèÏHõOѨO Hõ#Ѩ_»‰õΩO_® z#flH˘_»∞‰õΩ ã¨bO K≥~Úº Ѩ@∞ì‰õΩx "ÕkHõ <≥Hͯ_»∞. =∞Ǩ„Ѩà◊Ü«∂xH˜ <åOn ѨeH˜# KÕ`«∞Å`À "≥∞ÿ‰õΩ#∞ Ѩ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. <Õ#∞ K≥ѨÊÖË#∞ <Õã¨ÎO! P"≥∞ ^ŒQÆæ~À, ^Œ∂~°"≥∂!

HõÅÜ≥∂, x["≥∂! <å ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ „Ѩ=Ç≤ÏOKÕ ^èŒ∞xÜ≥∂! "≥eˆQ K«O^Œ=∂=∞ ÖÏO\˜ "≥∂=Ú <å ™⁄O`«O! <å `«ÅÃÑ· #Hõ∆„`åÅ∞ <å@º=∂_®~Ú!

JO@∂ J~°÷xg∞e`« <Õ„`åÅ`À Ѩ~°=â◊OQÍ QÍ#O KÕâß_»∞. * * * * 190

=∞~åfl_»∞ `«# H˘_»∞‰õΩ`À [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ #~°‡^• #n f~° qǨ~° Ü«∂„`« [~°QÆÖË^Œ∞. ~å¢u >ˇeá¶È<£ ¢"≥∂yOk. ¢á⁄_»Hõ¬<£ "Õ∞<Õ[~°∞ Zãπ. Ñ≤. KèÒ^èŒ∞i ZO.S.ã≤. ™Èìˆ~*ò *’<À¡ QÍãπ bH± J~Ú# ã¨OQÆu `≥eáê_»∞. PyáÈ~Ú# á¶êHõìsÖ’ Z@∞=O\˜ „Ѩ=∂^ŒO [~°QÆ^Œ<Õ =¸_è»#=∞‡HõO WOHÍ =^ŒÖË¡^Œ∞. ''WHõ¯_»‰õΩ ~°O_ç! Jã¨ÖËO [iyO^À K«∂^•ÌO!—— J<åfl_»∞. |@ìÖËã¨∞‰õΩO@∞O>Ë #QÆ~° áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~ü ã¨fi~å*ò ѨÓs á¶È<£ KÕâß_»∞. HÍb "≥∞^ÿ •# "åã¨∞Å∞ ÉèÜ í ∞« O`À Ѩ~∞° QÆ∞Å∞ fã¨∞<Î åfl~h° , "å~°O^Œ~∂° q+¨„ѨÉÏè "åxH˜ QÆ∞~Ô #· @∞ì HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~°x `≥eáê_»∞. `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞, QÍOnè "≥∞_çHõÖò HÍÖËr _ô<£. ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê„u Ô~ã≤_≥O\ò "≥∞_çHõÖò ã¨ì_ôãπ ÃÇÏ_£, Zãπ.Ñ≤.q∞„âß`À =Ú‰õΩO^Œ<£ =∂\Ï¡_®_»∞. q∞„âß JѨC_Õ ÃÑo¡ #∞Oz uiQ˘KåÛ_»∞. ''Zãπ.Ñ≤.! á¶êHõìsÖ’ U^À „Ѩ=∂^ŒO [iyOk. Z=∞Ô~˚hû Z_ç‡+¨#∞¡ KÕÜ«∂e. `«Ü«∂~°∞QÍ LO_»∞!—— J<åfl_»∞. ''ÃÑ^ŒÌ „Ѩ=∂^Œ=∂?—— q∞„âß HõOQÍ~°∞Ѩ_®¤_»∞. ''|Ǩïâß HÍáÈ=K«∞Û. á¶êHõìsÖ’ L`«ÊuÎ [~°QÆ_»O ÖË^Œ∞. U^À z#fl „Ѩ=∂^ŒO HÍ=K«Û#∞‰õΩO@∞<åfl#∞—— ''QÍã¨∞ bÔH·O^•? ''J<Õ JO@∞<åfl~°∞. JHõ¯_çÔH_ç`Õ HÍh Ug∞ `≥b^Œ∞!—— _®Hõì~°∞ =∞m¡ J_çQÍ_»∞. ''á¶Èã‘˚<£?—— =∞ǨÏ=∞‡^£ P„ëêѶπ Kå=Ù#∞ QÆ∞~°∞Î KÕã¨∞‰õΩO@∂. ''HÍ^Œ∞! q∞^ä≥·Öò W™È Ãã·<Õ\ò!—— D ["å|∞`À JÜ≥∂=∞Ü«∞O U~°Ê_çOk. HÍÔ~ƒ_£ HõOÃÑh Éè’áêÖò "≥·^Œº=~åæʼnõΩ D "åÜ«Ú=Ù QÆ∞iOz ZÖÏO\˜ ã¨=∂Kå~°=¸ `≥Å∞ѨÖË^Œ∞. ''ÅHõ∆}ÏÖËq∞\˜?—— ''`«Åu~°∞QÆ∞`«∞Ok. _À‰õΩ=ã¨∞ÎOk. TÑ≤i Hõ+¨ì=∞ø`«∞Ok. `«_ç`«ye, PH˜û[< £LO>Ë KåÅ∞! JO`« HõOQÍ~°∞ Ѩ_®eû# q+¨Ü«∞O HÍ^Œ∞....—— DÜ«∞# #\˜ã¨∞Î<åfl_®? ÖˉõΩO>Ë x[OQÍ Ug∞ `≥e^•? M.I.C. „áê}ÏO`«Hõ"≥∞ÿ# "åÜ«Ú=x x[OQÍ<Õ `≥b^•? H˘kÌ xq∞ëêÅ `«~°"å`« ǨÏg∞kÜ«∂ ~À_£Ö’x PÜ«∞# `≥Å¡x JOÉÏã≤_»~ü HÍ~°∞ K«∞@∂ì q+¨"åÜ«ÚÑ‘_ç`«∞Å∞ K«∞@∞ì=Ú\Ïì~°∞.

191

''ZHõ¯_çH˜ "≥_»∞`«∞<åfl~°∞?—— <À\˜ K«∞@∂ì #∞~°QÆ HÍ~°∞`«∞#fl =∞x+≤ J_çQÍ_»∞. ''á¶êHõìsH˜—— J<åfl_»∞ =Ú‰õΩO^Œ<£ QÍA `«Å∞Ѩ٠"≥#HÍÅ #∞Oz. ''á¶êHõìsHÍ? "≥#H˜¯áÈ? ÖˉõΩO>Ë Kè«™êÎ=Ù!—— D =∂@Å∞ q#QÍ<Õ _À~ü QÍ¡ã¨∞ kOKå_»∞. Ѷ¨∂>ˇÿ# ~°™êÜ«∞#Ѩ٠"åã¨# =Ú‰õΩ¯‰õΩ ™ÈH˜Ok. ¢_≥·=~ü LH˜¯i aH˜¯~°Ü«∂º_»∞. HÍ~°∞#∞ "≥#H˜¯ uѨÊÉ’Ü«∂_»∞. ''u#flQÍ áÈh!—— J<åfl_»∞. ''=∞#O "≥àÏ¡eûO^Õ!—— =Ú‰õΩO^Œ<£ `«# ‰õÄ_® *Ë|∞ ~°∞=∂à◊#¡ ∂, h\˜x `≥KåÛ_»∞. HõO„ÃÑã¨~#°¡ ∞ ¢_≥=· ~°∞‰õÄ, „á⁄_»H<¬õ £ "Õ∞<Õ[~°∞‰õÄ WKåÛ_»∞. ѨiÔQ>Ëì [#O =∞^茺 ^Œ∂ã¨∞‰õΩO@∂ HÍ~°∞ ™êyáÈ~ÚOk! * * * * *** H˘kÌ xq∞ëêÖ’¡<Õ Ç¨Ïg∞kÜ«∂ Pã¨∞Ѩ„u Z=∞Ô~˚hû qÉèÏQÆO â◊"åÅ QÆkÖÏ `«Ü«∂Ô~·Ok. ã≤ã¨ì~ü° ÃѶeã≤\© =KåÛHõ _®Hõì~°∞¡ nѨH± QÍOnè =∞ǨÏ=∞‡^£ Ã+·H± =∞iOHõ Ѩ<ÕO ÖË^Œ#∞‰õΩ<åfl~°∞. JO`«Ö’<Õ _çáê~üì"≥∞O@∞ ¢H˜H˜¯iã≤áÈ~ÚOk. "å~°∞¤Ö’¡#∂, =~°O_®Ö’¡#∂, "≥∞@¡g∞^•, ZHõ¯_» Ѩ_ç`Õ JHõ¯_» Ѩ~°∞K«∞‰õΩ#fl =∂#= Hõàı|~åÅ∞.

Z_ç‡+¨#∞¡ KÕã¨∞Î#fl #~°∞û ilã¨ì~°∞ ѨHõ¯# Ѩ_Õã≤Ok. WO`« =∞Ok ¿ÑÔ~¡ÖÏ ~åÜ«∂e? "åà◊¡O^Œ~°∂ =∞~°} "Õ^Œ#`À "≥∞eHõÅ∞ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. h\˜ xOz |Ü«∞@Ѩ_»¤ KÕѨÖÏ¡ @Ѩ@áê H˘@∞ì‰õΩO@∞<åfl~°∞. _®Hõì~°∞‰õΩ Ô~O_Õà◊¡ „H˜O^Œ\˜ J„ëêѶπ Kå=Ù [˝Ñ≤ÎH˘zÛOk. "åà◊O¡ ^Œ~∂° HÍÔ~ƒÂ _£ á¶êHõsì K«∞@∞ìÑH¨ ¯õ Å |ã‘ÅÎ "åà◊x¡ `≥eã≤Ok. "åà◊O¡ ^Œ~∂° q+¨„ѨÉÏè =O =Å¡ Jã¨fiã¨∞÷ÅÜ«∂º~°∞. U q+¨O? #~°∞û Ã+·H± PH˜û[<£ =∂ã¨∞¯Å∞ ÃÑ_»∞`«∂O>Ë QÍOnè >ˇeá¶È<£ JO^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞. gà◊√¡ Ñ‘eÛ# "åÜ«Ú=Ù‰õΩ q~°∞QÆ∞_»∞ J`«<˘Hõ¯_Õ K≥ѨÊQÆÅ_»∞.

J~°÷~å„u ^•\˜ Ô~O_»∞ QÆO@ʼnõΩ HÍx ^˘~°HõÖË^Œ∞. QÍOnè q∞^ä≥·Öò W™È Ãã·<Õ\ò QÆ∞iOz "≥Ú^Œ\˜™êi q<åfl_»∞. _®IIÖ’Ü«∂ ‰õÄ_® =Ú‰õΩO^Œ<£ ÖψQ =∂\Ï¡_®_»∞. ''Jk „áê}ÏO`«Hõ"≥∞ÿOk HÍ^Œ∞. \˜Ü«∞~ü QÍãπÖÏ Hõà◊√¡ =∞O_»∞`å~Ú.—— J<åfl_»∞. ''"ÕàÏHÀà◊OQÍ =ÙO^•! WHõ¯_» [#O DQÆÖÏ¡ K«ã¨∞Î<åfl~°∞!—— QÍOnè FÑ≤Hõ #t™ÈÎOk. ''Z‰õΩ¯= "≥Ú`«ÎO Ñ‘e¿ãÎ TÑ≤iu`«∞ÎÅ ã¨ÎOÉèí# U~°Ê_»∞`«∞Ok—— _®IIÖ’Ü«∂ z=~°‰õΩ XѨC‰õΩ<åfl_»∞.

192

''q~°∞QÆ∞_»∞QÍ Uq∞"åfie?—— QÍOnè J_çQÍ_»∞. ''ZÖÏO\˜ q~°∞QÆ∞_»∂ HõxÃÑ@ìÖË^Œ∞.—— J<åfl_»∞ `åÑ‘QÍ. ''"åà◊¡O^Œsfl ѨÙ+¨¯ÅOQÍ hà◊√¡ `åQÆ=∞<åe. `«_Qç ∞Æ _»Å¤ `À Hõà#¡◊ ∞ `«∞_»∞K«∞HÀ"åe. Z"£∞.S.ã≤.H˜ h\˜Ö’ HõiyáÈÜÕ∞ QÆ∞}=ÚOk.—— QÍOnè „Ñ¨âßO`«OQÍ LO_®Åx „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. ''hàÏ¡! W^•! g∞~°∞ K≥¿ÑÊk!—— JO@∂ á¶È<£ ÃÑ>Ëìâß_»∞. _®IIÖ’Ü«∂ ã¨ÅǨ „ѨHÍ~°O h\˜`À Hõà◊¡‰õΩѨâ◊=∞<åxfl HõeyOKå~°∞. `å`å¯eHõOQÍ ^ŒQÆ∞æ `≥~°Å∞ PQÍ~Ú. "åà◊¡ <À\˜ #∞Oz =KÕÛ ^Œ∞~åfiã¨# Jã¨Ç¨ÏºOQÍ LOk. ~°HõÎO`ÀHõÅã≤# #∞~°QÆÅ∞ ÃÑ^•ÅÃÑ·H˜ =ã¨∞<Î åfl~Ú. "åà◊¡ =ÚY Hõ=oHõÅ∞ =∞`«∞QÎ Í L<åfl~Ú. Hõ#∞QÆ∞_»∞¡ á⁄_»∞K«∞H˘x =ã¨∞Î<åfl~Ú. =Ú‰õΩ¯ ëÈ}ÏÅ∞ J^Œ∞~°∞`«∞<åfl~Ú. ÃÑ^•Å∞, K≥=ÙÅ∞, |∞QÆæÅ∞ hÅOQÍ =∂~°∞`«∞<åfl~Ú. =ÚMÏÅ∞ ~“„^ŒOQÍ L<åfl~Ú. he ÃÑ^Œ=ÙÅÃÑ· Kå=Ù KèåÜ«∞Å∞ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú. QÆ∞O_≥ |ÅÇ‘Ï#OQÍ, PQÆ∞`«∂ H˘@∞ì‰õΩO\’Ok. TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞, QÆ∞O_≥ _»|_»ÉÏ, QÆÅQÆÖÏ, QÆ~°QÆ~å ^èŒfixã¨∞Î<åfl~Ú. xã¨û`«∞Î=, k¢Q̓ùOu, JÅã¨@, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î HÀÖ’Ê=_»O =O\˜ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ |\˜ì <å_ô=∞O_»Å =º=ã¨÷ÃÑ· ÉÏQÍ ^≥|ƒ fã≤O^Œx _®Hõìi¡^ŒÌ~°∂ QÆ=∞xOKå~°∞.

F ^ŒOѨ`«∞Å∞ `«=∞ Ñ≤Å¡efl fã¨∞H˘KåÛ~°∞. =Ü«∞ã¨∞ Ô~O_»∞, <åÅ∞QÆ∞. Ñ≤Å¡Å ÃÑ^•Å #∞O_ç #∞~°∞QÆ∞ HÍ~°∞`ÀOk. "åà◊¡ QÆ∞O_≥Å∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ H˘@∞ì‰õΩO@∞<åfl~Ú. QÍOnè "åà◊¡‰õΩ _≥„iѶ≤e<£ WO*ˇHõ¬xKåÛ_»∞. Hõà◊√¡ Ö’+¨<£`À Hõ_çQÍ_»∞. PH˜û[<£ =∂ã¨∞¯Å∞ ÃÑ\Ïì_»∞. Ñ≤Å¡Å∞ HõkÖÏ~°∞. ^ŒOѨ`«∞Å∞ ã¨O`À+≤OKå~°∞. JO`«Ö’<Õ "åà◊¡ â◊s~åÅ∞ aQÆ∞ã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. QÍOnè Ããì`«™È¯Ñπ ÃÑ\˜ìq<åfl_»∞. ''Ǩ~üì ÃѶ~ÚÅ∂º~ü—— J<åfl_»∞.

P HÍà◊~å„uH˜k P~°OÉèíO =∂„`«"Õ∞! TÑ≤iu`«∞ÎÅ J=~À^è•xH˜ `À_»∞, f„="≥∞ÿ# LH˜¯i aH˜¯i(Asphyxia), =O\˜ ÅHõ∆}ÏÅ∞ `«#H˜ ѨiK«Ü«∞O ÖËxq. "Õà◊√¡, HÍe "Õà√◊ ¡ hÅOQÍ =∂~°∞`«∞<åfl~Ú. J#fl"åÇ≤ÏHõÅÖ’#∂, ¿ÑQÆ∞Ö’¡#∂ ã¨OHÀK«O U~°Ê_»∞`ÀOk. ^Œ$+≤ì =∞O^Œy™ÈÎOk. HõO_»~åÅ J^Œ∞~°∞, [fi~°O, qѨs`«"≥∞ÿ# K≥=∞@`À |@ìÅ∞ zO¿Ñã¨∞‰õΩ<ÕO`« =~°‰õÄ ÉÏ^èŒ. KåÖÏ =∞Ok =∞$`«∞º^•fi~°O =^ŒÌ L<åfl~°∞. gkèÖ’H˜ K«∂¿ãÎ JO^Œ~°∂ JÖÏO\˜"åˆ~ HõxÑ≤OKå~°∞. Z`«∞ΉõΩx fã¨∞H˘KÕÛ FÑ≤Hõ HÀÖ’Ê~Ú# `«Å∞¡Å∞ Ñ≤Å¡Å#∞ JHõ¯_çHõHõ¯_Õ =ke =ã¨∞Î<åfl~°∞. W^ŒÌ~°∞O>Ë XHõ¯ix =kÖËã¨∞Î<åfl~°∞. =∞~À ^•i HõxÑ≤OK«Hõ `«# QÆ∞~°∞=Ù QÍiH˜ á¶È<£ KÕâß_»∞.

193

''„á⁄ÃѶã¨~ü q∞„âß `«fi~°QÍ ~°O_ç! WHõ¯_»O`å Ѷ¨∞’~°OQÍ LOk!——

* * * * ã¨O`À+π q<ÀÉÏ, [g∞Öò WëêH±, >ˇeá¶È<£ PѨˆ~@~°∞¡ ÃãO„@Öò >ˇeá¶È<£ ZˆHûÛOlÖ’ _»∂º\©Ö’ L<åfl~°∞. ^Õâ◊O |Ü«∞\˜H˜ Ô~O_»∞ ã¨~°∂¯º@∞¡<åfl~Ú. ã¨fi^ÕâßxH˜ XHõ _»[#∞ Öˇ#· ∞¡ ^•HÍ LO\Ï~Ú. (JѨÊ\˜HO˜ HÍ Zãπ.\˜._ç./S.Zãπ._ç ™œHõ~åºÅ∞ ~åÖË^∞Œ ) "åo¡^~ÌŒ ∂° „á⁄ÃѶã¨~ü q∞„âß HõO~îåxfl QÆ∞~°∞ÎѨ\˜ì D qѨ`«¯~° ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# HÍÅ∞û‰õΩ „áê^è•<åºxflKåÛ~°∞. ["≥∞ÿÖò WëêH±‰õΩ QÆ`«OÖ’ PÜ«∞# QÍÖò ÉÏ¡_»~ü PѨˆ~+¨<£ KÕâß_»∞. q∞„âß J`«xH˜ Ü«¸~°Ñ,π J"≥∞iHÍ ^ÕâßÅ #O|~°x¡ KåÛ_»∞. HÍÔ~ƒÂ _£ ZÖÏO\˜ ã¨=∂Kå~åxfl KÕÛO^Œ∞‰õΩ x~åHõiã¨∞Î#flO^Œ∞# _»|∂¡º.ÃÇÏKü.F.#∂ "å+≤OQ∑@<£Ö’x "≥∞_çÖÏãπ#∂ Z"£∞.S.ã≤ QÆ∞iOz "åHõ|∞ K≥Ü«∂ºÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. J~Ú`Õ Ü«¸~°Ñπ, J"≥∞iHÍ ^ÕâßÖ’¡ WOHÍ Pk"å~°O #_»∞™ÈÎOk. HÍ~åºÅÜ«∂Å∞ `≥~°"åÅO>Ë =∞~À ѨkQÆO@Å∞ QÆ_»"åe.

DÖ’QÍ á¶ê~°‡ã≤ã¨∞ìÅO^Œi #∞Op (ÉÏOHÀ_≥·ÖË@~°∞¡ (âßfi㨠HÀâßÅ#∞ qâßÅOKÕ¿ãq) Ü«∂O\© ™êʙȇ_çH±û(ã¨OHÀKåÅ#∞ x~ÀkèOKÕq) HõO\˜ Ö’+¨#∂¡, Ǩ~°∞ì \Ïx‰õΩ¯Å∞, ^ŒQÆ∞æ ã≤~°Ñ¨CÅ∞, fÑ≤ aà◊¡Å#∂ ¿ãHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. WO_À~À¡#∂, QÍfieÜ«∞~À¡#∂ L#fl „á⁄ÃѶã¨~°¡#∞ ÖËÑ≤ "åà◊¡^ŒQÆæ~°∞#fl =∞O^Œ∞efl q=∂#OÖ’ "≥O@<Õ `«~°eOKåeûOkQÍ HÀ~å_»∞. PH˜û[<£(ÉÏ\˜Öòû)`«Ü«∂s^•~°¡#∞ "åà◊¡^ŒQÆæ~°∞#fl"≥Ú`«ÎO ã‘™êÅ#∞ fã¨∞‰õΩ~°=∞‡<åfl_»∞. ''"ÕÖÏk „áê}ÏÅ#∞ HÍáê_®e!—— `«~"° å`« `å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ç¨ã¨Åì ∞ ~°∂=ÚʼnõΩ "≥o¡ "≥∞_çHÖõ ò q^•º~°∞Å÷ #∞ "Õ∞ÖÁ¯eÊ fã¨∞H˘KåÛ_»∞. "åà◊ ¡ ∂ "≥ O ><Õ =KåÛ~° ∞ . "åà◊ √ ¡ ZÖÏO\˜ 㨠O HÀK« O ÖË ‰ õ Ω O_® Ñ≤ Å ¡ Å ‰õ Ω `«=∞<À\˜<åxOz, <À\˜ ^•fi~å âßfiã¨#OkOKå~°∞. XHõ Ñ≤Å¡"å_»∞ HÀÅ∞‰õΩ<åfl_»∞. HÍx P q^•ºi÷ Ñ≤Å¡"åx TÑ≤iu`«∞ÎÅÖ’x q+¨"åÜ«Ú=Ù#∞ Ñ‘ÖÏÛ_»∞. ^•O`À J`«xH˜ Kå=Ù =¸_çOk. ÉÏkè`«∞Å ^Œ∞ã¨∞ÎÅÃÑ·<å, QÆ_®¤ÅÃÑ·<å, `«ÅÅg∞^•, g∞™êÖ’¡#∂ P=iOz# q+¨"åÜ«Ú=Ù#∞ "≥·^Œº q^•º~°∞÷Å∞ Ñ‘ÖÏÛ~°∞. ÉÏkè`«∞Å J=ÅHõ∆}ÏÅ∞ "åà◊¡H ©Ñ¨@∞ì‰õΩ<åfl~Ú. Ѩk ‰õĺaH± ÃãO\©g∞@~°¡ _≥HÍ„_®<£, _≥„iѶ≤e<£`À HõeÑ≤ WO*ˇHõ¬<£`À "å\˜x x~ÀkèOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.

194

J=ÅHõ∆}ÏÅ∞ ™ÈH˜# XHõ q^•ºi÷ ÉÏkè`«∞_ç PH˜û[<£ =∂ã¨∞¯ ÖψQã¨∞H˘x `å#∞ÃÑ@∞ì‰õΩx "≥o¡áÈ~Ú `≥Å¡"å~åHõ =KåÛ_»∞. P `«~°"å`« =¸_»∞~ÀAÅ áê@∞ ~å„f Ѩ=Å∂ xifi~å=∞OQÍ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ "≥·^ŒºO KÕ™ê_»∞! <å_çÜ«∂#∞ =ke ã≤ã¨ì~ü ÃѶeã≤\© ‰õÄ_® ~°OQÆOÖ’H˜ kyOk. "å~°∞¤Ö’¡#∂, =~°O_®Ö’¡#∂ JO`å cÉèí`«û"Õ∞. Z=~°∞ K«KåÛ~À Z=~°∞ |u‰õΩ<åfl~À `≥b^Œ∞. Laƒ# =ÚMÏÖ’¡ Hõà◊√¡ HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. ÉÏkè`«∞Å#∞ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞QÍ Hõe¿Ñ ~°∂=ÚÖ’ QÍOnè P"≥∞#∞ LO_»=∞<åfl_»∞. ÖË`« QÀ^èŒ∞=∞ ~°OQÆ∞ Ããfi@ì~°∞ "Õã¨∞‰õΩ<åfl"≥∞ ѨHõ¯<Õ =Úã¨Å`«#∞ ã¨Ê$Ç¨Ï ÖˉõΩO_® L<åfl_»∞. ''`å`å! g∞ Pq_» ÖË`« QÀ^èŒ∞=∞ ~°OQÆ∞ Ããfi@ìˆ~ã¨∞‰õΩO^•?—— ["å|∞ ÖË^Œ∞. W^ŒÌ~°∞ Ñ≤Å¡Å =∞^茺 =∞~À P"≥∞ HõxÑ≤OzOk. P Ñ≤Å¡Å `«e¡ P"Õ∞<å? ÖˉõΩO>Ë Hõà◊¡ g∞^Œ ^Œ∂kÃÑ@∞ì‰õΩ#fl =∞~À P"≥∞<å? JHõ¯_» |u‰õΩ#fl"åà◊¡ =∂@#∞ Kå=Ù <˘ˆH¯ã≤Ok!

* * * * D [#"åÇ≤Ïx ÃÑ~°∞QÆ∞`ÀO^Œx q∞„âß TÇ≤ÏOKå_»∞. "ÕÖÏk =∞Ok ~ÀQÆ∞Å#∞ ZHõ¯_» ÃÑ\Ïìe. =∞ǨÏ=∞‡^£ Ѩˆ~fi*ò‰õΩ á¶È<£ KÕâß_»∞. #∂º Éè’áêÖòÖ’ W\©=ÖË Hõ@∞ì‰õΩ#fl WO\’¡ q+¨"åÜ«Ú=Ù‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ x„kã¨∞Î<åfl_»∞. q∞„âß [iy# =∞Ǩϟ`åÊ`åxfl q=iOKå_»∞. ëêq∞Ü«∂<åÅ∞, HÍÔ~Ê@∞¡, =ÔQ·~åÅhfl "≥O@<Õ Ç¨Ïg∞kÜ«∂ Pã¨∞Ѩ„uH˜ KÕ~åÛÅ<åfl_∞» . Ѩsfi*ò Pâ◊Û~°ºÑ¨_Ö» ^Ë ∞Œ . ''JÖψQ „á⁄ÃѶã~¨ .ü <å ^ŒQ~æÆ ∞° #fl=hfl g∞ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ `≥™êÎ#∞.—— Jx Éèí~À™ê WKåÛ_»∞. =ÚQÆ∞æ~°∞ H˘_»∞‰õΩbfl ÖËáê_»∞. `«# ã≤|ƒOk#O^Œsfl Ñ≤ÖÏÛ_»∞. ~å„u ÃÑo¡à◊¡‰õΩ J^≥ÌH˜zÛ# ëêq∞Ü«∂<åÅ∞ "≥Ú`«ÎO ã¨~°O*Ï=∂#∞ „@‰õΩ¯Å g∞^Œ "≥O@<Õ Ç¨Ïg∞kÜ«∂ Pã¨∞Ѩ„uH˜ KÕ~åÛÅ<åfl_»∞. =∞ã‘^Œ∞Ö’ "Õã≤# ëêq∞Ü«∂<åÅ#∞ Ñ‘H˜OKå_»∞. WÃãÎ=∂ ã¨OQÆu `«~åfi`« K«∂_˘K«∞Û! XHõ H˘_»∞‰õΩx Ñ≤ez QÀ_Ò<À¡ L#fl ‰õΩsÛÅ∞, ™Èá¶êÅ∞, ɡ_∞» ¡ ''=∞Oz W\ÏeÜ«∞<£ HÍѶ‘ KÕ¿ã ÃÑ~À¯ÖË@~ü`À—— ã¨Ç¨ `≥=∞‡<åfl_∞» . ~Ô Ö· fiË HÍÅhÖ’ ÃÑo¡H˘zÛ# ëêq∞Ü«∂<å#∞ Ñ‘H˜ `≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ "≥àÏ¡_»∞. ^•iÖ’ q+¨"åÜ«Ú "Õ∞Ѷ¨∞O `«ye ^•^•Ñ¨Ù Kå=ÙH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ "≥àÏ¡_»∞.

195

J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î ã¨Ç¨Ü«∞Hõ |$O^ŒO J`«xfl HÍáê_ç fã¨∞H˘zÛOk. `«# >ˇO@∞Ö’ J`«º=ã¨~° zH˜`«û á⁄Ok# "åiÖ’ J`«<Õ "≥Ú^Œ\˜"å_»∞!

* * * * Pã¨∞Ѩ„u QÆ∞_®~åʼnõΩ S^Œ∞ =O^ŒÅ QÆ*ÏÅ ^Œ∂~°OÖ’ Z„~°\˜ Ããfi@ì~∞° `À, "≥ÚǨÏO g∞^Œ `«_ç `«∞"åfiÅ∞HõѨC‰õΩx, Hõà◊¡‰õΩ QÍQÆ∞Öòû ÃÑ@∞ì‰õΩx, XHÍÜ«∞# áê`«#QÆ~°OÖ’x z#fl WO\’¡Oz ɡ·@H˘KåÛ_»∞. ‰õÄ_® ÉèÏ~°º, Ѩk¿ÇÏ<Õà◊¡ K≥Öˇ¡Å∂ L<åfl~°∞. ɡ·@∞#fl ã¨∂¯@~ü g∞^Œ ZHͯ~°∞. Ѩ„uHÍ qÖËYi ~å*ò‰õΩ=∂~ü ˆHëêfihH˜ J"≥∂‡xÜ«∂ "åã¨# ÖÏO\˜k ™ÈHõ_»O`À<Õ "≥∞ʼnõΩ= =zÛOk. "≥O@<Õ H˜\˜H©x =¸¿ã™ê_»∞. `«# "åºã¨ Ѩ~°OѨ~°Ö’ ÃÇÏK«ÛiOz# „Ѩ=∂^ŒO =ÚOK«∞H˘KÕÛã≤O^Œx J#∞HÀÖË^Œ∞. áÈbã¨∞ ÃÇÏ_£ HÍfi~°ì~°∞û‰õΩ á¶È<£ KÕâß_»∞. ''U"≥∞ÿOk?—— ''HÍÔ~ƒ_£ á¶êHõìsÖ’ „Ѩ=∂^ŒO [iyOk. QÍãπ \ÏOH± ¿ÑeOk. =∞#O^Œ~°O Kå=_»O MÏÜ«∞O!—— HõOQÍ~°∞QÍ J=`«e HõO~î°O ["å|∞.

Jxfl"≥·Ñ¨ÙÖÏ Ñ¨iÔQ_»∞`«∞#fl [<åxfl H˜\˜H©Ö’Oz K«∂âß_»∞. `«#"åà◊¡ x^ŒÌsfl ‰õÄ~ÀÛÃÑ@∞ì‰õΩx #∂º Éè’áêÖò‰õΩ ã¨∂¯@~ü g∞^Œ â◊~°"ÕQÆO`À "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. `«# ÃÇÏK«ÛiHõÅ∞ ÖˇHõ¯KÕÜ«∞x "åà◊√¡ ‰õÄ_® L`«Î~° kâ◊QÍ #∂º Éè’áêÖò‰õΩ "≥o`Õ |uH˜ |@ìHõ>Ëì "åà◊¡x J`«xH˜ `≥Å∞ã¨∞! * * * *

196

42. â◊"åÅ∂–––r=Kè«Ûù"åÅ∂! t‰õΩ¯ "Õ∞[~°∞ ‰õΩKå~åO Y#∂*Ï P~°∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ#∞ Éè’áêÖò =KÕÛ Ô~·Ö’¡ áêâ◊qHõOQÍ ^ŒÇ¨Ï#O KÕã≤ <≥Å ~ÀAÖˇ·Ok. WOk~å QÍOkè =∞~°}ÏxH˜ ¢Ñ¨fHÍ~° K«~°ºQÍ x~°Ñ¨~å^èŒ∞Å#∞ K«OÑ≤"Õã≤# ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡ Wk ‰õÄ_® XHõ\˜. D ™êi "Õ∞[~°∞ =∞~À Q˘Ñ¨Ê qëê^•xfl K«∂_»=Åã≤=zÛOk. `«# |ÅQÍhfl ¢@‰õΩ¯Å#∂ fã¨∞‰õΩx ™êǨÏã¨O`À ZO^Œi<À ~°H˜∆OKå_»∞. "≥ÚǨÏO g∞^Œ `«_ç ~°∞=∂Å∞#∞ HõѨC‰õΩx Jyfl=∂Ѩ‰õΩx Hõà◊¡*’_»∞ =∂¢`«"Õ∞ ~°Hõ∆}QÍ, HÍ~°∞¤ É’~°∞¤ á¶êHõìsÖ’ x¢kã¨∞Î#fl <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ#∞ ã¨∞~°H˜∆`« ¢áêO`åxH˜ `«~°eOKå_»∞. `«~°"å`« HÍb"≥∞ÿ^•# ¢áêO`åÖ’¡x |ã‘ÎÖ’¡ WOHÍ ¢áê}ÏÅ`À Z=Ô~·<å L<åflˆ~"≥∂ K«∂ã≤ "åà◊¡#∞ zH˜`«û HÀã¨O `«~°eOKÕO^Œ∞‰õΩ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl_»∞. Ѩk‡x ÃÑo¡ `åÅ∂‰õΩ `≥Å¡QÆ∞¢~°O KèÀÖÏ |ã‘Î ^•iÖ’ J_»¤OQÍ, "≥Å¡H˜ÖÏ Ñ¨_»∞Ok. q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À ^•x Xà◊¡O`å LaƒáÈ~ÚOk. Z¢~°QÍ =∂i# Hõà◊√¡ =ÚO^Œ∞‰õΩ `«#∞flH˘KåÛ~Ú. Ãã·x‰õΩÅ∞ ^•x =ÚO^Œi HÍà◊¡#∞ Hõ>Ëìã≤ ¢Ñ¨Hõ¯‰õΩ ÖÏQÍ~°∞. H˘OK≥O =ÚO^Œ~°H˘KåÛHõ ÃÑo¡ ã¨~°O*Ï=∂ HõxÑ≤OzOk. =∞O_»Ñ¨O JÖψQ LOk. PyflǨϟ¢`«O WOHÍ "≥Å∞QÆ∞`ÀOk. ÉËã≤#¡Ö’x ‰õÄ~°Å∂ J#flO K≥‰õΩ¯ K≥^Œ~°ÖË^Œ∞. [#ˆ~@~°∞ Ãã@∞ì JÖψQ LOk. QÆ∞_çÃã =ÚO^Œ∞ ÃÑo¡HÍ#∞HõÅ∂ =O@áê¢`«Å∂, |@ìÅ∂ HõxÑ≤OKå~Ú. ÃÑo¡H˘_»∞‰õΩ Q˘_»∞QÆ∞#∞ f™ê_»∞.

JHõ¯_»∞#fl =ã¨∞Î=ÙÅxfl\˜h *Ï¢QÆ`«ÎQÍ <À\ò |∞‰õΩ¯Ö’ ~åã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. zO^Œ~° =O^Œ~°QÍ Ñ¨_»∞#fl â◊"åÅ#∞ ^•@∞‰õΩO@∂ WOHÍ ¢áê}ÏÅ`À q∞ye# "åiHÀã¨O QÆ∞_çÃãÅhfl QÍeOK«™êQÍ_»∞. Ãã·x‰õΩÅ#∞ xâ◊≈|úOQÍ LO_»=∞<å^ÕtOKå_»∞. z#fl âßfiã¨, =¸Å∞QÆ∞ ‰õÄ_® qxÑ≤OKåe. JHõ¯_˘Hõ =¸Å∞QÆ∞, WHõ¯_˘Hõ P¢HõO^Œ#, ^ŒQÆ∞æ, Ѩã≤áêѨ U_»∞ѨÙ, ZHõ ¯ _ç # ∞Oz =™ÈÎ O ^À#x Jxfl â◊ s ~åÅ#∂ QÆ = ∞xOKåe. JѨ Ê \˜ ˆ H 㨠= ∞Ü« ∞ O q∞OzáÈ~ÚOk. JHõ¯_»O`å =∞$`«∞º¿ÇÏÅ! J#O`«"≥∞ÿ# xâ◊≈|ÌO!

197

XHõ QÆ∞_çÃãÖ’x =Úã¨e ^ŒOѨ`«∞Å∞ Y#∂*Ï ~åHõ HÀã¨O Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î#fl@∞ì =∞OK«Og∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx =∞O^ŒÇ¨ã¨O KÕ™ê~°∞. =∞~ÀKÀ@ ÉèÏ~åºÉèí~°Îe^ŒÌ~°∂ P~°∞QÆ∞~°∞ Ñ≤Å¡Å`À ã¨Ç¨ Hõ\˜Hõ <ÕÅg∞^Œ K«zÛ Ñ¨_»∞<åfl~°∞. z#fl Ñ≤Å¡Å "Õà◊√¡ <À\’¡<Õ L<åfl~Ú. "≥ e H˘zÛ# Hõ # ∞QÆ ∞ _» ∞ ¡ , ÃÑ^•ÅÃÑ· ~° H õ Î Ñ ¨ Ù #∞~° Q Æ Å ∞. =Ú㨠e ^Œ O Ѩ ` « ∞ Åx^Œ Ì i h ¢@‰õΩ¯Ö’xÔHH˜¯Oz, =∞m¡ "≥`«Hõ™êQÍ~°∞. ɡiûÜ«∞O ~À_À¡x MÏb ã¨÷ÅOÖ’, HÍÔ~·ƒ_£ L^ÀºQÍÅHÀã¨O ^ŒàÏsÅ =ÚO^Œ∞ QÆ∞q∞QÆ∂_Õ *ÏQÍÖ’ â◊"åÖˇ<Àfl zO^Œ~°=O^Œ~°QÍ Ñ¨_»∞<åfl~Ú. "≥<≥flÖ’¡ HÍà◊¡‰õΩ Ѩ¨ã¨∞Ñ¨Ó áê~å}˜`À Ѩ_»∞#fl J=∂‡~Úx K«∂âß_»∞. HÍà◊¡‰õΩ QÆ*ˇ˚Å∞<åfl~Ú. KÕ`«∞ʼnõÄ HÍà◊¡‰õÄ QÀiO\ωõΩ ѨÓ`«`À Z¢~°QÍ L<åfl~Ú. <å@ºO KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ¢_≥ãπ "Õã¨∞‰õΩ#fl@∞¡Ok. ã≤QÆÖ’ =∞Öˇ¡Ñ¨Ó=Ù =ã≤ "å_»ÖË^Œ∞. \©. g. Ö’ <å@ºO KÕ¿ã "åà◊¡ÖÏ LOk. "≥∞_»Ö’#∞#fl Q˘Å∞ã¨∞Ö’ z#fl tÅ∞= LOk. |Ǩïâ◊: K«xáÈ~ÚO^Õ"≥∂! \ÏiÛÖˇ·@∞ Pi¿Ñ=ÚO^Œ~° ÃÑ^Œq ^ŒQÆæ~° z#fláê\˜ Hõ^ŒeHõ HõxÑ≤OzOk. =OQÆ∞x `«# `«ÅáêQÍ#∞ `«Ñ≤ÊOz `«Å#∞ QÆ∞O_≥ÅHÍxOKå_»∞.

Ug∞ q#Ѩ_»ÖË^Œ∞. ¢ÃãìK«~°∞ÃÑ·ÔHH˜¯OKå_»∞. ''ǨÏg∞kÜ«∂ Ǩã¨Ê@Å∞‰õΩ áÈh.——J<åfl_»∞ ¢_≥=~°∞`À

* * * * .ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê¢u ¢áêOQÆ}=∞O`å =∞ǨÏ=∞‡^£ Ѩsfi*ò "Õ~ÚOz# ëêq∞Ü«∂<åÅ`À xO_çáÈ~ÚOk. "å\˜H˜O^Œ ZHõ¯_» Ѩ_ç`Õ JHõ¯_» KåѨÅg∞^•, |Å¡Åg∞^•, ɡOpÅg∞^• JHõ¯_ç "≥·^Œºq^•º~°∞÷Å∞ QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞Å#∞ Ѩ_»∞HÀɡ\˜ìã¨∞Î<åfl~°∞. "åà◊¡Ö’ |uˆH J=HÍâ◊=Ú#fl"åà‹¡=~À Hõ#∞HÀ¯=_»O Hõ+¨ì"Õ∞. Ѩk‡x <å_çx K«∂ã≤# ‰õΩ¢~° _®Hõì~°∞ ÖÏÉèíO ÖË^Œx ÃÑ^Œq qiKå_»∞. Ü«Ú^èŒúÉèí∂q∞Ö’ Hõ∆`«QÍ¢`«∞ÖÏ¡ˆQ ¢|uˆH J=HÍâßÅ∞#fl "åà◊¡ˆH zH˜`«û KÕÜ«∞_»O =∞Ozk. Ѩk‡x ¢ÃãìK«~°∞fl =∂~°∞ÛsH˜ fã¨∞‰õΩ á⁄=∞‡<åfl_»∞.

KåÖÏ=∞Ok Hõà◊√¡=∞O@Å∞, Ѩye# Hõ@HÍÅ∞, ^Œ$+≤ì#~°Ñ¨Ù ѨHõ∆"å`«O, =Ú_»∞K«∞‰õΩ#fl HõO\˜áêѨÅ∞, =O\˜ <Õ¢`«~ÀQÆÅHõ∆}ÏÅ`À =ã¨∞Î<åfl~°∞. P¢\ÁÃÑ·<£ K«∞Hõ¯Å∞, `«_çÑ≤# ^Œ∂k ÃÑ@ì_»O q∞#Ǩ _®Hõì~°∞¡ K≥Ü«∞ºQÆeyO^Õg∞ ÖË^Œ∞.

198

Hõ à ◊ √ ¡ Hõ # Ѩ _ » x ÉÏkè ` « ∞ Å∞ W`« ~ ° ∞ Å â◊ s ~åÅÃÑ· ¢`« ∞ o¡ Ѩ _ » ∞ `« ∞ <åfl~° ∞ . W"åà◊ 'Éè’áêbÜ«ÚʼnõΩ =∞~À Ç≤Ï~À+≤=∂— J#∞‰õΩ<åfl_»∞ ¢á⁄ q∞¢âß.

* * * * #QÆ~° Hõq∞+¨Ñ¨~ü ~°Ol`ü ã≤OQ∑‰õΩ ¢Ñ¨=∂^ŒO ã¨OQÆu `≥eÜ«∞QÍ<Õ HÍ~À¡ áÈbã¨∞ ÃÇÏ_£ HÍfi~°ì~°∞û‰õΩ |Ü«∞ÖËÌ~å_»∞. ÃÇÏ_£ HÍfi~°ì~°∞û áê`«#QÆ~°OÖ’ LOk. JHõ¯_»#∞O_ç ~°Hõ∆} HÍ~°º¢Hõ=∂Å#∞ Ѩ~°º"ÕH˜∆OK«∞^•=∞#∞‰õΩ<åfl_»∞. ^•iÖ’ kQÆ∞= ã¨~°ã¨∞û =O`≥# g∞^Œ∞QÍ ¢áê}ÉèíÜ«∞O`À =∞O^ŒÅ∞ =∞O^ŒÅ∞QÍ [#O ѨiÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞. áÈbã¨∞ ÃÇÏ_£HÍfi~°ì~°∞û JO`å QÆO^Œ~°QÀà◊OQÍ LOk. q+¨"åÜ«Ú=Ù JHõ¯_çH© =zÛOk. PѶ‘ã¨~°¡ Hõà◊¥¡ TÑ≤iu`«∞ÎÅ∂ =∞O_»∞`«∞<åfl~Ú. Ô~O_À JO`«ã¨∞÷Ö’ xifi~å=∞OQÍ á¶È#∞¡ =ã¨∞Î<åfl~Ú. =ÚYº=∞O¢u J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ á¶È<£ KÕâß_»∞. JkèHÍ~° x"å™êxfl =^Œe #QÆ~åxH˜ "≥ Å ∞Ѩ Å ZHõ ¯ _À `« Å ^•K« ∞ ‰õ Ω <åfl_» x =^Œ O u. áÈbãπ Hõq∞+¨#~ü ã¨fi~å*ò ѨÓs`À "≥·Ô~¡ãπ Ö’ =∂\Ï¡_®_»∞. ''¢Ñ¨[Å#∞ ɡ·@‰õΩ "≥à◊¡hHõO_ç. ÉÏiˆH_»¡#∞ ÃÑ\˜ì Wà◊¡‰õΩ ѨOѨO_ç.—— [iy# ¢Ñ¨=∂^ŒOQÆ∞iOz =ÚYº=∞O¢uH˜ ZÖÏO\˜ J=QÍǨÏ<å ÖË^Œ∞. '' ã¨~ü! =∂ ã≤|ƒOk ‰õÄ_® ¢áê}ÏÅ#∞ KÕ`«|@∞ì‰õΩx áêiáÈ`«∞O>Ë, W`«~°∞Å<≥ÖÏ PѨ=∞<åfl~°∞?—— J<åfl_»∞ ~°Ol`ü ѨÓs. PÜ«∞# KÕuÖ’H˜ "≥∞ÿ‰õΩ fã¨∞‰õΩx, ''JÜ«∂º! =ÚYº=∞O¢uQÍ~°∂! q+¨"åÜ«Ú "Õ∞Ѷ¨∞O ÉÏi#∞O_ç `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ áêiáÈ`«∞#fl [#¢Ñ¨"åǨ<≥fl=~åѨQÆÅ~°∞? "åà◊√¡ `«=∞ ¢áê}ÏÅ#∞ HÍáê_»∞HÀ^ŒÅK«∞‰õΩO>Ë "≥#‰õΩ¯ ѨOÑ≤ g∞ˆ~OK≥Ü«∞º^ŒÅ∞Û‰õΩ<åfl~°∞?—— J<åfl_»∞ #QÆ~° Hõq∞+¨#~°∞ Hõ@∞=ÙQÍ.

J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ L^ÕÌâ◊O #QÆ~° Hõq∞+¨#~°∞‰õΩ J~°÷"≥∞ÿOk. =∞m¡<≥Ö’¡ ™ê~°fi¢uHõ ZxflHõÅ∞.

F@∞¡ áêiáÈ`«∞<åfl~Ú. "åà◊¡‰õΩ Ѩ\ÏìÅxzÛ ¢Ñ¨=∂^ŒÑ¨Ù@OK«∞Ö’¡ xÅɡ\Ïì_»∞. Hõq∞+¨#~ü D x~° ‚ Ü « ∂ #flѨ C _Õ x~° ã ≤ O Kå_» ∞ . "åǨ Ï <åÖ’¡ ÉÏkè ` « ∞ Å#∞ `« ~ ° e OKÕ O ^Œ ∞ ‰õ Ω ã≤|ƒOk<å^ÕtOz =ÚYOg∞^Œ `«_ç`«∞"åfiÅ∞`À `«# HÍ~À¡ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhH˜ |Ü«∞ÖËÌ~å_»∞.

199

JHõ¯_» =∞~À ÉèíÜ«∂#Hõ^Œ$â◊ºO HõxÑ≤OzOk. HÍÔ~·ƒ_£ _®Hõì~°∞ Ö’Ü«∂, =ÚQÆ∞æ~°∞ #~°∞ûÅ∂ f¢=OQÍ L#fl"åà◊¡‰õΩ PH˜û[#∞ Wã¨∂Î ã¨`«=∞`«=∞ø`«∞<åfl~°∞. =O^ŒÖÏk=∞Ok _çÃãÊ#ûs K«∞@∂ì QÆ∞q∞QÆ∂_®~°∞. L#fl <åÅ∞QÆ∞ ɡ_»∞ûÖ’#∂ XHõ ^•xg∞^Œ +¨H©Öò ‰Y∞ˆ~+‘ =∂ã¨∞¯`À L<åfl_»∞.

Hõq∞ã¨#~ü [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ PѶ‘ã¨∞~°∂=ÚÔHàÏ¡_»∞. XHõ¯_»∂ a`«∞‰õΩ a`«∞‰õΩ=∞O@∂ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. ¢Ñ¨[ÅO^Œ~°∂ X‰õΩ¯=∞‡_çQÍ ^•_ç KÕ™êΈ~"≥∂#x ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞`«∞<åfl_»∞. <≥uÎg∞^Œ PÜ«∞#H˜zÛ# ¿ãѶ‘ì J"å~°∞¤ Ѩ@O QÀ_»g∞^Œ "ÕÖÏ_»∞`ÀOk. ''á¶êHõìs ^ŒQÆæ~å WO\˜ ^ŒQÆæ~å HÍѨÖÏ ÃÑ\˜ì™êÎ#∞.—— J<åfl_»∞.

Hõq∞+¨#~°∞‰õΩ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ =∞~À J#∞=∂#O =zÛOk. ''<å‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® W<Õflà◊√¡QÍ #QÆ~åxH˜ #_ç ÉÁ_À¡ J`«ºO`« ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#~°™êÜ«∞#O`À ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞ÖˇÖÏ `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞?—— J"≥∞iHÍÖ’ Ãã·<≥·_»∞ "åÜ«Ú=Ù#∞ Ñ‘eÛ K«xáÈ~Ú#@∞¡ ZHõ¯_À K«kq# QÆ∞~°∞Î. '' g∞ á¶êHõìsÖ’ D~å¢u "≥Å∞=_ç# q+¨"åÜ«Ú=ÙÖ’ Ãã·<≥·_»∞O^•?—— J<åfl_»∞. HÍÔ~·ƒ_£

D QÆO^Œ~°QÀà◊O =∞^茺֒ ã≤ã¨ì~°∞ ÃѶeã≤\© Pã¨∞Ѩ¢u "å~°∞¤Ö’¡#∂, =~°O_®Ö’#∂ u~°∞QÍ_Õ Ñ≤Å¡efl ~°H˜∆OKÕO^Œ∞ÔHO`À `åѨ¢`«Ü«∞Ѩ_çOk. H˘O^ŒiH˜ Hõà◊√ ¡HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞. =∞i H˘O^Œ~°∞ ^ŒQÆ∞æ`«∂ ==∞#O KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞."åà◊¡O^Œsfl ¢Q“O_»∞ á¶È¡~°∞ z=~°QÍ KÕiÛ zH˜`«û KÕÜ«∞™êyOk. WO`«Ö’<Õ q∞QÆ`å Ñ≤Å¡Å#∞ ‰õÄ_® JHõ¯_çH˜ *Ë~åÛ~°∞. Hõhã¨O `«=∞ Ñ≤Å¡Öˇ·<å |`«∞‰õΩ`å~°x `«e^ŒO¢_»∞Å∞ "åà◊¡#∞ ^˘iH˜# "åǨÏ#OÖ’ ZH˜¯Oz Z=iHÀ JѨÊ*ˇÑ≤Ê Ñ¨OÑ≤# "åàı¡!

W^ŒÌ~°∞ "≥·^Œº q^•º~°∞÷Å ™êÜ«∞O`À "åà◊¡O^Œi Hõà◊¡#∂ h\˜`À â◊√¢ÉèíѨ~°zOk. "≥O@<Õ Ñ¶¨e`«O HõxÑ≤OK«QÍ P"≥∞ Hõà◊¡Ö’ P#O^•¢â◊√=ÙÅ∞ xO_Õq. ''<å‰õΩ K«∂Ѩ٠=zÛOk—— "åà◊¡#∞ q∞QÆ`å Ñ≤šʼnõΩ K«∂Ñ≤Oz, ''D áêѨ `≥Å∞™ê?—— ''<å K≥e¡.—— '' D PÉσ~Ú =∂ ã¨∂¯Ö’¡<Õ K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl_»∞.—— ''¿Ñˆ~q∞\˜?—— ''J~°qO^£—— "≥∞Å¡QÍ `≥eã≤# q=~åÅ`À Pf‡Ü«ÚÅ ^ŒQÆæ~°‰õΩ *Ë~°∞‰õΩ<åfl~°∞. =Ú^Œ∞Ìa_»¤Å∞ ~Àkã¨∞Î#fl `«e^ŒO¢_»∞Å K≥O`«‰õΩ KÕ~å~°∞.

JO`«=~°‰õÄ QÀѨºOQÍ LOz# ã¨OQÆux ɡ·@ÃÑ\Ïì_»∞. ''J`«ºkèHõ LëÈ‚¢QÆ`« =^ŒÌ ZO.S.ã≤. KåÖÏ "åÜ«Ú=ÙÅ∞QÍ qKèÕÛù^Œ##∞ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. JO^Œ∞Ö’ ÃÇ·Ï¢_À Ãã·<≥·_»∞ Jã≤_£ ‰õÄ_® XHõ\˜!——

* * * *

* * * *

ÃÑo¡|@ìÅ`À#∞#fl kbÑπ Pã¨∞Ѩ¢u P=~°}Ö’ "≥`«∞‰õΩ`«∞<åfl_»∞. Ѩk‡x ZHõ¯_À |uˆH LO^Œx #=∞‡HõO. WѨC_Õ P"≥∞#∞ ¢ÃãìK~« ∞° g∞^Œ =∂~°∞ÛsH˜ fã¨∞HÔ àÏ¡~x° `≥b^Œ∞!

`≥Å¡"åˆ~^•HÍ JO^Œ~°∂ `«=∞`«=∞ "åiHÀã¨O #QÆ~°=∞O`«\Ï "≥`«∞‰õΩ`«∂<Õ L<åfl~°∞. [=∂=∞r^Œ∞ P=~°}Ö’#∞#fl H˘Å#∞ h\˜`À Hõà◊¡#∞ â◊√¢ÉèíѨ~°∞K«∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍ=Åã≤#xfl hà◊√¡ `åy ^•Ç¨iÎx f~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. JÖÏ "åܫڢѨÉèÏ"å#∞flOz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ^Œs˚ JǨÏ=∞‡^£, Ãã·H˜Å∞ ëêѨ٠™êÖÏ~°∞, Ô~Ǩ‡<£ MÏ<£ JÖψQ KÕâß~°∞. `«=∞ ‰õΩ@∞O|ã¨Éèí∞ºÅ HÀã¨O "≥^ŒHõ™êQÍ~°∞. Ãã·ÊÃããπ ¿ã¯fi~ü Ö’x =Úëê~Ú~å =^ŒÌ ZO^Œ~À xs˚=ÙÖˇ· Jã¨Î=ºã¨ÎOQÍ Ñ¨_»∞<åfl~°∞. ÃÑo¡p~° Hõ@∞ì‰õΩ#fl ^•b=∂#∞ fã¨∞ÔH_»∞`«∞#fl QÆOQÍ~åO HõxÑ≤OKå_»∞. J^Œ$+¨ì =âß`«∂Î QÆOQÍ~åO q+¨"åÜ«Ú=Ù ÉÏi#Ѩ_»ÖË^Œ∞. ¿ãì+¨#∞"≥·Ñ¨ÙQÍ "≥à◊¡‰õΩO_® =∞r^Œ∞ "≥·Ñ¨ÙáêiáÈÜ«∂_»∞. WÖÏO\˜ P#O^ŒHõ~°"≥∞ÿ# HõÅ~ÚHõÖˇ<Àfl [iQÍ~Ú!

200

* * * * JQÆ~åfiÖò ѨÓs ÉèÏO_®~ü Ü«∞[=∂x âߺOÉÏ|∞ áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~°∞`À '' J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ #QÆ ~ ° O "≥ Ú `åÎ x H˜ J#flO ÃÑ_» ` å#∞.—— Jx Ü« ∂ ^è • ÖÏѨ O QÍ J#fl=∂@#∞ xÅɡ@∞ìHÀÉ’`«∞<åfl_»∞. ~å¢uH˜ Ѩ_»∞HÀÉ’`«∞O>Ë HÍeOQ∑ ɡÖò "≥∂yOk. `å#∞ =º=™ê÷ѨHõ ã¨Éèí∞ºxQÍ#∞#fl '' q¢âßO Ѷ¨∂\ò ¢@ã¨∞ì—— ¢ÃÑã≤_≥O@∞, Ãã¢Hõ@sÅ∞ Z^Œ∞~°∞QÍ xÅ|_®¤~°∞.

201

' ''HÍÔ~·ƒ_£Ö’ ¢Ñ¨=∂^ŒO [iyOk.—— J<åfl_»∞ ¢ÃÑã≤_≥O@∞. JO`«Ö’<Õ ^ŒQÆ∞æ`≥~° =ÚOK«∞H˘zÛOk. ѨHͯܫ∞# JO^Œ∞‰õΩ<åfl_»∞. ''"Õ≥ÖÏk =∞Ok K«zÛáÈÜ«∂~°∞. =∞Ô~O^Œ~À ¢áê}ÏáêÜ«∞ ã≤÷uÖ’ L<åfl~°∞. ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê¢uÖ’x "åà‹¡=iH© uO_ô uѨÊÅ∂ ÖË=Ù. #∞"˘fiHõ_ç"≥ "åà◊¡<å^Œ∞HÀQÆÅ=Ù.—— JO`å ÅH©∆‡ Hõ\ÏHõ∆O! #QÆ~°O "≥Ú`åÎ<åfl^Œ∞HÀ=eã≤# ã¨O^Œ~°ƒùO ~å<Õ =zÛOk. âߺOÉÏ|∞ `«# [#‡ ^èŒ#º"≥∞ÿO^Œx ÉèÏqOKå_»∞. ''ZO`«=∞O^Œ∞<åfl~°∞?—— ''W~°"≥·,=ÚÃÑ·Ê, UÉèˇ·"ÕÅ∞! WOHÍ ÃÑ·=∂>Ë...—— ¢ÃÑã≤Ô_≥O@∞ =KÕÛ ^ŒQÆ∞æ<åѨىõΩO@∞<åfl_»∞. ''ZO^ŒÔ~·<å Ѩ~°"åÖË^Œ∞!—— "≥#∞ "≥O@<Õ `«# ã≤|ƒOkh W`«~° Ô~ëêìÔ~O@¡ "åà◊¡#∂ ã¨OѶ¨∞\˜`« ѨiKå_»∞. `≥Å¡"åˆ~Ö’QÍ UÉèˇ· =∞Ok =O@"åà◊¥¡, =∞~À UÉèˇ·=∞Ok ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩÅ∂, J#flO ѨѨC ‰õÄ~° K«áêfÅ∞ =O_ç áêÔH@∞¡ Hõ\Ïì~°∞. "å\˜x âߺOÉÏ|∞ `«# "å<À¡ fã¨∞ÔHo¡ "åà◊¡O^Œi ¢áê}ÏÅ#∂ xÅɡ\Ïì_»∞. |u‰õΩ#fl "åà◊¡#∞ ™êH˜ =∞$`«∞Å QÆ∞iOz |Ü«∞ÖËÌ~å_»∞.

* * * * Hõ=∞ÖÏ áê~°∞¯ zO`«K≥@∞ì H˜O^Œ <åQÆÉÏÉÏ LO\Ï_»∞. ã¨~°fiã¨OQÆ Ñ¨i`åºy. x~°O`«~° ^蕺#x=∞QÆ∞fl_»∞. ¢uâ◊¥ÅO aH∆Í áê¢`å `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ ÖË=Ù. Z=Ô~·<å WO`« ÃÑ_ç`Õ uO\Ï_»∞. ÖËHõáÈ`Õ ÖË^Œ∞. S^Œ∞ ~Àã¨∞Å∞ ã¨r= [=∂kèÖ’ LO_ç "åÜ«Úã¨ÎOÉèí# KÕâß_»∞. QÆ`« 35 Uà◊√¡QÍ JHõ¯_Õ L<åfl_»∞. Ѩ^•‡ã¨#O "Õã¨∞‰õΩx Hõà◊√¡ =¸ã¨∞‰õΩx, ~°∞¢^•Hõ∆=∂Å#∞ uѨC`«∂ Ѩiã¨~åÅ ã¨OH∆ÀÉèÏxfl QÆ=∞xOK«ÖË^Œ∞. K«∞@∂ì~å q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À ZO^Œ~À ™⁄=∞‡ã≤e xs˚=OQÍ Ñ¨_»∞<åfl~°∞. =¸_»∞ <åÅ∞QÆ∞ x=Ú™êÅHÀ™êi âßfi㨠ёÅ∞Û‰õΩ<Õ <åQÆÉÏÉÏ XHõ¯_Õ Hõ=∞ÖÏ áê~°∞¯ ¢áêO`«OÖ’ |uHÍ_»∞!

