Landbouw en Water Agrarische nieuwsbrief 2019, nummer 1
Structurele droogte en incidentele wateroverlast Grondwaterstanden Twente en Hondsrug nog steeds onder niveau De afgelopen tijd heeft het veel geregend. De grotere beken en rivieren in ons gebied stromen weer volop. Meer dan genoeg water zou je zeggen. Toch zijn de grondwaterstanden, na de droge zomer van 2018, nog niet overal op niveau. Wat is de laatste stand van zaken? En hoe bereidt het waterschap zich voor op een nieuwe droge zomer in 2019? Droogtespecialist Robert de Lenne en beleidsadviseur Leo Heitbrink vertellen over hun werkzaamheden. Ook LTO-bestuurder Henk Jolink geeft zijn visie op een mogelijke droge start van het groeiseizoen.
Diverse scenario’s mogelijk “Wekelijks worden de grondwaterstanden gemonitord en geanalyseerd”, vertelt droogtespecialist Robert de Lenne van waterschap Vechtstromen. “De resultaten van februari 2019 laten zien dat de grondwaterstand gemiddeld 20 centimeter lager is dan normaal voor deze tijd van het jaar. Daarbij moet opgemerkt worden dat er gebieden zijn -met name de hoge zandgronden in Twente en de Drentse Hondsrug- waar de grondwaterstand een halve meter lager is dan normaal”. Henk Jolink, bestuurder LTO Noord regio Oost, deelt het beeld van het waterschap. “De situaties verschillen regionaal. Het hangt echt af in welk gebied je
boert. In het algemeen zijn we vooral afhankelijk van de hoeveelheid regenval in het komende voorjaar. Is het dan schraal en droog, dan ben je snel door je vochtvoorraad heen. In een normaal jaar met voldoende neerslag heb je vaak voldoende bodemvocht tot aan de langste dag (oude boerenwijsheid)”.
Henk Jolink: “De situaties verschillen regionaal. Het hangt echt af in welk gebied je boert.”
Problemen voor het groeiseizoen 2019? “We weten niet hoeveel neerslag er tot het begin van het groeiseizoen gaat vallen”, aldus De Lenne. “Er zijn verschillende scenario’s qua neerslaghoeveelheid doorgerekend: een droge, gemiddelde, natte en zeer natte winter. Hieruit is op te maken dat bij een droge of normale winter in grote gebieden de droogte van 2018 na-ijlt. Zelfs bij een nat of zeer nat scenario zal de grondwaterstand zich in bepaalde gebieden niet op een gemiddeld voorjaarsniveau bevinden. In hoeverre de land- en tuinbouw schade ondervindt
van de erfenis van 2018 is afhankelijk van in welke mate de gewassen afhankelijk zijn van de grondwaterstand ten opzichte van de bewortelingsdiepte. In gebieden waar gewassen het water via de wortels uit het grondwater halen, kunnen problemen ontstaan in het groeiseizoen van 2019 omdat de wortels simpelweg niet bij het grondwater kunnen”. Jolink bevestigt dit beeld. “Of er problemen ontstaan, blijft voorlopig nog koffiedik kijken. Maar bij wederom een droge periode, na het droge jaar 2018, gaat het de sector nog harder raken. Voor intensieve teelten zoals aardappels en bloembollen kost het veel tijd en geld om te besproeien, als er überhaupt voldoende oppervlakte- en grondwater beschikbaar is. En de veehouderij heeft in 2018 al flink ingeteerd op de gras en maisvoorraad. Als die opbrengsten ook in 2019 achterblijven dan is het voor veel veehouders de vraag hoe ze de volgende winter gaan doorkomen”.
Advies voor agrariërs “Het wordt nog belangrijker om voldoende inzicht in het vochtgehalte van je gronden te hebben”, aldus Jolink. ”Met bijvoorbeeld een proefkuil kun je zelf inzicht krijgen hoe de bodemopbouw is, tot waar de wortels gaan en tot waar het water komt. En denk vooraf goed na over je grondwerkzaamheden. Zorg vooral voor minder verdamping door bijvoorbeeld minder ploegwerk. In Oost Duitsland boekten ze hiermee al prima resultaten. Daar liggen de beste kleigronden van Europa, maar hebben ze veel te weinig water. Daarom rollen ze daar het land om verdamping tegen te gaan. Daar kunnen wij nog echt iets van leren. Droogte en watertekort is immers een issue dat vele landen raakt”.
