Bachat Gat Book

º´ÉªÉƇºÉvnùÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¡òÉ>ðìb Æ ä„ ÷ ÉxÉ

¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤ÉSÉiÉÒ {ÉɺÉÖxÉ º´ÉªÉÆ{ÉÖiÉÔ {ɪÉÈiÉ÷

<Ç-{ÉÖºiÉEò

ºÉƺlÉÉ {ɇ®úSÉªÉ - º´ÉªÉƇºÉvnùÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¡òÉ>ðìbÆ „ä÷ ÉxÉ

वयंिस दा बचत गट फाऊंडेशन, मुंबई, एक समािजक सं था असुन बचतगटां या स मीकरणाचे काम सं था क#रत आहे. सन २००६ पासुन सु+ झाले.या ही मोिहम अिवरत सु+ आहे. नवे बचतगटांची िन0मती व अि त1वात असले.या बचतगटांचे स मीकरण हे सं थेचे येय आहे.

सं थेची येय सं ेप मधे खालील 4कारे आहेत. नवीन बचतगटांची िन0मती अि त1वात असले.या बचतगटांचे स मीकरण नवीन व अि त1वात असले.या बचतगटांची सं थेत न5दणी बचतगटां या सम यांचे िनराकरण करणे बचतगट मोिहमेचे स मीकरण करणे बचतगटांना वयंरोजगार सु+ कर6यास 4े#रत करणे वयंरोजगार 4िश ण आयोिजत करणे

वयंिस दा बचतगट फाऊंडेशन

ए २०३, आकार आक8 ड, सीगल सहकारी सोसायटी, दादीशेठ रोड, मालाड पि:म मुंबई ४०००६४ फोन : ९८१९२७४५३९ /९९३०१४७१७९ ईमेल :

swayamsiddhafoundation@gmail.com

वेबसाईट

: www.bachatgat.in

+xÉÖGò¨ÉɇhÉEòÉ - ¦ÉÉMÉ 1 Gò 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

‡´É¹ÉªÉ ¨ÉxÉÉäMÉiÉ +xÉ֦ɴÉÉSÉä ¤ÉÉä±É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¨ÉÉ䇽þ¨ÉäSÉÒ ¨ÉÚ½iÚþ ÉǨÉäfø ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¨½þhÉVÉä EòÉªÉ ? ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eò®úhªÉÉ{ÉÖ´ÉÔ +Énù„ÉÇ MÉ]õ EòºÉÉ ¤ÉxÉ´ÉÉ´ÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ ÉÒ xÉÉånhù ÉÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ Éä ´É臄ɹ]õ¬ä ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ Éä ¡òɪÉnäù ªÉ„ɺ´ÉÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÉä ®ú½ºþ ªÉ {ɇ½þ±ªÉÉ ¤Éè`Eö òÒiÉ ¤Éxɇ´ÉhªÉÉ ºÉÉ®úJÉä ‡xÉªÉ¨É {ÉnùɇvÉEòÉ-ªÉÉÆSÉÒ ‡xÉ´Éb÷ {ÉnùɇvÉEòÉ-ªÉÉÆSÉÒ ¦ÉÖ‡¨ÉEòÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ ªÉÉ ¤Éè`Eö òÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ´ªÉ´ÉºlÉÉ{ÉxÉ ‡½þ„Éä¤É ´ÉÁÉ ´É <iÉ®ú xÉÉån´ù ÉÁÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ EÖò`äö +b÷JɳýiÉÉiÉ +ÉÌlÉEò ´ªÉ´É½þÉ® ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÆ Éä JÉÉiÉä ¤ÉíEäòºÉÉä¤ÉiÉ ºÉƱÉMxÉ Eò®úhÉä ¤ÉíEò JÉÉiÉä =PÉb÷hÉä ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉSÉä +ÆiÉMÉÇiÉ {ÉiÉ vÉÉä®úhÉ ¤ÉíEàòEòbÚx÷ É MÉ]õÉºÉ EòVÉÇ ´ÉÉ]õ{É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉºÆ ÉÉ`öÒ ‡´É‡´ÉvÉ ªÉÉäVÉxÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ¨Æ ÉÉ¡ÇòiÉ Eò®úiÉÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÆvÉÒ ‡xɹEò¹ÉÇ {ɇ®ú‡„ɹ`ö - `ö®úÉ´É ¨ÉºÉÖnäù ´É +VÉÇ

