VELUX Highlights magazine by VELUX Nederland B.V.

Highlights

created by VELUX Nederland nummer 3 - 2014

Inhoudsopgave

Coverfoto: Onderwijscentrum Erasmus MC - KAAN Architecten

5. 6. 10. 14. 16. 18. 19. 20. 24. 26. 30.

INHOUD

Column: Truus Hordijk: Dynamisch licht Project: House of Tomorrow Today: Flexibel, duurzaam én comfortabel Interview: Rudy Uytenhaak: Achitectuur moet tot alle zintuigen spreken Innovatie: ‘Light of tomorrow’ vier jaar later Inspiratie: Diogene: Het ideale minimale huis Trends: Meer daglicht in huis is goed voor woongenot én woningwaarde Column: Jos Lichtenberg: L’histoire se répète? Project: Daylight Award 2014: Bijzonder gebruik van daglicht Voor het voetlicht: ’tHuis: een betaalbare unieke én duurzame woning Dreaming: Oude zolder omgetoverd tot een fris en licht slaapparadijs Design: International VELUX Award 2014 voor architectuurstudenten

Voorwoord Positieve bijdrage daglicht in maatschappij “We are Daylight Engineers”, is een uitspraak van onze oprichter 70 jaar geleden. Sindsdien hebben we ons uiterste best gedaan om deze uitspraak waar te maken. Natuurlijk door de ontwikkeling van steeds meer verschillende en betere producten om daglicht in gebouwen te brengen. Maar ook door de kwaliteiten van daglicht te belichten en het toepassen van daglicht op allerlei fronten te stimuleren. Zo vierden we dit jaar alweer het 10-jarig bestaan van de International VELUX Award (IVA), een designcompetitie voor architectuurstudenten. Voorgaande edities inspireerden studenten wereldwijd om daglicht in de architectuur te verkennen. Deze editie laat zien dat daglicht ook toegevoegde waarde kan hebben in maatschappelijke kwesties. In deze editie van Highlights tonen we de ontwerpen van de drie winnaars, maar kijken we ook terug met winnaars van vier jaar geleden. Zij zien daglicht nog steeds als één van de meest onderschatte factoren voor levenskwaliteit. Hoe hebben zij hun deelname aan de IVA ervaren en hoe heeft het hen veranderd? Uiteraard besteden we ook aandacht aan de winnaars van de Daylight Award van dit jaar. De Stichting Living Daylights promoot al een decennium daglicht in Nederland. De tweejaarlijkse competitie toont aan dat het thema daglicht leeft onder opdrachtgevers, ontwerpers en gebruikers van gebouwen. We hopen dan ook dat meer bedrijven net als wij de stichting zullen ondersteunen.. Daglicht integraal in ontwerp Tijdens het gesprek met Rudy Uytenhaak geeft ook hij aan dat het toepassen van daglicht in zijn ontwerpen essentieel is. Door in te spelen op de zintuigen van de gebruikers met akoestiek, textuur, (dag)licht en binnenklimaat, probeert hij bij ieder ontwerp weer te verrassen. Ten slotte zien we het eindresultaat van House of Tomorrow Today, van columnist Jos Lichtenberg. Zijn gasten valt vooral op hoe intens en gelijkmatig het daglicht de woning binnenkomt. De woning dient hiermee als voorbeeld. Kennisoverdracht blijft belangrijk om de toepassing van daglicht nog verder marktbreed in te zetten. Zo zullen we net als de Romeinen al deden, daglicht en een goed binnenklimaat weer op waarde schatten. Michel Sombroek Algemeen Directeur VELUX Nederland B.V.

Conferentie ‘Energie & Comfort’ met minister Blok Energiezuinig bouwen is een ‘hot topic’ in de bouw. Op de Energie & Comfort conferentie op 2 juni spraken o.a. minister Blok voor Wonen en Rijksdienst en de Deense ambassadeur Ole Emil Moesby over dit onderwerp. In Nederland is men nog zoekende naar een goede balans tussen leefbaarheid in een gebouw en energieprestatie. Denemarken is hierin echter wereldwijd koploper. Tijdens de conferentie gaf de Deense ambassadeur bij minister Blok aan dat hij gecharmeerd is van de Europese EPBD-richtlijn.

Nearly Zero Energy Buildings De EPBD-richtlijn helpt EU-lidstaten bij het opstellen van hun wettelijke kaders met eisen voor alle nieuwe gebouwen. Deze gebouwen moeten uiterlijk 31 december 2020 bijna energieneutraal (Nearly Zero Energy Buildings) zijn. “Toekomstige eisen voor Nearly Zero Energy Buildings bieden een kader voor ontwikkelaars om gebouwen te ontwerpen met een minimale impact op het milieu en een gezond en comfortabel binnenklimaat”, aldus Moesby. “Hierin moeten ambitieuze en holistische eisen staan op het gebied van energieprestatie en CO2-uitstoot van gebouwen, maar ook wat betreft binnencomfort, daglicht, geluidsisolatie, thermisch comfort, binnenluchtkwaliteit en brandveiligheid. Naast nieuwbouw ligt er vooral een grote uitdaging in de bestaande bouw.” De ambassadeur vindt gehoor bij vier multinationals van Deense origine die in Nederland actief zijn. Danfoss, Grundfos, ROCKWOOL en de VELUX Groep onderstrepen het belang van een holistische benadering. Al in de ontwerpfase moeten de diverse kwaliteiten van een gebouw inzichtelijk worden gemaakt. De focus ligt nu te sterk op energiebesparing en de balans met comfort voor de gebruiker moet hervonden worden.

PV-panelen en VELUX dakramen

VELUX modulaire lichtstraten in een nieuw jasje!

Wanneer een zonne-energiesysteem wordt toegepast, is de integratie met het dak essentieel. Er zijn door Monier en IRFTS Solar Solutions twee oplossingen ontwikkeld om VELUX dakramen en PV-panelen op een esthetische wijze te integreren.

VELUX modulaire lichtstraten zijn inmiddels toegepast in zeer diverse projecten. Om u nog meer informatie, details en inspiratie te bieden, zijn in de communicatie en documentatie enkele vernieuwingen doorgevoerd.

Monier Monier heeft twee geïntegreerde zonne-energiesystemen ontwikkeld. De fotovoltaïsche systemen Monier VI90 en Monier InDaX worden in plaats van dakpannen geplaatst en vormen daardoor één geheel met het dak in zowel nieuwe als bestaande dakbedekking. De modules van het Monier InDax systeem zijn met VELUX EDO gootstukken te combineren met VELUX dakramen in de maatcodering PK06 of PK08. IRFTS Solar Solutions IRFTS Solar Solutions heeft het Easy Roof systeem. Dit flexibele gootstukkensysteem bestaat uit kunststof elementen waarin een willekeurig PV-paneel kan worden gezet. Daarnaast biedt het een geïntegreerde oplossing met VELUX dakramen. VELUX dakramen met de maatcoderingen MK06 of MK08 kunnen op elke gewenste positie worden geplaatst en naadloos worden aangesloten op de PV-panelen.

Bekijk de productbladen op www.velux.nl/pvoplossingen

• Een nieuwe website met nog meer en completere informatie zoals ontwerpdetails en technische gegevens. • Nieuwe praktijkvoorbeelden en films op de website tonen u de eindeloze mogelijkheden van de VELUX modulaire lichtstraten. • Een technisch handboek én vernieuwde brochure met alle producten en technische informatie. Deze zijn te bestellen maar ook online in te kijken. Bekijk de website www.modulairelichtstraten.velux.nl

KORT NIEUWS

Column Truus Hordijk Truus Hordijk is universitair hoofddocent Bouwfysica aan de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Daarnaast is zij commissielid van een Europese werkgroep die zich bezig houdt met een nieuwe norm voor daglicht. Sinds kort is ze bestuurslid van de Stichting Living Daylights.