Leren van het droge jaar 2018 Robert de Lenne en Leo Heitbrink voeren bij waterschap Vechtstromen het droogteteam aan. Het team maakte een droogte-evaluatie dat in het algemeen bestuur is besproken en gaat nu aan de slag met de uitvoering van leerpunten: meer water sparen, verkenning voor saneringsregeling grondwaterbronnen kwetsbare natuur en intensievere communicatie. “Het klimaat verandert en daarom verwachten we vaker langere periodes
van droogte en incidentele wateroverlast door hoosbuien”, aldus Heitbrink. “Het jaar 2018 liet dat duidelijk zien. Door veel waterinlaat uit het IJsselmeer en het vele werk van onze gebiedsbeheerders, hebben we geprobeerd om de negatieve gevolgen van de droogte zoveel mogelijk te beperken. Zelfs op dit moment hanteren we waar mogelijk een hoger waterpeil dan normaal bij onze stuwen en gemalen. Ook is het belang van water sparen nog duidelijker geworden. Daarom hebben we grondeigenaren opgeroepen om water te sparen in kleine sloten (door bijvoorbeeld de duiker tijdelijk te blokkeren). Met agrarische cafés, aanwezigheid op landbouwbeurzen,
onze website en nieuwsbrieven proberen we de agrarische sector nog beter te informeren. Onlangs stuurden we alle agrariërs in ons gebied ook een brief met meer informatie over de beregeningsregeling. Want het bleek dat dit soms nog te onduidelijk is”.
Een veranderend waterbeheer
Jolink vult aan en heeft nog een tip voor de waterschappen. “Laat meer los en leg op lange termijn meer verantwoordelijkheid in het gebied neer. Waterpeilen worden nu via de Keur van het waterschap geregeld. Maar de weersextremiteiten nemen toe en we zien veel regionale verschillen in extreme neerslag. Pak daarom het waterbeheer kleinschaliger op en maak met een cluster boeren afspraken over bijvoorbeeld peilbeheer. Dat vraagt wat van de agrarische sector en van het waterschap. Ook roep ik overheden op om nog meer met de sector samen te werken. De boer wil echt wel werken aan meer organische stof in de grond, maar compost strooien betekent inleveren van de mestplaatsingsruimte. Terwijl organisch stof opbouw extra stikstof vraagt. We hebben nog meer actie nodig om die werelden samen te brengen, kennis te ontwikkelen en belemmeringen op te lossen”. De droogte-evaluatie vind je op: www.vechtstromen.nl/droogte.
Regels beregening uit grond- of oppervlaktewater 2018 was het droogste jaar sinds tijden. Diverse ondernemers waren genoodzaakt om de gewassen te beregenen. Maar wat zijn nu precies de regels voor het onttrekken van grond- of oppervlaktewater? We hebben het voor je op een rij gezet. Beregenen uit oppervlaktewater Onttrek je water uit een kanaal, vijver, beek of sloot? Dat noemen we beregenen uit oppervlaktewater. De algemene regels voor het wel of niet mogen onttrekken van oppervlaktewater om te beregenen zijn: - Beregenen uit oppervlaktewater mag zolang er nog sprake is van afvoer in het oppervlaktewater waaruit onttrokken wordt. Dit betekent dat water onttrokken mag worden zolang de eerst benedenstrooms gelegen stuw nog overloopt. - Beregenen mag niet uit een paar specifiek aangewezen bovenlopen van kwetsbare oppervlaktewateren tenzij de beregening al vergund was voor 2013. Zie kaart op de website van het waterschap https://kaarten.vechtstromen. nl/openbaar.
Beregenen uit grondwater Pomp je water uit de (onder)grond? Dan hebben we het over grondwateronttrekking. De algemene regels voor het wel of niet mogen onttrekken van grondwater om te beregenen zijn als volgt: - Beregenen uit grondwater is toegestaan. Tijdens extreme droogte is de kans groot dat er weer een grondwateronttrekkingsverbod wordt ingesteld binnen een beschermingszone van 200 meter rond kwetsbare natuur (zie kaart op de website van het waterschap https://kaarten. vechtstromen.nl/openbaar).