{ÉÞ¹`ö Gò 04 iÉä 05 06 iÉä 09 11 iÉä 12 13 iÉä 15 16 iÉä 17 17 18 18 iÉä 20 20 24 iÉä 26 27 iÉä 28 28 29 iÉä 30 30 iÉä 31 32 iÉä 33 33 34 iÉä 36 37 iÉä 38 38 39 40 41 iÉä 42 43 44-45 46 47 iÉä 54

+xÉÖGò¨ÉɇhÉEòÉ - ¦ÉÉMÉ 2 1

¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ¨Æ ÉÉ¡ÇòiÉ º´ÉªÉÆ®úÉäVÉMÉÉ®ú

{ÉÞ¹`ö Gò 57

2

J³çJçmçç³ç GYççjCççÇ®ççÇ HçÓJç&lç³ççjçÇ

67

3

J³çJçmçç³çmçbbOççÇ MççíOçvç

78

4

DççlcçcçÓu³ççbkçÀvç (SWOT Analysis)

85

5

J³çJçmçç³ç çÆvç³ççípçvç

93

6

yççpççjHçíþ mçJç&í#çCç

105

7

DççpççjçÇ GÐççíiç

114

8

J³çJçmLççHçvç Mççm$ç

118

9

GlHççovç J³çJçmLççHçvç

126

Gò ‡´É¹ÉªÉ

10 cççvçJç mçbmççOçvç J³çJçmLççHçvç (Ô³çÓcçvç çÆjmççímç& cç@vçípçcçíbì)

135

11 çÆJçHçCçvç J³çJçmLççHçvç (cççkçí&ÀçÆìbiç cç@vçípçcçíbì)

143

12 çÆJç¬çÀçÇ lçb$ç Jç cçb$ç

159

13 =tÉäVÉEòÉSªÉÉ ¨ÉnùiÉÒºÉÉ`öÒSªÉÉ ªÉÆjÉhÉÉ

169

14 ‡Vɱ½þÉ =tÉäMÉ EåòpùÉSÆ Éä {ÉkÉä

170

15 ¨É½þi´ÉÉSªÉÉ ºÉƺlÉÉÆSÉÒ ºÉÆEäòiɺlɳäý

173

¨ÉxÉÉäMÉiÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ„Æ ÉÒ ºÉƱÉMxÉ ºÉƺlÉÉƺÉÉä¤ÉiÉ MÉä±ÉÒ 07 ´É¹Éæ EòÉ¨É Eò®úiÉÉxÉÉ ªÉÉ IÉäjÉÉSªÉÉ JÉ-ªÉÉ iÉÉEòiÉÒSÉÉ +xÉÖ¦É´É VɺÉÉ PÉäiÉÉ +ɱÉÉ iɺÉÉSÉ ªÉÉ IÉäjÉÉiÉ VÉÉhÉ´ÉhÉÉ-ªÉÉ >ð‡hÉ´ÉÉÆSÉɽþÒ |ÉEò¹ÉÉÇxÉä +xÉÖ¦É´É PÉäiÉÉ +ɱÉÉ. ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¨ÉÉ䇽þ¨É VÉÉä¨ÉÉxÉä {ÉÖfäø ´ÉÉ]õSÉÉ±É Eò‡®úiÉ +ɽä.þ ¨ÉÉjÉ +VÉÖxɽþÒ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉxÆ ÉÉ ´É ‡´É„Éä¹ÉiÉ& ¨É‡½þ±ÉÉ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉxÆ ÉÉ ¨Éɇ½þiÉÒSÉÉ +¦ÉÉ´É +ºÉ±ªÉÉSÉä ‡SÉjÉ {ÉÖfäø ªÉäiÉä, iªÉɨÉÖ³äý ¨ÉMÉ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉÆSÉÒ ½þÉhä ÉÉ®úÒ ¡òºÉ´ÉhÉÚEò, ‡{ɳý´ÉhÉÚEò <ÇiªÉÉnùÒ MÉÉä¹]õÒ PÉb÷iÉÉiÉ. ºÉnù®úSÉä {ÉÖºiÉEò ‡±É‡½þhªÉSÉÉ ½äiþ ÉÚ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ½þÒ ºÉÆEò±{ÉxÉÉ {ÉÖgàø ¨ÉÉÆb÷É´ÉÒ ´É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ EòºÉÉ =¦ÉÉ®úÉ´ÉÉ, iÉÉä º´ÉªÉÆ{ÉÖhÉÇ ´É º´ÉɴɱÉƤÉÒ EòºÉÉ Eò®úÉ´ÉÉ ´É iªÉÉ ¨ÉÉ¡ÇòiÉ º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉɇ®úiÉ EòºÉä ´½þÉ´Éä ½þÉ +ɽäþ ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉiÉ EòÉähÉiªÉɽþÒ ºÉɨÉɇVÉEò +lÉ´ÉÉ ®úÉVÉEòÒªÉ ‡´ÉSÉÉ®úºÉ®úhÉÒSÉÉ {ÉÖ®úºEòÉ®ú Eò®úhªÉÉiÉ +ɱÉä±ÉÉ xÉɽþÒ. ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉxÆ ÉÒ ´É JÉɺÉEò¯ûxÉ ¨É‡½þ±ÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉxÆ ÉÒ º´ÉɴɱÉƤÉÒ ´½þÉ´Éä, +É{ɱÉä ´É +É{ɱªÉÉ {ɇ®ú´ÉÉ®úÉSÉä ´É ºÉ¨ÉÉVÉÉSÉä ‡½þiÉ ºÉÉvÉÉ´Éä ªÉÉ ½äiþ ÉÚxÉä ½äþ {ÉÖºiÉEò +É{ɱªÉÉ ºÉ¨ÉIÉ |ɺiÉÖiÉ Eò‡®úiÉ +ɽþÉiä É.

