Bachat Gat Book by vijay joshi

º´ÉªÉÆ‡ºÉvnùÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¡òÉ>ðìb Æ ä„ ÷ ÉxÉ

¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤ÉSÉiÉÒ {ÉÉºÉÖxÉ º´ÉªÉÆ{ÉÖiÉÔ {ÉªÉÈiÉ÷

<Ç-{ÉÖºiÉEò

ºÉÆºlÉÉ {É‡®úSÉªÉ - º´ÉªÉÆ‡ºÉvnùÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¡òÉ>ðìbÆ „ä÷ ÉxÉ

वयंिस दा बचत गट फाऊंडेशन, मुंबई, एक समािजक सं था असुन बचतगटां या स मीकरणाचे काम सं था क#रत आहे. सन २००६ पासुन सु+ झाले.या ही मोिहम अिवरत सु+ आहे. नवे बचतगटांची िन0मती व अि त1वात असले.या बचतगटांचे स मीकरण हे सं थेचे येय आहे.

सं थेची येय सं ेप मधे खालील 4कारे आहेत. नवीन बचतगटांची िन0मती अि त1वात असले.या बचतगटांचे स मीकरण नवीन व अि त1वात असले.या बचतगटांची सं थेत न5दणी बचतगटां या सम यांचे िनराकरण करणे बचतगट मोिहमेचे स मीकरण करणे बचतगटांना वयंरोजगार सु+ कर6यास 4े#रत करणे वयंरोजगार 4िश ण आयोिजत करणे

वयंिस दा बचतगट फाऊंडेशन

ए २०३, आकार आक8 ड, सीगल सहकारी सोसायटी, दादीशेठ रोड, मालाड पि:म मुंबई ४०००६४ फोन : ९८१९२७४५३९ /९९३०१४७१७९ ईमेल :

swayamsiddhafoundation@gmail.com

वेबसाईट

: www.bachatgat.in

+xÉÖGò¨ÉÉ‡hÉEòÉ - ¦ÉÉMÉ 1 Gò 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

‡´É¹ÉªÉ ¨ÉxÉÉäMÉiÉ +xÉÖ¦É´ÉÉSÉä ¤ÉÉä±É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¨ÉÉä‡½þ¨ÉäSÉÒ ¨ÉÚ½iÚþ ÉÇ¨Éäfø ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¨½þhÉVÉä EòÉªÉ ? ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eò®úhªÉÉ{ÉÖ´ÉÔ +Énù„ÉÇ MÉ]õ EòºÉÉ ¤ÉxÉ´ÉÉ´ÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ ÉÒ xÉÉånhù ÉÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ Éä ´Éè‡„É¹]õ¬ä ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ Éä ¡òÉªÉnäù ªÉ„Éº´ÉÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÉä ®ú½ºþ ªÉ {É‡½þ±ªÉÉ ¤Éè`Eö òÒiÉ ¤ÉxÉ‡´ÉhªÉÉ ºÉÉ®úJÉä ‡xÉªÉ¨É {ÉnùÉ‡vÉEòÉ-ªÉÉÆSÉÒ ‡xÉ´Éb÷ {ÉnùÉ‡vÉEòÉ-ªÉÉÆSÉÒ ¦ÉÖ‡¨ÉEòÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ ªÉÉ ¤Éè`Eö òÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ´ªÉ´ÉºlÉÉ{ÉxÉ ‡½þ„Éä¤É ´ÉÁÉ ´É <iÉ®ú xÉÉån´ù ÉÁÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ EÖò`äö +b÷JÉ³ýiÉÉiÉ +ÉÌlÉEò ´ªÉ´É½þÉ® ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ Éä JÉÉiÉä ¤ÉíEäòºÉÉä¤ÉiÉ ºÉÆ±ÉMxÉ Eò®úhÉä ¤ÉíEò JÉÉiÉä =PÉb÷hÉä ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÉä +ÆiÉMÉÇiÉ {ÉiÉ vÉÉä®úhÉ ¤ÉíEàòEòbÚx÷ É MÉ]õÉºÉ EòVÉÇ ´ÉÉ]õ{É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉºÆ ÉÉ`öÒ ‡´É‡´ÉvÉ ªÉÉäVÉxÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ¨Æ ÉÉ¡ÇòiÉ Eò®úiÉÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÆvÉÒ ‡xÉ¹Eò¹ÉÇ {É‡®ú‡„É¹`ö - `ö®úÉ´É ¨ÉºÉÖnäù ´É +VÉÇ