* * * *

202

43. Ѩk‡x ¢|uˆH LOk! Z Hõ¯_» K«∂ã≤<å â◊"åÖË! =~°O_®Å∞, _®Hõì~°¡ QÆ^Œ∞Å∞, PѨˆ~+¨#∞ QÆ^Œ∞Å∞, "å~°∞¤Å∞, #~°∞ûÅ HÍO\©#¡ Ö’#∂ â◊"åÖË! ¢ÃãìK«~°¡g∞^Œ n~°…x¢^Œ áÈ`«∞#fl@∞ì<åfl~Ú. =∞iH˘O^Œi =ÚMÏÅ∞ =∞~°} "Õ^Œ#`À ‰õΩzOK«∞‰õΩ áÈÜ«∂~Ú. =∞$`«^ÕǨÅ∞ áê_»∞HÍHõ áÈ=_»"≥∞Hõ qz¢`«O! q∞^ä≥·Öò W™È Ãã·<Õ\ò "åà◊¡ ^ÕǨÅ#∞ â◊√kèú KÕã≤O^Õ"≥∂ =∞i! |u‰õΩ#fl "åà◊¡#∞ ~°H˜∆OKåÅO>Ë =ÚO^Œ∞ â◊"åÅ#∞ `«~°eOKåe. JѨÊ\˜ˆH =∂#= ~å|O^Œ∞Å∞ ã¨OKå~°O "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì~Ú. W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ ã¨#fl\˜ Ѩ¡Ü«∞~°∞¡ Ѩ@∞ì‰õΩx =Ú‰õΩ¯Å∂ K≥=ÙÅ∂ "≥`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. <À\˜Ö’ |OQÍ~°∞ Ѩà◊¡ HÀã¨O "≥`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. "åà◊¡‰õΩ ÃÑ^ŒÌQÍ Ug∞ ^˘~°Hõ^Œ∞. HÍÔ~·ƒ_£ q+¨"åÜ«Ú=Ù QÆ~°ƒù^Œi¢^Œ∞Å<Õ Hõ|oOzOk! ¢á⁄ÃѶã¨~ü q∞¢âß, H˘O^Œ~°∞ "≥·^Œº q^•º~°∞÷Å#∞ â◊"åʼnõΩ HÍѨÖÏÃÑ\˜ì, á¶ÈÔ~xûH± ¿Ñ^ä•Ålã¨∞Åì ‰õΩ á¶È<£ KÕâß_»∞. ǨÏs+π. K«O¢^Œ Jâ◊√ â◊`Ñ« k¨ Åä ∞ JѨÊ\˜Hˆ Pã¨Ê¢uH˜ |Ü«∞ÖË~Ì å~°∞.

K«xáÈ~Ú# "åi â◊=ѨsHõ∆Ö’ "åà‹¡ÖÏ K«xáÈÜ«∂~À `≥Å∞¿ãÎ, |Ǩïâ◊: U^≥·<å q~°∞QÆ∞_»∞ `≥Å∞ã¨∞ÎO^Õ"≥∂#x "åà◊¡ Pâ◊! ^•iÖ’ HõxÑ≤Oz# cèHõ~°^Œ$âߺÅ∞ "åà◊¡#∞ HõÅ=~°Ñ¨~°Kå~Ú. "≥∞_çHõÖò HÍÖËr KÕˆ~Ö’QÍ "åà◊√¡ K«∂ã≤# "Õ^Œ<å ÉèíOy=∞Å∞ QÆ`«OÖ’ K«∂_»ÖË^Œ∞. ''WO`« ¢Ñ¨=∂^•xH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞<åÖËq∞\˜?—— Jk `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx ǨÏs+π K«O¢^Œ =ÚO^Œã¨∞ÎQÍ ¿Ñ¶Hõbì Öˇ·¢|sÔHàÏ¡_»∞. \ÏH˜ûHÍÅr >ˇ‰õΩìû |∞‰õΩ¯Ö’ q∞^ä≥·Öò W™È Ãã·<Õ\ò QÆ∞iOz ZÖÏO\˜ ã¨=∂Kå~°=¸ ^˘~°Hõ ÖË^Œ∞. HÍx Jk ÃÇ·Ï¢_ÀÃã·xH± Pã≤_£ ÖÏO\˜ ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~° ~°™êÜ«∞<åÅ∞QÍ qKèÕÛù^Œ# á⁄O^Œ=K«∞Û#x ÉèÏqOKå_»∞. J^˘Hõ¯>Ë JO`« ^•~°∞}OQÍ K«OѨQÆÅ^Œ∞. â◊`«Ñ¨kä ÃÑ·JO`«ã¨∞÷Ö’x QÆ∞ÖÏc "≥ÚHõ¯ÖˇÖÏ L<åflÜ≥∂#x K«∂_®¤xÔHàÏ¡_»∞.

203

q+¨"Õ∞Ѷ¨∞O "å\˜<Õg∞ K≥Ü«∞ºÖË^Œ∞. H˜O^ŒÔHà◊√`«∂ `«=∞|$O^ŒOÖ’x =¸_À=∞x+≤, ã¨∞ÉèÏ+π QÀ^•<≥‰õΩ á¶È<£ KÕâß_»∞. ''`˘O^Œ~°QÍ ~å"åe! h ^ŒQÆæ~°∞#fl Ѷ≤Å∞‡Åhfl fã¨∞‰õΩ ~å"åe! =O^ŒÖÏk á¶⁄\’Å∞ uÜ«∂ºe!—— H˘OK≥O ¿ãѨ\’¡<Õ QÀ^•<≥ `«# ÃÑO\ωõΩû ÔH"Õ∞~å`À ã¨Ç¨ ã¨∂¯@~°∞ g∞^Œ kQÍ_»∞. ǨÏs+π K«O¢^Œ â◊=ѨsHõ∆ KÕ¿ã=ÚO^Œ∞ ÉÏkè`«∞Å#∞ QÆ∞iÎOKÕ Ñ¨^èŒúu HÍ"åe. â◊"åÅhfl P~°÷#QÆflOQÍ L<åfl~Ú. ¢Ñ¨f â◊"åhfl K«∂ã≤, q=~åÅ#∞ ~åã≤, #O|~°∞ WzÛ# HÍ~°∞¤#∞ â◊=O g∞^Œ ÃÑ@ì=∞x H˘O^Œ~°∞ "≥·^Œº q^•º~°∞÷ʼnõΩ K≥áêÊ_»∞. `«~°"å`« #O|~°∞ HÍ~°∞¤`À ã¨Ç¨ â◊"åxfl á¶⁄\’ fÜ«∞=∞<åfl_»∞. QÀ^•<≥ +¨@ì~°∞ xifi~å=∞OQÍ Ñ¨x KÕ™ÈÎOk. "åà◊¡Ö’ H˘O^Œi<≥·<å U^À ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ǨÏg∞kÜ«∂ ~À_»∞¤ÃÑ·<À, #QÆÅ ^Œ∞HÍ}OÖ’<À, =∞r^Œ∞ ^ŒQÆæ~À, Ãã·ÊÃããπ ¿ã¯fi~ü Ö’<À á¶⁄\’ fâß<Õ"≥∂#x ¢Éèíq∞OKå_»∞.

'WO`« ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ =∞~°}ÏÅ<≥ѨC_»∂ á¶⁄\’ uÜ«∞ºÖË^Œ∞!— á¶ê¡+π Öˇ·@∞ "≥Å∞QÆ∞Ö’ ÃÑ^•Å Hõ^ŒeHõ#∞ QÆ=∞xOKå_»∞. Ô~O_»∞ Hõà◊√¡ `≥~°∞K«∞‰õΩ<åfl~Ú. ''W`«#∞ Kå=ÖË^Œ∞!—— J<åfl_»∞ â◊`«Ñ¨kä`À. Ããì`«™È¯Ñ¨Ù`À ѨsH˜∆¿ãÎ |uˆH L<åfl_»x `ÕeOk. ¢ÃãìK«~°∞ `≥Ñ≤ÊOz zH˜`«û HÀã¨O "å~°∞¤‰õΩ `«~°eOKå~°∞.

PÜ«∞#‰õΩ ã¨$ÊÇ¨Ï =zÛOk. Ô~·Å∞ ‰õÄb `«ÅáêQÍ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl P =∞x+≤x, `«# ¢áê}ÏʼnõΩ `≥yOz QÀ~°Mò ѨÓ~ü Z¢ÔHûÊã¨∞û#∞ ¿ãì+¨<À¡Oz ѨOÑ≤ Z<Àfl ¢áê}ÏÅ#∞ HÍáê_ç# _çѨӺ\© ¿ãì+¨#∞ =∂ã¨ì~°∞QÍ QÆ∞iÎOKå~°∞!

P ~å¢u WOHÍ =∞Ô~<Àfl qz¢`åÅ∞ [iQÍ~Ú. Z=~À W^ŒÌi P_»"åà◊¡ â◊"åÅ#∞ `≥KåÛ~°∞. "åà◊√¡ q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À Kå=ÖË^Œh ǨÏ`«ºHÍqOK«|_®¤~°h â◊`«Ñ¨kä `ÕeQÍæ<Õ QÆ∞iÎOKå_»∞. XHÍ"≥∞‰õΩ Ñ‘Hõ ^ŒQÆæ~° Ö’`≥·# QÍÜ«∞=ÚOk. =∞~˘HÍ"≥∞ Xà◊¡O`å HÍeOk. <Õ~°ã¨∞÷Å∞ Ѷ¨∞’~° ¢Ñ¨=∂^•xfl K«Hõ¯x ™ê‰õΩQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞! XˆH Ñ≤Å¡"å_çx =¸_»∞ "Õˆ~fi~°∞ <≥O|~°¡`À K«∂âß_»∞. Wk =∞m¡ =∞m¡ #+¨ìѨiǨ~åxfl ~å|@∞ì‰õΩO^Œ∞‰õΩ "Õã≤# z\ϯ!

H˘O^Œ ~ ° ∞ `« e ^Œ O ¢_» ∞ Öˇ · ` Õ `« = ∞ a_» ¤ Å ∞ K« x áÈÜ« ∂ ~° < Õ KÕ ^ Œ ∞ x*Ïxfl ri‚OK«∞HÀÖËHõáÈÜ«∂~°∞. F `«O¢_ç `«# Ñ≤Å¡"åx â◊"åxfl _®Hõì~°∞ nѨH± QÍOnè KÕ`«∞Ö’¡ LOz, K«xáÈÜ«∂_»x K≥|∞`«∞<åfl qxÑ≤OK«∞HÀ‰õΩO_® "≥oá¡ ÈÜ«∂_»∞. _®Hõ~ì ∞° ÉÏ|∞ ZÖÏQÀÖÏ ¢|uH˜OK«Hõ áÈ`å_® Jx Pâ◊!

"≥Ú^Œ@QÍ H˘xfl â◊"åÅ#∞ HÀã≤# ¿Ñ^ä•Ålã¨∞ìÅ∞ `«=∞ Hõà◊¡#∞ `å"Õ∞ #=∞‡ÖËHõ áÈÜ«∂~°∞.QÀ^èŒ∞=∞ ~°OQÆ∞ Q˘¢Ô~ ÔQ_»¤=Ú#fl =Úã≤¡O ~°HõÎOÖ’ "ÕÅ∞ ÃÑ\˜ì# â◊`«Ñ¨kè KÕuxO_® lQÆ∞~°∞QÍ JO@∞‰õΩOk! âßfiã¨HÀâßÅ∞ |∂_ç^Œ ~°OQÆ∞Ö’ L<åfl~Ú. QÀ^èŒ∞=∞ ~°OQÆ∞Ö’ lQÆ∞~°∞QÍ#∞#fl ¢^Œ=O xO_® Z¢~°x r~°Å∞ HõxÑ≤OKå~Ú. ֒Ѩe ¢™ê"åÅ =¸ÅOQÍ<Õ K«xáÈÜ«ÚO_®e. QÆ∞O_≥, HÍÖËÜ«∞O, =¸_çO`«Å∞Éσ~Ú. âßfiã¨<åàÏÖ’¡ p=Ú =Ú^ŒÌÅ∞ HõxÑ≤OKå~Ú. "≥∞^Œ_»∞`À ã¨Ç¨ J=Ü«∞"åÅhfl q+¨¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ Ö’#Ü«∂º~Ú. â◊s~°=∞O`å ѨOK«~°OQÆ∞Å`À#∞#fl zHõ¯x áê~°^Œ~°≈Hõ"≥∞ÿ# ¢^Œ="Õ∞~°Ê_çOk. ZO`« ~å@∞^Õe# =∞#∞+¨µÖˇ·<å W^ŒO`å K«∂ã≤ "åà◊√¡ ÉèíÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. â◊s~åÅ#∞O_ç KÕ^Œ∞ PŇO_»∞ Ѩà◊ ¡"åã¨<˘zÛOk."åà◊¡ J#∞=∂<åÅhfl `˘Åy áÈÜ«∂~Ú. J#∞=∂#OÖË^Œ∞! Jk ÃÇ·Ï¢_ÀÃã·<≥·_»∞ Uã≤_£ "åã¨#! Hõ}ÏʼnõΩ PH˜û[#∞ KÕ~°"Õ¿ã â◊H˜Îx áÈQ˘_»∞`«∞Ok. JO>Ë Kå=Ù `˘O^Œ~°QÍ<Õ =ã¨∞ÎOk. ÃÇ·Ï¢_ÀÃã·<≥·_»∞ Uã≤_£ ‰õΩ á¶⁄\Á¢QÆѶ‘Ö’ "å_Õ ™È_çÜ«∞O ^äŒÜ≥∂ ã¨Öˇ·Êù\ò (n<Õfl 'ÃÇ·ÏáÈ— JO\Ï~°∞–J#∞)¢^•=}ÏÅ∞ =∞Oz q~°∞QÆ∞_»∞. ÃÇ·ÏáÈ ã¨Öˇ·Êù\ò WO[Hõ¬x¡zÛ =O^ŒÖÏk =∞Okx HÍáê_˘K«∞Û. K«O¢^•, â◊`«Ñ¨käèÅ∞ ¢á⁄ÃѶã¨~ü q∞¢âß ^ŒQÆæ~°ÔHo¡ D ã¨OQÆu K≥áêÊ~°∞. qz¢`«"Õ∞q∞@O>Ë q∞¢âß gà◊¡ =∂@Å#∞ Ѩ\˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. "å\˜x TǨQÍ<åÅ∞QÍ H˘\˜ì áêˆ~âß_»∞! ''g∞~°∞ â◊"åÅ ã¨OQÆu K«∂_»O_ç. |u‰õΩ#fl "åà◊¡#∞ <Õ#∞ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï#∞.—— J<åfl_»∞ x+¨¯~°¬QÍ. ¢á⁄ÃѶã¨~°∞ q∞¢âß ^èÀ~°}˜H˜ HÍ~°}O K≥ѨÊÖËO. "åà◊¡ Jaè¢áêÜ«∂Å#∞ ÖˇHõ¯KÕã≤ LO>Ë, |Ǩïâ◊: H˘O^Œi ¢áê}ÏÅ<≥·<å HÍáê_»QÆeˆQ "åˆ~"≥∂! =∂=¸Å∞QÍ<Õ `≥Å¡"åiOk. #QÆ~°O L^ŒÜ«∞ â’Éèí#∞ ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk. áê`«#QÆ~°Ñ¨Ù W~°∞‰õΩ ã¨O^Œ∞Ö’¡ ã¨∂~°∞º_»∞ Hõ#Ѩ_®¤_»∞. Hõ^Œ#~°OQÍxfl `«ÅÑ≤OKÕÖÏ JO`«\Ï â◊"åÅ∞, K«zÛ# [O`«∞=ÙÅ∞, P_® =∞QÍ Ñ≤ÖÏ¡ *ˇÖÏ¡ |¢Ô~Å∞ ‰õΩHõ¯Å∞, Q˘¢Ô~Å∞, `≥Å¡"åi<å ÖË=ÖËx âßâ◊fi`« x¢^Œ! Hõq∞+¨#~ü ~°Ol`ü ã≤OQ∑ #QÆ~°OÖ’x HÍÖËrÅÔHo¡ â◊"åÅ#∞ `≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ q^•º~°∞÷Å ™êÜ«∂xfl HÀ~å_»∞. =∞øÖÏ<å J*Ï^£ ™êOˆHuHõ HõàÏâßÖÏ q^•º~°∞÷Å∞ KåÖÏ =∞Ok =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~°∞.''¢QÆ∂ѨÙÅ∞QÍ U~°Ê_ç =Úã≤¡=ÚÅ â◊"åÅ#∞ =Úã≤¡=ÚÅ∞, Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ â◊"åÅ#∞ Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ fã¨∞‰õΩ~°O_ç!—— J#fl Hõq∞+¨#~°∞ ã¨ÅǨ#∞ "åà◊√¡ ÉÏǨ@OQÍ<Õ =ºuˆ~H˜OKå~°∞.

* * * *

* * * *

205

206

''WÖÏO@ѨC_»∞ ‰õÄ_® JÖÏO\˜ `Õ_®ÖÏ?—— XHõ q^•ºi÷ ¢Ñ¨â◊fl. ''Jã¨Å∞ ^Õ=Ù_Õ LO>Ë WO`«\˜ ¢Ñ¨=∂^•<≥flÖÏ [~°QÆxKÕÛ_»∞? — =∞~À q^•ºi÷ P¢HÀâ◊O. ''<Õ#∞ "åà◊¡ =ÚO^Œ∞ JÅ∞Ê}˜fl. "åà◊¡<≥ÖÏ Jaè#OkOKåÖ’ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞.—— Hõq∞+¨#~°∞ Hõ$`«[˝`«Å∞. =Ú‰õį <À~°∂ ~°∞=∂à◊¡`À ayOz Hõ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. ~å¢u "Õ∞[~°∞ Y#∂*Ï MÏb KÕ~ÚOz# |ã‘ÎÖ’¡ WOHÍ Z=Ô~·<å |u‰õΩ<åflˆ~"≥∂#x QÍeOK«™êQÍ~°∞. KèÀÖÏ |ã‘ÎÖ’ =Úã≤¡O ¢ ã‘Î â◊"åxfl fã¨∞ÔH_»∞`«∂O>Ë =∞~À ¢ã‘Î K≥~Úº PÑ≤Ok. P"≥∞ #∞^Œ∞@ ã≤O^èŒ∂~°=ÚOk. Pq_» `«# QÍAÅhfl =Úã≤¡O ¢ã‘Î KÕ`«∞ʼnõΩ `˘_çyOk. ''P"≥∞ <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞~åÅ∞. JÖÏ¡#∞ K«∂¿ã@ѨC_»∞ P"≥∞ ÉÏQÍ HõxÑ≤OKåe!—— JOk. q^•ºi÷ ã¨O`À+π Hõ\˜Ü«∂~ü =∞~°∞=ÖËx ã¨OQÆu. =∞i H˘OK≥O ^Œ∂~°OÖ’ #Å∞QÆ∞~°∞ =Úã≤¡O ¢ã‘ÎÅ∞ Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ"åÅÜ«∞O =ÚO^Œ∞ ‰õÄ~°∞Û#fl =∞~À ¢ã‘Îx F^•~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. Pq_» "≥Ú`«ÎO ‰õΩ@∞OÉÏxfl áÈQ˘@∞ì‰õΩOk. P =∞Ǩϟ`åÊ`«OÖ’ *Ïu, =∞`«, =~°‚, ‰õΩÅ qÉË^è•Å∞ Hõ#∞=∞~°∞QÆÜ«∂º~Ú!

B#fl`«ºO`À áê@∞ <≥·K«º=¸ Hõ#Ѩ_çOk. ~år"£ QÍOnè #+¨ìѨiǨ~åxfl ¢Ñ¨Hõ\˜OK«QÍ<Õ â◊"åÅHÀã¨O ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ@ "≥Ú^ŒÖˇ·Ok! W^Œ Ì ~ å_» " åà◊ √ ¡ "≥ ∞ _ç H õ Ö ò HÍÖË r =ÚO^Œ ~ ° XHõ â◊ = O K≥ ~ ÀHÍÅ∂ Ѩ @ ∞ì ‰ õ Ω x ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ_»∞`«∞O>Ë "Õ∞[~ü Y#∂*Ï K«∂âß_»∞. XHÍ"≥∞ Ç≤ÏO^Œ∞=Ù. =∞~˘HÍ"≥∞ =Úã≤¡=Ú.

W^ŒÌ~°∂ =∞$`«∞_»∞ `«=∞ "å_Õ#O@∞<åfl~°∞. "Õ∞[~°∞ HõÅQÆ*Ëã¨∞‰õΩx ''|@ìÅ∞ qÑ≤ÊK«∂¿ãÎ `≥Å∞ã¨∞ÎOk Hõ^•. ã¨∞hÎ SO^À ÖË^À!—— J<åfl_»∞. â◊"åxfl ѨsH˜∆OK«QÍ ã¨∞hÎ HÍÖË^Œx `ÕeOk. Ô~O_À Pq_» HÀѨOQÍ =∞~À â◊=O HÀã¨O "≥o¡áÈ~ÚOk!

* * * * ÉÏkè`«∞ŠѨ@¡ ™ê#∞Éèí∂u Hõ@ìÅ∞ `≥OK«∞‰õΩx ¢Ñ¨=Ç≤ÏOzOk. Z<Àfl ã¨Oã¨÷Å∞,"åºáê~°ã¨∞÷Å∞, ~À@s, ÅÜ«∞#∞û Hõ¡|∞ƒÅ "å~°∂, ™œ¯@∂¡ ã¨r=ÙÅ#∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~°∞. ~å¢+ì¨"åºÑ¨ÎOQÍ W`«~° Ѩ@ì}ÏÅ#∞Oz =∞O^Œ∞Å∂, ^Œ∞ѨÊ@∂¡, ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∂, ‰õΩѨÊÅ∞ `≥ѨÊÅ∞QÍ =zÛ Ñ¨_®¤~Ú. Jxfl =∞`åʼnõΩ K≥Ok# KåÖÏ ã¨Oã¨Å÷ `åÅ∂‰õΩ "åÅO\©~∞° ¡ qiqQÍ q~åàÏÅ#∞ ¿ãHõiOKå~°∞. ¢Ñ¨fHÍ~° "åOKè« èK≥ň~yOk. =O^ŒÖÏk =∞Ok HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhx =Ú@ì_çOKå~°∞.

207

~å¢`«O`å ÉÁOÉÏ~ÚÖ’x L#fl`åkèHÍ~°∞Å HÀã¨O ¢Ñ¨Ü«∞uflOz# =Ú‰õΩO^Œ<£‰õΩ z=iH˜ XHÍÜ«∞# ^˘iHÍ_»∞. M.I.C. ¢Ñ¨=∂^ŒO QÆ∞iOz K≥ѨÊQÍ<Õ ZO`«=∞Ok K«xáÈÜ«∂~°x J_çQÍ_»∞. ''<åÅ∞QÆOÔHÅ ÃÑ·=∂>Ë——, ''Ѩiã≤÷u J^Œ∞ѨÙÖ’<Õ LO^•?—— HÍ"£∞^•~ü ¢Ñ¨â◊fl. ''¢Ñ¨[Å∞ á¶êHõìsx =Ú@ì_çOK«_»"≥∂, áÈbã¨∞Å∞ ##flÔ~ã¨∞ì KÕÜ«∞_»"≥∂ [iˆQ^•HÍ J^Œ∞ѨÙÖ’ L#fl>Ëì!—— J<åfl_»∞ M.D. =∂\Ï¡_»∞`«∞O_»QÍ<Õ QÆ∞OѨÙQÍ áÈbã¨∞Å#∞ "≥O@ɡ@∞ì‰õΩx ™ê^•^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ W#ÃãÊHõì~°∂¡ =Ú‰õΩO^Œ<£ JÔ~ã¨∞ì HÀã¨O C.B.I. "å~°O@∞`À =KåÛ~°∞. |Ü«∞@ Ѩiã≤÷u kQÆ*Ï~°∞`ÀOk. áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~°∞‰õΩ `«y#O`«=∞Ok ã≤|ƒOk ÖË~°∞. "≥O@<Õ =∞~À =ӺǨxfl Ѩ<åfl_»∞. q∞ye# XˆH XHõ¯ "åǨÏ<åhfl Ö∫_»∞ ã‘ÊHõ~°∞`À ã¨Ç¨ ~°=∞‡<åfl_»∞. ^•x ¢_≥·=~°∞ "≥∞ÿ‰õΩÖ’ #QÆ~°=∞O`å u~°∞QÆ∞`«∂ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhÖ’x q+¨"åÜ«Ú=Ù =∞~À™êi "≥Å∞=_çO^Œx Kå\Ï_»∞. JO`Õ! HÍÔ~·ƒ_£ =Ú@ì_ç PyáÈ~ÚOk! K«xáÈ~Ú# â◊"åÅ∞ q∞#Ǩ #QÆ~°=∞O`å MÏb! * * * *

ǨÏg∞kÜ«∂ Z"≥#∂ºÖ’x =Úã≤¡=ÚŠ㨇âß#OÖ’H˜ q+¨"åÜ«Ú=Ù K˘~°|_»ÖË^Œ∞. `«~` ° ~« åÅ =Úã≤O¡ Y#<åʼnõΩ JHõ¯_ç zO`«K@ ≥ ∞¡, =∂q_ç K≥@∞¡ ™êH∆ͺÅ∞QÍ xeKå~Ú. ã¨QÆO <≥~°ã≤# Ñ≤e¡ QÆ_»¤O L#fl J|∞ÌÖò ǨÏg∞^£ P 㨇âß#OÖ’ U Ö’@∂ ÖˉõΩO_® K«Å¡QÍ HÍÅO "≥à◊¡nã¨∞Î<åfl_»∞. XHÀ¯ Y#<åxH˜ =O^Œ~°∂áêÜ«∞Å∞ fã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. ~ÀE XHõ\˜ Ô~O_»∞ â◊"åÅHõO>ˇ ~å=Ù. #QÆ~°OÖ’x =Úã≤¡O ‰õΩ@∞OÉÏÅhfl `≥eã≤#"Õ.

Kå=Ù JHõ¯_» x`«ºHõ$`«º"Õ∞! HÍx XHõ¯™êiQÍ Jxfl â◊"åÅ∞ =∂¢`«O WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ ~åÖË^Œ∞. H˘_»∞‰õΩÅ∂ "åÅO\©~°∂¡ ‰õÄ_® QÀ`«∞Å#∞ `«=Ùfi`«∞<åfl~°∞. `«<À, =∞~˘Hõ~À #=∂A K«^Œ==Åã≤ =zÛOk. H˘kÌ ¿ãѨ\’¡<Õ QÀ`«∞Å∞ `«"ÕfiO^Œ∞‰õΩ *ÏQÍ Hõ#Ѩ_»ÖË^Œ∞. áê`« ã¨=∂^èŒ∞Ö’¡ q¢â◊q∞OKÕ "åix HÍáê_®e. Pk ǨÏg∞^£ <≥·uHõ ÉÏ^茺`«. q∞QÆ`å Ô~O_»∞ =Úã≤¡O 㨇âß<åÖ’¡#∂ P^Õ Ñ¨iã≤÷u!

208

MÏr =r^ŒÖò Ǩï¿Ñû<£ #QÆ~åxH˜ ÃÑ^ŒÌ '=ÚѶ≤Η. HÍÔ~·ƒ_£ ÉÏkè`«∞Å Y#<åxH˜ áê`« ã¨=∂^èŒ∞Å#∞ ÃÑHõeOK« =K«∞Û#x 'Ѷ¨\Ïfi— *Ïs KÕ™ê_»∞. Ѩk=∞Okx XˆH ã¨=∂kèÖ’<Õ Ñ¨Ó_»Û=∞x 'Ѷ¨\Ïfi— P^ÕtOzOk! |O^èŒ∞=ÙÖˇ=~°∂ ÖË#O^Œ∞# "åÅO\©ˆ~¡ =∞`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# ÖÏOKè«<åÅ#∞ HÍxKåÛ~°∞. Z#ÉèíÜÕ∞ºà◊¡ ã¨∞ÖÏÎ<å WÃѶÎHÍ~ü ÉˡQÆO =∂¢`«O JO`«=∞Ok P_®à◊√¡ |∞~°MÏÅ∞ ^èiŒ Oz<å `«Ö’¡ ѨÓÅ∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ x LO_»_®xfl K«∂ã≤ x"≥fi~°É’~ÚOk! ''x#fl Pk"å~°O Hõ^•! ÃÑo¡ ã¨O|~åÖ’¡ LO_çáÈÜ«∂~°∞!—— J<åfl_À ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞.

M.I.C. "åÜ« Ú ¢Ñ¨ É è Ï =O`À áêuÃÑ\˜ ì # â◊ " åÅ∞ x\Ï~° ∞ QÍ ÃÑ· H ˜ `«#∞flH˘KåÛ~Ú.ÃÑ·ÃÑ·# ѨÓ_çÛ# â◊"åÅ∞ x\Ï~°∞QÍ ÃÑ·H˜ ÖËKå~Ú. D qO`«Å#∞ K«∂ã≤# H˘O^Œ~°∞ =¸~°Ûù áÈÜ«∂~°∞. ÉèíÜ«∞O`À Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ ÃÑ\Ïì~°∞. J|∞ÌÖò ǨÏg∞^£ ‰õΩ <À@ =∂@ ~åÖË^Œ∞. â◊‡âß#O xO_® ^≥Ü«∂ºÖË =∞i!

™È=∞"å~°O, _çâ‹O|~°∞ 3, 1984 # =∞^蕺ǨÏflO Ô~O_»∞ QÆO@Å ¢áêO`«OÖ’ ^ŒÇϨ #HÍO_» "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. Éè’áêÅ∞ #QÆ~° qhÖÏHÍâ◊OÃÑ· =∞Ǩϟ`åÊ`«ÑÙ¨ *ÏfiÖÏ ^è∂Œ =∂Å Hõ~åà◊ #~°Î#O P~°OÉèí"≥∞ÿOk! QÍe L`«Î~° kâ◊QÍ g™ÈÎOk. q+¨"åÜ«Ú=Ù J=âıëêʼnõΩ =∂~°∞QÍ #QÆ~°=∞O`«\Ï Hõ=Ú~°∞ HõOѨ٠Hõ=Ú‡‰õΩOk! * * * *

* * * *

âߺOÉÏ|∞ `«# Ô~™êìÔ~O@∞ Ѩ~°º"ÕHõ∆}#∞ W^ŒÌ~°∞ H˘_»∞‰õΩʼnõÄ, W^ŒÌ~°∞ K≥à‹¡Å¡‰õÄ JѨÊ*ˇáêÊ_»∞. 'q¢âßO Ѷ∂¨ \ò ¢@ã¨∞—ì `«~Ñ° Ù¨¶ # Ç≤ÏO^Œ∂ â◊=^ŒÇϨ <åÅ#∞ Ѩ~º° "ÕHã∆˜ ∞¨ <Î åfl_∞» . =O^ŒÖÏk â◊"åÅ ^ŒÇ¨Ï<åxH˜ =O@K≥~°‰õΩ HÍ"åe. Ѩk¿ÇÏ#∞ ¢@‰õΩ¯Ö’¡ HõÅѨ#∞ `≥Ñ≤ÊOKå_»∞. `å#¡ H˘nÌ `≥Å¡ |@ì =zÛOk. D Ö’QÍ =ÚѶ‘Î ¢Ñ¨ux^èŒ∞ÖÁKåÛ~°∞. á⁄¨~°áê@∞<≥·<å =Úã≤¡O â◊"åxH˜ ^ŒÇ¨Ï#O [~°QƉõÄ_»^Œx `«Åz "åà◊√¡ =KåÛ~°∞. =∞QÆ"åà◊¡#∞ `ÕeHõQÍ<Õ QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. =∞i P_®à◊¡ =∂>Ëq∞\˜? |∞~°MÏ LO@∞Ok Hõ^•! =ÚѶ‘Î ¢Ñ¨ux^èŒ∞Å∞ Éèí~À™ê`À "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. xѨC =Ú\˜ìOK«É’ÜÕ∞=ÚO^Œ∞ tÅ∞= Q˘Å∞ã¨∞#fl Ü«Ú=u â◊=O HõxÑ≤OzOk. q^•ºi÷ Ñ‘Ü«¸+¨ Kå"å¡ K«∂™ê_»∞. ''Dq_» Ç≤ÏO^Œ∞=Ù HÍ^Œ∞.—— JO@∂ â◊"åxfl ѨHõ¯‰õΩ ÃÑ\Ïì~°∞. Hõ#∞Ô~ѨÊÖ’¡ Hõ^ŒeHõ HõxÑ≤OzOk. Pã¨H˜Î`À =Oy K«∂âß_»∞. KÕ`«∞Å∂ HÍà◊¥¡ "≥K«ÛQÍ JxÑ≤OKå~Ú. "≥O@<Õ â◊"åÅ#∞ `≥KÕÛ ¢@‰õΩ¯Ö’<Õ Ç¨Ïg∞kÜ«∂ Pã¨Ê¢uH˜ fã¨∞ÔHàÏ¡_»∞. <À\’¡Oz #∞~°∞QÆ∞ =™ÈÎOk. Ñ‘Ü«¸+¨ Kå"塉õΩ W^ŒO`å 'HõÅÜ≥∂ "≥·+¨‚= =∂Ü«∞Ü≥∂— JxÑ≤OzOk! 209

210

44. <Õ~°=¸! tH∆Í! _çâ‹O|~°∞, 4, 1984 L^ŒÜ«∞O 8 QÆOIIÅ ‰õΩ J"≥∞iHÍ ˆHO¢^Œ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh É’~°∞¤ g∞\˜OQÆ∞‰õΩ P*Ï#∞ÉÏǨï_»∂ ^Œ$_è»HÍÜ«Ú_»∞, "åÔ~<£ PO_»~°û<£ Ǩ[~°Ü«∂º_»∞. QÆO@ QÆO@H© Éè’áêÖò Ѩiã≤÷uÃÑ· `å*Ï x"ÕkHõÅ∞ =ã¨∞Î<åfl~Ú. Wk PO_»~°û<£ ‰õΩ =$uÎ s`åº#∂ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ#∂ f¢="≥∞ÿ# PѶ¨∂`«"Õ∞!

U_»∞ =O^ŒÅ‰õΩÃÑ·QÍ á¶êHõìsÅ∞, ÅH∆Í Ñ¨k¿ÇÏ_»∞ "ÕÅ =∞OkH˜ ÃÑ·QÍ ã≤|ƒOk L#fl HõOÃÑh Pã¨∞ÎÖ’¡ Éè’áêÖò á¶êHõìs JO>Ë ¢Ñ¨`ÕºHÍaè=∂#=ÚOk. "Õ∞ 4, 1980 # ^•xfl `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ ¢áê~°OaèOKå_»∞. <å_»∞ `«Ü∂« ~Ô #· `˘e M.I.C. aO^Œ∞=ÙÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ q[Ü≥∂`«û="Õ∞! Ããq<£ H©@Hõ <åâ◊xx ~°∂á⁄OkOz "ÕÖÏk ÉèÏ~°fÜ«∞ Ô~·`«∞Å#∞ Hõ~°∞=Ù ~°Hõ¯ã≤ Hõ~°‰õΩ HÀ~°Å‰ÉÏi# Ѩ_»‰õΩO_® HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ KÕã≤# "≥Ú@ì "≥Ú^Œ\˜ ¢Ñ¨Ü«∞`«flO! ¢Ñ¨=∂^ŒO QÆ∞iOz `≥eã≤# "≥O@<Õ ZO`À áê~°^~Œ ≈° HõOQÍ Ñ¨iã≤u÷ <≥^∞Œ ~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨ ` Õ º Hõ |$O^•<Õ fl ~° Ê iKå_» ∞ . Hõ O ÃÑh ¢Ñ¨ u x^è Œ ∞ Å`À g∞_ç Ü « ∂ ‰õ Ω x~° O `« ~ ° ã¨O|O^è•Å<Õ~°ÊiKå_»∞. `«# ¢Ñ¨^äŒ=∞ "åºYº ZÖÏQÆ∞O_®Ö’ PÖ’zOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ¢w<£q∞<£ x"åã¨OÖ’ UHÍO`«OQÍ LO_çáÈÜ«∂_»∞. ã¨xflÇÏ≤ `«∞ʼnõΩ á¶È<À¡ `«# x~°Ü ‚ ∂« xfl `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞. `«Hõ∆}"Õ∞ Éè’áêÖò "≥àÏ¡e! ÉèÏ~°º 'eeÜ«∂— "åiOz<å q<Õ¡^Œ∞. UO [~°∞QÆ∞`ÀO^À ã¨fiÜ«∞OQÍ ^ŒQÆæ~°∞O_ç K«∂_®e. `«# "≥·Yi ^•fi~å HõOÃÑh =∂#gÜ«∞ ^Œ$HõÊ^ä•xfl xÅɡ\ÏìÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. =∞iO`« "≥∞~°∞ÔQ·# ¢|`«∞‰õΩÅ HÀã¨O ¢â◊q∞OKÕ ¢Hõ=∞OÖ’ [iy# á⁄~°áê@∞QÍ ^Œ∞~°…@##∞ x~°∂Ñ≤OKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. ÉÏkè`«∞ŠѨ@¡ Hõ~°Î=º"Õ∞ HÍ^Œ∞, HõOÃÑh "å\Ï^•~°¡ Ѩ@¡ ÉÏ^茺`« ‰õÄ_® LOk. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhH˜ UÖÏO\˜ ã¨OH∆ÀÉèÏ<≥·fl<å `«@∞ì‰õΩx xÅ|_»QÆeˆQ |eq∞ ‰õÄ_® LOk. HÍx HõOÃÑh ¢‰õÄ~°"≥∞ÿ#k HÍ^Œh, ÉÏ^茺`å ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#k Jã¨ÖË HÍ^Œh JO^Œ~°∂ #=∂‡e. WO^Œ∞‰õΩ 211

Éè’áêÖò "≥à◊¡Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞! S`Õ q∞QÆ`å _≥·~°Hõì~°∞¡ D ¢Ñ¨uáê^Œ#‰õΩ XѨCHÀÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`ü "≥à_¡◊ O» ¢áê}ÏxˆH =ÚѨC HÍ=K«∞Û#<åfl~∞° . <≥Å ¢H˜O^Œ>Ë WOk~å QÍOnè ǨÏ`«º [iyOk. UO [~°∞QÆ∞`«∞O^À Z=~°∂ K≥Ñʨ ÖË~∞° . ÉÏ^è•~°∞ÅÎ ∞ ǨÏ`庢ѨÜ∞« `«flO ‰õÄ_® K≥ÜÚ≥ ºK«∞Û.

ZÖÏ K«∂ã≤<å D Ѩ~°º@# ^•fi~å J"≥∞iHõ<£ HõOÃÑh `«# ¢Ñ¨`«ºHõ∆ ÉÏ^茺`«#∞ XѨC‰õΩ#fl\∫¡`«∞Ok. ^•xH˜ |^Œ∞Å∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨aû_çÜ«∞s<Õ xO^Œ#∞ "≥∂Ü«∞x¿ãÎ ÉÏQÆ∞O@∞Ok. HÍÔ~ƒ· _£ Kè~·≥ ‡° <£ J#=ã¨~O° QÍ ^ÕâO◊ Ö’x #∂`«# ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ#∂, Ѩ¢uHõÅ#∂, ÖÏÜ«∞~°#¡ ∂, [_ôÅ˚ #∂, ^Ò`«º"Õ`ÅΫ #∂ Z^Œ∞~˘¯<åe. ¢Ñ¨=∂^Œãe÷¨ H˜ Kè~·≥ ‡° <£ =KÕÛO^Œ∞‰õΩ ÉèÏ~°fÜ«∞ HõOÃÑh ‰õÄ_® JO`« ã¨∞=ÚYOQÍ ÖË^Œ∞. S<å PO_»~°û<£ `«# x~°‚Ü«∂xfl =∂~°∞ÛHÀÖË^Œ∞. ''Jhfl PÖ’zOKåˆH <Õ#∞ "≥_»∞`«∞<åfl—— #<åfl_»∞ ^Œ$_è»OQÍ! * * * *

_çâ‹O|~°∞ 6, 1984 QÆ∞~°∞"å~°O L^ŒÜ«∞O 5 QÆOII Å ‰õΩ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh JHõ∆~åÅ∞#fl Gulf Stream II \˜fi<£ WO[<£ *ˇ\ò q=∂#O ÉÁOÉÏ~Ú âßO`墉õΩ*ò q=∂<å¢â◊Ü∞« OÖ’ kyOk. kQÆ∞`«∂<Õ Ç¨ÏŸ@Öò `å*òÖ’ =ÚO^Õ i[~°∞fiKÕã#≤ |㨉õΩ Z=i HõO\Ï Ñ¨_»‰õΩO_® "≥àÏ¡_»∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ HõOÃÑh ¢ÃÑã≤_≥O@∞ ˆHâ◊"£ =∞¿ÇÏO¢^•,M.D. q.Ñ≤.QÀYÖË PÜ«∞#‰õΩ `å*Ï QÆ}ÏOHÍÅ#∞ q=iOKå~°∞. JѨÊ\˜ˆH =¸_»∞ "ÕÅ =∞~°}ÏÅ∂, Ô~O_»∞ ÅHõ∆Å=∞Ok ÉÏkè`«∞Å∂ L<åfl~°x `≥eã≤Ok. =ÚYº=∞O¢u J~°∞˚<£ ã≤OQ∑, ¢Ñ¨^è•x ~år"£ QÍOkè PO_»~°û#∞`À ã¨=∂"ÕâßxH˜ ã¨∞=ÚY∞Å∞QÍ<Õ L<åfl~°#fl â◊√Éèí"å~°Î ‰õÄ_® `≥eã≤Ok. "≥O@<Õ 5 q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°¡ ã¨`«fi~° "≥·^Œº ã¨Ç¨Ü«∂#flOkOKÕO^Œ∞‰õΩ HõOÃÑh ‰õÄ_® ã¨∞=ÚYOQÍ LO^Œx q=iOz "åà◊#¡ ∞ ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ~K° Q« ÅÆ #x `«ÅKå_»∞. =ÚO^Œ∞ *Ï¢QÆ`QΫ Í "åà◊√¡ =ÚQÆ∞~æ ∂° WO_çÜ∞« <£ Z~ÚÔ~·¡#∞û q=∂#O Boeing 737 Ö’<Õ Éè’áêÅ∞ ‰õΩ =KåÛ~°∞. HõOÃÑh q=∂#O <Õ~°∞QÍ _èçb¡ "≥o¡ PO_»~°û#∞fl P"≥∞iHÍ *Ë~°∞ã¨∞ÎOk. Éè’áêÖò \Ï~å‡H± g∞^Œ áÈbã¨∞Å∞ HõxÑ≤OKå~°∞. |Ǩïâ◊: `«=∞‰õΩ ~°Hõ∆} U~åÊ>ˇÿO^Œ#∞‰õΩ<åfl_»∞.

212

W^ŒÌ~åѶ‘ã¨~°∞¡ ֒ѨeH˘KåÛ~°∞. '' q∞+¨ì~ü PO_»~°û<£, q∞+¨ì~ü =∞Ç‘ÏO¢^•, q∞+¨ì~ü QÀYÖË Å∞ =ÚO^Œ∞QÍ q=∂#O#∞Oz kQÍe!—— áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~ü ã¨fi~å*ò ѨÓs, HõÖHˇ ~ìõ ∂° ‰õÄ_® =KåÛ~°∞. S`Õ ™êfiQÆ`« ã¨`å¯~åÅ∞ =∂¢`«O Hõ#Ѩ_»ÖË^Œ∞. q=∂#O ^Œyæ~°H˘zÛ# JOÉÏã≤_»~ü HÍ~À¡ ‰õÄ~ÀÛɡ\Ïì~°∞. ZÔ~·=Öò ǨÖ’¡x [~°fleã¨∞ìʼnõΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® HÍ~°∞ ã¨sfiã¨∞ ˆQ\’¡Oz "≥o¡ áÈ~ÚOk. JkèHÍi¡^ŒÌ~°∂ "≥#HÍÅ HÍ~À¡ L<åfl~°∞. '' áêѨO KåÖÏ ¢â◊=∞ fã¨∞‰õΩx =∞=∞‡efl fã¨∞H˘KåÛ~°∞.—— J<åfl_»∞ PO_»~°û<£ ѨHõ¯#∞#fl áÈbã¨∞ W#ÃãÊHõì~°∞`À. ''Jk =∂ ÉÏ^茺`«. #QÆ~°=∞O`å L¢kHõÎOQÍ LOk. W^ŒO`å g∞ ˆH∆=∞O HÀã¨"Õ∞!—— D 'qëê— ^ŒH~õ ° Ѩiã≤u ÷ Ö’ ‰õÄ_® PO_»~û° <£ Éè’áêÖò JO^•Å‰õΩ =Úiã≤áÈÜ«∂_»∞.

JHõ¯_˘Hõ ¢Ñ¨à◊Ü«∞ ã¨O^Œ~°ƒùO [iyO^ŒO>Ë #=∞‡â◊HõºOQÍ ÖË^Œ∞!

HÍ~°∞ âߺ=∞ÖÏ Ç≤ÏÅ∞û Ö’x Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO¢^•xH˜ *Ë~°∞‰õΩOk. qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ# HõOÃÑh Jukä QÆ$ǨÏO =ÚO^•yOk. ^•fi~åxH˜~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ ÉÏ~°∞Å∞ fi# áÈbã¨∞Å∞. "≥∞@¡ g∞^Œ áÈbã¨∞ JkèHÍi "åi ~åHõ HÀã¨O xsH˜∆ã¨∞Î<åfl_»∞. =ÚQÆ∞æ~°∂ HÍ~À¡Oz kQÍ~°∞. PѶ㑠~¨ ∞° ÃãÅ∂º\ò KÕâß_»∞. '' g∞~°∞ =ÚQÆ∞~æ ∂° JÔ~ã¨∞Öì ’ L<åfl~x° `≥e¿ÑO^Œ∞‰õΩ zO`«ã¨∞Î<åfl#∞.—— Pâ◊Û~°º Ѩ_»∞`«∞#fl "åà◊¡##∞#~Úã¨∂Î, ''Wk ¢Ñ¨^è•#OQÍ g∞ ˆH∆=∞O HÀã¨O KÕã≤# U~åÊ@∞. g∞~°∞ g∞ ~°∂=ÚÖ’¡ ¿ãfiKè«ÛùQÍ LO_˘K«∞Û. >ˇeá¶È#∞ =∂¢`«O LѨ¨Ü≥∂yOK«‰õÄ_»^Œ∞. g∞~°∞ Z=ih HõÅ=_®xH˜ gÖË¡^Œ∞!—— J<åfl_»∞. DÖ’QÍ áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~°∞, HõÖˇHõì~°∞ ‰õÄ_® *Ë~°∞‰õΩ<åfl~°∞. #Å¡ ^Œ∞ã¨∞ÎÖ’¡ "≥∞l¢¿ãì@∞ ‰õÄ_® "åà◊¡`À =KåÛ_» ∞ . |Ǩ ï â◊ : U^À á⁄~° á ê@∞ [iQÆ ∞ O_˘K« ∞ Û. "åà◊ √ ¡ `« # ∞fl q_çÑ≤OKÕO^Œ∞H˘KåÛ~°#∞‰õΩ<åfl_»∞. HÍx "≥∞l¢¿ãì@∞ "åà◊¡ JÔ~ã¨∞ì‰õΩ HÍ~°}ÏÅ#∞ q=iOKÕO^Œ∞H˘KåÛ_»∞. I.P.C. 92, 120B, 27B, 304, 426&429 JkèHõ~°}ÏÅ ¢Ñ¨HÍ~°O, ''x~°¡Hõ∆ºOQÍ tH∆Í~°›"≥∞ÿ# ǨÏ`åº<Õ~°O,(culpable homicide due to negligence) "å`å=~°}Ïxfl q+¨Ñ¨^•~å÷Å`À P~ÀQͺxH˜ Ǩx HõeˆQÖÏ HõÅ∞+≤`« Ѩ~°K«_»O, q+¨Ñ¨^•~å÷Å x~°fiǨÏ}Ö’ x~°¡Hõ∆ºO, Ѩâ◊√=ÙÅ Kå=Ù‰õΩ HÍ~°‰õΩÅ∞ QÍ#∂,—— "≥∂Ñ≤# xO^ŒÅ#∞ q=iOKå~°∞.

213

"≥Ú^Œ\˜ P~ÀѨ} ¢Ñ¨HÍ~°O Ü«∂=r˚= HÍ~åQÍ~° tHõ∆, Ô~O_»∞, =¸_»∞, P~ÀѨ} ʼnõΩ =¸_»∞, P~°∞ <≥Å¡ *ˇ·Å∞ tHõ∆ qkèOK«=K«∞Û. ''g@xfl\˜H˜ ɡ~ÚÅ∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok Hõ^•!—— J<åfl_»∞ WO_çÜ«∞<£ ¢ÃÑã≤_≥O@∞ ˆHâ◊"£ =∞¿ÇÏO¢^Œ. ''|Ǩïâ◊: ^˘~°Hõ^Œ∞.—— J<åfl_»∞ "≥∞l¢¿ãì@∞. ''J~°∞˚<£ ã≤OQò #∞ HõÅ=_»O =∂>Ëq∞\˜?—— J<åfl_»∞ PO_»~°û<£. ''gÖˇ#· O`« `«fi~°Ö’ ^•x QÆ∞iOz g∞‰õΩ `≥eÜ«∞*Ë™êÎO.—— J<åfl_∞» áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~°∞. * * * * Hõ~°¯â◊OQÍ HõxÑ≤Oz# D ™êfiQÆ`åxH˜ ã¨∂¢`«^è•i =ÚYº=∞O¢u J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ L^ŒÜ«∂<Õfl Éè’áêÖò =ke ~år"£ QÍOnè`À ZxflHõŠѨ~°º@#‰õΩ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. "åà◊¡#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ `«y#O`« LѨÜ≥∂QÆ=ÚOˆQÖÏ Ñ¨¢uHõÅ "åà◊¡‰õΩ "å~°Î#∞ q_»∞^ŒÅ KÕ Ü « ∂ Åx P^Õ t Oz =∞s "≥ à Ï¡ _ » ∞ . HÍÔ ~ · ƒ _£ Hõ O ÃÑhH˜ z~° H ÍÅ q∞¢`« ∞ _≥ · < å ^Œ∞_»∞‰õΩ^Œ#O`À gÖˇ·#O`« ã¨OK«Å<å<åfltOKå_»∞. ÉÏkè`«∞ʼnõΩ HÍ=eã≤# ¢Ñ¨fHÍ~°O ^•fi~å =KÕÛ ZxflHõÖ’¡ Åaúx á⁄O^•e. ''WO`« Ѷ¨∞’~°O [~°∞QÆ∞`«∞O>Ë =∞^茺 ¢Ñ¨^Õâò ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO KÕ`«∞Å∞ =Ú_»∞K«∞‰õį~ÀÛÖË^Œ∞. HÍÔ~·ƒ_£ _≥·~°Hõì~°¡ <Õ~°Ñ¨Ói`« x~°¡Hõ∆ºOÃÑ· "ÕÖÏk áœ~°∞Å rq`åÅ#∞ q^èŒfiOã¨O KÕã≤# "åiÃÑ·, `«# ÉÏ^茺`« Uq∞\’ ^•xH˜ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞!—— J<åfl~°∞ Ѩ¢uHõÅ"åi`À ¢Ñ¨Éèí∞`«fi ¢Ñ¨ux^èŒ∞Å∞. "å~°<£ PO_»~û° <£ JÔ~ã¨∞ì ¢Ñ¨ÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ ã¨OK«Å<åxfl ã¨$+≤Oì zOk. XHõ `«$fÜ«∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK«^Õâ◊O ¢Ñ¨uëêì`«‡Hõ"≥∞ÿ# |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷‰õΩ K≥Ok# Jkè<Õ`«#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕÜ∞« _»O W^Õ ¢Ñ¨^=Œä ∞O! PÜ«∞#∞fl qÖÏã¨=O`«"∞≥ #ÿ Jukä QÆ$ǨÏOÖ’<Õ LOK«=K«∞ÛQÍHõ!

Hˆ O¢^Œ ¢Ñ¨É∞íè `«fiO k¢Q̓ùOu K≥OkOk. ÉèÏ~°`« q^ÕâßOQÆ =∞O¢u PO_»~û° <£ ¢Ñ¨Ü∂« }ÏxH˜ ZÖÏO\˜ J=~À^è=Œ ¸ LO_»^xŒ J"≥∞iHõ<£ ¿ãì@∞ _çáê~°∞"ì ∞≥ O@∞‰õΩ `≥eáê_»∞. J"≥∞iHõ<£ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO`À `«ÅѨ_»¤O =∂@ JÖÏ LOz<å, D K«~°º q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞ʼnõΩ "åºÑ¶¨∂`«"Õ∞! =∞^茺 ¢Ñ¨^Õâò ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO `«Hõ∆}O "åà◊¡#∞ q_»∞^ŒÅ KÕÜ«∂e. <åºÜ«∞O =∂@ `«~°"å`«! ~å[º ˆH∆=∞O ¢Ñ¨^è•#O!ù * * * * 214

=¸_»∞ QÆO@Å `«~"° å`« PO_»~û° <£ q_»∞^ŒÅÜ«∂º_»∞. HõOÃÑh ÉèÏ~°fÜ«∞ JkèHÍ~°∞Å q_»∞^ŒÅ `«~°"å`« [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ''q∞=∞‡efl fã≤ÔHàı¡O^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨Éèí∞`«fi q=∂#O ã≤^èŒúOQÍ LOk. g∞~°∞ _èçb¡ "≥o¡ JHõ¯}˜flOz J"≥∞iHÍ "≥àÁ¡K«∞Û.—— J<åfl_»∞ Éè’áêÖò áÈbã¨∞ Hõq∞+¨#~°∞. ˆH=ÅO W~°=Ü≥ÿ∞º^Œ∞ "ÕÅ ~°∂áê~ÚÅ∞, ( JO>Ë JѨC_»∞ Ô~O_»∞ "ÕÅ _®Å~°∞¡) ѨÓpHõ`«∞Î`À q_»∞^ŒÅ Ѩ¢`åxfl PÜ«∞# ã¨O`«HõO HÀã¨O =ÚO^Œ∞ ÃÑ\Ïì_»∞. =∞~åfl_»∞, ''Ô~O_»∞ "ÕÅ=∞Ok Kå=Ù‰õÄ, =∞~À Ô~O_»∞ ÅHõ∆Å=∞Ok P=∂Ü«∞Hõ‰q+¨ÉÏkè`«∞ŠѨiã≤÷uH© HÍ~°Hõ"≥∞ÿ# |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑh Pkè<Õ`« q_»∞^ŒÅ‰õΩ ˆH=ÅO 25 "ÕÅ ~°∂áêÜ«∞Å`À ɡ~ÚÖÏ? D ^Õâ◊OÖ’ ¢áê}ÏxH˜ qÅ∞"≥O`«?—— JO@∂ =∞~åfl_»∞ Ѩ¢uHõÅhfl Ѷ¨∞’+≤OKå~Ú!

QÔ ã¨∞ì ǨÏ∫ã¨∞ =ÚO^Œ~° QÆ∞q∞QÆ∂_ç# [~°fleã¨∞Åì ∞ qã¨∞áÎ ÈÜ«∂~°∞. PO^Àà◊# HÍ~°∞Å∞ Ѩiâ’^èŒ<å ˆHO¢^ŒO =ÚO^Œ~° ¢Ñ¨^Œ~°≈# KÕâß~°∞. q=∂<å¢â◊Ü«∂xH˜ "≥à◊√`«∂, PO_»~°û<£ HÍ~°∞ "≥#HÍÅ J^ŒÌOÖ’#∞Oz ''PO_»~°û<£ ‰õΩ =∞~°}tHõ∆ qkèOKåe!—— Jx ã¨û+¨ìOQÍ "ÕÖÏk ¿Ñ¡HÍ~°∞¤Ö’¡ ~åã≤# q+¨Ü«∞O rq`åO`«O "≥O\Ï_»∞`«∂<Õ LOk! * * * * Kè~·≥ ‡° <£ PO_»~û° <£ ~år"£ QÍOnèx HÍx PÜ«∞# =∞O¢`«∞Å#∞ HÍx ^Œi≈OK«∞HÀÖË^∞Œ . Ѩ¢uHõÅ"åà◊¡‰õΩ `≥eÜ«∞Ѩ~°K«#<Õ x|O^èŒ#`À q^ÕâßOQÆ HÍ~åºÅÜ«∂kèHÍi =∂¢`«O HõÅ∞ã¨∞HÀQÆÅ_»∞. ÉèÏ~°`« ~Ô ` · åOQÆÑÙ¨ qkèqÖÏ™êxfl =∂~åÛÅx '' H©iΠѨ`åHõÅ `Õ[O`À—— x~°æq∞OKåÅ#∞‰õΩ#fl PO_»~°û<£ J==∂#Éèí~°O`À, ÉèíQÆfl ǨÏ$^ŒÜ«∞O`À "≥#∞kiQÍ_»∞! _çâO‹ |~°∞ 2,3,`ÕnÅ =∞^躌 J~°~÷ å¢u ÉèÏ~°fÜ«∞ HÍ~å‡QÍ~°OÖ’ UO [iyOn PO_»~û° <£ ‰õΩ `≥eÜ«∞<Õ ÖË^Œ∞! HõOÃÑh q=∂<å<≥flˆH¯=ÚO^Œ~° Hõeã≤# qÖËHõi J_çQÍ_»∞ . ''<åºÜ«∂~ÀѨ}Å<≥^Œ∞~˘¯<ÕO^Œ∞‰õΩ WO_çÜ«∂‰õΩ =∞m¡ =™êÎ~å?—— PO_»~°û<£ =ÚYO áêeáÈ~ÚOk. "≥∞Å¡QÍ h~°ã¨OQÍ ["å|∞, ''K«@ìO ZѨC_»∞ xˆ~Ìt¿ãÎ JѨC_˘™êÎ#∞!—— * * * * 215

`«~°"å`« Éè’áêÖò ¢Ñ¨=∂^ŒOÃÑ· qKåiOKÕO^Œ∞‰õΩ J"≥∞iHõ<£ WO[h~°¡ |$O^ŒO =zÛOk. HÍÔ~·ƒ_£ z=i q^Õj M.D "åÔ~<£ =Ó=∞~ü JO^Œ∞Ö’ L<åfl_»∞. `å#∞ Hõx ÃÑOz# á¶êHõìs â◊=¢áêÜ«∞"≥∞ÿOk! ^•xfl QÆ∞~°∞ΠѨ@ìÖËHõáÈÜ«∂_»∞. =∞Oz ã≤÷uÖ’ q_çzÃÑ\˜ì# HõOÃÑh WÖÏ `«Ü«∂Ô~·O^Œx ÉÏ^èŒ Ñ¨_®¤_»∞. =Ú‰õΩO^Œ<£ `À ™œ=∞ºOQÍ<Õ =∂ÖÏ¡ _ ®_» ∞ . ''\ÏO‰õ Ω Ö’¡ JO`« M.I.C. ZÖÏ LOk? Éè í ¢ ^Œ ` å Ü«∞O¢`åOQÍ<≥flO^Œ∞HÍ¿Ñâß~°∞? —— =Ó=∞~ü =∞ø#OQÍ<Õ HÀѨÊ_®¤_»∞. ^Œ~åºÑ¨ÙÎ |$O^ŒO ZÖÏO\˜ =ºuˆ~Hõ ^èÀ~°}˜h J=ÅOaOK«~å^Œx =ÚO^Œ∞QÍ<Õ J#∞‰õΩOk. HÍ=eã≤Ok q"å^ŒO HÍ^Œ∞! ã¨=∂Kå~°O! Jk ™ê^茺Ѩ_»ÖË^Œ∞. JѨÊ\˜ˆH C.B.I. ^Œ~åºÑ¨ÙÎ "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. _≥·~°Hõì~°∞ q.Z<£. â◊√HÍ¡ "åà◊¡‰õΩ J_»∞¤Hõ@ì "Õâß_»∞. ''g∞~°∞ Hõ#Hõ Z=Ô~·<å HÍi‡‰õΩÅ#∞ ¢Ñ¨â◊flÅ`À xÅn¿ãÎ *ˇ·Ö’¡ `À™êÎ#∞!—— J<åfl_»∞ =Ó=∞~ü `À. nxH˜ `À_»∞ C.B.I. HõOÃÑh iHÍ~°∞¤Åxfl\˜h ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩx ZHõ¯_çHÀ fã≤ÔHo¡áÈÜ«∂~°∞. nx`À =Ó=∞~ü ^•~°∞Åhfl =¸ã¨∞‰õΩáÈÜ«∂~Ú. ¢Ñ¨MϺ`« "≥·*Ï˝xHõ âߢã¨Î"Õ`«Î, WO_çÜ«∞<£ ZHÍ_»g∞ PѶπ Ãã·<≥ûãπ J^Œº‰õ∆Ω_»∞, ¢á⁄. =~°^Œ~å[<£ ™ê~°^茺OÖ’ =∞~À |$O^ŒO ‰õÄ_® ^Œ~åºÑ¨Ù#Î ∞ "≥Ú^ŒÖ\ ˇ Oì˜ k. =Ó=∞~ü "À@q∞, x~åâ◊Å áêÅÜ«∂º_»∞.