Eäò´É³ý EòÉähÉiªÉÉiÉ®úÒ „ÉɺÉEòÒªÉ ªÉÉäVÉxÉäSÉÉ ±ÉÉ¦É PÉäiÉÉ ªÉÉ´ÉÉ ªÉÉ ºÉÆEòÒhÉÇ vªÉäªÉÉxÉä +É{ÉhÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eò¯û xɪÉä +„ÉÒ +ÉOɽþÉSÉÒ ‡´ÉxÉÆiÉÒ. {ÉÖºiÉEòÉSÉä {ÉÖhÉÇ ´ÉÉSÉxÉ ´É +´É±ÉÉäEòxÉ Eäò±ªÉÉ´É®ú +ºÉä ´ÉÉ]Úõ ±ÉÉMÉä±É EòÒ ªÉÉiÉ ‡nù±É䱪ÉÉ MÉÉä¹]õÒ +É{ɱªÉɱÉÉ VɨÉhªÉɺÉÉ®úJªÉÉ xÉɽþÒiÉ, +É{ɱÉÉ MÉ]õ ªÉÉ MÉÉä¹]õÒ Eò¯û „ÉEòhÉÉ®ú xÉɽþÒ, ¨ÉÉjÉ iɺÉä ´ÉɺiÉ´ÉÉiÉ xÉɽþÒ, +É{ÉhÉ +É{ɱªÉÉiɱÉÒ nùb{÷ ɱÉä±ÉÒ ºÉÖ{iÉ „ÉCiÉÒ +Éà³ýJɱÉÒ ´É +Éi¨É‡´É…ÉɺÉÉxÉä |ɪÉixÉ Eäò±Éä iÉ®ú +„ÉCªÉ +ºÉä EòɽþÒSÉ xÉɽþÒ. JÉ®úÒ MÉ®úVÉ +ºÉiÉä iÉÒ ¨ÉxÉÉä´ÉÞkÉÒ ¤Énù±ÉhªÉÉSÉÒ, VÉä´½þÉ VÉä´½þÉ, +É{ÉhÉÉÆºÉ +ºÉä ´ÉÉ]Öõ ±ÉÉMÉä±É EòÒ +¨ÉÖEò BEò