{ÉÞ¹`ö Gò 04 iÉä 05 06 iÉä 09 11 iÉä 12 13 iÉä 15 16 iÉä 17 17 18 18 iÉä 20 20 24 iÉä 26 27 iÉä 28 28 29 iÉä 30 30 iÉä 31 32 iÉä 33 33 34 iÉä 36 37 iÉä 38 38 39 40 41 iÉä 42 43 44-45 46 47 iÉä 54

+xÉÖGò¨ÉÉ‡hÉEòÉ - ¦ÉÉMÉ 2 1

¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ¨Æ ÉÉ¡ÇòiÉ º´ÉªÉÆ®úÉäVÉMÉÉ®ú

{ÉÞ¹`ö Gò 57

J³çJçmçç³ç GYççjCççÇ®ççÇ HçÓJç&lç³ççjçÇ

J³çJçmçç³çmçbbOççÇ MççíOçvç

DççlcçcçÓu³ççbkçÀvç (SWOT Analysis)

J³çJçmçç³ç çÆvç³ççípçvç

yççpççjHçíþ mçJç&í#çCç

105

DççpççjçÇ GÐççíiç

114

J³çJçmLççHçvç Mççm$ç

118

GlHççovç J³çJçmLççHçvç

126

Gò ‡´É¹ÉªÉ

10 cççvçJç mçbmççOçvç J³çJçmLççHçvç (Ô³çÓcçvç çÆjmççímç& cç@vçípçcçíbì)

135

11 çÆJçHçCçvç J³çJçmLççHçvç (cççkçí&ÀçÆìbiç cç@vçípçcçíbì)