S`Õ ÔHq∞¢ã‘ì "åà◊¡#∞ HÍáê_çOk. ZÖÏO\˜ ^Œ~åºÑ¨ÙÎ HÍh [iˆQ=ÚO^Œ∞, =∞~À ¢Ñ¨=∂^ŒO ã¨OÉèíqOK«‰õΩO_® K«∂_®Åx JO^Œ~°∂ JOwHõiOKå~°∞. =Ó=∞~ü P"Õ^Œ# ‰õÄ_® J^Õ.

2 #O \ÏO‰õΩÖ’#∞#fl @#∞fl M.I.C. "åÜ«Ú=Ù`À U Hõ} ∆ Ï<≥fl· <å q™ÈÊ@#O [~°Q˘K«∞Û. ^•xfl ÃÑ·H˜ fã¨∞ÔHo¡ =∞O@ ɡ\ÏìÖÏ? HÍã≤ìH± ™È_®`À xsfi~°º Ѩ~°KåÖÏ? ¢_»=Ú‡Ö’H˜ xOÑ≤ =∞~À x~°áêÜ«∞Hõ~"° ∞≥ #ÿ KÀ@∞‰õΩ `«~e° OKåÖÏ? `«~#˚° Éè~í #˚° Å∞ [iQÍ~Ú z=iH˜ =Ó=∞~ü Ѩiëê¯~åxfl ¢Ñ¨uáêkOKå_»∞. ''U=ÚOk? ^•O`À Ããq<£ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ãÎ ã¨i!—— J<åfl_»∞ ™ê^• ã‘^•QÍ. ''ZÖÏ?—— =~°^Œ~å[<£ ¢Ñ¨â◊fl. ''á¶êHõìs #_çÑ≤`Õ ã¨i! nxfl Hõ\˜ìO^Õ JO^Œ∞HÀã¨O!—— JO>Ë "≥Ú`«ÎO Ü«∞O¢`åOQÍxfl ã¨i KÕã≤ #_»áêe. JÖÏO\˜ ¢Hõ=∞OÖ’<Õ Hõ^• ¢Ñ¨=∂^ŒO [iyOk.''S^•¢~ÀAÅ∞ KåÅ∞!—— J<åfl_»∞ =Ó=∞~ü. ''=∞m¡ á¶êHõìs Ѩx KÕ™ÈÎO^Œx `≥e¿ãÎ Éè’áêÖò ¢Ñ¨[ÖË=∞O\Ï~À =∞i?—— 216

nxH˜ J"≥∞iHõ<£ WO[h~°∞ ^ŒQÆæÔ~ÖÏO\˜ ã¨=∂^è•#=¸ ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ =∞~˘Hõ~°∞ ã¨=∂^è•#O K≥ѨÊÉ’`«∞<åfl~°∞!

45. J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ xHõ$+¨ì bÅÅ∞ "åÔ~<£ PO_»~°û<£, =Ó=∞~°∞Å JÔ~ã¨∞ì <å@HõO ^•fi~å =ÚYº=∞O¢u J~°∞˚<£

* * * *

ã≤OQ∑ F@~°∞ =∞Ǩâ◊Ü«ÚÅ<åHõ@∞ìHÀ=K«∞Û##∞‰õΩ<åfl_»∞. D ™êi =∞~À ã¨OK«Å#O HÍ"åe. q+¨"åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_ç# <å\˜ ~å¢u `å#∞ ZHõ¯_À `«Å^•K«∞‰õΩ#fl ã¨OQÆux ¢Ñ¨[Å∞ =∞iÛáÈ"åe! á¶êHõìsx =∞m¡ ¢áê~°OaèOz J^≥O`« ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∂ ¢Ñ¨[ʼnõΩ `≥eÜ«∞*ˇÜ«∂ºe. ¢Ñ¨[Å#∞ ÉèíÜ«∂=ǨïÅ#∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ `«Ñ¨Ê =∞Ô~O^Œ∞‰õÄ Ñ¨xH˜~åx Éèí¢^Œ`å K«~°ºÅ#∞ ¢Ñ¨Hõ\˜OKå_»∞. ѨsHõ∆Å =∞^茺֒ q^•ºã¨Oã¨÷Å#∞ =¸~ÚOKå_»∞ .J=hfl ¢Ñ¨=∂^ŒO [iy# ¢áêO`åxH˜ "≥Å∞ѨÅ#∞#fl"Õ! á¶êHõìsH˜ Ô~O_»∞#fl~° "≥∞ÿà◊¡ ѨikèÖ’#∞#fl ¢áêO`åÅ ¢Ñ¨[Å#∞ `«~°eOKÕO^Œ∞‰õΩ Zxq∞k =O^ŒÅ |ã¨∞ûÅ#∞ `≥Ñ≤ÊOKå_»∞. "åà◊¡#∞ ÉÏQÍ ÉèíÜ«∞ÃÑ\ÏìHõ `«# =ӺǨxfl ¢Ñ¨Hõ\˜OKå_»∞. P\’iH∆ÍÖ’ uiˆQ "≥∞ÿ‰õΩÅ∞ J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ ã¨O^Õâ◊O`À #QÆ~°=∞O`å ^Œ^ŒÌie¡Ok. '' HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh ѨÙ#:¢áê~°OÉèí ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ JHõ¯_»∞O\Ï#∞. q+¨Ñ¨^•~å÷Å PYi K«∞Hõ¯Å#∞ ‰õÄ_® fã≤"Õ~Ú™êÎ#∞. Wk <å ™êǨÏã¨O ZO`«=∂¢`«=¸ HÍ^Œ∞. g∞ ¿ã=Ö’ x=∞QÆfl"≥∞ÿ# ¢Ñ¨*Ïq^èÕÜ«Úx qâßfiã¨Ñ¨Ù ¢Ñ¨Hõ@#. ¢Ñ¨=∂^•Å KèåÜ«∞Å#∞ ‰õÄ_® x"åiOKÕ D K«~°º#∞ (operation faith) 'Éèí~À™ê ã¨=∂~ÀÇπÏ— Jx <å=∞Hõ~°}O KÕã¨∞Î<åfl#∞.—— á¶êHõìs x uiy ¢áê~°OaèOKÕ ~ÀA ^ŒQÆæ~° Ѩ_»∞`«∞O>Ë "åºáê~åÅhfl ã¨ÎOaèOKå~Ú. #QÆ~°OÖ’x g^èŒ∞Åhfl x~å‡#∞+¨º=∞Ü«∂º~Ú. [#r=#O ã¨ÎOaèOzOk. =ÚYº=∞O¢u ã¨fiÜ«∞OQÍ ¢áÈ`«ûÇ≤ÏOz# ¢Ñ¨*Ï "≥Å∞¡= =~°^Œ ¢Ñ¨"åǨÏOÖÏ ™êyáÈ~ÚOk. |ã¨∞ûÅ∞ xO_®~Ú. ^˘iH˜# "åǨÏ#OÖ’ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. ^˘OQÆÅ ÉèíÜ«∞O`À Wà◊¡#∞Oz fã≤ÔHà◊¡QÆey#xfl =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ fã¨∞ÔHàÏ¡~°∞. Ô~·Å∞ ¿ãì+¨#∞ ¢H˜H˜¯iã≤ áÈ~ÚOk. ÃÑ^ŒÌ"åà◊√¡ ^Õâ◊qÉèí[# <å\˜ ã¨xfl"ÕâßÅ#∞ QÆ∞~°∞ΉõΩ `≥K«∞Û‰õΩ<åfl~°∞. Times of India nxfl J~°÷O Ѩ~°÷O ÖËx =Åã¨QÍ Jaè=i‚OzOk. * * * *

217

218

Éè’áêÖò #QÆ~O° qK«H} ∆õ #∞, q"ÕHÍxfl HÀÖ’Ê~ÚOk. |ã‘HÎ ˜ uiy KÕ~∞° ‰õΩ#fl QÆOQÍ~åO ^•b=∂Å∞ #+¨ìO J#∞‰õΩ#flO`« ÖË^Œx T~°@ K≥O^•~°∞. HõO\˜ g∞^Œ ^Œ∂k Ñ≤O*ˇÅ`À ÉèíÜ«∞OHõ~°OQÍ#∞#fl `À\˜"åix K«∂ã≤<å, ÉèíÜ«∞O `«yæáÈ~ÚOk. |¢ÖÏO =Ú‰õΩ#ÌO, ~åǨïÖò, ||∂¡ÉÏè Üü∞, ~°`fl« <å_®~ü, ¢¿Ñ=∂ÉÏ~Ú =O\˜ PѨÙÅÎ =∞~°}ÏÅ∞ HõÅz"Õã<≤ å, 㨠r =ÙÖˇ · # "åi`À =∞m¡ Hõ Å =_» O `À Hõ e y# P#O^Œ O =∞~À ¢Ñ¨ = ∂^Œ O =ÚOK«∞H˘™ÈÎO^Œ#fl ÉèÜ í ∂« xfl <≥\"ì˜ ãÕ O≤ k. QÆOQÍ~åO ^•b=∂Å∞, +‘ÖÏ, QÀáêÖò `À#∂, WH̓Åò `À#∂, ™êÖÏ~ü`À#∂, ^Œs˚ |ã‘û`À#∂, XHõ~˘flHõ~°∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ#fl ¢Ñ¨f ã¨xfl"Õâ◊=¸ =ã¨O`À`«û="Õ∞! Ѩk‡x ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê¢uÖ’ HÀÅ∞‰õΩO\’O^Œh kbÑπ P"≥∞ ѨHõ¯<Õ L<åfl_»h `≥eÜ«∞_»O ZO`« â◊√Éèí"å~°Î! KåÖÏ QÆ∞_çÃãÅ#∞ ^ÀK«∞‰õΩ<åfl `«=∞ QÆ∞_çÃãÖ’ Ug∞ áÈÖË^Œ#fl ã¨OQÆu ZO`« ã¨O`À+¨Hõ~°O! WѨC_»∞ HÍ=Åã≤Ok ¢áê}ÉèíÜ«∞O`À =∞~À ѨÖÏÜ«∞#OHÍ^Œ∞. J~°H˘~° ¢áê}ÏÅ`À#∞#fl "åiH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# zH˜`«û. Pã¨Ê¢uÖ’ =∞O^Œ∞ÖË¡=Ù. ÉÏkè`«∞ÖË ZÖÏQÀÖÏ H˘#∞HÀ¯"åe. áêѨÙÖò ã≤OQ∑ ‰õΩ y~åH© ÃÑiy áÈ~ÚOk. Ѩ\ÏìÅ∞, ¢\Ïxûã¨~ì ∞° ˆ~_çÜ≥∂Å∞, "åpÅ∞, #QÆÅ∞, HõxÑ≤OzO^ŒÖÏ¡ ‰õΩ^Œ∞=ɡ_»∞`«∞<åfl~°∞. áêѨÙÖò ã≤OQ∑ HÍàÏ¡"ÕàÏ¡ Ѩ_ç ^˘iH˜#O`« Ѩ@∞ìÔQ_»∞`«∞<åfl~°∞. ã≤OQ∑ WO\’¡ `åHõ@∞ì =ã¨∞Î=ÙÅ∞ QÆ∞@ìQÍ ¿Ñ~°∞‰õΩ<åfl~Ú. ÃÑàÏ¡O H˘_»∞‰õÄ "Õe =Ú¢^ŒÅ∂ ã¨O`«HÍÅ∂ fã≤H˘O@∞<åfl~∞° . z=~°‰Ωõ HÀ_ç Ñ≤ÅÅ¡ #∞ ‰õÄ_® `åHõ@∞ì ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl~∞° . QÆOQÍ~åO \˜.q. x `åHõ@∞ì ÃÑ\˜ì á⁄~°∞QÆ∞"åi "≥·^•ºxH˜ "≥zÛOKå_»∞. XiÜ«∂ |ã‘Î"åã¨∞Å#∞ HõÅÅ ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’ FÅÖÏ_çOz# =∂Ü«∞`≥~° =∞Oz ~ÀAÖÁKåÛHõ =∞ixfl HõÅÅ#∞ ѨOzÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ ã¨∞n~°… ã¨∞+¨µÑ≤ÖÎ ’xH˜ *Ï~°∞‰õΩOk!

#QÆ~°OÖ’x ¢Ñ¨^è•# ‰õÄ_»à◊¡Ö’ S^Œ∞"ÕÅ QÍã¨∞ =∂ã¨∞¯Å#∞ ã≤^èŒÌOQÍ LOKå~°∞. á¶êHõìs K«∞@∂ì JO|∞Öˇ#∞ûÅ∂ Jyfl=∂ѨHõ Ü«∞O¢`åÅ∂ ã≤^èŒÌ=∞Ü«∂º~Ú. =O^ŒÖÏk áÈbã¨∞ŠѨǨ~åÖ’ á¶êHõìs ˆQ@¡#∞Oz áêã¨∞Å∞#fl "åà◊¡#∞ =∂¢`«"Õ∞ Ö’xH˜ ѨOѨÙ`«∞<åfl~°∞. =ÚYº=∞O¢u J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ ã¨f ã¨"Õ∞`«OQÍ HõO¢\’Å∞ ~°∂=ÚÖ’ L<åfl_»∞. á¶⁄\’ ¢QÍѶ¨~°∞¡ fã≤# á¶⁄\’Å∞ WO^Œ∞‰õΩ âßâ◊fi`« ™êH∆ͺÅ∞QÍ xeKå~Ú. h\˜ \ÏO‰õΩÅ`À =¸_»∞ Ãã·xHõ ÃÇÏeHÍѨì~°∞¡, á¶êHõìs ÃÑ·# K«Hõ¯~°∞¡ H˘_»∞`«∞<åfl~Ú.''"ÕÖÏk =∞Ok Kè«¿ãÎHÍx ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO á¶êHõìs QÆ∞iOz Ѩ\˜ìOK«∞HÀ<ÕÖË^Œ∞!—— P ~ÀA# ˆ~_çÜ≥∂#∞ qO@∞#fl XHõHÍi‡‰õΩ_»#∞‰õΩ<åfl_»∞. ã¨fiÅÊ =º=kèÖ’<Õ L`«ÊuÎx ™êyOKÕO^Œ∞‰õΩ Ü«∞O¢`«™ê=∞¢y ã≤^èŒú"≥∞ÿOk. "å~°<£ =Ó=∞~ü `«$Ñ≤Î K≥O^•_»∞. ã¨iQÍ Zxq∞k QÆO@ʼnõΩ áÈbã¨∞ Z™ê¯~°∞ì`À [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ No.611 \ÏO‰õΩÖ’H˜ ÃÇ·Ï¢_˘[#∞ ѨO¿Ñ ™êìÑπ HÍH± #∞ `≥iKå_»∞. =∞i H˘kÌ x=ÚëêňH Jk `«y#O`« Ñ‘_<» åxfl ã¨O`«iOK«∞‰õΩOk. Ããq<£ `«Ü∂« sH˜ HÍ=Åã≤# M.I.C. "åÜ«Ú=Ù q_»∞^ŒÅ‰õΩ ѨÓ~°fi~°OQÆ"Õ∞~°Ê_çOk. XO\˜ QÆO@‰õΩ XHõ @#∞fl M.I.C. "åÜ«Ú=Ù#∞ Ããq<£ QÍ =∂iÛ#@∞ì ¢á⁄.=~°^Œ~å[<£ =ÚYº=∞O¢uH˜ x"ÕkOKå_»∞.

J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ q[Ü≥∂`åûǨÏO`À `«Å=Ú#HõÅÜ«∂º_»∞. =¸_»∞ ~ÀAÖ’¡ "≥Ú`«ÎO M.I.C.Ããq<£ QÍ =∂~°∞`«∞Ok. ¢Ñ¨[Å∞ uiy =ã¨∞Î<åfl~°∞. Ô~O_»∞<≥Å¡ `«~°∞"å`« [iˆQ ZxflHõÖ’¡ F@¡ [_ç"å# `«^茺O! * * * *

* * * *

_çâ‹O|~°∞ 16 # 'Éèí~À™ê kŒ=ãπ— (operation faith) <å_»∞ Éè’áêÖò Ѩ@ì}O ¢¿Ñ`«#QÆ~° ã¨^Œ$â◊"≥∞ÿOk. \˜.q. ÔH"Õ∞~åÅ∞ ã≤^èŒúOQÍ L<åfl~Ú. ZÖÏO\˜ qëê=âıëêÅ<≥·<å xsfi~°ºÑ¨iKÕO^Œ∞‰õΩ ~°™êÜ«∞<åÅ`À #QÆ~°g^èŒ∞Ö’¡ ¢@‰õΩ¯Å∞ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú!

219

220

JO^Œ~∂° \©–ǨÏ∫ãπ ‰õΩ ~°O_ç! Z=~À ÃÑ^Œ=Ì ∞x+≤ =∞#`À =∂\Ï¡_` » å_»∞@!—— ~åǨïÖò K«xáÈÜ«∂Hõ ã¨∞hÖò ‰õΩ=∂~ü XiÜ«∂ |ã‘ÖÎ ’ Hõ|∞~°∞¡ KÕ~"° ãÕ ∞¨ <Î åfl_∞» . ã¨∞hÖò ‰õΩ@∞O|O "≥Ú`«OÎ q+¨"åÜ«Ú=Ù `åH˜_Hç ˜ K«xáÈÜ«∂~°∞. U_»∞QÆ∞~°∞ ã¨O`å#O `«b,¡ `«O¢_ç JO^Œ~∂° `«∞_çzÃÑ@∞ì‰õΩ áÈÜ«∂~°∞.

J"≥∞iHÍÖ’ 'JO|∞Öˇ#∞û "Õ@QÍà◊√¡—QÍ ‰õΩMϺu K≥Ok# ~å|O^Œ∞Å∞ zHÍQÀ, #∂ºÜ«∂~°∞¯, HÍeá¶ÈiflÜ∂« Å#∞Oz =zÛ KÕ~å~Ú. âß<£ ¢á¶êxû™È¯‰õΩ K≥Ok# ¢Ñ¨MϺ`« <åºÜ«∞"åk "≥∞efi<£ ɡb¡ 15 aeÜ«∞#¡ _®Å~°¡ <å=∞=∂¢`«Ñ¨Ù #+¨ìѨiǨ~åxH˜ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh ÃÑ· ^•"å "ÕÜ«∞#∞#fl@∞¡ ¢Ñ¨Hõ\˜OKå_»∞. 1984Ö’ ÉèÏ~°`ü JO`«~å˚fÜ«∞OQÍ á⁄Ok# ã¨Ç¨Ü«∂xH˜ Jk Ô~\˜ìOѨÙ!

H˘OѨÅ∞ HÍÅ∞`«∞O>Ë K«e<≥QÆà◊√¡ HÍK«∞‰õΩ<Õ =∞#ã¨Î`«fiO HõÅ ¢Ñ¨`ÕºHõ `«~°Ç¨ <åºÜ«∞"å^Œ∞Å |$O^ŒO WÖÏO\˜ #+¨ìѨiǨ~åÅ#∞ ~å|>Ëì q"å^•Ö’¡ HÍHõÅ∞ fi# =º‰õΩÎÅ∞. <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ "ÕʼnõΩ ÃÑ·QÍ ÉÏkè`«∞Å∞#fl Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’x |_»∞QÆ∞ r=ÙÅ∞ "åà◊¡ ^Œ$+≤ìÖ’ =O^ŒÖÏk q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°∞¡ QÆ∞_»∞¡ ÃÑ>ËìË ÉÏ`«∞Å∞ =∂¢`«"Õ∞! J"≥∞iHõ<£ K«\ÏìÅ ¢Ñ¨HÍ~°O JO^Œ∞Ö’ =¸_À =O`«∞ "åà◊√¡ `«=∞ Ѷ‘AQÍ ~å|@∞ìHÀ=K«∞Û. =ÚYº=∞O¢u HÍ~åºÅÜ«∞O, Éè’áêÅ∞ "Õ∞Ü«∞~°∞ HÍ~åºÅÜ«∞O D J<åºÜ«∞"å^Œ∞ʼnõΩ ~°OQÆã¨÷ÖÏÅÜ«∂º~Ú. gà◊√¡ gkè ‰õΩHõ¯ÅHõO>ˇ hK«OQÍ ÔH·¡O@¡ HÀã¨O HÍ\Ï¡_»∞HÀ™êQÍ~°∞.

HÍb "≥∞^ÿ •#O #∂ºÜ«∂~°∞¯ <åºÜ«∞"å^Œ∞Å HõOÃÑh "å\ÏH˘zÛOk. <åºÜ«∞"åk ¢á¶êOH± _ç. "ÀÖÏì EII =Ü«∞ã¨∞,42, ã¨QÆO |@ì`«Å. áÈbã¨∞Å∂, Ѩ¢uHõÅ"åà◊¥¡, ÉèÏ~°fÜ«∞ <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∂ "≥O@~åQÍ, X=∞~ü áêëê ÔH·"å~°O KÕã¨∂ÎO_»QÍ, XiÜ«∂ |ã‘ÎH˜ qKÕÛâß_»∞. Z™ê¯~°∞ìÅ∞ \©–ǨÏ∫ãπ |Å¡Å K«∞@∂ì xÅ|_®¤~°∞. ÉÏÃã¯@¡ xO_® u#∞|O_®~åÅ∞, q∞~îå~ÚÅ∞, HõOáêHÀÖÏ ã‘™êÅ∞ =KåÛ~Ú. H˘xfl~ÀAÅ ¢H˜`«O U~°Ê_ç# =∞Ǩã¨OH∆ÀÉèíO `«~°"å`« XiÜ«∂ |ã‘ÎÖ’ =∞m¡ L`«û= "å`å=~°}"Õ∞~°Ê_çOk. ¢áê}ÏÅ∞ ^ŒH˜¯# "åà◊¡#∞ K«∂ã≤ J"≥∞iHõ<£ ÖÏÜ«∞~°∞ =ÚYO uѨC‰õΩ<åfl_»∞.

KåÖÏ=∞OkH˜ Hõà√◊ ¡ áÈÜ«∂~Ú. H˘O^ŒiH˜ HÍà◊√¡ K«K∞« Û|_ç Hõ¢~°Å T`«O`À #_»∞ã¨∞<Î åfl~∞° . =∞iH˘O^Œifl ¢ÃãìK«~°¡ g∞^Œ fã¨∞H˘KåÛ~°∞.

D ã¨OH∆ÀÉèíѨ٠=¸ÖÏÅ#∞ ã‘=∞ ÖÏÜ«∞~°∞ xa_®â◊Û~°ºO`À K«∂™ê_»∞. L`«Î~å# PHÍâ◊OÖ’ HÍÔ~·ƒ_£ HÍ~å‡QÍ~°O ÉÏÅ ÉèíQÆ"å#∞x P@ÉÁ=∞‡ÖÏ Hõ#Ѩ_çOk! 221

QÆ O QÍ~åO ÖÏÜ« ∞ ~° ∞ fl J#∞=∂#OQÍ K« ∂ âß_» ∞ . DÜ« ∞ <≥ O ^Œ ∞ H˘KåÛ_» ∞ ?

DÜ« ∞ #ˆ H OHÍ"åe? Hõ O ÃÑh `« ~ ° Ñ ¨ Ù # Hõ ∆ = ∂Ѩ } K≥ ¿ ÑÊO^Œ ∞ H˘KåÛ_®? =∞~°}˜Oz#"åiHÀã¨O ÉÏkè`«∞ÅHÀã¨O ¢áê~°÷#Å∞ KÕ¿ã =∞`åkèHÍ~å? H˘kÌ¿ãѨ\’¡<Õ PÜ«∞<≥O^Œ∞H˘KåÛ_À `≥eÜ«∞<Õ `≥eã≤Ok. ÖÏÜ«∞~°∞ Q˘O`«∞ ã¨=iOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. ''q∞¢`«∞ÖÏ~å! g∞‰õΩ ™êÜ«∞O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ J"≥∞iHÍ#∞OK˘KåÛ#∞. g∞ PѨÙÎÅ#∞ q+¨"åÜ«Ú=Ù Hõ|oOzOk. g∞ P~ÀQͺÅ#∞ ^èŒfiOã¨OKÕã≤Ok. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh( HõOÃÑh kâ◊QÍ "ÕÖˇuÎ K«∂ѨÙ`«∂) g∞‰õΩ WO^Œ∞‰õΩ `«y# ѨiǨ~åxfl K≥e¡OK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. g∞ JOwHÍ~°O`À, g∞‰õΩ gÖˇ·#O`« Z‰õΩ¯= ѨiǨ~°O =KÕÛO^Œ∞‰õΩ áÈ~å_»`å#∞.—— J<åfl_»∞.

PÜ«∞# =∂@Å#∞ Ç≤ÏOn, L~°∂Ì , XiÜ«∂ ÉèÏ+¨Ö’¡H˜ `«~°∞˚=∂ KÕã≤ J#∞"å^Œ‰õΩÅ∞ q=iOKå~°∞. "≥#HÍÅ∞#fl áêѨÙÖò ã≤OQ∑ =∂@=∂@‰õÄ `«ÖÏ_çã¨∞Î<åfl_»∞. ~åÉ’ÜÕ∞ #+¨ìѨiǨ~åxfl `«#‰õΩ HÍã¨∞ÅѨO@QÍ J#∞=kOK«∞‰õΩO@∂ P#Okã¨∞Î<åfl_»∞. ¢Ñ¨ [ Å#∞O_ç JO`« Q Í ã¨ Ê O^Œ # Hõ x Ñ≤ O K« Ö Ë ^ Œ ∞ . J"≥ ∞ iHõ < £ ÖÏÜ« ∞ ~° ∞ x~°∞`åûǨÏѨ_®¤_»∞. ''HõOQÍ~°∞ Ѩ_˘^Œ∞Ì. q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À "åà◊¡ `≥eq`Õ@Å∞ H©∆}˜OKå~Ú.—— J<åfl_»∞ X=∞~ü áêëê. nO`À ÖÏÜ«∞~°∞QÍiH˜ Pã¨H˜Î =∞iO`« ÃÑiyOk. ÉÏkè`«∞Å#∞ ¢Ñ¨tflOKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. P ~å¢u [iyO^Õq∞\’ K≥ѨÊ=∞<åfl_»∞. [iy# #ëêìÅ#∂ q=iOK«=∞<åfl_»∞. +‘ÖÏ <å_®~ü, QÆOQÍ~åO, ^•b=∂, WH̓Öò =∂\Ï¡_®~°∞. z=~°‰õΩ XѨÊO^ŒO [iyOk.¢á¶êOH± _ç. "ÀÖÏì "åà◊¡O^Œi á¶⁄\’Å∂ fã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. q=~åÅ#∞ ~åã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ÃѶ·Å∞ |ÖÏxfl ѨÙOA‰õΩOk. ÖÏ"≥H˜¯Ok. =∞#ã¨∞ ^Œ∞:YO`À |~°∞"≥H˜¯Ok. >ˇÿx =^Œ∞Å∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. PÜ«∞# J=ã¨÷#∞ QÆ=∞xOz# ^•b=∂ QÍ¡ã¨∞`À ho¡zÛOk. J"≥∞iHõ<£ Hõ$`«[˝`«Å∞ `≥eÑ≤ "å\˜x `åQÍ_»∞.

XiÜ«∂ |ã‘Î ÉÏqh~°∞! ^•xflO_® HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh qëê=âıëêÖˇ·# áê^Œ~°ã¨O,xÔHÅ∞, ã‘ãO¨ , ~åy,=O\˜ ֒ǨÅ∞<åfl~Ú.HÍb "≥∞^ÿ •#Ѩ٠^Œ∞~°^$Œ +¨ì ã¨~Ê° ¢^Œ+µ¨ Åì ∞ QÆ`« Ѩ<fl≥ O_Õà√◊ Q¡ Í "å\˜<Õ `åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. D q+¨Ü«∞O ÖÏÜ«∞~°∞ ÉÏ|∞‰õΩ `≥b^Œ∞! u#∞|O_®~åÅ#∞ [<åxH˜ ѨOÑ≤}© KÕã∞¨ OÎ >Ë ÖÏÜ«∞~°∞ÉÏ|∞ ¢Ñ¨ãO¨ QÆO H˘#™êyOk 222

.''q∞¢`«∞ÖÏ~å! g∞~°∞ Hõ#Hõ JOwHõiOz#@¡~Ú`Õ g∞ `«~°Ñ¶¨Ù# "åkOKÕO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ ∞ QÍ =∞#"≥ ∞ Hõ XѨ Ê O^•xfl ‰õ Ω ^Œ ∞ ~° ∞ ÛHÀ"åe.—— Jã≤ à ãì O @∞ ᶠê ~åÅ ^˘O`«~#° OkOKå_»∞. ''W=hfl Ѩ=~åѶπ J@sflÅ∞. g\˜g∞^Œ g∞~°∞ ã¨O`«HÍÅ∞ K≥Ü∂« ºe.—— J<åfl_»∞. XiÜ«∂ |ã‘Î "åã¨∞Å∞ JÖÏO\˜ Ѩ¢`åÅ =ÚYO ‰õÄ_® U<å_»∂ Z~°QÆ~°∞. >Ë|∞Å∞ K«∞@∂ì QÆ∞q∞ QÆ∂_®~°∞. P~ÀA# Éè’áêÖò #QÆ~°ã¨OKå~°O KÕã≤# J"≥∞iHõ<£ ÖÏÜ«∞~°∞¡ "ÕÖÏk=∞Ok ã¨O`«HÍÅ#∞ ("Õe=Ú¢^ŒÅ#∞) fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. KåÖÏ =∞Ok x~°H~∆õ åã¨∞ºÅ‰õΩ "å\˜Ö’ U=ÚO^À `≥b^Œ∞. PÖÏO\˜ HÍy`åÅ#∞ ã¨$ÊtOK«_"» ∞Õ `å=Ú KÕã¨∞‰õΩ#fl ѨÙ}ºÑ¶¨ÅOQÍ ÉèÏqOKå~°∞. QÆOQÍ~åO HõO~î°O QÆ\˜ìQÍ qxÑ≤OzOk. JO^Œi =∞#ã¨∞Ö’¡#∂ "≥ÚÅÔHuÎ# ã¨O^ÕǨÏO =@=$Hõ∆"≥∞ÿ xezOk! ''™êÉò! =∂HõO^ŒiH© XH˘¯Hõ¯iH˜ ZO`« ™⁄=Ú‡ =Ú_»∞`«∞Ok?— —ÖÏÜ«∞~°∞ XHõ¯Hõ∆}O `«ÅѨOH˜Oz, QÆOcè~°OQÍ "≥ÚǨÏO ÃÑ\˜ì J<åfl_»∞. ''q∞eÜ«∞<£ ~°∂áêÜ«∞ʼnõΩ `«‰õΩ¯=ÙO_»^Œ∞.—— Hõh qh Z~°∞QÆx WO`« "≥Ú`åÎxfl q#QÍ<Õ "åà◊√¡ xâıÛ+¨µìÅÜ«∂º~°∞! ''q∞eÜ« ∞ <£ ~° ∂ áê~ÚÖË ! —— J<åfl_» ∞ QÆ O QÍ~åO =ÚÑ≤ Ê iQ˘#fl P#O^ŒÉÏëêÊÅ∞H˜¯iaH˜¯i KÕâß~Ú. \˜.q. ÔH"Õ∞~åÅ∞ "≥ÚǨÏOg∞‡^Œ "≥Å∞QÆ∞efl q~°l=∂‡~Ú. '' D "≥Ú`«ÎO JO`« Pâ◊Û~°ºHõ~°OQÍ LO^•?—— J<åfl_»∞ F iáÈ~°ì~°∞. ''HÍ^Œ∞!

HÍ^Œ#∞HÀO_ç!—— J<åfl_»∞ #OyiQÍ `«_»|_»∞`«∂. ''ZOKÕ`«?—— Ô~\˜ìOKå_»∞ iáÈ~°ì~°∞. `«# "≥ÚO_ç "Õà◊¡`À [~°flÅeã¨∞ìÅ#∞ xˆ~Ìtã¨∂Î, '' HÍÔ~·ƒ_£ =∞=∞‡efl ¢Ñ¨Ñ¨OKåxˆH ˆHO¢^Œ aO^Œ∞=ÙQÍ xÅɡ\˜ìOk Hõ#Hõ!—— * * * *

223

LѨã¨OǨ~°O q +¨"åÜ«Ú=Ù ™ÈH˜ K«xáÈ~Ú#"åÔ~O^Œ~À <å\˜H© <Õ\˜H© U<å\˜H© `≥b^Œ∞.

K≥e¡OKåeû# #+¨ìѨiǨ~°O ÃÑ~°QƉõΩO_® K«∂_®Åx `«Åz# JkèHÍ~° Ü«∞O¢`åOQÆO 1754 =∞Ok ^ŒQÆæ~° WOHõ ÖˇHõ¯ÃÑ@ì_»O =∂<Õã≤Ok. ã¨fi`«O¢`« ã¨Oã¨÷Å #=∞‡^Œy# ÖˇHõ¯Å ¢Ñ¨HÍ~°O, P~ÀA ~å¢u, `«~°∞"å`« Ô~O_»∞ ~ÀAÖ’¡#∂ Hõhã¨O Zxq∞k "ÕÅ =∞Ok K«xáÈ~Ú#@∞¡ ^èŒ$=ѨiKå~Ú.

W`«~° ~åR=ÚÅ#∞O_ç =Åã¨=zÛ# "åiÖ’ KåÖÏ =∞OkH˜ ã≤÷~°"≥∞ÿ# z~°∞<å=∂ ÖË#O^Œ∞# K«xáÈ~Ú#@∞¡ ÖˇHõ¯‰õΩ ~åÖË^Œ∞. _çâ‹O|~°∞ 3 = `Õn L^ŒÜ«∂# HÍb"≥∞ÿ^•# ¢áêO`åÅ#∞Oz KåÖÏ â◊"åÅ#∞ ÖÏsÖ’¡ ZHõ¯_çHÀ `«~°eã¨∞ÎO_»QÍ ã≤ã¨ì~°∞ ÃѶeã≤\© `«k`«~°∞Å∞ K«∂âß~°∞. KåÖÏ ~ÀAÅ `«~°"å`« ‰õÄ_® #~°‡^• #kÖ’ â◊"åÅ∞ `ÕÅ∞`«∂ HõxÑ≤OKå~Ú. =∞ixfl â◊"åÅ∞ ã¨=Ú¢^ŒOÖ’H˜ H˘@∞ì‰õΩ áÈÜ«∂~Ú. KåÖÏ â◊"åÅ#∞ "≥Úã¨à◊√¡ u<åfl~Ú.

JkèHÍiHõ"≥∞ÿ# =∞~°}^èŒ$gHõ~°} Ѩ¢`åÅ∞ ÖËx â◊"åÖˇxfl\˜HÀ ^ŒÇ¨Ï# Y## ¢H˜Ü«∞Å∞ [iQÍ~Ú. J|∞ÌÖò ǨÏg∞^£ XHÀ¯ Q˘~ÚºÖ’ Ѩk â◊"åÅ#∞ ѨÓ_®Û_»∞. q+¨µ‚Ѷ¨∂\ò ¢@ã¨∞ì "åà◊¡‰õΩ ^ŒÇ¨Ï# HÍO_»‰õΩ HõÅѨ#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã≤# Ǩϟ@Å∞ Ü«∞[=∂x âߺOÉÏ|∞ S^Œ∞ ^ŒÇ¨Ï# "ÕkHõʼnõÄ ^•^•Ñ¨Ù Zxq∞k "ÕÅ â◊"åÅ#∞ ^ŒÇ¨Ï#O KÕã≤#@∞ì `≥eáê_»∞. â◊"åÅÃÑ· Hõ¿ÑÊ `≥Å¡|@ì#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã≤# |@ìÅ =~°Î‰õΩÅ ã¨OѶ¨∞O "åà◊√¡ ^•^•Ñ¨Ù Ѩk"ÕÅ(Ç≤ÏO^Œ∂) â◊"åʼnõΩ ã¨iѨ_® `≥Å¡|@ì `å#∞Å#∞ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã≤#@∞ì `≥eáê~°∞. #+¨ìѨiǨ~åxH˜ =zÛ# ÔH·¡=ÚÅ ã¨OYº WO`«HõO>ËË ÉÏQÍ `«‰õΩ¯=QÍ L#flO^Œ∞# JkèHÍ~° Ü«∞O¢`åOQÆO ÃÑ· q=~åÅ#OwHõiOK«ÖË^Œ∞. KåÖÏ =∞@∞‰õΩ ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ "≥Ú`«ÎO `«∞_çz ÃÑ@∞ì‰õΩ áÈQÍ Ñ¨iǨ~åxH˜ ^Œ~°MÏã¨∞Î KÕã¨∞‰õΩ<Õ"åˆ~ ÖË~°<Õ ã¨OQÆu JkèHÍ~°Q} Æ ÏxH˜ Ѩ@Öì ^Ë ∞Œ . ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê¢u QÀ_»Åg∞^• #QÆ~=° ∞O`«\Ï á¶È\’Å`À 224

¢Ñ¨Kå~°O KÕã≤<å <åÅ∞Q˘O^ŒÅ â◊"åÅ#∞ fã¨∞ÔHàı¡O^Œ∞ÔH=~°∂ ~å<ÕÖË^Œ∞. 436 #O â◊=O |∞QÆÅæ g∞^Œ ѨKÛ« ÉÁ@∞¡<åfl~Ú. 213 #O â◊=O |Hõ¯zH˜¯# =Ú^Œ∞ã¨e. A@∞ì<i≥ ã≤Ok. #O.611 â◊=O `«Å‰õΩ ÉÏO_Õr LOk. ‰õΩ¢~°"å_»∞. #O 612 <≥ÅÅ =Ü«∞ã¨∞#fl Ѩã"≤ å_»∞. "åà‹¡=~À ZѨÊ\˜H© `≥b^Œ∞. q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À ^•^•Ñ¨Ù Ѩ^ŒÇ¨~°∞"ÕÅ∞ #∞Oz =ÚÃÑ·Ê"ÕÅ=∞Ok ^•HÍ K«xáÈ~Ú LO_˘K«∞Û#x JOK«<å! * * * * ^•^•Ñ¨Ù S^Œ∞ ÅHõ∆Å=∞Ok Éè’áêbÜ«ÚÅ∞, JO>Ë ^•^•Ñ¨Ù [#ÉèÏÖ’ 75 %, q+¨"Õ∞Ѷ¨∞ ¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. 1 Hõà◊√,¡ TÑ≤iu`«∞ÎÅ<Õ HÍHõ, "≥∞^Œ_»∞, HõO_»~åÅ∞, H©à√◊ ,¡ HÍÖËÜ∞« O, =¸¢`«ÑO≤ _®Å∞, [#<ÕO¢kÜ«∂Å∞, <å_ô=º=ã¨,÷ ~ÀQÆx~À^èHŒ õ =º=ã¨Å÷ #∞ ‰õÄ_® q+¨"åÜ«Ú=Ù #+¨Ñì i¨ zOk. KåÖÏ=∞Ok ÉÏkè`∞« Å∞ TÑ≤~å_»Hõ Hõ^ÖŒ H¡Ë áõ ÈÜ«∂~°∞.

KåÖÏ=∞OkH˜ `«~°∞"åuHÍÅOÖ’Xà◊√¡ <≥ѨCÅ∞, ÉèíiOK«~åx ^Œ∞~°^Œ, `«~°K«∞QÍ `«Å<≥Ñ≤Ê HõeQÍ~Ú. |ã‘ÎÖ’x P_»"åà◊¡‰õΩ á⁄~ÚºÖ’x á⁄QÆ =¸ÅOQÍ âßfiã¨HÀâßÅ∞ Hõ~°_»∞ Hõ\Ïì~Ú. Ô~O_»∞"å~åÅ#O`«~°O ~ ÀQÆx~À^èŒHõ â◊H˜Î H©∆}˜OK«QÍ, "ÕÖÏk=∞Ok ѨK«ÛHÍ"≥∞~°¡ "å`« |_®¤~°∞. <å_ô=∞O_»Å =º=ã¨÷ ^≥|ƒu#QÍ KåÖÏ=∞OkH˜ =¸~°Ûù, ѨHõ∆"å`«O, HÀ=∂Ö’H˜ *Ï~°∞HÀ=_»O, z=iH˜ Kå=Ù‰õÄ_® ã¨OÉèqí OzOk. JOK«<åHõO^Œx =∂#ã≤Hõ Ѩi}Ï=∂Å`À fã¨∞‰õΩ<åfl~∞° . `«~∞° "å`« <≥ÅÖ’¡ =∞ixfl H˘`«Î J=ÅHõ} ∆ ÏÅ∞ HõxÑ≤OKå~Ú. _®Hõ~ì ∞° ¡ ^•xH˜ Compensatory Neurosis QÍ <å=∞Hõ~} ° O KÕâß~°∞. H˘O^Œ~∞° Hˆ =ÅO #+¨ì ѨiǨ~°O HÀã¨O ~ÀQÍÅ#∂Ç≤ÏOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. H˘O^Œ~°∞ QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞ ‰õÄ_®!

KåÖÏ=∞OkH˜ x[OQÍ<Õ JO`«∞ÖËx ÉèÜ í ∞« O P=iOzOk. P`«∞~åÌ, QÆ∞O_≥^_Œ ,» =}∞‰õΩ, Ju¿ãfi^ŒO =O\˜ ÅHõ∆}ÏÅ∞ HõxÑ≤OKå~Ú. H˘O_» H˘=Ú‡ #∞O_ç Ѩ_áÈ`«∞#fl@∞ì, h\˜Ö’ =Úey áÈ`«∞#fl@∞ì ¢Éèí=∞Ѩ_»™êQÍ~°∞. x~°∞`åûǨÏO (Depression) #Ѩ Ù O㨠H õ ` « fi O uO_ç ã¨ Ç ≤ Ï OK« H õ á È=_» O =O\˜ ÅHõ ∆ } ÏÅ`À |u‰õ Ω #fl"åà◊ √ ¡ ã¨`«=∞`«=∞Ü«∂º~°∞.^Õ=Ù_çzÛ# âßѨOQÍ ÉèÏqOKå~°∞. ZO^Œ~À x~åâ◊`À P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. * * * * 225

Éè’áêÖ’¡ <Õ\˜H© q+¨"åÜ«Ú ÉÏkè`«∞Å∞ ÅH∆Í UÉèˇ·"ÕÅ=∞OkH˜ ÃÑ·QÍ L<åfl~°∞. D Ѷ¨∞’~° ¢Ñ¨=∂^ŒHÍ~°}OQÍ <Õ\˜H© <≥ʼnõΩ Ѩk Ѩk¿ÇÏ#∞=∞Ok ^•HÍ K«xáÈ`«∞<åfl~°∞. âßfi㨠ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ JÅã¨@,(Respiratory Fatigue) Z_»`Q≥ xÆ ^ŒQ∞Æ ,æ HõO\˜ â◊√HÍ¡Ö’¡ QÆ_»¤Å∞, U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. HÍ#û~°∞, Hõ∆Ü«∞ =∂@ K≥ѨÊHõ¯ˆ~¡^Œ∞. ¢ã‘ÎÅ |∞∞`«∞¢Hõ=∞O ^≥|ƒuOk. "≥Ú`«ÎOQÍ PyáÈ=_»OHÍx, ÖË^• <≥ʼnõΩ <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ™ê~°∞¡ |∞∞`«∞¢™ê=O [~°QÆ_»O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. Ѩ^è•flÅ∞ˆQà◊¡, Ѩ^è≥Ìxq∞^Õà◊¡ =∞^茺 =Ü«∞ã¨∞ Hõ<≥fl Ñ≤Å¡Å Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ Py áÈ~Ú(Stunted Growth) , Ѩ^àÕ ¡◊ z#flÑÅ≤ Ö¡ Ï¡ HõxÑ≤OKå~°∞. q+¨"∞Õ Ñ¶∞¨ OÖ’ U"Õ∞q∞ "åÜ«Ú=ÙÅ∞<åflÜ≥∂ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh (<Õ\˜H©) K≥ѨÊx HÍ~°}OQÍ "≥·^Œ∞ºÅ‰õΩ ã¨Ô~·# ~ÀQÆx^•#O(Diognasis) Hõ+¨ì"≥∞ÿ, ã¨`«Êùe`åÅxKÕÛ zH˜`åûq^è•<åxfl(Line of Treatment) ~°∂á⁄OkOK«ÖHË á õ È`«∞<åfl~∞° .

WO`«=~°‰õÄ [iy# zH˜`«ûÅhfl `å`å¯eHÀѨâ◊=∞<åxfl =∂¢`«"Õ∞ HõeyOKå~Ú.

JuQÍ "å_ç# Ããì~å~Ú_»∞¡, Ü«∂O\©|Ü≥∂\˜‰õΩû, Ü«∂y˚Ü≥∂Å\˜‰õΩû q+¨¨¢Ñ¨ÉèÏ"åxfl =∞iO`« f¢=`«~°O KÕâß~Ú. D <å_»∞ Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ XHõ J"≥∞iHõ<£ ã≤\©Ö’ #∞#flxfl Pã¨Ê¢u Ѩ_»HõÅ∞<åfl~Ú. J^èŒ∞<å`«# zH˜`åû ѨiHõ~åÅ#∞ ѨxKÕ~ÚOK«QÆÅ xѨÙ}∞Öˇ·# _®Hõì~°∞¡ >ˇH©fl+≤Ü«∞#∞¡ ÖËHõ, ^Œ∞~°…@# `«~°"å`« xi‡Oz# Pã¨Ê¢`«∞Åhfl x~°∞ѨÜ≥∂QÆOQÍ L<åfl~Ú. 2000ã¨OII EÖˇ· <≥Ö’¡ [iy# qKå~°}Ö’, HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh W\©=ÖË~åÊ@∞ KÕã≤# Éè’áêÖò "≥∞"≥∂iÜ«∞Öò Ǩã≤Ê@Öò ¢@ã¨∞ì ^•fi~å ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã≤# 25% =∞O^Œ∞Å∞ ǨxHõ~°"≥∞ÿ#qQÍ#∂, ѨxH˜~åxqQÍ#∂ `ÕÖÏ~Ú. 7.6% =∞O^Œ∞Å∞ ѨxH˜~åxg ǨxHõ~°"≥∞ÿ#q ‰õÄ_®#∂!

JkèHÍiHõ x~°¡Hõ∆ºO=Å¡ ¢ÃÑ·"Õ@∞ "≥·^Œº ã¨Ç¨Ü«∂xH˜ y~åH© ÃÑiyOk. WÖÏO\˜ _®Hõì~°¡Ö’ =¸_çO@ Ô~O_»∞=O`«∞Å∞ `«y# <≥·Ñ¨Ù}ºOÖËx"åˆ~#x ÉÏkè`«∞Å ã¨Oã¨÷Å∞ `≥eáê~Ú. ^•O`À ã¨OˆH∆=∞ ã¨Oã¨÷ÖË ã¨fiÜ«∞OQÍ zH˜`åûˆHO¢^•Å<Õ~°ÊiKå~Ú. D ѨÙã¨HÎ õ ~°K~« Ú`«Å∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ áêÅ∞ ѨOK«∞‰õΩO@∞#fl ã¨OÉèÏ=<å H˜x¡ H± ‰õÄ_® JÖÏO\˜^Õ ã¨`«º<å^èŒ ™ê~°Oy J<Õ =∂r WO[h~ü ™ê÷Ñ≤Oz# D ã¨Oã¨÷Ö’ #Å∞QÆ∞~°∞ _®Hõì~°∞¡ W~°"≥·=∞Ok ã¨OˆH∆=∞ ã≤|ƒOk L<åfl~°∞. (K«∂II áê~î°‰õΩxH˜ ÖËY). "≥Ú`«ÎO ^•^•Ñ¨Ù Ѩk "ÕÅ=∞Ok c^Œ~ÀQÆ∞Å#∞ ѨsH˜∆Oz "≥·^ŒºO KÕ™êÎ~°∞. ã¨OÉèÏ=<å H˜¡xH± Ö’ H˘xfl Ü≥∂QÍã¨<åÅ ^•fi~å âßfiã¨HÀâ◊ "åº^èŒ∞Å#∞ #Ü«∞OKÕã¨∞Î<åfl~°∞.

226

nx =Å¡ ^•^•Ñ¨Ù ã¨QOÆ =∞Ok ~ÀQÆ∞ʼnõΩ âßfiã¨=º=ã¨÷ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ_ç #Ü«∞"≥∞,ÿ Uà◊` ¡ ~« |° _ç "å_Õ =∞O^Œ∞Å#∞ =∂#QÆeQÍ~°∞. J~°"≥·^•HÍ =#=¸eHõÅ#∞Oz `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# PÜ«Úˆ~fi^Œ=∞O^Œ∞Å#∞ "å_»QÍ ^•^•Ñ¨Ù UÉèˇ·"ÕÅ=∞Ok ¢ã‘ÎʼnõÄ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ‰õÄ zH˜`«û Ѷe¨ Oz HÍÜ«∞Hõ+Oì¨ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ ã¨=∞~°` ÷ « U~°Ê_ç =∂=¸Å∞QÍ ¢â◊=∞ r=#O ™êyã¨∞<Î åfl~∞° . ¢Ñ¨=∂^ŒO [iy KåÖÏ Uà◊√¡ QÆ_çz<å, KèÀÖÏ |ã‘Î, â◊H˜Î #QÆ~ü, [Ü«∞¢Ñ¨HÍâ◊ #QÆ~ü "å㨠∞ Å∞ <Õ \ ˜ H © HÍÔ ~ · ƒ _£ Hõ O ÃÑh "≥ Å ∞=iOz# q+¨ = º~å÷ Å `À Hõ Å ∞+≤ ` « " ≥ ∞ ÿ # Éèí∂QÆ~°ƒù[ÖÏÅ∞#fl #∂`«∞Ö’¡x h\˜<Õ `åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. 1999Ö’ ¢w<£ Ñ‘ãπ |$O^ŒO ¿ãHõiOz# #=¸<åÖ’¡ HÍ~°ƒ<£ >ˇ¢\Ï HÀ¡Ô~·_£ 682 Ô~@∞¡, HÀ¡~Àá¶êO 260 Ô~@∞¡, ¢>ˇHÀ¡Ô~·käb<£ 50 Ô~@∞¡, J#∞"≥∂k`« ™ê÷~Úx q∞Oz L#fl@∞¡ Hõ#∞Q˘Ok! * * * * WO`«=~°‰õÄ U <åºÜ«∞™ê÷#=¸ Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ KÕã≤# Ѷ∞¨ ’~°<~Õ åxfl xOkã¨∂Î f~°∞Êx=fiÖË^∞Œ . ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨É∞íè `«fiO HÍx "ÕÖÏk Ѩ=~åѶ\ ¶¨ ÏsflÅ#∞ QÆOQÍ~åO ÖÏO\˜ |_»∞QÆ∞ r=ÙÅ#∞Oz fã¨∞‰õΩ#fl"å~°∞ HÍx, J=∞iHÍ "≥Å∞ѨŠ[iy# ¢Ñ¨=∂^•xfl qKåiOKÕO^Œ∞‰õΩ JkèHÍ~åxfl HõeQÆ∞#fl^Œx J"≥∞iHõ<£ <åºÜ«∞=º=ã¨÷#∞ ¢¿Ñˆ~Ñ≤OK«ÖËHõ áÈÜ«∂~°∞. ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO `«~°Ñ¶¨Ù# "åkOKÕ J"≥∞iHõ<£ <åºÜ«∞"åk XHÍÜ«∞#, Ѩk=∞Ok ‰õΩ@∞O|OÖ’ |uH˜# =ÚQÆ∞æiÖ’ XHõ_≥·# ã¨∞hÖò ‰õΩ=∂~ü #∞ #∂ºÜ«∂~°∞¯fã¨∞ÔHo¡ #∂ºÜ«∂~°∞¯ HÀ~°∞ì [_ô˚ =ÚO^Œ∞ Ǩ[~°∞Ѩiz HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhx <Õ~°ã¨∞÷~åeQÍ qKåiOKåÅx JÉèíºi÷OKå_»∞.

'JO|∞Öˇ # ∞û "Õ @ QÍà◊ √ ¡ — =∂¢`« O J"≥ ∞ iHõ < £ <åºÜ« ∞ ™ê÷ # OÖ’ =∂¢`« " Õ ∞ ¢Ñ¨ = ∂^•f¢=`« ‰ õ Ω 㨠i `« ∂ ˆ Q ™ê÷ ~ ÚÖ’ #+¨ ì Ñ ¨ i Ǩ i Ǩ  ~åxfl á⁄O^Œ Q Æ Å =∞x Jaè¢áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. "åà◊√¡ 15 aeÜ«∞#¡ _®Å~°∞¡ #+¨ìѨiǨ~åxfl HÀ~å~°∞. `«$fÜ«∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK«^ÕâßÖ’¡x =∂#= ¢áê}#ëêìxfl JOK«<å"Õ¿ã JkèHÍ~°O, J~°›`«, J"≥∞iHõ<£ <åºÜ«∞™ê÷<åxH˜ ÖË=x HÍÔ~·ƒ_£ <åºÜ«∞"å^Œ∞Å∞ "åkOKå~°∞. ''QÆ∞_çÃãÖ’¡ LO_Õ"åiH˜ Hõey# #ëêìxfl ZÖÏ JOK«<å "≥Ü«∂ºe?—— <åºÜ«∞"å^Œ |$O^ŒOÖ’x XHõ ã¨Éèí∞ºx "å^ŒO.2 ¢Ñ¨=∂^ŒO [iy# U_®k `«~°"å`« ‰õÄ_®, =ÚO^Œ∞QÍ ¢Ñ¨Hõ\˜Oz# J`«º=ã¨~° ã¨Ç¨Ü«∞O 5 q∞eÜ«∞<£ _®Å~°∞¡ `«Ñ¨Ê HÍÔ~·ƒ_»ò HõOÃÑh ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ZÖÏO\˜ ™êÜ«∞=¸ JOkOK«ÖË^Œ∞ 227

ˆHã¨∞ qKå~°} ã¨iQÍ [~°QÆÖË^Œ∞. <åÅ∞ˆQà◊¡ áê@∞ g∞#"Õ∞ëêÅ∞ ÖˇÔH¯\ÏìHõ, 1989 Ѷ≤¢|=iÖ’ z=~°‰õΩ ‰õΩki# XѨÊO^ŒO ¢Ñ¨HÍ~°O 470 q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°¡ JOu=∞, âßâ◊fi`« #+¨ìѨiǨ~åxfl K≥e¡OKÕO^Œ∞‰õΩ HõOÃÑh =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. S`Õ HõOÃÑh ÃÑ·# HÍx, ^•x ¢Ñ¨ã≤_≥O@∞ ÃÑ·# HÍx, ZÖÏO\˜ <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# K«~°ºÅ∂ LO_»‰õÄ_»^Œx +¨~°`«∞ ÃÑ\˜ìOk. ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO "≥Ú^Œ\’¡ J_çy# #+¨ìѨiǨ~°OÖ’ Wk P~À=O`«∞ =∂¢`« " Õ ∞ ! S<å ÉÏkè ` « ∞ Å`À 㨠O ¢Ñ¨ k OK« ‰ õ Ω O_® Éè Ï ~° ` « ¢ Ѩ É è í ∞ `« fi O D "≥Ú`åÎxHõOwHõiOzOk.HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh U<å_»∂ TÇ≤ÏOK«x WO`«\˜ ÖÏÉèí™ê\˜ XѨÊO^•xH˜ Ѩ~º° =™ê#OQÍ, HÍÔ~ƒ· _£ ¿+~°∞ ^è~Œ ° ("åÖò ¢ã‘\ ì ò Ö’) ~Ô O_»∞ _®Å~°∞¡ ÃÑiyOk. Éè’áêÖò ¢Ñ¨=∂^Œ HÍ~°}OQÍ HõOÃÑh ¿+~°∞ 0.43 ÃãO@∞¡ xHõ~° #ëêìxfl K«qK«∂ã≤O^Œx Kè≥·~°‡<£ "åÔ~<£ PO_»~°û<£ `≥eáê_»∞. ¢Ñ¨=∂^ŒO [iy# "å~åO`åxH˜ HõOÃÑh xHõ~° qÅ∞= (Net Worth) $600 q∞eÜ«∞#∞¡ `«yæáÈ~ÚOk! =∞~À qz¢`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# HõOÃÑhÖ’x qq^èŒ ™ê÷~ÚÖ’¡x L^ÀºQÆ∞ÅO^Œih HõÅ=~°Ñ¨izOk. "å~°<£ =Ó=∞~ü, ~°Ol`ü ^Œ`åÎ =O\˜ WO[h~°¡ #∞O_ô, ™ê=∂#º HÍi‡‰õΩÅ∞, L^ÀºQÆ∞Å∞, eѶ¨Ùì ÉÏ~Úãπ `À ã¨Ç¨ ¢Ñ¨Ñ¨OK« "åºÑ¨ÎOQÍ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh ã≤|ƒOk cè`å=ǨïÅÜ«∂º~°∞. _®#ƒsÖ’x ˆHO¢^Œ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’x Ãã¢Hõ@sÅ∞ Éè’áêÖò #∞O_ç =zÛ# >ˇÖˇ‰õΩûÅ#∞ K«∂ã≤ Hõhfl\˜ Ѩ~°ºO`«=∞Ü«∂º~°∞. [iyO^Õq∞\’ `≥eÜ«∞x WO[h~°∞¡ `«Å∞ѨÙÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩx ¢áê~°÷#Å∞ KÕâß~°∞. ZO^Œ~À HõOÃÑh L^ÀºQÆ∞Å∞ Ãã·H˜Ü«∂¢\˜ã¨∞ìÅ<å¢â◊~ÚOKå~°∞. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh |bÜ«∞"≥∞ÿ# HÍ~Àʈ~\ò Jã≤÷`«fiOÃÑ· #=∞‡HõO ã¨#flye¡Ok. WOQÆ¡O_»∞, Ѷ¨∞<å, áÈ~ÀìiHÀ, =O\˜ ^ÕâßÅxfl\˜Ö’#∂, HÍÔ~·ƒ_£ Ö’QÀ WÖÏO\˜ x~°∞`åûǨ<Õfl ÃÑOzOk. 6, _çâ‹O|~°∞,1984 # ¢Ñ¨ Ñ ¨ O K« " åºÑ¨ Î O QÍ#∞#fl 1,10,000 ÃÑ· z Å∞‰õ Ω Hõ O ÃÑh ã≤ | ƒOk 'Éè ’ áêÅò q+¨"åÜ«Ú=∞$`«∞ʼnõΩ, ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ™ê#∞Éèí∂ux ¢Ñ¨Hõ\˜ã¨∂Î,— ã¨O`åѨã¨∂K«HõOQÍ Ñ¨kx=ÚëêÅáê@∞ Ѩx xeÑ≤ ã¨"≥∞ÿHõº`«#∞ `≥eáê~°∞!