MÉÉä¹]õ ¨É±ÉÉ „ÉCªÉ xÉɽþÒ, iÉä´½þÉ iÉä´½þÉ iªÉÉ ´ÉÉCªÉÉ {ÉÖfäø “EòÉ” ½þÉ „ɤnù VÉÉäbÉ÷ ´ÉÉ, +É{ɱªÉɱÉÉ ½þÒ MÉÉä¹]õ EòÉ „ÉCªÉ xÉɽþÒ ªÉÉSÉä +´É±ÉÉäEòxÉ Eò¯ûxÉ iªÉÉ´É®úÒ±É ¨ÉÉMÉÇ „ÉÉävÉÉ´ÉÉ, ªÉ„É iÉÖ¨ÉSÉäSÉ +ºÉä±É. ºÉnù®úSÉä {ÉÖºiÉEò ½äþ ºÉɨÉÉxªÉ ´ÉÉSÉEòÉÆEò‡®úiÉÉ +ºÉÖxÉ iªÉÉiÉÒ±É ¦ÉɹÉÉ ½þÒ ºÉÆ´ÉÉnùɺÉÉ®úJÉÒ +ɽä,þ +ºÉä VÉÉhÉÒ´É{ÉÚ´ÉÇEò Eò®úhªÉÉiÉ +ɱÉä +ɽä,þ iÉÖ¨½þÒ BJÉÉnäù ®úiÉɳý {ÉÖºiÉEò ´ÉÉSÉiÉ +ɽþÉiÉ +„ÉÒ ¦ÉÉ´ÉxÉÉ ‡xɨÉÉÇhÉ xÉ ½þÉiä ÉÉ, iÉÖ¨½þÒ EÖòhÉÉ„ÉÒiÉ®úÒ ºÉÆ´ÉÉnù ºÉÉvÉÉ±É +ºÉä ´ÉÉ]ä±õ É ´É {ÉÖºiÉEò +vÉÒEò ´ÉÉSÉhÉÒªÉ ½þÉ<ä ±Ç É. ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉSÉÉ ¨ÉÚ³ý =qä„ù ªÉ ¤ÉSÉiÉMÉ]õÉxÆ ÉÉ EòÉähÉiªÉɽþÒ ¨ÉnùiÉÒ ‡„É´ÉÉªÉ („ÉɺÉEòÒªÉ ¨ÉnùiÉÒ‡„É´ÉɪɽþÒ) º´ÉªÉÆ{ÉÖhÉÇiÉä Eòbä÷ xÉähÉä +ºÉä +ɽä,þ ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä EÖò¤Éb÷¬ÉÆSªÉÉ ºÉ½þÉ-ªÉÉxÉä iÉÖ¨½þÒ VÉɺiÉ +ÆiÉ®ú {ÉÉ®ú {ÉÉbÚ÷ „ÉEòhÉÉ®ú xÉɽþÒ, VÉɺiÉ +ÆiÉ®ú EòÉ{ÉɪÉSÉä +ºÉä±É iÉ®ú iªÉɱÉÉ ±ÉÉMÉhÉÉ®ú +Éi¨É‡´É…ÉɺÉÉSÉä {ÉÆJÉ, iÉÖ¨½þÒ º´É&iÉÉ EòɽþÒ Eò¯û „ÉEòÉiÉÉ ªÉÉSÉÉ +Éi¨É‡´É…ÉÉºÉ ½äþ {ÉÖºiÉEò iÉÖ¨½þÉºÉ xÉCEòÒ nä<ù ±Ç É. +É{ɱÉÉ xÉƒÉ ‡´ÉVÉªÉ VÉÉä„ÉÒ

+xÉ֦ɴÉÉSÉä ¤ÉÉä±É ¤ÉSÉiÉMÉ]õ EòɪÉÇGò¨É ®úɤɇ´ÉiÉÉxÉÉ ½þ¨ÉJÉÉºÉ ‡´ÉSÉÉ®ú±Éä VÉÉhÉÉ®äú EòɽþÒ |É„xÉ : 1)

¤ÉSÉiÉ MÉ]õ EòºÉÉ ºÉÖ¯û Eò®úÉ´ÉÉ ?

2)

+ɨ½þÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤Éxɇ´É±ÉÉ +ɽä,þ EòVÉÇ EòºÉä ‡¨É³ý´ÉÉ´Éä ?

3)

MÉ]õÉSÆ ÉÒ xÉÉånhù ÉÒ EÖò`äö Eò®úÉ´ÉÒ ?

4) +ɨ½þɱÉÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ Eò®úɪÉSÉÉ +ɽä,þ EòÉ¨É EÖò`äö ‡¨É³äý±É ?

5) |ɇ„ÉIÉhÉ EÖò`äö ‡¨É³ýiÉä ?

6)

¨É‡½þ±ÉÉ {ÉÖ¯û¹É ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ BEòjÉ Eò®úiÉÉ ªÉäiÉÉiÉ EòÉ ?

7) „ÉɺÉEòÒªÉ ´É ¤ÉíEò +‡vÉEòÉ®úÒ ºÉ½þEòɪÉÇ Eò‡®úiÉ xÉɽþÒiÉ, EòÉªÉ Eò®úÉ´Éä ?

8)

MÉ]õÉSÆ ªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ nähù ªÉÉiÉ ªÉähÉÉ-ªÉÉ EòVÉÉÇ´É®ú ‡EòiÉÒ ´ªÉÉVÉ +ÉEòÉ®úÉ´Éä ?

9)

{ÉnùɇvÉEòÉ®úÒ ¨ÉÖVÉÉä®úÒ Eò‡®úiÉ +ɽäiþ É, EòÉªÉ Eò®úÉ´Éä ?