143

12 çÆJç¬çÀçÇ lçb$ç Jç cçb$ç

159

13 =tÉäVÉEòÉSªÉÉ ¨ÉnùiÉÒºÉÉ`öÒSªÉÉ ªÉÆjÉhÉÉ

169

14 ‡VÉ±½þÉ =tÉäMÉ EåòpùÉSÆ Éä {ÉkÉä

170

15 ¨É½þi´ÉÉSªÉÉ ºÉÆºlÉÉÆSÉÒ ºÉÆEäòiÉºlÉ³äý

173

¨ÉxÉÉäMÉiÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ„Æ ÉÒ ºÉÆ±ÉMxÉ ºÉÆºlÉÉÆºÉÉä¤ÉiÉ MÉä±ÉÒ 07 ´É¹Éæ EòÉ¨É Eò®úiÉÉxÉÉ ªÉÉ IÉäjÉÉSªÉÉ JÉ-ªÉÉ iÉÉEòiÉÒSÉÉ +xÉÖ¦É´É VÉºÉÉ PÉäiÉÉ +É±ÉÉ iÉºÉÉSÉ ªÉÉ IÉäjÉÉiÉ VÉÉhÉ´ÉhÉÉ-ªÉÉ >ð‡hÉ´ÉÉÆSÉÉ½þÒ |ÉEò¹ÉÉÇxÉä +xÉÖ¦É´É PÉäiÉÉ +É±ÉÉ. ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¨ÉÉä‡½þ¨É VÉÉä¨ÉÉxÉä {ÉÖfäø ´ÉÉ]õSÉÉ±É Eò‡®úiÉ +É½ä.þ ¨ÉÉjÉ +VÉÖxÉ½þÒ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉxÆ ÉÉ ´É ‡´É„Éä¹ÉiÉ& ¨É‡½þ±ÉÉ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉxÆ ÉÉ ¨ÉÉ‡½þiÉÒSÉÉ +¦ÉÉ´É +ºÉ±ªÉÉSÉä ‡SÉjÉ {ÉÖfäø ªÉäiÉä, iªÉÉ¨ÉÖ³äý ¨ÉMÉ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉÆSÉÒ ½þÉhä ÉÉ®úÒ ¡òºÉ´ÉhÉÚEò, ‡{É³ý´ÉhÉÚEò <ÇiªÉÉnùÒ MÉÉä¹]õÒ PÉb÷iÉÉiÉ. ºÉnù®úSÉä {ÉÖºiÉEò ‡±É‡½þhªÉSÉÉ ½äiþ ÉÚ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ½þÒ ºÉÆEò±{ÉxÉÉ {ÉÖgàø ¨ÉÉÆb÷É´ÉÒ ´É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ EòºÉÉ =¦ÉÉ®úÉ´ÉÉ, iÉÉä º´ÉªÉÆ{ÉÖhÉÇ ´É º´ÉÉ´É±ÉÆ¤ÉÒ EòºÉÉ Eò®úÉ´ÉÉ ´É iªÉÉ ¨ÉÉ¡ÇòiÉ º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉÉ‡®úiÉ EòºÉä ´½þÉ´Éä ½þÉ +É½äþ ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉiÉ EòÉähÉiªÉÉ½þÒ ºÉÉ¨ÉÉ‡VÉEò +lÉ´ÉÉ ®úÉVÉEòÒªÉ ‡´ÉSÉÉ®úºÉ®úhÉÒSÉÉ {ÉÖ®úºEòÉ®ú Eò®úhªÉÉiÉ +É±Éä±ÉÉ xÉÉ½þÒ. ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉxÆ ÉÒ ´É JÉÉºÉEò¯ûxÉ ¨É‡½þ±ÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉxÆ ÉÒ º´ÉÉ´É±ÉÆ¤ÉÒ ´½þÉ´Éä, +É{É±Éä ´É +É{É±ªÉÉ {É‡®ú´ÉÉ®úÉSÉä ´É ºÉ¨ÉÉVÉÉSÉä ‡½þiÉ ºÉÉvÉÉ´Éä ªÉÉ ½äiþ ÉÚxÉä ½äþ {ÉÖºiÉEò +É{É±ªÉÉ ºÉ¨ÉIÉ |ÉºiÉÖiÉ Eò‡®úiÉ +É½þÉiä É. Eäò´É³ý EòÉähÉiªÉÉiÉ®úÒ „ÉÉºÉEòÒªÉ ªÉÉäVÉxÉäSÉÉ ±ÉÉ¦É PÉäiÉÉ ªÉÉ´ÉÉ ªÉÉ ºÉÆEòÒhÉÇ vªÉäªÉÉxÉä +É{ÉhÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eò¯û xÉªÉä +„ÉÒ +ÉOÉ½þÉSÉÒ ‡´ÉxÉÆiÉÒ. {ÉÖºiÉEòÉSÉä {ÉÖhÉÇ ´ÉÉSÉxÉ ´É +´É±ÉÉäEòxÉ Eäò±ªÉÉ´É®ú +ºÉä ´ÉÉ]Úõ ±ÉÉMÉä±É EòÒ ªÉÉiÉ ‡nù±Éä±ªÉÉ MÉÉä¹]õÒ +É{É±ªÉÉ±ÉÉ VÉ¨ÉhªÉÉºÉÉ®úJªÉÉ xÉÉ½þÒiÉ, +É{É±ÉÉ MÉ]õ ªÉÉ MÉÉä¹]õÒ Eò¯û „ÉEòhÉÉ®ú xÉÉ½þÒ, ¨ÉÉjÉ iÉºÉä ´ÉÉºiÉ´ÉÉiÉ xÉÉ½þÒ, +É{ÉhÉ +É{É±ªÉÉiÉ±ÉÒ nùb{÷ É±Éä±ÉÒ ºÉÖ{iÉ „ÉCiÉÒ +Éà³ýJÉ±ÉÒ ´É +Éi¨É‡´É…ÉÉºÉÉxÉä |ÉªÉixÉ Eäò±Éä iÉ®ú +„ÉCªÉ +ºÉä EòÉ½þÒSÉ xÉÉ½þÒ. JÉ®úÒ MÉ®úVÉ +ºÉiÉä iÉÒ ¨ÉxÉÉä´ÉÞkÉÒ ¤Énù±ÉhªÉÉSÉÒ, VÉä´½þÉ VÉä´½þÉ, +É{ÉhÉÉÆºÉ +ºÉä ´ÉÉ]Öõ ±ÉÉMÉä±É EòÒ +¨ÉÖEò BEò