D Ѩi}Ï=∂ʼnõΩ ã¨ÊO^Œ#QÍ, PO_»~°û<£ g_çÜ≥∂ ã¨O^ÕâߊѨ~°OѨ~°#∞ q_»∞^ŒÅKÕã≤ #=∞‡HÍxfl xÅɡ>Ëì ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ#∞ KÕâß_»∞. "å\˜xO_® hu, <åºÜ«∞O, qkè x~°fiǨÏ}, ^ŒÜ«∞ =O\˜ Ѩ^Œ*ÏÖÏxfl ѨÙ+¨¯ÅOQÍ "å_®_»∞. HõOÃÑh `«Ñ¨C ÖË^Œx x~°∂Ñ≤OK«_»"Õ∞ ã¨Ô~·# =∂~°æO. WO^Œ∞HÀã¨O KÕã≤# ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ, ÉèÏ~°fÜ«∞ =º=™êÜ«∞ qÉèÏQÆѨ٠Jkè<Õ`«. ÔH.Zãπ. ã¨∞O^Œ~ü ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ Ѩ¢uHõÅ"åix ã¨=∂"ÕâÑ◊ i¨ z, q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨=∂^ŒO ¢Ñ¨=∂^Œ"∞Õ HÍ^Œh, q¢^ÀÇ¨Ï K«~º° h ¢Ñ¨H\ õ O˜ Kå_»∞.

228

Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# [iy# "≥#∞"≥O@<Õ WO[h~°¡ |$O^ŒO [iÑ≤# ^Œ~åºÑ¨ÙÎ<å^è•~°O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JO^Œ∞‰õΩ `«y# Hõ@∞ìHõ^èŒ#∞ ‰õÄ_® JÖÏ¡~°∞. M.I.C. xO_»∞QÍ#∞#fl \ÏO‰õΩÖ’H˜ XHõ HÍi‡‰õΩ_»∞ HÍ"åÅ<Õ h\˜x =kÖÏ_»∞. T~°∂ ÿÑ~°∂ ÖËx D HÍiº‰õΩ_»∞ `«# ÃÑ·"åi`À Hõey# ÉË^è•aè¢áêÜ«∞O =¸ÅOQÍ JÖÏ KÕâß_»@! XHõ \ÏO‰õΩ ѨHõ¯# ^˘iH˜# Ǩϟãπ ÃѷѨÙxO^Œ∞‰õΩ ™êHõ∆ºOQÍ K«∂Ñ≤Oz, ^Œ∞~°…@# <å\˜ ~å¢u ÖÏQ∑ |∞H± Ö’x i=∂~°∞¯Å#∞ (`«Ü«∂~°∞KÕã≤) K«∂Ñ≤OKå~°∞. q¢^ÀǨxfl HÍ~°}OQÍ ¿Ñ~˘¯#fl W^Õ x"ÕkHõ Éèí¢^Œ`å =º=ã¨÷Å∞ ѨxKÕÜ«∞_»OÖË^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl ¿Ñ~˘¯#HõáÈ=_»O QÆ=∞<å~°›O! Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ q¢^ÀǨxH˜ HÍ~°‰õΩxQÍ ÉèÏqOz#, Ü«Ú= PѨˆ~@~ü, "≥∂ǨÏ<£ ÖÏÖò =~°‡`À D ¢QÆO^äŒ ~°K«~Ú`«Å∞ ã¨∞n~°… ã¨OÉèÏ+¨}Å∞ [iáê~°∞. HÍO\©<£ ã¨Ç¨ÏŸ^ÀºQÆ∞Å∞ ÃѶ·¡\ωõΩû "åã¨#QÍ ÉèÏqOz# M.I.C. "åã¨##∞ J ~ÀA ~å¢u +≤Ѷ¨Ùì Ö’ W`«_Õ Ñ¨ã≤QÆ\Ïì_»∞. W`«xH˜ =ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨O`å#O. `«#`À áê@∞ HÍÔ~·ƒ_£ HÍi‡‰õΩÅ#O^Œsfl á⁄@ì#ɡ@∞ì‰õΩ<Õ q∞^ä≥·Öò W™È Ãã·<Õ\ò QÆ∞iOz ÉÏQÍ `≥eã≤#"å_Õ. `≥eã≤ `≥eã≤ WÖÏ KÕã≤ LO_»_»x D ¢QÆO^äŒHõ~°ÎÅ ¢Ñ¨QÍ_è» qâßfiã¨O. J`«x ã¨Ç¨ÏŸ^Àºy, \˜. P~ü. KÒǨ<£ ~åã≤# Bhopal - The Inside Story J<Õ ¢QÆO^äŒOÖ’ HÍÔ ~ · ƒ _£ Hõ O ÃÑh #=∞‡|eˆ H q¢^ÀǨ Ï Ñ¨ Ù Hõ ^ è Œ # OÖ’x ™êOˆ H uHõ Ö’áêÅ#∞ |Ü«∞@ÃÑ\Ïì_»∞. "≥∂ǨÏ<£ ÖÏÖò =~°‡ x~ÀÌ+≤`«fiO "≥O@<Õ |Ü«∞@Ѩ_çOk. J`«xÃÑ· ZÖÏO\˜ <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# <Õ~°x~°∂Ѩ} ¢Ñ¨¢H˜Ü«∞#∂ KÕѨ@ìÖË^Œ∞. Éè’áêÖò ‰õΩ =O^Œ H˜.g∞. ^Œ∂~°OÖ’<Õ <Õ\˜H© |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ<Õ x=ã≤ã¨∞Î<åfl_»∞. ÉÏkè`«∞ʼnõΩ J`«xg∞^Œ P=O`« J#∞=∂#=Ú<åfl |`«HõxKÕÛ"å~å? Éè’áêÖò Ö’ HÍx ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’ =∞Ô~Hõ¯_≥·<å HÍx, D q¢^ÀÇ¨Ï ã≤^è•úO`åxfl Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩ#fl "åà◊√¡ ÖË<ÕÖË~°∞! `«~°∞"åu ã¨OѶ¨∞@#Å∞ nxfl =∞iO`« x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ uÑ≤Ê H˘\Ïì~Ú. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# `«~°"å`«, 28 =∂iÛ,1985#, J"≥∞iHÍ Ö’x Wxã≤ì@∂º\’¡ q∞^ä≥·Öò PÔH·û_»∞ "åÜ«Ú=Ù "≥Å∞=_ç Z#=∞O_»∞QÆ∞~°∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ q+¨¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ Ö’#Ü«∂º~°∞. Hõ#=Ǩ "ÕbÖ’x 135 =∞Ok 11 PQÆã¨∞ì, 1989 # Pe¤ HÍ~°òƒ PÔH·û"£∞ \ÏO‰õΩ#∞O_ç "≥Å∞=_ç# q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞.

229

KèåÔ~¡ã¨ì<£ Ö’x Ãã·O@∞ ¢á¶êOã≤ãπ Pã¨Ê¢uÖ’x ÖË|ˆ~@s Jã≤ÃãìO@∞ áê"≥∞ÖÏ xHõû<£ "åiÖ’ XHõ`≥. QÆ`«OÖ’ L_çH˜# HÍÉËr "åã¨# P"≥∞‰õΩ ã¨∞Ѩiz`«"Õ∞. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# =O\˜ ¢Ñ¨=∂^•Å∞ J"≥∞iHÍÖ’ [~°QÆ=x #q∞‡#"åiÖ’ P"≥∞ XHõ`≥. D L^ŒO`«O`À P"≥∞ =∂iOk. `«=∞ ¢áêO`«OÖ’x People Concerned About M.I.C. J<Õ ã¨OѶ¨∞OÖ’ P"≥∞ *ËiOk. K«^Œ∞=Ù#∞ H˘#™êyOz, Ѩ~åº=~°} q*Ï˝# âßGOÖ’ Ѩ@Éì ¢íè ^Œ∞~åÖˇO· k. Hõ#=Ǩ "ÕbÖ’x qq^èŒ ~°™êÜ«∞xHõ HÍ~å‡QÍ~åÅ _≥~· H° ~ìõ á° Ñ· xѶ∂¨ [iÑ≤, Éè¢í ^Œ`å ¢Ñ¨=∂}ÏÅ#∞ Ѩ\+˜ ì¨ Ñ¨~K° ÖÕ Ï K«∂ã≤Ok. Éè’áêÖ’¡ JÖÏ KÕã#≤ "åˆ~ ÖË~°∞. Éè’áêÖò qëÈ^ŒO`«O `≥zÛÃÑ\˜ì# =∞Oz Ѩi}Ï=∞O! * * * * Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# `åÅ∂‰õΩ ÉÏkè`«∞Å∞ ‰õÄ_® ã¨OѶ¨∞\˜`« Ѩ_»™êQÍ~°∞. J|∞ÌÖò [Éσ~ü ‰õΩ@∞O|O ¢Ñ¨=∂^ŒO =¸ÖÏ# f¢=OQÍ #+¨ìáÈ~ÚOk. J`«x ™ê~°^茺OÖ’ 3,500 =∞Ok ÉÏkè`«∞Å∞ ¢Ñ¨Hõ\˜Oz# #+¨ì ѨiǨ~åxfl `«Hõ∆}"Õ∞ W"åfiÅx HÀ~°∞`«∂ #∂º_èbç Ö¡ ’x HÍÔ~ƒ· _£ HõOÃÑh HÍ~åºÅÜ«∂Å#∞ =Ú@ì_Oç Kå~°∞. "å\˜x ^èfiŒ Oã¨O KÕâß~°∞.

S^Œ∞ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_çz<å HõOÃÑh ¢Ñ¨Hõ\˜Oz# 470 q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°¡ Ö’#∂ ÉÏkè`∞« Öˇ=fiiH© XHõ¯_®Å~°∞ ‰õÄ_® JO^ŒÖ^Ë ∞Œ .3 ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì P^èfiŒ ~°ºOÖ’ ¢Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ MÏ`åÖ’#∞#fl ™⁄=Ú‡ KåÖÏ=∞Okx ¢Ñ¨`ÕºHõOQÍ PHõi¬OzOk. Ѩk‡x `«e¡ +‘ÖÏ <å_®~ü `«# Éèí~°Î =∞~°} ^èŒ$gHõ~°}Ï x"Õ^Œ<å Ѩ¢`åxH˜ ~°∂.1400 Y~°∞Û KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. #+¨ì ѨiǨ~åxH© "≥·^Œº ã¨Ç¨Ü«∂xH© WKÕÛ "≥Ú`åÎÅHÀã¨O ^Œ∂~åÉèÏ~°"≥∞ÿ# HÍ~åºÅÜ«∂ʼnõΩ u~°∞QÆ∞`«∂ JHõ¯_ç ã≤|ƒOkH˜ =∂=¸à◊¡#∞ ã¨=∞iÊOK«∞‰õΩO>Ë HÍx Ѩx [iˆQk HÍ^Œ∞. JkèHÍiHõ QÆ}ÏOHÍÅ ¢Ñ¨HÍ~°O, HÍÔ~·ƒ_£ K≥e¡OKÕ #+¨ìѨiǨ~åxH˜ 5,48,519 =∞Ok J~°∞›Å∞QÍ `ÕÖÏ~°∞. `«e¡ HÍx `«O¢_ç HÍx K«xáÈ~Ú# ÉÏkè`«∞xH˜ ~°∂.60,000, f¢=OQÍ ^≥|ƒux |uH˜#"åiH˜ ~°∂.30,000, ^˘~°∞‰õΩ`åÜ«∞x `ÕÖÏÛ~°∞.

J"≥∞iHõ<£ ÖÏÜ«∞~°∞¡ XiÜ«∂ |ã‘Î"åã¨∞ʼnõΩ ^˘~°Hõ=K«Ûx Pâ◊Å∞ K«∂Ñ≤# ѨkÅHõ∆Å ~°∂áê~ÚʼnõÄ nxH© ǨÏã≤Î=∞â◊HÍO`«~°O LOk! * * * *

230

¢Ñ¨=∂^ŒO [iy# <å\˜ ~å¢u QÍe ^ŒH˜∆} kâ◊QÍ gzOk. ÉÏkè`«∞Å∂ =∞$`«∞Å∂ ‰õÄ_® ã¨=∂[OÖ’ J@ì_»∞QÆ∞# rqOKÕ x~°∞¿Ñ^ŒÖË! k‰õį "≥Ú‰õį ÖËx [#O. ^ŒàÏsÅ∞ ~åO|O^Œ∞ÖÏ¡ Ñ‘‰õΩ¯ u<åfl~°∞. =∞~À "ÕkèOѨ٠‰õÄ_® "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. #QÆ~åxfl JO^ŒOQÍ fiÛ k^•ÌÅ<Õ ÉÏkè`∞« ÅHõO^Œ=Åã≤# ™⁄=Ú‡#∞ qK«ÛÅq_çQÍ Y~°∞Û ÃÑ_»∞`«∂ =Úã≤¡=ÚÅ#∞ |ã‘ÎÅ#∞Oz MÏb KÕ~ÚOK«_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩ<åfl~°∞. áÈbã¨∞Å |O^À|ã¨∞Î =∞^茺, |∞Ö’¤[~°¡#∞ `≥zÛ QÆ∞_çÃãÅ#∞ <ÕÅ=∞@ìO KÕâß~°∞. UÉèˇ·=∞Ok ^•HÍ =Úã≤¡O =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ã¨OѶ¨∞\˜`«"≥∞ÿ, J_»∞¤‰õΩ<åfl~°∞. P`å‡Ç¨ïu KÕã¨∞‰õΩO\Ï=∞xɡkiOKå~°∞.

H˘<åflà◊¡Ü«∂ºHõ "åà◊¡#∞ #QÆ~åxH˜ "≥Å∞ѨÅQÍ#∞#fl QÍOnè#QÆ~°∞‰õΩ `«~°eOKå~°∞.

JǨÏ=∞‡^£ |ã‘û, Ãã·H˜Å∞ ëêѨ٠™êÖÏ~ü q+¨"åÜ«Ú=Ù #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<åfl =∞`« `«`«fi â◊‰õΩÎÅ q+¨¢Ñ¨Kå~åxH˜ QÆ∞~°Ü«∂º~°∞. HÍb "≥∞ÿ^•#Ѩ٠=Úã≤¡O "åã¨∞Å∞ =∞~À™êi `«=∞ QÆ∂_»∞h h_»#∂ âßâ◊fi`«OQÍ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.

'~À<£–áœÖ’x— J<Õ ¢ÃѶ¶Oz HõOÃÑh HÍÔ~·ƒ_£ =º=™êÜ«∞qÉèÏQÍxfl ÔH·=ã¨O KÕã¨∞‰õΩOk. Wxã≤ì@∂º\ò Ããq<£ á¶êHõìsH˜ ™⁄O`«^•Ô~·Ok. _À– ÔHq∞HõÖò ¢QÆ∂Ѩ٠"≥Ú`«ÎO HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh Pã¨∞÷Å#∞ 9 aeÜ«∞#¡ 3 =O^ŒÅ q∞eÜ«∞#¡‰õΩ 1999 PQÆã¨∞ì Ö’ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤Ok. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh ÃÑ·#∞#fl ˆHã¨∞ʼnõΩ _À–ÔHq∞HõÅ∞û ¢QÆ∂Ѩ٠<åºÜ«∞Ѩ~°OQÍ ÉÏ^茺`«#∞ =Ç≤ÏOKåÅx `≥eáê~°∞. _À ¢QÆ∂Ѩ٠¢ÃÑã≤_≥O@∞ ¢á¶êO‰õΩ áÈáêѶπ =∂¢`«O, '' Ѩk¿ÇÏ<Õà◊¡ ¢H˜`«O, =∂HõOÃÑh `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞x Ѩ^•~°÷O =Å¡ [iy# ¢Ñ¨=∂^•xH˜ ÉÏ^茺`« =Ç≤ÏOKÕ JkèHÍ~°O <å‰õΩ ÖË^Œ∞. JHõ¯_» "Õ∞"≥∞ѨC_»∂ =∂ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ ™êyOK«ÖË^Œ∞.—— JO@∂ K«Å¡QÍ `«Ñ¨C‰õΩ<åfl_»∞. * * * *

* * * * 1991 Ö’ Éè’áêÖò <åºÜ«∞™ê÷#O HÍÔ~·ƒ_£ Kè≥·~°‡<£ PO_»~°û<£ ‰õΩ ã¨=∞#¡#∞ *Ïs KÕãO≤ k. PÜ«∞#ÃÑ· ǨÏ`åº<Õ~åxfl "≥∂Ñ≤Ok. Ѩ^gŒ q~°=∞} KÕã#≤ PO_»~û° <£ á¶êi¡ _®Ö’x "≥~ÀcKü Ö’x qÖÏã¨=O`«"∞≥ #ÿ QÆ$ǨÏOÖ’ Hõ_∞» ѨÙÖ’ K«ÅH¡ ^õ ÅŒ ‰õΩO_® ¿ã^Œf~°∞`«∞<åfl_∞» . _çâ‹O|~°∞ 11, 1984 # ÉèÏ~°`«^Õâ◊O=kÖË=ÚO^Œ∞ Ѩ¢uHÍ qÖËYi `À K≥Ñ≤Ê# =∂@ xÅɡ@∞ìHÀÖË^Œ∞ ã¨iHõ^• J"≥∞iHÍÖ’<Õ Z=fiiH© Hõ#Ѩ_»‰õΩO_® áÈÜ«∂_»∞. WO@~ü áÈÖò ^•fi~å *Ïs KÕã≤# "å~°O@∞ =∂¢`«O <Õ\˜H© ÃÑO_çOQÆ∞Ö’<Õ LOk! "≥~ÀcKü x"å™êxfl =^Œe# PO_»~°û<£ PK«∂H© D<å\˜H© JO`«∞zHõ¯x^Õ! =∂iÛ 2000 ã¨O II ~°O Ö’ #∂ºÜ«∂~°∞¯ ^ŒH˜∆} lÖÏ¡Ö’x ÃѶ_»~°Å∞ <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ ÉÏkè`«∞Å ã¨OѶ¨∂Å∞"Õã≤# ^•"åÖ’, HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh <åºÜ«∞"åk qeÜ«∞O ¢HÀÃÇÏb PO_»~°û<£ ã¨=∞#¡#∞ HõOÃÑh fã¨∞‰õΩO@∞O^Œx `≥eáê_»∞. S`Õ PO_»~°û<£ ZHõ¯_»∞<åfl_À HõOÃÑh K≥ѨÊ^Œ<åfl_»∞. S<å ÉÏkè`«∞Å ã¨Oã¨÷Å∞ =∂¢`«O T~°∞HÀ^ŒÅÛÖË^Œ∞. D<å\˜H© PHõ¯_ç QÀ_»Åg∞^Œ Hõ#Ѩ_Õ ''PO_»~û° <£ #∞ LifÜ«∞O_ç!—— (Hang Anderson) J<Õ x<å^•Å∞ =∂¢`«O ã¨Ô~·# <åºÜ«∞O [~°QÆÖË^Œ<ÕO^Œ∞‰õΩ xÅ∞"≥`«∞Î ™êH∆ͺÅ∞! "å~°<£ PO_»~°û<£ HÀ~°∞ìÅ ÉÏi#∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh ‰õÄ_® `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩOk. D ¿Ñ~°∞`À HõOÃÑh `«# Jã≤÷`åfixfl =∂Ü«∞OKÕã¨∞‰õΩOk. _çâ‹O|~°∞ 2, 1984 <å\˜ ¢Ñ¨=∂^ŒO`À HõOÃÑh Kå=Ù ‰õÄ_® =¸_çOk. 231

232

`«~"° å`ÕO[iyOk? 1986 [#=iÖ’ XHõ~ÀA# XiÜ«∂ |ã‘Î \©–ǨÏ∫ãπ ^ŒQÆæ~°‰õΩ ^ŒàÏs ‰õÄbÅHÀã¨O =KåÛ_»∞. HÍÔ~ƒ· _£ á¶êHõsì Ö’H˜ "Õã#≤ ~Ô Å· ∞ Ѩ\ÏìÅ#∞ Ñ‘Hˆ ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∞#∞+¨µÅ∞ HÍ"åe@.

Jã¨ÖÏѨ\ÏìÅg∞^Œ Ô~·ÅO@∂ ZѨC_»∂ "≥à◊¡<Õ ÖË^Œ∞. J`åºâ◊`À ~°∂á⁄OkOz# ¢Ñ¨}ÏeHõÖ’¡ ÉèÏQÆOQÍ<Õ Ããq<£ L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ `«~°eOKÕO^Œ∞‰õΩ Ô~·eO[#∂ "ÕQÆ#¡#∂ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤Ok. ÃÑ~ÚO\˜OQÆ∞ MÏ`å^•~°∞Å#∞ HÀÖ’Ê~Ú# QÆOQÍ~åO =ÚO^Œ∞H˘KåÛ_»∞. WѨC_»∞ Ѩx ^˘iˆHO^Œ∞‰õΩ J`«x "≥ÚO_ç "Õà◊√¡ JÉèíºO`«~°OQÍ ÖË^Œ∞. =∞~À ã¨O=`«û~°O^•HÍ L#fl [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ á¶êHõìs =¸ã≤"Õ`«‰õΩ ™ê~° ^ è Œ º O =Ç≤ Ï OKå_» ∞ . â◊ √ ¢Éè í è Ñ ¨ i z# z#fl z#fl q_ç É è Ï QÍÅ#∞ ™ê÷ x Hõ "åºáê~°∞ÅHõ"Õ∞‡âß~°∞.

1986 <å\˜H˜ á¶êHõìs ѨÓiÎQÍ =¸`«|_çOk! Ѩi`«ºlOz# Hõ~å‡QÍ~°O JO`«iOz# <åQÆiHõ`å zǨÏflOQÍ q∞yeáÈ~ÚOk. q∞ye# Ü«∞O¢`åOQÆO `«∞ѨC Ѩ\˜ì áÈ~ÚOk. |$ǨÏ`«û=∂^èŒ∞ÖÏ¡ q∞ye# \ÏO‰õΩÅ J=âıëêÅ∞ Ñ≤zÛQÆ_¤ç =∞^躌 Ö’ =∞$`«¢áêÜ«∞OQÍ Ñ¨_∞» <åfl~Ú. HõO¢\’Å∞ ~°∂=Ú QÀ_»ÅÃÑ· <Õ\˜H© xez# _≥Éèˇ·ƒH˜ ÃÑ·QÍ ã¨∂zHõÅ∞ JÅ<å\˜ Ѷ¨∞’~°¢Ñ¨=∂^•ÅH˜ =∞ø#™êH∆ͺÅ∞QÍ q∞yÖÏ~Ú. "Safety First" J<Õ x<å^•Å∞ "≥H˜¯iO`«Å∞QÍ xeKå~Ú.

D ~åHõ∆ã≤<ÕOK≥Ü«∂ºe? 1997Ö’ ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`«fi ™êOã¨$¯uHõ âßY ^•xfl Z=¸º*ò "≥∞O@∞ áê~°∞¯QÍ =∂~åÛÅx ¢Ñ¨uáêkOzOk. "≥Å∞¡"≥uÎ# x~°ã¨#Å`À Jk ™ê^茺OHÍÖË^Œ∞. z=iH˜ <Õ\˜H© Jk qÅÜ«∞ã¨OˆH`«OQÍ q∞yeáÈ~ÚOk! * * * * J^Œ$+¨ì=âß`«∂Î |Ü«∞@Ѩ_ç# H˘kÌ=∞OkÖ’ XiÜ«∂ |ã‘Î #∂`«# =^èŒ∂=~°∞Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. KåÖÏHÍÅOQÍ Ç¨Ïg∞kÜ«∂ Pã¨∞Ѩ¢uÖ’ zH˜`«û á⁄Ok# Ѩk‡x Éèí~°Î`À `«# QÆ∞_çÃãÖ’ HÍѨÙ~°O KÕ™ÈÎOk. ѨÓ~°fi Ѩiã¨~åÅ∞ qëê^ŒO`«Ñ¨Ù KÕ^Œ∞ *Ï˝Ñ¨HÍÅ`À "ÕkèOK«™êQÍ~Ú. L`«Î~å#∞#fl HÍÔ~·ƒ_£ á¶êHõìs ~åHõ∆ã≤ÖÏ HõxÑ≤OK«™êyOk. 233

Éè’áêÖò ‰õΩ 40 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ #~°‡^• #n f~å# Éèí∂q∞ J=∞‡HÍxH˘¿ãÎ H˘#∞‰õΩ¯<åfl~°∞. Ñ¨Öˇ¡Ñ¨@∞ìÖ’ ¢Ñ¨âßO`«OQÍ =º=™êÜ«∞O KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. `«b¡ `«=Ú‡_»∂ ‰õÄ_® P"≥∞`À<Õ L<åfl~°∞. `«O¢_ç =∞$uH˜ =zÛ# #+¨ìѨiǨ~°O`À H˘`«Î rq`åxfl "≥Ú^ŒÖˇ\Ïì~°∞. "åà◊√¡ `«=∞ `À@Ö’ ™ÈÜ«∂Å∞, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞, ѨѨC^è•<åºÅ#∞ ™êQÆ∞ KÕ¿ã"å~°∞. `«=∞ ѨO@Å#∞ HÍáê_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ѨÙ~°∞QÆ∞ =∞O^Œ∞Å#∞ ‰õÄ_® "å_»∞`«∞<åfl~°∞.

WѨC_»∞ Ããq<£ ‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ ÃÑ·s¢`«O =¸ÅHõOQÍ LO_Õ =∞O^Œ∞Å∞ ^˘~°∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú.

Jq K«=HõQÍ L<åfl ÉÏQÍ Ñ¨x KÕã∞¨ <Î åfl~Ú. S`Õ ™ÈÜ«∂ ѨO@<åtOKÕ Q˘OQÆm Ѩ~∞° QÆ∞Å∞ =∂¢`«O D =∞O^Œ∞ʼnõΩ Kå=_»OÖË^Œ∞.

1998 "Õãq¨ Ö’ WO`«=~°‰Äõ Z~°QxÆ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞=∞O^Œ∞Å HõOÃÑh i¢Ñ¨*Oˇ >Ë\"˜ £ =KåÛ_»∞. ÃѶeã≤\© ™ê"åã¨O`À K«^Œ=<ÕiÛ# Ѩk‡x ¢Ñ¨Ñ¨OK« ¢Ñ¨MϺ`« ~°™êÜ«∞xHõ HõOÃÑh ÉÏ_ç˚x QÆ∞~°∞ΠѨ\˜ìOk. =∂<åûO\’ HõOÃÑh =∞x+≤ H˘`«Î ~°HõO q`«Î<åÅ#∞ `≥KåÛ_»∞. "å\˜Ö’#∞O_Õ ¢á⁄\©#¡ ™êÜ«∞O`À Jxfl~°HÍŠѨÙ~°∞QÆ∞Å#∂ `«=∞‰õΩ `å"Õ∞ x~ÀkèOK«∞‰õΩO\ÏÜ«∞x K≥áêÊ_»∞.

P ¢Ñ¨uxkè fÑ≤ q∞iÜ«∞Ѩ٠q`«<Î åÅ#∂ W`«~° =OQÆ_®Å#∂ ‰õÄ_® `≥KåÛ_»∞. ~°H~õ H° ÍÅ L`«Ê`«∞ÎʼnõΩ ã¨O|OkèOz# ˆH@ÖÏQÆ∞#∞ K«∂Ñ≤OKå_»∞. Ѩ^Œ=¸_»∞ "ÕÅ "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~å#∞#fl HÍeá¶ÈiflÜ∂« Ö’ "≥∂<£ ™êO\’ |Ü≥∂>ˇHÍflÅr qѨ"¡ åxfl fã¨∞H˘KÕÛO^Œ∞‰õΩ J¢QÆQÍq∞ HõOÃÑhQÍ xeKÕO^Œ∞‰õΩ q~°zOz# =∞~À "åºáê~° =ӺǨÏOÖ’ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ# ¢Ñ¨uxkè "åà◊¡ =ÚOy@ xÅ∞K«∞<åfl_∞» . =ÚÃÑ·Ê ã¨O=`«û~åʼnõΩ ѨÓ~°fiO Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò Ããq<£ H©@Hõ <åtx`À ÉèÏ~°fÜ«∞ Ô~·`«∞Å#∞ ¢Ñ¨Ö’Éèí ÃÑ\ÏìHõ, =∞m¡ D <å_»∞ "≥∂<£ ™êO\’ ÉèÏ~°fÜ«∞ qѨ}˜ÃÑ· `«# _ÕQÆ K«∂ѨÙ#∞ ¢Ñ¨ã¨iOzOk! Ѩk‡x q`«Î<åÅ ã¨Opx [QÆ<åfl^èŒ∞x Ѩ@O =ÚO^Œ∞ ÃÑ\˜ìOk. #Å¡x q`«Î<åÅ#∞ "å#Å∞ Ѩ_®¤Hõ <å\ÏÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞. S`Õ P q`«Î<åÅ#∞ ѨÙ#~°∞`«ÊuÎ HÍx q^èŒOQÍ [#∞ºÑ¨~°"≥∞ÿ# =∂iÊ_ç KÕã≤# ã¨OQÆu "åà◊¡‰õΩ `≥b~°∞.4 "åà◊¡ ™ÈÜ«∂ѨO@ =∞m¡ ѨO@‰õΩ q`«Î<åÅ#∞ q∞QÆÅÛ^Œ∞. D ѨO@ =Å¡ =KÕÛ Ñ¨i}Ï=∂Å#∞ QÆ∞iOz J=∞‡HÍxH˜ =zÛ# ¢Ñ¨uxkèH˜ HÍx, H˘#∞‰õΩ¯O@∞#fl "åà◊¡‰õΩQÍx P=O`«‰õÄ_® J=QÍǨÏ# ÖË^Œ∞. `«=∞ KÕ`«|_»∞Å#∂, ¢Ñ¨Ü≥∂QÍÅ#∂ <≥~°¿ÑO^Œ∞‰õΩ WO_çÜ«∂ HõO>Ë J#∞"≥·# ^Õâ◊O LO^• =∞i? P ¢Ñ¨uxkè K«∂Ñ≤Oz# J~°KÕu "≥·‰õΩO~î°O x["≥∞ÿ`Õ "åà◊¡#∞ q∞Oz# J^Œ$+¨ì=O`«∞Å∞O_»~°∞. ^Õ=ÙxH˜ ^ŒO_»O ÃÑ@∞ìHÀ"åe. "åà◊¡=ÚO^Œ∞#flk ѨK«Ûx rq`«"Õ∞<å? U"≥∂ =∞i. WO^Œ∞‰õΩ HÍÅ"Õ∞ ["å|∞ K≥áêÊe! * * * * 234

Foot Notes 1. WO_çÜ«∞<£ "≥∞_çHõÖò sÃãiÛ H“xûÅ∞ ¢Ñ¨HÍ~°O 5,21,262 =∞Ok M.I.C. "å`« |_®¤~°∞. Éè’áêÖ’¡ ã≤÷~°x"åã¨∞Å∞ HÍx ã¨OKå~° *Ï`«∞Å ¢Ñ¨[ÅxO^Œ∞Ö’ ÖˇH˜¯OK«ÖË^Œ∞. `«~°"åu HÍÅOÖ’ QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ Hõey# ã¨O`å<åxfl HÍx QÆ~°ƒùã¨÷ tâ◊√=ÙÅ#∞ HÍx WO^Œ∞Ö’ KÕ~°ÛÖË^Œ∞.

2.. "åÖò ¢ã‘ì\ò [~°flÅ∞ =∞iO`« qO`«QÍ "åkOzOk. ''J"≥∞iHõ<£ áœ~°∞x rq`«O S^Œ∞ ÅHõ∆Å _®Å~°∞¡. ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨∂÷Å *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ J"≥∞iHÍ l.Z<£.Ñ≤. Ö’ 1.7% Hõ#Hõ, XHÀ¯ ÉèÏ~°fÜ«ÚxH˜ J^Õ x+¨ÊuÎ Ö’ 8,500 _®Å~°∞¡ ѨiǨ~åxfl K≥e¡OK«=K«∞Û#∞ Averting Bhopal, A Legal Disaster, Wall Street Journal, 16th May, 1985 3. K«∂ II The Hindu Dt 14th Nov 2004.(J#∞) 4. D Hõ^èŒ#O ¢áê~°OÉèíOÖ’ =ÚkÅáê ‰õΩ¢QÍ=∞OÖ’ ~°`«fl<å_®~°∞‰õΩ WzÛ# |¢Ô~Å∞ ‰õÄ_® ^Õj P=ÙÅ`À ѨÙ#~°∞`«ÊuÎH˜ <ÀK«∞HÀx"Õ. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ qxÜ≥∂QÆ^•~°∞x `«#=^ŒÌ‰õΩ =∞m¡ =∞m¡ =KÕÛÖÏ Z<Àfl *Ï¢QÆ`«ÎÅ#∞ fã¨∞‰õΩO\Ï_»∞.

WO^Œ∞‰õΩ q*Ï˝<åhfl ™êOˆHuHõ Ѩi*Ï˝<åhfl `«# K≥ѨC KÕ`«Ö’¡LOK«∞‰õΩO\Ï_»∞. ^•xfl ÖÏÉèÏ~°˚#‰õΩ qiqQÍ "å_»∞‰õΩO\Ï_»∞.(J#∞) * * * *

235

"åà◊¡O^Œ~°∂ WѨC_ÕOKÕã¨∞Î<åfl~°∞? "åÔ~<£ PO_»~°û<£ : ^Œ∞~°…@<åHÍÅOÖ’ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh Kè≥·~°‡<£. 1986Ö’ Ѩ^Œg q~°=∞} KÕ™êHõ á¶ê¡i_®Ö’x "≥~À cKü Ö’ x"åã¨O. ÉÏkè`«∞Å ã¨Oã¨÷Å∞ "Õã≤# "åº*ϺŠq+¨Ü«∞OÖ’ *Ïs KÕã≤# WO@~ü áÈÖò JÔ~ã¨∞ì "å~°O@∞#∞ `«Ñ≤OK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ Ѩ~åsÖ’#∞<åfl_»∞. ( _≥·b q∞¢~°~ü Ѩ¢uHõ LѨÊOkOK«QÍ, #∂ºÜ«∂~°∞¯Ö’x `«# qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ# Éèí=OuÖ’ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ rqã¨∞Î#fl 80 Uà◊¡ "å~°<£ PO_»~°û<£ HÀã¨O Éè’áêÖò lÖÏ¡ HÀ~°∞ì *Ïs KÕã≤# "å~°O@∞#∞ ¢w<£ Ñ‘ãπ HÍ~°ºHõ~°Î ˆH㑠ǨÔ~Öò PQÆã¨∞ì 29,2002# ã¨~fiü KÕã<≤ å, J"≥∞iHÍ ¢Ñ¨É∞íè `«fiO =∂¢`«O PO_»~û° <£ #∞ JѨÊyOK«É’=∞x ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ x~°ÌfiO^ŒfiOQÍ K≥Ñ≤ÊOk–J#∞) âߺOÉÏ|∞: "≥Ú`«OÎ #QÆ~åxH˜ =O_ç "å~°ÛQÆÅ ã¨=∞~°∞_÷ ∞» . PQÆ~åfiÖò ѨÓs ÉèÏO_®~ü Ü«∞[=∂x. ^•xÃÑ·# <åÅ∞QÆO`«ã¨∞÷Å∞ "Õã≤ QÆ^Œ∞Å#∞ Hõ\Ïì_»∞. ~ÀA‰õΩ ~°∂. 30 J^≥̉õΩ K«=HõQÍ QÆ^∞Œ Å∞ ^˘~°∞‰õΩ`å~Ú. (Ѷ¢≤ |=i, 25,2006 # âߺOÉÏ|∞#∞ Hõeã≤ WO@~°∂fiº KÕâß#∞. WѨÙÊ_»∞ 70 Uà◊¡ =Ü≥∂=$^èŒ∞ú_»∞. ÖÏÑ≤Ü«∞~ü ‰õΩ K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∂ÖË PÜ«∂ã¨Ñ¨_»∞`«∂ <å‰õÄ K≥áêÊ_»∞.–J#∞) ëê*ÏÌ ÉÏ<À: "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ q+¨"åÜ«Ú =∞$`«∞x ÉèÏ~°º. `«# Éèí~°Î =∞~°}Ï#O`«~°O ~å=eã≤# #+¨ìѨiǨ~°O D<å\˜H© P"≥∞‰õΩ JO^Œ<ÕÖË^Œ∞. ÃÑ^ŒÌH˘_»∞‰õΩ J~å¬^£ =∞$u `åÅ∂‰õΩ #+¨ì ѨiǨ~åxH© áÈ~å_»∞`ÀOk. z#fl H˘_»∞‰õΩ J~å¬^£ ™ÈÜ«∞Éò q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À f¢="≥∞ÿ# #~åÅ"åºkèH˜`À_»∞ =∞Ô~<Àfl J<å~ÀQͺʼnõΩ QÆ∞~°Ü«∂º_»∞. 'q`«O`«∞=ÙÅ HÍÅh— ѨHõ¯# z#fl H˘OѨ֒ z#fl H˘_»∞‰õΩ`À HÍňH∆ѨO KÕ™ÈÎOk. _®q∞xH± ÖÏÃÑ·~ü ™ê÷Ñ≤Oz# 'ã¨OÉèÏ=<å H˜¡xH±— Ö’x ÔQ·#HÍÅr qÉèÏQÆOÖ’ W^ŒÌ~°∂ "≥·^ŒºO KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.

236

*Ï<£ Å∂LºH± H“=~åãπ: Éè’áêÖò á¶êHõsì x~å‡}OÖ’ áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩ#fl WO[h~ü. ¢wã¨∞ ^Õâ◊OÖ’ LO@∞<åfl_»∞. JÅ<å\˜ *Ï˝Ñ¨HÍÅ#∞ <≥=∞ˆ~ã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. Ѩq¢`« #~°‡^• #n f~°OÖ’ WÅ∞¡ Hõ@∞ìHÀ"åÅx PHÍOHõ∆! ã¨∞=∞<£ _Õ: ¢Ñ¨=∂^ŒO [iy# <å\˜ ~å¢u _»∂º\©Ö’#∞#fl M.I.C. HõO¢\’Öò ~°∂O Ö’x PѨˆ~@~°∞. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhxOz JOk# q~°=∞} ^èŒ#O (Severence Pay) `À ÃÑ\˜ì# q∞h á¶êHõìs #ëêìÅ#∞ K«q K«∂_»QÍ =¸ã≤"Õ`«‰õΩ ã≤^èŒúOQÍ LOk âß~°^• kfi"Õn : Ѩ=~ü ¿ãì+¨#∞ "Õ∞<ÕlOQ∑ _≥·~°Hõì~°∞. Éè’áêÖ’¡<Õ L<åfl_»∞. i>ˇÿ~°Ü«∂º_»∞. "Õ∞#HÀ_»e ÃÑo¡ (s<À) ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Ju^äŒ∞Å#∞ HÍáê_Õ ¢Ñ¨Ü«∞`«flOÖ’ q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ QÆ∞Ô~· x~°O`«~° âßfiã¨HÀâ◊"åºkä`À fã¨∞‰õΩO@∞<åfl_»∞. Ô~·ÖËfi HÀÅhÖ’ P<å_»∞ [~°QÆ=eã≤# q"åǨÏO KåÖÏ ~ÀAÅ `«~°"å`« [iyOk. s<À Éèí~°Î q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ QÆ∞Ô~·#O^Œ∞<Õ Ñ¨^Õà◊¡ `«~°"å`« ˆH#û~°∞`À =∞~°}˜OKå_»x kfi"Õn ‰õΩ@∞O|O ÉèÏq™ÈÎOk. s<À ‰õÄ_® `«~°K«∞ _ç¢ÃÑ+¨#∞‰õΩ Ö’<Ò`«∂O@∞Ok. ^Œ∞~°…@# =Å¡ P"≥∞ rq`«O "≥Ú`«ÎO <åâ◊#"≥∞ÿOk! ~°Ol`ü ^Œ`åÎ : Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò `À Hõeã≤ Ããq<£ á¶ê~°∞‡ºÖË+<¨ £ á¶êHõsì x xi‡Oz# WO[h~° ∞ . ^Œ ∞ ~° … @#‰õ Ω <åÅ∞QÆ ∞ <≥ Å ∞¡ =ÚO^Œ ~ ° HÍ~å‡QÍ~° O <åâ◊ # "≥ ∞ ÿ O ^Œ x ÃÇÏ~°ÛiOKå_»∞. Ѩ^Œg q~°=∞}Ï#O`«~°O Éè’áêÖ’¡<Õ LO@∞<åfl_»∞. ZO^Œ~À ~°™êÜ«∞xHÀ`«ÊuÎ^•~°¡‰õΩ ÃÑã≤ìÃã·_»∞û Hõ#ûÖˇìO@∞. _®II nѨH± QÍOnè : ^Œ∞~°…@# <å\˜ ~å¢u ǨÏg∞kÜ«∂ Pã¨Ê¢uÖ’ _»∂º\© _®Hõì~°∞.

MÏO_®fiÖ’ ™⁄O`«OQÍ ¢áêH©ìãπ ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl_»∞. cǨ~À¡x Hõ_»∞ c^Œ ¢QÍ=∂Ö’¡ ™ê=∂lHõ ¿ã=HÀã¨O H˘O`« ã¨=∞Ü«∂xfl ˆH\Ï~Ú™êÎ_»∞. ~å*ò ‰õΩ=∂~ü ˆHëêfih : ^Œ∞~°…@#Å∞ [~°QÆ=K«∞Û#x =ÚO^Õ ÃÇÏK«ÛiOz# [~°fleã¨∞ì. iáÈ~°ì~°∞QÍ L=O@∞<åfl_»∞. ^Œ∂~°^Œ$+≤ì`À ~åã≤# "庙êÅ=Å¡ =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ ÖÏÉèíѨ_»ÖË^Œ∞. H˘O`«HÍÅOáê@∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J`«ºO`« MϺux á⁄Ok# [~°fleã¨∞ì. (¢Ñ¨ã¨∞Î`«O DÜ«∞# Éè’áêÖ’¡x ¢Ñ¨=ÚY Ç≤ÏOn k#Ѩ¢uHõ ''^≥·xH± ÉèÏ㨯~ü—— Ö’ "Õ∞QÆ*ˇ·#¡ qÉèÏQÍxH˜ Z_ç@~ü QÍ L<åfl_»∞.

237

=∂iÛ,1 2006 # PÜ«∞#∞flHõÅ∞ã¨∞‰õΩx =∂\Ï¡_®#∞ –J#∞) Ô~Ǩ‡<£ MÏ<£ : Hõq`«fi=∞O>Ë K≥q HÀã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. JÅ<å\˜ ^Œ∞~°…@#‰õΩ xq∞`«Î=∂¢`«∞_≥·# HÍi‡‰õΩ_»∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O =∞^茺 ¢Ñ¨^Õâò J@g âßYÖ’ Ѩx KÕã¨∞Î<åfl_»∞. "Õ∞[~ü ‰õΩKå~åO Y#∂*Ï : J=∞$`ü ã¨~ü Ü«∂¢`«#∞Oz uiQ˘ã¨∞#Î fl ‰õΩ@∞O|O TK«HÀ`«‰Ωõ QÆ∞~Ô O· k.^Œ∞~°…@# <å\˜~å¢u =O^ŒÖÏk |ã‘"Î åã¨∞Å#∞ ~°HO∆˜ Kå_»∞. *ˇÑ· Ó¨ ~À¡ LO@∞<åfl_»∞. P<å\˜~å¢u #∞O_ô âßfi㨢Ѩ¢H˜Ü«∞ ^≥|ƒuOk. "≥∞e¡QÍ K«∂ѨىõÄ_® =∞O^Œy™ÈÎOk. J"≥∞iHÍÖ’<Õ [~°QÍÅx K≥Ñ≤Ê# HõO\˜PѨˆ~+¨<£ ‰õΩ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh ã¨Ç¨ Ü«∂xH˜ ¢Ñ¨Ü∞« uflã∞¨ <Î åfl_∞» . QÆ∞_ç"¤ å_ç<á·≥ È`å#<Õ x~åâ◊`À#∞<åfl_∞» . HõOÃÑh #∞Oz ZÖÏO\˜ ã¨ÊO^Œ<å ÖË^Œ∞.. ¢á⁄. Zãπ. Ñ≤. q∞¢âß : "≥·^Œº HõàÏâßÅ _ô<£. ^Œ∞~°…@# <å\˜~å¢u K«∞~°∞‰õΩQÍ Ñ¨x KÕã≤ "≥^· ºŒ ã¨Ç¨ Ü«∂xH˜ q¢ã¨∞` Î "« ∞≥ #ÿ U~åÊ@¡#∞ KÕâß_»∞. âߺ=∞ÖÏ Ç≤ÏÅ∞ûÖ’x qâßÅ"≥∞#ÿ Éèí=OuÖ’ x"åã¨O. ™⁄O`«OQÍ "≥·^ŒºO KÕã¨∞Î<åfl_»∞.

[QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ : Éè’áêÖò á¶êHõìsH˜ Hõ_»Ñ¨\˜ "Õ∞<ÕlOQ∑ _≥·~°Hõì~°∞. `«~°"å`« ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ KåÖÏHÍÅO ѨxKÕâß_»∞. Hõ~åfl@Hõ ~åROÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_®¤_»∞. ^Œ∞~°…@#Ö’ DÜ«∞# áê¢`«ÃÑ· HÀ~°∞ìÖ’ ˆHã¨∞ #_»∞™ÈÎOk. Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò : Éè’áêÖò á¶êHõìs =º=™ê÷Ѩ‰õΩ_»∞. J"≥∞iHÍÖ’ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhÖ’x =º=™êÜ«∞qÉèÏQÆOÖ’ KåÖÏ HÍÅO áê@∞ Ѩx KÕâß_»∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O âß<£ ¢á¶ ê xû™È¯Ö’ "≥ · # ∞ xÅ=KÕ ¿ ã j`« b Hõ ~ ° } ¿Ñ\˜ H õ Å (Wine Chilling Cabinets) #=Ú‡`«∞<åfl_»∞. Ѩk‡h ^ŒOѨ`«∞Å∞ : K«∂ II LѨã¨OǨ~°O.

Hõ=∞Öò á¶êsH± : kQÆ*Ï~°∞`«∞#fl Éèí¢^Œ`å ¢Ñ¨=∂}ÏÅ#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõ ~år<å=∂ KÕâß_»∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O _èçb¡Ö’ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi¢â◊=∞ʼnõΩ ã¨ÅǨ^•~°∞. +¨H©Öò Y∞ˆ~+‘ : ^Œ∞~°…@# <å\˜~å¢u á¶êHõìsx =ke# z=i ã¨∂Ѩ~ü "≥·[~ü. Ѩ\˜Hõ#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ¿ã HÍ~å‡QÍ~åxfl #_»∞ѨÙ`«∞<åfl_»∞. ZO._ç. =Ú‰õΩO^Œ<£ ÖψQ 238

W`«x ÃÑ·<å HÀ~°∞ì ˆHã¨∞ #_»∞™ÈÎOk. QÆOQÍ~åO : =∞m¡ `«# ~°OQÆ∞Å∞ "Õ¿ã ѨxÖ’H˜ ky áÈÜ«∂_»∞. L`«Î~°OQÍ "≥∞ÿÅ∞ ^Œ∂~°OÖ’ XiÜ«∂ |ã‘Î "åã¨∞ʼnõΩ Éè∂í q∞x Hˆ \Ï~ÚOKå~°∞. JHõ¯_» XiÜ«∂ Ѩ^uúŒè Ö’ =∞~À z#fl Ñ¨Öˇ¡@∂~°∞ "≥eã≤Ok. ^•b=∂ <Õ\˜H© ÉÏQÍ<Õ LOk. HÍà◊¡‰õΩ#fl ¢á¶êHõÛ~°¡ ÉÏ^èŒ =∂¢`«O JÖψQ LOk. _®II ã¨~å¯~ü : ¿ãì+¨#∞ =∂+¨ì~°∞ HÍ~åºÅÜ«∞O =ÚO^Œ∞ =∞$`«∞º^•fi~åxH˜ KÕ~°∞=QÍ "≥àÏ¡_»∞. <å\˜ #∞O_ô ^ŒQÆ∞æ, `«~°K«∞ âßfi㨠‰õÄ_® Hõ+¨ìOQÍ LO\’Ok. KåÖÏHÍÅOQÍ q∞ye# "åÜ«Ú â◊HõÖÏÅ∞ ¢Ñ¨*Ï~ÀQͺxfl K≥~°∞ã¨∞Î<åflÜ«∞O\Ï_»∞. i>ˇÿÔ~· Éè’áêÖ’¡<Õ `«# ã¨O`å#O`À HÍÖÏxfl "≥à◊¡nã¨∞Î<åfl_»∞. _® II â◊`«Ñ¨kä : á¶ÈÔ~xûH± xѨÙ}∞_»∞. QÆ∞ÖÏcÅO>Ë =∞‰õΩ¯=. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O QÍOnè "≥·^Œº HõàÏâßÅ Ü≥ÚHõ¯ á¶ÈÔ~xûH± qÉèÏQÍxH˜ JkèѨu. DÜ«∞# ѨÓ~ÚOKÕ QÆ∞ÖÏcÅ∞ <Õ\˜H© ÉèÏ~°fÜ«∞ ѨÙ+¨Ê ¢Ñ¨^Œ~°≈#Ö’¡ `«Ñ¨Êx ã¨iQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. â◊"åÅ ^Œ∞ã¨∞ÎÅÃÑ· xez# q+¨"åܫڢѨÉèÏ=O`À âßfi㨠¢Ñ¨¢H˜Ü«∞ K≥_çOk. q+¨"åÜ«Ú=Ù ¢Ñ¨ã¨iOz# ¢áêO`åÅ x"åã≤ HÍ#O^Œ∞# ZÖÏO\˜ ѨiǨ~åxfl á⁄O^ŒÖËHõ áÈÜ«∂_»∞. q.ÔH. â◊~°‡ : _çѨӺ\© ¿ãì+¨<£ =∂ã¨ì~ü, QÀ~°Mò ѨÓ~ü Z‰õΩû¢ÃÑã¨∞û #∞ Éè’áêÖò ¿ãì+¨<À¡H˜ ~åQÍ<Õ Ñ¨O¿Ñã≤ =O^ŒÖÏk ¢áê}ÏÅ#∞ HÍáê_ç# ™êǨÏã¨=O`«∞_»∞. Éè’áêÖò #QÆ~° t"å~À¡ LO@∞<åfl_»∞. P<å\˜ q+¨¢Ñ¨ÉèÏ=O`À =∞OK«OѨ\Ïì_»∞. =∂\Ï¡_ÕO^Œ∞‰õΩ ã¨iѨ_® TÑ≤ix ‰õÄ_® fã¨∞HÀÖËHõ áÈ`«∞<åfl_»∞. U=∂¢`«O Hõke<å TÑ≤~å_»^Œ∞. ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ~°∂. 35 "ÕÅ#∞ #+¨ì ѨiǨ~°OQÍ WzÛOk. J~°∞˚<£ ã≤OQ∑ : 1985 ZxflHõÖ’¡ ÔQÖÏÛ_»∞. ~år"£ QÍOnè ã¨xflÇ≤Ï`«∞xQÍ HÍO¢ÔQã¨∞ Láê^Œº‰õ∆Ω_»Ü«∂º_»∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ˆHO¢^Œ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiOÖ’ (2001)=∞iÜ«Ú (2004#∞O_ô) ˆHa<≥\ò Ǩϟ^•Ö’#∞<åfl_»∞. ZQÆ∞= ã¨~°ã¨∞û ¢áêO`«OÖ’ K«Hõ¯x Éèí=Ou LOk. "≥∂ǨÏ<£ ÖÏÖò =~°‡ : Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~ƒ· _£ HõOÃÑh ‰õΩ¢@#∞ KÕâß_»x ¢Ñ¨H\õ O˜ z<å, ZÖÏO\˜ <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# JaèÜ≥∂QÍxfl =∂¢`«O "≥∂ѨÖË^Œ∞. Éè’áêÖò ‰‰õΩ 60 "≥∞ÿà◊¡ ^Œ∂~°OÖ’ ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`«fi Ѩi¢â◊=∞Å âßYÖ’ Ѩx KÕã¨∞Î<åfl_»∞.

239

"åÔ~<£ =Ó=∞~ü : ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£Ö’ ÉèÏ~°º ɡ\©ì`À LO@∞<åfl_»∞. Hõ#=Ǩ "ÕbÖ’ x"åã¨O. Z^Œ∞~°∞QÍ Wxã≤@ ì ∂º\ò HÍ~å‡QÍ~°O kHõÛ¢HõOÖ’ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. JHõ¯_ç \ÏO‰õΩÖ’¡ M.I.C. @#∞flÅH˘nÌ xÅ=ÙO@∞Ok. Wxã≤ì@∂º\ò Ö’ Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh Ü≥ÚHõ¯ áêi¢âßq∞Hõ K«i¢`«#∞ ¢QÆO^äŒã¨÷O KÕâß_»∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O ¢á¶êOHÀ–[~°‡<£ HõOÃÑh 'J"≥ O \˜ ã π — Ü« ∂ [=∂<åºxH˜ =∂i<å, Wxã≤ ì @ ∂º\ò ‰ õ Ω Hõ # ûÖˇ ì O @∞QÍ<Õ H˘#™êQÆ∞`«∞<åfl_»∞. * * * *

240

™ê^茺OQÍ ™êÜ«∞Ѩ_ç# =∂ r=# ã¨Ç¨ÏK«iÅ∞, _®q∞xH±, ã‘`«Å‰õΩ =∂ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ Hõ$`«[` ˝ Å« ∞. =∂ ~å`« ¢Ñ¨ux ã¨iKÕã≤, ¢áÈ`«ûÇ≤ÏOz, ã¨∞n~°…OQÍ ¢â◊q∞Oz# HÀÖˇ\ò "≥∂uÜ«∞<À, áêÖò, =∂#∞ºÜÕ∞ÖÏ, P¢_çÜ≥∂\Ï, áêã¨¯Öˇ·<£ ¢Éˇ™êû<£, "≥∞ÿMËÖò Q“ˆ~ì, "Õ∞s HÍÔ~‡<£, _®Ñ¶≤ÜÕ∞\ò, Ü«¸yh ™œ~°*ò, PO\’xÜ≥∂ Ü«¸ÉÏH±, ʼnõΩ =∂ ǨÏ$^ŒÜ«∞ѨÓ~°fiHõ Hõ$`«[` ˝ Å« ∞.

D ѨÙã¨ÎHõ ~°K«#Ö’ ¢Ñ¨=ÚYOQÍ ™êÜ«∞Ѩ_ç# PO\’~Ú<£ HÍ~À‰õΩ, ÉèÏ~°`«^Õâßxfl QÆ∞iOz# qÅ∞"≥·# ã¨ÅǨÅxzÛ# Ñ≤Ü«∞s P=∞^À ‰õÄ ¢Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# Hõ$`«[˝`«Å∞. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’#∂, J"≥∞iHÍÖ’#∂ <Õ~°∞Ê`À KÕã≤# Ѩiâ’^èŒ#ŠѶ¨e`«OQÍ D ѨÙã¨ÎHõO "≥Åã≤Ok. Éè’áêÖò á¶êHõìsH˜ ™ê~°^茺O =Ç≤ÏOz# "åÔ~<£ =Ó=∞~ü, PÜ«∞# ÉèÏ~°º ɡ\©ì, ™œ`ü KåÔ~¡ã¨ì<£ Ö’x `«=∞ JO^Œ"≥∞ÿ# WO\’¡ =∞=∞‡ÖÏfl^ŒiOz JÅ<å\˜ ã¨OѶ¨∞@#Å#∞ ¢QÆO^äŒã¨÷O KÕÜ«∞_»OÖ’ `À_»Ê_ç#O^Œ∞ʼnõΩ Hõ$`«[˝`«Å∞. âß<£ ¢á¶êxû™È¯Ö’#∂, ™êã¨b\ÏÖ’x `«=∞x"åã¨OÖ’#∂ Z_»∞~À¤ =Ú}À*ò, PÜ«∞# ÉèÏ~°º qHÀìiÜ«∂ `À#∂ Z<Àfl™ê~°∞¡ =ÚK«Û\˜OK«QÍ, ÉèÏ~°`^« âÕ Ñ◊ Ù¨ #_çÉÁ_»∞#¤ <≥ÅH˘eÊ# ÃÇ·Ï–>ˇH± ÃÑã≤ìÃã·_£ á¶êHõìsx xi‡Oz# ™êǨϙÈ^ŒO`åhfl, ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz á¶êHõìs L`«ÊuΙê÷~Úx x~°‚~ÚOKÕ q+¨Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# <≥~°Ñ≤# áÈ~å@Ѩ٠K«i¢`«#∂, ¢Ñ¨uk# q=~°OQÍ ~åÜ«∞QÆey#O^Œ∞ʼnõΩ "åo¡^ŒÌiH© Hõ$`«[˝`«Å∞. Ü« Ú <≥ · > ˇ _ £ ¿ãì @ ∞ûÖ’x Wxã≤ ì @ ∂º\ò ^•fi~åÅ#∞ ÉÏǨ  @OQÍ `≥ i z J#∞=∞uOz#ǨÖ’¯\ò Ñ≤. á¶ê<£, WO[h~°∞¡ r<£–Å∞H± Öˇ"≥∞ÿ~ü, qeÜ«∞O ÔH. ¢á¶êOѨì<£ ʼnõΩ Hõ$`«[` ˝ Å« ∞. (WHõ¯_» <Õ\H˜ © ¢áê}ÏO`«H"õ ∞≥ #ÿ M.I.C. `À Ããq<£ `«Ü∂« ~“`ÀOk).

D ѨÙã¨ÎHõOÖ’x ™êOˆHuHõ Hõ^ä•ÉèÏQÍʼn~°K«#Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ# q=~°}Å#OkOz#

Å∞H±– e"≥∞ÿ~ü, Ô~x ¢HÀHÍ~°∞¤ ʼnõΩ J^Œ#OQÍ Hõ$`«[˝`«Å∞. ("åà◊¡ zxfl PѶ‘ã¨∞#∞O_ç Éè’áêÖò ¢Ñ¨=∂^ŒÑÙ¨ "åã¨"Î åÅ#∞ "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ `≥KÛÕ O^Œ∞‰õΩ xifi~å=∞OQÍ Hõ$+≤ KÕã∞¨ <Î åfl~∞° ). Ü«∂OHõ~°∞ûÖ’x ÉÏ~Úãπ ^ä•O=∞Êû<£ Wxã≤ì@∂º\ò Ö’x ã¨=∂Kå~° Ѩ¢`åÅ#∞ K«∂¿ãO^Œ∞Hõ=HÍâ◊q∞zÛ# ˆH^äÕ ¢HÍ=∞~ü ‰õΩ Hõ$`«[˝`«Å∞. (¢Ñ¨Ñ¨OK« "åºÑ¨ÎOQÍ Ô~·`åOQÍxfl pH͉õΩ ѨiKÕ H©@HÍÅ#∞ x~°∂‡eOKÕ Ããq<£ =∞O^Œ∞#∞ WHõ¯_Õ Hõ#∞Q˘<åfl~°∞).