DYNAMISCH LICHT

“Daglicht is goed voor onze gezondheid, ons hormoonsysteem, ons slaap-waakritme en als het goed wordt gebruikt, kan het ons ook veel energie opleveren”

Ieder jaar vertel ik in colleges over de voordelen van daglicht: het is dynamisch, goed voor onze gezondheid, ons hormoonsysteem, ons slaap-waakritme en als het goed gebruikt wordt, kan daglicht ons ook veel energie opleveren. Ik vertel dit alles keurig wetenschappelijk onderbouwd, terwijl ik met de beamer een foto laat zien van een mooie blauwe hemelkoepel met witte wolken. Want juist de blauwe kant van het spectrum is goed voor onze gezondheid. Afgelopen zomer, op vakantie in een tent in Frankrijk, heb ik dit aan den lijve ondervonden. Het daglicht was uiterst dynamisch: blauw met vele soorten witte wolken. Maar ook dynamisch grijs, veel grijs. Ik werd er zelf ook zeer dynamisch van: in de tent en uit de tent, als het regende of juist net niet. En ik merkte hoe het daglicht mijn leven beïnvloedde wanneer je alleen grijze luchten ziet. Inmiddels ligt de zomer al weer ver achter ons. Ik besluit om naar het Dordrechts museum te gaan. Schilderijen uit diverse eeuwen wisselen elkaar af, van Israël, Rembrandt, Scheffer en vele anderen. Ik sta stil voor mijn favorieten: de strandtaferelen van Blommers. Blommers is een tijdgenoot van Mesdag en één van de kunstschilders die meegeholpen heeft aan het Panorama van Scheveningen. Op de schilderijen zie ik kinderen spelen aan het strand, met een bootje en met elkaar. In herinnering ben ik terug bij mijn eigen jeugd en de vele strandvakanties. En ik weet het zeker, toen was daglicht altijd dynamisch blauw met fel witte wolken. Toch? Ik kijk nogmaals naar de schilderijen van Blommers. Zie ik toch grijs? Ja, vele tinten grijs en blauw. Blommers is een geweldige schilder! Iedere keer als ik naar zijn schilderijen kijk word ik blij en krijg ik weer nieuwe energie. Dan concludeer ik: zelfs in verf is daglicht dynamisch en goed voor onze gezondheid. Truus Hordijk Stichting Living Daylights Meer informatie: www.livingdaylights.nl

COLUMN

HOUSE OF TOMORROW TODAY:

Flexibel, duurzaam én comfortabel In het Brabantse Sterksel is recent het House of Tomorrow Today (HoTT) opgeleverd. Dit is de eerste nieuwbouwwoning in Nederland die gebouwd is volgens de principes van Slimbouwen® én Active House. Na jaren van plannen, voorbereiden en uiteindelijk bouwen kon initiatiefnemer Jos Lichtenberg, hoogleraar productontwikkeling aan de TU Eindhoven, zijn experimentele droomhuis in juli betrekken. 6

PROJECT

Jos Lichtenberg Op het eerste oog lijkt het HoTT een normaal huis. In het dagelijks leven van bewoner Jos Lichtenberg en zijn vrouw Karin is dat het tot op zekere hoogte ook. “Maar voor mij zit er tevens een professionele gedachte achter”, vertelt Lichtenberg. ”Op de TU in Eindhoven propageer ik mijn gedachtegoed Slimbouwen. Dit is een reactie op het traditionele bouwproces. Ooit, in de Romeinse tijd, was dit proces heel logisch. In de basis bouwen we nog steeds hetzelfde, terwijl er veel elementen zoals installatietechniek aan zijn toegevoegd. Het bouwproces is hierdoor enorm vervuild. Die inefficiëntie zie je terug in de feiten. De bouwsector veroorzaakt 35% van al het sloopafval, we vullen een kwart van het wegtransport en verbruiken ruim 40% van alle energie in Nederland. Bij dat soort cijfers vraag je je af of het niet wat minder kan.” Bouwproces opgeknipt Slimbouwen is al eerder in de praktijk toegepast, maar nooit in zijn puurste vorm. Bij zijn eigen woning had Lichtenberg hier de kans voor. “Het conventionele bouwproces is niet meer te verbeteren. Het moet helemaal gereset worden en wezenlijk anders worden ingericht. Slimbouwen knipt het bouwproces in vieren: het casco, de omhulling, de installaties en de afbouw. De partijen in deze verschillende fasen zijn niet van elkaar afhankelijk. Een installateur moet bij een traditioneel werk soms wel twintig keer terugkomen. Bij Slimbouwen zijn de techniek en het ontwerp zo ontwikkeld dat hij in één keer alles kan aansluiten.” In het HoTT is dit terug te zien in een lijn afwijkende tegels die van voor naar achter door het huis loopt. “Hier is ervoor gekozen om de zogenoemde Aorta zichtbaar te maken, maar het had ook onzichtbaar gekund. Dit is de plek waar alle leidingen onder de vloer liggen. Zo kun je later nog overal bij. Dat maakt niet alleen het bouwproces, maar ook het huis flexibel.”

PROJECT

Kwaliteit van leven voorop Het HoTT is niet alleen aanpasbaar, maar ook duurzaam én comfortabel. In de aanloop naar dit project bezocht Lichtenberg in Denemarken het eerste experiment in het Model Home 2020 project van de VELUX Groep. Het was zijn eerste kennismaking met de Active House visie, die hem enorm aansprak. “Waar energiebesparing zich normaal op de technologie richt, gaat Active House helemaal uit van de gebruiker. In het HoTT zitten allerlei elementen die conflicteren met energiebesparing. Een energietechneut zou de hoeveelheid glas bijvoorbeeld tot een minimum beperken, omdat ze het zien als verliesoppervlakten. Het uitgangspunt van Active House is dat woningen primair gebouwd zijn om in te wonen, niet om energie te besparen. We doen ons best, maar als het de kwaliteit van leven aantast ben je volgens mij een stap te ver gegaan.” Ondanks die instelling is het HoTT niet alleen energiezuinig, het levert zelfs energie. “Het huis heeft een goed isolatiepakket. Voor een behaaglijke temperatuur hebben we vloerverwarming met een luchtwarmtepomp, die in de zomer ook kan koelen. In de winter wordt met een beperkte oppervlaktetemperatuur verwarmd, wat erg comfortabel en bovendien energiebesparend is. Op warme dagen kost het koelen best veel energie, maar omdat we met PV-panelen juist op die momenten veel energie opwekken valt dat tegen elkaar weg. Als het gat in de energiebalans wat groter is, dan voorzien we daar dus zelf in. Dat is de moderne manier om met energie om te gaan.” Onderzoekstraject Door lichtkoven met dakramen en grote raampartijen wordt de woning gelijkmatig en natuurlijk verlicht. Je moet dan wel waken voor oververhitting. Daarom zijn de dakramen voorzien van elektrische zonwering en kunnen ze open om zo overtollige warmte kwijt te raken. Lichtenberg: “Nu we er wonen lijkt het alsof het HoTT af is, maar het onderzoekstraject is nu pas gestart. Het comfort en het energiegebruik in de woning wordt gemeten. Veel systemen die er in zitten zou je moeten automatiseren en laten samenwerken. We verzamelen data voor de ontwikkeling van een dergelijk systeem. De puien en ramen hebben bijvoorbeeld een opening die via een sensor reageert op de hoeveelheid CO2. Bij een te hoog percentage wordt er automatisch extra natuurlijk geventileerd. Als dat onaangenaam is of tocht geeft als het buiten koud is, kunnen we ook overschakelen op een mechanisch ventilatiesysteem. Dat hebben we vooral voor het onderzoek gedaan, zodat we kunnen spelen met alle variabelen.”