MÉÉä¹]õ ¨É±ÉÉ „ÉCªÉ xÉÉ½þÒ, iÉä´½þÉ iÉä´½þÉ iªÉÉ ´ÉÉCªÉÉ {ÉÖfäø “EòÉ” ½þÉ „É¤nù VÉÉäbÉ÷ ´ÉÉ, +É{É±ªÉÉ±ÉÉ ½þÒ MÉÉä¹]õ EòÉ „ÉCªÉ xÉÉ½þÒ ªÉÉSÉä +´É±ÉÉäEòxÉ Eò¯ûxÉ iªÉÉ´É®úÒ±É ¨ÉÉMÉÇ „ÉÉävÉÉ´ÉÉ, ªÉ„É iÉÖ¨ÉSÉäSÉ +ºÉä±É. ºÉnù®úSÉä {ÉÖºiÉEò ½äþ ºÉÉ¨ÉÉxªÉ ´ÉÉSÉEòÉÆEò‡®úiÉÉ +ºÉÖxÉ iªÉÉiÉÒ±É ¦ÉÉ¹ÉÉ ½þÒ ºÉÆ´ÉÉnùÉºÉÉ®úJÉÒ +É½ä,þ +ºÉä VÉÉhÉÒ´É{ÉÚ´ÉÇEò Eò®úhªÉÉiÉ +É±Éä +É½ä,þ iÉÖ¨½þÒ BJÉÉnäù ®úiÉÉ³ý {ÉÖºiÉEò ´ÉÉSÉiÉ +É½þÉiÉ +„ÉÒ ¦ÉÉ´ÉxÉÉ ‡xÉ¨ÉÉÇhÉ xÉ ½þÉiä ÉÉ, iÉÖ¨½þÒ EÖòhÉÉ„ÉÒiÉ®úÒ ºÉÆ´ÉÉnù ºÉÉvÉÉ±É +ºÉä ´ÉÉ]ä±õ É ´É {ÉÖºiÉEò +vÉÒEò ´ÉÉSÉhÉÒªÉ ½þÉ<ä ±Ç É. ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉSÉÉ ¨ÉÚ³ý =qä„ù ªÉ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉxÆ ÉÉ EòÉähÉiªÉÉ½þÒ ¨ÉnùiÉÒ ‡„É´ÉÉªÉ („ÉÉºÉEòÒªÉ ¨ÉnùiÉÒ‡„É´ÉÉªÉ½þÒ) º´ÉªÉÆ{ÉÖhÉÇiÉä Eòbä÷ xÉähÉä +ºÉä +É½ä,þ ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä EÖò¤Éb÷¬ÉÆSªÉÉ ºÉ½þÉ-ªÉÉxÉä iÉÖ¨½þÒ VÉÉºiÉ +ÆiÉ®ú {ÉÉ®ú {ÉÉbÚ÷ „ÉEòhÉÉ®ú xÉÉ½þÒ, VÉÉºiÉ +ÆiÉ®ú EòÉ{ÉÉªÉSÉä +ºÉä±É iÉ®ú iªÉÉ±ÉÉ ±ÉÉMÉhÉÉ®ú +Éi¨É‡´É…ÉÉºÉÉSÉä {ÉÆJÉ, iÉÖ¨½þÒ º´É&iÉÉ EòÉ½þÒ Eò¯û „ÉEòÉiÉÉ ªÉÉSÉÉ +Éi¨É‡´É…ÉÉºÉ ½äþ {ÉÖºiÉEò iÉÖ¨½þÉºÉ xÉCEòÒ nä<ù ±Ç É. +É{É±ÉÉ xÉƒÉ ‡´ÉVÉªÉ VÉÉä„ÉÒ

+xÉÖ¦É´ÉÉSÉä ¤ÉÉä±É ¤ÉSÉiÉMÉ]õ EòÉªÉÇGò¨É ®úÉ¤É‡´ÉiÉÉxÉÉ ½þ¨ÉJÉÉºÉ ‡´ÉSÉÉ®ú±Éä VÉÉhÉÉ®äú EòÉ½þÒ |É„xÉ : 1)

¤ÉSÉiÉ MÉ]õ EòºÉÉ ºÉÖ¯û Eò®úÉ´ÉÉ ?

+É¨½þÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤ÉxÉ‡´É±ÉÉ +É½ä,þ EòVÉÇ EòºÉä ‡¨É³ý´ÉÉ´Éä ?

MÉ]õÉSÆ ÉÒ xÉÉånhù ÉÒ EÖò`äö Eò®úÉ´ÉÒ ?

4) +É¨½þÉ±ÉÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ Eò®úÉªÉSÉÉ +É½ä,þ EòÉ¨É EÖò`äö ‡¨É³äý±É ? 5) |É‡„ÉIÉhÉ EÖò`äö ‡¨É³ýiÉä ? 6)

¨É‡½þ±ÉÉ {ÉÖ¯û¹É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ BEòjÉ Eò®úiÉÉ ªÉäiÉÉiÉ EòÉ ?

7) „ÉÉºÉEòÒªÉ ´É ¤ÉíEò +‡vÉEòÉ®úÒ ºÉ½þEòÉªÉÇ Eò‡®úiÉ xÉÉ½þÒiÉ, EòÉªÉ Eò®úÉ´Éä ? 8)

MÉ]õÉSÆ ªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ nähù ªÉÉiÉ ªÉähÉÉ-ªÉÉ EòVÉÉÇ´É®ú ‡EòiÉÒ ´ªÉÉVÉ +ÉEòÉ®úÉ´Éä ?

{ÉnùÉ‡vÉEòÉ®úÒ ¨ÉÖVÉÉä®úÒ Eò‡®úiÉ +É½äiþ É, EòÉªÉ Eò®úÉ´Éä ?