10) +ɨ½þɱÉÉ ¤ÉÉVÉÉ®ú{Éä`ö EÖò`äö ‡¨É³äý±É ? ={É®úÉCä iÉ |É„xÉÉƴɯûxÉ BEò VÉÉhÉÒ´É ½þÉiä Éä iÉÒ +„ÉÒ EòÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õÉ¨Æ ÉvÉä EòɪÉÇ®úiÉ ¨ÉÆb³ ÷ ýÓxÉÉ VÉÉä„É +ɽäþ, iªÉÉƨÉvÉä <ÇSUôÉ„ÉCiÉÒ +ɽä,þ ¨ÉÉjÉ ¨ÉÉjÉ iªÉÉÆSªÉÉEòbä÷ ¨Éɇ½þiÉÒSÉÉ +¦ÉÉ´É ´É ‡nù„ÉäSÉÉ +¦ÉÉ´É VÉÉhÉ´ÉiÉÉà. MÉ]õÉiÆ ÉÒ±É ¨ÉÆb³ ÷ ýÓxÉÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eäò±ªÉÉ Eäò±ªÉÉ ±ÉMÉäSÉSÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÖ¯û Eò®úɴɪÉÉSÉÉ +ºÉiÉÉä, +ɇhÉ ½þÒ SÉÖEò ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ |ÉɨÉÖJªÉÉxÉä Eò®úiÉÉiÉ. ´É®úÒ±É |É„xÉÉÆSÉÒ =Eò±É ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉiÉ {ÉÖfäø Eäò±ÉÒ MÉä±ÉÒ +ɽä,þ ªÉÉ ‡`öEòÉhÉÒ BEò +É´ÉɽþxÉ ¨ÉÒ xÉCEòÒ Eò®äúxÉ, ºÉ´ÉÇ |ÉlÉ¨É +É{ɱÉÉ MÉ]õ ´ªÉ´ÉκlÉiÉ =¦ÉÉ®úÉ´ÉÉ, iÉÉä PÉ^õ