“Het uitgangspunt is dat woningen primair gebouwd zijn om in te wonen, niet om energie te besparen”

Minder materiaal Ook in het materiaalgebruik speelt besparing een belangrijke rol. “Bij traditionele bouw gebruiken we 1.500 kilo bouwmateriaal per vierkante meter vloeroppervlak. Volgens Slimbouwen moet dat met minder dan de helft ook kunnen, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit. Het HoTT is dus ook met veel minder materiaal gebouwd. De wanden lijken gemetseld, maar het is net als het dak een skelet dat beplaat is. De bakstenen gevel was hier verplicht volgens het beeldkwaliteitsplan, maar de stenen zijn wel dunner dan normaal.” Hierdoor is er ook meer ruimte voor isolatie, zonder dat de muren dikker worden. “Dit is bewust zo gedaan. Muren worden alsmaar dikker om aan isolatiewaarden te volden. Maar als je wanden hebt van 70 centimeter dik en ook nog eens kleine ramen, dan worden het schietgaten waardoor je nauwelijks naar buiten kunt kijken. Daarom hebben we vooraf een maximale muurdikte van 40 centimeter vastgesteld en daarbinnen de isolatie geoptimaliseerd. Zo komen we met een Rc van 6,5 toch aan een prima isolatiewaarde.” Toekomstplannen Lichtenberg is de afgelopen jaren intensief met het HoTT project bezig geweest. “Ik ben er zo nauw bij betrokken dat het voelt alsof ik er al jaren woon, terwijl we net zijn verhuisd.” Toch zijn er een aantal elementen die hem in positieve zin verrassen. “We zitten

verbazend veel aan de eetkamertafel midden in de woning. Je hebt daar prettig licht van boven en vrij uitzicht naar drie kanten. Maar als ik een favoriete plek moet noemen is dat toch de badkamer. Door de dakramen is hij heel licht, zonder inkijk. In de zomer met de ramen open is het alsof je buiten staat te douchen.” Veel tijd om in alle rust van de nieuwe woning te genieten is er niet. De volgende plannen staan namelijk al weer op stapel. Binnenkort openen Jos en Karin een Bed & Breakfast in het HoTT, waar gasten kunnen verblijven en eventueel hun bevindingen delen. Daarnaast is Lichtenberg al bezig vervolg te geven aan het project zelf. “Deze woning zal niet één op één gekopieerd worden, maar met de gedachtes kan dat wel. Ik ben met een groep bedrijven bezig dit te vertalen naar meer reguliere woningen. Er zijn al concepttekeningen voor projecten in bijvoorbeeld Helmond en Eersel. Zo proberen we het gedachtegoed achter het HoTT, Slimbouwen en Active House, verder uit te rollen.” Meer informatie: www.slimbouwen.nl www.activehousenl.info www.actiefbouwen.eu www.velux.nl/modelhome2020 Foto’s: Dick Holthuis

ARCHITECT RUDY UYTENHAAK:

Architectuur moet tot alle zintuigen spreken Architectuur die verrast is de kracht van Rudy Uytenhaak. Om dit te verwezenlijken voegt hij elementen in zijn ontwerpen toe die alle zintuigen aanspreken. Een mooi voorbeeld hiervan is de multifunctionele accommodatie â&#x20AC;&#x2DC;De Kreekâ&#x20AC;&#x2122; in Hoorn. Uytenhaak vertelt over zijn visie op architectuur en het ontstaan van dit inspirerende project. Ook schetst hij aan de hand van twee projecten zijn fascinatie voor duurzaamheid en daglicht.

Basisschool De Kreek in Hoorn

INTERVIEW

“Ik ontwerp ruimtes en gebouwen die op alle niveaus tot de zintuigen spreken” Rudy Uytenhaak

Jugendstilhuizen Van jongs af aan is Uytenhaak gefascineerd door architectuur. “Ik weet nog dat ik vroeger met mijn ouders langs de Belgische boulevard reed. Daar zag ik stijlvolle Jugendstilhuizen.” Deze kunststroming was in Europa tussen 1890 en 1914 populair en had de natuur als belangrijkste inspiratiebron. “Ik stelde me dan voor, hoe je als architect zo’n huis ontwerpt, hoe geweldig het moet zijn om het huis na de bouw in volle glorie te zien.” Door deze jongensdroom besloot Uytenhaak architectuur en stedenbouw te gaan studeren aan de Technische Universiteit in Eindhoven. “Enkele jaren na mijn afstuderen ging ik aan de slag bij de bekende Nederlandse architect Aldo van Eyck. Na vijf jaar richtte ik mijn eigen architectenbureau op.” Visie op architectuur Uytenhaak heeft een bijzondere visie. “Ik ontwerp ruimtes en gebouwen die op alle niveaus tot de zintuigen spreken. In een ruimte is dit zichtbaar in het licht, te horen in de akoestiek en te voelen aan de temperatuur en luchtkwaliteit. Een ruimte kun je ook ‘voelen’ door met je ogen langs de ribbeltjes van een materiaaltextuur te gaan. Een hoog gepolijst oppervlak ‘voelt’ heel anders dan een ruiger oppervlak.” Uytenhaak kiest daarom de materialen voor zijn ontwerpen zorgvuldig uit. “Ik speel in op hoe materialen, kleuren en texturen een ruimte beïnvloeden.” Bovendien heeft architectuur een maatschappelijke dimensie: engagement. “Ik vind het prachtig om met mensen in dialoog te gaan. Iedere keer moet je je voor een opdracht inleven. Dit houdt je fris en geeft je nieuwe inzichten.” De Kreek Een project waarin die waarden duidelijk terugkomen is de multifunctionele accommodatie De Kreek. De Kreek is gelegen in de nieuwe wijk Bangert en Oosterpolder in Hoorn. “In 2009

schreef de gemeente Hoorn een prijsvraag uit”, vertelt Uytenhaak. “De gemeente wilde de nieuwe woonwijk voorzien van diverse faciliteiten, zoals twee basisscholen, peuterspeelzalen, een sporthal, bibliotheek en een buurthuis. Duurzaamheid had hierin een leidende rol. De gemeente Hoorn wil namelijk in 2040 een klimaatneutrale gemeente zijn en ziet de realisatie van de ‘De Kreek’ als een pilot.” Prijswinnaar “We moesten bij de prijsvraag rekening houden met een aantal randvoorwaarden die vastlagen in een stedenbouwkundig plan. Eén van de voorwaarden was dat er een publieke passage dwars door het gebouw heen kwam. In het ontwerp hebben we dit opgelost door twee vleugels met elkaar te verbinden met een glazen loopbrug.” Uytenhaak stuurde zijn ontwerp in en won de prijsvraag. Kort daarna werden de details van het ontwerp met de gemeente besproken en bijgesteld. Het project werd aanbesteed en in 2011 is de bouw begonnen. “Het project bestaat uit twee fases. Het eerste deel is in juni 2012 voltooid, maar de tweede fase van de bouw (een tweede school en een peuterspeelzaal) moet nog beginnen. Die gaat van start zodra de rest van de huizen in de wijk is gebouwd. Door de crisis is die bouw tijdelijk stopgezet. ” Duurzame oplossingen In zijn ontwerp heeft Uytenhaak veel aandacht voor duurzaamheid en de zintuigen. “Het grootste deel van de buitengevel is bekleed met hergebruikt hout uit dukdalven. Dit hout is onderhoudsvrij en vergrijst in de loop van tijd. Hoe grijzer het hout wordt, hoe meer de kleuren spreken. Doordat er gevarieerd is in profilering, afstand en richting van de houtlatten ontstaat een veelzijdig en toch samenhangend beeld.” “De kozijnen zijn gemaakt in een duo-systeem: met hout aan de binnenzijde wat zorgt voor een warme sfeer en aluminium aan de buitenzijde wat een duurzame en onderhoudsarme oplossing is. Daarnaast is er een pakket aan duurzame maatregelen gekozen. Met onder andere vloerverwarming en -koeling, in combinatie met een warmte en koude opslag en warmtepomp, PV-panelen en zonnecollectoren voor warm water. Deze maatregelen zorgen voor een bijzonder hoge GPR-score op energie, materiaal en gezondheid.” Karakteristieke sheddaken “Onze gedachte was om zoveel mogelijk daglicht in het gebouw te krijgen. De klassen mochten echter niet opwarmen door de zon. Een oplossing hiervoor zijn de karakteristieke sheddaken. De schuine kanten van deze sheddaken liggen op het zuiden en bevatten zonnecollectoren. Het glas is gericht op het noorden, waardoor het noorderlicht diep het gebouw binnendringt. Door de sheddaken ontstaat er extra ruimte, lucht en licht in zowel de lokalen als in de centrale gezamenlijke ruimte.”