10) +É¨½þÉ±ÉÉ ¤ÉÉVÉÉ®ú{Éä`ö EÖò`äö ‡¨É³äý±É ? ={É®úÉCä iÉ |É„xÉÉÆ´É¯ûxÉ BEò VÉÉhÉÒ´É ½þÉiä Éä iÉÒ +„ÉÒ EòÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ¨Æ ÉvÉä EòÉªÉÇ®úiÉ ¨ÉÆb³ ÷ ýÓxÉÉ VÉÉä„É +É½äþ, iªÉÉÆ¨ÉvÉä <ÇSUôÉ„ÉCiÉÒ +É½ä,þ ¨ÉÉjÉ ¨ÉÉjÉ iªÉÉÆSªÉÉEòbä÷ ¨ÉÉ‡½þiÉÒSÉÉ +¦ÉÉ´É ´É ‡nù„ÉäSÉÉ +¦ÉÉ´É VÉÉhÉ´ÉiÉÉà. MÉ]õÉiÆ ÉÒ±É ¨ÉÆb³ ÷ ýÓxÉÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eäò±ªÉÉ Eäò±ªÉÉ ±ÉMÉäSÉSÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÖ¯û Eò®úÉ´ÉªÉÉSÉÉ +ºÉiÉÉä, +É‡hÉ ½þÒ SÉÖEò ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ |ÉÉ¨ÉÖJªÉÉxÉä Eò®úiÉÉiÉ. ´É®úÒ±É |É„xÉÉÆSÉÒ =Eò±É ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉiÉ {ÉÖfäø Eäò±ÉÒ MÉä±ÉÒ +É½ä,þ ªÉÉ ‡`öEòÉhÉÒ BEò +É´ÉÉ½þxÉ ¨ÉÒ xÉCEòÒ Eò®äúxÉ, ºÉ´ÉÇ |ÉlÉ¨É +É{É±ÉÉ MÉ]õ ´ªÉ´ÉÎºlÉiÉ =¦ÉÉ®úÉ´ÉÉ, iÉÉä PÉ^õ