¯ûVÉ´ÉÉ, ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä, ZÉÉb÷ ±ÉɴɱªÉÉ ±ÉɴɱªÉÉ iªÉɱÉÉ ¡ò³äý ªÉäiÉ xÉɽþÒiÉ, iªÉÉSÉÒ ¨ÉÖ³ý VɨÉÒxÉÒiÉ PÉ^õ ¯ûVÉÉ´ÉÒ ±ÉÉMÉiÉÉiÉ, iªÉÉ ZÉÉb÷ÉºÉ =xÉ {ÉÉhÉÒ ±ÉÉMÉiÉä, iÉä´½þÉiÉ EòɱÉÉÆiÉ®úÉxÉä iÉä ZÉÉb÷ ¡ò³ý näiù Éä, +ÉVÉ VÉä ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ªÉ„ɺ´ÉÒ +ɽäiþ É, iÉä ¤É®äúSÉ ´É¹ÉÇ ªÉÉ IÉäjÉÉiÉ +ɽäiþ É, ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û Eäò±ÉÉ ´É ±ÉMÉäSÉSÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÖ¯û ZÉɱÉÉ +ºÉä ½þÉiä É xÉɽþÒ, +ºÉä ZÉɱÉä +ºÉiÉä iÉ®ú +É{ɱÉÉ nä„ù É +ÉVÉ JÉÖ{É |ÉMÉiÉ ZÉɱÉÉ +ºÉiÉÉ, ½þÉ,ä EòɽþÒ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ºÉÖ¯û ZÉɱªÉÉ´É®ú lÉÉäb¡ä÷ òÉ®ú EòÉ¨É Eò®úiÉÉiÉ, EòvÉÒ |Énù„ÉÇxÉÉiÉ +É{ÉhÉ ¤Éxɇ´É±É䱪ÉÉ ´ÉºiÉÖSÆ ÉÒ ‡´ÉGòÒ Eäò±ÉÒ VÉÉiÉä, iÉ®ú ºÉhÉÉƨÉvÉä JÉÉt {ÉnùÉlÉÇ <ÇiªÉÉnùÓSÉÒ ‡´ÉGòÒ Eò¯ûxÉ EòɽþÒ {ÉèºÉä MÉ]õ Eò¨É‡´ÉiÉÉiÉ, ¨ÉÉjÉ iªÉÉºÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ¨½þhÉiÉ xÉɽþÒ, iÉä BEòÉ |ÉEòÉ®úSÉä ½ÆMþ ÉɨÉÒ º´É¯û{ÉÉSÉä EòÉ¨É ¨½þhÉiÉÉ ªÉä<±Ç É. MÉ]õ JÉ-ªÉÉ +lÉÉÇxÉä º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉÉ®úÒiÉ iÉä´½þÉ ½þÉiä ÉÉä VÉä´½þÉ iªÉÉ Eòbä÷ ºÉÉiÉiªÉÉxÉä EòÉ¨É +ºÉiÉä. iªÉɨÉÖ³äýSÉ ºÉ´ÉÇ|ÉlÉ¨É +É{ɱÉÉ MÉ]õ PÉ^õ ¯ûVÉ´ÉÉ, +É{É+É{ɺÉÉiÉÒ±É ¨ÉiɦÉänù ‡¨É]õ´ÉÉ, BJÉÉtÉ´Éä³äýºÉ ¨ÉiɦÉänù +ºÉ±Éä iÉ®úÒ SÉɱÉiÉÒ±É ¨ÉÉjÉ ¨ÉxɦÉänù xɺÉÉ´ÉäiÉ. +É{ɱÉÉ MÉ]õ BEòºÉÆPÉ Eò®úÉ, ½þÉ MÉ]õ Eäò´É³ý {ÉnùɇvÉEòÉ-ªÉÉÆxÉÉSÉ +É{ɱÉÉ ´ÉÉ]Úxõ É ={ɪÉÉäMÉÉSÉÉ xɺÉiÉÉä, iÉ®ú MÉ]õÉiÉÒ |ÉiªÉäEò ºÉnùºªÉÉºÉ iÉÉä +É{ɱÉÉ ´ÉÉ]Úõ ±ÉÉMɱÉÉ {Éɇ½þVÉä. BEònùÉ MÉ]õ BEòjÉ +ɱÉÉ EòÒ ¨ÉMÉ iÉÉä EòÉähÉiÉä½þÒ ´ÉÉnù³ý +MÉnùÒ ‡±É±ÉªÉÉ ZÉä±ÉiÉÉä, EòÉähÉiªÉɽþÒ ºÉÆEò]õÉiÉÖxÉ {ÉÉ®ú {Éb÷iÉÉä. ªÉÉ ÎºlÉiÉÒiÉ {ÉÉäSɱªÉÉ´É®úSÉ ¨ÉMÉ ´ªÉ´ÉºÉÉªÉ ºÉÖ¯û Eò®úɪÉSÉä |ɪÉixÉ Eò®úÉ, ´ªÉ´ÉºÉɪÉ-=tÉäMÉ ºÉÖ¯û Eò®úhªÉÉ{ÉÖ´ÉÔ iªÉÉSÉä iÉÆjÉ +Éi¨ÉºÉÉiÉ Eò¯ûxÉ PÉähÉä +iªÉÆiÉ MÉ®úVÉäSÉä +ºÉiÉä, iªÉÉEò‡®úiÉÉ ±ÉÉMÉhÉÉ®äú |ɇ„ÉIÉhÉ PªÉÉ, |ɇ„ÉIÉhÉ {ÉÖhÉÇ ZÉɱªÉÉ´É®úSÉ ´ªÉ´ÉºÉɪɮúiÉ ´½þÉ. ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä, ½äþ ºÉ´ÉÇ ´ÉÉSɱªÉÉ´É®ú iÉÖ¨½þɱÉÉ ´ÉÉ]ä±õ É ªÉÉ |ɇGòªÉäºÉ JÉÖ{É ´Éä³ý ±ÉÉMÉä±É, BEò MÉÉä¹]õ ±ÉIÉÉiÉ PªÉÉ ‡¨ÉjÉÉÆxÉÉä, EòÉähÉiÉä½þÒ ¨ÉÉä`äö EòÉ¨É Eò®úɪÉSÉÉ +ºÉä±É iÉ®ú ´Éä³ý ½þÉ ±ÉÉMÉhÉÉ®úSÉ, ¨½þhÉÖxÉSÉ +É{ɱÉÉ ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤Éxɇ´ÉiÉÉxÉÉ ËEò´ÉÉ VÉ®ú ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ ¤Éxɇ´É±ÉÉ +ºÉä±É iÉ®ú