Wateronttrekkingsverboden Naast de algemene regels kan het waterschap op ieder moment een verbod instellen voor het onttrekken van oppervlakte- of grondwater. Het waterschap doet dat als daar een bijzondere aanleiding voor is. Bijvoorbeeld een calamiteit, een probleem met de waterkwaliteit of een uitzonderlijke droge situatie. In 2018 heeft het waterschap drie keer een verbod ingesteld: 1. Verbod om oppervlaktewater te onttrekken in gebieden waar geen wateraanvoer mogelijk is. 2. Verbod om water uit stedelijke vijvers te onttrekken. 3. Verbod om grondwater te onttrekken binnen 200 meter van kwetsbare natuur.
Sanering bronnen binnen 200 meter van kwetsbare natuur Vechtstromen verkent de mogelijkheden voor het saneren van bronnen in de beschermingszone van kwetsbare natuur (saneringsregeling), waarvoor door het waterschap een vergunning is verleend. Het gaat daarbij om bronnen waarmee meer dan 10 mÂł/uur wordt onttrokken. Bedrijven die volgens onze informatie deze bronnen hebben binnen 200 meter van kwetsbare natuur, hebben hierover een brief van ons ontvangen. Ben je eigenaar van een dergelijke bron en heb je geen uitnodiging ontvangen? Neem dan contact op met Robert de Lenne r.de.lenne@vechtstromen.nl of telefonisch 06 - 28 94 38 22.
Nieuwe verboden in 2019 Of er in 2019 ook onttrekkingsverboden worden ingesteld, valt vooraf niet te zeggen. Dit hangt af van de ontwikkeling van de hoeveelheid neerslag en verdamping. Feit is wel dat we komend teeltseizoen in 2019 vanwege de droogte van 2018 in een aantal delen van ons gebied met een achterstand gaan beginnen.
Op 20 maart zijn de waterschapsverkiezingen. In het stemhokje kun je jouw stem uitbrengen op een kandidaat voor het waterschapsbestuur. Drie agrariërs vertellen over het belang van het waterschap voor hun bedrijf en waarom het belangrijk is om te stemmen.
Waterschapsverkiezingen op 20 maart Inwoners in het gebied van Vechtstromen hebben op 20 maart de kans om hun belangen een stevige plek te geven in het algemeen bestuur. Hoe? Simpel: door te gaan stemmen! “Ook veel agrariërs nemen niet de moeite”, weet Jurgen Siebring van Siebring Akkerbouw in Nieuw Dordrecht, vlak onder Emmen. Siebrings bedrijf omvat 150 ha voor akkerbouw: aardappelen, uien en wortels voor de consumptie, mais voor het vee en suikerbieten. “Ik hoor om me heen geluiden als dat stemmen geen zin heeft of dat er toch niets met onze stem wordt gedaan. Ik vind dit onzin. Mijn opvatting is dat als je mag stemmen, je ook moet stemmen,” vertelt Jurgen.
waterschapsverkiezingen.nl
Hallo DOORSPOELERS: We mogen weer stemmen!
Grondwater oppompen In Hoge Hexel, bij Wierden, staat het 135 ha tellende bedrijf van Hendri Broeze. Broeze Akkerbouw richt zich op poot-, fabrieks- en consumptieaardappelen en zet die af in binnen- en buitenland. Broeze heeft veel contact met het waterschap. “De waterafvoer verloopt probleemloos, behalve dan bij een hoosbui. En bij grote droogte, zoals vorig jaar, mag ik water oppompen voor beregening. Maar het is de vraag of dat over tien jaar nog steeds mag, omdat hier vlakbij een hoogveenreservaat ligt. Daar moet het water hoog staan en de grondwateronttrekking door Vitens voor drinkwaterproductie en door boeren voor beregening betekent een bedreiging voor het natuurgebied. Een aantal boeren mocht vorig jaar al geen grondwater meer oppompen, waardoor ze veel schade leden. Samen met alle betrokken partijen moet naar een oplossing worden gezocht. Ook daarbij is het van belang dat vertegenwoordigers in het algemeen bestuur weten wat er speelt.”