ERIBA

INTERVIEW

Andere projecten Het toepassen van daglicht in ontwerpen is voor Uytenhaak belangrijk. Architectuur zonder natuurlijk licht bestaat volgens hem niet. Een heel ander project waarin Uytenhaak veel aandacht heeft besteed aan daglicht is de Nederlandse ambassade in Amman, Jordanië. “Bij dit project moesten we ons inleven in dat klimaat, de cultuur en tradities. In Arabische landen met een overdaad aan zon is er een spreekwoord: ‘De grote leider is groot wanneer hij schaduw geeft aan mensen’. We moesten een duurzaam gebouw ontwerpen met veel daglicht zonder dat het er snikheet werd.

Nederlandse Ambassade in Jordanië

Dit is opgelost door een galerij met kolommen en grote ramen aan de voorkant van het gebouw te plaatsen. Daarnaast zijn er parasoldoeken als zonwering en tropendak van PV-panelen toegepast zodat de glazen overkapping de hal met energiearm licht vult. Een inventief detail is dat we het bestaande zwembad van de voormalige villa als warmte- en koudeopslag hebben gebruikt.” Een ander toonaangevend project van Uytenhaak is het European Research Institute on the Biology of Ageing (ERIBA) in Groningen. Hier wordt onderzoek gedaan naar het verouderingsproces. “Aan de zuidzijde zijn werkplekken met een warme uitstraling door de duurzame materialen. In contrast daarmee zijn aan de noordelijke kant koele, lichte labfaciliteiten gecreëerd. Deze twee sferen zijn gescheiden door een vide met een lichtspel van weerspiegeld daglicht. Het resultaat is een gebouw met een bijzondere ruimtelijke werking en veel daglicht.” Unieke identiteit Tot slot komt Uytenhaak nog even terug op De Kreek. Hier is een mix van natuurlijke en warme materialen gecombineerd met kleuraccenten, glas en semitransparante gevels. Dit geeft De Kreek een ongedwongen vriendelijke en heldere uitstraling. “Accenten van aangelichte kleuren maken het gebouw vrolijk. Het geeft de multifunctionele accommodatie een eigen identiteit.” Volgens Uytenhaak zijn alle betrokken partijen en de bezoekers van De Kreek erg tevreden met het eindresultaat van de eerste fase. “Het is jammer dat we door de crisis moeten wachten op de tweede fase van dit project. Maar ik weet zeker dat het eindresultaat prachtig wordt. De bewoners van de woonwijk gaan daarmee een kleurrijke en duurzame toekomst tegemoet.” Meer informatie: www.uytenhaak.nl Foto’s de Kreek: Dick Holthuis Overige foto’s: Rudy Uytenhaak architectenbureau

Basisschool De Kreek in Hoorn

‘Light of Tomorrow’ vier jaar later Oud winnaars blikken terug op International VELUX Award ‘Light of Tomorrow’ is het overkoepelende thema van de International VELUX Award (IVA). Deze prijs wordt om de twee jaar uitgereikt en daagt architectuurstudenten over de hele wereld uit om het thema daglicht te verkennen. Op 30 oktober jongstleden is de award voor de zesde keer uitgereikt. Een mooie gelegenheid om terug te blikken op de IVA winnaars van 2010. Hoe gaat het nu met ze? En wat hebben ze aan de prijs gehad? We spraken kort met tweedeplaatswinnaar Joe Wu en winnares van de eervolle vermelding Berte Daan.

Berte Daan & Joe Wu tijdens de International VELUX Award in La Rochelle, Frankrijk 2010

INNOVATIE

“De IVA heeft mijn visie op daglicht sterk veranderd”

‘Section of light’ is het project van Berte Daan

Bijzondere daglichtprojecten De VELUX Groep is in 2004 gestart met het uitreiken van de IVA. Deze tweejaarlijkse prijs daagt architectuurstudenten van over de hele wereld uit om het thema daglicht te verkennen. De jury let op aspecten als hoe toekomstgericht het project is, de innovatie en het gebruik van daglicht. In 2010 zijn de projecten van Joe Wu en Berte Daan geselecteerd uit 673 inschrijvingen uit 55 verschillende landen. Tweedeprijswinnaar: Joe Wu Met het project ‘Lightscape between gaps’ won Joe Wu in 2010 de tweede prijs. Wu gebruikte zijn jeugd in Hong Kong als inspiratie voor zijn project. Wu: “In Hong Kong staan de meeste flats erg dicht op elkaar. Eén gevel grenst aan de straat en de andere gevels aan de gebouwen ernaast. Toch reikt het zonlicht op sommige momenten van de dag tussen deze gebouwen door. Daar wilde ik gebruik van maken. Door spiegels in verschillende hoeken aan de gevels te plaatsen kan het zonlicht worden opgevangen en verspreid in de appartementen.” De kracht van het concept zat volgens de jury vooral in de eenvoud. Na zijn studie heeft Wu zich verder ontwikkeld. De afgelopen vier jaar heeft hij dan ook niet stilgezeten. Hij werkt als architect in Hong Kong waar hij op dit moment bezig is met het ontwerpen van een winkelcentrum en een hotel in China. “De IVA is één van de meest betekenisvolle ontwerpwedstrijden in de wereld. Het trekt jonge designers met grootse ideeën aan”, aldus Wu. “Het behalen van de tweede plaats heeft me meer vertrouwen gegeven in mijn werk. Ook heeft deelname aan de IVA mijn visie op daglicht sterk veranderd. Mijn eerste prioriteit is tegenwoordig om daglicht in mijn projecten te brengen.” Eervolle vermelding voor Berte Daan Berte Daan, voormalig studente aan de ETH in Zürich, ontving één van de acht eervolle vermeldingen van de IVA in 2010 voor haar inzending ‘Section of light’. Volgens Daan was haar idee vrij eenvoudig: “Eén van de bezwaren tegen het bouwen van diepe woningen is dat het daglicht niet ver genoeg in het pand

doordringt. Daarom heb ik een concept ontwikkeld waarbij er meer daglicht een woning binnenstroomt door de vloer van een woning aan de gevelkant hoger te leggen dan in het midden.” “De eervolle vermelding maar ook de ervaring was voor mij erg bijzonder”, aldus Daan. “Het is ontzettend leuk om visies op daglicht en architectuur met zoveel mensen uit diverse culturen uit te wisselen. De prijs daagt studenten uit om zich bezig te houden met licht op zowel esthetische als praktische wijze. Wat blijft is het bewustzijn van daglicht.” Sinds drie jaar is Daan werkzaam bij een landschapsarchitect in Zürich. “De projecten die ik op dit moment doe zijn voornamelijk internationale landschapsarchitectuurprijsvragen, en kleine projecten zoals paviljoens en tentoonstellingen. Daglicht is hier een essentieel onderdeel van, het is van wezenlijk belang voor het menselijk ritme en welzijn.” Daglicht is volgens Daan nog één van de meest onderschatte factoren voor levenskwaliteit. IVA prijswinnaars 2014 De winnaars van de International VELUX Awards 2014 zijn op 30 oktober jl. bekendgemaakt in Wenen. Meer hierover staat op pagina 30 in deze Highlights bij het item ‘Design’. Meer informatie: iva.velux.com