BEò iÉJiÉÉ ¤ÉxÉ´ÉÚxÉ iªÉÉiÉ ¦É‡´É¹ªÉÉiÉÒ±É ]õÉMÉæ]ºÂõ É ‡±É½Úxþ É `ä´ö ÉÉ´ÉäiÉ, =nùÉ MÉ]õÉSÉÒ ºlÉÉ{ÉxÉÉ, xÉÉånhù ÉÒ, ¤ÉíEò JÉÉiÉä =PÉb÷hÉä ´É ‡Eò®úEòÉä³ý EòVÉÇ ´ÉÉ]õ{É <iªÉÉnùÒ ªÉäiÉä 06 ¨É‡½þxÉä, ªÉÉ 06 ¨É‡½þxªÉÉiÉ MÉ]õ ºÉIÉ¨É Eò®úhÉä, +É{ɺÉÉiÉÒ±É ¨ÉiɦÉänù ‡¨É]õ‡´ÉhÉä (iÉÖ¨½þÒ ‡EòiÉÒ½þÒ ¨¼hÉɱÉÉiÉ EòÒ +ɨÉSªÉÉ MÉ]õɨÉvÉä ¨ÉiɦÉänù xÉɽþÒiÉ iÉ®úÒ EòɽþÒ xÉÉ EòɽþÒ EòÉ®úhÉɴɯûxÉ UôÉ]ä õ¬É ¨ÉÉä`ö¬É ‡´É¹ÉªÉÉƴɯûxÉ ¨ÉiɦÉänù ½äþ ½þÉiä ÉÉiÉiÉ, EòvÉÒ MÉè®úºÉ¨ÉVÉɨÉÖ³äý iÉ®ú EòvÉÒ <iÉ®ú EòÉ®úhÉÉƨÉÖ³äý ¨ÉiɦÉänù ‡xɨÉÉÇhÉ ½þÉiä ÉÉiÉ, ½äþ MÉè®úºÉ¨ÉVÉ ´É ¨ÉiɦÉänù VÉ®ú ´Éä³ýÒSÉ ºÉÆ{ɇ´É±Éä xÉɽþÒiÉ iÉ®ú ¦É‡´É¹ªÉÉiÉ jÉɺÉnùɪÉEò `ö¯û „ÉEòiÉÉiÉ, +ºÉ±Éä MÉè®úºÉ¨ÉVÉ ËEò´ÉÉ ¨ÉiɦÉäiÉ nùb{÷ ÉÚ xɪÉäiÉ, iÉÖ¨½þÒ iÉä ‡VÉiÉEäò nùb{÷ ÉiÉÉ, iÉä ‡iÉiÉCªÉÉSÉ ‡iɵÉiÉäxÉä =¡òɳÚýxÉ ªÉäiÉÉiÉ ½äþ ±ÉIÉÉiÉ `ä´ö ÉÉ), iªÉɨÉÖ³äýSÉ ‡xÉnùÉxÉ ºÉÖ¯û´ÉÉiÉÒSÉÒ ºÉ½þÉ ¨É‡½þxÉä iÉ®úÒ MÉ]õÉºÉ BEòºÉÆPÉ ½þÉhä ªÉɺÉÉ`öÒ tÉ´ÉÒiÉ, iªÉÉ xÉÆiÉ®ú iÉÖ¨½þÒ iÉÖ¨ÉSÉÒ {ÉÖfSäø ÉÒ ]õÉMÉæ]ºÂõ É +ÉJÉÖxÉ `ä´ö ÉÉ, ºÉɨÉxªÉiÉ& BEò iÉä nùÒb÷ ´É¹ÉÉÇxÉä +É{ÉhÉ º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉÉ®ú ºÉÖ¯û Eò¯û +ºÉä BEò føɤä ɳý ±ÉIÉ `ä´ö ÉÉ, ºÉ´ÉÇ ºÉnùºªÉÉÆxÉÉ iÉ„ÉÒ Eò±{ÉxÉÉ tÉ, nù®ú¨ªÉÉxÉSªÉÉ EòɳýÉiÉ º´ÉiÉ&±ÉÉ ´É MÉ]õɱÉÉ ºÉIÉ¨É Eò®úhªÉÉºÉ ºÉÖ¯û´ÉÉiÉ Eò®úÉ, ªÉÉ nù®ú¨ªÉÉxÉSªÉÉ EòɱÉÉ´ÉvÉÒiÉ +‡vÉEò ¨Éɇ½þiÉÒ ºÉÆEò‡±ÉiÉ Eò®úhÉä, ´ªÉCiÉÒ¨Éi´É ‡´ÉEòÉºÉ Eò®úhÉä <iªÉÉnùÒ EòÉ¨É +É{ÉhÉ +É{ɱªÉÉ ¤Éè`Eö òÒiÉ Eò¯û „ÉEòiÉÉ, ´É ½äþ iÉÖ¨½þɱÉÉ Eò®úhÉä +{ɇ®ú½Éþ ªÉÇ +ɽä.þ |ÉiªÉäEò ¨ÉÉä`ö¬É MÉÉä¹]õÒºÉ ´Éä³ý ½þÉ ±ÉÉMÉiÉÉäSÉ, <ÆOÉVÉÒ ¨ÉvÉä BEò ¨½þhÉ +ɽäþ “Rome

was not built in a day”