WO_çÜ«∞<£ WO[h~°¡Ö’ ¢Ñ¨`ÕºH˜Oz Éè’áêÖò á¶êHõìs =º=™ê÷Ѩ#Ö’x ¢Ñ¨f q=~åhfl, Pâ◊Å#∂, PHÍOHõÅ∆ #∂, H©} ∆ `«#∂, ^Œ∞~°uæ h, z=~°QÍ Ñ¶∞¨ ’~°q<åâ◊<åhfl,~ÀAÅ `«~|° _ç q=iOz# Hõ=∞Öò á¶êsH± #‰õΩ Hõ$`«[˝`«Å∞. WO[h~°∞¡ L"Õ∞+π #O^•, *Ï<£ Å∂H± HÀ=~åãπ Å∞, `«=∞ *Ï˝ÑH¨ ÍÅ#∞ q=iOK«_"» ∞Õ H͉õΩO_®, Z<Àfl "≥Å∞QÆ∞ K«∂_»x Ѩ¢`åÅ#∞ =∂HõOkOz#O^Œ∞‰õΩ Hõ$`«[` ˝ Å« ∞. hÅyi H˘O_»Ö’¡x ‰õÄ#∂~°∞Ö’ =¸_»∞ ~ÀAÅáê@∞ =∂ ¢Ñ¨âßfl¢™êÎÅ `åH˜_çH˜ J#∞=∞uOz# Hõ_»Ñ¨\˜ M.D. [QÆ<åfl^èŒ<£ =Ú‰õΩO^Œ<£ ‰õΩ =∂ Hõ$`«[˝`«Å∞. =∂ Ѩiâ’^èŒ#Ö’ KåÖÏ ÉèÏQÆO Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’<Õ [iyOk. ã¨`«º<å^èŒ ™ê~°Oy, 'ã¨OÉèÏ=<å H˜¡xH±— Ö’x ã≤|ƒOk =∂‰õΩ x`åº=ã¨~°"Õ∞. JO^Œ∞‰õΩ Hõ$`«[˝`«Å∞. Éè’áêÖò #QÆ~°Ñ¨Ù QÆ`«HÍÅѨ٠™êOã¨$¯uHõ, ™ê=∂lHõ "≥·Éèí"åxfl `≥eÜ«∞*Ëã≤ ã¨Ç¨ÏHõiOz, Pu^䌺q∞zÛ# Ѷ¨~åMÏ<£ P"≥∞ `«e¡ x֒Ѷ¨~ü MÏ<£, ™ÈxÜ«∂, <ån~ü ~°+‘^£ L*Ï˚Ѷ¨~ü MÏ<£, N, N=∞u ÉÏÅÎ*Ï~ü k É’~Àƒ<£, Z<åq∞Ü«∂, Hõ=∞ÖË+π ["≥∞ÿh, K«i¢`«HÍ~°∞_»∞ <å[~ü Hõ=∂Öò, =∂x+π q∞¢âß, _®II [Ç‘Ï~ü LÖò–W™ê¡O, JO^ŒiH© Hõ$`«[˝`«Å∞. =∞^茺 ¢Ñ¨^Õâò =ÚYº=∞O¢u kyfi[Ü«∞ ã≤OQ∑ ™ê^Œ~°OQÍ PǨfixOz#O^Œ∞‰õΩ Hõ$`«[˝`«Å∞. =∂ Ѩiâ’^èŒ#‰õΩ HÍ=eã≤# qaè<åflOâßÅÃÑ· q¢ã¨∞Î`«OQÍ ã¨Ç¨ÏHõiOz# "å~°O^Œ~‰° Äõ ¿Ñ~°∞ ¿Ñ~°∞<å Hõ$`«[` ˝ Å« ∞. "å~°O^Œ~∂° : âߺOÉÏ|∞, HÔ ._ç.|ÖÏ¡Ö,ò ɡOQÆ∞à◊¥~ü _®II ÉèíOKåÖò, ã¨∞nÑπ ɡ##s˚, ëê¨*ÏÌ ÉÏ<À, JǨÏ=∞‡^£ |ã‘û, _® II ÉèíO_®s, ¢Ñ¨Ñ¶¨ÙÅ¡ H˜^•fiÜü∞, Z<£.ZO.|∞Kü, á¶ê^Œ~ü _≥xflãπ HÍsfl~À, J=∞~ü K«O^£, _® II ǨÏs+π K«O¢^•, \˜..P~ü KÒǨ<£, Zãπ. Ñ≤. KÒ^èŒs, N Éèí∞Üü∞, n#^ŒÜ«∂Å<£, The Other Media ã≤|ƒOk kfi"Õk, _® II ÉèÏ#∞ ^Œ∞ÉË, P~ü. ÔH. ^Œ`åÎ, _® II nѨH± QÍOnè, ¢aˆQ_çÜ«∞~ü QÍ~°æò, ã¨∞ÉèÏ+π QÀ^•<Õ, q.Ñ≤. QÀYÖË (Z=~ü Ô~_ô HõOÃÑh), JǨÏû<£ Ǩï¿ãû<£, ã¨O`À+π Hõ\˜Ü«∂~ü, Ô~Ǩ‡<£ MÏ<£, "Õ∞[~ü ‰õΩKå~åO Y#∂*Ï, ~å*ò ‰õΩ=∂~ü ˆHëêfih,

241

242

Hõ $ `« [ ˝ ` « Å ∞ =∂ Ѩiâ’^èŒ#Ö’ =∂‰õΩ J#∞Hõ∆}O áêÅ∞ѨOK«∞‰õΩx =∂ѨÙã¨ÎHõ ~°K«#Ö’ Jx`«~°

_® II Ö’Ü«∂, ¢á⁄. Z<£. Ñ≤. q∞¢âß, _® II <åQÆ∂, +¨H©Öò Y∞ˆ~+‘, QÆOQÍ~åO, ^•b=∂, _® II ~å*ò <å~åÜ«∞}ü, ™êÖÏ`ü, _® II ã¨~å¯~ü, _® II â◊`«Ñ¨kè, J~°qO^Œ N "å`«û=, q.Z<£. ã≤OQ∑, Hõq∞+¨#~ü ~°Ol`ü ã≤OQ∑, Zãπ. ÔH. ¢>ˇÇ¨<£, _® II kfi"Õk, _® II =~°^Œ~å[<£, "≥∂ǨÏ<£ ÖÏÖò =~°‡, i=Ô~O_£ \˜"≥∂f "åOMˇ_ôÅ∞.

Ü«¸xÜ«∞<£ HÍÔ~·ƒ_£ Ü«∂[=∂#ºO =∂¢`«O WO@~°∂fiºÅ HÀã¨O, ã¨=∂Kå~°O HÀã¨O KÕã≤# JÉèíº~°ú#ʼnõΩ ã¨ÊOkOK«ÖË^Œ∞.

WO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ J"≥∞iHÍÖ’x Wxã≤ì@∂º\ò á¶êHõìs Ü«∂[=∂<åºxfl fã¨∞‰õΩ#fl '~À<£ áœÖ’<£— HõOÃÑh, "åº=™ê~ÚHõ JO`«~å˚fÜ«∞ áœ~°ã¨O|O^è•Å _≥·~°Hõì~°∞ *ÏÔ~˚ãπ ã¨O`«hÅ∞, Wxã≤ì@∂º\ò Ö’#∂, ÖϺ<£ Ö’x Ѩiâ’^èŒ<å qÉèÏQÆOÖ’#∂, =∂‰õΩ ™ê^Œ~°OQÍ ™êfiQÆ`«O ѨeH˜#O^Œ∞ʼnõΩ Hõ$`«[˝`«Å∞. ¢ˆQ\ò ¢a@<£ Ö’x Öˇ@HÀOÉò Ô~yãπ ÖË|~ˆ @sÅ _À P¢QÀ Ãã·<û≥ ãπ áœ~°ãO¨ |O^è•Å JkѨu, ¢H©ã<ì‘ £ Q“ÖÏx H˜ =∂ Hõ$`«[` ˝ Å« ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ =∂ ¢Ñ¨Ü«∂}ÏÅ∂, |ã¨Å∂, ã¨∞QÆ=∞O, ã¨∞Hõ~°O, ã¨∞Ѷ¨ÅO KÕã≤# ã¨O[Ü«∞ ÉÏã¨∞, Far Horizon ã≤|ƒOk, ~°hfi~ü ÉèíO_®i, P¢_Õ _Õ=~ü, ÉèÏ~°`ü ^èŒ$"£, =∞^Œ<£ HõH±, TCI ã≤|ƒOk, ã¨Or"£ =∞Ö’›¢`å, ã¨∞hÖò =ÚYs˚, ye¡ãπ Ô~<å~°¤ò, yŃ~°ìò ™œÖˇ·<£, ʼnõΩ Hõ$`«[˝`«Å∞ .D =∂#gÜ«∞ Hõ^äŒ<åxH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOz# Ѷ¨∞#`« =Ç≤ÏOz# ~åÜ«∞ÉÏ~°∞Å∞ ɡ~åfl_£ _ç =∞øO\ò ÃѶ¢~åO_£, =∞iÜ«Ú Hõ<åfiÖò ã≤ÉÏÖò, "Õ∞s Je¡ *Ï<£, i<å =∞iÜ«Ú \ÏH˜ãπ J<Òã≤ãπ, _Õq_£ ɡHõ¡~ü, "≥∞Ô~ûÖˇ¡ ᶜO_Õ+¨<£ =∞iÜ«Ú r<£ H“@∂, X\’ì |ˆ~…r, *ˇOÃ+_£ ÉèÏÉÏ, _®Hõì~°∞¡ ¢á¶êOHÀ~¸ãπ ÉËÖˇ\ò – q<≥ûO@∞ì, POQÀÖÏ ÉˇÔ~ìb, ÃÇÏ¢h *Ï<£ Ѷ≤e¿ÑÊ, Gynecology sans Frontiers, and Pathology, Cytology et Development ã¨Oã¨÷ÅÖ’x "åi ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«ÚÖˇ·# q∞¢`«∞Å∂,ÖÏ<£, _çH±Kè≥~ü, xH˘ÅãπÉ’iûOQÆ~ü, Foundation pro Victimis Ñ≤Ü«∞s Ãã·~åH±, HÍ^äŒs<£, *Ï<£ ‰õÄ, QÍã¨ì<£ ^ŒÜ«∂#O^£, Ñ‘@~ü ¢_ÕѶ¨ãπ, kKè«~°¤ ¢_ÕѶ¨ãπ ɡ¢Ç¨O, =∞}˜ ^Œ∞=∂ã≤Ü«∂, HÍ^äŒs<£ ¢QÆǨÏO, _Õq_£ ¢QÆǨÏO, ¢Ñ‘u *ˇ·<£, =∞ǨÏ=∞‡^£ Hõ=∞$nÌ<£, UBA |$O^ŒO, Pk Hõ\Ï~å, *ˇ~°∂ Hõ\Ï~å, Jâ◊fih, ˆ~}∂‰õΩ=∂~ü, ¢á¶êOHÀ~Úãπ \Ï É’ˆ~¤, HSP |$O^ŒO, WÖÏ Å∞OÉÏ, q∞MËÖò q∞QÀ<£, W@b Ö’x q∞¢`«∞Å∂, ¢H©ã≤ì<å =∞O_À^Œs, 243

Foundation Benidetta De Intino, J=∞~ü <å^è,£ JÖ’HÍáêÖò, ™êq¢u áêÖò,+≤s<£ áêÖò, =∞ǨÏ=∞‡^£ J|∞ÌÖò, "åǨÉò, SHIS |$O^ŒO, QÍã¨ì<£ ~À|~°æò, *Ï<£ ëÈ~ü, *Ë=Úû

ã‘ì"≥#òû, 'L^ŒÜ«∞<£— |$O^ŒO, ã¨∞ˆHj nk, ÉËÖÏiѨe¡ qHÍ㨠ã¨q∞u |$O^ŒO, ~°`«<£ `å`å(Kè≥·~°‡<£ `å`å ¢QÆ∂ѨÙ), ã¨∞[<Õfl, JÖˇQÍ˚O_»~ü "å<£ g∞ifiH± ¢áêOã≤ãπ "åH˜ûÜ«∂~ü, ǨiÜ«∞\ò bãπ ÖÏsgãπ, J*Ï˝`«OQÍ LO_»^ŒeÛ# =∞Ô~O^ŒiHÀ Hõ$`«[˝`«Å∞. =∂ Z_ç@~°¡ W`ÀkèHõ ¢áÈ`åûǨÏO ÖˉõΩO_® D ѨÙã¨ÎHÍxfl ~åÜ«∞yeˆQ"åà◊¡"Õ∞ HÍ^Œ∞. eÜ«∂xÖ’¡ ¢ÉÏO_Àeh, xHÀÖò ÖÏ>ˇãπ, PO\’~Úh HÍ~À áêiãπ Ö’#∂, HÍ~À¡ãπ Ô~qãπ, ɡ~°ì<ÀÜü∞ ÉÏiûÖ’<å Ö’#∂, yÜ«∂h ÃѶ¢~ås, *ÏÜü∞ >ˇiH©"£ q∞ÖÏ<£ Ö’#∂, ÖÏs ¢H˜+¨Éè∫O, *ˇã≤ûHÍ áêÑ≤<£ #∂ºÜ«∂~°∞¯ Ö’#∂, âıY~ü, ѨÓ#O =∞Ö’›¢`å _èbç ¡ Ö’#∂, Full Circle ( _èbç ¡ H˜ K≥Ok# ¢Ñ¨K∞« ~°} ã¨O㨖÷ J#∞ ) K≥Ok# ^ÕgO^Œ~ü ¢ÉÏ~ü, "Õ∞s ^ä≥s™ê, ¢Ñ≤Ü«∂OHÍ =∞Ö’›¢`å, ÃÇÏÖˇ<£ QÆ∞=∞‡~ü, HÍ^äŒs<£ Ü«∞OQ∑ ÅO_»<£ Ö’#∂, z=iQÍ, =∞^Œ~ü ^ä≥s™ê, >ˇÿrH˜ K≥Ok# ¢|^Œ~ü ~À[~ü, e\˜Öò ã≤ã¨ì~ü =∂QƤb<£ PѶπ rã¨ãπ JO_£ r<£ "åxÜ«∞~ü =O\˜ "åiÃÑ· ¢Ñ¨=ÚY ~°K«#Å#∞ KÕã≤# =∂ J#∞"å^Œ‰õΩ~åÅ∞ HÍ^äŒs<£ ã≤ÊOH± ‰õÄ =∂ Hõ$`«[˝`«Å∞.

PQÆã¨∞ì 2001, ~å=∞`«∞Öˇ¡ * * * *

244

HõÅHõ`åÎÖ’#∂, ɡOQÍÖò Ñ¨Öˇ¡Ö’¡#∂, QÆOQÍ#n _≥ÖÏìÖ’#∂, =∞¢^•ã¨∞, Éè’áêÖò #QÆ~åÖ’¡#∂ "Õ∞=Ú `«ÅÃÑ\˜ì# ¿ã"å HÍ~°º¢Hõ=∂Å∞. ~°K«~Ú`«QÍ#∂, [~°fleã¨∞ìQÍ#∂, LѨ<åºã¨‰õΩx QÍ#∂ <å‰õΩ =KÕÛ ~åÜ«∞bìÅ∞, Ѷ‘AÅ∞, áê~î°‰õΩÅ B^•~°ºO`À#∂, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å q`«~°}`À#∂, qq^èŒ ¿ã"åHÍ~°º¢Hõ=∂Å#∞ KÕѨ\˜ì x~°fiÇ≤ÏOK«_»O ™ê^茺Ѩ_»∞`ÀOk. 1. HõÅHõ`åÎ ^ŒQÆæ~°∞#fl ÉÏ~°H± ѨÓ~ü Ö’ =¸_»∞ =O^ŒÅ=∞Ok ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ ‰õΩ+¨µª"åºkè x"å~°}, zH˜`åû HÍ~°º¢Hõ=∂Å#∞ 'L^ŒÜ«∞<£— ѨÙ#ifl~å‡} ¿ã"åã¨^Œ#OÖ’ x~°fiǨÏ}.

2. [Öˇ·ÊQÆ∞i Ö’x "≥∂Ç≤Ï`ü #QÆ~ü, "Õ∞iÜ«∂ |ã‘Î ã¨^Œ<åÖ’¡ 125 =∞Ok qHõÖÏOQÆ ÉÏÅÉÏeHõÅ áÈ+¨}.

3. f¢= =∂#ã≤Hõ âßs~°Hõ qHõÅ`åfixH˜ Ö’<≥·# ÉÏÅÉÏeHõÅ HÀã¨O ÉÏHÍfi|s ã¨^Œ# ™ê÷Ѩ# 4. HõÅHõ`åÎ =^ŒÌ QÆÅ UHõ¢áêO`« #QÆ~ü Ö’ W@∞Hõ |\©ìÖ’¡ ѨxKÕ¿ã 140 =∞Ok ÉÏÅ∞~° HÀã¨"Õ∞~°Êiz# ã¨^Œ#Ѩ٠Jaè=$kèú, ѨÙ#~°fi=ã‘÷Hõ~°}. Ѩiâ◊√¢Éèí"≥∞ÿ# h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å =º=ã¨÷<Õ~°ÊiKåHõ D ã¨^Œ#OÖ’x ÉÏÅ∞~° r=# ã≤÷u QÆ`«∞Å∞ "≥∞~°∞QÆÜ«∂º~Ú.

5. UHõ¢áêO`« #QÆ~ü ã¨^Œ#O =^ŒÌ<Õ XHõ áê~î°âßÅ#∞ <≥ÅH˘eÊ ã¨^Œ#OÖ’x 140 =∞Ok ÉÏÅ∞~°‰õÄ, JHõ¯_ç =ÚiH˜ "å_»Ö’¡x 350 =∞Ok Ñ≤šʼnõÄ q^•º=HÍâßÅ HõÅÊ#.

7. |OѶ¨∂~ü SHIS "≥·^Œº ˆHO¢^ŒO ^•º~å Ô~O_»∞ "ÕʼnõΩ ÃÑ·QÍ ¢QÍ=∂Ö’¡x Hõ∆Ü«∞"åºkè x~°∂‡Å#‰õΩ KÕ¿ã Hõ$ã≤H˜ Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O. (JHõ¯_ç ã≤|ƒOk U_®kH˜ ^•^•Ñ¨Ù ÅHõ∆=∞Ok ~ÀQÆ∞Å#∞ Ѩ~å=∞i≈™êÎ~°∞). ¢Ñ¨^è•# zH˜`åûÅÜ«∞OÖ’ X-Ray Ü«∞O¢`« ™ê÷Ѩ#, LѨˆHO¢^•Å∂ ã¨OKå~° zH˜`åû ˆHO¢^•Å ^•fi~å X-Ray "åH˜û<Õ+¨<£ ¿ã=Å∞, zH˜`åû, áÈ+¨HÍǨ~° ã¨~°Ñ¶¨~åÅ∞.

6. QÆOQÍ#n _≥ÖÏìÖ’ `«∞á¶ê#∞ =Å¡ ã¨~fi° ™êfihfl HÀÖ’Ê~Ú# ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ =O^ŒÖÏk QÆ∞_çÃãŠѨÙ#ifl~å‡}O .8. QÆOQÍ #n _≥ÖÏìÖ’x XO@i ¢QÍ=∂Ö’¡ <åÅ∞QÆ∞ "≥·^ŒºˆHO¢^•Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«_»O ^•fi~å, "åH˜û<Õ+¨<£, Hõ∆Ü«∞"åºkè zH˜`«û, "åºkèx~À^èŒHõ zH˜`«û, ~ÀQÆ∞ʼnõΩ ã¨ÅǨÅ∞, ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O¢`«}, HÍ@~å‰õΩì zH˜`«û‰õΩ <Õ¢`«"≥·^Œº ta~åÅ U~åÊ@∞.

9. QÆOQÍ #n _≥ÖÏìÖ’x =O^ŒÖÏk ¢QÍ=∂Ö’¡ =∞~°∞QÆ∞ ^˘_»¡ x~å‡}O, Q˘@ìѨ٠ÉÏ=ÙÅ ^•fi~å ¢`åQÆ∞h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å.

10. QÆOQÍ #n _≥ÖÏìÖ’x 54 ÅOHõ ¢QÍ=∂Ö’¡x ¢Ñ¨[ʼnõΩ "≥^· ºŒ ¿ã=Å#OkOKÕO^Œ∞‰õΩ =¸_»∞ Ѩ_»=Å~åfi~å ã¨OKå~° "≥·^Œº ¿ã=Å∞.

11. ÉËÖÏi Ö’x "≥·^Œº ˆHO¢^ŒO U_®kH˜ 90 "ÕÅ=∞Ok ~ÀQÆ∞ʼnõΩ zH˜`«û KÕ™ÈÎOk. gà◊¡‰õΩ (¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ^•fi~å) ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨*Ï~ÀQƺ ¿ã=Å∂ ÖË=Ù. nxH˜ Pi÷Hõ ™êÜ«∞O. =∂#ã≤Hõ âßs~°Hõ qHõÖÏOQÆ ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ ABC ˆHO¢^Œ x~å‡}O, x~°fiǨÏ}. =O^Œ=∞OkÉè~í Åΰ ∞ =kÖËã#≤ `«Å∞¡Å‰õΩ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ, J<å^èŒ tâ◊√=ÙʼnõΩ QÆ∂_»∞#∂ h_»#∂ U~°Ê~°K«_»O. =∞u ã≤÷~°OÖËx ¢ã‘ÎʼnõΩ ã¨^Œ#Ѩ٠x~å‡}O. 12. HõÅHõ`åÎ #QÆ~° t"å~°¡Ö’ Ô~O_»∞ =ÚiH˜ "å_»Ö’¡x ¢Ñ¨[ʼnõΩ J֒Ѩu, Ǩϟq∞Ü≥∂Ѩu "≥·^Œº¿ã=Å∞, áê~î°âßÅÅ x~å‡}O. 13. x~åfiã≤`« Pk"åã‘ ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ 'City of Joy' ¢QÍ=∞ ™ê÷Ѩ#.

14. cǨ~ü, ǨÏ~åº<å, ~å[™ê÷<£, Xi™êû ~å¢ëêìÖ’¡x Hõ_»∞c^Œ ¢QÍ=∂Ö’¡ ™œ~°â◊H˜Î`À #_çKÕ h\˜Ñ¨OѨÙÅ<Õ~åÊ@∞KÕã≤ =º=™êÜ«∂xH˜ `À_®Ê@∞.

15. Xi™êûÖ’x ‰õΩ+¨µª"åºkè Ñ‘_ç`«∞ʼnõΩ =$uÎq^•º tHõ∆}âßÅ x~°fiǨÏ}.

16. L^ŒÜ«∞<£ – ѨÙ#~å"å㨠ã¨^Œ#OÖ’x ÉÏÅÉÏeHõʼnõΩ =∞O^Œ∞Å∞, áÈ+¨HÍǨ~°Ñ¨Ù ã¨~Ñ° ~¨¶ å.

17. "≥∞ÿã¨∂~ü Ö’x c^Œ"åiH˜, ‰õΩ+¨µª ~ÀQÆ∞ʼnõΩ P¢â◊Ü«∞O, J<å^èŒ ÉÏÅ∞~° Ѩi~°Hõ∆} :– =ÚOÉÏ~Ú, |OQÍ¡^Õâò ^ŒQÆæi ѨÅ∞ûO_®, iÜ≥∂ _ç [h~À, ¢ÉˇlÖò, yh, P¢Ñ¶≤¶HÍÖ’x XHõ ¢QÍ=∂xH˜, áÈÖˇO_»∞ Ö’x Å∞a¡<£ Ö’x P<å^èŒ ~ÀQÆ¢QÆã¨÷ ÉÏÅ∞~° Pã¨∞Ѩ¢u – =ÔQ~· å.

245

246

^•#g∞Ü«∞x ^èŒ#=Ú =º~°÷=Ú.

18. 1984 <å\˜ q+¨"åÜ«Ú ¢Ñ¨=∂^Œ ÉÏkè`« ¢ã‘ÎʼnõΩ "≥·^Œº ¿ã"åˆHO¢^ŒÑ¨Ù U~åÊ@∞, x~°fiǨÏ}. Cervical Cancer x~å÷~°}‰õΩ Colposcope H˘#∞QÀÅ∞.

19. Xi™êû– ɡOQÍÖò ~å¢ëêìÅ "ÕÖÏk ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞, Xi™êû–ɡOQÍÖò =~°^ŒÖ’¡ x~å¢â◊Ü«ÚÖˇ·# ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ `«Hõ∆} ã¨Ç¨Ü«∞Hõ |$O^•Å#∞ ѨOѨ_»O. 20. =∞¢^•ã¨∞ ¢áêO`«OÖ’ 25 "ÕÅ =∞OkH˜ Ñ≤Ü«∞s Ãã~åH± q^•º HÍ~°º¢Hõ=∂xH˜ 1998 #∞O_ô Pi÷Hõ `À_®Ê@∞.

_®q∞xH±& _®q∞xH± ÖÏÑ≤Ü«∞~ü ¿ã"å HÍ~°º¢Hõ=∂ʼnõΩ g∞Ô~ÖÏ `À_»Ê_»QÆÅ~°∞––––

* * * * 1982 Ö’ <Õ#∞ ™ê÷Ñ≤Oz# Action Aid for Lepors' Children of Calcutta #∞ x^èŒ∞Å H˘~°`« =¸ÖÏ# Jxfl ~°HÍÅ ¢áê^è•#º`å HÍ~°º¢Hõ=∂Å#∂ x~°fiÇ≤ÏOK«ÖËHõ áÈ`«∞<åflO. QÆ`« W~°"≥·ÜÕ∞ºà◊√¡QÍ "Õ∞=Ú J<ÕHõ ã¨fiKè«ÛùO^Œ, ~å[H©ÜÕ∞`«~°, =∞`Õ`«~° ¿ã"åã¨Oã¨÷ʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHõiã¨∞Î<åflO. ã¨^Œ<åʼnõÄ, áê~î°âßÅʼnõÄ, zH˜`åû ˆHO¢^•Å‰õÄ, Jaè=$kèú HÍ~°º ¢Hõ=∂ʼnõÄ, x~°¿ÑHõ∆QÍ, ÉÏ^è•ã¨~°Ê¢^Œ+¨ì ™È^Œ~° ™È^Œs=∞}∞ʼnõÄ JOH˜`«ÉèÏ=O`À ¿ã=Å∞ KÕ¿ã ÉèÏ~°fÜ«∞ ã≤|ƒOkH˜ `À_»Ê_ÕO^Œ∞‰õΩ H˘`«Î H˘`«Î =#~°∞Å HÀã¨O =∂~åæÅ#<Õfi+≤ã¨∞Î<åflO. =∂‰õΩ =∞~À ɡOQÆ ‰õÄ_® Ѩ@∞ì‰õΩOk. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ <Õ#∞ =∂ Pq_» ¢Ñ¨=∂^ŒO =Ö’¡, ~ÀQÆO =zÛHÍx, =¸Å|_ç`Õ =∂ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç# ã¨Oã¨÷Å QÆ`ÕOHÍ"åe? nxH˜ =∂~° æ = ÚOk. =∂ Éè Ï ~° f Ü« ∞ q∞¢`« ∞ Å#∞ ~° ∂ áê~ÚÖ’¡ q~åàÏÅx=fi=Åã≤OkQÍ HÀ~°∞`«∞<åflO. WO^Œ∞‰õΩ Dominique La Pierrie City of Joy Foundation #∞ ÉèÏ~°`« ^ÕâO◊ Ö’<Õ ™ê÷ÑO≤ KåO. D ᶜO_Õ+# ¨ ∞ H˜KÛÕ q~åàÏʼnõΩSn 80G Income Tax Act 1961 ¢H˜O^Œ P^•Ü«∞Ѩ٠Ѩ#∞fl #∞Oz q∞#Ǩ~ÚOѨ٠LOk.

247

248

ÉèÏ~°fÜ«∞ áœ~°∞Å∞ `«=∞ `«=∞ q~åàÏÅ#∞ D ¢H˜Ok z~°∞<å=∂ʼnõΩ ѨOѨ|K«∞Û#∞.

ABN AMRO BANK, Hansalaya Buildings, 15, Bara Kamba, New Delhi-11001, A/c No.0000338744 In the name of Dominique La Pierrie City of Joy Foundation A-58 Nizamuddin East, New Delhi-110013 Fax+91(011) 2435112 e-mail, pritijain@fwacziarg.com.

Web Site, www.cityofjoyaid.org.

_®q∞xH± ÖÏÃÑ~Ú~ü ã¨Oã¨÷ʼnõΩ(Adminstrative Costs) ѨiáêÅ<å Ѩ~°"≥∞ÿ# J^Œ#Ѩ٠Y~°∞ÛÖËg∞ ÖË=Ù. ~°K«~Ú`«Å ~åÜ«∞bìÅ∞, áê~î°‰õΩÅ q~åàÏÅ∞ "≥Ú`«ÎO Éè’áêÖò Ö’ HÍx HõÅHõ`åÎÖ’ HÍx =∞Ô~Hõ¯_≥·<å HÍx ã¨Ç¨Ü«∞Hõ ¿ã"åHÍ~°º¢Hõ=∂ňH "≥zÛã¨∞Î<åflO.

^•#g∞Ü«∞x ^èŒ#=Ú =º~°÷=Ú.

250

J#∞|O^èŒO

J#∞|O^èŒO 1. W~°"≥·ÜÕ∞ºà◊¡ `«~°"å`«.........?

2. "≥∞^ŒH± lÖÏ¡ Ѩ\Ï<£ K≥~°∞=Ù áêi¢âßq∞Hõ "å_»Ö’ HÍÅ∞+¨ºO: 3. *Ï^Œ∂QÆ∂_® Ü«Úˆ~xÜ«∞O QÆ#∞Ö’¡x ˆ~_çÜÕ∞+¨<£ 4. #ÖÁæO_» lÖÏ¡Ö’ Ü«Úˆ~xÜ«∞O `«=fiHÍʼnõΩ ¢Ñ¨uáê^Œ# 5. Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡Ö’ Ü«Úˆ~xÜ«∞O ¢áê*ˇ‰õΩì 6. qâßYÖ’ ÉÏÔH·û\ò Yx[O– `«=fiHÍÅ∞– JÅ∂ºq∞xÜ«∞O â◊√kèú HÍ~å‡QÍ~°O 7. +≤Ñπ ¢ÉËH˜OQ∑ Ѩi¢â◊=∞VV 8. ÔH¡"≥∞OK«∂º q"å^ŒOI 9. QÆ∞[~å`ü Ö’x JÖÏOQ∑ ˆ~=ÙÖ’H˜ =∞m¡ =∞~À <ÒHõ 10. ^èŒÉ’Öò Ѩ=~ü ¢áê*ˇ‰õΩì (=∞Ǩ~åR) ѨÙ#~°∞^èŒú~°}

1 W~°"≥·ÜÕ∞ºà◊¡ `«~°"å`«.........?

W~°"≥·ÜÕ∞ºà◊¡ `«~°"å`« ‰õÄ_® Éè’áêÖò q+¨"åÜ«Ú ÉÏkè`«∞Å#∞ Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩ#fl"å~°∞ ÖË~°∞. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh Pã¨∞÷Å#∞ ÔH·=ã¨O KÕã¨∞‰õΩ<åfl _À ÔHq∞HõÖòû HõOÃÑh =∂¢`«O "≥Ú`«ÎO =º=Ǩ~°O`À `«#ˆHg∞ ã¨O|O^èŒO HÍx ÉÏ^茺`« HÍx ÖË^Œx KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞e¿Ñã¨∞‰õΩOk. q^Õj ÃÑ@∞ì|_»∞Å<åHõi¬OKÕO^Œ∞‰õΩ Éè’QÆO ^•xÖÏ =Ú™êÎɡ·# ÉèÏ~°`« áêÅHõ=~åæÅ∞ =∞iO`« ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# HõOÃÑhÅ#∞ Ѩi¢â◊=∞Å#∂ PHõi¬OKÕ Ç¨Ï_®q_ç Ö’ `«Å=Ú#HõÅ=™êQÍ~Ú. ¢Ñ¨É∞íè `åfiÖˇxfl =∂i<å q^è•<åÅ∞ =∂¢`«O JÖψQ L<åfl~Ú. ™ê=∂#º ¢Ñ¨[Å =∂# ¢áê}ÏʼnõΩ P~ÀQͺxH˜ ZÖÏO\˜ qÅ∞"å ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. #+¨ìѨiǨ~°"≥ÚHõ ÃÑ^ŒÌ ¢Ñ¨Ç¨Ïã¨#OQÍ `«Ü«∂Ô~·Ok. <Õ~°ã¨∞÷Å#∞ Ѩ@∞ì‰õΩx `«y# q^èŒOQÍ tH˜O∆ KÕO^Œ∞Hõ=ã¨~"° ∞≥ #ÿ <åºÜ«∞Ѩ~"° ∞≥ #ÿ ¢Ñ¨¢H˜Ü∞« #∞ Hõhã¨O ¢áê~°OaèOKÕO^Œ∞‰õΩ ZÖÏO\˜ K«~°ºÅ#∂ fã¨∞HÀÖË^Œ∞. ZxflHõÅ ~å[H©Ü«∂ÅHõÅ"å@∞Ѩ_ç# áêʼnõΩÅ∞ S^Õà◊¡áê@∞ Ѩ^ŒqÖ’ ѨkÅOQÍ LO>Ë Ñ¨k"ÕÅx ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞. ¿Ñ~°∞‰õΩ ¢Ñ¨*Ï™êfi=∞º"≥∞ÿ<å <Õuc~°HÍÜ«∞ K«O^ŒOQÍ `«Ü«∂Ô~·Ok. XHõ ã¨=∞㨺QÆ∞iOz g∞_çÜ«∂ =∞iÛáÈ`Õ áêʼnõΩÅ∂ =∞iÛáÈ`å~°∞. ¢Ñ¨[Å QÆ∞O_≥HÀ`« =∂¢`«O JÖψQ LO_çáÈ`«∞Ok. Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# WÖψQ _çâ◊O|~°∞ 2–3 2004 <å\˜H˜ W~°"≥·ÜÕ∞ºà◊¡ áê`«^≥·áÈ~ÚOk. UZO_»HÍ Q˘_»∞QÆ∞ Ѩ>Ëì =º=ã‘÷Hõ$`« HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞‰õÄ_® PÜ«∂ ã¨O^Œ~åƒùÅ#∞ ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞‰õΩx ¢Ñ¨^Œ~°≈#Å∂ ¢Ñ¨Hõ@#Å∂ KÕã≤ KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨÙHÀ=_»O =∂=¸ÖË.

JÖψQ W~°"ã·≥ O¨ =`«û~åÅ∞ QÆ_zç # ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ Secretary, Centre of Indian Trade Unions, Com W.R.Varadarajan ''Éè’áêÖò QÍã¨∞ ¢Ñ¨=∂^ŒO `«~°"å`« ‰õÄ_® áêi¢âßq∞Hõ ¢Ñ¨=∂^•Å ÉÏi#∞O_ç HÍi‡‰õΩʼnõΩ ~°H} ∆õ , Éè¢í ^Œ` Œ Å« #∞ HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩHÍx, HÍ~°Êˆ~@¡ áêi¢âßq∞Hõ <Õ~åʼnõΩ ÉÏ^茺Å∞QÍ x~°‚~ÚOKÕO^Œ∞‰õΩ *ÏfÜ«∞q^è•#=∞O@∂ ~°∂á⁄O^ŒÖË^Œ——x "åáÈÜ«∂_»∞. =º~°ú`«K≥Ok# ¿ÑÅ∞_»∞ ™ê=∞¢y #∞Oz HÍx áê^Œ~°ã¨O =O\˜ ~°™êÜ«∞xHõ HÍÅ∞+¨ºO#∞O_ç HÍx ZÖÏO\˜ ~°Hõ∆}Å∂ ÖˉõΩO_® ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ "ÕÖÏk HÍi‡‰õΩÅ∞ <Õ\˜H© qq^èŒ HÍ~å‡QÍ~åÖ’¡ ѨxKÕã¨∞Î<åfl~°∞. Éè’áêÖò HÍ~å‡QÍ~°OÖ’ <Õ\˜H© L#fl 8000 @#∞flÅ q+¨=∞Ü«∞=º~åúÅ#∞ `˘ÅyOKÕ <å^èŒ∞_»∞ ÖË_»∞! ///

q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# "≥∞~°∞¯ºs =º~åúÅ#∞ Ç≤ÏO^Œ∂™ê÷<£ e=~ü e. H˘_≥·ÔH<åÖò Ѩ~åº@Hõ Hˆ O¢^ŒÑi¨ ã¨~åÖ’¡ =^Œ∞Å∞`«∂<Õ LOk. nx=¸ÅOQÍ QÆiƒù}Å© ∞ z#flÑÅ≤ Å¡ ∂ "åº^è∞Œ ʼnõΩ QÆ∞~“`«∞<åfl~°∞. Dq+¨Ü«∞O |Ü«∞@Ѩ_»QÍ<Õ POQÀ¡–_»Kü |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhH˜ ^Õj ã¨aû_çÜ«∞s Ç≤ÏO^Œ∞™ê÷<£ e=~ü eq∞>ˇ_£ `«# ^èŒ~å‡g∞@~°¡ `«Ü«∂s HÍ~å‡QÍ~åxfl =¸ã≤"Õã≤Ok. qiy# ^èŒ~å‡g∞@~°¡#∂ áê^Œ~°™êhfl ZÖÏO\˜ â◊√kèúK«~°ºÅ∂ ÖˉõΩO_® x|O^èŒ#Å#∞ HÍÅ~åã≤ H˘_≥·ÔH<åÖò =#º=∞$QÆ ã¨O~°H˜∆`« ¢áêO`«"≥∞ÿ# ѨOÉÏ~ü ëÈÖÏ~ü Ö’ =keO^Œx ¢w<£Ñ‘ãπ ¢Ñ¨uxkè #¢"À*ò "≥∂_ô P~ÀÑ≤OKå_»∞. L`«Î~ü ¢Ñ¨^Õâò Ö’x Ѷ¨∞lÜ«∂ÉÏ^£ ã‘ìÖò á¶êHõìs©Ö’ 2004 ÃãÃÑìO|~°∞Ö’ ã¨OÉèíqOz# ¿ÑÅ∞_»∞ ¢Ñ¨=∂^ŒOÖ’ 10 =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ =∞~°}O˜ Kå~°∞. `«~"° å`« ¢Ñ¨É∞íè `«fiO XHõ¯™êiQÍ "Õ∞ÖÁ¯x ^•_»∞Å∞ KÕÜ«∞QÍ KåÖÏ ã‘ìÅ∞ HÍ~å‡QÍ~åÅ∞ q+¨=∞Ü«∞"≥∞ÿ# L‰õΩ¯ `«∞‰õΩ¯Å#∞ ~À_»¡Ñ¨Hõ¯# =ke Hõ#∞=∞~°∞ÔQ·áÈÜ«∂~Ú. P `«~°"å`« ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO "≥∞@Öò ¢™ê¯Ñπ #∞ q∞#Ǩ ZÖÏO\˜ L‰õΩ¯kQÆ∞=∞`«∞Å#∂ x¿+kèOzOk.1 D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ J"≥∞iHõ<£ ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ Hõ~°¯â◊ "≥·Yi x QÆ=∞xOz# J"≥∞iHõ<£ q^•º~°∞úÅ∞ x~°ã¨# ¢Ñ¨^Œ~°≈#Å#∞ [iáê~°∞. _˘ ÔHq∞HõÅ∞û qÜ«∞`åflO Ü«Ú^Œúã¨=∞Ü«∞OÖ’ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# Agent Orange , Napalm Gas `«Ü∂ « sÅ `«~∞° "å`« [iy# q^•º~°∞Åú x~°ã#¨ ¢Ñ¨^~Œ ≈° #Å `«~°∞"å`« WO`«\˜ ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ ~°™êÜ«∞xHõ Ç≤Ï~À+≤=∂ QÍ Jaè=i‚Oz# Éè’áêÅ∞ QÍã¨∞ ¢Ñ¨=∂^ŒO ÉèÏs q^•ºiú¢Ñ¨^Œ~°≈#Å<≥^Œ∞~˘¯Ok.2 ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Art.8 of Universal Declaration of Human Rights stipulates that : "Everyone has the right to an effective remedy by the competent national tribunals for acts vioalating the fundamental rights gauranteed to him by the Constitution or by the law" As a signatory to the Covenant on Civil and Political Rights, India has undertaken to(pursuant to Art 2 of the Covenant) to "ensure that any person whose rights or freedoms as herein recognised aare violated shall have an effective remedy" and to "ensure that the competent authorities shall enforce such remedies when granted." Art 16 of the Covenant further provides "Everyone shall have the right to recognition everywhere as a person before the law." The refusal or inability of the Indian Government to prosecute the criminal charges against Union Carbide 14 years now is not consonent with these fundamental gaurantees of International Law (Bhopal Gas Tragedy, A Criminal legacy, Ranjan Sharma, Counsel for the Plaintiffs in the United States , Pl see Frontline Dt 4-19 Dec 2004

IV

Uà◊√¡ QÆ_»∞ã¨∞Î<åfl ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ =∂i<å ÉÏkè`«∞Å Hõ_»QÆO_»∞¡ =∂¢`«O f~°ÖË^Œ∞.

QÆ`« _çâ‹O|~°∞Ö’ =∞~À 21 =ã¨O=`«û~åxfl 㨇iOK«∞‰õΩ#fl ÉÏkè`«∞Å∞ =∞~À=∂~°∞ `«=∞ "Õ^#Œ Å`À x#kOKå~°∞. =∞~À=∂~°∞ "å~°<£ PO_»~û° <£ ÅÔ~ã¨∞#ì ∂, <Õ~åxH˜ tHõ#∆ ∂, `«=∞‰õΩ ã¨iQÍ JO^Œx ѨiǨ~åhfl UHõ~∞° =Ù ÃÑ\Ïì~∞° . z=~°QÍ ÉÏkè`∞« ʼnõΩ WO`«=~°‰Äõ WzÛ# #+¨ìѨiǨ~åhfl "åi "≥·^•ºxH© ѨÙ#~å"å™êxH© Láêkè HõÅÊ#ʼnõÄ "≥zÛOz# "≥∞`åÎÅ#∞ q=iOKÕ âıfi`«Ñ¢¨ `åxfl "≥O@<Õ q_»∞^ŒÅKÕÜ∂« Åx =∞^躌 ¢Ñ¨^âÕ ò ¢Ñ¨É∞íè `åfixfl HÀ~å~°∞. "åi x~°ã¨#Å∞ J~°}º~À^Œ#ÅÜ«∂º~Ú.

Uà◊√¡ QÆ_»z#H˘nÌ Éè’áêÖò #QÆ~°OÃÑ·, ÉèÏ~°`«^Õâ◊Ѩ٠QÆ∞O_≥Å g∞^Œ, HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh KÕã≤# q+¨Ñ¨Ù QÍÜ«∞O ~åK«Ñ¨ÙO_»∞ÖÏ f¢==∞ø`«∂<Õ LOk. U>Ë\Ï ã¨fiKè«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷Å∂ ¢Ñ¨*Ïã¨OѶ¨∂Å∂ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ JO_»QÍ xÅz áêÅHõ=~åæÅ L^•ã‘#`«#∂ x~°ÌÜ«∞#∂ ÉÏ^茺`å ~åÇ≤Ï`åºhfl ZO_»QÆ_»∞`«∂<Õ L<åfl~°∞. HÍh Ѷ¨e`«O =∂¢`«O Hõ#|_»^Œ∞. QÆ`« _çâ‹O|~°∞Ö’ W~°"≥· XHõ\’ ã¨O=`«û~° ã¨O㨇~°} x~°ã¨# ã¨ÉèíÅÖ’ =∞m¡ =∞~À™êi ¢Ñ¨É∞íè `«fi =~åæÅ∂ ¢Ñ¨[Å∂ `«=∞ `«=∞ ã¨ÉÅíè #∞ [iáê~°∞. =∞^躌 ¢Ñ¨^âÕ ò QÆ=~°fl~∞° |Å~å"£∞ [Hõ¯~ü P^èfiŒ ~°ºOÖ’ ã¨~fi° =∞`« ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ =∞$`«∞Å HÀã¨O ÉÏkè`∞« Å HÀã¨O ¢áê~°#÷ Å∞ [iQÍ~Ú. `«=∞ =O`«∞ Hõ~°Î"åºxfl x~°fiÇ≤ÏOK«‰õΩO_® WÖÏO\˜ ã¨ÉèíŸ ã¨=∂"ÕâßÖ’¡ "≥Úã¨e Hõhflà◊¡#∞ HÍiÛ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞ KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨÙHÀ=_»O Hõ∆q∞OK«~åx ¢Ñ¨*Ï¢^ÀǨÏ"Õ∞ HÍx =∞~˘Hõ\˜ HÍ^Œ∞. ã¨^Œ~°∞ QÆ=~°fl~°∞ QÍ~°∞ QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ¿ã= KÕÜ«∞_»O ^≥·=¿ã=`À ã¨=∂#=∞h ¢Ñ¨f XHõ¯~°∂ "åiH˜ ™êÜ«∞Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~å"åÅx Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~°∞. =∂r =ÚYº=∞O¢u ÉÏ|∂ÖÏÖò Q“~ü ‰õÄ_® D ã¨=∂~ÀÇπÏ Ö’ áêÖÁæ<åfl_»∞. Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’ QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ zH˜`«û KÕ¿ã Pã¨∞Ѩ¢uÖ’ ^•x Pâ◊Ü«∂ʼnõΩ q~°∞^èŒÌOQÍ _»|∞ƒ WzÛ# "åiˆH "≥·^ŒºO KÕã¨∞Î#fl Ѷ¨∞’~åxH˜ x~°ã¨#QÍ P Ǩã¨û@Å∞ ExÜ«∞~ü ^•Hõ~ì O¡Œ° ^Œ~∂° =¸‰õΩ=∞‡_çQÍ ~år<å=∂Å∞ KÕâß~°∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ "≥Ú`«ÎO ã≤|ƒOk `«=∞‰õΩ ˆHO¢^Œ¢Ñ¨Éèí∞`Àfi^ÀºQÆ∞Å ¿ã¯à◊¡#∞ =iÎOѨ*ËÜ«∂Åx HÀ~°∞`«∂ ã¨"≥∞‡ KÕÜ«∞QÍ, "Õ`«<åÅ#∞ ã¨=i™êÎ=∞x Ü«∂[=∂#ºO Ǩg∞x=fiQÍ q~°q∞OKå~°∞. _®Hõì~°¡ Tˆ~yOѨ٠z=~°QÍ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh =ÚO^Œ~° PO_»~°û<£ _˘ HÔ q∞HõÅ∞û k+≤ì ÉÁ=∞‡Å#∞ `«QÅÆ Éˇ\Ïì~∞° . Éè’áêÖò QÍãπ Ñ‘_` ç ü =∞Ç≤ÏàÏ L^ÀºQÆ ã¨OѶ∞¨ @<£ x~°ã¨# Ü«∂^Œæ~ü –Z–+¨Ç¨Ï*ÏǨÏh áê~°∞¯Ö’ x~°ã¨# ¢Ñ¨^Œ~°≈#Å∞ KÕâß~°∞. 3 v

q"å^Œ~°Ç≤Ï`«∞_»∂ =∞K«ÛÖËx"å_»∂, "≥∞`«ÎQÍ =∂ÖÏ¡_Õ"å_»∂. =∞Oz"å_»∞QÍ ¿Ñ~˘Ok# ¢Ñ¨^è•x =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQÆ∞ JkèHÍ~°OÖ’H˜ =KåÛHõ UO [iyO^À K«∂^•ÌO. HÍÔ~·ƒ_£ HÍx ^•x "å~°ã¨∞~åÖˇ·# _˘ ÔHq∞HõÅ∞û HÍx ZÖÏO\˜ W|ƒO^Œ∞ʼnõÄ Ö’#∞ HÍÖË^Œ∞. ZÖÏO\˜ tHõ∆ʼnõÄ QÆ∞iHÍÖË^Œ∞ ã¨iHõ^• _˘ ÔHq∞HõÅ∞û "åºáê~°O ^Õâ◊OÖ’ qã¨ÎiOK«™êyO^Œx ã¨OÉèÏ=<å ¢@ã¨∞ì x~åfiǨωõΩ_»∞ `≥eáê_»∞. ^Œ∞~°…@# [iy 21 ã¨O=`«û~åÅ∞ =Úyã≤# ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ PÜ«∞# Ѩ¢uHõÅ"åi`À =∂\Ï¡_®_»∞. 2005Ö’ =∞<À‡Ç¨Ï<£ r J"≥∞iHÍ Ñ¨~°º@# ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ PÜ«∞# _˘ ÔHq∞HõÅ∞û ¢ÃÑã≤_≥O@∞ PO¢_»∂ Z<£. e"åiãπ. #∞ Hõe™ê_»∞. J"≥∞iHÍ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO "åÔ~<£ PO_»~°û#∞fl =∞#^ÕâßxH˜ <åºÜ«∞ qKå~°}HÀã¨O ѨOѨ#x Y~åHõO_ôQÍ K≥Ñ≤Ê# <ÕѨ^茺OÖ’ WÖÏO\˜ =∞~åº^Œ#∞ áê\˜OK«_»O QÆ=∞<å~°›O! WO`«HõO>Ë ^•~°∞}"≥∞ÿ# ã¨OQÆu =∞~À\˜ ‰õÄ_® LOk. _˘ ÔHq∞HõÅ∞û ѨÓ}ˇ Ö’ ã≤eHÍ<£ `À =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `«Ü«∂~°∞ HÀã¨O Ѩi¢â◊=∞#∞ ‰õÄ_® ÃÑ@ìÉ’`ÀOk. D Ѩi¢â◊=∞#∞ Hõ#Hõ J#∞=∞u¿ãÎ ^•x Ѩiã¨~åÖ’¡x ¢Ñ¨[Å∞ HÍ#û~°∞ "åºkè ÉÏi# Ѩ_Õ ¢Ñ¨=∂^Œ=ÚOk. S<å =∞# ˆHO¢^Œ ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ =∂r ¢Ñ¨*ÏǨÏO`«‰õΩʼnõΩ =∞~À ™êi ѨÓÅǨ~åÅ`À ™êfiQÆ`«O ѨÅ∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú.

WѨÊ\˜ˆH _˘ HõOÃÑh H©@Hõ<åtx '' ^èŒ∞~°¬<£—— =∞#^Õâ◊OÖ’ qiqQÍ J=Ú‡_Ò`ÀOk. nxfl Wà◊¡Ö’#∂ `À@Ö’¡#∂ "å_»`å~°∞. J"≥∞iHÍ Ñ¨~åº=~°} Ѩi~°Hõ∆} ã¨Oã¨÷ Ñ≤šʼnõΩ Ǩx KÕã¨∞ÎO^Œx JHõ¯_» nxfl 2000 ã¨O=`«û~°OÖ’<Õ x¿+kèOzOk. WO_çÜ«∂ =O\˜ c^Œ^âÕ ßÅ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ HÍh ÃÑ^ŒÅÌ ∞ HÍx J"≥∞iHõ<£ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhʼnõΩ ÖÏÉèÏÅ<åi˚Oz ÃÑ>Ëì x~°O`«~° |eѨâ◊√=ÙÅ∞ HÍ=_®xH˜ QÀ=ÚY "庢Ѷ¨∂ÖÏ¡O\˜ =∞<À‡Ç¨Ï#∞ʼnõΩ ZÖÏO\˜ JÉèíºO`«~åÅ∂ Hõ#|_»=Ù. =∞^茺¢Ñ¨^Õâò ¢Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑhÖ’x q+¨=º~åúÅ#∞ ZÖÏ =keOK«∞HÀ"åÖ’ ã¨iÜ≥ÿ∞# J=QÍǨÏ#ÖË^Œ∞. ~åR HÍÅ∞+¨º x"å~°} ã¨Oã¨÷ J#∞ã¨iOKÕ qkè q^è•<åÅ#∞ ~åR <åºÜ«∞™ê÷#O `«Ñ¨C Ѩ\˜ìOk. ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì P^ÕtOz# 18 <≥ÅÅ `«~°"å`« ‰õÄ_® HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh Ѩiã¨~° |ã‘ÎÅ ¢Ñ¨[Å∞ q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# É’~°¡#∞Oz h\˜x `åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. "åiH˜ JO^Œ=Åã≤# h\˜Ö’ S^À =O`«∞ =∂¢`«"Õ∞ =Úxã≤ѨÅ∞ \ÏOHõ~°¡ ^•fi~å JOkã¨∞Î<åfl~°∞. WkÖÏ LO>Ë ÉÏkè`«∞ʼnõΩ "≥·^•º#flOkOK«=eã≤# Pã¨Ê¢`«∞Ö’¡ _®Hõì~°∞¡ `«=∞q^èŒ∞ʼnõΩ ã¨iQÍ Ç¨[~°∞HÍ=_»OÖË^Œh "åà◊¡ Ѩxf~°∞#∞ QÆ=∞xOKÕ =º=ã¨÷ã¨iQÍÖË^Œh, "≥·^ŒºÑ¨iHõ~åÅ∞ vi

ã¨iQÍ Ñ¨xK≥Ü∞« º_»OÖË^hŒ =∂x@iOQ∑ Hõq∞\© ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞‰ì Ωõ x"ÕkOzOk.^Œ∞~°…@# [iy ^•^•Ñ¨Ù W~°=ÜÕ∞ºà◊√¡ QÆ_çz<å <Õ\˜H© KåÖÏ=∞Ok P ~å¢u Hõey# q+¨¢Ñ¨ÉèÏ= ÅHõ∆}ÏÅ`À<Õ =ã¨∞Î<åfl~°O>Ë x~À^èŒHõ K«~°ºÅ∞ ZO`«=~°‰õÄ fã¨∞‰õΩ<åfl~À `≥Å∞™ÈÎOk. ÉÏkè`«∞ʼnõΩ "≥·^Œºã¨Ç¨Ü«∂#flOkOKåÅx ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì 1991 Ö’<Õ HÍÔ~·¤_»ò HõOÃÑh <å^ÕtOzOk. nxH˜ ã¨ÊO^Œ#QÍ HÍÔ~ƒ· _£ WOQÍ¡O_»∞Ö’ 1000 _®Å~°#¡ ∞ =∂¢`«"∞Õ K«O^•QÍ ''Éè’áêÖò Ǩã¨Ê@Öò ¢@ã¨∞ì —— #∞ <≥ÅH˘eÊOk. Éè’áêÖò lÖÏ¡ HÀ~°∞ì [ѨÙÎKÕã≤# HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh `åÅ∂‰õΩ WO_çÜ«∞<£ ¿+~°¡#∞ Jq∞‡ nxH˜ x^èŒ∞Å#∞ ã¨=∞‰õÄiÛ 1998Ö’ nxfl ''Éè’áêÖò "≥∞"≥∂iÜ«∞Öò Ǩã≤Ê@Öò ¢@ã¨∞ì—— QÍ =∂~åÛ~°∞. nx _®Hõì~°∞¡ ˆHO¢^Œ ¢Ñ¨Éèí∞`«fi ¿ã¯à◊¡#∞ HÀ~°∞`«∂ ã¨"≥∞‡ KÕã≤#@∞¡ "å~°ÎÖ’¡ÔHH˜¯O^Œx ÃÑ·# K≥ѨÙʉõΩ<åflO.4 ã¨~m° Hõ$`« Pi÷Hõ q^è•<åÅ∞, QÀ¡|Öˇ*· +Ë <¨ £ ¿Ñ~°∞`À ¢Ñ¨ÑO¨ K« ÉÏO‰õΩ ^ÀÑ≤_qô ^è•<åÅ<Õ J=∞Å∞KÕÜ«∞QÍ, <Õ\˜H© =∞<À‡Ç¨Ï#OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl PiúHõ ™ê=∂lHõ q^ÕâßOQÆ q^è•<åÅ`À, ¢Ñ¨*Ï™êfi=∞º ѨiáêÅ#‰õΩ P#"åà‹·¡#, q^Œº, P~ÀQƺO, ™ê=∂lHÍaè=$kèú, =O\˜ ~°OQÍÅ#∞Oz ¢Hõ=∞ ¢Hõ=∞OQÍ SzèÛùHõOQÍ<Õ `«Ñ¨CHÀ=_»O "≥Ú^ŒÖˇ·, WѨC_»∞ ^•^•Ñ¨Ù Ѩ~åHÍ+¨ª‰õΩ KÕ~°∞‰õΩOk. ™ê=∂lHõ<åºÜ«∞O =∂@ÖÏ LOz, JO^ŒiH© XˆH <åºÜ«∞O (Rule of Law) ^•^•Ñ¨ÙQÍ JO`«iOzOk. ¢Ñ¨[ʼnõΩ rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ QÆ∞iÎOKÕ ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ ÖˉõΩO_® áÈÜ«∂~Ú. zÅHõõ ѨÅ∞‰õΩÅ∞QÍ ~åã¨∞‰õΩ#fl ~å[H©Ü«∞ HÍ~åºK«~°} ¢Ñ¨}ÏeHõÅ∞. ZxflHõÅ *Ï`«~°Å∞ =ÚyÜ«∞QÍ<Õ J@ÔHˆH¯™ê~Ú. x~°Hõ∆~°‰õΩ‰õ∆ΩÅ∞, ™êfi~°úѨ~°∞Öˇ·# ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞, áêsì~å[H©Ü«∂ʼnõΩ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ, nѨ=ÚO_»QÍ<ÕWÅ∞¡ K«Hõ¯Éˇ@∞ì‰õΩ<Õ ^èÀ~°}˜Ö’, JqhuHõ~°"≥∞ÿ# ã¨Oáê^Œ#Å =∞`«∞ÎÖ’ á⁄~å¡_»∞`«∂ Ѩ~°ã¨Ê~°ŒO |∞~°^ŒÅ∞ K«Å∞¡‰õΩO@∂ ¢Ñ¨*Ïã¨=∞㨺Å#∞ Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩ<Õ f~° ∞ |_ç Ö Ë ‰ õ Ω O_® LO@∞<åfl~° ∞ .WÖÏO\˜ <Õ Ñ ¨ ^ è Œ º OÖ’ |_» ∞ QÆ ∞ ™ê=∂#º ¢Ñ¨[Åáêi¢âßq∞H=ÚiH˜õ"å_»Ö’¡, ^≥·#Ok#r=#OÖ’ U~°Ê_»∞`«∞#fl =Úxã≤ѨÅ∞ K≥`«Î^•fi~å J<å~ÀQͺxH©, "åº^èŒ∞ʼnõÄ QÆ∞Ô~· =∞#∞QÆ_» ÉèÏ~°"≥∞ÿ =∞~°}ÏxH˜ KÕ~°∞"≥· |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. nxH˜`À_»∞ Jxfl~°OQÍÖ’¡#∂ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#flHõbÎã¨~°∞‰õΩÅ#∞ qxÜ≥ ∂ yOz, n~° … "åº^è Œ ∞ Å`À f㨠∞ ‰õ Ω O@∞<åfl~° ∞ . QÆ i ƒù } ∞Å∞, Ѩã≤HõO^Œ∞Å∞,=ã≤"å_»∞`«∞<åfl~°∞ vii

"≥·^Œºq^ŒºYs^≥·, `«=∞ÃÑ@∞ì|_çx ~å|@∞ì‰õΩ<Õ ÃÑ@∞ì|_ç^•s ã¨∂Ѩ~üÃãÊëêe\© Pã¨Ê¢`«∞ʼnõΩ JOH˜`«"≥∞ÿ, ™ê=∂#º ¢Ñ¨[ʼnõΩ "≥·^ŒºO Ys^≥·#ã¨~°∞‰õΩQÍ =∂iáÈ~ÚOk. ¢Ñ¨ É è í ∞ `« fi O `« # ÉÏ^è Œ º `« Å #∞ =^Œ ∞ Å∞‰õ Ω <Õ ¢Hõ = ∞OÖ’ q^Œ º , P~ÀQÆ º O, ™ê=∂lHÍaè = $kè ú ~ ° O QÍÅ#∞ "åºáê~° O QÍ =∂iÛ ¢ÃÑ· " Õ @ ∞ Ѩ ~ ° O KÕ ã ≤ O k. h\˜h,xѨC#∂,LѨC#∂‰õÄ_® "åºáê~° =ã¨∞=Î ÙÅ∞QÍ =∂iÛ, =∞#∞QÆ_» ^Œ∞~°ƒ~ù O° KÕãO≤ k.