Belang van biodiversiteit wordt in de toekomst steeds belangrijker Herman Nieuwe Weme is biologisch melkveehouder in Weerselo. Herman boert samen met zijn vrouw Lies en zoon Frank op een bedrijf met 110 melkkoeien en 70 ha grond en heeft daarnaast 10 ha botanisch grasland van Staatsbosbeheer in gebruik en 1.5 ha agrarisch natuurbeheer. Sinds 1997 boert hij biologisch. “Biodiversiteit heeft met veel succes een grote rol gekregen in mijn bedrijfsvoering”,
We mogen weer stemmen! waterschapsverkiezingen.nl
Herman Nieuwe Weme
aldus Nieuwe Weme die ook voorzitter is van de Coöperatie Gebiedscollectief Noordoost-Twente. “Dat betekent bijvoorbeeld dat we geen antibiotica meer op ons bedrijf gebruiken. En op onze gronden zijn bestrijdingsmiddelen, stikstof en kunstmest verleden tijd. Het bodemleven zorgt inmiddels voor vruchtbare gronden en doordringbaarheid van onze bodem. Daar hadden we de afgelopen droge zomer profijt van. Het waterschap helpt zijdelings”, aldus Nieuwe Weme. Bijvoorbeeld met Bokashi- kuilen. “Maar biodiversiteit is een onderwerp wat op de agenda van het bestuur moet staan. Het is belangrijk voor natuur en landbouw.”
Afstemmen met het waterschap Ook bij het maaien van slootkanten heeft Broeze te maken met het waterschap. Binnenkort wordt de legger aangepast, waardoor enkele sloten in eigendom en beheer van de agrariër komen die daar zijn percelen heeft. “Een mooie uitdaging, vooral om de spuitvrije zones vrij te houden van gewasbeschermingsmiddelen. Wij gaan ons uiterste best doen om drift te beperken, zodat de gewasbeschermingsmiddelen niet in het oppervlaktewater komen en de waterkwaliteit goed blijft.” Ook Siebring is regelmatig in gesprek met medewerkers van het waterschap, bijvoorbeeld over de wet- en regelgeving van het waterschap en andere overheden. “Het zomer- en winterpeil staat bij ons goed. Natuurlijk is er wel eens een
Jurgen Siebring
Hendri Broeze
hoosbui of regent het een poos niet. Maar dan voert het waterschap het water snel af of staat het mij toe om water uit het kanaal op te pompen voor beregening. Ook de kwaliteit van het water is hier prima. Ik heb hierover regelmatig contact met de gebiedsbeheerder. Deze contacten zijn zowel voor het waterschap als voor mij belangrijk.”
Stemmen op 20 maart Nieuwe Weme, Broeze en Siebring gaan op 20 maart stemmen bij de waterschapsverkiezingen. “Stem op de partij waar je het meeste affiniteit mee hebt”, aldus Nieuwe Weme. Broeze vult aan: “Het algemeen bestuur is het hoogste orgaan van het waterschap. Daar worden de begroting, de tarieven, de regelingen en verordeningen vastgesteld. Ook besluit het algemeen bestuur over grote investeringsprojecten.” Landbouw en natuur zijn functies die het waterschap beide moet bedienen. Broeze stelt: “Het begint allemaal met luisteren naar elkaar en begrip hebben voor elkaars belangen. Alleen zo kom je tot een leefbaar landschap met goede condities voor agrarische productie en natuurlijke kwaliteiten.” Nieuwe Weme: “Kijk naar de toekomst en zorg voor meer biodiversiteit in je bedrijfsvoering, dat is in het belang van iedereen.” Siebring besluit: “Ik hoop echt dat op 20 maart zoveel mogelijk mensen gaan stemmen.” Op naar het stemlokaal dus op 20 maart, wat deze boeren betreft…
Ga stemmen! Op 20 maart 2019 kunnen de inwoners van het werkgebied van waterschap Vechtstromen hun stem uitbrengen voor het algemeen bestuur. Het algemeen bestuur bepaalt de hoofdlijnen van het beleid en controleert of dat beleid goed wordt uitgevoerd. Begin maart ontvangen alle inwoners de stempassen en de kandidatenlijst. Op de kandidatenlijst staan per partij de kandidaten vermeld waarop een stem kan worden uitgebracht. Benieuwd wat er te kiezen valt? We bieden stemhulp. Kijk op www.vechtstromen.nl/verkiezingen voor informatie over de verkiezingen of vul de stemhulp in.
