LIONFISH LISETTE

LIONFISH LISETTE

Ze noemen haar ook wel dé koraalduiveljager van Curaçao: Lionfish Lisette. Gewapend met een speer en haar Bazookeeper, gaat ze op ‘oorlogspad’ om deze invasieve soort in te dammen. Wij spraken Lisette Keus die gepassioneerd vertelde over haar missie.

Je hebt niet altijd op Curaçao gewoond, maar je hebt je hier uiteindelijk weer

gesetteld. In ´totaal´ woon ik al 15 jaar op Curaçao. Vijf jaar als kind en nu alweer zo´n tien jaar sinds 2010. We verhuisden naar Curaçao met het gezin in 1992 na een wereldreis van een jaar in een camper. Mijn ouders (vooral mijn moeder) wilde niet terug naar Nederland en mijn vader kon op afstand werken. Curaçao bood op dat moment wat ze zochten: directe verbinding met Nederland, goed onderwijs, toch een beetje avontuur, maar vooral vrijheid. In 1997 zijn we verhuisd naar Nederland, daar heb ik mijn middelbare school afgemaakt en getracht te studeren. Dat was niet helemaal een succes en uiteindelijk ben ik na wat omzwervingen in Bangladesh, Inda en Nepal teruggegaan naar Curaçao. Mijn moeder woonde inmiddels weer op het eiland en dus was het voor mij echt thuiskomen. Al snel ben ik toen voor de krant gaan werken en later ook een tijdschrift en de radio. Tot ik uiteindelijk in 2014 duikinstructeur werd en me langzaam maar zeker ben gaan focussen op lionfish en alles daaromheen. Wanneer begon je met duiken? Ik had mijn eerste duikervaring op mijn tiende. Mijn zus mocht in dat jaar haar Open Water halen omdat ze naar de middelbare school ging. Ik mocht een introductieduik doen. Magisch vond ik het. Ik snorkelde wel al heel veel, was altijd in het water te vinden, maar na de introduik vond ik mezelf echt zo stoer – ik was ook een duiker! Daarna mocht ik altijd bij mijn vader aan de octopus aan het einde van zijn duiken. Dan ging ik al ‘freedivend’ naar hem toe en mocht ik het laatste stukje meeduiken. Tot ik op mijn twaalfde éindelijk zelf gecertificeerd werd.

Wanneer zag je jouw eerste koraalduivel

op Curaçao? Als klein meisje kende ik bijna alle vissen die toen op Curaçao voorkwamen. In 2010 was ik daarom redelijk verbaasd een lionfish te zien. Ik was zo geïntrigeerd door de vis; die kleuren, de vinnen, de beweging... en ik kon me gewoon niet herinneren dat ik die vis eerder hier had gezien. Ik werkte toentertijd als journalist en ben op onderzoek gegaan naar wat voor vis het was. Uiteindelijk heb ik er een artikel over geschreven voor de krant en kwam zo meer en meer te weten over de koraalduivel. Zo kwam ik erachter dat hij superlekker is om te eten, het is echt een delicatesse in sommige Aziatische landen. Ik heb alle vishandelaren en vis-/sushirestaurants op Curaçao gebeld met de vraag of ze lionfish serveerden, maar niemand kende de vis of verwarden het met de ballonvis (die dodelijk kan zijn als die niet goed bereid is). Op één restaurant na, Fishalicious, zij kenden het en wilden het graag op het menu zetten.

En toen bleek het ook een goede handel

te zijn? Na wat verdere research kwam ik

bij een vishandelaar in New York terecht, die de vis weleens had verhandeld voor $ 160 per vis - ongeveer 250 gram schoon met kop. Nu staat de lionfish op $ 8 tot $ 15 per kg! Dus de jacht was geopend… $ 160 per vis... ik zag wel business! Hahaha, grapje. Lionfish is een invasieve soort en heeft een enorme invloed op de vispopulatie door zijn vraatzucht. Daarbij heeft hij niet echt/geen natuurlijke vijanden en plant zich heel snel voort – kortom, het is een plaag. Ik ben begonnen met jagen om de

Mijn grootste lionfish die ik gevangen heb, was 46 centimeter.

populatie te controleren. Vrienden van mij hadden zelf speren gemaakt en een canvaszak om ze in te doen die eigenlijk voor kreeften bedoeld was, en zij gingen op de koraalduivel jagen. Ik vond het zo zielig in het begin: een wesp is voor mij nog te veel ´dier´ om dood te maken, laat staan een vis door zijn kop schieten met een speer... Aan de andere kant zag ik ook hoe de lionfishpopulatie exponentieel toenam en dus ben toen toch maar overstag gegaan.