‘Lightscape between gaps’ is het project van Joe Wu

inspiratie Diogene: het ideale minimale huis

INSPIRATIE

Op de Vitra Campus in het Duitse Weil am Rhein staat de Diogene: een verplaatsbaar minihuisje ontworpen door Renzo Piano. De Italiaanse architect heeft de behuizing tot het noodzakelijkste gereduceerd. De naam verwijst dan ook naar de Griekse filosoof Diogenes, die in een ton woonde omdat hij wereldse zaken overbodig vond. Diogene heeft de vorm van een traditioneel huis, maar een vloeroppervlakte van nog geen zes m2. Toch zijn alle benodigdheden voor een prettig verblijf ondergebracht, zoals een toilet, keukenblok, slaapbank en een klaptafel. Diogene is bovendien zelfvoorzienend. Het huis verzamelt en zuivert water, heeft fotovoltaïsche cellen, een biologisch toilet, natuurlijke ventilatie en drievoudig isolatieglas. Minimale huisvesting fascineert Piano. Sinds zijn studententijd heeft hij hier vele concepten voor ontwikkeld. De laatste verscheen onder de naam ‘Diogene’ in 2009 in een Italiaans tijdschrift. Door dit artikel vond Piano een partner voor verdere ontwikkeling in Rolf Fehlbaum, directeur van meubelproducent Vitra. Deze samenwerking leverde een nieuw prototype op die in 2013 op de Vitra Campus is geplaatst. Bezoekers kunnen Diogene hier testen en zo meewerken aan de verdere ontwikkeling van het ideale minimale huis, dat wellicht ooit in productie wordt genomen. Meer informatie: www.vitra.com Foto’s: Julien Lanoo 17

Meer daglicht in huis is goed voor woongenot én woningwaarde Eén op de vijf huishoudens heeft behoefte aan meer daglicht in de eigen woning. Om hen als ondernemer te helpen met het gezonder en duurzamer maken van deze ruim anderhalf miljoen woningen is inzicht in de wensen en het gedrag van de woonconsument onmisbaar. Waarom willen ze meer daglicht? In welke ruimtes? En hoe oriënteren ze zich hierop? Daglicht is een essentiële factor voor een gezond leven. Het maakt ons energieker, vrolijker en het verbetert aantoonbaar onze prestaties. Binnen de nieuwbouw krijgt het thema daglicht dan ook een steeds nadrukkelijkere plaats. Dat is maar goed ook, want uit cijfers van onderzoeksbureau WoonKennis uit eind 2013 blijkt dat driekwart van de consumenten daglicht belangrijk vindt bij de keuze van een nieuwe woning. Kansen in de bestaande bouw Die nieuwe woning is natuurlijk in veel gevallen geen nieuwbouw. Juist in de bestaande bouw liggen er grote kansen voor de bouw om zichzelf op het gebied van daglicht te onderscheiden. De potentiële markt en het maatschappelijke belang voor daglichttoepassingen zijn hier op dit moment enorm. Uit hetzelfde onderzoek van WoonKennis blijkt dat gemiddeld één op de vijf consumenten behoefte heeft aan meer daglicht in hun eigen woning. Dakramen en dakkapellen De grootste vraag is er naar daglicht via dakramen en dakkapellen. Dit hangt natuurlijk nauw samen met de ruimten waarin zij dit daglicht graag zien. Voor zes op de tien huishoudens is dit namelijk de zolder. Grofweg één op de tien huishoudens noemt een andere ruimte, zoals de keuken, de woonkamer en de slaapkamer. Daglicht vergroot woongenot Om hier effectief op in te spelen is inzicht in de wensen en het beslissingsproces onmisbaar . Als consumenten wordt gevraagd waarom ze op zoek zijn naar meer daglicht, noemt gemiddeld zeven op de tien het vergroten van het eigen woongenot. Op afstand volgt het vergroten van de waarde van de eigen woning, terwijl 13% meer daglicht wil omdat ze dit beter vinden voor hun gezondheid.

TRENDS

8% heeft daglichttoepassingen geplaatst De afgelopen drie jaar heeft gemiddeld 8% van de ondervraagde huishoudens hun tekort aan daglicht ondervangen door daglichttoepassingen te (laten) monteren. Opvallend is dat van deze groep niet éénvijfde, maar 40% nog steeds aangeeft behoefte te hebben aan meer daglicht. De maatregelen die ze al genomen hebben, zijn blijkbaar niet toereikend. Wellicht smaakt het vergroten van de daglichttoetreding in hun woning naar meer, of worden de plannen die zij voor daglichttoetreding hebben niet in één keer uitgevoerd. Gezondheid belangrijke aanjager Mensen die in de afgelopen drie jaar al daglichttoepassingen hebben laten monteren, noemen als reden om meer daglicht te willen bovendien vaker dan gemiddeld hun gezondheid. Dit wijst erop dat gezondheid een belangrijkere aanjager wordt naarmate men het verschil van een huis voor en na de plaatsing van extra daglichttoepassingen heeft ervaren. Door in te spelen op redenen waarom daglichttoepassingen niet in één keer worden doorgevoerd, kunnen bedrijven hier wellicht verandering in brengen. In veel gevallen is geld een obstakel. Zo zegt gemiddeld 13% dat de huidige economische tijd hen belemmert om daglichttoepassingen aan te brengen in de woning. Onder mensen die al daglichttoepassingen hebben geplaatst is dit zelfs een kwart. Daarnaast zullen veel consumenten wellicht niet in één keer kunnen inschatten wat het (potentiële) effect is van een daglichttoepassing. Hier kan met tools zoals de VELUX Daylight Visualizer verandering in worden gebracht. Door consumenten vooraf duidelijk te laten zien welke winst ze in welke ruimten van hun huis kunnen boeken. Meer informatie: www.bouwkennis.nl

Column Jos Lichtenberg Jos Lichtenberg is Hoogleraar Productontwikkeling aan de TU Eindhoven. Daarnaast is hij onder andere innovator bij Inno-Expert, voorzitter van Slimbouwen, bestuurslid van Active House Nederland en publicist. Bovendien is hij en initiator en inmiddels bewoner van het House of Tomorrow Today (HoTT), een experimenteel huis dat de principes van Active House en Slimbouwen combineert.

L’HISTOIRE SE RÉPÈTE? Wij kijken vaak wat neer op het verleden. Tegelijkertijd vinden we het wiel opnieuw uit. In de 19e eeuw moest beton bijvoorbeeld worden herontdekt, terwijl de Romeinen al voor de jaartelling betonmengsels toepasten met druksterktes waar we ook nu nog de vingers bij aflikken. En wat te zeggen van de waterleidingcircuits met een fabelachtige maatbeheersing: een verval over tientallen kilometers van minder dan 1 mm per meter.