¯ûVÉ´ÉÉ, ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä, ZÉÉb÷ ±ÉÉ´É±ªÉÉ ±ÉÉ´É±ªÉÉ iªÉÉ±ÉÉ ¡ò³äý ªÉäiÉ xÉÉ½þÒiÉ, iªÉÉSÉÒ ¨ÉÖ³ý VÉ¨ÉÒxÉÒiÉ PÉ^õ ¯ûVÉÉ´ÉÒ ±ÉÉMÉiÉÉiÉ, iªÉÉ ZÉÉb÷ÉºÉ =xÉ {ÉÉhÉÒ ±ÉÉMÉiÉä, iÉä´½þÉiÉ EòÉ±ÉÉÆiÉ®úÉxÉä iÉä ZÉÉb÷ ¡ò³ý näiù Éä, +ÉVÉ VÉä ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ªÉ„Éº´ÉÒ +É½äiþ É, iÉä ¤É®äúSÉ ´É¹ÉÇ ªÉÉ IÉäjÉÉiÉ +É½äiþ É, ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eäò±ÉÉ ´É ±ÉMÉäSÉSÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÖ¯û ZÉÉ±ÉÉ +ºÉä ½þÉiä É xÉÉ½þÒ, +ºÉä ZÉÉ±Éä +ºÉiÉä iÉ®ú +É{É±ÉÉ nä„ù É +ÉVÉ JÉÖ{É |ÉMÉiÉ ZÉÉ±ÉÉ +ºÉiÉÉ, ½þÉ,ä EòÉ½þÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û ZÉÉ±ªÉÉ´É®ú lÉÉäb¡ä÷ òÉ®ú EòÉ¨É Eò®úiÉÉiÉ, EòvÉÒ |Énù„ÉÇxÉÉiÉ +É{ÉhÉ ¤ÉxÉ‡´É±Éä±ªÉÉ ´ÉºiÉÖSÆ ÉÒ ‡´ÉGòÒ Eäò±ÉÒ VÉÉiÉä, iÉ®ú ºÉhÉÉÆ¨ÉvÉä JÉÉt {ÉnùÉlÉÇ <ÇiªÉÉnùÓSÉÒ ‡´ÉGòÒ Eò¯ûxÉ EòÉ½þÒ {ÉèºÉä MÉ]õ Eò¨É‡´ÉiÉÉiÉ, ¨ÉÉjÉ iªÉÉºÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ¨½þhÉiÉ xÉÉ½þÒ, iÉä BEòÉ |ÉEòÉ®úSÉä ½ÆMþ ÉÉ¨ÉÒ º´É¯û{ÉÉSÉä EòÉ¨É ¨½þhÉiÉÉ ªÉä<±Ç É. MÉ]õ JÉ-ªÉÉ +lÉÉÇxÉä º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉÉ®úÒiÉ iÉä´½þÉ ½þÉiä ÉÉä VÉä´½þÉ iªÉÉ Eòbä÷ ºÉÉiÉiªÉÉxÉä EòÉ¨É +ºÉiÉä. iªÉÉ¨ÉÖ³äýSÉ ºÉ´ÉÇ|ÉlÉ¨É +É{É±ÉÉ MÉ]õ PÉ^õ ¯ûVÉ´ÉÉ, +É{É+É{ÉºÉÉiÉÒ±É ¨ÉiÉ¦Éänù ‡¨É]õ´ÉÉ, BJÉÉtÉ´Éä³äýºÉ ¨ÉiÉ¦Éänù +ºÉ±Éä iÉ®úÒ SÉÉ±ÉiÉÒ±É ¨ÉÉjÉ ¨ÉxÉ¦Éänù xÉºÉÉ´ÉäiÉ. +É{É±ÉÉ MÉ]õ BEòºÉÆPÉ Eò®úÉ, ½þÉ MÉ]õ Eäò´É³ý {ÉnùÉ‡vÉEòÉ-ªÉÉÆxÉÉSÉ +É{É±ÉÉ ´ÉÉ]Úxõ É ={ÉªÉÉäMÉÉSÉÉ xÉºÉiÉÉä, iÉ®ú MÉ]õÉiÉÒ |ÉiªÉäEò ºÉnùºªÉÉºÉ iÉÉä +É{É±ÉÉ ´ÉÉ]Úõ ±ÉÉMÉ±ÉÉ {ÉÉ‡½þVÉä. BEònùÉ MÉ]õ BEòjÉ +É±ÉÉ EòÒ ¨ÉMÉ iÉÉä EòÉähÉiÉä½þÒ ´ÉÉnù³ý +MÉnùÒ ‡±É±ÉªÉÉ ZÉä±ÉiÉÉä, EòÉähÉiªÉÉ½þÒ ºÉÆEò]õÉiÉÖxÉ {ÉÉ®ú {Éb÷iÉÉä. ªÉÉ ÎºlÉiÉÒiÉ {ÉÉäSÉ±ªÉÉ´É®úSÉ ¨ÉMÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÖ¯û Eò®úÉªÉSÉä |ÉªÉixÉ Eò®úÉ, ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ-=tÉäMÉ ºÉÖ¯û Eò®úhªÉÉ{ÉÖ´ÉÔ iªÉÉSÉä iÉÆjÉ +Éi¨ÉºÉÉiÉ Eò¯ûxÉ PÉähÉä +iªÉÆiÉ MÉ®úVÉäSÉä +ºÉiÉä, iªÉÉEò‡®úiÉÉ ±ÉÉMÉhÉÉ®äú |É‡„ÉIÉhÉ PªÉÉ, |É‡„ÉIÉhÉ {ÉÖhÉÇ ZÉÉ±ªÉÉ´É®úSÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ®úiÉ ´½þÉ. ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä, ½äþ ºÉ´ÉÇ ´ÉÉSÉ±ªÉÉ´É®ú iÉÖ¨½þÉ±ÉÉ ´ÉÉ]ä±õ É ªÉÉ |É‡GòªÉäºÉ JÉÖ{É ´Éä³ý ±ÉÉMÉä±É, BEò MÉÉä¹]õ ±ÉIÉÉiÉ PªÉÉ ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä, EòÉähÉiÉä½þÒ ¨ÉÉä`äö EòÉ¨É Eò®úÉªÉSÉÉ +ºÉä±É iÉ®ú ´Éä³ý ½þÉ ±ÉÉMÉhÉÉ®úSÉ, ¨½þhÉÖxÉSÉ +É{É±ÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤ÉxÉ‡´ÉiÉÉxÉÉ ËEò´ÉÉ VÉ®ú ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤ÉxÉ‡´É±ÉÉ +ºÉä±É iÉ®ú