¨ÉvªÉªÉÖMÉÉiÉ ®úÉä¨É ½äþ „ɽþ®ú |ÉMÉiÉ „ɽþ®ú ¨½þhÉÖxÉ |ɇºÉvnù ½þÉiä Éä, ¨ÉÉjÉ iÉä „É½þ®ú ¤Éxɇ´ÉhªÉÉºÉ +xÉäEò nù„ÉEäò ´É „ÉiÉEäò ±ÉÉMɱÉÒ. +ÉVÉ ]õÉ]õÉ, ‡¤É±ÉÉÇ, +ƤÉÉxÉÒ ½äþ ¨ÉÉä`äö =tÉäVÉEò +ɽäiþ É, ¨ÉÉjÉ ªÉÉ ¨ÉÆb±÷ ÉÓxÉÒ {ÉÉiɳýÒ´É®ú {ÉÉäSÉhªÉɺÉÉ`öÒSÉÒ Eäò±Éä±ÉÒ ¨Éä½xþ ÉiÉ ´É PÉɱɇ´É±Éä±ÉÒ ´É¹Éæ +É{ÉhÉ ±ÉIÉÉiÉ PÉähÉä MÉ®úVÉäSÉä +ɽä.þ

iÉÖ¨½þÒ näJù ÉÒ±É ªÉ„ɺ´ÉÒ ½þÉ>ä ð „ÉEòiÉÉ, ¨ÉÉjÉ iªÉÉEò‡®úiÉÉ ±ÉÉMÉä±É iÉÒ ‡SÉEòÉ]õÒ, ¨Éä½xþ ÉiÉ Eò®úɪÉSÉÒ iɪÉÉ®úÒ, nÖnù Çù¨ªÉ <ÇSUôÉ„ÉCiÉÒ ´É Eò¨ÉɱÉÒSÉÉ +Éi¨É‡´É…ÉɺÉ, º´É&iÉÉ´É®ú, +É{ɱªÉÉ MÉ]õÉ´É®ú ´É +É{ɱªÉÉ ºÉnùºªÉÉÆ´É®ú. JÉÖ{É +´ÉPÉb÷ ´ÉÉ]õiɪÉ? +´ÉPÉb÷ ¨ÉÖ³ýÒSÉ xÉɽþÒ, iÉä EòºÉä Eò®úÉ´Éä ½äþ ªÉÉ {ÉÖºiÉEòÉiÉ ¨ÉÒ {ÉÖfäø ºÉÉƇMÉiɱÉä +ɽä.þ PÉÉ<Ç Eò¯û xÉEòÉ, +É{ɱªÉɱÉÉ VªÉÉ IÉäjÉÉiÉ =iÉ®úɪÉSÉä +ɽäþ iªÉÉSÉÉ +¦ªÉÉºÉ Eò®úÉ ´É ¨ÉMÉSÉ +Éi¨É‡´É…ÉɺÉÉxÉä +OÉäºÉ®ú ´½þÉ, ªÉ„É iÉÖ¨ÉSÉäSÉ +ºÉä±É.

पु तकाब ल Gò {ÉÖºiÉEòÉSÉä xÉÉ´É 1 ¤ÉSÉiÉMÉ]õ MÉÉ<Çb÷

|ÉEòÉ®ú <Ç-{ÉÖºiÉEò UôÉ{ÉÒ±É |ÉiÉ

BEÚòhÉ {ÉÞ¹`ö 60 60

¨ÉÚ±ªÉ ¯û 100/¯û 150/-*

2 ¤ÉSÉiÉ MÉ]õ - ¤ÉSÉiÉÒ {ÉɺÉÖxÉ <Ç-{ÉÖºiÉEò º´ÉªÉÆ{ÉÖiÉÔ {ɪÉÈiÉ UôÉ{ÉÒ±É |ÉiÉ

174 174

¯û 200/¯û 250/-*

3 º´ÉªÉÆ®úÉVä ÉMÉÉ®ú EòºÉÉ Eò®úÉ´ÉÉ <Ç-{ÉÖºiÉEò UôÉ{ÉÒ±É |ÉiÉ * - ]õ{ÉÉ±É JÉSÉÉǺɽþ

108 108

¯û 150/¯û 175/-*

{ÉÖºiÉEò ‡¨É³ý‡´ÉhªÉÉEòɇ®úiÉÉ www.bachatgat.in ªÉälÉä ¦Éä]õ tÉ´ÉÒ