“Na een eeuw van focus op kwantiteit ontdekken we nu de waarde van kwaliteit: comfort, gezondheid en productiviteit”

Na een eeuw van focus op kwantiteit ontdekken we nu de waarde van kwaliteit: comfort, gezondheid en productiviteit. Over kwaliteit werd in de 20e eeuw niet geklaagd. Nu weten we bijvoorbeeld dat de kierenjacht in de 70-er jaren en de slechte ventilatie waarin dit resulteerde, een ernstige bron vormde voor astma en allergieën. Toch moet het bouwbesluit nog veel afdwingen. Nog afgezien van de vraag of het bouwbesluit wel voldoende bescherming biedt op het gebied van ventilatie, licht, zicht, etcetera. Tegelijkertijd groeit het ventilatiebewustzijn en is ‘licht’ weer terug als ontwerpparameter. Dat wordt door gebruikers ook zeer gewaardeerd. Ik merk dat aan bezoekers die in mijn net opgeleverde House of Tomorrow Today (zie pagina 6) worden verrast door het intense en gelijkmatige daglicht. HoTT is een voorbeeld hoe het kan. Dat wil helaas niet zeggen dat het ook marktbreed gebeurt. De kennis moet nog worden verspreid, maar mijn overtuiging is dat we over enige tijd de waarde van een goed binnenklimaat zullen erkennen. We weten dan wat lucht en licht met mensen doet in termen van welbevinden, werkprestatie, concentratie en vooral gezondheid. In die waarden schuilen ook verdienmodellen. De Romeinse stadsvilla’s werden ontworpen rondom een gat in het dak, waardoor licht en lucht maar ook regen konden binnenkomen. Bedenk dat water in de subtropen welkom is. Door de dakvorm werd het in een bassin (impluvium) getrechterd. Die centrale ruimte heette atrium. De Romeinen wisten al donders goed wat lucht, licht en water voor gebruikers betekent. L’histoire se répète? Jos Lichtenberg Meer informatie: www.inno-experts.nl www.slimbouwen.nl www.activehousenl.info www.actiefbouwen.eu Foto: IngredientMedia

COLUMN

DAYLIGHT AWARD 2014:

Bijzonder gebruik van daglicht Stichting Living Daylights promoot het optimaal toepassen van daglicht in de gebouwde omgeving. Volgens de stichting moet daglicht altijd een essentieel en prikkelend onderdeel zijn van architectuur, stedenbouw en het landschap. Om daglicht onder de aandacht te brengen wordt de Daylight Award uitgereikt. Dit jaar is de prijs voor de vierde keer vergeven tijdens het congres Licht 2014 in het congresgebouw World Forum in Den Haag.

Rotterdam Centraal Station - Team CS

PROJECT

Rotterdam Centraal Station

Daylight Award De Daylight Award is een tweejaarlijkse prijs voor bijzondere en innovatieve toepassingen van daglicht in gebouwen. De Award is in 2008 voor het eerst uitgereikt en beloont architecten en opdrachtgevers voor hun getoonde daglichtambitie. Doel van de Daylight Award is het stimuleren van opdrachtgevers en ontwerpers om daglicht integraal in het ontwerp van een gebouw mee te nemen en zo gezonde gebouwen te creĂŤren. Selectiecriteria Voor deze editie zijn meer dan tachtig projecten ingezonden door architecten, opdrachtgevers, bouwfysici, projectontwikkelaars en adviesbureaus. Dit is flink meer dan in 2012 toen er 64 projecten zijn aangemeld. Deze stijging benadrukt het belang van daglicht in gebouwen. Het geeft aan hoe het thema leeft onder zowel opdrachtgevers, ontwerpers als gebouwgebruikers. Genomineerden utiliteitsbouw Uit de 80 inzendingen zijn binnen de categorie utiliteitsbouw de volgende nominaties gerold: Onderwijscentrum Erasmus MC (KAAN Architecten), Erasmus Paviljoen (Powerhouse Company i.s.m De Zwarte Hond), Het Nieuwe Rijksmuseum (Cruz y Ortiz Amsterdam BV i.s.m Van Hoogevest Architecten), Turnzaal Nieuw Welgelegen (NL Architects) en Rotterdam Centraal Station (Team CS, een samenwerkingsverband tussen Benthem Crouwel Architects, Meyer en Van Schooten Architecten en West 8).

Team CS, een samenwerkingsverband tussen Benthem Crouwel Architects, Meyer en Van Schooten Architecten en West 8

Volgens de jury waren de utiliteitsbouwinzendingen dit jaar erg sterk. Wat opvalt is dat daglicht, net als duurzaamheid, steeds vanzelfsprekender is in het ontwerp binnen de (her)ontwikkeling van de gebouwde omgeving. Eervolle vermeldingen woningbouw Uit de ingezonden projecten selecteert de jury normaal gesproken ook vijf bijzondere woningbouwprojecten. De negentien ingezonden woningbouwprojecten straalden volgens de jury veel zorg, aandacht en vakmanschap uit. Maar dit keer waren zij net niet innovatief en prikkelend genoeg om door te mogen naar de volgende ronde. Om daglichtgebruik in de woningbouw te blijven stimuleren besloot de jury een aantal projecten toch te bekronen met een eervolle vermelding: Schuren ontworpen door Border Architecture, House W ontworpen door Studio PROTOTYPE en Boerderij de Borkveld ontworpen door Reitsema & Partners architecten. Winnaar: Rotterdam Centraal Station De waardige winnaar van de Daylight Award 2014 is het nieuwe Centraal Station van Rotterdam. Het project wordt niet door iedereen direct geassocieerd met daglicht. Toch speelt daglicht een erg belangrijke rol. Het is in het project namelijk in energetisch opzicht goed toegepast. Het kan voor een groot deel van de functionele verlichting verzorgen waardoor sterk bespaard kan worden op zowel energieverbruik als onderhoud. Gebruik van daglicht Daarnaast is de jury vooral te spreken over de drie basiselementen in het station: de entree, de transferhal en de perronoverkapping. Ieder element heeft een eigen vorm van daglichttoetreding. Dat maakt het project zo bijzonder. De nieuwe stationshal in Rotterdam

is een echte blikvanger en vormt de poort tot de stad. Door de enorme glazen pui biedt deze hal direct uitzicht op de stad en vangt deze veel daglicht. Aan de zijkanten van de hal zijn transparante doorgangen naar de bus- en tramstations. Hier schijnt het licht door daklichten, die nauwelijks als zodanig te onderscheiden zijn, door het subtiele samenspel met de geïntegreerde kunstverlichting. De grootte en de hoogte van de hal zorgen voor veel ruimte en licht wat een prettig gevoel geeft. De lichtkoepels in het schuine dak zorgen voor optimale daglichtinval. Het licht stroomt langs de perrontrappen en de perrons zelf door de transparante overkapping. Schaduwspel van licht De perrons liggen onder één grote glazen kap. Inspiratie voor deze kap komt van stations in Amsterdam en Keulen. De kap is 140 meter breed, 250 meter lang en heeft een hoogte van 12 meter. Door het gebruik van prints en een patroon van zonnecellen op het glas wordt zowel het teveel aan lichtinval als de opwarming onder de overkapping getemperd. Daarnaast zorgen de vrolijke patronen voor een voortdurend schaduwspel van licht op de perrons. Aan het plafond van de overkapping zijn houten lamellen gevestigd die verwijzen naar oude treinstations. Het Rotterdamse Centraal Station scoort hoog op het criterium locatie en gebruik. Door de lichtstromen kunnen reizigers door het hele station kijken en zich goed oriënteren. Dit maakt het gebouw helder en goed georganiseerd. Het daglicht dient letterlijk als leidraad voor de bezoekers: van binnen en weer naar buiten door het hele station heen. Meer weten over de Daylight Award 2014? Ga dan naar www.livingdaylights.nl.