Hoe was het om je eerste vis te doden?

Ik weet de eerste vis die ik schoot nog zo goed. Met een geladen speer richtte ik op de vis, terwijl ik heel erg aan het twijfelen was: zal ik het doen, nee zielig, nu dan, nee... Tot ik toch maar de speer losliet en ik verkocht was. Nu vang ik gemiddeld 100 vissen per week. Geeft het jagen een kick? Het jagen is iets bizars! Het besef dat ik een dier dood, is er bij elke vis. Echter geeft het ook een mega-kick! Het is een soort oerinstinct wat de overhand neemt. Daarbij is het voor mij ook een soort meditatie.

Het klinkt misschien gek, maar mijn gedachten schieten vaak alle kanten op en ik ben snel afgeleid. Als ik aan het jagen ben, dan ben ik altijd volledig gefocust. Het is per slot van rekening een giftige vissoort, ik ben aan het jagen en natuurlijk aan het duiken, wat vaak ook nog wat sneller gaat dan normaal en dicht op het rif. Dit vergt van mij opperste concentratie en volledige beheersing over mijn ademhaling en handelen. Daardoor ben ik even helemaal in een andere wereld, nog meer dan bij een normale duik.

Wat is je record dat je op een dag

gevangen hebt? Ik jaag ongeveer drie keer per week en vang dan tussen de vijf en negen kilogram per keer – dat zijn tussen de 15 en 50 vissen. Negen kilo is een volle zookeeper, zo’n buis waar de lionfish ingaat, waardoor je niet gestoken kan worden. Ik heb ooit zelf zo’n buis gemaakt die een beetje groot was uitgevallen en die heb ik – heel nerdy- de Bazookeeper genoemd, daar past 20 kg in. Slechts één keer heb ik die volledig weten te vullen op een duik. Wat betreft record qua stuks op een dag, was 120 vissen in drie duiken. De grootste die ik ooit heb gevangen was 46 cm - overigens geen wereldrecord. De grootste ooit gemeten was 55 cm, maar dat was een vis die in gevangenschap leefde.

Waar zitten de meeste lionfish?

Ze zijn het meest actief vanaf zonsondergang tot zonsopgang. Het zijn passieve jagers, wat inhoudt dat ze wachten tot hun prooi voorbijkomt en dan met een snelle voortgaande zuig/slikbeweging hun prooi in één keer opslokken. Ze gebruiken het gebrek aan licht om dus niet echt op te

Ik vond het zo zielig in het begin: een wesp is voor mij nog te veel ’dier’ om dood te maken, laat staan een vis door zijn kop schieten met een speer.

vallen als een gevaar. Vandaar dat de meeste lionfish te vinden zijn tijdens zonsopgang en zonsondergang, in grotjes en ´schaduwplekken´ van het rif en op dieptes – ook op 500 meter diepte komt lionfish voor. Duiveltjes van het koraal. Ze hebben ook van die kleine hoorntjes op hun voorhoofd. De Nederlandse naam koraalduivel past dus eigenlijk veel beter dan lionfish.

Hoe is het nu gesteld met de

koraalduivelstand? Vergeleken met tien jaar geleden, zie je er minder. Ik hoor ook van andere landen in de Cariben dat ze de lionfish ietsje minder zien. «Dat is een goed teken», zou je dan denken. En dat is gedeeltelijk ook zo. Het vermoeden is namelijk dat er steeds meer op lionfish gejaagd wordt door lokale diersoorten als murenes en groupers. Probleem is alleen dat de grote jongens onder de groupers er allemaal uitgevist zijn, dus alleen de kleine lionfish worden gegeten. Zodra koraalduivels groter worden, zullen ze dus niet gegeten worden. Die blijven dan voor de mensen over. Overigens zie je op plekken op Curaçao waar je gemakkelijk het water in kan (bij stranden in de buurt) dat de populatie ook minder is dan op meer afgelegen plekken. Dit komt natuurlijk doordat de mens daar op ze jaagt. Alleen als je dan ietsje dieper gaat dan de gemiddelde duiker, of ietsje verder, zie je wel weer (meer) lionfish.