D <Õ Ñ ¨ ^ è Œ º OÖ’<Õ , áêi¢âßq∞Hõ HÍÅ∞ëêºÅ#∂, "å`å=~° } HÍÅ∞ëêºÅ#∂, #nHÍÅ∞ëêºÅ#∂, ~°™êÜ«∞xHõ L`«Ê`«∞ÎÅ^•fi~å =KÕÛ HÍÅ∞ëêºÅ#∂ Ѩ\˜ìOK«∞HÀ=_»O =∂<ÕãO≤ k. <å=∞=∂¢`«OQÍ L#fl HÍÅ∞+¨ºxÜ«∞O¢`«} Ü«∞O¢`åOQÆO ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å#∞ HÍ^Œ#ÖËHõ L`«û=q¢QÆǨÅ∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~Ú. áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å "ÕkHõÅ∂, ã¨fiKè«ÛùO^Œ ã¨Oã¨Å÷ ∂ "Õ∞^è•Ñ¨@¯~ü, J~°∞O^èfŒ ~åÜü∞, =O\˜ PO^Àà◊#HÍ~°∞Å∂ HÀ~°∞Åì <å¢â◊~ÚOz ZO`ÀH˘O`« ~°Hõ∆} HõeÊã¨∞Î<åfl~°∞. áêÅHõ=~åæÅ HõO\’¡#Å∞ã¨∞ÖÏ, Aº_ô+≤Ü«∞Öò Ü«∂H˜ìq[O ѨÙ}º=∂ Jx H˘O`«=~°‰õÄ WÖÏO\˜ PQÆ_®Å‰õΩ Hõà‹¡O Ѩ_»∞`ÀOk. HÍh ™ê=∂#∞ºxH˜ ѨÓiÎ<åºÜ«∞O [~°QÆ_»OÖË^Œ∞. (Pl see Annexure III)

#+¨ìѨiǨ~°O #+¨ìѨiǨ~°O q_»∞^ŒÅ q+¨Ü«∞OÖ’‰õÄ_® ÉÏkè`«∞Å ¢Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∂ ã¨OˆH∆=∂hfl ¢áê}ÏÅ#∂ P~ÀQƺO ^≥|ƒ u#_®hfl ÖˇHõ¯ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. ^•^•Ñ¨Ù W~°=ÜÕ∞ºà◊¡ `«~°"å`« WO`«HÍÅO ¢Ñ¨Éèí∞`«fi Y*Ï<åÖ’ =¸Å∞QÆ∞`«∞#fl 1567 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∂ H˘O`«=~°ÔH·<å ѨOzÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ J~°H˘~° ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. 1984 <å\˜ ^Œ∞~°…@#Ö’ t"år #QÆ~ü Ö’x Ô~O_»∞ "å~°∞¤ÅÖ’K«xáÈ~Ú# 127 =∞Ok `åÅ∂‰õΩ #+¨Ñì i¨ Ǩ~åxfl ѨOÑ≤}© KÕâß~°∞. P ~ÀA# "≥Ú`«OÎ 325 =∞Ok ÉÏkè`∞« Å∞ Ǩ[~°∞HÍQÍ D 127=∞Ok =∞$`«∞Å "å~°ã¨∞Å∞,|O^èŒ∞=ÙÅ∞ ‰õÄ_® "åiÖ’ L<åfl~°∞. ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì L`«Î~°∞=ÙÅ∞ ¢Ñ¨HÍ~°O `«Åã¨i ѨiǨ~°O ÅHõ∆ ~°∂áêÜ«∞Å∞ K˘Ñ¨C# ÉÏkè`«∞ʼnõΩQÍx "åi ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩQÍx JO^Œ*ËÜ«∂e. ã¨^Œ~°∞ HÀ~°∞ì L`«Î~°∞fiÅ ¢Ñ¨HÍ~°O "≥Ú`«ÎO 5,25,000 =∞Ok ÉÏkè`«∞ʼnõΩ U¢Ñ≤Å∞ 15, 2005 Ö’QÍ Ñ¨OѨ}© ѨÓiÎHÍ"åe. HÍx #=O|~°∞ 15, 2004 <å\˜H˜ WOHÍ ^•^•Ñ¨Ù 15, 004 =∞Ok =∞$`«∞Å#∞ QÆ∞iÎOz x~åúiOK«=eã≤ LOk. WO^Œ∞HÀã¨O Éè’áêÖò <Õ+¨#Öò ÖÏ Wxã≤ì@∂º\ò Éè’áêÖò Ü≥ÚHõ¯ viii

ã¨Ç¨Ü«∂xfl HÀiO^Œx Jã≤ÃãìO@∞ ¢á⁄ÃѶã¨~ü L^ŒÜ«∞ ¢Ñ¨`åÑπ ã≤OѶπ∞ `≥eáê~°∞. ÉÏkè`«∞Å∞ `«=∞‰õΩ ã¨=∞iÊOK«=Åã≤# Ѩ¢`åÅ#∂ ™êH∆ͺ^è•~åÅ#∂ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»OÖ’ "åiH˜ ™êÜ«∞Ѩ_»=∞x ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO HÀiOk. <Õ\˜H© qq^èŒ ™ê÷~ÚÖ’¡ qKåiOK«|_»∞`«∞#fl Ѩ^ŒH˘O_»∞ "ÕÅ=∞Ok ÉÏkè`«∞Å HÀã¨O ÃÑ·#∞^ŒÇ¨ÏiOz# "≥Ú`«ÎOÖ’Oz 60 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å#∞ ѨHõ¯# ÃÑ\˜ìOk.5 ( QÆ`« Ѷ≤¢|=i <≥Å 27,28 =`ÕnÖ’¡ "Õ∞=Ú `å*Ï á¶⁄\’Å#∞ ¿ãHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ Éè’áêÖò "≥àÏ¡O. ÉÏkè`«∞Å#∞ HõÅ∞ã¨∞‰õΩ<åflO. =∂‰õΩ `≥eã≤#O`« =~°‰õΩ, #=O|~°∞, 2005 <å\˜H˜ #+¨ìѨiǨ~°O ѨOÑ≤}© ѨÓ~Ô Oη ^Œx `≥eã≤Ok. S`Õ JkèHÍiHõ ã¨=∂Kå~°O HÀã¨O ¢Ñ¨Ü∞« uflOKÕ ã¨=∞Ü«∞O =∂‰õΩ ÖË#O^Œ∞# ÉÏkè`«∞ÅO^ŒiH© ѨiǨ~°O ^˘iH˜O^À ÖË^À =∂‰õΩ `≥b^Œ∞) HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh `«# ã≤qÅ∞ ¢H˜q∞#Å∞ ÉÏ^茺`«Å#∞O_çq=ÚH˜ÎQÍ P<åºÜ«∞Ѩ٠XѨÊO^ŒO ¢Ñ¨HÍ~°O 470 q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°#¡ ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ i[~°∞fi ÉÏO‰õΩÖ’ [=∞KÕÜ∞« QÍ JO^Œ∞Ö’x ~°∂ 86 HÀ@¡#∞ =∂¢`«"∞Õ ¢Ñ¨É∞íè `«fiO =∞~°}O˜ z# ÉÏkè`∞« Å ‰õΩ@∞OÉÏʼnõΩ ѨOzOk. =∞~À 1100 HÀ@¡#∞ |uH˜# ÉÏkè`«∞ÅH˜zÛOk. q∞ye# ™⁄=Ú‡ 2004 EÖˇ· <å\˜H˜ =_ô¤`À ~°∂ 1503 HÀ@¡‰õΩ *ËiOk. S<å KåÖÏ=∞OkH˜ ~°∂ 200 q∞Oz ~åÖË^Œ∞. <å\˜ Ѷ¨∞’~°HõeH˜ =∞ø# ™êHõ∆ºOQÍ xez# HÍÔ~·ƒ_£ HÍ~å‡QÍ~åxfl ‰õÄeÛ L^•º#=#OQÍ fiÛk^•ÌÅ<Õ áêÅHõ=~åæÅ ~åHõ∆㨠HÀiHõ#∞ Éè’áêÖò ¢Ñ¨[Å∞ f¢=OQÍ =ºuˆ~H˜OKå~°∞. `«=∞ Lã¨∞~°∞ <Õ\˜H© áÈã¨∞‰õΩO@∞#fl HÍÔ~·ƒ_£ Ѷ¨∂`«∞HÍxH˜ *Ï˝Ñ≤HõQÍ q∞QÆÖÏÅ<Õ "å~°∞ ÉèÏqOKå~°∞.6

<Õ~°=¸ – tH∆Í `«=∞ "≥ã¨∞ì =s˚xÜ«∂ HÍ~å‡QÍ~°OÖ’ J^èŒ∞<å`«#"≥∞ÿ# HõOѨӺ@~°¡`À #_çKÕ ~°Hõ∆} =º=ã¨#÷ ∞ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ#fl HÍÔ~ƒ· _£ Ü«∂[=∂#ºO =∞#^ÕâO◊ Ö’ HÍÅOK≥e#¡ ™êOˆHuHõ qÅ∞=Å`À ~°Hõ∆}Å`À `«∞ѨÙÊ Ñ¨\˜ì# ÃѷѨÙÅ`À HÍ~å‡QÍ~å<≥flO^Œ∞‰õΩ ~°∂á⁄OkOzO^À <Õ\˜H© ["å|∞ ÖËx ¢Ñ¨â◊flQÍ<Õ q∞ye áÈ~ÚOk. JO`« ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# "åÜ«Ú=Ù#∞ ÉèÏs ™ê÷~ÚÖ’ q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ#∞ xÅ∞=*Ëã#≤ ã¨OQÆu <å\˜ ¢Ñ¨É∞íè `åfixH˜ HÍx ѨÙ~°áêÅHõ ã¨OѶ¨∂xH˜ HÍx `≥eÜ«∞*ËÜ«∞ÖË^Œ∞. ^Œ∞~°…@#Å<≥^Œ∞~˘¯<ÕÖÏ `«~°K«∞ q<庙êÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«HõáÈ=_»O Hõ∆q∞OK«~åx Ѷ¨∞’~° `«Ñ≤Ê^•Öˇ·<å xÅnã≤# "å~°∞ ÖË~°∞. ix

<å\˜ ˆHO¢^Œ ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù 30"ÕÅ @#∞flÅ ¢áê}ÏO`«Hõ"≥∞ÿ# QÍã¨∞#∞ xÅ=KÕã∞¨ OÎ >Ë UOKÕã∞¨ <Î åflÜ∂≥ `≥b^Œ∞. Hõhã¨O <Õ\H˜ © PÜ«∂ ¢Ñ¨É∞íè `åfiÅ∞ `«=∞֒ѨOQÍ nxfl ÉèÏqOz HÍÔ~·ƒ_£ Ü«∂[=∂#ºOÃÑ· ™ê=¸Ç≤ÏHõ ǨÏ`åº<Õ~åxfl "≥∂Ѩ‰õΩO_® '' ǨÏ`åº<Õ~°O H˜O^Œ‰õΩ ~åx =∞~°}ÏÅ#∞ HõeyOz#—— ™ê^è•~°} JaèÜ≥∂QÍxfl "≥∂Ñ≤ KÕ`«∞Å∞ ^Œ∞Å∞ѨىõΩ<åfl~Ú. "≥ã¨∞ì =s˚xÜ«∂Ö’ J#∞=∞uOz# xÅ∞= 5"ÕÅ @#∞flÅ∞=∂¢`«"Õ∞! <å\˜ ÉÏkè`«∞Å `åÅ∂‰õΩ ã¨O`«u [#∞ºÑ¨~°"≥∞ÿ# J=Hõ~åÅ`À r=Kè«Ûù"åÖÏ¡ |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. HÍ#û~°∞ "åºkè ã¨~°fi™ê^è•~°}"≥∞ÿáÈ~ÚOk. KåÖÏ=∞Ok âßfiã¨HÀâßÅ∞ âßâ◊fi`«OQÍ áê_≥á· ÈÜ«∂~Ú. ¢Ñ¨*Ï~ÀQͺxH˜ "å\˜e#¡ f¢= #ëêìxfl JOK«<å "ÕÜ«∞_»O ™ê^茺O H͉õΩO_® WO_çÜ«∞<£ H“xûÖò PѶπ "≥∞_çHõÖò sÃãiÛ"åi J^茺ܫ∞<åÅ∞ <Õ\˜H© ~°Ç¨Ï㨺 ã¨=∂Kå~°OQÍ q∞yeáÈ~ÚOk.7 HÍÔ ~ · ƒ _£ Hõ O ÃÑh q∞yeÛáÈ~Ú# qëê=âı ë êÅ∞ <Õ \ ˜ H © Éè í ∂ QÆ ~ ° ƒ ù [ ÖÏÅ#∞ q+¨=∞Ü«∞OKÕã¨∞Î<åfl~Ú. "å\˜x x~°∂‡eOz â◊√¢ÉèíѨ~°KåÅx D ѨÙã¨ÎHõ ~°K«~Ú`« ÖÏÃÑ~Ú~ü _À HÔ q∞HõÅ∞û HõOÃÑhÃÑ· XuÎ_ç `Õ"åÅx ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨É∞íè `åfixH˜ q[˝ÑÎ≤ KÕâß_»∞8.

JÖÏO\˜ q[˝Ñ≤Î KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ã≤QÆ∞æKÕ@∞QÍ ÉèÏqOK«HõáÈ=_»O =∞# ^Ò~åƒùQºÆ O! D kâ◊Ö’ ZÖÏO\˜ <åºÜ«∞ Ѩ~"° ∞≥ #ÿ K«~º° Å∂ [~°QÖÆ ^Ë hŒ , <å\˜ ^Œ∞~°…@#‰õΩ ÉÏ^èŒ∞ºÅ#∞ QÆ∞iÎOz tH˜∆OKÕO^Œ∞‰õΩ ZÖÏO\˜ ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ∂ Z#fl_»∂ [~°QÆÖË^Œh ‰õÄ_® ÖÏÑ≤~Ú~ü J<åfl_»∞. ^Œ∞~°…@# [iy 20 ã¨O=`«û~åÖˇ·# ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ PѨÙã¨ÎHõ ~° K « ~ Ú`« e ^Œ Ì ~ ° ∂ Éè ’ áêÖò Ö’ D ¢Ñ¨ H õ @ #Å∞ KÕ â ß~° ∞ . Éè Ï ~° ` « ¢Ñ¨ É è í ∞ `« fi O WO_çÜ∂« Ö’#∂,P"≥∞iHÍÖ’#∂ HÍÔ~ƒ· _£ _À Ü«∂[=∂<åºÅÃÑ#· <åºÜ«∞Ѩ~"° ∞≥ #ÿ K«~º° Å`À â◊√kèHú Í~°º¢Hõ=∂Å#∞ KÕÑ> ¨ ÖìË Ï KÕ¿ãÎ, ¢Ñ¨ÑO¨ K«"åºÑ¨OÎ QÍ QÆ∞}áê~îO° QÍ ~°∂á⁄Ok, q∞QÆ`å |Ǩïà◊ *Ïu HõOÃÑhÅ∞ ‰õÄ_® q+¨Ñ¨Ói`« =º~åúÅ#∞ â◊√kèúKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ ^•if™êÎÜ«∞x ã¨Ç¨Ï~°K«~Ú`« *ˇqÜ«∞~ü "≥∂~À J<åfl_»∞. ÉÏ|∂ÖÏÖò Q“~ü <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x =∞^茺 ¢Ñ¨^Õâò ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ‰õÄ_® H˘xfl HõO\˜ `«∞_»∞Ѩ٠K«~°ºÅ#∞ ¢Ñ¨Hõ\˜OzOk. HÍÅ∞+¨ºO `åÅ∂‰õΩ q=~åÅ#∞ 㨈~fi KÕÜ«∞=∞x WO[h~°∞û WO_çÜ«∂ eq∞>ˇ_£ #∞ P^ÕtOzOk. HÍ~å‡QÍ~° Ѩiã¨~åÖ’¡x Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏÅ∞ HõÅ∞+≤`"« ∞≥ #ÿ 12 ¢áêO`åʼnõΩ ¢`åQÆ∞h\˜x ¢Ñ¨`ºÕ HõOQÍ \ÏOHõ~¡° ^•fi~å ã¨~Ñ° ~¨¶ å KÕÜ«∞=∞x ѨÙ~°áêÅHõ ã¨OѶ¨∂xfl HÀiOk. JHõ¯_» H͉õΩO_® K«∞@∞ìѨHõ¯Å ã¨∞~°H˜∆`« x

« ¢áêO`åÖ’¡ É’~°¡#∞ "ÕÜ«∂Åx P^ÕtOzOk.9 QÆ`« ã¨O=`«û~°O E<£ <≥Ö’¡ =∞^茺¢Ñ¨^Õâ◊ò ¢Ñ¨Éèí∞`«fi Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@# ÉÏkè`«∞Å ã¨Ç¨Ü«∞ ѨÙ#~å"å㨠âßMÏ=∂`«∞ºÅ∞ L=∂ â◊OHõ~° QÆ∞áêÎ HÍÔ~·ƒ_£ HÍ~å‡QÍ~åxfl ã¨O^Œi≈Oz q+¨=º~å÷Å `˘ÅyOѨÙ#∞ ã¨g∞H˜∆ã¨∂Î x*ÏxH˜ `˘ÅyOѨىõΩ ÉÏ^茺`«#∂ Y~°∞Û#∂ ‰õÄ_® _˘ ÔHq∞HõÅ∞û ÉèíiOK«=ÅÑ≤ LO^Œh, HÍx JO^Œ∞‰õΩ `«y# K«~°ºÅ‰õΩ KåÖÏ HÍÅO Ѩ_∞» `«∞OkHõ#Hõ ^•xH˜ ã¨O|OkèOz# Y~°∞Û#∞ ѨÓiÎQÍ Hˆ O¢^Œ¢Ñ¨É∞íè `«fi"Õ∞ ÉèíiOKåÅx HÀ~°∞`«∞<åfl=∞h ÃãÅqKåÛ~°∞. qÖËHõ~°∞Å#∞^ÕÌtOz =∂\Ï¡_»∞`«∂,PÜ«∞# WOHÍ WÖÏ J<åfl~∞° . =º~å÷Å#∞ `˘ÅyOKÕ ¢Ñ¨¢H˜Ü∞« ã¨*Ï=ÙQÍ LO_ÕÖÏ K«∂™êÎ=∞<åfl~∞° . xѨÙ}∞Å Jaè¢áêÜ«∂Å#∞ fã¨∞‰õΩ<åflHõ<Õ q+¨=º~å÷Å#∞ áêu ÃÑ>Ëì ã¨÷ÖÏxfl x~°‚~Ú™êÎ=∞<åfl~°∞. WO^Œ∞HÀã¨O x~°‚~ÚOz# HÍO¢\ÏHõì~°∞¡ â◊√kèúKÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ HÍi‡‰õΩÅKÕ`« X\˜ì KÕ`«∞Å`À<Õ q+¨=º~å÷Å#∞ `«~°eã¨∞Î<åfl~°h nx`À "åà◊√¡ q+¨¢Ñ¨ÉÏè "åxH˜ Ö’<Ò`«∞<åfl~h° KÕã#≤ P~ÀѨ}Å#∞ x~å^è•~°"∞≥ #ÿ =xQÍ H˘\˜ì áêˆ~âß~°∞. nxfl |>Ëì D ^Õâ◊Ѩ٠~å[H©Ü«∞ =º=ã¨÷Ö’ ™ê=∂#∞ºÅ∞ |∂@HõѨ٠¢Ñ¨*Ï™êfi=∂ºxfl xÅɡ>ËìO^Œ∞‰õΩ S^Õà◊¡ H˘Hõ™êi [iˆQ F@¡ *Ï`«~°Ö’ áêÖÁæ<Õ Ü«∞O¢`åÅ∞QÍ `«Ñ¨Ê ¢áê}=Ú#fl =∞#∞+¨µÅ∞QÍ QÆ∞iÎOK«ÖË~°x `≥Å∞ã¨∞ÎOk. WÖÏO\˜ Jaè¢áêÜ«∂<Õflâ◊√kèú ¢Ñ¨¢H˜Ü«∞#∞ KÕѨ\˜ì# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ HõOÃÑh `åÅ∂‰õΩ HÍO¢\ωõΩì HÍi‡‰õΩÅ∞ =\˜ì KÕ`∞« Å`À q+¨Ñ^¨ •~å÷Å#∞ `å‰õΩ`«∞<åfl~x° P~ÀѨ}Å∞ [iy# <ÕÑ^¨ ºŒè OÖ’ "≥Å∞=iOK«_O» QÆ=∞<å~°›O! =∂#hÜ«∞ QÆ∞áêÎQÍ~°∞ HÍ~å‡QÍ~åxfl ã¨O^Œi≈Oz# ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ International Campaign for Justice in Bhopal (ICJB) =∞iÜ«Ú Greenpeace HÍ~°ºHõ~Šΰ ∂ ¢Ñ¨^Œ~°≈#HÍ~°∞Å∂ JO`«~å˚fÜ«∞ q+¨Ñ¨^•~å÷Å `˘ÅyOѨىõΩ ã¨O|OkèOz# ¢Ñ¨=∂}ÏÅ#∞ `«∂.K«. `«Ñ¨Ê‰õΩO_® áê\˜OKåÅx x<å^•Å∞ KÕã¨∂Î HÍÔ~·ƒ_£ á¶êHõìs ¢áêOQÆ}OÖ’H˜ K˘K«∞ÛH˘KåÛ~°∞. 10 * * * *

xi

<åºÜ«∞áÈ~å\ÏÅ∞ – PO^Àà◊#Å∂ ^Œ∞~°…@# [iy W~°"≥·ã¨O=`«û~åÖˇ·<å <Õ\˜H© HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh HÍx ^•x "å~°ã¨∞~åÖˇ·# _˘ ÔHq∞HõÅ∞û HÍx <Õ~å~ÀѨ} ¢Ñ¨¢H˜Ü«∞‰õΩ ÖÁOQÆ_®xH˜ ã¨∞=ÚYOQÍ ÖË^Œ∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ áêÅHõ=~åæÅ∞,¢Ñ¨Éèí∞`«fi=¸ JO`«~å˚fÜ«∞ <åºÜ«∞ ã¨∂¢`åŢѨHÍ~°O `«=∞ Hõh㨠ÉÏ^躌 `«#∞ =∞iz `«y# K«~º° fã¨∞‰õΩ<Õ HÀiHõ#∂ ã¨=∞~°` ÷ #« ∂ ‰õÄ_® Hõ#|~°K_« O» ÖË^∞Œ .

1991 Ö’ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì `«=∞ ^Õâ◊¢Ñ¨*ϢѨÜ≥∂[<åʼnõΩ q~°∞^èŒúOQÍ#∂ J<åºÜ«∞OQÍ#∂ HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh q^ŒeOz# 470 q∞eÜ«∞#¡ _®Å~°¡ J~°H˘~° ѨiǨÏ~å#flOwHõiOz ÉÏkè`«∞Å Éèíq+¨º`«∞ΉõΩ ã¨r= ã¨=∂kèx xi‡OKå~Ú. `«# JaèÜ≥∂QÆOÖ’ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO HÀi# 3 aeÜ«∞#¡ _®Å~°¡ ѨiǨ~°O HõO>ˇ Wk KåÖÏ `«‰õΩ¯=. HÍx ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì HõOÃÑhx <Õ~å~ÀѨ}Å#∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞HÀÖË^Œx ^èŒ$gHõiOz<å, J"≥∞iHÍ HÀ~°∞ìÖ’ ÉÏkè`«∞Å `«~°Ñ¨Ù# "åkOz# ã¨fiKè«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷Å "å^Œ#Å#∞ uÑ≤Ê H˘\˜ì# HõOÃÑh Ü«∂[=∂#ºO `«=∞#∞ ÉèÏ~°`« <åºÜ«∞¢Ñ¨¢H˜Ü«∞‰õΩ Ö’#∞HÍ=Åã≤OkQÍ P^ÕtOK«ÖË^Œx ¿Ñ~˘¯Ok. `å#∞ ÉèÏ~°`« <åºÜ«∞=º=ã¨÷ ѨikèÖ’H˜ ~å#=ã¨~O° ÖË^xŒ `≥eÑ≤Ok. x*ÏxH˜ ÉèÏ~°fÜ«∞ JkèHÍ~°=~åæÅ∞ `å=Ú <åºÜ«∞¢Ñ¨¢H˜Ü∞« ‰õΩ Ö’#∞HÍ"åÅx PtOK«ÖË^Œx, JÖÏ J#∞‰õΩO>Ë HõOÃÑhx ZHõ¯_» ZÖÏ Ñ¨@∞ìHÀ"åÖ’ ÉèÏ~°fÜ«∞ <åºÜ«∞=ã¨÷‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ#∞HÀ=_»OÖË^Œh HõOÃÑh <åºÜ«∞"åk J"≥∞iHõ<£ JÑ‘ÊÅ∞ <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ "åkOKå_»∞. HÍx WkJ|^ŒúO. Éè’áêÖò lÖÏ¡HÀ~°∞ì 1992 Ö’<Õ J"≥∞iHÍ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiѨ٠[ã≤ìãπ _çáê~°∞ì"≥∞O@∞ ^•fi~å *Ïs KÕã≤# "å~°O@∞¡ <Õ\˜H© J=∞Å∞‰õ Ω <ÀK« ∞ HÀÖË ^ Œ ∞ . `å=Ú Éè Ï ~° f Ü« ∞ ¢H˜ q ∞#Å∞ HÀ~° ∞ ª ŠѨ i kè Ö ’H˜ ~å#=ã¨~°OÖË^Œx "å\˜x x~åHõiOz ¢H˜q∞#Å∞ JaèÜ≥∂QÍÅ<≥^Œ∞~À¯=_®xH˜ x~åHõiOzOk. QÆ`« Ѩk¿ÇÏ<Õà◊√¡QÍ <Õ~å~ÀѨ}Å∞ KÕã≤# ã≤.a.S. HÍx ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨É∞íè `«fiOHÍx g\˜x J=∞Å∞ ѨiKÕO^Œ∞‰õΩ ZÖÏO\˜ K«~º° Å#∂ fã¨∞HÀÖË^∞Œ . WO`«=~°‰Äõ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ WzÛ# `«Åã¨i <åÅ∞QÆ∞ =O^ŒÅ _®Å~°¡ ã¨Ç¨Ü«∞O S^Õà◊√¡QÍ [iÑ≤# zH˜`«ûÅ Y~°∞Û‰õΩ ‰õÄ_® ~å^Œ∞. xii

ÉÏkè`«∞Å áÈ~å\ÏÅ∞ =∞#k Hõ~°‡Éèí∂q∞. |u‰õΩO_»QÍ ¢áê}ÏʼnõΩ qÅ∞=x=fiO. K«xáÈÜ«∂Hõ =∂¢`«O |~°∞"≥#· ǨÏ$^ŒÜ∂« Å`À ¢â◊^•è Oú [Å∞Å∞ Ѷ∞¨ \˜OK«_O» Ö’ =∞#ÔH=fi~°∂ ™ê\˜ ~å~°∞. JÖÏO\˜ ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂xfl xÅɡ_∞» `«∂ áêÅHõ =~åæÅ∞ 3, _çâO‹ |~°∞ 2004 # ^Œ∞~°…@# `åÅ∂‰õΩ 20 = "åi¬Hõ k<å# =∞^茺 ¢Ñ¨^Õâò ¢Ñ¨Éèí∞`«fi QÆ=~°fl~ü WÖÏO\˜ ^Œ∞~°…@# ѨÙ#~å=$`«O H͉õÄ_»^xŒ "åOzèOKå_»∞. <å_»∞ [iy# ã¨~fi° =∞`« ¢áê~°<ú å ã¨=∂"ÕâO◊ Ö’ =ÚYº=∞O¢u ÉÏ|∂ÖÏÖò Q“~ü, QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞ŠѨiǨ~åÅ =∞O¢u, L=∂ â◊OHõ~ü QÆ∞áêÎ `«k`«~°∞Å∞ PkèHÍiHõOQÍ "≥Úã¨e Hõhflà#¡◊ ∞ ^è•~åà◊OQÍ HÍ~åÛ~°∞. S`Õ ÉÏkè`∞« Å |`«∞‰õΩÅ∞ WÖÏO\˜ ã¨=∂~ÀÇπÏ Å ^•fi~å K«H¯õ |_»=Ù. ''ã¨OÉèÏ=<å ¢@ã¨∞—ì — P^èfiŒ ~°ºOÖ’ x~°ã#¨ ¢Ñ¨^~Œ ≈° #Å∞ "≥Å∞¡"≥`åÎ~Ú. ''Éè’áêÖò QÍãπ Ñ‘_ç`« =∞Ç≤ÏàÏ L^ÀºQÆ ã¨OѶ¨∞@<£,—— áê`«#QÆ~°OÖ’x ''QÍãπ Ñ‘_ç`« =∞Ç≤ÏàÏ Ñ¨Ù~°∞+¨ "≥∂~åÛ—— Å∞ ‰õÄ_® ~åbÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~Ú. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh =∂r Jkè<Õ`« "åÔ~<£ PO_»~°û<£ k+≤ìÉÁ=∞‡#∞ `«QÆÖˇ\Ïì~Ú. D ѨÙã¨ÎHõ ~°K~« Ú`« _˘q∞xH± ÖÏ ÃÑ~Ú~ü ‰õÄ_® ™ê^è•~°} áœ~°∞Å ã¨~ã° #¨ ~åbÅÖ’ áêÖÁæ<åfl_∞» . `«# ѨÙã¨HÎ Ñõ Ù¨ J=∞‡HÍÅÃÑ· =KÕÛ ~åÜ«∞bìÅ#∞ ѨÓiÎQÍ ÉÏkè`« =∞Ç≤Ïà◊Å HÀã¨O ã¨OÉèÏ=<å H˜¡xH± xi‡ã¨∞Î#fl Pã¨∞Ѩ¢uH˜ "≥zÛã¨∞Î#fl@∞¡ ¢Ñ¨Hõ\˜OKå_»∞.Ǩb=Ù_£ Ö’ nxÃÑ· K«Å# z¢`åxfl xi‡ã¨∞Î#fl@∞¡ ''[K«s HÍѶ≤<£ ¢á⁄_»Hõ¬#∞û—— Jkè<Õ`« ''[K«s HÍѶ≤#∞û—— ¢Ñ¨Hõ\˜OKå_»∞. WO^Œ∞Ö’ ¢Ñ¨=ÚY ÉÏb=Ù_£ #\˜ Sâ◊fi~åº~åÜü∞ ¢Ñ¨^è•# áê¢`«#∞ áÈ+≤OK«_»"Õ∞HÍHõ nxH˜ ZH˜˚‰õĺ\˜"£ ¢á⁄_»∂ºã¨~°∞QÍ ‰õÄ_® =º=ǨÏiã¨∞ÎO^Œx `≥eáê_»∞. Ô~O_»∞ =O`«∞Å z¢`åxfl J"≥∞iHÍÖ’#∂ =∞~À =O`«∞ z¢`åxfl ÉèÏ~°`ü Ö’#∂ xi‡™êÎ=∞h [#=i 2005 Ö’ x~å‡}O "≥Ú^ŒÖ∫`«∞O^Œh `≥eáê_»∞.11 ¢Ñ¨Ñ¨OK« "åºÑ¨ÎOQÍ Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@##∞ x~°ã≤ã¨∂Î ã¨ÉèíÅ∞ ã¨=∂"ÕâßÅ∂ [iQÍ~Ú. #∂º_èçb¡ "åã¨∞Å∞ nxfl ''QÀ¡|Öò _Õ Ñ¶~¨ ü Ü«∂Hõ<¬ —£ — QÍ WO_çÜ∂« Qˆ @∞ =^ŒÌ x~°fiÇ≤ÏOK«QÍ Éè’áêÅ∞`À ã¨Ç¨ ^ÕâO◊ Ö’x U_»∞ #QÆ~åÖ’¡#∂, ¢Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ =∞Ô~<Àfl KÀ@¡ H˘"˘fiuÎÅ Tˆ~yOѨÙÅ#∞ [iáê~°∞. ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ^Œ∞~°…@# `«~°"å`« U~°Ê_ç# HÍÅ∞ëêºxfl x~åúiOKÕO^Œ∞‰õΩ P¢áêO`åxfl 㨈~fi [~°áêÅx P^ÕtOzOk. xiii

International Campaign for Justice in Bhopal (ICIB), (ÉÏkè`∞« ŠѨHÍ∆ #

áÈ~å_»∞`«∞#fl qq^èŒ ã¨fiKèÛ« O^Œ ã¨Oã¨Å÷ ã¨=∂Yº) ^Œ∞~°…@#‰õΩ `«=∞ ÉÏ^躌 `«#∞ XѨC‰õΩx f¢=OQÍ HÍÅ∞+¨ºO K≥Ok# ¢áêO`åxfl â◊√kèKÌ ¿Õ ãO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# Y~°∞Û#∞ Éèií OKåÅh, _À ÔHq∞HõÅ∞û Ü«∂[=∂#ºOÃÑ· =uÎ_ç fã¨∞‰õΩ=KÕÛÖÏ K«~°ºÅ∞ KÕѨ\˜ìOk. Other Media ‰õΩ K≥Ok# =∞^èŒ∞q∞`å ^Œ`åÎ _À ÔHq∞HõÅ∞û‰õΩ `«=∞ ÉÏ^茺`«Å#∞ QÆ ∞ ~° ∞ Î K Õ ã ¨ ∂ Î , Éè Ï ~° f Ü« ∞ HÀ~° ∞ ì Å ∞ Hõ # Hõ qKåiOK« Q Æ e y`Õ Éè Ï ~° f Ü« ∞ <Õ ~ ° tH∆Íã¨∞$‡u(Criminal Procedure Code ) H˜O^Œ restitution [i=∂<åÅ#∞ qkèOz ÉÏkè`«∞ʼnõΩ ѨÓiÎ <åºÜ«∂xfl KÕ‰õÄ~°ÛQÆeˆQk. J"≥∞iHÍÖ’ [iy# 9/11 ã¨OѶ¨∞@#‰õΩ ã¨ÊOkOz# "ÕÖÏk ã¨∂¯Å∞ q^•º~°∞÷Å∞ L`«Î~åÅ#∞ ~åã≤# =∞# ^Õâ◊ ¢Ñ¨[Å∞ =∂¢`«O =∞# ^Õâ◊OÖ’<Õ 20 ã¨O=`«û~åÅ¢H˜`«O [iy# =∞iO`« ^•~°∞}"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@##∞ =∂¢`«O ѨÓiÎQÍ =∞~°záÈÜ«∂~°∞. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O [~°∞QÆ∞`«∞#fl ¢Ñ¨Ñ¨OpHõ~°}`À =zÛ# ã¨~°mHõ$`åiúHõq^è•<åÅ<åã¨~å KÕã¨∞‰õΩx HÍÔ~·ƒ_£ "å~°ã¨∞Öˇ·# _˘ ÔHq∞HõÅ∞û`À ã¨Ç¨ Z<Àfl JO`«~å˚fÜ«∞ HõOÃÑhÅ∞ ¢Ñ¨=∂^ŒÉiíè `«"∞≥ #ÿ ~°™êÜ«∞xHõ Ѩi¢â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñã≤ ∞¨ <Î åfl~Ú. W=hfl h~°ã"¨ ∞≥ #ÿ ÉèÏ~°fÜ«∞ <Õ~,° <åºÜ«∞=º=ã¨#÷ ∞ QÆ=∞xOz =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® WÖÏO\˜ ¢Ñ¨=∂^•Å `åÅ∂‰õΩ ÉÏ^茺`«Å#∞Oz ã¨∞Å∞=ÙQÍ `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=K«∞Û#x ÉèÏqOKÕO^Œ∞‰õΩ Éè’áêÖò L^ŒO`«O gÅ∞ HõeÊ™ÈÎOk. J"≥∞iHÍ 9/11 <å\˜ ã¨OѶ¨∞@#ʼnõΩ ã¨ÊOkOz# f~°∞`À áÈe¿ãÎ XHõ q+¨Ü∞« O `≥Å∞™ÈÎOk. f¢="å^Œ∞Å K«~º° Å∞ HÍh HÍ~˘Êˆ~@∞ <Õ~åÅ∞ HÍx J"≥∞iHõ#∞¡ Hõ#Hõ KÕ¿ãÎ "åiH˜ ZÖÏO\˜ tHõ∆Å#∂ qkèOKÕO^Œ∞‰õΩ W`«~° ^ÕâßʼnõΩ =∂¢`«O ZÖÏO\˜ ǨωõΩ¯Å#∂ HõeÊOK«^Œx `≥Å∞™ÈÎOk. WOHõ QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O KÕÜ«∞=Åã≤# <≥·uHõ ÉÏ^茺`« ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`åfix^Õ. HÍx ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO =∂¢`«O JO`«~å˚fÜ«∞ <åºÜ«∞ã¨∂¢`åÅ ¢Ñ¨HÍ~°O ÉÏkè`«∞ʼnõΩ QÆÅ <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯Å#∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ ZO`«=∂¢`«O ã¨∞=ÚYOQÍ L#fl@∞¡ Hõ#Ѩ_»^Œ∞.12 <Õ~°ã¨∞÷ʼnõΩ `«y# tHõ∆Ѩ_ç ÉÏkè`«∞ʼnõΩ `«QÆ∞ <åºÜ«∞O [iˆQÖÏ K«∂¿ã ÉÏ^茺`« ¢Ñ¨É∞íè `åfix^Õ. HÀ~°∞Åì ∞ ‰õÄ_® WO^Œ∞‰õΩ Ѩ@∞ì^ÅŒ #∞ K«∂áêe. ^Œ∞~°^$Œ +¨=ì âß`«∂Î Éè’áêÖò _èçb¡Å‰õΩ K≥Ok# ã¨fiKè«ÛùO^Œ ã¨Oã¨÷Å∂, H˘xfl JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨OѶ¨∂Å#∂ q∞#Ǩ~Ú¿ãÎ q∞QÆ`å ^Õâ◊O "≥Ú`«ÎO Éè’áêÖò ^Œ∞~°…@##∞ `«# ã¨∞$‡u Ѩ^èŒOÖ’#∞Oz U<å_À xiv

K≥i¿Ñã¨∞‰õΩOk. *ÏfÜ«∞ =∂#= ǨωõΩ¯Å ã¨OѶ¨∞O ‰õÄ_® nxfl Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩ#fl@∞¡ Hõ#Ѩ_»^Œ∞. ÉÏkè`«∞Å q+¨Ü«∞OÖ’ <åºÜ«∞O `«# #`«Î#_»HõÅ#∞ H˘#™êyã¨∂Î<Õ LOk. QÍã¨∞ ÉÏkè ` « ∞ ʼnõ Ω "≥ · ^ Œ º ¿ã=Å#Ok㨠∞ Î # fl 10 P㨠∞ Ѩ ¢ `« ∞ Ö’¡ Z<Àfl J=Hõ ` « = Hõ Å ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åflÜ∞« x QÆ=∞xOz# ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞,ì D q+¨Ü∞« OÖ’ ~Ô O_»∞"å~åÖ’¡QÍ `å=Ú fã¨∞‰õΩ#fl K«~°ºÅ `åÅ∂‰õΩ x"ÕkHõ#∞ ã¨=∞iÊOKåÅx =∞^茺 ¢Ñ¨^Õâò ¢Ñ¨Éèí∞`åfixfl QÆ`« JHÀì|~°∞ 31 =`Õn# P^ÕtOzOk. Éè’áêÖò QÍãπ Ñ‘_ç`ü =∞Ç≤ÏàÏ L^ÀºQÆ ã¨OѶ¨∞@<£ `«k`«~°∞Å∞ ^•YÅ∞ KÕã≤# Ñ≤\˜+¨#∞ÃÑ· HÀ~°∞ì D P^ÕâßÅ#∞ *Ïs KÕã≤Ok. ¢Ñ¨Éèí∞`«fi <åºÜ«∞"åk Zãπ. =Ú~°m^èŒ~ü Ѩ~°º"ÕHõ∆Hõ Hõq∞\© Hõ#∞Q˘#fl Ö’áêÅ#∞ x"ÕkOKå_»∞ áê^ä•År ÖËÉòÅ#∞ ã¨iQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖË^Œh, J`«º=ã¨~°"≥·^Œº¿ã=Å qÉèÏQÆOÖ’ `«y# ѨiHõ~åÅ∞ ÖË=h, ֒ѨÖÏ |Ü«∞\Ï â◊√¢Éèí`« ÖË^Œh, =∞O^Œ∞ŠѨOÑ≤}©=º=ã¨÷Ö’ Ö’áêÅ∞<åflÜ«∞h `≥eáê_»∞. `«# ã¨ÅǨÅ#∞ P^ÕâßÅ#∂ J=∞Å∞ KÕã¨∂Î `«y# ã¨O㨯~°}Å∞ KÕѨ\ÏìÅx QÍã¨∞ÉÏkè`«∞Å ã¨Ç¨Ü«∞ѨÙ#~å"åã¨qÉèÏQÍxH˜ (Gas Relief Department )Hõq∞\© ã¨∂zOzO^Œx ‰õÄ_® `≥eáê_»∞.13 QÆ`« ã¨O=`«û~°O E<£ Ö’ 1984 <å\˜ QÍãπ ÉÏkè`«∞Å HÀã¨O Ѩx KÕã¨∞Î#fl <åÅ∞QÆ∞ ¿ã"å ã¨Oã¨÷Å∞ Éè’áêÖò #QÆ~°OÖ’x q∞QÆ`å 20 =Úxã≤ѨÖò "å~°∞¤Ö’¡#∂ #+¨ìѨixǨ~åxfl ѨOKåÅ<Õ ¢Ñ¨É∞íè `«fi ¢Ñ¨uáê^Œ#Å#∞ f¢=OQÍ x~°ãO≤ Kå~°∞. Bhopal Gas Peeditha Mahila Stationary Karmachari Sangh, Bhopal Gas Peeditha Mahila Purusha Sangharsha Morcha, Bhopal Group for Infrmation and Action and Bhopal Ki Awaz ã¨Oã¨÷Å∞ D W~°"≥· "å~°∞¤Ö#∂ QÍã¨∞ Ñ‘_ç`« ¢áêO`åÅ∞QÍ

ѨiQÆ}˜OKÕO^Œ∞‰õΩ ZÖÏ\˜ âßG, <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ#, <≥·uHõ"≥∞ÿ# JOâßÅ∞ ÖË=x JÉèíºO`«~åÅ#∞ `≥eáê~°∞. `«=∞ JÉèíºO`«~åÅ#∞ á¶ê‰õΩû^•fi~å ¢Ñ¨^è•#=∞O¢uH˜ `≥eáê~°∞.Indian Council of Medical Research Éè’áêÖò #QÆ~O° Ö’x 36 "å~°∞Ť #∞ f¢=OQÍ#∂ H˘OK≥O f¢=OQÍ#∂ ™ê=∂#ºOQÍ#∂ #+¨ìOá⁄Ok# ¢áêO`åÅ∞QÍ =sæHõiOzOk. q∞ye# ¢áêO`åÖ’¡x 20 "å~°∞¤Å‰õÄ q+¨"åÜ«Ú=Ù ™ÈHõ<Õ ÖË^Œx x~å÷iOzOk.D<ÕѨ^茺OÖ’, ÉÏkè`«∞ʼnõΩ "≥·^Œºã¨^Œ∞áêÜ«∂Å#∞ HõeÊOK«_»O, PiúHõ ѨÙ#~å"å㨠HõÅÊ#, h\˜h <ÕÅ#∂ Ѩiâ◊√¢ÉèíѨ~°K«_»O =O\˜ `«Hõ∆} ã¨=∞㨺Š*’eH˜ xv

áȉõΩO_® HÍÖÏxfl WÖÏO\˜ `«ÅuHõ¯ ¢Ñ¨uáê^Œ#Å`À =$^è• KÕã¨∞Î<åfl~°x _èçb¡Ö’ QÍã¨∞ ÉÏkè`«∞ŠѨiǨxH© ѨÙ#~å"å™êxH© [iy# =∞O¢`«∞Å ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ KÕã≤# ¢Ñ¨uáê^Œ##∞ ^Œ∞Ü«∞º|\Ïì~Ú. "åã¨Î"åÅ#∞ ѨHõ¯#ɡ\˜ì WÖÏO\˜ ¢Ñ¨uáê^Œ#Å J=∞Å∞#∞ J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ HÀ~°∞ì^•fi~å ÖË^• W`«~° ¢Ñ¨*Ï™êfi=∞º Ѩ^èŒú`«∞Å ^•fi~å Z^Œ∞~°∞¯O\Ï=∞xÃÇÏK«ÛiOKå~Ú.14

xvi

2. "≥∞^ŒH± lÖÏ¡ Ѩ\Ï<£ K≥~°∞=Ù áêi¢âßq∞Hõ "å_»Ö’ HÍÅ∞+¨ºO: WOk~åQÍOnè 1980 ™ê~°fi¢uHõ ZxflHõÖ’¡ "≥∞^ŒH± #∞O_ç áÈ\© KÕã≤ áê~°¡"≥∞O@∞‰õΩ ZxflÔH· ¢Ñ¨^è•#=∞O¢u Ѩ^Œqx KÕѨ\˜ìOk. `«##∞ Z#∞fl‰õΩ#fl ¢Ñ¨[ʼnõΩ Hõ$`«[˝`«Å#∞ `≥Å∞ѨىõΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ z#fl`«~°Ç¨ áêi¢âßq∞Hõ "å_»#∞ <≥ÅH˘eÊ J#∞|O^èŒ Ñ¨i¢â◊=∞ʼnõΩ Öˇ·Ãã#∞ûÅ∞, ÉÏO‰õΩ ~°∞}ÏÅ#∂ W`«~° =#~°∞Å#∂ qiqQÍ HõeÊOzOk. "å@xfl\˜H© Ѩ~åº=~°} ã¨Oã¨÷ L^•~°OQÍ J#∞=∞`«∞Å#∞ =∞OE~°∞ KÕã≤Ok. D ~å[H©Ü«∞ ѨO^Õ~°OÖ’ ¢Ñ¨*Ï~ÀQͺxH˜ =º=™êÜ«∂xH˜ Ѩâ◊√ã¨OѨ^Œ‰õÄ HõeˆQ #+¨ìO QÆ∞iOz Ѩ\˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. ÉèÏs ™ê=∞~°÷ºO`À XHõ HõÉËàÏ#∞ ‰õÄ_® <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞. z<åfl ÃÑ^•Ì Ѩi¢â◊=∞Åhfl q+¨Ñ¨Ói`«"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞xHõ =º~å÷Å#∞ Uq^èŒ"≥∞ÿ# â◊√kèú¢Ñ¨¢H˜Ü«∞Å∂ ÖˉõΩO_® <Õ~°∞QÍ =^ŒÅ_»O`À `åQÆ∞h~°∞ ™êQÆ∞h~°∞ HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ Ѩâ◊√=ÙÅ∞, =∞#∞+¨µÅ∞ ~ÀQÍÅ∞ áêÅ∞HÍ™êQÍ~°∞. Zxfl q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞ KÕã≤<å Ѩ\˜ìOK«∞‰õΩ<Õ "åˆ~ Hõ~°∞=Ü«∂º~°∞.

Uà◊¡ `«~°|_ç ã¨OѶ¨∞i¬Oz<å ZÖÏO\˜ Ѷ¨e`«O Hõ#|_»ÖË^Œ∞. D <ÕѨ^䌺OÖ’ ¢w<£ Ñ‘ãπ Ѩ~åº=~°} Ѩi~°Hõ∆} ã¨Oã¨÷ HÍ~°º Hõ~°ÎÅ∞ H˘O^Œ~°∞ XHõ"å<£ xO_® Ѩ\Ï<£ K≥~°∞=ÙÖ’x P™êx‰õΩO@ K≥~°∞=Ù#∞O_ç ¿ãHõiOz# q+¨Ñ¨Ói`« ~°™êÜ«∞xHõ =º~å÷Å#∞ xOѨىõΩx ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞Ö’x ã¨#`ü#QÆ~ü Ö’ áÈbãπ ¿ãì+#¨ ∞‰õΩ H˘OK≥O ^Œ∂~°OÖ’#∞#fl PO¢^袌 Ѩ^âÕ ò HÍÅ∞+¨º xÜ«∞O¢`«} =∞O_»e "åi HÍ~åºÅÜ«∞O, Ѩ~åº=~°} Éèí=<£ ‰õΩ KÕ~∞° ‰õΩx Õ ˆQ@∞^•\˜ P=~°}Ö’ "å\˜x áê~°É’™ê~°∞. ''xÜ«∞O¢`«} É’~°∞¤ HÍáê_»=Åã≤Ok ¢Ñ¨[Å rq`åÅ#∞ HÍÅ∞+¨º HÍ~°‰õΩÅ#∞ HÍ^Œ∞—— Jx ÉÏ#~°¡#∞ ¢Ñ¨^Œi≈OKå~°∞. É’~°∞¤ "≥∞O|~ü Ãã¢Hõ@s Zãπ.ÔH.ã≤<å› `«Hõ∆}O `«=∞#∞ Hõeã≤ =∂\Ï¡_®Åx Ѩ@∞ì|\Ïì~°∞. ¢w<£ Ñ‘ãπ \ÏH˜û‰õΩû ¢Ñ¨Kå~°‰õΩ_»∞ a^è•<£ K«O¢^Œ ã≤OQ∑ D =º~å÷Å#∞ `å=Ú =∞K«∞ÛQÍ ¢Ñ¨fHõQÍ K«∂¿ÑO^Œ∞‰õΩ fã¨∞H˘KåÛ=∞<åfl_»∞. QÆ`« W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ J_»∞¤ J^Œ∞Ѩ٠ÖˉõΩO_® ¢Ñ¨i¢â◊=∞Åhfl `«=∞ ~°™êÜ«∞xHõ W`«~° =º~å÷Å#∞ <Õ~°∞QÍ =^Œe `åQÆ∞h\˜x Éè∂í QÆ~ƒ° [ù ÖÏÅ#∂ HõÅ∞+≤`O« KÕã≤ ¢Ñ¨[Å#∞ J<ÕHõ ~ÀQÍʼnõΩ QÆ∞i KÕã∞¨ <Î åfl~x° `≥eáê_»∞. ã¨#`ü #QÆ~ü áÈbã¨∞Å∞ *’HõºO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl PO^Àà◊# HÍ~°∞Å∞ `«=∞ x~°ã#¨ ¢Ñ¨^~Œ ≈° ##∞ q~°q∞OK«ÖË^Œ∞. ã≤<å› |Ü«∞@‰õΩ =zÛ `«=∞#∞ K«∂_®Åx Ѩ@∞ì|\Ïì~°∞. xvii

ã≤<å› WÖÏO\˜ Ѩx K≥Ü«∞º_»O =Å¡ ã¨=∞㨺Å∞ Ѩiëê¯~°O HÍ*ÏÅ=x, Ѩ\Ï<£ K≥~°∞=Ù #∞O_ç JO|~ü ¿Ñ@‰õΩ =ÚiH˜x `«~e° OKÕO^Œ∞‰õΩ ÃÑ·ÑÙ¨ Öˇ#· ∞ "Õã∞¨ <Î åfl=∞x, S`Õ WO^Œ∞‰õΩ ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì P^ÕâßÅ∞ XѨCHÀ=h, =º~å÷Å#∞ =∞~ÀKÀ@H˜ `«~°eOK«~å^Œh `«##∞ Hõeã≤# ¢Ñ¨uxkè |$O^ŒO`À J<åfl_»∞. 15 * * *

*

3. *Ï^Œ∂QÆ∂_® Ü«Úˆ~xÜ«∞O QÆ#∞Ö’¡x ˆ~_çÜÕ∞+¨<£ =∞#^ÕâßxH˜ HÍ=Åã≤# "≥Ú`«ÎO Ü«∞ˆ~xÜ«∞O Yx[O *Ï~°…O^£ ~åROÖ’x *Ï^Œ∂QÆ∂^•Ö’<Õ L`«ÊuÎ B`«∞Ok. `«‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ WHõ¯_» "≥Å∞=_Õ ˆ~_çÜÕ∞+¨<£ =Å¡ WHõ¯_» Å<ÕHõ qѨs`« Ѩi}Ï=∂Å∞ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. Jharkhand Organisation Against Radiation (JOAR) J<Õ ã¨fiKè«ÛO^Œ ã¨Oã¨÷ KÕã≤# J^茺ܫ∞#O ^•fi~å QÆ#∞ʼnõΩ ^•^•Ñ¨Ù 1 H˜.g∞. ѨikèÖ’ JHõ¯_ç ¢ã‘ÎÅÖ’ S^Œ∞QÆ∞iÖ’ XHõiH˜ W\©=Å QÆ~°ƒù¢™ê=O [~°QÆ_»"≥∂ ÖË^• Hõ_»∞ѨÙÖ’<Õ K«xáÈ~Ú# tâ◊√=Ù#∞ Hõ#_»"≥∂ [iyO^Œx `≥eã≤Ok. QÆ#∞Å ^•fi^• =ã¨∞Î#fl ˆ~_çÜÕ∞+¨<£ ™ÈH˜ |uH˜# tâ◊√=ÙŠѨiã≤÷u WO`«HõO>ˇ Ѷ¨∞’~°OQÍ LOk. Jã≤÷ѨO[~°O U~°Ê_»_»OÖ’ Jã¨=÷ º™êÎÅ∞, Ѩ٢Ô~ã¨iQÍ ÖËHáõ È=_»O, qHõ$`«OQÍ Zky# `«ÅÅ∞, K≥=ÙÅ∞ Hõà√◊ ¡ ÖËHáõ È=_»O, J`«∞‰õΩ¯áÈ~Ú# "Õà◊√¡, ~°HõÎOÖ’ Ö’áêÅ∞, "≥∞^Œ_»∞ ^≥|ƒu#_»O =O\˜ J=Hõ~åÅ∞ Ñ≤šʼnõΩ U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. Wk K≥~åfl É’Öò ÖË^• Ç≤Ï~À+≤=∂ #∞ áÈe# Ѩi}Ï=∞O HÍ^Œ∞. n~°…HÍÅOQÍ `«‰õΩ¯= "≥∂`å^Œ∞Ö’ ˆ~_çÜÕ∞+¨<£ ‰õΩ QÆ∞i HÍ=_»O=Å¡ U~°Ê_ç# J=Hõ~åÅ∞ Wq. WHõ¯_» ˆ~kÜÕ∞+¨<£ ¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ Ö’#∞HÍx ¢Ñ¨^Õâ◊=∞O@∂ ÖË^Œ∞. 16 =O^ŒÖÏk ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ '' Ǩϟ —— '' ã¨O`åÅ∞—— Pk"åã‘ `≥QÆÅ x"å㨠¢áêO`«"≥∞ÿ# *Ï^Œ∂QÆ∂_® J@g Éèí∂=ÚÅ#∞ QÆ#∞ÅHÀã¨O "åi#∞Oz ÖωõΩ¯Ok. Éèí∂q∞x P^è•~°OQÍ KÕã¨∞‰õΩx |uˆHO^Œ∞‰õΩ JÅ"å@∞ Ѩ_»¤ "åix Éèí∂q∞ J_»∞QÆ∞# QÆ#∞Ö’¡ ^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ "ÕÅ J_»∞QÆ∞Å Ö’`«∞# ZÖÏO\˜ ~°Hõ∆} HÍx, `˘_»∞QÆ∞Å∞ HÍx ÖˉõΩO_® =\˜ì KÕ`«∞Å`À Yx*Ïxfl ZuÎ áÈ~ÚOz "åix ˆ~_çÜÕ∞+¨#∞ ¢Ñ¨=∂^•xH˜ QÆ∞iKÕã≤ "åix r=Kè«Ûù"åÅ∞QÍ =∂~°∞™ÈÎOk. xviii

