Thomas Mann in het Noordwijkse Casino in 1955

Door Peter Mulder

Lotte Goslar (1907-1997) 1 was een Duits-Amerikaanse danseres en pantomimespeelster, die met de opkomst van het naziregime in Duitsland snel de kuierlatten nam naar de Verenigde Staten. Na de oorlog was ze regelmatig te gast in Europa, waaronder in Nederland.

Van het gezelschap waarmee ze toerde maakten regelmatig ook Nederlandse dansers deel uit, zoals Albert Mol en Merel Laseur. In juli 1955 was ze met haar gezelschap op tournee in Nederland, voornamelijk in Amsterdam. Maar op 16 juli week het gezelschap voor één avond uit naar Noordwijk, meer in het bijzonder naar het Casino. Van daar af citeer ik een fragment uit een studie van Léon Hanssen 2 :

Ein reizvoller junger Tänzer aus South Dakota

Op 16 juli 1955 kreeg Thomas Mann in Huis ter Duin de Duitse ambassaderaad Gottfried von Nostitz te gast en bezocht met deze een uitgaansgelegenheid in Noordwijk aan Zee. Het plaatselijk Casino presenteerde een dansavond van de Duitse actrice Lotte Goslar en haar gezelschap. Thomas Manns belangstelling ging vooral uit naar een niet bij naam genoemde reizvoller junger Tänzer aus South Dakota. Wie kan het zijn geweest? In een advertentie in de plaatselijke krant De Noordwijker van 15 juli vond ik de namen van alle leden van het gezelschap. Zo kwam ik dus ook de naam van de bekoorlijke danser te weten. Van de overige artiesten wordt slechts één persoon door Thomas Mann met naam genoemd: Nico Kaufmann als pianist. Gealtert; v. Nostitz sollte ihn früher gekannt haben... (Nico Kaufmann als pianist. Ouder geworden; Von Nostitz moet hem vroeger hebben gekend...) Wat betekenen opeens die drie puntjes in de tekst? Waar kunnen zij op zinspelen? Navraag bij de enige » Nederlandse artiest van het gezelschap levert een indicatie. De journaliste en voormalige

1) https://de.wikipedia.org/wiki/Lotte_Goslar. 2) “Op zoek naar een onbekende - Biografische lexicons als wetenschappelijk hulpmiddel”, in: Biografie Bulletin, nr. 5 (1995).

Aankondiging van het optreden van Lotte Goslar cs in De Noordwijker van 15 juli 1955.

danseres

Lotte Goslar.

Merel Laseur herinnert zich goed de tournee met For Humans Only (zo heette het gezelschap) en verzwijgt niet dat het mannelijk deel ervan bestond uit uitsluitend homoseksuelen. Met die wetenschap lijkt de tekst van het dagboek ineens een wat ander gezicht te krijgen. De belangstelling van de homoerotisch gepreoccupeerde schrijver voor de reizvoller junger Tänzer en de drie betekenisvolle puntjes na sollte ihn früher gekannt haben, krijgen nu schijnbaar meer betekenis en zin.

Thomas Mann was waarschijnlijk niet toevallig bij de voorstelling van Lotte Goslar: hij moet haar gekend hebben van eerdere gelegenheden, want ze trad ook op in de voorstellingen van Die Pfeffermühle, een cabaretgezelschap dat in 1933 al was opgericht door Thomas’ zoon en dochter, Klaus en Erika. Hoe dan ook.

Rechts: Charles Leslie in de jaren vijftig en in 2017 (foto Max Burkhalter).

Charles Leslie

De genoemde advertentie uit De Noordwijker van 15 juli 1955 vind ik terug in het onvolprezen archief van het Genootschap Oud Noordwijk. En ik krijg van Ron bijgaand stukje uit De Zeekant van 22 juli 1955, waarin gewag wordt gemaakt van de aanwezigheid van Thomas Mann. Daaruit kan ik niet opmaken wie Thomas Mann nu bedoelde met die reizvoller junger Tänzer aus South Dakota. Léon Hanssen verraadt het ook niet, helaas. Dus zelf maar op zoek en met veel gegoogle kom ik terug bij de advertentie in De Noordwijker, waarin de naam van Charles Leslie valt. Verder gegoogle leert dat Leslie de mannenliefde was toegedaan (hetgeen Thomas Mann ongetwijfeld was opgevallen). Leslie legde later ook een grote homo-erotische collectie 3 aan, de basis van het museum dat hij samen met zijn partner Frits Lohman in 1969 stichtte in New York: The Leslie-Lohman Museum of Gay and Lesbian Art. 4

3) https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-inside-phallus-palacecharles-leslies-trove-queer-art Biografie Bulletin, nr. 5 (1995). 4) https://www.smithsonianmag.com/arts-culture/what-it-took-createworlds-first-gay-art-museum-1-180955840/.

Hoe verging het hen verder?

Lotte Goslar stierf in 1997 in de Verenigde Staten. Charles Leslie is bij mijn weten nooit meer in Noordwijk teruggekomen en dat gold ook voor Thomas Mann: het bezoek aan het Casino te Noordwijk op die 16 e juli 1955 zou trouwens zijn laatste uitgaansavondje zijn. Enkele dagen later kreeg hij een slepende pijn in zijn linkerbeen, waarvoor men op 21 juli het hoofd van de plaatselijke reumakliniek ‘Sole Mio’ liet komen. Diens diagnose was: een alarmerende trombose. Mann werd onmiddellijk vervoerd naar het hospitaal in Zürich, waar hij op 12 augustus - amper een maand na dat avondje Casino - zou overlijden. De Zeekant van 29 juli 1955 maakte nog gewag van het vertrek van Thomas Mann uit Noordwijk en repte van een ‘lichte aderontsteking’, maar er was dus wel meer aan de hand. Voor zover ik kan nagaan is Charles Leslie nog in leven. En dat geldt ook voor Merel Laseur, die inmiddels 85 jaar oud moet zijn. Pianist Nico Kauffman stierf in 1996. Ambassaderaad Gottfried von Nostitz, die zich tijdens het naziregime nog sterk had gemaakt voor het verzet, stierf al in 1976. Hij kreeg postuum nog eens op zijn donder van een latere Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Frank-Walter Steinmeier (nu Bundespresident), omdat hij in zijn hoedanigheid van Duits ambassadeur in Chili te weinig zijn nek had uitgestoken tijdens de dictatoriale jaren in Chili.

Verslag van de avond in De Zeekant van 22 juli 1955.

Bericht in De Zeekant van 29 juli 1955.