De koraalduivels herkennen het gevaar

van de mens inmiddels? Waar veel gejaagd wordt, zie je dat ze het weten als er duikers aankomen. Dan schieten ze weg in een grotje. Als een soort kakkerlak verdwijnen ze dan in het rif, in holletjes zo klein dat je je echt afvraagt: hoe dan? In de Cariben zie je wel minder lionfish dan tien jaar geleden, maar ze zijn er zeker nog wel en dus vooral diep, buiten ons bereik. Waar ze dus ook schade kunnen aanrichten aan populaties van vissoorten waarvan wij het bestaan niet eens kennen. Waar gebeurd: in de maag van een lionfish hebben onderzoekers onbekende vissoorten gevonden. Overigens hebben we het niet over de East Mediterranean. Daar zitten ze sinds 2016 en zijn nu een groot probleem.

Je jaagt niet enkel op de lionfish, je

wilt ook een boodschap meegeven. Ik probeer me tweeledig in te zetten: aan de ene kant probeer ik zoveel mogelijk lionfish te vangen om de populatie te controleren. En aan de andere kant probeer ik mensen bewust te maken van de aanwezigheid en de destructiviteit van de vissoort. In mijn sieradenstudio op Curaçao, door middel van de sieraden zelf, maar ook door het organiseren van events, educatiemiddagen op scholen en aan mijn cursisten die ik leer jagen, leg ik het hoe en wat van de lionfish uit. En dan vooral waarom ze slecht zijn voor het rif - niet omdat ze koraal eten, maar omdat ze vooral babyvisjes eten wat uitsterving van soorten zou kunnen betekenen. Wat dus een enorme disbalans zal brengen op de riffen en wat voor effect dat weer heeft op het hele ecologische systeem. Daar moet wel aan toegevoegd worden: het is niet de schuld van de vis, het is de druppel.

Je maakt sieraden met ‘echte’ lionfish erin. Het ziet er heel mooi uit, maar gaat dat op den duur niet stinken?

Bij elke vis die ik vang, heb ik wel het besef dat het een dier is wat ik dood. Ik wilde dus graag zo veel mogelijk van de vis gebruiken. Dus ik ben op zoek gegaan naar wat je allemaal met vis kan doen en kwam van alles tegen. Toen dacht ik, dat kan ik ook met lionfish. Ik heb meteen mijn duikspullen gepakt, een vis gevangen, de vinnen eraf geknipt en de vis weggegeven, de vinnen gedroogd in de zon, bewerkt, oorbelhaakje eraan en drie uur laten zat ik met mijn eigen lionfish oorbellen aan de bar. Tegen mijn vrienden zei ik: «Dit rondje is van mij, want dit wordt mijn nieuwe business.» Ze verklaarden me allemaal voor gek, maar nu heb ik mijn eigen sieradenlijn van Lionfish. Overigens begonnen de eerste

oorbellen na drie dagen enorm te stinken en kwam ik erachter dat ik het vlees niet goed had weggeknipt. En zo zijn er nog een paar goede leermomenten geweest, en bewerk ik ze zo dat ze nooit kunnen gaan stinken. Ik heb nu een supergaaf, sustainable, fashionable product. Where passion meets Fashion!