W^ŒO`å XHõѨC_»∞ ^Œ@ì"≥∞ÿ# J@g ¢áêO`«O. ZÅ∞QÆ∞ |O@∞¡ U#∞QÆ∞Å∞ ѨÙÅ∞Å∞ Ü«∞^èKÕ Û«è Qù Í qǨÏiOKÕq. Z`≥#η K≥@` ¡ À zHõ¯QÍ LO_Õ J_»q <Õ_∞» ѨÅK«|_ç# "≥∞^ÿ •#O. Pk"åã‘Å∞ H˘eKÕ ~°OH˜}© =∂`« PÅÜ«∞O XHõ¯>Ë q∞yeOk. q*Ï˝#O ™êOˆHuHõ ¢Ñ¨QÆu `≥zÛÃÑ\˜ì# =ÚѨC Pk"åã¨∞Å P*Ï˝#O`À ~°OH˜}© =∂`« ^ŒÜ«∞HÀã¨O J¢~°∞Å∞ Kå™ÈÎOk. `«=∞ HõëêìʼnõΩ HÍ~°}O ^Õ=`«Å P¢QÆǨÏ"Õ∞#x #q∞‡# D Pk"åã‘Å∞ HÍÅ∞+¨ºO HÀ~°Ö’¡ |`«∞‰õΩÅ∞ "≥à◊¡=∂~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. `«=∞ tâ◊√=ÙÅ J=Hõ~åʼnõΩ KÕ`«|_ç, QÍe, ^èŒ∂o, ^≥Ü«∂ºÅ∞ HÍ~°}=∞x #=Ú‡`«∂ `«=∞‰õΩ HõxÑ≤OK«‰õΩO_® QÍeÖ’#∂ h\˜Ö’#∂ =∞\˜Öì ’#∂ "åºÑ≤Oz# J}∞ ^è•i‡Hõ â◊HxΘ QÆ∞iÎOK«ÖHË õ áÈ`«∞<åfl~∞° . ~°OH˜}© =∂`« PÅÜ«∂xH˜ H˘OK≥O ^Œ∂~°OÖ’<Õ kQÆ∞=#∞#fl _®º=Ú QÀ_»"≥O|_Õ Ü«Úˆ~xÜ«∞O QÀ`«∞Å#∞O_ç fã≤# =O^ŒÖÏk @#∞flÅ =∞\˜ì |∂_ç^Œ áê~°É’™ê~°∞. JHõ¯_Õ h\˜HÀã¨O K≥Å=∞Å∞ `«=Ùfi‰õΩx ¢áê}ÏO`«Hõ"≥∞ÿ# h\˜<Õ Pk"åã‘Å∞ `åQÆ∞`«∞<åfl~°∞. ''J=Ù#∞, Jk q+¨=∞Ü«∞"Õ∞! HÍx =∂‰õΩ "Õˆ~ `åˆQO^Œ∞‰õΩ hÔ~Hõ¯_çk? —— JO@∞<åfl~°∞ "åà◊√¡. *Ï^Œ ∞ QÆ ∂ _® QÆ ∞ O_® ¢Ñ¨ = Ç≤ Ï OKÕ h\˜ Ö ’<Õ Ti "åà◊ √ ¡ ‰õ Ä ~° Q ÍÜ« ∞ Å#∞ Hõ_»∞‰õΩ¯O@∞<åfl~°∞. JO`«‰õΩ H˘kÌ ZQÆ∞=<Õ Ü«∞ˆ~xÜ«∞O |∂_ç^Œ#∞ #kÖ’H˜ =^Œ∞Å∞`«∞<åfl~°∞. P h\˜x "å_»_»O ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°=∞x ã¨∂zã¨∂Î ZÖÏO\˜ ÃÇÏK«ÛiHÍ =∞#‰õΩ Hõ#|_»^Œ∞. ZÖÏO\˜ PKèåÛ^Œ<åÖËx ¢@‰õΩ¯Ö’¡ Ü«∞ˆ~xÜ«∞O =Ú_çYx[O ~°"å}ÏKÕã¨∞Î<åfl~°∞. ^•iÖ’ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ =∞\˜ìÃÑà◊¡Å∞ *ÏiѨ_»`å~Ú. ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ ZHõ¯_≥Hõ¯_ç #∞Op =zÛ# Ü«Úˆ~xÜ«∞O =º~åúÅ#∞ WHõ¯_ç "åQÆ∞Ö’<Õ áê~°áÈã¨∞Î<åfl~°∞. Ñ≤Å¡Å∞, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ Ü«Úˆ~xÜ«∞O =º~å÷ÅÖ’<Õ =∞ã¨Å=Åã≤ =™ÈÎOk. ¢Ñ¨Ñ¨OK« "åºÑ¨ÎOQÍ WÖÏO\˜ J}∞ ^è•i‡Hõ ã¨Oã¨÷Å ^Œyæ~° x=ã≤OKÕ "åiÖÏQÍ<Õ WHõ¯_ç ¢Ñ¨[Å∞ ‰õÄ_® `«=∞ r=<åxH˜ W^Õ P^è•~°OQÍ `«Ü∂« ~Ô O· k. JO^Œ∞ =Å¡ "å~°∞ ^•xfl x~°ãO≤ K«_O» ÖË^∞Œ . * * * *

xix

HÍx, `«=∞‰õΩ "å\˜Å∞¡`∞« #fl =ÚѨC#∞ x"åiOKåÅh `«y# ѨiǨ~°O K≥eO¡ KåÅh HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. QÆ#∞Ö’¡ 2000 J_»∞QÆ∞ÅÖ’`«∞Ö’ Ѩx KÕã¨∞Î#fl "åiH˜ ZÖÏO\˜ ~°Hõ∆}Å∂ ~°Hõ∆} ѨiHõ~åÅ∂ ÖË=Ù. ˆ~_çÜÕ∞+¨#∞‰õΩ `À_»∞ ~å_®<£ "åÜ«ÚHÍÅ∞ëêºxH˜ "åà◊√¡ QÆ∞~“`«∞<åfl~∞° . ¢Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’<Õ ZHõ¯_® ÖË#O`« Z‰õΩ¯= Ѩi=∂}OÖ’ ~ˆ _çÜ∞Õ +¨<£ ¢Ñ¨ÉèÏ"åxH˜ WHõ¯_» QÆ#∞Ö’¡ ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩÅ∞ QÆ∞~“`«∞<åfl~°x J^Œº‰õ∆Ω_»∞ Ѷ¨∞#âߺO a~°∞e JO@∞<åfl_»∞. `«##∞ K«OѨÙ`å#x =zÛ# ɡkiOѨÙÅ∞ HÍ~°}OQÍ =¸_Õà◊¡ áê@∞ `å#∞ Ti #∞Oz áêiáÈ=Åã≤ =zÛO^Œx K≥áêÊ_»∞. uiy =KåÛHõ HõOÃÑh W=fiEÑ≤# L^ÀºQÍxfl u~°ã¨¯iOKå_»∞ ‰õÄ_®. *Ï^Œ∂QÆ∂_® Pk"åã‘ ¢Ñ¨[Å JHÍÅ =∞~°}ÏÅ∂ J<å~ÀQͺÅ∂ ^Œ∞~°^$Œ +¨Hì ~õ =° ∞x ~åR q^è•#ã¨Éíè ¿Ñ~˘¯Ok. Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O HÍ~˘Êˆ~+¨<£ PѶπ WO_çÜ«∂ eq∞>ˇ_£ (UCIL) ˆHO¢^Œ ¢Ñ¨Éèí∞`«fi P@q∞H± Z#s˚ Hõq∞+¨<£ (AEC) "åi ã¨aû_çÜ∞« s =∂¢`«O JOAR `«#ÃÑ· HÀ~°∞Öì ’ "Õã#≤ "åº[ºOÖ’ JHõ¯_» Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ ã¨Ô~·# PǨ~°O u#HõáÈ=_»O, áêiâ◊√^茺O áê\˜OK«HõáÈ=_»O HÍ~°}ÏÅ∞QÍ ¿Ñ~˘¯O@∂ `«=∞ ÉÏ^躌 `«#∞ JOwHõiOK«Ö^Ë ∞Œ . Pk"åã‘Å∞ JkèHÍ~°OÃÑ· <≥~°Ñ≤# D <åºÜ«∞áÈ~å@OÖ’ HÀ~°∞ì JkèHÍ~åxˆH =`åÎã¨∞ ѨeH˜ ^•"å#∞ H˘\˜ì"Õã≤Ok. WHõ¯_» z#fl Ñ≤Å¡Å∞ ‰õΩkOz# J=Ü«∞"åÅ`À HõOKåÖ’¡x J#flO fã¨∞‰õΩx u<ÕO^Œ∞‰õΩ =OHõ~° KÕ`«∞Å∞<åfl~Ú "åà◊¡‰õΩ <Àà◊√¡<åfl Jq =∂\Ï¡_ÕO^Œ∞‰õΩ ѨxH˜~å=Ù. |*Ï~À¡ Ãã·H˜à◊¡#∞ i¿Ñ~°∞ KÕã¨∞Î#fl =∂#"åHÍ~åxH˜ #_»∞=ÚH˜Ok J=Ü«∞"åÅhfl XˆH =Ú^ŒÌQÍ Ñ¶∞¨ hÉèqí Oz AQÆ∞áêûHõ~O° QÍ Hõ#Ѩ_∞» `«∞Ok. `«e ^ŒO¢_»∞Å∞ =∞~°}¿˜ ãÎ D Ñ≤Å¡ PÅ<å áêÅ<å Z=~°∞ K«∂™êÎ~∞° ? =∞#k Hõ~‡° Éè∂í q∞. #~°#~å<å Hõ~‡° ã≤^•è Oú `åxfl ri‚OK«∞‰õΩ#fl áêʼnõΩÅ∞ `«=∞ ¢H“~åºxH© ~åHõ∆ã¨`åfixH© `«=∞ ÉÏ^茺`« #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ^•xfl "å_»∞‰õΩO\Ï~°∞. áêe`«∞Å∞ Jhfl`å<≥· K≥Ü∞« º=eã≤# ^Õ=ÙxH˜ `å"Õ∞^À JѨKå~°O KÕ¿ãÎ `«=∞‰õΩ ZÖÏO\˜ <åºÜ«∞qKå~°}Ï ÖˉõΩO_® qkèOz# tHõ∆QÍ ÉèÏqOz `«=∞ Y~°‡ Jx Z=ih xOkOK«‰õΩO_® ã¨iÃÑ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞. * * * *

xx

4. #ÖÁæO_» lÖÏ¡Ö’ Ü«Úˆ~xÜ«∞O `«=fiHÍʼnõΩ ¢Ñ¨uáê^Œ# ÉèÏ~°`« Ü«Úˆ~xÜ«∞O "≥∞ÿxOQ∑ HÍ~˘Êˆ~+¨<£ P^èŒfi~°ºOÖ’ #ÖÁæO_» lÖÏ¡Ö’x ÅOáêѨÓ~ü–ÃÑ^ŒÌQÆ@∞ì ¢áêO`«OÖ’ Ü«Úˆ~xÜ«∞O Yx*Ïxfl "≥eH˜ fã≤, âıiѨe¡Ö’ Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O â◊√kèú HÍ~å‡QÍ~åxfl <≥ÅH˘ÖÏÊÅx ¢Ñ¨É∞íè `«fiO ã¨OHõeÊOzOk. ~åA`«Å∞K«∞ ‰õΩO>Ë ^≥|ƒÅ‰õΩ H˘^Œ∞"å J#fl@∞¡ "≥O@<Õ JO^Œ∞‰õΩ `«y# K«~°ºÅ#∞ ‰õÄ_® KÕѨ>Ëì kâ◊Ö’ áê=ÙÅ∞ Hõ^ŒÑ¨ ™êyOk. q∞QÆ`å Hõ^äŒ =∂=¸ÖË. P¢áêO`«O ZO`À Jaè=$kèúH˜ <ÀK«∞‰õΩO@∞O^Œh, ™ê÷x‰õΩʼnõΩ HÍ=eã≤#O`« Ѩx, Láêkè J=HÍâßʼnõÄ Ö’@∞O_»^hŒ Ǩg∞Å∞ QÆ∞Ñ≤ÊOK« ™êyOk. Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ HÍx PHõ¯_» Éèí∂QÆ~°ƒù [ÖÏʼnõΩ HÍx Ѩ O @ʼnõ Ω HÍx ¢Ñ¨ [ Å P~ÀQͺxH˜ QÍx ZÖÏO\˜ Ǩ  h [~° Q Æ ^ Œ x Éè í ~ Àáê W=fi™êyOk.S`Õ JHõ ¯ _ç ¢ Ѩ [ Å∂ Ѩ ~ åº=~° } "Õ ` « Î Å ∂ =∂¢`« O ¢Ñ¨ É è í ∞ `« fi O ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞ WÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ P#"å~ÚfQÍ K≥¿ÑÊ HõÅ¡ÉÁe¡ Hõ|∞~°¡#∞ #=∞‡ÖË^Œ∞. ÖˇÑ¶¨ÙìáêsìÅ∂ W`«~° ¢Ñ¨uѨH∆ÍÅ∂ D ¢Ñ¨uáê^Œ#‰õΩ f¢= JÉèíºO`«~åxfl `≥eáê~Ú. ^•xfl J_»∞¤‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ L^Œºq∞OK«_®xH˜ ‰õÄ_® ã≤^èŒú"Õ∞#x `≥eáê~Ú. Ü«Úˆ~xÜ«∞O `«=fiHÍÅ =¸ÅOQÍ Ñ¨~åº=~°}ÏxH˜ KÕ@∞ `≥™êÎÜ«∞h [O@#QÆ~åÅ `åQÆ∞h\˜ ã¨~°Ñ¶¨~å q+¨Ñ¨Ói`«=∞ø`«∞O^Œh `≥eáê~Ú. W=hfl ѨijeOz =∂¢`«"Õ∞ ZÖÏO\˜ x~°‚Ü«∞"≥∞ÿ<å fã¨∞HÀ"åÅx Ѩ@∞ìѨ\Ïì~Ú. ¢Ñ¨uáêk`« ¢áêO`åxH˜ =¸_»∞ H˜Ö’g∞@~°∞¡ ^Œ∂~°OÖ’<Õ ~år"£ QÍOnè ѨÙÅ∞Å JÉèíÜ«∂~°}ºO LOk. XHõ\˜#fl~° H˜.g∞. kQÆ∞=<Õ <åQÍ~°∞˚# ™êQÆ~ü LOk. P ¢áêO`«OÖ’ ¢Ñ¨^è•#OQÍ x=ã≤OKÕk Pk"åã‘Å∞.

D ¢áêO`«=∞O`å <åQÍ~°∞#˚ ™êQÆ~ü Ѩs"åǨÏHõ ¢áêO`«O HÍ=_»O =¸ÖÏ# `åQÆ∞h~°∂ ™êQÆ∞h~°∂ HõÅ∞+≤`«O HÍ=K«∞Û#x ~åR Ѩ~åº=~°} HÍÅ∞+¨ºxÜ«∞O¢`«} âßY J#∞=∞ux=fiÖË^Œ∞. ˆHO¢^Œ Ѩ~åº=~°} J@g qÉèÏQÆ =∞O¢u`«fi âßY =∂¢`«O D ¢áê*ˇ‰Ωõ ‰ì Ωõ Éè∂í QÆ~ƒ° ,ù LѨi`«Å Yx[ ¿ãHõ~} ° ‰õΩ 2005 _çÃãO|~°∞Ö’ +¨~` ° ∞« Å`À ‰õÄ_ç# J#∞=∞uxzÛOk. JÉèíÜ«∂~°}º _≥·~°Hõì~°∞ J#∞=∞ux á⁄O^•Åx , ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì [ÖÏâ◊Ü«∂ʼnõΩ 10 H˜.g∞ ^Œ∂~°OÖ’ ZÖÏO\˜ HÍÅ∞+¨º HÍ~°Hõ"≥∞ÿ# Ѩi¢â◊=∞Å∂ <≥ÅH˘ÅʉõÄ_»^Œ<Õ x|O^èŒ##∞ `«∂II K« `«Ñ¨Ê‰õΩO_® áê\˜OKåÅx P^ÕtOzOk. ~åR Ѩ~åº=~°} HÍÅ∞+¨º xÜ«∞O¢`«} É’~°∞¤ J#∞=∞ux qkèQÍ á⁄O^•Åx ã¨∂zOzOk. xxi

D <ÕѨ^茺OÖ’ ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO J=ã¨~°"≥∞ÿ# P^茺ܫ∞<åÅhfl x~°fiÇ≤ÏOz ¢Ñ¨[Å ÉèÜ í ∞« ã¨O^ÕÇ¨ Å#∞ fi¿ãÎ HÍx JOu=∞OQÍ `«# J#∞=∞ux=fi~å^Œx =∂iÛ,13,2006 # _»Hõ¯<£ ¢HÍxHõÖò `«# ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞OÖ’ HÀiOk. D J#∞=∞ux ѨÙ~°ã¨¯iOK«∞‰õΩx P@q∞H± Z#s˚ Hõq∞+¨<£ "åi J}∞Yx[ qÉèÏQÆO >ˇO_»~°¡#∞ Ñ≤ezOk. =∂iÛ 29, 2006 # >ˇO_»~°¡#∞ `≥~°∞™êÎ~°∞. >ˇO_»~°∞ á¶ê~åÅ#∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# "åiH˜ x|O^è#Œ Å#∞ q=iOKÕO^Œ∞‰õΩ J}∞ Yx[ qÉèÏQÆO "åix ã¨=∂"Õâ◊ ѨizOk. ¢_çeO¡ QÆ∞ Ѩ # ∞Ö’¡ f㨠∞ HÀ=Åã≤ # *Ï¢QÆ ` « Î Å #∂, ~å¢u "Õ à ◊ Ö ’¡ Ѩ x KÕ ã ≤ ~år"£ PÉèíÜ«∂~°}º¢Ñ¨âßO`«`«‰õΩ ÉèíOQÆO HõeyOK«‰õÄ_»^Œh, ~å¢u "Õà◊Ö’¡ <≥·\ò "åKü=∞<£ q∞#Ǩ Z=~°∂ =∞HÍO LO_»~å^Œh, Z\˜Ñì i¨ ã≤` ÷ ∞« Ö’¡#∂ K≥@#¡ ∞ #~°‰Ωõ ¯O_® Yx*ÏÅ#∞ ¿ãHõiOKåÅh, "åiH˜ q=iOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨=∂"Õâ◊ѨizOk. QÆ`« W~°"≥· ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ KÕã∞¨ #Î fl áÈ~å\ÏÅ#∞ ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀ‰õΩO_® WÖÏO\˜ J#∞=∞`«∞ÅxzÛ ¢Ñ¨[Å#∞ HÍÅ∞+¨ºÑ¨Ù HÀ~°Ö’¡H˜ <≥\"ì˜ Ü Õ ∞« _»O ^Œ∞~°^$Œ +¨Hì ~õ O° ! ~åR ¢Ñ¨É∞íè `«fiO ‰õÄ_® D ¢áê*ˇ‰Ωõ ‰ì Ωõ ^•^•Ñ¨Ù ѨK«Û*ˇO_® K«∂Ñ≤OKÕã≤Ok. =∞^茺¢Ñ¨^Õâò Ö’x *Ï^Œ∂QÆ∂_®‰õΩ JkèHÍ~° áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ∞ H˘O^Œ~°∞ |∂º~À¢HÍ@∞¡ Ѩ~°º\˜Oz =KåÛ~°∞. JHõ¯_»O`å ã¨*Ï=ÙQÍ<Õ LO^Œx x~åfiã≤`∞« ʼnõΩ ѨÙ#~å"åã¨O ÉÏQÍ<Õ [iyO^Œh, ™ê÷x‰õΩʼnõΩ L^ÀºQÍÅ∞ ‰õÄ_® ÉÏQÍ<Õ ^˘iHÍÜ«∞h, "å`å=~°} HÍÅ∞+¨ºOHÍx, [ÅHÍÅ∞+¨ºOHÍx =∞K«∞Û‰õΩ ‰õÄ_® Hõ#|_»ÖË^Œh, `«=∞‰õΩ#fl JáÈǨÏÅhfl `˘Åy áÈÜ«∂Ü«∞h, D |$O^ŒO ¢Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ x"ÕkOzOk ‰õÄ_®! ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ‰õÄ_® WOHÍ ã¨O^ÕǨÅ∞#fl ¢Ñ¨uѨHõ∆áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩʼnõÄ, Ѩ~åº=~°} "å^Œ∞ʼnõÄ ã¨fi`«O¢`« áœ~°∞ʼnõÄ `å=Ú HÀi`Õ *Ï^Œ∂QÆ∂_® Ѩ~°º@#‰õΩ U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=∞h Pq^èŒOQÍ "å~°∞ `«$Ñ≤ÎK≥O^Õ J=HÍâ◊O LO^Œh K≥Ñ≤ÊOk. =ÚO^Õ xѨÙ}∞Å∞, Ѩ~åº=~°}"Õ`«ÎÅ∂, JdÅѨHõ∆ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ`À ‰õÄ_ç# |$O^•xfl ѨOÑ≤LO_»=K«∞Û Hõ^•! WÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∞ÖË^À ¢Ñ¨Éèí∞`åfixˆH `≥eÜ«∂e. ''`åO|∂ÖÏeKÕÛâßO. `«#∞fl‰õΩ Kå=O_ç—— J<Õ q^èŒOQÍ =º=ǨÏiOK«_»O ¢Ñ¨Éèí∞`åfiʼnõΩ "≥#fl`À ÃÑ\˜ì# q^Œº Hõ^•! (*Ï^Œ∂QÆ∂_®Ö’ Ö’HõHõÖϺ}O ZO`«ÉÏQÍ [~°∞QÆ∞`ÀO^À ÃÑ·# q=iOKå#∞).

5V Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡Ö’ Ü«Úˆ~xÜ«∞O ¢áê*ˇ‰õΩì Hõ_»Ñ¨lÖÏ¡Ö’ =ÚYº=∞O¢u ™⁄O`« xÜ≥∂[Hõ=~°æ"≥∞ÿ# Ѷ¨e"≥O^Œ∞ÅÖ’x "Õ=ÚÅ =∞O_»ÅOÖ’x =∞|∞ƒ zO`«Å Ѩe,¡ ~åK«‰Ωõ O@Ѩe,¡ `«∞=∞‡Å Ѩe,¡ Éè∂í =∞Ü«∞ºQÍiѨe,¡ Hõ#∞=∞H˜Ok H˘\ÏìÅ<Õ S^Œ∞ ¢QÍ=∂Ö’¡ 29 q∞eÜ«∞<£ @#∞flÅ Ü«Úˆ~xÜ«∞O xˆH∆áêÅ∞#fl@∞¡ J}∞ Yx[ qÉèÏQÆO JOK«<å "Õã≤Ok. ™ê÷xHõ ¢Ñ¨[Å JÉèíºO`«~åÅ#∞ ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_®, HÍO¢ÔQã¨∞ áêsì |ÅOQÍ L#fl D ¢áêO`«OÖ’ ~°∂ 1000 HÀ@¡ `À ¢áê*ˇ‰õΩì#∞ KÕѨ\˜ì `«=fiHÍÅ#∞ [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩOk. 2240 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x (1112 ZHõ~åŠѨ\Ïì Éèí∂q∞ 1118 ZHõ~åÅ |O[~°∞)¿ãHõiOz, ~ÀA‰õΩ 3000 @#∞ìÅ Yx*Ïxfl "≥eH˜ fã≤ â◊√kèúKÕ¿ã HÍ~å‡QÍ~åxfl <≥ÅH˘ÖËÊ kâ◊Ö’ K«∞~°∞‰õΩQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`ÀOk. Yx*ÏÅ∞#fl ¢QÍ=∂Å ¢Ñ¨[ʼnõΩ Éèí∂=ÚÅ∞<åfl ÖˉõΩ<åfl JO^ŒiH© L^ÀºQÍÅ∞ Láêkè ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^Œ<Õ Ç¨g∞Å#∞ W`«~° ¢Ñ¨^ÕâßÅÖ’ ÖψQ WHõ¯_» ‰õÄ_® Ü«∞~ˆ xÜ«∞O HÍ~˘Êˆ~+¨<£ #=∞‡|Å∞‰õΩ`ÀOk. Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O `«=fiHÍÅ∞ [iˆQ ¢áêO`åxH˜ 15 H˜.g∞. ѨikèÖ’ [<å"å™êÅ∞O_»‰õÄ_»^Œ#fl JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨∂¢`åÅ#∞ ¢Ñ¨É∞íè `«fiO WHõ¯_» ÖˇH¯õ K≥Ü∞« º_»OÖË^∞Œ . WO^Œ∞‰õΩ HÍ=Åã≤# h\˜x z¢`å=u ÉÏÅxûOQ∑ i[~åfiÜ«∞~°∞ xOz HÍx ÖË^• ™ê÷xHõOQÍ 2000 J_»QÆ∞ÅÖ’`«∞QÍ É’~°∞¡ "Õ™êÎ=∞x ÉèÏ~°`« Ü«Úˆ~xÜ«∞O HÍ~˘Êˆ~+¨<£ K≥|∞`ÀOk XHõ"Õà◊ W^Õ [iy`Õ K«∞@∞ì ѨHõ¯Å ¢QÍ=∂Ö’x Éèí∂QÆ~°ƒù[ÖÏÅ∞ WOH˜ áÈ~Ú =º=™êÜ«∂xH˜ `åQÆ∞h\˜H© Hõ~°∞=Ù U~°Ê_»∞`«∞Ok. Wxfl #ëêìÅ∞ Hõ#Ѩ_»∞`«∞<åfl Ü«Úˆ~xÜ«∞O HÍ~˘Êˆ~+¨<£ =∂¢`«O Z=iH© ZÖÏO\˜ Ǩx [~°QÆ^Œx |∞HÍ~Ú™ÈÎOk. "≥Ú`«ÎO P¢áêO`«OÖ’x Éèí∂=ÚÅhfl ¿ãHõiOK«‰õΩO_® Ü«Úˆ~xÜ«∞O L#fl ¢áêO`åÅÖ’x Éè∂í q∞<Õ ¿ãHõiOz W`«~° ¢QÍ=∂Å ¢Ñ¨[Å#∞ JHõ¯_Õ LO_»=∞O@∞<åfl~∞° . ¢Ñ¨Éèí∞`«fi x~°‚Ü«∂xH˜ =ÚYº=∞O¢u ™È^Œ~°∞_»∞ áê~°¡"≥∞O@∞ ã¨Éèí∞º_»∞ q"ÕHÍ#O^ŒÔ~_ç¤ =∞^ŒÌ`«∞ ‰õÄ_® LOk. D ¢QÍ=∂Å ¢Ñ¨[Å∞ "≥Ú^Œ\’¡ Éèí∂¿ãHõ~°}#∞ =ºuˆ~H˜OKå~°∞ HÍx, `å=∞_çy# ^èŒ~° W¿ãÎ ¢QÍ=∂Å#∞ MÏb KÕã≤ "≥àı¡O^Œ∞‰õΩ ã¨∞=ÚYOQÍ<Õ L<åfl~°∞.

* * * * xxii

xxiii

XHõ"≥·Ñ¨Ù ¢Ñ¨*Ïaè¢áêÜ«∂xfl ¿ãHõiOKåˆH ¢áê*ˇ‰õΩì#∞ J#∞=∞u™êÎ=∞O@∞#fl JkèHÍ~°∞Å∞ =∂¢`«O Ü«Ú~ˆ xÜ«∞O â◊√kèHú Í~å‡QÍ~åxH˜ q^Œ∞º`ü ã¨Éò ¿ãì+#¨ ∞‰õΩ L^ÀºQÆ∞Å HÍfi~°~ì ‰¡° Ωõ ã¨Ö÷ ÏÅ#∞ ¿ãHõiOKÕ™ê~°∞! =∞#k xÜ«∞O`«$`«fiO =Úã¨∞QÆ∞Ö’ H˘#™êQÆ∞`«∞#fl ¢Ñ¨*Ï™êfi=∞ºO J<ÕO^Œ∞‰õΩ WO`«HõO>Ë x^Œ~°≈#O U=ÚO@∞Ok? (K«∂II D<å_»∞ U¢Ñ≤Å∞ 24, 2006) nxH˜ `À_»∞ *Ï^Œ∂QÆ∂_®Ö’ JO`å ã¨*Ï=ÙQÍ<Õ LOk, JHõ¯_ç ¢Ñ¨[Å∞ Ü«Úˆ~xÜ«∞O `«=fiHÍÅ^•fi~å ZO`À ÖÏÉèíѨ_ç ã¨∞YѨ_»∞`«∞<åfl~°<Õ `«Ñ¨C_»∞ ¢Ñ¨Kå~åxfl KÕã∂¨ Î ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞ JkèHÍ~°∞Å∞ ¢Ñ¨[Å#∞ =∞Éèºí ÃÑ\˜ì "≥∂ã¨yã¨∞<Î åfl~∞° . * * * *

xxiv

6. qâßYÖ’ ÉÏÔH·û\ò Yx[O– `«=fiHÍÅ∞– JÅ∂ºq∞xÜ«∞O â◊√kèú HÍ~å‡QÍ~°O qâßY lÖÏ¡Ö’ JÅ∂ºq∞xÜ«∞O â◊√kèú HÍ~å‡QÍ~åxfl <≥ÅH˘ÖËÊO^Œ∞‰õΩ lO^•Öò áêi¢âßq∞Hõ ‰õΩ@∞OÉÏxfl ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO J#∞=∞uOzOk. S`Õ nxH˜ ™ê÷xHõ ¢Ñ¨[Å∂ Pk"åã‘Å∂ ~å[H©Ü«∞ ѨH∆ÍÅ∂ Ѩ~åº=~°} "å^Œ∞Å∂ JÉèíºO`«~åÅ#∞ "≥e|∞zÛ# <ÕÑ^¨ ºŒè OÖ’ Jindal West Aluminium Ltd.,(JSWAL) ã¨fiKÛ«è Où ^Œ ã¨Oã¨Å÷ #∂ ~å[H©Ü∞« ѨH∆ÍÅ#∂, Ѩ~åº=~°} "å^Œ∞Å#∂ |∞[˚yOKÕ ¢Ñ¨Ü«∞`åflÅ#∞ "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\˜ìOk.HõOÃÑh `åÅ∂‰õΩ L#fl`åkèHÍ~°∞Å∞ qâßY *ÏÜ«∞O@∞ HõÖˇHõì~°∞ ã¨OnÑπ ‰õΩ=∂~ü ã¨∞ÖÏÎx~¸#∞ Hõeã≤ g∞_çÜ«∂ ¢Ñ¨ux^èŒ∞Å`À =ÚMÏ=Úv K«~°ÛÅ#∞ [iáê~°∞. D ¢áê*ˇ‰õΩì#∞ <≥ÅH˘ÖËÊO^Œ∞‰õΩ qâßY lÖÏ¡Ö’ ã¨|ƒ=~°O ^Œyæ~° ¢Ñ¨^Õâßxfl ZOÑ≤Hõ KÕâß~°∞. nx qÅ∞= ^•^•Ñ¨Ù 9000 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ HÍQÍ 1.4 q∞ @#∞flÅ JÅ∂ºq∞xÜ«∂xfl â◊√kèúKÕ¿ã ™ê=∞~°÷ºO nx‰õΩO@∞Ok. JnHÍHõ 0.25 q∞ @#∞flÅ Yx*Ïxfl ѨÙ@O ÃÑ_»∞`«∞Ok. EÖˇ·, 1, 2005 # ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO nx `åÅ∂‰õΩ MOU Y~å~°∞ KÕã≤Ok. lO^•Öò Éèí=<£ Ö’ HõOÃÑh `«# HÍ~åºÅÜ«∂xfl `≥izOk. '' "Õ∞O Jxfl =~åæÅ #∂ ã¨O¢Ñ¨k™êÎO. "åi JáÈǨÏÅ∞ `˘Åy™êÎO. =∂ ¢áê*ˇ‰õΩì =Å¡ Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ ZÖÏO\˜ Ǩh LO_»^Œ∞. x~åfiã≤`∞« Å∞ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯==∞Ok LO_»~∞° .—— JO\Ï_»∞ ^•x "åºáê~åaè=$kèú qÉèÏQÆÑÙ¨ _≥·~°Hõì~°∞ J#∞=∞Ü«∞ ‰õΩ=∂~ü J#∞#Ü«∞OQÍ.17 Pk"åã‘Å∞ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç#@∞¡QÍ QÍeH˘O_»‰Ωõ =∞ˆ~ H˘O_»Å‰õÄ QÆ∞@ìʼnõÄ HÍx ZÖÏO\˜ =ÚѨC HõÅQÆ^xŒ ÃãÅqKåÛ_»∞.

H˘O_»Å LѨi`«ÅO g∞^Œ<Õ Yx[ ¿ãHõ~°} [~°∞QÆ∞`«∞Ok Hõ#Hõ H˘O_»"åQÆ∞Å∞ ZO_çáÈ=_»OHÍx =∞ˆ~ Ǩx [~°QÆ^Œx Ǩg∞xKåÛ_»∞. Pk"åã‘ÅѨ@¡ `«=∞‰õΩ JOH˜`«ÉèÏ=O LO^Œ<åfl_»∞.~å#∞#fl 30 Uà◊¡Ö’ "åà◊¡ ã¨OˆH∆=∞OHÀã¨O U_®kH˜ Hõhã¨O 20 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å^•HÍ Y~°∞Û KÕÜ«∞^ŒÅz#@∞¡ K≥áêÊ_»∞. Jk `«=∞ HÍ~˘Êˆ~\ò ™êOѶ≤∞Hõ ÉÏ^茺`«QÍ `«Å∞™êÎ=∞<åfl_»∞. D ~°OQÆOÖ’ lO^•Öò`Àáê@∞, "åi`À Hõeã≤HÍx q_çQÍHÍx =∞~À HÍ~å‡QÍ~åxfl qâßY lÖÏ¡Ö’ ™ê÷Ñ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ <≥Ö’¯ ã¨Oã¨÷‰õÄ_® ã¨Oã≤^èŒú`«#∞ ¢Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ `≥eÜ«∞*Ëã≤Ok. lO^•Öò HõOÃÑh J#O`«yi "≥·Ñ¨Ù ÉÏÔH·û@∞`«=fiHÍÅ#∞ [~°∞ѨÙ`«∞Ok. zO`«Ñ¨e¡ J~°‰õΩ Ô~·Å∞=∂~°æO U~°Ê_»QÍ<Õ <≥ Ö ’¯ l.ÔH.gkè. =∞O_»ÅOÖ’<Õ `«# `«=fiHÍÅ#∞ [~°∞ѨÙ`«∞Ok. xxv

Hõ#∞Hõ W^ŒÌi ÖÏÉèÏÅ∂ ѨkÅOQÍ<Õ LO\Ï~Ú. WÖÏO\˜ |∞[˚yOѨÙÅ∂ "åQÍÌ<åÅ∂ HÍ~å‡QÍ~åÅ∞ ¢áê~°OÉèíOHÍQÍ<Õ h\˜ =¸@ÖÏ¡ HõiyáÈ`å~Ú. ÃÑ@∞ì|_ç^•s ã¨Oã¨÷Å ÖÏÉèÏÅ"Õ@Ö’ ã¨Ç¨ÏHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ áêʼnõΩÅ∞ ¢Ñ¨*ψH∆=∂xfl Ѩ}OQÍ ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ áêʼnõΩÅ∞ ZO`« L`åûǨxfl K«∂ѨÙ`å~À D ÉÏÔH·û@∞ xˆH∆áêÅ `«=fiHÍÅ ¢Ñ¨uáê^Œ<Õ K«Hõ¯x ™êHõ∆ºO! WѨC_»∞ Jã¨Å∞ Hõ^äÕq∞\’ K«∂^•ÌO. ¢Ñ¨Hõ$uÖ’ =∞#‰õΩ ã¨Ç¨Ï[OQÍ =∞#‰õΩ ÅaèOz# ÅHõ∆ HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å qÅ∞"≥·# Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ HÍ~°∞KÒHõQÍ XHõ ¢ÃÑ·"Õ@∞ ã¨Oã¨÷‰õΩ Hõ@ìɡ>ËìO^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO =ÚO^Œ∞H˘KÕÛã≤Ok. lÖÏ¡Ö’ ÉÏÔH·û\ò xˆH∆áêÅ∞#fl J_»=Ùefl JkèHÍ~° áêsìH˜ K≥Ok# lO^•Öò JÅ∂ºq∞<å ‰õΩ ^è•~å^Œ`«ÎO KÕã≤# ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO, =∞~À |Ǩïà◊ *Ïu ã¨Oã¨÷ a ÃÇÏKü ã≤ ae@<£‰õÄ `«Å∞ѨÙÅ∞ ÉÏ~å¡ `≥izOk. D ã¨Oã¨÷`«~°Ñ¨Ù# F J^茺ܫ∞# |$O^ŒO P ¢áêO`«OÖ’ Ѩ~°º\˜OzOk. Yx*Ïxfl `«=Ùfi‰õΩ áÈÜÕ∞O^Œ∞‰õΩ qq^èŒ ^Œâ◊Ö’¡ ^•^•Ñ¨Ù 20,000 HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å∞ ÃÑ@∞ì|_ç ÃÑ>ËOì ^Œ∞‰õΩ D ã¨Oã¨÷ =ÚO^Œ∞H˘zÛOk. ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì P^ÕâßÅ#∞ HÍÅ~åã¨∂Î ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO `å<Õ ^ŒàÏs J=`å~°"≥∞uÎOk. D ¢Hõ=∞OÖ’ yi[#∞ŠǨωõΩ¯efl HÍÅ~åã≤ ≤¢Ñ¨Hõ$u =∂`« ѨK«Ûx =ÚYO g∞^Œ Jaè=$kèÌ J<Õ Pã≤_£ áÈã≤ qHõ$`«OQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕ™ÈÎOk. ¢Ñ¨Ñ¨OK« "åºÑ¨ÎOQÍ JÅ∂ºq∞xÜ«∂ Yx*ÏxH˜ _ç=∂O_»∞ XHõ¯™êi ÃÑ~°Q_Æ O» `À QÆ`O« Ö’ ~å~°=∞‡x Ñ≤ez<å ѨÅHõx |Ǩïà◊ *Ïu ã¨Oã¨Å÷ ∞ qâßY xˆHá∆ êÅÃÑ· Hõ<Õfl™ê~Ú. D <ÕѨ^䌺OÖ’ lÖÏ¡Ö’x 2446 ÃÇÏHÍì~°¡ J@g ¢áêO`åxfl lO^•Öò ã¨Oã¨÷‰õΩ ˆH\Ï~Úã¨∂Î QÆ`« ã¨O=`«û~°O ~åR ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ǨÏ_®q_çQÍ =¸A"å}© XѨÊO^•xfl (Memorandum of Understanding) Y~å~°∞ KÕã¨∞‰õΩOk.=∞#º ¢áêO`«OÖ’ QÆ#∞Å `«=fiHÍÅÃÑ· ã¨=∞`å ˆHã¨∞Ö’ ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì P^ÕâßÅ#∞ KåHõK«HõºOQÍ `«ÑÊ≤ OK«∞‰õΩO@∂, ~åR¢Ñ¨É∞íè `«fiO `«# ¢Ñ¨}ÏoHõ#∞ ~°zOzOk. ^ÕâO◊ Ö’<Õ J`«ºkèHOõ QÍ ÉÏÔH·û\ò xˆH∆áêÅ∞ ^•^•Ñ¨Ù "≥~Úº q∞eÜ«∞<£ @#∞flÅ∞ `«∂~°∞Ê P_»=ÙÖ’¡ PO¢^èŒ, Xi™êû Ö’¡ L<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’ 540 q∞ @#∞flÅ∞#fl ¢áêO`åÅ#∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. ^•xÖ’ 240 q∞ @#∞flÅ#∞ lO^•Öò ‰õΩ ˆH\Ï~ÚOKå~°∞. yi[#¢áêO`åÖ’¡ yi[<Õ`«~°∞Å∞ `«=fiHÍÅ∞ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞ Hõ#Hõ ~åR Yx*Ïaè=$kèú ã¨Oã¨÷ "≥∞ÿxOQÆ∞ KÕã≤ Yx*Ïxfl lO^•Öò ‰õΩ ã¨~°Ñ¶¨~å KÕã¨∞ÎOk. lO^•Öò JO^Œ∞Hõ=ã¨~°"≥∞ÿ# Ü«∞O¢`åOQÍxflx xxã¨=∞‰õÄ~°∞ã¨∞ÎOk. Yx*Ïaè=$kèú ã¨Oã¨÷ =∂¢`«O lO^•Öò‰õΩ ˆH\Ï~ÚOz# ¢áêO`«OÖ’x xxvi

Yx*Ïxfl W`«~°∞ʼnõΩ W=fi‰õÄ_»^Œ∞. JO>Ë Yx*Ïaè=$kèú ã¨Oã¨÷ lO^•Öò ‰õΩ ˆH=ÅO =Úã¨∞QÆ∞ QÍ =∂¢`«"Õ∞ =º=ǨÏi™ÈÎOk! ã¨QÆ@∞# P~°∞ @#∞flÅ ÉÏÔH·û\ò #∞Oz @#∞fl JÅ∂ºq∞<å ~å=K«∞Û. ¢Ñ¨ã¨∞Î`«O nx ^èŒ~° ~°∂.5,534. @#∞fl JÅ∂ºq∞xÜ«∞O =Ú^ŒÌÅ ^èŒ~° ~°∂.42,727. +‘@∞û @#∞fl ~°∂. 70,000 ^•HÍ LOk. WѨÊ\˜=~°‰õÄ qq^èŒ ã¨Oã¨÷Å∞ ÉÏÔH·û\ò ‰õΩ K≥e¡Oz# ~åÜ«∞bì K«∂¿ãÎ @#∞fl‰õΩ ~°∂.58 #∞Oz ~°∂.90 ^•HÍ Ñ¨Å∞‰õΩ`ÀOk. @#∞fl‰õΩ ~°∂.100 K˘Ñ¨C# K«∂ã¨∞‰õΩ<åfl 240 q∞ @#∞flʼnõÄ 2400 HÀ@¡ ‰õΩ q∞OK«^Œ∞. Jn áê¡O@∞ rq`«HÍÅOÖ’ =∂¢`«"Õ∞. 30–40 Uà◊¡áê@∞ ~åÜ«∞bìx ÃÑOK«∞‰õΩO@∂ áÈ~Ú<å ~°∂.5000 HÀ@∞¡ =~°‰õÄ =ã¨∞ÎOk. JO>Ë U_®kH˜ ~°∂.125 HÀ@∞¡ =∂¢`«"Õ∞! D HÍ~°º HõÖÏáêÅ =Å¡ Yx*Ïaè=$kèú ã¨Oã¨÷‰õΩ H˘O`« P^•Ü«∞O ~å=K«∞Û. W\©=Å ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞Ö’ 4000 QÆ*ÏÅ ã¨÷ÖÏxfl "ÕÅO "ÕÜ«∞QÍ ~°∂ 335 HÀ@∞¡ P^•Ü«∞O =zÛOk. D ÖˇHõ¯# K«∂¿ãÎ 6000 ZHõ~åÖ’¡ yi[# rq`åÅ#∞ zè<åfl aè#flO KÕã≤, ¢Ñ¨Hõ$u JO^•Å#∞ <åâ◊#O KÕã≤ "åQÆ∞Å#∞ ZO_»QÆ\˜ì ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ÉÏ=Ù‰õΩ<Õk ˆH=ÅO <å=∞=∂¢`«Ñ¨Ù P^•Ü«∞"Õ∞ Jx `ÕÅ∞`«∞Ok.‰áê~°^Œ~°≈Hõ`«‰õΩ =∂~°∞¿Ñ~°∞QÍ K≥ѨC‰õΩO@∞#fl ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ÉÏÔH·û\ò ˆH\Ï~ÚOѨÙʼnõΩ QÀ¡|Öò >ˇO_»~°¡#∞ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ≤Å=ÖË^À JO`«∞ |@ìx ~°Ç¨Ï㨺O. JÖÏ Ñ≤ez LO>Ë q^èŒO K≥_®¤ Ѷ¨Å"≥∞ÿ<å ^ŒˆH¯k Hõ^•! ~åROÖ’ QÆ∞iÎOz# 44475 ÃÇψHì~°¡ Ö’x ÉÏÔH·û\ò xˆH∆áêÖ’¡ 2446 ÃÇψH~ì ∞° ¡ lO^•Öò Ѩ~O° KÕÜ∞« QÍ q∞ye#k <åÖ’¯‰õΩ, a ÃÇÏKü ã≤ ae\˜<£ ‰õΩ WKÕÛO^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨uáê^Œ#Å∞<åfl~Ú. WO`« qã‘Î~°‚OÖ’ `«=fiHÍÅ#∞ [iÑ≤`Õ ^•x ¢Ñ¨ÉèÏ=O =∞~À 2500 ÃÇÏHÍì~°¡ ÃÑ· Ѩ_»∞`«∞Ok. qâßY, `«∂~°∞Ê QÀ^•=i U*ˇhû ¢áêO`«Ñ¨Ù ~°∂Ѩو~YÅ∞ =∂iáÈ`å~Ú. yi[# r=#O, ã¨Oã¨$¯u <åâ◊#=∞ø`«∞Ok. ÉÏÔH·û\ò `«=fiHÍxH© ^•xfl `«~e° OKÕO^Œ∞‰õΩ ÉèÏs Hõ<fiÕ Ü«∞~ü ɡÅ∞ì#∞ U~åÊ@∞ KÕã∞¨ #Î flO^Œ∞# yi[#∞ʼnõΩ ™ê÷x‰õΩʼnõΩ ^˘iˆH L^ÀºQÍÅ∞ <å=∞=∂¢`«"Õ∞. ã¨∞¢Ñ‘O P^ÕâßÅ ¢Ñ¨HÍ~°O P^•Ü«∞OÖ’ 20% yi[<åaè=$kèúH˜ Y~°∞Û KÕÜ«∂e.HÍx XѨÊO^ŒO Ö’ L#fl 1/2 âß`«O ‰õÄ_® Y~°∞ÛÃÑ_»`å~À ÖË^À `≥b^Œ∞. D ¢áê*ˇ‰Ωõ ì =Å¡ Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ f~°x #+¨Oì HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. HÀ\Ï¡k ã¨O=`«û~åÅ∞ ¢Ñ¨Hõ$u ¢â◊q∞Oz fiÛ kkÌ# JO^Œ"≥∞ÿ# ÉÁ¢~å QÆ∞ǨÏÅ∞ <åâ◊#=∞ø`å~Ú. QÀã¨Îh #k `À ã¨Ç¨ =∞~À 15 H˘O_»"åQÆ∞Å∞ <åâ◊#=∞ø`å~Ú.

QÍeH˘O_», ~°HõÎO H˘O_» Ñ≤O_çQÍ =∂~°`å~Ú. xxvii

`å\˜ÑÓ¨ _ç i[~åfiÜ«∞~°∞‰õΩ HÍÅO K≥eá¡ È`«∞Ok. ã¨∞=∂~°∞ 250 J_»∞QÆ∞Å#∞Oz ^Œ∞q∞ˆH Hõ\˜Hõ [Åáê`«O JO^•Å∞ =∞#H˜Hõ LO_»=Ù.18 WkÖÏ LO_»QÍ =∞# Ѷ¨∞#`« =Ç≤ÏOz# ~åR =ÚYº =∞O¢u QÍi Jaè¢áêÜ«∂efl K«∂^•ÌO. `å#∞ Jxfl ¿ÑѨ~°∂¡ K«k"Õ fiHõ LO_»^Œh, HÍx D<å_» ∞ =∂¢`«O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® K«^Œ∞=Ù`å#h áê¢uˆHÜ«ÚʼnõΩ XHõ ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ K≥áêÊ~°∞. ÃÑ· "å~°Î#∞ K«kq# `«~°"å`« PÜ«∞# q[˝`« ZÖÏ ÃÑiyO^À K«∂_»O_ç. qâßY lÖÏ¡ Ö’x L. HÀ@ =∞O_»ÅOÖ’ Ma Mahamaya Industries Private Limited "åi q∞h L‰õΩ¯ HÍ~å‡QÍ~åxfl ¢áê~°Oaèã¨∂Î lÖÏ¡ Ö’x H˘xfl =~åæÅ∞ ÉÏÔH·û@∞ `«=fiHÍÅ#∞ =ºuˆ~H˜ã¨∞Î#flO^Œ∞‰õΩ qKå~°O "≥e|∞KåÛ~°∞. ÉÏÔH·û@∞ `«=fiHÍÅ=Å¡ yi[#∞Å r=<åxH˜ =ÚѨC =ã¨∞ÎO^Œ<Õ ÉèíÜ«∂Å∞ x~å^è•~°"≥∞ÿ#qQÍ H˘\˜ì áêˆ~âß~°∞. U XHõ¯ yi[#∞_ç r=<ÀáêkèH˜ =ÚѨC "å\˜e¡<å JO`«‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ ~Ô @∞¡ #+¨ì ѨiǨ~åxfl K≥e™¡ êÎ=∞x Ǩg∞xKåÛ~°∞. S^Õà¡◊ áê@∞ Ѩ^qŒ Ö’ LO_ç JOk#O`« ¢Ñ¨*Ï^èŒ<åxfl ÅOKåÅ∞QÍ Ñ¨OK«∞‰õΩu<Õ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩxQÍ =$uÎh ¢Ñ¨=$uÎh ÃÑOK«∞‰õΩ#fl "åiH˜ _»|∞ƒ`«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ Hõ#Ѩ_»Hõ áÈ=_»O ã¨Ç¨Ï["Õ∞ Hõ^•! lÖÏ¡Ö’ <≥ÅH˘ÖËÊ Ô~O_»∞ JÅ∂ºq∞xÜ«∞O áê¡O@¡ ^•fi~å yi[#∞ʼnõΩ =∞Oz Láêkè ^˘~°H˜ "åi r=#O =∞iO`« ÉÏQÆ∞ Ѩ_»∞`«∞O^Œx ‰õÄ_® ÃãÅqKåÛ~°∞. HÍx HÀ\Ï¡k ã¨O=`«û~åÅ∞ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ#fl ¢Ñ¨Hõ$u <åâ◊#"≥∞ÿ, HÍÅ∞+¨ºO HÀ~°Å∞ Kåz yi[#∞Å =∞#∞QÆ_»#∂ "åi ¢Ñ¨âßO`« r=<åhfl ÉèíOQÆѨ~°∞ã¨∞ÎO^Œ#fl q+¨Ü«∞O PÜ«∞# ¢Ñ¨™êÎqOK«‰Ωõ O_® *Ï¢QÆ`Ϋ Ѩ_®¤_∞» . "åà◊¡ |`«∞‰õΩÅ∞ ^Œ∞=Ú‡Ö’ Hõeã≤ áÈ~Ú<å lO^•Å∞ HõOÃÑh =O\˜ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°¡ ã¨OˆH∆=∂xH˜, "åi ÖÏÉèÏňH PÜ«∞# ¢áê=ÚYº`«xzÛ, WÖÏO\˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ™ê^è•~°}OQÍ ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞ `«=∞<≥#∞fl‰õΩ#fl "åiH˜KÕÛ J*Ï˝#Ѩ٠=∞`«∞=Î ∞O^Œ∞<Õ WO[Hõ#¬ ∞¡QÍ ZH˜¯OKÕ ¢Ñ¨Ü∞« `åflxfl KÕ™ê~°∞. PÜ«∞# =∂@Å#∞ #q∞‡<å #=∞‡‰õΩ<åfl HõOÃÑhÅ∞ `«=fiHÍÅ#∞ [~°Ñ¨_»O MÏÜ«∞O. yi[#∞Å∂ J@g ã¨OѨ^• #n#^•Å∂ "åQÆ∞Å∂ =OHõÅ∂ ÉÁ¢~å QÆ∞ǨÏÅ∂ Jhfl HÍÅ∞+¨ºÑ¨Ù HÀ~°Ö’¡ <åâ◊#=∞=_»=¸ MÏÜ«∞"Õ∞!19

7. +≤Ñπ ¢ÉËH˜OQ∑ Ѩi¢â◊=∞ HÍÅO K≥e¡# ÉèÏs F_»efl q_»nã≤, "å\˜Ö’x ֒ǨÅ#∂ ÉèÏQÍÅ#∂ q_»nã≤

* * * *

`«∞‰õΩ¯H˜O^Œ J=∞‡_»O D<å_»∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’x ÉèÏs Ѩi¢â◊=∞Ö’¡ XHõ\˜. áê`« F_»Å Ü«∞[=∂#∞Å∞ "å\˜ÃÑ· U_®kH˜ aeÜ«∞<£ _®Å~°¡^•HÍ ã¨Oáêkã¨∞Î<åfl~°∞. WÖÏO\˜ <ÒHÍ ˆHO¢^•ÅÖ’ XHõ\˜ =∞# ^Õâ◊OÖ’x QÆ∞[~å`ü ~åROÖ’ JÖÏOQ∑ Ö’ LOk. WѨC_»∞ JÖÏO\˜ ˆHO¢^•xfl HÍH˜<å_» =^ŒÌ <≥ÅH˘ÖÏÊÅx ~åR¢Ñ¨Éèí∞`«fiO f¢=OQÍ ã¨<åflǨÅ∞ KÕ™ÈÎOk. ¢Ñ¨Ñ¨OK« "åºÑ¨ÎOQÍ U_®kH˜ Pˆ~_»∞ =O^ŒÅ ÃÑ^ŒÌ F_»Å#∞ ѨxH˜~åxqQÍ x~°~‚ ÚOz "ÕÅO "Õã∂¨ OÎ \Ï~°∞. F_»Å∞ ѨxH˜~åx=x x~å÷iOz# `«~"° å`« Ü«∞[=∂#∞Å∞ ¢É’Hõ~°¡‰õΩ J=Ú‡`å~°∞. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞#fl ^Õâ◊Ѩ٠Ѩ`åHÍxfl fã≤ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# ^Õâ◊Ѩ٠Ѩ`åHÍxfl `«ye™êÎ~°∞. WÖÏ [iy# ¢Ñ¨f™ês Ѩ`åHõO =∂~°_»O`À F_» Jã¨Å∞ U^ÕâßxH˜ K≥Ok#n `≥eÜ«∞^Œ∞.KÕ`«∞Å∞ =∂i# F_»Å Jã¨Å∞ Ü«∞[=∂x Z=~À U ^ÕâßxH˜ K≥Ok#^À `≥eÜ«∞ ‰õΩO_® KÕ¿ã =∂Ü«∞#∞ ''á¶ê¡Q∑ PѶπ HõhfixÜ«∞#∞û—— JO@∞<åfl~°∞. Wk ã¨=Ú¢^Œ"åºáê~°OÖ’ JO^Œ~°∂ JOwHõiOz PK«iã¨∞#Î fl <Õ~O° ! x*ÏxH˜ áê`« F_»Å∞ J"Õ∞‡@ѨC_»∞ K«@¢ì ѨHÍ~°O Z<Àfl *Ï¢QÆ`ÅΫ #∞ fã¨∞HÀ"åe. ã¨=Ú¢^Œ "åºáê~°O, F_»Å∞, Ѩ~åº=~°} Ѩi~°Hõ∆}Å#∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK« "åºÑ¨ÎOQÍ Ñ¨~°º"ÕH˜∆OKÕO^Œ∞‰õΩ SHõº~å[ºã¨q∞u '' JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨=Ú¢^Œ "å}˜[º ã¨Oã¨÷—— J<Õ J#∞|O^èŒ ã¨Oã¨#÷ ∞ ™ê÷ÑO≤ Kå~°∞. HÍx nx JkèHÍ~åxfl LxH˜h Z=~°∂ QÆ∞iÎOK«_O» ÖË^∞Œ . g\˜H˜ ã¨O|OkèOz# x|O^èŒ#Å#∞ á⁄O^Œ∞ Ѩ~°∞ã¨∂Î 1989Ö’ '' ÉËã≤Öò Hõ<≥fi#¬<£ —— ~°∂á⁄OkOKå~°∞. nxÃÑ· ÉèÏ~°`« ^Õâ◊O`À ã¨Ç¨ ^•^•Ñ¨Ù ¢Ñ¨Ñ¨OK«OÖ’x Jxfl ^ÕâßÅ∂ ã¨O`«HÍÅ∞ KÕ™ê~Ú. Wk ˆH=ÅO +≤Ѷπ ¢ÉËH˜OQ∑ QÆ∞iOz# XѨÊO^ŒO =∂¢`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. ã¨Éèíº ^ÕâßÅ∞ `«=∞^ÕâßÅ#∞Oz W`«~° ^ÕâßʼnõΩ ǨxHõ~°"≥∞ÿ#, HÍÅ∞+¨º HÍ~°Hõ"≥∞ÿ# =º~å÷Å#∞ J=∞‡_»OHÍx, ~°"å}Ï HÍx K≥Ü«∞º‰õÄ_»^Œ∞. S`Õ nxfl J=∞Å∞ K≥Ü«∂ºeû# '' JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨=Ú¢^Œ "å}˜[º ã¨Oã¨÷—— ã¨iQÍ Ñ¨x K≥Ü«∞º#O^Œ∞=Å¡ áêâßÛº`«º ^ÕâßÅ∞ `«=∞ F_»Å#∞ `«$fÜ«∞ ¢Ñ¨ÑO¨ K« ^ÕâßʼnõΩ ѨOÑ≤ KÕ`∞« Å∞ ^Œ∞Å∞ѨىõΩO@∞<åfl~∞° .

xxviii

xxix

F_»Å Ü«∞[=∂#∞Å∞ "å\˜x ¢É’Hõ~°¡‰õΩ J"Õ∞‡=ÚO^Œ∞ "å\˜x â◊√kèÌKÕã≤ J=∂‡Å<Õ x|O^è#Œ L<åfl Z=~°∂ Ѩ\Oì˜ K«∞HÀ=_»OÖË^∞Œ . F_»Å∞ q_»n¿ã@ѨC_»∞ "≥Å∞=_Õ \˜.a.\˜.

J<Õ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ~°™êÜ«∞xHõq∞¢â◊=∞O `«=∞ f~åʼnõΩ `åHõ ‰õÄ_»^Œ<Õ K«\Ïìxfl KÕã∞¨ ‰õΩx YzÛ`«OQÍ J=∞Å∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl áêâßÛº`«º ^ÕâßÅ∞ `«=∞ F_»Å#∞ Pã≤Ü∂« ^ÕâßʼnõΩ ѨOѨىõΩO@∞<åfl~Ú. WHõ¯_» Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å‰õΩ K≥Ok# L^Œº=∂Å∞ |ÅOQÍ ÖË#O^Œ∞=ÖÏ¡ ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å ÖÏÉèÏňH ¢áê^è•#º`«xKÕÛ ^èÀ~°}˜ L#flO^Œ∞#, K«=HõQÍ HÍi‡‰õΩÅ∞ ^˘~°‰õΩ`«∞#flO^Œ∞#, <åºÜ«∞=º=ã¨÷, K«\ÏìÅÖ’x ÖÁã¨∞QÆ∞Å =ÖÏ¡ PÜ«∂ ^ÕâßÅ∞ `«=∞ Ѩxx ã¨∞Å∞=ÙQÍ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. K≥·<å áêH˜™ê÷<£ ÉèÏ~°`ü |OQÍ¡^Õâò f~åʼnõΩ Ü«¸~°Ñπ #∞Oz H˘xfl =O^ŒÅ =∞$`«∞º<ÒHõÅ∞ KÕ~°QÆeQÍ~Ú. ÉËã≤Öò XѨÊO^ŒO ÃÑ· ã¨O`«HõO K≥Ü«∞ºx ^ÕâßÖ’¡ g\˜x ilã¨ì~°∞ KÕã≤ ѨOѨÙ`«∞<åfl~°∞. 1994 Ö’ ÉËã≤Öò XѨÊO^ŒOÖ’ =∞ixfl Hõiî#"≥∞ÿ# x|O^èŒ#Å∞ KÕã≤<å ZÖÏO\˜ LѨÜ≥∂QÆO Hõ#|_»_»OÖË^Œ∞. 2001–02 Ö’ 469 F_»Å∞ q_»nÜ«∞_®xH˜ 936 q∞ _®Å~°¡‰õΩ J=∞‡HÍÅ∞ [iQÍ~Ú. ¢Ñ¨f F_»‰õÄ Hõhã¨O 2 q∞ _®Å~°∞¡ PÜ«∂ <ÒHÍ ã¨Oã¨÷ʼnõΩ q∞QÆ∞Å∞`å~Ú. 2002 Ö’ |OQÍ¡^Õâò Ö’x z@ìQÍOQ∑ ˆ~=Ù‰õΩ JkèHÍiHõOQÍ 80 F_»Å∞ ~åQÍ =∞~À 49 F_»Å∞ ~°Ç¨Ï㨺OQÍ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú. "ÕÖÏk =∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ ˆH#û~°∞ =O\˜ ~ÀQÍÅ`À K«xáÈÜ«∂~°∞.D áê`« F_»Å q^Œ∞º`ü ѨiHõ~åÖ’¡ ~°OQÆ∞Ö’¡, #∂<≥Ö’¡ ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# HÍÅ∞ëêºÅ∞ ^•y LO\Ï~Ú.

Wq =∞#∞+¨µÅ‰õÄ r"å=~°}ÏxH© ‰õÄ_® ¢Ñ¨=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ#qQÍ QÆ∞iÎOKå~°∞. WÖÏO\˜ Ѩi¢â◊=∞Ö’¡ ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩʼnõÄ "å\˜ Ѩiã¨~åÖ’¡ x=ã≤OKÕ ™ê=∂#º ¢Ñ¨[ʼnõÄ g\˜ ¢Ñ¨ÉèÏ=O`À J<ÕHõ ~°HÍÅ ~ÀQÍÅ∞ =™êÎ~Ú. JHõ¯_ç Éèí∂QÆ~°ƒù[ÖÏÅ∂ ã¨=Ú¢^Œ[ÖÏÅ∂ qëêÅ`À xO_ç =∂#= qxÜ≥∂QÍxH˜ ѨxH˜~å‰õΩO_® ™È`å~Ú. r=*Ï`«∞Å∂ [O`«∞*ÏÅ=¸ #t™êÎ~Ú. S`Õ Wq "≥O@<Õ |Ü«∞@Ѩ_»=Ù. Ѩ~åº=~°} HÍÅ∞+¨ºO =Å¡ =KÕÛ ~ÀQÍÅxflO\˜H© `«=∞ Ѩi¢â◊=∞Å =Å¡ H͉õΩO_® W`«~° HÍ~°}ÏÅ =Å¡ PÜ«∂~ÀQÍÅ∞ =ã¨∞Î<åflÜ«∞x Ѩi¢â◊=∞Å∂ ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∂ ‰õÄ_® `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_»O =∂=¸Öˇá· È~ÚOk. HÀ~°∞Åì ∞ ‰õÄ_® ZO`À *ÏѨºO [iQÍHõ, [~°Q=Æ eã≤# #+¨Oì [iQÍHõ `«∞x `«QÆ∞=Ù K«O^ŒOÖ’ `«=∞ f~°∞ÊÅ∞ WzÛ<å LѨÜ≥∂QÆO JO`«O`« =∂¢`«OQÍ<Õ LO@∞Ok.20 xxx

ÖË^• #~°‡^• #k _®ºO Z`«∞Î q+¨Ü«∞OÖ’ ÖÏQÆ áêʼnõΩňH =`åÎã¨∞ ѨÅ∞‰õΩ`«∂ ã¨=∞㨺#∞ QÆ∞iÎOK«_®xH˜ ‰õÄ_® "≥#∞HõO["Õ™êÎ~Ú |OQÍ¡^Õâò ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì ÉËã≤Öò XѨÊO^ŒÑÙ¨ x|O^è#Œ Å∞ HõzÛ`«OQÍ J=∞Å∞ K≥Ü∂« ºÅx JHõ¯_ç ¢Ñ¨É∞íè `åfi<åfl^tÕ OzOk. ã¨∞n~°…OQÍ™êy# ÔH¡"≥∞OK«∂º q"å^ŒO =∞# ¢Ñ¨Éèí∞`«fi JÅã¨`åfixH˜ âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# L^•Ç¨Ï~°}QÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk. J^Õq∞\’ K«∂^•ÌO. * * * *

8. ÔH¡"≥∞OK«∂º q"å^ŒOI QÆ∞[~å`ü Ö’x JÖÏOQ∑ ˆ~=ÙÖ’ ѨxH˜~åx <ÒHõÅ#∞ U H©Å∞ HÍ H©Å∞#∞ T_»nã≤, =º~å÷Å#∞ "Õ~°∞KÕã≤, ѨxH˘KÕÛ֒ǨÅ#∞ `«∞‰õΩ¯QÍ J=Ú‡`å~°∞. ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞ q^Õj <ÒHõÅ#∞ HÍ~°∞ KÒHõQÍ H˘x, =∞#^ÕâßxH˜ `≥zÛ, "å\˜x q_»Q˘\˜ì ÖÏÉèÏʼnõΩ J=Ú‡`å~°∞. D F_»ˆ~=ÙÖ’ ^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞ "ÕÅ=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ ѨxKÕ™êÎ~°∞. g~°O^Œ~°∂ W`«~° ~åR¢Ñ¨[Å∞ HÍ=_»O QÆ=∞<å~°›O! HÍ~°∞ KÒHõQÍ Ñ¨x KÕ¿ã gà◊¡‰õΩ ZÖÏO\˜ HÍi‡Hõ <åÜ«∞Hõ`«fiO ÖË^Œ∞. Ü«∞[=∂#∞Å∞ Ü«∞^èÕKè«ÛùQÍ gi ¢â◊=∞â◊H˜Îx ^ÀK«∞‰õΩO\Ï~°∞. =∞#^Õâ◊OÖ’ ‰õÄb ˆ~@∞¡ KÒHõQÆ#∞HÍ, HÍi‡‰õΩʼnõΩ ZÖÏO\˜ ~°Hõ∆}Å∂ *Ï¢QÆ`«ÎÅ∂ ÖˉõΩO_® Ѩx KÕ~ÚOK«∞ HÀ=K«∞Û QÆ#∞HÍ, q^Õj ã¨Oã¨÷Å∞ `«=∞ <ÒHõÅ#∞ WHõ¯_çˆH `«~°e™êÎ~°∞. ¢Ñ¨Éèí∞`«fi Ѩ~°OQÍ ‰õÄ_® W|ƒO^Œ∞ÅO`«QÍ LO_»=Ù. WO`«HõO>Ë HÍ=eã≤O^Õq∞\˜?