BEò iÉJiÉÉ ¤ÉxÉ´ÉÚxÉ iªÉÉiÉ ¦É‡´É¹ªÉÉiÉÒ±É ]õÉMÉæ]ºÂõ É ‡±É½Úxþ É `ä´ö ÉÉ´ÉäiÉ, =nùÉ MÉ]õÉSÉÒ ºlÉÉ{ÉxÉÉ, xÉÉånhù ÉÒ, ¤ÉíEò JÉÉiÉä =PÉb÷hÉä ´É ‡Eò®úEòÉä³ý EòVÉÇ ´ÉÉ]õ{É <iªÉÉnùÒ ªÉäiÉä 06 ¨É‡½þxÉä, ªÉÉ 06 ¨É‡½þxªÉÉiÉ MÉ]õ ºÉIÉ¨É Eò®úhÉä, +É{ÉºÉÉiÉÒ±É ¨ÉiÉ¦Éänù ‡¨É]õ‡´ÉhÉä (iÉÖ¨½þÒ ‡EòiÉÒ½þÒ ¨¼hÉÉ±ÉÉiÉ EòÒ +É¨ÉSªÉÉ MÉ]õÉ¨ÉvÉä ¨ÉiÉ¦Éänù xÉÉ½þÒiÉ iÉ®úÒ EòÉ½þÒ xÉÉ EòÉ½þÒ EòÉ®úhÉÉ´É¯ûxÉ UôÉ]ä õ¬É ¨ÉÉä`ö¬É ‡´É¹ÉªÉÉÆ´É¯ûxÉ ¨ÉiÉ¦Éänù ½äþ ½þÉiä ÉÉiÉiÉ, EòvÉÒ MÉè®úºÉ¨ÉVÉÉ¨ÉÖ³äý iÉ®ú EòvÉÒ <iÉ®ú EòÉ®úhÉÉÆ¨ÉÖ³äý ¨ÉiÉ¦Éänù ‡xÉ¨ÉÉÇhÉ ½þÉiä ÉÉiÉ, ½äþ MÉè®úºÉ¨ÉVÉ ´É ¨ÉiÉ¦Éänù VÉ®ú ´Éä³ýÒSÉ ºÉÆ{É‡´É±Éä xÉÉ½þÒiÉ iÉ®ú ¦É‡´É¹ªÉÉiÉ jÉÉºÉnùÉªÉEò `ö¯û „ÉEòiÉÉiÉ, +ºÉ±Éä MÉè®úºÉ¨ÉVÉ ËEò´ÉÉ ¨ÉiÉ¦ÉäiÉ nùb{÷ ÉÚ xÉªÉäiÉ, iÉÖ¨½þÒ iÉä ‡VÉiÉEäò nùb{÷ ÉiÉÉ, iÉä ‡iÉiÉCªÉÉSÉ ‡iÉµÉiÉäxÉä =¡òÉ³ÚýxÉ ªÉäiÉÉiÉ ½äþ ±ÉIÉÉiÉ `ä´ö ÉÉ), iªÉÉ¨ÉÖ³äýSÉ ‡xÉnùÉxÉ ºÉÖ¯û´ÉÉiÉÒSÉÒ ºÉ½þÉ ¨É‡½þxÉä iÉ®úÒ MÉ]õÉºÉ BEòºÉÆPÉ ½þÉhä ªÉÉºÉÉ`öÒ tÉ´ÉÒiÉ, iªÉÉ xÉÆiÉ®ú iÉÖ¨½þÒ iÉÖ¨ÉSÉÒ {ÉÖfSäø ÉÒ ]õÉMÉæ]ºÂõ É +ÉJÉÖxÉ `ä´ö ÉÉ, ºÉÉ¨ÉxªÉiÉ& BEò iÉä nùÒb÷ ´É¹ÉÉÇxÉä +É{ÉhÉ º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉÉ®ú ºÉÖ¯û Eò¯û +ºÉä BEò føÉ¤ä É³ý ±ÉIÉ `ä´ö ÉÉ, ºÉ´ÉÇ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ iÉ„ÉÒ Eò±{ÉxÉÉ tÉ, nù®ú¨ªÉÉxÉSªÉÉ EòÉ³ýÉiÉ º´ÉiÉ&±ÉÉ ´É MÉ]õÉ±ÉÉ ºÉIÉ¨É Eò®úhªÉÉºÉ ºÉÖ¯û´ÉÉiÉ Eò®úÉ, ªÉÉ nù®ú¨ªÉÉxÉSªÉÉ EòÉ±ÉÉ´ÉvÉÒiÉ +‡vÉEò ¨ÉÉ‡½þiÉÒ ºÉÆEò‡±ÉiÉ Eò®úhÉä, ´ªÉCiÉÒ¨Éi´É ‡´ÉEòÉºÉ Eò®úhÉä <iªÉÉnùÒ EòÉ¨É +É{ÉhÉ +É{É±ªÉÉ ¤Éè`Eö òÒiÉ Eò¯û „ÉEòiÉÉ, ´É ½äþ iÉÖ¨½þÉ±ÉÉ Eò®úhÉä +{É‡®ú½Éþ ªÉÇ +É½ä.þ |ÉiªÉäEò ¨ÉÉä`ö¬É MÉÉä¹]õÒºÉ ´Éä³ý ½þÉ ±ÉÉMÉiÉÉäSÉ, <ÆOÉVÉÒ ¨ÉvÉä BEò ¨½þhÉ +É½äþ “Rome

was not built in a day”