Hallo visfanaten: We mogen weer stemmen! waterschapsverkiezingen.nl
Het algemeen bestuur van waterschap Vechtstromen telt 27 leden. Om de vier jaar worden bij de verkiezingen 20 bestuurders gekozen. Daarnaast zijn 7 zetels wettelijk gereserveerd voor belangengroeperingen. Deze zijn onderverdeeld in de categorieën landbouw (3 zetels, aangewezen door LTO-Noord), bedrijfsleven (3 zetels, aangewezen door de Kamers van Koophandel) en natuurterreinbeheerders (1 zetel, aangewezen door de Vereniging van Bos- en Natuureigenaren).
Mogelijkheid overname ondergrond kleine watergangen en onderhoudspaden Sinds 1 januari 2018 gelden er in het hele werkgebied van waterschap Vechtstromen dezelfde onderhoudsregels. Hiermee is het voormalige beleid van de twee fusiewaterschappen Velt & Vecht en Regge & Dinkel voor het onderhoud van sloten, beken en andere watergangen op één lijn gebracht. Dit zorgt voor rechtsgelijkheid voor de aangrenzende eigenaren: één gebied, één beleid, één legger. Tijdens agrarische cafés en diverse informatiebijeenkomsten hebben we je over het nieuwe beleid geïnformeerd.
Koopmogelijkheid eigendomssloten waterschap Alle veranderingen zijn inmiddels vastgelegd in een nieuwe legger. Dit is een kaart waar alle sloten, beken en andere watergangen en onderhoudsplichtigen in ons werkgebied op staan. De legger is in oktober 2018 aangepast en van kracht geworden. Het waterschap heeft geen collectief belang meer bij het eigendom van kleine watergangen (met mogelijk aanwezig onderhoudspad) en heeft het voornemen het eigendom over te dragen aan aanliggende eigenaren.
Grondovername Team Grondzaken gaat de komende vier jaar actief aan de slag om gronden over te dragen. Als aangrenzend eigenaar word je per brief of persoonlijk benaderd. Het eigendom onder de kleine sloten wordt om niet overgedragen (vrij op naam). Onderhoudspaden worden tegen de helft van de plaatselijke cultuurgrondwaarde overgedragen (50% kosten koper). Kopen kan om verschillende redenen aantrekkelijk zijn. Je bepaalt zelf wanneer je onderhoud uitvoert en na 1 januari 2021 is er geen vergunning meer nodig om werkzaamheden nabij de watergang uit te voeren.
Voorbehoud Een eventuele overdracht vindt plaats onder het voorbehoud dat er aaneengesloten eenheden (tracé) ontstaan bijvoorbeeld van weg tot weg of van brug tot brug. Het waterschap wil versnipperd eigendom voorkomen. Heb je vragen over grondovername? Mail ons dan op grondzaken@vechtstromen.nl of bel met (088) 220 33 33, vraag dan naar een medewerker van grondzaken. Op www.vechtstromen.nl/onderhoud vind je meer informatie.
Drukregistratievoorziening bij veldspuiten verplicht? Het Activiteitenbesluit milieubeheer stelt eisen aan de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen in de open teelt en er geldt een verplichting voor het hebben van een drukregistratievoorziening. Na intensief overleg met betrokken partijen is half december 2018 duidelijkheid gekomen over de alternatieve invulling van deze verplichting. Dit heeft geleid tot de volgende invulling: • Spuitdoppen die driftarm zijn bij een spuitdruk tot 2 bar worden niet meer in de lijst met ‘driftreducerende doppen’ vermeld omdat het niet aannemelijk is dat deze in de landbouwpraktijk bij de juiste spuitdruk gebruikt worden. • Voor spuitdoppen die driftarm zijn bij een spuitdruk van 2 tot 3 bar, en voor ‘luchtvloeistofmengdoppen’, is een drukregistratievoorziening vereist. • Voor spuitdoppen die driftarm zijn bij een spuitdruk vanaf 3 bar en voor spuitapparatuur met aanvullende driftreducerende voorziening is geen drukregistratievoorziening vereist omdat deze dan niet of minder doelmatig is. • Als alternatief voor de drukregistratievoorziening kan bij gebruik van spuitdoppen die driftarm zijn bij een spuitdruk van 2 tot 3 bar, en voor luchtvloeistofmengdoppen, een verdubbeling van de in het Activiteitenbesluit vereiste teeltvrije zone worden toegepast.