D <ÕѨ^茺OÖ’ HÍÅO K≥e¡# ¢ÃѶOz Ü«Ú^èŒÌ<ÒHõ#∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ HõOÃÑh H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤ ÉèÏ~°`ü ‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ ѨÓ#∞‰õΩOk.nxx ¢ÃѶOz ¢Ñ¨É∞íè `«fiѨ٠<ÒHÍ^Œàq◊ ÉèÏQÆO =∞#^Õâ◊ѨÙHÍi‡‰õΩʼnõΩ #∂`«# ã¨O=`«û~° HÍ#∞HõQÍ _çâ‹O|~°∞ 31= `Õn# "åi <ÒHÍ¢â◊Ü«∞"≥∞ÿ# \∫Ö’#∞ #∞Oz QÆ∞[~å`ü Ö’x JÖÏOQ∑ ˆ~=Ù‰õΩ |Ü«∞ÖËÌ~°nã≤Ok. ¢ÃÑOz =∂r ¢Ñ¨^è•x ÔH¡"≥∞OK«∂º ¿Ñ~°∞#fl D <ÒHõÖ’ H˘xfl =O^ŒÅ @#∞flÅ PÃベêìãπ ֒ǨÏO LOk. nx HÍ~°}OQÍ P™ê·, Hõ∆Ü«∞, `«k`«~° K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞ =™êÎ~Ú.*(Pl see I -Annesure)

xxxi

WÖÏO\˜ =º~å÷Å#∞ ¢á¶êOã¨∞Ö’ x¿+kèOz#O^Œ∞# nx qKèÕÛù^Œ#O K«@ìѨ~°OQÍ JHõ¯_» J#∞=∞uOK«~°∞. JO^Œ∞Hõx ^•xfl WO_çÜ«∂‰õΩ `«~°eOKåÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞. Ѩ~åº=~°} "å^Œ∞Å∂ HÍi‡Hõ<åÜ«∞‰õΩÅ∂ D x~°‚Ü«∂<≥flkiOKå~°∞. JÖÏOQ∑ Ö’ qKèÛÕ ^ù •xH˜ `«ÅÃÑ\˜#ì D <ÒHõÖ’ PÃベêìã∞¨ =∂¢`«"∞Õ H͉õΩO_® =∞Ô~<Àfl ǨxHõ~"° ∞≥ #ÿ ~°™êÜ«∞<åÅ∞<åflÜ«∞h, áÈb HÀ¡i<Õ>ˇ^£ ɡ·Ñ¶≤<≥·Öòû, ã‘ã¨O D <ÒHÍÉèÏQÍÖ’¡ L<åflÜ«∞h nx `«~°eOѨ٠ÉËã≤Öò x|O^èŒ#ʼnõΩ q~°∞^èŒú=∞h, nxÃÑ· ѨxKÕ¿ã HÍi‡‰õΩÅ∞ f¢= J<å~ÀQͺxH˜ QÆ∞Ô~·, ~ÀQÍÅ áêÅ|_»=K«∞Û#h HÍi‡Hõ<åÜ«∞‰õΩÅ∞ JÉèíºO`«~åÅ#∞ ÖË=nâß~°∞. JÖÏOQ∑ <ÒHÍ ˆHO¢^ŒOÖ’ ѨxKÕ¿ã"å~°O`å =Åã¨HÍi‡‰õΩÅ∞ HÍ=_»O`À g~°∞ ã¨OѶ∞¨ \˜`O« QÍ x~ÀkèOKÕ Ñ¨iã≤` ÷ ∞« Å∞ÖË#O^Œ∞#, AITUC, CITU, New Trade Union Initiative (NTUI) _ôHOõ \Ïq∞<Õ+# ¨ ∞ [~°QxÆ ^Õ Wk ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨=Ú¢^Œ[ÖÏÖ’¡ ¢Ñ¨"tÕ OK«~å^Œx ¢Ñ¨H\ õ O˜ Kå~Ú. ¢ÃѶOz ¢Ñ¨É∞íè `«fiO F_»Ö’x ¢Ñ¨=∂^ŒH~õ ° =º~åúÅQÆ∞iOz ã¨~Ô #· ã¨=∂Kåixfl=fi‰õΩO_® `«ÑC¨ ^À= Ѩ\Oì˜ KÕÖÏ =∂\Ï¡_∞» `ÀO^Œh HÍi‡Hõ<åÜ«∞‰õΩÅ∞ Ѷ≤¢|=i 2= `Õn# x~°fiÇ≤ÏOz# Ѩ¢uHÍ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ J<åfl~°∞. ¢ÃѶOz ¢ÃÑã≤_≥O@∞ *ÏH˜fiãπ z~åH± ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Ѩ~°º@# ã¨O^Œ~°ƒùOÖ’ ¢ÃѶOz ^Ò`åºkHÍi HÍ~åºÅÜ«∞O =ÚO^Œ∞ x~°ã¨# ¢Ñ¨^Œ~°≈##∞ x~°fiÇ≤ÏOK«^ŒeKå=∞x ¢Ñ¨Hõ\˜OKå~°∞. Ѩ~åº=~°}, J@g =∞O¢u`«fi âßY D q+¨Ü∞« OÖ’ hà◊√¡ #=ÚÅ∞`«∂ =∂\Ï¡_∞» `ÀO^Œx, D q+¨Ü∞« OÖ’ ¢Ñ¨^è•x =∞<À‡Ç¨Ï<£ ã≤OQÆ∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞HÀ"åÅh áê¢uˆHÜ«Ú_»∞ ¢Ñ¨Ñ¶¨ÙÅ¡ a™êfiÖò HÀ~å_»∞.21 D <ÒHõ#∞ N~åO "≥ã¨Å∞û ‰õΩ K≥Ok# =ÚMË+π Ѩ>ËÖò H˘#∞QÀÅ∞ KÕ≥âß_»∞. <ÒHõÖ’x =º~åúÅQÆ∞iOz ¢w<£ Ñ‘ãπ ã¨Oã¨÷ `«Ñ¨C_»∞ ã¨=∂Kå~åxfl™ÈÎO^Œh ã¨Ô~·# ã¨=∂K«~åxfl=fiQÆÅ~å Jx ã¨"åÅ∞ KÕâß_»∞22 ÉèÏ=#QÆ~ü qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O =∂r "≥·ãπ Kèå#ûÅ~°∞ q^Œ∞º`ü *’+‘, Jã¨Å∞ <ÒHõÅ#∞ |^ŒÌÅ∞ Kտ㠢Ѩ¢H˜Ü«∞Ö’<Õ <ÕÅ h~°∞ QÍe HõÅ∞+≤`«=∞ÜÕ∞º J=HÍâßÅ∞O\ÏÜ«∞x J<åfl_»∞. DÜ«∞# <ÒHÍ qKèÕÛù^Œ<åÅ#∞ Ö’`«∞QÍ J^茺ܫ∞#O KÕã≤# q^•fiOã¨∞_»∞.23 q"å^ŒO ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì^•HÍ "≥o¡Ok. WO^Œ∞ HÀã¨O xÜ«∞q∞Oz#Supreme Court Hazardous (Materials) Monitoring Commitee (SCMC)`«# Jaè¢áêÜ«∂Å#∞ ã¨iQÍ "≥Å¡_çOK«ÖË^Œx =∞~À Hõq∞\©x xÜ«∞q∞OzOk.24 xxxii

=∞#^Õâ◊Ѩ٠J`«∞º#fl`«<åºÜ«∞™ê÷#O =ÚO^Œ∞ nx=Å¡ ÉèÏ~°fÜ«∞HÍi‡‰õΩʼnõÄ Ñ¨~åº=~°}ÏxH© ZÖÏO\˜ Ǩx HõÅQÆ^Œx #q∞‡OKÕ ¢Ñ¨Ü«∞`«flO KÕâß~°∞.PÃベêìã¨∞#∞ Ǩx ÖˉõΩO_® qzèÛù#flO KÕÜ«∞QÆeˆQ ™êOˆHuHõ <≥·Ñ¨Ù}ºO =∞# HÍi‡‰õΩʼnõΩO^Œh JO^Œ∞=Å¡ <ÒHõ#∞ J#∞=∞uOK«=K«∞Û#h KÕã#≤ ¢Ñ¨É∞íè `«fi"å^Œ##∞ SCMC `H˜ K≥Ok# _®II l `åºQÆ~å[<£ uÑ≤ÊH˘_»∞`«∂, ''áê=ÚÅ#∞ Ѩ@ìQÆeˆQ <≥·Ñ¨Ù}º=ÚO^Œx ÅHõ∆ áê=ÚÅ`À xO_ç# F_»#∞ J#∞=∞uOKåÖÏ? ——J<åfl_»∞.25 ¢á¶êOã¨∞‰õΩ K≥Ok# #∂~°∞=∞Ok "Õ∞^è•=ÙÅ∂ ™ê=∂lHõ HÍ~°º Hõ~°ÎÅ∂, Ãã<Õ@~°∂¡, =∂r Ѩ~åº=~°} =∞O¢`«∞Å∂, D <ÒHõ#∞ ¢áêOã¨∞‰õΩ uiy fã¨∞‰õΩ ~å=Åã≤OkQÍ JÉèíºiúã¨∂Î ¢ÃѶOz J^Œº‰õ∆Ω_»∞ z~åH± ‰õΩ q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. ¢áêOã¨∞Ö’#∂, ÉèÏ~°`üÖ’x JÖÏOQ∑ Ö’#∂ F_»Å#∞ |^ŒÅÌ ∞ H˘>Ëì HÍi‡‰õΩÅ ^ŒÜ∞« hÜ«∞ Ѩiã≤` ÷ ∞« Å#∞ q=iOz, nxH˜ JÉèºí O`«~O° `≥eáê~°∞. JÖˇ<· £ [¿Ñ ǨÏÜ«∂OÖ’ Ѩ~åº=~°}=∞O¢u QÍ#∞#fl H˘Ô~ãπ bÃÑÔQ (J^Œº‰õΩ∆ _»∞ z~åH± ‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`«∞_»∞) ¢Ñ¨MϺ`« \˜.q. HõàÏHÍ~°∞_»∞, Ѩ~åº=~°}"åk xH˘Åãπ Ǩ˙ºÖÏ\ò "≥Ú^ŒÖˇ·#"å~°∞ giÖ’ L<åfl~°∞. ¢á¶êOã¨∞Ö’ [iÑ≤# XÑ‘xÜ«∞<£ áÈÖò Ö’ 64% nx _ô HõO\Ïq∞<Õ+¨<£ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ [i¿ÑO^Œ∞‰õΩ =ºuˆ~H˜OK«_»O QÆ=∞<å~°›O! "åà◊¡O^Œ~°∂ Ѩ~åº=~°}ÏxH˜ KÕ@∞ `≥ã¨∞Î#fl ã¨OѨ#fl ^ÕâßÖË "å\˜ Ѷ¨e`åÅ#∂ J#∞ÉèíqOKåÅx ÉèÏqOKå~°∞. JO`«=~°‰õÄ ÉèÏ~°f Ü«∞ <åºÜ«∞™ê÷#OÖ’ [~°QÆ∞`«∞#fl `«~°˚#Éèí~°˚#Å`À `«=∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀ=K«∞Û#x ÉèÏqOz# ¢ÃѶOz ~°Hõ∆} =∞O¢u`«fi âßY, D q^èŒ"≥∞ÿ# ¢Ñ¨*Ïaè¢áêÜ«∞O`À HõOQÆ∞ uOk. ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì f~°∞Ê "≥Å∞=_ÕO^Œ∞‰õΩ WOHÍ "å~°O ~ÀAÅ∞O^Œ#QÍ<Õ, F_»Ö’x "≥Ú`«ÎO PÃベêìãπ#∞ f¿ãã≤ ÉèÏ~°`ü ‰õΩ ѨO¿ÑO^Œ∞‰õΩ ã¨∞=ÚY`«#∞ =ºHõÎѨizOk. ¢ÃѶOz ~°Hõ∆} =∞O¢u JÖÏOQ∑ ~ˆ =ÙÖ’x HÍi‡‰õΩÅO^ŒiH© F_»ÃÑ· Ѩx ¢áê~°OaèOKÕ=ÚO^Œ∞, "≥Ú`«OΠѨxѨÓ~Ô #η `«~°"å`å, P `«~°"å`« =∞~À U_®k QÆ_çKåHõ, "≥·^Œº ѨsHõ∆Å∞ KÕ~Ú™êÎ=∞<åfl_»∞. ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x ¢ÃÑOz ~åÜ«∞ÉÏi `å#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ _ô HõO\Ïq∞<Õ+¨<£ ã¨÷ÖÏxfl ѨijeOKå#x, JHõ¯_ç U~åÊ@¡ÃÑ· `å#∞ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥O^•#h, g∞_çÜ«∂ HÍÅOK≥e¡# Ѩ^Õà◊¡ <å\˜ áê`« H˜¡Ñ≤ÊOQÆ∞Å#∞ "å_»∞`«∂, `«Ñ¨C^À= Ѩ\˜ìOz, J#=ã¨~° ~å^è•úO`«O KÕ™ÈÎO^Œx ¢Ñ¨Hõ\˜OKå_»∞. xxxiii

HÍx ¢á¶êOã¨∞Ö’ French 3 Kèå<≥Å∞ ¢Ñ¨™ê~°O KÕã≤# _®‰õΩº"≥∞O@s ~°Ç¨Ï㨺 ÔH"Õ∞~åÅ ^•fi~å F_»ÉèÏQÍÅ#∞ ZÖÏO\˜ ~°Hõ∆} `˘_»∞QÆ∞Å∂ ÖˉõΩO_® q_»Q˘_»∞`«∂ HÍi‡‰õΩÅ∞ ѨxKÕã¨∞Î#fl ^Œ$âߺÅ∞ `å=Ú `å*ÏQÍ z¢fHõiOz#"Õ Jx =Hͯ}˜OzOk. ¢ÃѶOz ~åÜ«∞ÉÏi `«# WO@~°∂fiÖ’ xQÆ∂_è»OQÍ ÉˇkiOKå_»∞ ‰õÄ_®. ÔH¡"≥∞OK«∂º#∞ ^Õ â ◊ O Ö’H˜ ~åx=fix Ѩ H õ ∆ O Ö’ Éè Ï ~° ` « <ÒHÍx~å‡} Ѩ i ¢â◊ = ∞ Ѩ ~ ° Ñ ¨ u x áÈQ˘@∞ì‰õΩO@∞O^Œ<åfl_»∞. Jxfl F_»Ö’¡#∂ PÃベêìãπ LO@∞O^Œh, Jxfl F_»Å‰õÄ Ñ¨~åº=~°} HÍÅ∞+¨ºO LO@∞O^Œh, JO`«=∂¢`å# HÔ "¡ ∞≥ OK«∂º #∞ ~åx=fiHõáÈ`Õ ÉèÏ~°`« <ÒHÍ Ñ¨i¢â◊=∞ `å#∞ P^èŒ∞hHõiOK«∞‰õΩ<Õ J=HÍâßÅ#∞ *Ï~°q_»∞K«∞‰õΩ#fl\∫¡`«∞O^Œh J<åfl_»∞. ÔH¡"≥∞OK«∂º #∞ ÉèÏ~°`ü‰õΩ ~åx=fi‰õΩO>Ë, K≥·<åHÀ, áêH˜™ê÷#∞HÀ, |OQÍ¡^Õâò HÀ `«~°e áÈ`«∞O^Œh, WOHõ=ÚO^Œ∞ <ÒHÍ x~å‡} Ѩi¢â◊=∞‰õΩ MÏ`å^•~°∞Å∞ ~åHõáÈ=K«∞Û#h ɡkiOKå_»∞. WOHõ ¢ÃѶOz <ÒHÍ^ŒàÏkèѨu B_À\ò k ^≥·#qe¡ Ѷ¢≤ |=i 8 2006 # P^ÕâÑ◊ Ù¨ áê~°"¡ ∞≥ O@∞ =ÚO^Œ∞ `«# "å&؇ÅOÖ’, Jã¨Å∞ XHõ™êi _ô HõO\Ïq∞<Õ\ò KÕ™êHõ, JO^Œ∞Ö’ PÃベêìãπ LO_»^Œh, Jk "≥Ú`«ÎO ã‘ìÅ∞ QÍ <Õ Ñ¨iQÆ}˜OKåÅh, JÖÏ@ѨC_»∞ Jk =º~°úO HÍ<Õ HÍ^Œ<Õ qO`« "å^Œ##∞ qxÑ≤OKå_»∞.

Jã¨Å∞ ¢ÃѶOz ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ^•xfl J=∞‡_»O ÖË^Œh, x*ÏxH˜ ^•xfl =∂~°∞ÊÅ∞ KÕÜ«∞_»"Õ∞ ¢Ñ¨É∞íè `Àfi^ÕâÌ =◊ ∞h J<åfl_∞» . P q^èOŒ QÍ ÉËãÅ≤ ∞ XѨÊO^•#∞flÅO¡ Ѷ∞≤ OK«_O» ÖË^hŒ J<åfl_∞» .

D qO`« "å^Œ# ¢Ñ¨HÍ~°O F p~°#∞ Ñ‘eHõÅ∞ QÍ KÕ¿ãÎ ^•x qÅ∞= ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. JO>Ë F_»x q_»Q˘\˜ì ¿+qOQÆ∞ ÉË¡_»∞Å∞ KÕ¿ãÎ, ÖË^• L‰õΩ¯ˆ~‰õΩÅ∞QÍ KÕ¿ãÎ<À ^•xfl <åâ◊#O KÕã≤#@∞¡ HÍ^Œ∞. XHõ =ã¨∞Î=Ù#∞ HÍe¿ãÎ |∂_ç^Ò`«∞Ok. HÍx Wk ÔH¡"≥∞OK«∂º ‰õΩ =iÎã¨∞ÎO^•? ÔH¡"≥∞OK«∂º F_»QÍ LO_»^Œ<Õk x["Õ∞! JO^Œ∞=Å¡ ÉËÃãÅ∞"˘Ñ¨ÊO^ŒO ^•xH˜ =iÎOz f~°∞`«∞Ok HÍx ¢ÃѶOz ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO =∂¢`«O áê~°¡"≥∞O@∞#∞`«Ñ¨C^À= Ѩ\˜ìOKÕO^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨Ü«∞uflOzOk.26 ã¨∞¢Ñ‘OHÀ~°∞ì =∂x@iOQÆ∞ Hõq∞\© aè<åfla¢è áêÜ«∂Å#∞ (7–3) ¢ÃѶOz "å~åΠѨ¢uHõÅ∞ ¢Ñ¨K«∞iOKå~Ú. (PÜ«∂ Hõ^äŒ<åÅ ¢Ñ¨HÍ~°O, =∂x@iOQ∑ Hõq∞\© Ô~O_»∞ x"ÕkHõÅ#∞ ã¨=∞iÊOzOk. "≥Ú^Œ\˜k, F_»#∞ uiy ¢á¶êOã¨∞‰õΩ ѨOÑ≤OKÕÜ«∂Åx ã¨∂zOzOk. Ô~O_À x"ÕkHõ F_»#∞ J#∞=∞uOKÕO^Œ∞‰õΩ H˘xfl =ÚO^Œã¨∞Î +¨~°`«∞Å#∞ qkèOKåÅx xxxiv

ã¨∂zOzOk. D "≥∞*Ïi\© ã¨Éèí∞ºÅ x"ÕkHõÖ’ F_»‰qÅ∞=‰õΩ =¸_çO`«Å∞ _çáêl@∞ KÕÜ∂« Åh, ( ^•^•Ñ¨ÙQÍ 24 q∞eÜ«∞#¡ Ü«¸~ÀÅ∞, ~°∂.120 HÀ@¡‰Ωõ ã¨=∂#O) F_»Ö’x PÃベêìãπ Ѩi=∂}O 45 @#∞flʼnõΩ q∞Oz LO^Œx `Õe`Õ, D "≥Ú`åÎxfl ™êfinè# Ѩ~°K«∞HÀ"åÅx ã¨∂zOzOk. F_» qKèÕÛù^Œ#O "≥∞^Œ\˜#∞O_ç z=~°^•HÍ Ñ¨~°º"ÕHõ∆} KÕã¨∂Î LO_ÕÖÏ, ¢ÃѶOz WO[h~°∞¡ WHõ¯_» LO_®Åh, PÃベêìãπ #∞ `˘ÅyOz, =º~åúÅ#∞ "Õ~°∞KÕã≤, "≥Ú`«ÎO q+¨=º~åúÅ#∞ `«=∞ ^ÕâßxH˜ `«~°eOK«∞HÀ"åÅx ã¨∂zOz#@∞¡ ~å™ê~Ú). ¢ÃѶOz <ÒHÍ^ŒàÏkè<Õ`« 1995 ‰õΩ =ÚO^Œ∞<å\˜ ¢ÃѶOz Ü«Ú^èŒÌ<ÒHõÅxfl\˜ xO_® PÃベêìãπ `«k`«~° q+¨=º~åúÅ∞#fl"Õ#h, <Õ+¨#Öò JÃãOc¡ H˜ `≥eáê_»∞. ÉèÏ~°`ü Ö’ ÔH¡"≥∞OK«∂º J#∞=∞u ÃÑ· W`«~° F_»Å Éèíq`« ‰õÄ_® P^è•~°Ñ¨_Œ∞O^Œh, `≥eã≤Ok. ¢ÃѶOz HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞ =∂¢`«O "å\˜x xsfi~°ºO KÕã≤ â◊√kèKú ¿Õ 㠢Ѩ¢H˜Ü∞« HÀã¨O `«=∞^ÕâO◊ Ö’<Õ ¢Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ã¨^∞Œ áêÜ«∂Å`À q_çQÍ F_»~ˆ =Ù#∞ xi‡OKåÅx HÀ~å~Ú. S`Õ ¢Ñ¨Éèí∞`«fi =~åæÅ∞ =∂¢`«O ÉèÏs =ºÜ«∞O ™ê‰õΩ`À D ¢Ñ¨uáê^Œ#‰õΩ ã¨∞=ÚYOQÍ ÖË^∞Œ . XHõ "Õà◊ ÉèÏ~°`ü F_»#∞ J#∞=∞uOK«‰Ωõ O>Ë, ^ŒàÏkèÑu¨ Ô~O_»∞ Ѩiëê¯~åÅ#∞ ã¨∂zOKå_»∞. 1. ^•xfl `«=∞ H˜∆Ѩ}∞ʼnõΩ ÅHõ∆ºOQÍ KÕã≤ ã¨=Ú¢^ŒOÖ’<Õ ¿ÑeÛ =ÚOK≥Ü«∞º_»O, (J"≥∞iHÍ `«# Ü«Ú^èŒÌ<ÒHõ q+¨Ü«∞ÅOÖ’ WÖψQ KÕã≤Ok K«∂II Annexure item II) 2 =∞~À Pã≤Ü«∂ ^Õâ◊Ѩ٠<ÒHÍ¢â◊Ü«∞OÖ’ ^•xfl q_»Q˘@ì_»O. D "≥·Yix |\˜ì âıfi`« *ÏfÜ«ÚʼnõΩ, `«$fÜ«∞ ¢Ñ¨Ñ¨OK« ^ÕâßÅ ¢Ñ¨[Å<åfl ¢Ñ¨É∞íè `åfiÅ<åfl ZO`« hKåaè¢áêÜ«∞O LO^À `≥Å∞ã¨∞OÎ k. =∞#O ¢_≥· e¢@#¡#∞ H˘#™êyã¨∂Î áêH© "åix áœ~°∞Å∞QÍ QÆ∞iÎOK«#>Ë¡ "åà◊√¡ =∞#Åx ¢Ñ¨Ñ¨OK«áœ~°∞Å∞QÍ `«=∞`À ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞#fl "å~°∞QÍ HÍHõ, ™⁄=ڇʼnõΩ Jn HÍ~°∞ KÒHõQÍ J=Ú‡_»∞ áÈÜÕ∞"åiQÍ<Õ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∞Î<åfl~°∞. =∞# P<å~ÀQƺ"Õ∞ "åi ¢âıÜ«∞ã¨∞û.26 D <ÒHõ ¢ÃѶOz f~åxflOz |Ü«∞ÖËÌ~°QÍ<Õ Ñ¨~åº=~°}"å^Œ∞ʼnõÄ ¢ÃѶOz ¢Ñ¨Éèí∞`åfixH© ~åA‰õΩ#fl q"å^ŒOÖ’ "≥~°û~ÚÅ∞û HÀ~°∞ìf~°∞Ê "≥Å∞=_»=eã≤ LOk. <ÒHõÖ’ ZO`« "Õ∞~° PÃベêìãπ LOk J<Õk `ÕÖÏÛÅx ¢Ñ¨*Ï~ÀQƺã¨OѶ∂¨ Å∞ Ѩ@∞ì|\Ïì~Ú. ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO 45 @#∞flÖË LO^Œx K≥ѨÊQÍ #=∞‡x ã¨fiKè«ÛO^Œ ã¨Oã¨÷Å∞ =∂¢`«O ^•^•Ñ¨Ù 500@#∞flÅ∞ ÃÑ·QÍ<Õ LO_˘K«Ûx ÉèÏqOKå~Ú. ã¨fi`«O¢`« ¢Ñ¨uѨuÎ QÆÅ xѨÙ}∞Å∞ nxx J^茺ܫ∞#O KÕã≤ x~°‚~ÚOKåÅx 2006[#=i 11 =`Õn# HÀ~°∞ìP^ÕtOzOk .xxxv

HõHõ∆ ™êkèOѨ٠K«~°ºQÍ ¢ÃÑOz ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ¢w<£Ñ‘ãπ ã¨Oã¨÷#∞ =∞i Ô~O_»∞ PÃベêìãπ =ºuˆ~Hõ ã¨Oã¨÷Å#∂ x¿+kèOKåÅx HÀ~°∞`«∂ ^•"å "Õã≤Ok. ã¨fi`«O¢`« xѨÙ}∞Å#∞ xÜ«∞q∞ã¨∂Î U~°Êiz# kfiã¨ÉèíºxѨÙ}∞Å Hõq∞\©x ~°^Œ∞ÌKÕÜ«∂Åx HÀ~°∞`«∂ [#=i 24 = `Õn# ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO =∞~À Ñ≤\˜+¨#∞ ^•YÅ∞ KÕã≤Ok. ¢w<£ Ñ‘ãπ ‰õΩ K≥Ok# Ü«∂xH± *Ï^À`ü ''WO`«HõO>Ë Ñ≤zÛѨx =∞~À@∞O_»^Œ∞. xѨÙ}∞Å J^茺ܫ∞<åxfl J_»∞H¤ À"åÅ<Õ `«Ñ#¨ ¢Ñ¨É∞íè `åfixÔHO^Œ∞‰õΩ? `«# J|^è•ÅÌ #∞ qKå~°} Hõq∞\© |@ì|Ü«∞Å∞ KÕã¨∞ÎO^Œx ÉèíÜ«∞O =∞i! J|^•ÌÖÏ_»∞`«∂ HÀ~°∞ìÅ Q˘O`«∞ <˘ˆH¯O^Œ∞‰õΩ ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ¢Ñ¨Ü«∞ufl™ÈÎOk. ÉèÏ~°`« ^Õâ◊OÖ’ ÔH¡"≥∞OK«∂º Éèíq`«#∞ HÀ~°∞ìÅ∞ x~°‚~Úã¨∂ÎO>Ë WHõ¯_» =∂¢`«O ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO. ¢Ñ¨*Ï™êfi=∞ºã¨Oã¨÷Å∞ `«=∞ ÉÏ^茺`«Å#∞ x~°fiiÎOK«‰õΩO_® <åºÜ«∞¢Ñ¨¢H˜Ü«∞#∞ "å_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ K«∂™ÈÎOk.—— >ˇHÀflѨӺ~ü ã¨Oã¨÷ <ÒHõÖ’ ^•^•Ñ¨Ù 500 @#∞flʼnõΩ ÃÑ·QÍ<Õ PÃベêìãπ LO_˘K«∞Û#x JOK«<å "Õã≤# Ѩ¢`åÅ P^è•~°OQÍ<Õ HÀ~°∞ì ѨÙ#ã¨ûg∞Hõ∆#∞ P^Õtã¨∂Î xѨÙ}∞Å Hõq∞\©x xÜ«∞q∞OzOk. ÉèÏ~°^Õâ◊ ã¨~Àfi#fl`« <åºÜ«∞™ê÷#O P^ÕâßÅ#∞ áê\˜ã¨∂Î <ÒHõÖ’ ZHõ¯_≥Hõ¯_» ZO`≥O`« PÃベêìãπ LO^À q=~åÅ`À *Ïa`å#∞ ¢ÃѶOz ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO WOHÍ ã¨=∞iÊOK«<Õ ÖË^Œ∞. JÖÏO\˜ *Ïa`å `«Ü∂« ~°∞K≥Ü∞« º_®xH˜ ™ê^躌 O HÍ^Œx, F_» x~å‡}OÖ’<Õ JO`«~åƒùQ"Æ ∞≥ #ÿ PÃベêìã#π ∞ ZÖÏ JOK«<å "ÕÜ∞« QÆÅ=∞x XHõ L#fl`åkèHÍi J<åfl_∞» . JÖÏO\˜ *Ïa`å ÖËHõ áÈ=_»O ¢ÃѶOz K«\ÏìʼnõΩ q~°∞^èŒúO! ã¨iQÍ WÖÏO\˜ "≥·Yi<Õ ÉèÏ~°`« ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO ‰õÄ_® J=ÅOaã¨∂Î, JÖÏOQ∑ ˆ~=ÙÖ’ z¢fHõiã¨∞Î#fl ¢H˜ë⁄ìѶ≤ Ç≤ÏÅs, Hõs<å J*’˚ѨsÌ Å#∞ ( >ˇeq[<£ |$O^•xfl) "åiH˜ ã¨iÜ≥ÿ∞# J#∞=∞u ÖË^Œ<Õ HÍ~°}O K«∂Ñ≤ J^Œ∞ѨÙÖ’H˜ fã¨∞‰õΩOk. 23DÖ’QÍ ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì xÜ«∞q∞Oz# =∂x@iOQ∑ Hõq∞\© ã¨=∂"Õâ"◊ ∞≥ Oÿ k.

D ã¨=∂"ÕâßxH˜ ˆHO¢^Œ HÍÅ∞+¨ºx"å~°} É’~°∞¤, *ÏfÜ«∞ Ѩ~åº=~°} WO[hiOQ∑ Ѩiâ’^è<Œ å Wxã≤@ ì ∂º\ò, =∞Ǩ~åR, QÆ∞[~å`ü ~åRHÍÅ∞+¨ºx~À^èHŒ õ ã¨Oã¨Å÷ ¢Ñ¨ux^è∞Œ Å∞ ‰õÄ_® D ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. =¸A"å}©QÍ Hõq∞\© XHõ H©ÅHõ"≥∞ÿ# x~°‚Ü«∂xH˘zÛ#@∞ì `≥eã≤Ok. `«# x~°‚Ü«∂xfl ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì‰õΩ Ѷ≤¢|=i13,2006 # Jã¨Å∞ ÔH¡"≥∞OK«∂º <ÒHõ QÆ∞[~å`ü Ö’x JÖÏOQ∑ ˆ~=ÙÖ’H˜ J#∞=∞uOKåÖÏ =^•Ì J<Õk `ÕÅ=K«∞Û. HÀ~°∞ì =ÚO^Œ∞ H˘xfl ã¨ÅǨÅ#∞ x"ÕkOK«=K«Ûx `≥eã≤Ok. xxxvi

D ã¨O^Œ~ƒ° Où Ö’ <ÒHõ#∞ J#∞=∞uOKåÖÏ =^Œ<Ì Õ HÍHõ Z<Àfl H©ÅHõ"∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« Å#∞ ÖË=<≥`Ϋ =K«Ûx `≥eã≤Ok.<åºÜ«∞, ™êOˆHuHõ, q^è•#Ѩ~"° ∞≥ #ÿ q+¨Ü∂« ÖËHÍHõ Ѩ~åº=~°}O q+¨=∞Ü«∞O HÍ=_»O ‰õÄ_® ÖË=<≥`«Î=K«Ûx `≥eã≤Ok. '— ¢á¶êOã¨∞ ^ÕâßxH˜ ZO`À L#fl`« "≥∞ÿ# ã¨Oã¨$¯f ã¨O¢Ñ¨^•Ü«∂Å∞<åfl~Ú. XHõѨC_»∞ ZO`À ¿ã= KÕã≤# Ü«Ú^èŒúÜ«∞øHõ#∞ WO`« J==∂<åxH˜ QÆ∞i K≥Ü«∞º_»O ã¨=∞O[ã¨=∂? WO`«HõO>Ë ^•xfl `«=∞^ÕâßxH˜ fã¨∞‰õΩáȉõÄ_»^•? —— Jx Hõq∞\© Kè≥·~°‡<£ `åºQÆ~å[<£ "åáÈÜ«∂_»∞.

——<ÒHõ#∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤# HõOÃÑhH˜ `«=∞ ÖÏÉèÏÅ QÆ∞iOz `«Ñ¨Ê =∞~À ã¨OQÆu Ѩ@ì^Œ∞. HÍx "Õ∞=Ú Jxfl q+¨Ü«∂Å∞ ã¨=∞¢QÆOQÍ PÖ’zOz HÍx x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀÖËO.Ü«Ú^èŒÌ <ÒHõ#∞ qKèÕÛùkOK«_»O HÍ~Àæ <ÒHõ#∞ q_»nÜ«∞_»O XHõ\˜ HÍ^Œ∞ Hõ^•?'' J<åfl_»∞.27 * * * *

xxxvii

9. QÆ∞[~å`ü Ö’x JÖÏOQ∑ ˆ~=ÙÖ’H˜ =∞m¡ =∞~À <ÒHõ HÔ ¡ "≥∞OK«∂º q"å^ŒO WÖÏ =Úyã≤O^À ÖË^À =∞m¡ =∞~À<ÒHõ ''|∂¡ ÖË_—ô — =∞ÖËãÜ ≤ ∂« ˆ~=Ù#∞O_ç |Ü«∞ÖËÌi =∞~À 15 ~ÀAÖ’¡ =∞#^ÕâßxH˜ ~å É’`ÀOk. nxÖ’ ‰õÄ_® ^•^•Ñ¨Ù 1250 @#∞flÅ =º~å÷Å∞<åfl~Ú. ^•xÖ’ PÃベêìãπ ‰õÄ_® LO^Œx `≥eã≤Ok. Research Foundation for Science Technology and Natural Resource Policy J<Õ ã¨Oã¨÷ nx ~åHõ#∞ J_»∞‰¤ Ωõ O@∂ ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞Ö ì ’ "Õã#≤ Ñ≤\+˜ #¨ ∞ qKåiOz

`å`å¯eHõ L`«Î~°∞fiÅ∞ *Ïs KÕÜ«∞‰õΩO_® =∞m¡ xѨÙ}∞Å ã¨ÅǨ ã¨OѶ¨∞O "åix EÖˇ· <≥ÅÖ’ x"ÕkHõx"åfiÅx P^ÕtOzOk D Ñ≤\˜+¨<£ "Õã≤# ã¨Oã¨÷ `«~°Ñ¨Ù <åºÜ«∞"åk ~ÀÇ≤Ï`ü JÖˇ‰õΩû qKèÕÛ^Œ#O HÀã¨O =ã¨∞Î#fl D <ÒHõ##∞=∞uOK«_»O ÉËÃãÖò Hõ<≥fi#¬#∞flu¢Hõ=∞OK«_»"Õ∞ #x ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞. Basel Convention, , the Hazardous Waste Management and Handling Rules2003 under the Environmrnt Protection Act `Àáê@∞ J<ÕHõ W`«~° ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì P~°¤~°¡#∞Å¡OѶ≤∞OK«_»"Õ∞ #x

"åkOKå_»∞. ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO `«~°Ñ¨Ù# ã¨ÊOkOz# J_ç+¨#Öò ™⁄eã≤@~ü [#~°Öò QÀáêÅ ã¨∞¢|=∞}˜Ü«∞O =∂¢`«O <ÒHõÖ’ U=Ú<åflÜ≥∂ ã¨=∞¢QÆOQÍ Ñ¨ijeOzHÍx ZÖÏO\˜ x~°‚Ü«∂hfl fã¨∞HÀ~å^Œx, ˆHO¢^ŒO QÆ∞[~å`ü "Õ∞i>ˇÿ"£∞ É’~°∞¤‰õÄ QÆ∞[~å`ü Ѩ~åº=~°} HÍÅ∞+¨º xÜ«∞O¢`«} É’~°∞¤‰õÄ ÖËYÅ ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ë™ê=∞x K≥áêÊ_»∞. ã¨∞¢Ñ‘O HÀ~°∞ì <ÒHÍ qKèÛÕ ^Œ#O `À ã¨Ç¨ ¢Ñ¨=∂^ŒH~õ ° =º~å÷Å`À ZÖÏ =º=ǨÏiOKåÅ<ÕO^Œ∞‰õΩ JHÀì|~°∞ 15, 2003# =∂x@iOQ∑ Hõq∞\©x U~°ÊizOk. WkHÍHõ HÔ "¡ ∞≥ OK«∂º q"å^ŒO ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ =∞~ÀxѨÙ}∞Å ã¨OѶ¨∂xfl xÜ«∞q∞OzOk. ¢Ñ¨f ™ês Ô~_˘¤K≥Û "≥Ú^ŒÖÏ_»=∞#fl@∞ì =∞#^Õâ◊O _»OÑ≤OQ∑ Ü«∂~°∞¤QÍ =∂~°∞`«∞<åfl ¢Ñ¨*Ï~ÀQͺxH˜ f¢=OQÍ =ÚѨC U~°Ê_Õ q+¨Ü«∂Ö’¡ ‰õÄ_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å ã¨OˆH∆=∞O HÀã¨O <åºÜ«∞O `«# #`«Î#_»Hõ#∞ H˘#™êyã¨∂<Î Õ *ÏѨºO KÕ¿ã <åºÜ«∂xflã∂¨ Î XˆH ã¨=∞㨺‰õΩ qaè#fl ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ qaè#fl"∞≥ #ÿ f~°∞ÊÅ∞ K≥ѨÙ`«∂ `«=∞ x~°‚Ü«∂Å#∞ `å"Õ∞ HÍ^Œ#fl ã¨O^Œ~åƒùÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. x[OQÍ ¢Ñ¨*Ï ¢âıÜ«∞ã¨∞û#∞ HÀˆ~ ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ WÖÏO\˜ Ѩi¢â◊=∞Å#∞ x¿+kèOKåe Hõ^•! 28

10. ^èŒÉ’Öò Ѩ=~ü ¢áê*ˇ‰õΩì (=∞Ǩ~åR) ѨÙ#~°∞^èŒú~°}

J aè=$kèÌ K≥Ok# ^ÕâßÖ’¡ HÍi‡‰õΩʼnõÄ L^ÀºQÆ∞ʼnõÄ r`åÖˇ‰õΩ¯=. JÖψQ "åà◊¡‰õΩO_Õ ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å∂ Z‰õΩ¯"Õ! "åiH˜ q^Œº,"≥·^ŒºO, QÆ$ǨÏ=ã¨u =O\˜ ã¨^Œ∞áêÜ«∂ÅÃÑ· Ѩi¢â◊=∞Å∂ ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∂ ‰õÄ_® ÉèÏsQÍ<Õ Y~°∞Û KÕ™êÎ~°∞. JO^Œ∞=Å¡ JHõ¯_» x~°fiǨÏ} =ºÜ«∞O, ѨiáêÅ<å =ºÜ«∞O, "åºáê~°Ñ¨ÙY~°∞ÛÅ∞ ~°"å}Ï Y~°∞ÛÅ∂ `«_ãç ≤ "≥∂ÃÑ_Ò`å~Ú. ÉèÏ~°`ü =O\˜ c^Œ ^ÕâßÖ’¡ W=hfl HÍ~°∞KÒHõ. ¢Ñ¨É∞íè `«fi Ѩ~O° QÍ#∂, ~å[H©Ü«∞Ѩ~°OQÍ#∂, `«Öˇ`ÕÎ ã¨=∞㨺Å#∞, ÅOKåeKÀÛ ^Ò`«ºÑ¨~°OQÍ<À `ÕeHõQÍ Ñ¨i+¨¯iOK«∞HÀ=K«∞Û. WHõ¯_ç HÍi‡HÀ^Œº=∂Å∞ HÍx, áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å L^Œº=∂Å∞ HÍx PÜ«∂ ^ÕâßÅ`À áÈe¿ãÎ KåÖÏ |ÅÇ‘Ï#"≥∞ÿ#q. WHõ¯_ç <åºÜ«∞Ѩ~°"≥∞ÿ# K«@ìѨ~°"≥∞ÿ# ÖÁã¨∞QÆ∞Å∞, qkèq^è•<åÅ∂, q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ʼnõΩ ÃÑ@ìx HÀ@Å∞. HÍÔ~·ƒ_£ HõOÃÑh q+¨Ü«∞OÖ’ =∞# ¢Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∂, <åºÜ«∞=º=ã¨÷, `«=∞ JÅã¨`åfihfl Ѩ~ånè#`«#∂ q^Õj q^èÕÜ«∞`«#∂, ¢Ñ¨Ñ¨OKåxH˜ K«Hõ¯QÍ Kå\˜ K≥áêÊ~Ú. JO^Œ∞=Å¡<Õ 1990 Ö’¡=zÛ# Pi÷Hõ L^•~°"å^Œ q^è•<åÅ∂, ¢Ñ¨Ñ¨OpHõ~°} ¢Ñ¨¢H˜Ü«∞Å∂, WѨC_»∞ Ѩ~åHÍ+¨ì‰õΩ KÕ~°∞‰õΩ<åfl~Ú. 1997 Ö’ =zÛ# ÉèÏ[áê ‰õÄ_® J^Õ =∞O¢`åÅ#∞ [Ñ≤OzOk. `«# Ç≤ÏO^Œ∂`«fi q^è•<åÅ#∞ ѨH¯õ #ɡ\,ì˜ ã¨OH©~‚° ¢Ñ¨É∞íè `«fi <åÜ«∞Hõ`fi« OÖ’ Pi÷Hõ áêi¢âßq∞Hõ q^ÕâßOQÆ q^è•<åÖ’¡ HÍO¢ÔQã¨∞#∞ =∞~°Ñ≤OKÕÖÏ J"≥∞iHÍ ¢Ñ¨Ñ¨OK«ÉÏO‰õΩ =~åæÅ#∞ =ÚiÑ≤ O zOk. QÆ ∞ [~å`ü =∂~° } HÍO_» , JÜ≥ ∂ ^è Œ º JÅ[_ç , J"≥ ∞ iH͉õ Ω ¢Ñ¨Ñ¨OK«ÉÏO‰õΩ‰õΩ JO`«QÍ W|ƒOk HõeyOKÕ q+¨Ü«∂Å∞ HÍ<ÕHÍ=Ù. ^ŒÉè’Öò Ѩ=~°∞ ¢áê*ˇ‰õΩì ѨÙ#~°∞^èŒú~°} HÀã¨O <Õ+¨#Öò _≥"≥∂¢Hõ\˜H± JÅÜ≥∞#∞û¢Ñ¨Éèí∞`«fiO Ѩ~åº=~°} Ѩ~°º=™ê<åÅ#∞ ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_®, ZO`À ¢â◊q∞OzOk. q^Õj Ѩi¢â◊=∞Å##∞=∞u¿ãÎ, ™ê÷xHõ ¢Ñ¨[ʼnõΩ L^ÀºQÆ Láêkè J=HÍâßÅ∞ KåÖÏ LO\ÏÜ«∞x ~å[H©Ü«∞<åÜ«∞‰õΩÅ∞ =∞ÉèíºÃÑ_»∞`«∂O\Ï~°∞. * * * *

* * * *

xxxviii

xxxix

<åÅ∞ˆQà◊¡ ¢H˜`«O =¸`«|_»¤ Z¢<å<£ q+¨Ü«∞OÖ’ 300 =∞Ok HõO>ˇ Z‰õΩ¯==∞OkH˜ KÀ@∞O_»^Œ∞. QÆ`«OÖ’ HõOÃÑh ™ê÷x‰õΩʼnõΩ ÃÑ^ŒÌÑ‘@ "Õã≤On ÖË^Œ∞. JO^Œ∞Hõx Ѩ~åº=~°}ÏxH© ¢Ñ¨*Ï~ÀQͺxH© =ÚѨC`≥KÕÛ D ¢áê*ˇ‰õΩì ѨÙ#~°∞^èŒú~°}Ö’ ¢Ñ¨[ÅO`«QÍ Pã¨H˜Î K«∂ѨÖË^Œ∞. 1993Ö’ #~°‡^•|Kå"£ PO^Àà◊<£ <åÜ«∞‰õΩ~åÅ∞ "Õ∞^è•Ñ¨@¯~ü `À Éèí∞[O HõeÑ≤ Jxfl ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∂, Z¢<å<£ ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ L^Œºq∞OKå~Ú. P<å\˜ áÈbã¨∞ ˆHã¨∞Å∞ <Õ\˜H© WOHÍ #Å∞QÆ∞`«∂<Õ L<åfl~Ú. ^èŒÉ’Öò LѨC HõÜ∞« ºÖ’ Láêkè HÀÖ’Ê~Ú# 70 ¢QÍ=∂Ö’¡x =∞`«ûºHÍ~°∞Ö’¡ 17=∞OkH˜ =∂¢`«"∞Õ ÅHõ∆~°∂áêÜ«∞Å∞K˘Ñ¨C# ѨiǨ~°OQÍ ^˘iH˜Ok. ^èŒÉ’Öò HÍ~å‡QÍ~°O Ü«∞^äÕKè«ÛùQÍ ã¨=Ú¢^ŒOÖ’H˜ =ke# =º~åúÅ`À#∂, HÍ~å‡QÍ~åxH˜ WO^è<Œ åÅ#∞ "≥∂ã¨∞H˘zÛ# F_»Å `åÅ∂‰õΩ HÍÅ∞ëêºÅ`À#∂ xO_ç# ^èÉŒ ’Öò ã¨=Ú¢^ŒÑÙ¨ HõÜ∞« ºÖ’x KÕÑŨ ∞ <åâ◊#OHÍQÍ, KåÖÏ=∞OkH˜ ¢|`«∞‰õΩ`≥~∞° =Ù áÈ~ÚOk. JHõ¯_ç ¢Ñ¨[Å P~ÀQƺO áê_≥O· k. =ÚOÉÏ~Ú L#fl`« <åºÜ«∞™ê÷#O ÉÏkè`«∞Å∞ "Õã≤# Ñ≤\˜+¨#∞ÃÑ· f~°∞Êxã¨∂Î HõOÃÑh 50 Ѩ_»HõÅ Pã¨Ê¢ux xi‡OKåÅh, ~åhfi, "≥Å∂¤~ü, JO[hfi ¢áêO`åʼnõΩ `åQÆ∞h\˜x ã¨~°Ñ¶¨~å KÕÜ«∂Åh, XHõ áêi¢âßq∞Hõ tHõ∆}Ï ˆHO¢^•xfl ™ê÷Ñ≤OKåÅh 1994Ö’ P^ÕâßÅ#∞ *Ïs KÕãO≤ k. 200 =∞Ok `«=∞ Éè∂í =ÚÅ#∞ HÀÖ’ÊQÍ, "åà◊‰¡ Ωõ HõOÃÑhÖ’ Láêkè HõeÊOKåÅx HÀi<å, 55 =∞OkH˜ =∂¢`«O Ѩx WzÛ, q∞ye# "åà◊¡‰õΩ ÅHõ∆~°∂áêÜ«∞Å #QÆ^Œ∞`À ã¨iÃÑ\˜ìOk. ™ê÷x‰õΩʼnõΩ L^ÀºQÍÅO>Ë WÖψQ LO\Ï~Ú. S<åHÍh, J}ÏHÍh ™êfi~°~÷ å[H©Ü∂« Å∞, Ѩ^gŒ HÍOHõ∆ `«Ñʨ =∞Ô~ÖÏO\˜ Pâ◊Ü∂« Å∂ ÖËx ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩÅ∞, QÆ∞[~å`«∞Ö’x ZÖÏOQ∑ ˆ~=Ù Ö’x ÔH¡"≥∞OK«∂º L^ŒO`«O ™êH˜∆QÍ HÍH˜<å_»Ö’x F_»Å qKèÕÛù^Œ# HÍ~å‡QÍ~°OÖ’ ™ê÷x‰õΩʼnõÄ, Éèí∂q∞áÈÜÕ∞ Ô~·`«∞ʼnõÄ, Z<Àfl Láêkè J=HÍâßÅ∞O\ÏÜ«∞x =∞m¡ #=∞‡|Å∞‰õΩ`«∞<åfl~∞° . JHõ¯_» ^•^•Ñ¨Ù 450 =∞Ok ~Ô ` · ∞« Å∞ 900 ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x HÀÖ’ÊQÍ, Z¢<å<£ q~Àkè ã¨OѶ¨∞~°¬ã¨q∞u KÕã≤# f¢= áÈ~å@O L^èŒ$è`«OQÍ L#fl Hõ@ÖÏfi_ô Ö’x Ô~·`«∞Å∞ =∂¢`«O QÆ`«ã¨O=`«û~°"Õ∞ ѨiǨ~åxfl fã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOKå~°∞. ¢Ñ¨Éèí∞`«fiO Ô~·`«∞Å#∞ KåÖÏ "≥∂ã¨O KÕã≤O^Œx ã¨q∞u <åÜ«∞‰õΩ_»∞ Ü«∞â◊fiO`« ɡ·`ü P<åfl_»∞. XHõ¯ Hõ@ÖÏfi_ôÖ’<Õ 175 =∞Ok Ô~·`«∞Å∞ 225 ZHõ~åÅ#∞ HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞.

XL

ÖÏOKè«#OQÍ ¢áê~°OaèOz# Pã¨Ê¢u J#u HÍÅOÖÁ<Õ =¸`«|_çOk. ÃÇ·Ïã¨∂¯Å∞ HÍx S\˜S HÍx `«ÅÃÑ@ì<ÕÖË^Œ∞! HÍ~å‡QÍ~°Ñ¨Ù ™Èìˆ~r \ÏO‰õΩÅ∞#fl ¢ÉÏǨχ<åfi_ô ¢áêO`«OÖ’x h\˜Ö’ Hõeã≤# <åá¶êÎ =Å¡ qz¢`«"≥∞ÿ# ¢^Œ=O `«Ü«∂Ô~·Ok. ''WHõ¯_» "Õ∞=Ú T@Ö’Oz =KÕÛ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# h\˜x `åQÆ∞`åO ѨO@ʼnõΩ "å_»`åO. =¸ã≤# HõOÃÑh "≥Ú^ŒÖˇ·`Õ D ã¨=∞㨺Åhfl =∞m¡ "≥Ú^ŒÖ∫`å~Ú. \ÏO‰õΩÅ=Å¡ HÍÅ∞+¨ºO`À =∂q∞_ç ѨÓ`« =¸_Õà√◊ Q¡ Í `«yáæ È~Ú kQÆ∞|_»∞Å∞ ã¨#flyÖÏ¡~Ú.—— J<åfl_∞» JO[<ÕfiÖÏ ã¨~°ÊOz. =ÚYº=∞O¢uH˜ `«=∞ _ç=∂O_»¡#∞ q=iã¨∂Î ã¨q∞u <åÜ«∞‰õΩ_»∞ QÆ∞ǨQÆ~ü Z"≥∞‡Ö˺ q#Üü∞ <å`«∂ q#u Ѩ¢`åxfl ѨOáê_»∞. Éè’áêÖò L^ŒO`«O `«~°"å`« ‰õÄ_® WÖÏO\˜ ã¨~å¯s "≥∂™êeOHÍ H˘#™êQÆ_»O qKå~°Hõ~°O.28 * * * *

XLI

Annexure

Foot Notes: 1.2.Deccan Chronicle Dt.2nd Dec.2004.

3. The Hindu Dt.2nd Dec.2005.

4.The Hindu Dt.2nd Dec. 2005.

5. The Hindu Dt. 14th Nov 2004 6. The Week Dt.19thDec2004.

7.8. 9. The Hindu Dt. 3rd Dec 2004 10. .The Hindu Dt. 12 June 2005.

11. The Hindu Dt. 4th Dec 2004.

12.The Hindu Dt. 12 June 2005.

13. Frontline Dt.4-19thDec. 2004.

14. The Hindu Dt. 15th May 2005.

15. The Hindu 28th july 2005 16. The Hindu Dt. 6th May, 2006 Jaduguda's hapless children, BBC presentor Mark Whitekar explores the dark side of the India's Nuclear Programme Telecasted (Our Planet on 11th May 2006 at 5.00 p.m.)

17.Please See The Hindu Dt3rd February 2006

18. K«∂II D<å_»∞ k# Ѩ¢uHõ, =∂iÛ 17, 2006 19..Please see The Hindu Dt. 21st May,2006 20. Bulletin of Centre For Environment, Rajahmundry 21. The Hindu Dt.3rd Feb.2006 22. The Hindu Dt.27th Jan 2006.

23. The Hindu Dt.30th Jan 2006.

24. The Hindu Dt.14th Feb 2006 25. The Hindu Dt.26th Jan 2006.

26. The Hindu Dt.11th Feb 2006 27 The Hindu Dt. 7th Feb 2006 28. The Hindu Dt.13th May2005

XLII

(I) When the towers of the World Trade Organisation collapsed in September 2001they released a cloud of hazardous materials that included 2000 tons of Asbestos. In a ruling on a class action suit filed by people , who say they were exposed to this hazard, on February 2nd 2006 judge DeboraBatta chastitised the U.S. Environmental Protection Agency for having first assured that the clouds were safe from Asbestos and later admitting to this misinformation , calling their assurance as "conscience-shocking" The Asbestos used at the WTC is known as 'white asbestos' or Chrysotile as it is chemically known. This form of asbestos is being used in the U.S. India and many other countries with the belief that of the various forms of asbestos, Chrysotile is the safest.

The Asbestos Cement Products Manufacturing Association (ASCMA) during the Clemencaeu controversy, issued a public interest advertisement stating that (a) chrysotile or white asbestos when used in controlled conditions. does not pose any risk to health, (b) Chrysotile fibres are locked as 8-9 per cent component in a cement matrix which prevents them from escaping into the air, and (c) asbestos occurs in nature and a lot of asbestos fibres are inhaled by us everyday The basic message here is that a Chrysotile is used in India under controlled conditions and is therefore completely safe. Asbestos occurs in nature in six forms, broadly classified into two families.

One is the amphiboles (or the two-sided) wherein the molecules form railway track like double chains. Blue Asbestos (or Corsidolite) amd Brown Asbestos (or Amosite) are two common examples Interestingly since it was chrysotile that was the major asbestos of commerce and used in U.S. and U.K. industry siezed blue asbestos as the culprit, declaring that white asbestos has not been similarly implicated and so it is safe.

XLIII

The Pub Med database maintained by the U.S. National Library of Medicine, cites 141 articiles in the last three years on the health effects of chrysotile, where every one of them reports its ill effects on protiens and DNA cells and tissues of the body.

It has been held that controlled use of chrysotile makes it safer.

It is interesting to note here that the appelate body of the World Trade Organisation, in upholding the French ban on asbestos ruled in 2000 that chrysotile is an established carcinogen (Cancer causing) there is no safe threshold and "controlled use" is notan effective alternative to a national ban. (For a detailed and schalorly and scientific discussion on the subject pl see The health effects of white asbestos in The Hindu dt 23rd February 2006 by D. Balasubramanian excerped above) II Sink a Ship and create a reef The Gulf of Mexico has now the world's largest intentional reef.

The retired aircraft carrier USS Orsikany laden with explosives has been detonated to send it to the bottom of the sea. The 888 ft long ship was commissioned in 1950 and served in the Vietnam and Korean wars. It was also used in the show of strength during the Cuban Missile Crisis in 1962. Veterans from the twe wars watched the clouds of smoke as the 500 pounds explosives sent the ship on its final journey. The Environmental Agency has earlier approved the programme as the ship still contained toxins and in its electrical wires and paint. Officials said that the toxins would leach out over a century and would not pose a threat to marine life. There are hopes that the artificial reef will bring economic benifits to the local community from divers and fishermen (The Hindu Young World -(Children supplement) dt 26th May 2006)

It is appropriate that what we need as a developing country with unemployment and agricultural backwardness staring us in the face not to permit Western culture with hidden nosious agendas of intoxicated technology and toxic agricultural fertilizers and praxis, rapidly potential employment and rural development, with materialistic emphasis on money,privatisation and capture of markets.

Humanity has a future only if it can curb the craze for gargantuan corporate big business to exploit the earth,and for a few powers to colonise developing countries. (Excerpted from Why Divinity and Dignity Matter : Article by V.R. Krishna Iyer in The Hindu Dt2nd February 2006)

* * * *

III A secular democracy to be secualar and constitutional must make human rights a prime fact of life, not a rhetoric of laws. The right to life in its semantic amplitude,and tuned to the judicial interpretation of the relavent aarticles, includes the right to food and shelter,and access to education and health as integral to dignity in life.

XLIV

XLV

ǨÏg∞kÜ«∂ Ǩã¨Ê@Öò Éè’áêÖòã~¨ ã° ∞¨ û

Éè’áêÖò#QÆ~°O ǨÏg∞kÜ«∂ Ǩã¨Ê@Öò

q¢Hõ"£∞ Ѷ¨∂\ò Ç≤ÏO^Œ∂ â◊‡âß# "å\˜Hõ Éè’áêÖò >ˇO\ò JO_£ QÍ¡ãπ ǨÏ∫ãπ

JQÆ~åfiÖò ѨÓs ÉèÏO_®~ü

=Úã≤¡O 㨇âß# "å\˜Hõ

Éè’áêÖò Ô~·ÖËfi ¿ãì+¨<£ (áê¡\ò á¶ê~°O <≥O.1)

_˘q∞xH± ÖÏÑ≤Ü«∞~ü ã¨OÉèÏ=<å H˜¡xH± ‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∂xfl ã¨∂zOKÕ tÖÏѶŨ HõO.

_çѨӺ\© HõO¢\’Å~ü ~°∂O (ѨÙ#ifli‡OѨ|_ç#k)