¨ÉvªÉªÉÖMÉÉiÉ ®úÉä¨É ½äþ „É½þ®ú |ÉMÉiÉ „É½þ®ú ¨½þhÉÖxÉ |É‡ºÉvnù ½þÉiä Éä, ¨ÉÉjÉ iÉä „É½þ®ú ¤ÉxÉ‡´ÉhªÉÉºÉ +xÉäEò nù„ÉEäò ´É „ÉiÉEäò ±ÉÉMÉ±ÉÒ. +ÉVÉ ]õÉ]õÉ, ‡¤É±ÉÉÇ, +Æ¤ÉÉxÉÒ ½äþ ¨ÉÉä`äö =tÉäVÉEò +É½äiþ É, ¨ÉÉjÉ ªÉÉ ¨ÉÆb±÷ ÉÓxÉÒ {ÉÉiÉ³ýÒ´É®ú {ÉÉäSÉhªÉÉºÉÉ`öÒSÉÒ Eäò±Éä±ÉÒ ¨Éä½xþ ÉiÉ ´É PÉÉ±É‡´É±Éä±ÉÒ ´É¹Éæ +É{ÉhÉ ±ÉIÉÉiÉ PÉähÉä MÉ®úVÉäSÉä +É½ä.þ

iÉÖ¨½þÒ näJù ÉÒ±É ªÉ„Éº´ÉÒ ½þÉ>ä ð „ÉEòiÉÉ, ¨ÉÉjÉ iªÉÉEò‡®úiÉÉ ±ÉÉMÉä±É iÉÒ ‡SÉEòÉ]õÒ, ¨Éä½xþ ÉiÉ Eò®úÉªÉSÉÒ iÉªÉÉ®úÒ, nÖnù Çù¨ªÉ <ÇSUôÉ„ÉCiÉÒ ´É Eò¨ÉÉ±ÉÒSÉÉ +Éi¨É‡´É…ÉÉºÉ, º´É&iÉÉ´É®ú, +É{É±ªÉÉ MÉ]õÉ´É®ú ´É +É{É±ªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆ´É®ú. JÉÖ{É +´ÉPÉb÷ ´ÉÉ]õiÉªÉ? +´ÉPÉb÷ ¨ÉÖ³ýÒSÉ xÉÉ½þÒ, iÉä EòºÉä Eò®úÉ´Éä ½äþ ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉiÉ ¨ÉÒ {ÉÖfäø ºÉÉÆ‡MÉiÉ±Éä +É½ä.þ PÉÉ<Ç Eò¯û xÉEòÉ, +É{É±ªÉÉ±ÉÉ VªÉÉ IÉäjÉÉiÉ =iÉ®úÉªÉSÉä +É½äþ iªÉÉSÉÉ +¦ªÉÉºÉ Eò®úÉ ´É ¨ÉMÉSÉ +Éi¨É‡´É…ÉÉºÉÉxÉä +OÉäºÉ®ú ´½þÉ, ªÉ„É iÉÖ¨ÉSÉäSÉ +ºÉä±É.

पु तकाब ल Gò {ÉÖºiÉEòÉSÉä xÉÉ´É 1 ¤ÉSÉiÉMÉ]õ MÉÉ<Çb÷

|ÉEòÉ®ú <Ç-{ÉÖºiÉEò UôÉ{ÉÒ±É |ÉiÉ

BEÚòhÉ {ÉÞ¹`ö 60 60

¨ÉÚ±ªÉ ¯û 100/¯û 150/-*

2 ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ - ¤ÉSÉiÉÒ {ÉÉºÉÖxÉ <Ç-{ÉÖºiÉEò º´ÉªÉÆ{ÉÖiÉÔ {ÉªÉÈiÉ UôÉ{ÉÒ±É |ÉiÉ

174 174

¯û 200/¯û 250/-*

3 º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉÉ®ú EòºÉÉ Eò®úÉ´ÉÉ <Ç-{ÉÖºiÉEò UôÉ{ÉÒ±É |ÉiÉ * - ]õ{ÉÉ±É JÉSÉÉÇºÉ½þ

108 108

¯û 150/¯û 175/-*

{ÉÖºiÉEò ‡¨É³ý‡´ÉhªÉÉEòÉ‡®úiÉÉ www.bachatgat.in ªÉälÉä ¦Éä]õ tÉ´ÉÒ