2019 overgangsjaar Omdat 2019 een overgangsjaar is, houdt dat in dat onze toezichthouders je dit jaar wijzen op bovengenoemde voorwaarden wanneer jouw landbouwspuit niet voldoet aan het kader. Er worden voor wat betreft de drukregistratievoorziening geen boetes opgemaakt.
Meer weten? Voor meer informatie over spuittechnieken en spuitdoppen in relatie tot drukregistratievoorziening, kun je contact opnemen met Roel Koekoek (088 220 32 97) of Henk Langeler (088 220 36 89) van waterschap Vechtstromen. Of kijk op www.vechtstromen.nl/landbouw voor meer informatie over drukregistratievoorziening. Andere interessante sites zijn www.spuitdoppenkeuze.nl en www.helpdeskwater.nl
Contact Agrarische cafés De afgelopen periode heeft het waterschap agrarische cafés georganiseerd. Dit zijn informele inloopbijeenkomsten op verschillende plekken in ons gebied. Diverse waterschappers met vakinhoudelijke kennis en bestuursleden konden de agrariërs adviezen geven en vragen beantwoorden. We ontvingen tips, konden misverstanden meteen uitleggen en mensen verder helpen. De volgende agrarische cafés worden gepland na het groeiseizoen. Zodra de data en locaties bekend zijn worden deze geplaatst op www.vechtstromen.nl/landbouw. Op deze pagina vind je overigens nog veel meer interessante informatie, bijvoorbeeld over de gezamenlijke projecten met de agrarische sector, beregening en de wet- en regelgeving in de land- en tuinbouwsector. Een kijkje waard!
Nieuws digitaal ontvangen? Wil je nieuws, interviews en informatie over bijeenkomsten digitaal ontvangen? Meld je dan aan voor onze nieuwsservice. Hoe werkt het? Ga naar www.vechtstromen.nl/nieuwsservice en schrijf je in. Bij het inschrijven het vinkje voor het onderwerp ‘landbouw en water’ aanvinken. Wil je ook nieuws over ons werk in bepaalde gemeenten of over andere interessante onderwerpen ontvangen, dan kun je die vinkjes natuurlijk ook aan laten staan. Zo ontvang je per mail nieuws en informatie op de momenten dat er informatie te delen is.
Bezoek proefboerderij Bayer Forward Farm de moeite waard Begin februari brachten 25 agrariërs een bezoek bij een akkerbouwbedrijf in Abbenes. Op deze proefboerderij zoekt platform Forward Farm naar praktijkoplossingen die bijdragen aan een duurzame landbouw. Adri van Bergen, werkzaam bij Evenhuis Akkerbouw in Kibbelveen, was er bij. “We kregen interessante lezingen, onder meer over waterkwaliteit. Het idee van een dwarsgoot voor buffering van afspoelwater na een hevige bui sprak me aan. Ook stonden we stil bij veldspuiten, al moet ik zeggen dat wij op ons bedrijf met het High Tech Air - dat op de Agrifac Condor zit en dat het verwaaien van middel reduceert – heel tevreden zijn.” Al met al een nuttige dag, net als de andere informatieavonden en excursies van het waterschap. “Samen optrekken leidt tot de beste oplossingen”, zo besluit Van Bergen. Vechtstromen is het daar volledig mee eens en denkt er over om de excursie naar Abbenes nogmaals te organiseren. Je kunt jouw interesse kenbaar maken door een mail te sturen naar Renske Dortland r.dortland@vechtstromen.nl, adviseur waterkwaliteit van waterschap Vechtstromen.
Dit is een uitgave van waterschap Vechtstromen. Aan-/afmelden voor deze nieuwsbrief of een adreswijziging doorgeven? Dat kan via de website www.vechtstromen.nl/landbouw Telefoon: 088 220 33 33 E-mail: info@vechtstromen.nl Website: www.vechtstromen.nl