OVERIGE GENOMINEERDEN UTILITEITSBOUW:

Erasmus Paviljoen - Powerhouse Company i.s.m De Zwarte Hond 22

PROJECT

Het Nieuwe Rijksmuseum - Cruz y Ortiz Amsterdam BV i.s.m Van Hoogevest Architecten

Onderwijscentrum Erasmus MC KAAN Architecten

Turnzaal Nieuw Welgelegen NL Architects

De jury bestond dit jaar uit voorzitter Koen van Velsen, Solmaz Esmailzadeh, Paul van Bergen, Peter de Winter, Sander Mirck en voormalig Daylight Award winnaars Francesco Veenstra en Lars Courage. De jury hanteerde de volgende criteria bij de selectieprocedure: de voorbeeldfunctie van het project, de mate waarin daglicht zorgt voor de verlichting van het gebouw, in hoeverre daglicht bepalend, prikkelend en een ontroerend element is in de architectuur en tot slot de relatie van de gebouwgebruiker en het daglicht.

WINNAAR DAYLIGHT AWARD 2014:

Rotterdam Centraal Station - Team CS

EERVOLLE VERMELDINGEN WONINGBOUW:

Boerderij de Borkveld - Reitsema & Partners architecten

House W - Studio PROTOTYPE

Schuren - Border Architecture

Voor het voetlicht

‘tHuis: een betaalbare, unieke én duurzame woning

VOOR HET VOETLICHT

Drie bouwondernemers maken met ‘tHuis duurzaam wonen in Nederland betaalbaar. Deze unieke vrijstaande woning is een gezamenlijk initiatief van Nijhuis Bouw BV, Nieman Raadgevende Ingenieurs en 19 het atelier architecten. ‘tHuis is een duurzaam en hoogwaardig ‘Active House’ met een vaste lage prijs. Bewoners betalen geen energiekosten en hebben bovendien extra woongenot. ‘tHuis biedt een unieke combinatie van architectuur, comfort, milieu en energie. De woning is ontworpen als een traditioneel Nederlands huis met een architectonische twist. De vormgeving is helder, met strakke belijning, verfijnde details en een moderne uitstraling. Toekomstige bewoners kunnen hun huis bovendien zelf samenstellen. Zo ontstaat een unieke woning die ook nog eens uiterst duurzaam is. Active House Volgens de principes van Active House is een huis comfortabel, milieubewust en energiezuinig. Een Active House legt de basis voor gezond en comfortabel leven en het heeft een positief effect op de woonomgeving. Op deze gebieden gaat ‘tHuis dus een stap verder dan andere duurzame woningen. De woning is energieneutraal door betere isolatie en kierdichting, drielaags glas, een energiezuinig ventilatiesysteem en een warmtepomp. Zonnepanelen wekken ruim voldoende elektriciteit op voor alle apparaten. In het ontwerp is bovendien extra aandacht voor gezondheid: veel daglicht, goede ventilatie en een prettig binnenklimaat.

werkkamer op de begane grond tot een veranda of een vaste trap naar de zolder. 4. Kies de gevelmaterialen: de woning kan worden uitgevoerd met verschillende soorten gevelbekleding, variërend van metselwerk (in diverse kleuren), wit stucwerk tot houten geveldelen. Door de keuzemogelijkheden wordt iedere woning uniek, voegt zich in haar omgeving en sluit naadloos aan bij de woonwensen van de bewoner. Daarnaast zorgt het duurzame ontwerp bij een gemiddeld gezin voor een eindbedrag op de energierekening van nul euro. Door de slimme samenwerking tussen drie bouwondernemers kent een ‘tHuis vaste bouwkosten die niet afwijken van een regulier bouwplan. De bewoner heeft daarom lage maandlasten en bovendien een huis dat ontworpen is met aandacht voor gezondheid en comfort. Meer informatie: www.19hetatelier.nl www.nijhuis.nl www.nieman.nl

Grote keuzevrijheid Met de ingrediënten van de Active House visie en de grote keuzevrijheid binnen het concept is het mogelijk een eigen duurzame woning samen te stellen. Stapsgewijs maakt de toekomstige bewoner zijn woning tot een uniek ‘tHuis. 1. Kies de kavel: de plek om te wonen is de eerste belangrijke stap. Door zijn flexibiliteit past een ‘tHuis op vrijwel iedere kavel. 2. Kies de basisplattegrond: Een ‘tHuis heeft twee basisplattegronden. Met woonwensen en een optimale zonoriëntatie als uitgangspunten kan de basisplattegrond gekozen worden. 3. Kies eventuele uitbreidingsopties: De basiswoning kan voorzien worden van verschillende uitbreidingsmodules. Deze variëren van het vergroten van de woonkamer of keuken, een aangebouwde garage of berging met carport, een extra slaap- of

Wilt u uw daglichtproject in Highlights magazine voor het voetlicht brengen? Geef uw project dan op bij onze architecten Raymond van Hattum en Marthijn Reekers (architecten@velux.nl). Visualiseer ook de daglichttoetreding in uw project met de VELUX Daylight Visualizer. Deze is gratis te downloaden via www.velux.nl/tools.

dreaming Oude zolder omgetoverd tot een fris en licht slaapparadijs

DREAMING

Drie jaar geleden vonden Mark van Roosmalen en zijn partner Janneke Verhagen hun droomhuis. De keuze viel op een grote twee-onder-eenkapwoning uit de jaren â&#x20AC;&#x2122;30, gelegen in een woonwijk net buiten het centrum van Valkenswaard. Met name de tuin en de bouwstijl van het huis sprak het stel erg aan. Na een verbouwing besloten Mark en Janneke de zolder nog even te laten voor wat het was. Totdat ze begin dit jaar vonden dat daar verandering in moest komen. Hun droom? Een fris en licht slaapparadijs.

DREAMING

“Toen we het huis in 2011 kochten hebben we het rigoureus verbouwd”, vertelt Van Roosmalen. “We hebben de keuken, bijkeuken en woonkamer samengevoegd tot één grote ruimte. Door die ingrijpende verbouwing hebben we niets meer aan de oude zolder gedaan.” Na drie jaar vonden Mark en Janneke het tijd om ook de zolder eens flink aan te pakken. “We kwamen tot de conclusie dat we meer daglicht wilden op zolder. Het was er namelijk veel te donker. Daarnaast moest de ruimte hoognodig geïsoleerd worden. We moesten in de winter vaak naar beneden verhuizen, omdat het op zolder gewoonweg te koud werd.” VELUX make-overactie Tijdens hun zoektocht naar inspiratie stuitte het stel op een make-overactie van VELUX Nederland in samenwerking met LangLeveJehuis.nl. Consumenten die zich voor 1 maart inschreven en een goed beeld gaven van hun duurzame droomwoning, maakten kans op een duurzame verbouwing ter waarde van € 25.000. Van Roosmalen: “De VELUX make-overactie kwam eigenlijk per toeval op ons pad. Janneke heeft toen een aantal collages gemaakt. In de eerste collage stelde ze ons gezin voor en vervolgens toonde ze de huidige situatie van de zolder. Tot slot heeft ze een collage gemaakt met daarin onze wensen.” Het bleef een tijdje stil. “Maar na een paar weken kregen we een telefoontje. We hadden gewonnen!” De originele inzending met collages sprong met kop en schouders boven de andere inzendingen uit. Visualisatie van de nieuwe zolder Van Roosmalen: “Enkele dagen na de uitslag kwam architect Raymond van Hattum van VELUX Nederland samen met Jeroen Duits van montagepartner DAKVEN Daglichtspecialisten langs om de details en onze wensen te bespreken. We wilden een lichte en frisse zolder met veel wit. Ook wilden we graag een grote opbergkast. Van Hattum heeft toen twee verschillende visualisaties voor ons gemaakt, zodat we een goed beeld kregen van de mogelijkheden en hoeveel daglicht dit ging opleveren.” Na de keuze voor het ontwerp met twee daglichtsystemen moesten ook de producten nog worden bepaald. “We zijn toen naar het VELUX Daglicht Advies Centrum in De Meern geweest om alle opties te bekijken. Uiteindelijk hebben we gekozen voor de dakramen die standaard wit zijn afgelakt. Dat vinden we erg mooi.