Wat moet er volgens jou gebeuren om ze

geheel in te dammen? De internationale slogan van invasieve soorten is een beetje Eat Them to Beat Them geworden. Dus dat is wat we kunnen doen om ze in te dammen: eten. Dat lionfish volledig verdwijnt uit de Cariben en de Meds, is echt een utopie, ze zullen voor altijd een onderdeel blijven van deze gebieden. Wereldwijd dus inmiddels. Wat we wel kunnen doen is om ze als vervanging te zien van andere vissoorten die we nu eten. Zoals bijvoorbeeld de snapper en grouper. Deze vissoorten hebben we nodig op de riffen, dus die moeten we met rust laten en daarvoor in de plaats moeten we lionfish vangen en eten. Uiteindelijk krijgen de andere vissoorten dan een beetje ademruimte en hopelijk kan er dan een natuurlijke balans gevonden worden. Hiervoor zullen er wel meer manieren ontwikkeld moeten worden om ze te vangen, vooral op grotere dieptes. Zoals bijvoorbeeld de Open Trap van Steve Gittings, supergoed en simpel idee en zeker haalbaar. Sowieso heb ik er wel vertrouwen in dat er manieren gevonden zullen worden om ze te vangen, kijk maar naar het pulsvissen en andere technieken in de visserij. Dan moeten we ooit ook wel wat voor de lionfish kunnen bedenken.

Wat kunnen duikers zelf doen?

Wat duikers vooral niet zelf moeten doen, is een speertje lenen of huren en zelf op jacht gaan zonder enige ervaring. In veel landen/eilanden is dat ook niet toegestaan overigens, maar kun je wel met een duikschool of iemand met een vergunning mee om te leren schieten. Echt superleuk en ook vooral doen, al moet ik er wel bij zeggen dat ook dan het heel belangrijk is met wie je gaat en wat je geleerd wordt. Veel duikscholen leggen alleen maar uit wat een lionfish is en waarom die slecht is voor het rif, speertje in de hand en gaan. Terwijl het juist belangrijk is om te weten hoe te duiken en waar op te letten als je jaagt! Als ik iemand lesgeef, leer ik de hunterin-spe vooral hoe de balans onder water te bewaren tijdens het gebruik van het materiaal, hoe de speer te richten en hoe je dus jaagt zonder het rif aan te raken. Dus duikers kunnen helpen door zelf te leren jagen, maar let op wat en waar je dat doet. En natuurlijk lionfish eten wanneer het op de kaart staat! Dat is toch de beste manier om wat goeds te kunnen doen: supergave duiken doen en daarna een heerlijk vers visje eten!

Je wordt ook wel dé koraalduiveljager van Curaçao genoemd. Waarom?

Haha, ja, ik hoorde een keer dat iemand me Lionfish Lisette noemde. Beetje dubbel misschien, om die naam te hebben: ik zie het als een compliment, maar ik kan ook overkomen als een soort obsessed freak. Ik begrijp het natuurlijk ergens ook wel, het besef kwam vooral toen ik een keer een dag geprobeerd had het woord lionfish niet in de mond te nemen... Niet gelukt natuurlijk. Mijn auto ruikt ook altijd een beetje naar vis, mijn sieradenstudio ademt lionfish en tot niet lang geleden lag mijn vriezer ook altijd vol met lionfishvinnen – tot grote ontzetting van mijn vriend. Nu heb ik een speciale vriezer ervoor gekocht. Maar goed, het is natuurlijk ook mijn werk. Daarbij – en dit klinkt misschien een beetje arrogant – ik ben best goed in het jagen. Ik jaag natuurlijk al tien jaar en oefening baart kunst, zeggen we maar. Ik kan aan een rif zien of en waar de lionfish zit. Na een tijdje ontwikkel je een soort eagles eye. Even voor de duidelijkheid, ik ben natuurlijk niet de enige hunter. Wel - en dit zeg ik met gepaste trots - de enige jager die in twee boeken staat die onlangs zijn uitgegeven: Be A Waver Maker door Vera Kruithof geschreven en The Great Caribbean Escape door Dominique Serafini. Tja, Lionfish Lisette past misschien toch wel...

OVER LISETTE KREUS

Lisette woont sinds 2010 weer op Curaçao en is van origine journalist. Ze verruilde haar baan voor ‘koraalduiveljager’ en heeft de invasieve soort al behoorlijk weten in te dammen. Met haar jacht en de lionfish sieraden die ze maakt, wil ze ook bewustwording creëren onder de mensen. Meer weten over een cursus lionfish hunting of de sieraden die Lisette maakt bekijken? Check dan haar site: www.lionfishcaribbean.com