Voor

Een mooie bijkomstigheid is dat de hooggeplaatste ramen en de verduisteringsgordijnen elektrisch zijn en dus bedienbaar via een bedieningstablet. Ook sluiten die ramen automatisch als het gaat regenen. Alle luxe zit erin!” Verbouwen Vervolgens kon DAKVEN aan de slag. “Binnen anderhalve week is het dak geïsoleerd en zijn de daglichtsystemen geplaatst. Daarna kwamen de stukadoors. Die waren binnen drie dagen klaar. Kort daarna kwam de kastenbouwer langs om de door ons zelf ontworpen kast te plaatsen. Tot slot is de vloer gelegd en heeft de schilder alles netjes afgewerkt.” Omdat er verschillende partijen bij betrokken waren, moest iedereen zich aan een hele strakke planning houden. “De totale make-over heeft twee maanden in beslag genomen. Gelukkig is alles vlekkeloos verlopen. Er waren geen problemen en de samenwerking met alle partijen verliep uitstekend.” Lichte en frisse zolder Op 11 juni is de zolder opgeleverd. “Het was een flinke klus maar het eindresultaat is geweldig. Het voldoet aan al onze verwachtingen. Ook onze familie en vrienden vinden het super. Ze hebben het hele proces natuurlijk nauwlettend gevolgd via ons (video)blog. Je staat er versteld van wat je met een donkere ruimte kunt doen. Het is echt een wereld van verschil. Ook de buren zijn een tikje jaloers, zij hebben destijds andere keuzes gemaakt.” “De zolder was al een grote ruimte, maar het lijkt nu nog ruimer door het vele licht dat binnenvalt. Het voelt alsof er een extra kamer op ons huis is gezet. De kinderen vinden het erg leuk om in de grote zolderkamer rond te rennen. Wat we erg fijn vinden zijn de dakramen in de nok. Als je die openzet kan de zolder lekker doorluchten. Ook merken we dat de temperatuur veel constanter is. Ik ben benieuwd hoe het in de winter zal zijn.” Mark en Janneke genieten echt elke dag van hun nieuwe zolder. “Het is een fijne ruimte om in wakker te worden en om ’s avonds in slaap te vallen. Het is een echt slaapparadijs geworden.” Meer weten over de verbouwing? Mark en Janneke hebben tijdens de verbouwing hun ervaringen gedeeld in een (video)blog, terug te zien op: www.velux.nl/make_over Foto’s: Sven Benjamins

design

‘Light, Revitalization’ won de 1ste prijs bij de IVA ‘14

‘Morning Glory Cloud’ won de 2de prijs bij de IVA ‘14

International VELUX Award 2014 voor architectuurstudenten Op 30 oktober werd voor de zesde keer de International VELUX Award (IVA) uitgereikt. Dit jaar schreven in totaal 797 projecten zich in. Met de competitie wil de VELUX Groep studenten inspireren om daglicht te zien als meer dan alleen een ontwerpelement. Uiteindelijk wees de jury in het Semper Depot in Wenen, Oostenrijk, unaniem drie winnaars aan en gaven zij negen eervolle vermeldingen. De winnaars van de IVA 2014 tonen allemaal een positieve bijdrage van daglicht aan wereldwijde maatschappelijke kwesties. ‘Light, Revitalization’ Vier studenten van de Tsinghua University in Beijing (China) werden bekroond met de eerste plaats voor hun project ‘Light, Revitalization’. Zij haalden hun inspiratie uit de oorspronkelijke woonwijken in Beijing. Deze hutongs met smalle straatjes en kleine huizen worden namelijk getransformeerd in uniforme gebieden. Hierdoor dreigt het contact met de natuur verloren te gaan. Om dit contact terug te brengen gebruikten de studenten de 24 fasen van de zon die in de traditionele Oost-Aziatische zonnekalender voorkomen. Juryvoorzitter Craig Dykers: “Het is een haalbaar project dat oude Chinese tradities combineert met nieuwe manieren om naar deze tradities te kijken. Het ontwerp geeft inzicht in de rol van daglicht op stedelijk, sociaal en cultureel niveau.”

DESIGN

‘Light of Hope’ won de 3de prijs bij de IVA ‘14

‘Morning Glory Cloud’ De tweede prijs ging naar het project ‘Morning Glory Cloud’ ontworpen door twee studenten van de Hanyang University en Hongik University in Seoul (Zuid-Korea). Zij brachten de Koreaanse gedemilitariseerde zone tot leven als een kunstmatige wolk. Projectleider Jaebong Jeon: “We zochten naar een manier waarop daglicht een bijdrage kan leveren aan de eenheid van het Koreaanse schiereiland. De grens tussen Noord-Korea en Zuid-Korea is psychologisch. We hebben daarom een flexibele architectonische grens van licht en schaduw ontwikkeld. Hiermee uiten we onze hoop op het opheffen van deze grens.” ‘Light of Hope’ Het project ‘Light of Hope’ won de derde prijs. Het doel van dit project is om een gloed van hoop, veiligheid en verlichting te brengen in het leven van miljoenen mensen die wereldwijd leven in vluchtelingenkampen. Het team van vier studenten van de University of Architecture, Construction and Geodesy in Sofia (Bulgarije) kwam met het idee om in de kampen ruimtelijke lichtgewicht netten op te hangen. Overdag geven de netten beschutting tegen de felle zon. ’s Nachts lichten de netten op door het photo-luminizing poeder waarmee zij zijn behandeld. De jury roemt het project vooral om de kostenefficiëntie, praktische uitvoerbaarheid en de maatschappelijke betrokkenheid. Meer informatie en een overzicht van alle inschrijvingen en winnaars vindt u op iva.velux.com

VELUX Highlights magazine is een uitgave van: VELUX Nederland B.V. Bezoekadres: Molensteijn 2 | 3454 PT De Meern Postadres: Postbus 142 | 3454 ZJ De Meern Telefoon: 030 - 6 629 629 Telefax: 030 - 6 629 680 Internet: www.velux.nl E-mail: info@velux.nl Ontwerp & layout: BouwStijl Media, Rotterdam Copyright: Overname van artikelen of delen hiervan uit deze uitgave is alleen toegestaan met bronvermelding en schriftelijke toestemming van de redactie. De uitgever stelt zich niet aansprakelijk voor kleurafwijkingen en/of inhoudelijke onjuistheden die ondanks onze zorgvuldigheid toch in deze uitgave voor mochten komen. Editie: November 2014 Verschijnt 3 x per jaar Oplage: 7.000 stuks 15e jaargang nummer 3 V-NL - 003 - 2014 ÂŠ2014 VELUX GROEP Redactie: BouwStijl Media, Rotterdam VELUX Nederland B.V.